numri 55 v5 - albislam

1ALBISLAM | 1 Shkurt 2011 | 28 Safer 1432

EDITORIALI

EMANCIPIMI...Ishte dhe vazhdon të ekzistojë dukuria e varësisë së njerëzve te disa njerëz. Njeriuështë i krijuar asisoj që të synojë kënaqjen e atyre që i ka përreth dhe në këtë nukka ndonjë vërejtje nëse për të paguan çmim të logjikshëm. Porse, shfrytëzimi i

kësaj natyrshmërie për të shkelë urdhrat e Krijuesit të natyrës nuk duhet lejuar ngaaskush dhe për askënd. Feja jonë atë e ndalon, prandaj një ndër qëllimet kryesoretë Allahut me dërgimin e profetëve ishte fisnikërimi i atyre që do t’i binden Allahutdhe profetëve duke i çliruar nga robëria e njerëzve drejt robërisë së Allahut, robërie cila është nder dhe privilegj sepse Allahu nuk ka nevojë të shfaqë forcën e aspushtetin e Tij mbi ata robër sepse ajo është e pakontestueshme nga të gjithë,prandaj nëse gjen rrugën të bëhesh rob i Tij, atëherë vërtetë je nderuar dheprivilegjuar.

Ashtu duhet të jetë thirrja e jonë ndaj njerëzve dhe jo e kundërta, siç dëgjojmëshpesh trumbetimin rreth emancipimit të femrës, gjegjësisht çlirimit të saj ngavarësia e dikujt a diçkaje. Po! Gjithsecili besimtar e besimtare duhet të jetë i çliruarnga varësia e kujtdo dhe çfarëdo nga krijesat, porse qëllimi i atyre është krejtësishti kundërt, ata duan ta çlirojnë femrën nga imani që është bindja e saj, nga turpi qëështë bukuria e saj, nga nderi që është siguria e saj dhe nga mbulesa që ështëkrenaria e saj. I keni dëgjuar të thonë “femrat kanë përparësi” por kjo vetëm parandonjë hyrje-dalje për të gjetur rastin ta shfryjnë epshin e shikimit, për ta parëtrupin e asaj femre nga këmba e deri në kokë si dhe mënyra tjera të ulëta ndërsa“përparësitë” tjera që po i shohim duken të jenë formalitete aq bajate saqëherahershëm shihen qartë se nuk janë të sinqerta. Mjafton të vëresh hallin e atyreqë u mashtruan pas këtij far emancipimi dhe do të gjesh një botë plot brenga, padashuri që zgjatë, pa fëmijë që respektojnë, pa nipa e mbesa që dëgjojnë dhe paxhenet që ofron kënaqësi përgjithmonë.

Emancipimi i drejtë është kuptimi i rrugës së vërtetë dhe ndjekja e saj me guxim,krenari dhe pa asnjë frikë nga dushmanët e llojllojshëm.

Edhe ajo që muajin e kaluar ndodhi në Tunizi, po ndodhë ende në Egjipt endoshta edhe në Algjeri, madje ndoshta edhe në vende tjera nga bota arabe mundtë jetë emancipim dhe çlirim nga varësia e diktatorëve të paskrupullt që deri sotkeqpërdorën durimin dhe butësinë e popullatës islame. Uroj që këtë emancipim tëmos e prishë faktori ndërkombëtar që “ka frikën se në ato vende nuk do të gjykojëdemokracia” ndërsa deri sot nuk shihnin përdhosjen e miliona njerëzve në atovende. Besoj se ato vende kanë koka të ndritura dhe dijetarë që shumë mirë dinë taemancipojnë popullin e vet, me brengat e të cilit janë lindur, rritur, po mplakenndërsa shumë prej tyre kanë vdekur.

AAllllaahhuu nnaa nnddiihhmmooffttëë ttëë ggjjiitthhëëvvee..NNëë eemmëërr ttëë rreeddaakkssiissëë:: OOmmeerr BBeerriisshhaa

2

PËRMBAJTJA

AKTUALE33--66 || RETROSPEKTIVË MBI ÇËSHTJEN E HIXHABIT NË

SHQIPËRI

77--99 || TUNIZIA… PËRFUNDIMI I NJË SHEJTANI TRONDIT

KARRIGET E TË TJERËVE

1100--1111 ||DHJETË DITË QË TRONDITËN TIRANËN

1122--1144 ||BLIC LAJME

SFIDA1155--1177 || BETEJA E PAPËRFUNDUAR KUNDËR HIXHABIT

DRITARE1188--2200|| ROBËRIT E PASIONEVE

2211--2233 || FETVAJA DHE LIRIA

FIKH2244--2288 || MBULESA ËSHTË FARZ

EKONOMI2288--3300 || INVESTIMI NË ISLAM

FAMILJA3311--3344 || HIXHABI – AKTI I BINDJES

3355--3377 || GRUAJA, FAMILJA DHE EKUILIBRI I RËNDË

TEFSIR3388--4411|| HIXHABI I DALLOI BESIMTARET E LIRA PREJ

ROBËRESHAVE

HADITH4422--4455|| LUTE ALLAHUN TË MOS ZBULOHEM

THESARE4466--5500|| PSIKOLOGJIA E NJERËZVE TË RËNDOMTË

FETVA DHE KONSULTIME5511--5555|| KA VËSHTIRËSI SOCIALE DHE MENDON TA HEQ

HIXHABIN…]

BOTA ISLAME5566--6600 || REPUBLIKA E TUNIZISË

REDAKSIAKryeredaktor: Omer BERISHA

zv. kryeredaktorë: Agron TERZIQI dhe Justinian TOPULLIAnëtarë të redaksisë:

Ismail BARDHOSHI, Bledar HAXHIU, Lulzim SUSURI, Talha KURTISHI, Genc PLUMBI, Ali SHABANI, Agim BEKIRI, Driton LEKAJ, Llokman HOXHA, Rashit ZYLFIU dhe Hajrush MANI

Bashkëpunëtorë: Ahmed KALAJA, Ekrem AVDIU dhe Enis RAMARedaktor gjuhësor: Roald HYSA

Ballina: Dorlir KRAJA (ENSARTDESIGN Studio)BBoottoonn:: AAllbbIIssllaamm

Adresa: rr. Petre Georgiev nr. 63 | Çair | Shkup 1000e-mail:

aallbbiissllaamm@@aallbbiissllaamm..ccoommaallbbiissllaamm@@ggmmaaiill..ccoomm

sms: +389 71 806 114 | fax&tel: +389 2 26 12 932Revista është e regjistruar pranë Agjencisë për

Informata të Maqedonisë nr. 02-124/2ISSN: 1409-6250Tirazhi: 2000

ABONIMI NJË VJEÇARPër Maqedoni: 600 den, Jashtë vendit: 20 euro

(në çmim janë të përfshira edhe harxhimet postare)e-mail: [email protected]

ALBISLAM DOOELxhirollogaria: 300000002770453

Komercijalna Banka A.D. - Skopje (denarë)xhirollogaria: 0270100245547

Komercijalna Banka A.D. - Skopje (euro etj.)Rr. "Kej Dimitar Vlahov" 4S.W.I.F.T.: KOBSMK2X

IBAN: MK07300701002455425numri tatimor: 4030008038784


AKTUALE

SHKRUAN: JUSTINIAN TOPULLI

Që në fillim të këtyre rreshtave mëduhet të pohoj, se një këndvështrimhistorik mbi ngjarjet që kanë të bëjnë

me problemin e mbulesës islame nëshkollat publike në shtetin shqiptarkërkon një studim të mirëfilltë hulumtues.Njëzet vjet jetë e një populli nuk janë pak,

por për të shkruar historinë e këtyrenjëzet viteve duhen akoma vite të tjera,për të reflektuar mbi ato që kanë ndodhurdhe po ndodhin. Cikli i historisë dhe iepokës së një brezi akoma nuk ështëmbyllur dhe koha ka rezervuar për tëakoma ngjarje, pa të cilat nuk do të mundtë plotësohej kuadri i plotë i kësajperiudhe tepër dinamike të këtij populli.

RETROSPEKTIVË MBI ÇËSHTJENE HIXHABIT NË SHQIPËRI Shkolla e mesme Qibrie Ciu dhe Andon Z. Çajupi në kryeqytet, në vitin 1994 do të ishin institucionet e paraarsimore, ato që do të vinin para zgjedhjes vajzat e para me shami: ose shaminë dhe jashtë shkolle, ose nëshkollë dhe pa shami! Shkolla është laike! Refren ky që do të përsëritet për gati njëzet vjet edhe në kohën qëpo shkruajmë këto rreshta.

4

AKTUALE

Problemi i shamisë së femrësmuslimane padyshim duhet parë nëkompleksitetin e ndryshimeve shoqëroreqë pësoi shoqëria shqiptare pas rëniesfizike të sistemit komunist dhe meqë kyproces është akoma i papërfunduar është evështirë, që për çështjen në fjalë të japimnjë panoramë të plotë dhe përfundimtare.

Gjithsesi çështja e shamisë, edhe pse ajolidhet dukshëm më së shumti me mbartjene saj nëpër shkolla, është më e gjerë dhe katë bëjë me vetë fenomenin e rikthimit tëkësaj norme islame në mbarë hapësirënpublike të shoqërisë shqiptare. Vitet ‘90 dotë ishin vitet e para të rilindjes së jetësfetare në Shqipëri bashkë me ardhjen eliteraturës dhe predikimit islam në vend,tek ne do të rikthehej edhe veshja islamepër vajzat dhe gratë muslimane. Ishte enatyrshme, që kjo gjë pas kaq viteshprivimi të bënte përshtypje te njerëzit, qëishin edukuar me frymën e njeriut të risocialist. Në ato vite krahas shamisë do tëshikoje edhe djem me flokë të gjata,mustaqe dhe mjekra të parruara, meqëllime aspak fetare, veshje që deri djeishin të ndaluara, si dhe shumë shfaqje tëtjera, të cilat më parë konsideroheshin, sishfaqje të huaja të një morali dekadentperëndimor, por këto shfaqje edhe pse tëvështira nga një pjesë për t’u pranuar ishinmë se të kuptueshme dhe të tolerueshme,sepse ato i përkisnin të drejtave dhe lirivetë njeriut, e që kishin të bënin pikërishtme dokumentin e parë që shteti komunistnë agoninë e tij nënshkroi në Helsinki.Ndërsa për çudi shamia islame dukej sikurnuk bënte pjesë akoma në këto të drejtadhe liri! Dukej se shqiptarët kanë qenë tëprivuar vetëm për t’u zhveshur më shumëseç u lejonte shteti komunist, por jo edhepër t’u mbuluar më shumë, se çfarë aikonsideronte si normë veshje! Kështu pra,ndërsa porta e lirisë u hap në njërin krah,

atë të liberalizmit, krahu ikonservatorizmit dhe kthimit tek traditatfetare vazhdonte të ishte pjesërisht imbyllur. Në rrugët e Tiranës, kur për herëtë parë u shfaqën vajzat muslimane meshami, ato bënin më shumë përshtypjesesa simotrat e tyre, të cilat dita-ditësekspozonin gjithmonë edhe më shumëtrupin e tyre femëror, ndoshta edhe përshkak të kësaj të fundit. Mirëpo shtetikomunist në rrugë e kishte humbur fuqinë,ndërsa në mentalitetin e shumë njerëzveakoma jo. Vajzat me shami veç përballjesme opinion familjar dhe atë shoqëror, uduhej të përballeshin edhe me një opinionmë të ashpër, atë institucional arsimor.Shkolla e mesme Qibrie Ciu dhe Andon Z.Çajupi në kryeqytet, në vitin 1994 do tëishin institucionet e para arsimore, ato qëdo të vinin para zgjedhjes vajzat e para meshami: ose shaminë dhe jashtë shkolle, osenë shkollë dhe pa shami! Shkolla ështëlaike! Refren ky që do të përsëritet për gatinjëzet vjet edhe në kohën që po shkruajmëkëto rreshta. Ne akoma nuk e dimë nësepër të ka ardhur momenti të meket apojehona e tij do të vazhdojë të na ndjek pasedhe për vite të tjera. Ky ishte vetëmfillimi, një fillim i padukshëm për të cilinpak-kush di seç ndodhi, për të vazhduarme raste të tjera të padukshme, të cilat dotë bënin jehonë më së fundi në botën e

...Në ato vite krahas shamisëdo të shikoje edhe djem meflokë të gjata, mustaqe dhemjekra të parruara, me qëllimeaspak fetare, veshje që deri djeishin të ndaluara...

“

“


AKTUALE

medieve në vitin 2001, kur tre vajzamuslimane në shkollën e mesme tëgjuhëve të huaja në Tiranë do të refuzonint’i bindeshin drejtorit për të bërëzgjedhjen tashmë të njohur: ose shkollën,ose shaminë! Çështja u bë objekt i njëpolemike publike, si asnjëherë më parë,madje për herë të parë ajo tentoi të marrërrugën e zgjidhjes juridike, e cila dukej seishte në krah të zgjidhjes në favor tëshamisë, por ngeci! Ç’kishte ndodhur? Aishin akoma muslimanët e rinj shqiptarë tëpapjekur dhe të paorganizuar për tambrojtur dhe për ta fituar atë betejë?Ndoshta po! Apo ishte shoqëria shqiptaredhe institucionet shtetërore ato që në tëvërtetë vuanin akoma nga mentaliteti iregjimit të shkuar dhe nga dehja e atij qëerdhi? Ka gjasa që të jenë të dyja. Kjo edhepër shkak se në mesin e vetë muslimanëvepati zëra, që nuk ishin të gatshëm t’ishkonin deri në fund kësaj çështje, pasi përta vajzat muslimane nuk duhet tëpërziheshin me gjininë tjetër, në njëshkollë ku të dyja gjinitë zhvillojnëmësimin në të njëjtin ambient. Edhe pse kyargument dukej disi i çuditshëm përrrethanat në të cilat jetonin këto vajza dhembarë shoqëria shqiptare, që nuk ishteaspak çudi që vetë shkolla, në një mënyrëose një tjetër të ishte një nga arsyet pse atokishin vënë shaminë dhe e mbanin atë, aiarriti të bëhej një ngërç në zgjidhjenjuridike të këtij problemi.

Viti 2007 do të regjistronte rastin e parëmediatik të ndalimit të shamisë, tashmë jonë shkollë të mesme, por në njëuniversitetet, atë të Durrësit. Deri në këtëvit vajzat me shami nëpër universitete nukishin ndaluar, pasi edhe vetë liria nëpërkëto institucione është më e madhe, edhepse ato tek-tuk kanë hasur në problemenga mësimdhënës të ndryshëm, apo ngafotot e tyre me shami në dokumentet e

diplomimit. Por ky rast duket se do tëzgjidhej politikisht, me ndërhyrje nga lartdhe pa zhurmë, duke lejuar vajzën në fjalëtë vazhdonte mësimin pa u detyruar t’inënshtrohet urdhrit të rektorit qëpërsëriste refrenin “shkolla është laike”.

Nëse në vitet e shkuara vajzat me shamiose kanë braktisur shkollën, për të mbajturshaminë, ose kanë gjetur mirëkuptim dhetolerancë nga drejtuesit arsimorë për t’ilejuar ato në heshtje, edhe pse rastet efundit janë më të shumtat larg Tiranës dhenë rajone me ndjesi të lartë fetare, në këtovitet e fundit duket se zgjidhja ka qenë eimponuar më shumë nga politika e djathtënë pushtet, sesa nga ndonjë përpjekjeiniciuese nga vetë muslimanët.

Në vitin 2008 një tjetër rast, kësaj herënë një shkollë tetëvjeçare të kryeqytetit dotë rindezte debatin publik, për t’u pasuarpas pak ditësh nga një rast i ngjashëm nënjë shkollë të mesme të Burrelit. Por duketse kësaj herë muslimanët ishin më tëndërgjegjësuar, sesa disa vite më parë,kështu që si asnjëherë më parë rrethnjëzet shoqata muslimane bashkë me njëorganizatë për mbrojtjen e të drejtave tënjeriut do të bënin një prononcim publik,ku mbronin të drejtën e mbajtjes sëshamisë dhe dënonin privimin e saj në

...Muslimanët e Shqipërisë siasnjëherë më parë, në nivel indi-vidual dhe kolektiv, në rang orga-nizatash dhe personash, lëshuannjë rrebesh reagimesh, qëkërkonin mbrojtjen e kësaj tëdrejte...

“

“

6

AKTUALE

arsimin publik. Mirëpo edhe pas kësajasnjë dritë jeshile në aspektin ligjor nukdukej se do t’i jepte zgjidhje këtijproblemi, përveç faktit që të shpresoje nëzgjidhje individuale aty këtu dhe tëhëpërhëshme nga lart.

Në fillim të 2010 organizatat përmbrojtjen e të drejtave të njeriut iparaqesin qeverisë dhe më pas parlamentitnjë draft ligjor për të mosdiskriminimin enjerëzve për shkak të bindjeve fetare,politike, kulturore, apo prirjeve seksuale,apo origjinës etnike... etj. Ligji para se tëmiratohej në parlament u njoh si ligji për“homoseksualët”, pasi ai tashmë ndalontekëtë kategori njerëzish tëdiskriminoheshin për shkak të këtij vesi(të ndyrë), akt i cili deri pak vite më parëdënohej me ligj. Ishte disi absurde tëviheshe në një pozicion të tillë, që tëkërkoje miratimin e këtij ligji, sepse me tëshpresohej t’i vihej një herë e mirë kapakçështjes së shamisë! Por ja që absurditetetë tilla që bashkojnë me hir ose me pahirantagonizma të tilla në një demokraciliberale janë të zakonshme. Edhe pse ligjinë momentin final pati ndryshime, qëpreknin pikërisht atë që u interesontemuslimanëve, miratimi i tij u shoqërua menjë zhurmë mediatike, se ai krahasmosdiskriminimit të njerëzve perversmbronte edhe të drejtën për mos-cenimine mbajtjes së shamisë edhe në shkolla. Porsiç thotë edhe një fjalë e urtë: Kurrë mosthuaj: Kurrë! Në fund të 2010 njëprojektligj për arsimin parauniversitar ihedhur për sugjerime nga Ministria eArsimit, dhe më konkretisht një nen i tij,rindezi debatin e shamive, që dukej se paskaq vitesh betejash nuk mund të mbyllejkaq lehtë. Reagimet nga ana emuslimanëve dhe polemikat në media ushkaktuan nga një formulim i paqartëligjor, që bëhej në këtë ligj për çështjen e

simboleve fetare. Në njërin krah përmuslimanët shamia nuk është thjesht njësimbol, por një detyrim hyjnor, në krahuntjetër ajo për refuzuesit e saj përbënte njëfetarizëm të dukshëm simbolik, i tillë qëcenonte laicitetin e shkollës. Krahasdebateve publike e mediatike pro dhekundra shamisë në shkollat publike,muslimanët e Shqipërisë si asnjëherë mëparë, në nivel individual dhe kolektiv, nërang organizatash dhe personash, lëshuannjë rrebesh reagimesh, që kërkoninmbrojtjen e kësaj të drejte. Por politikaedhe kësaj here hezitoi të shprehej haptazipër këtë problem, ndonëse nuk munguaninterpretimet dhe pohimet publikekontradiktore. Gjithsesi premtimepolitikanësh në kontakte individuale nukkanë munguar edhe kësaj here, por edhenëse vërtetë ligji do të miratohet mendryshimet e kërkuara, a thua vallëçështja e shamisë nëpër shkolla do tëmarrë fund këtu? A nuk do të ishte vallëmë mirë, sesa të kërkonim të përfshiheminë ligje mosdiskriminuese dhe tëpërjashtohemi nga ligje ndaluese, tëkërkonim diçka më pohuese, që do tësanksiononte më në fund me ligj lejimin eshamisë? Duket se muslimanët shqiptarëakoma janë peng e anekseve ligjore, qëprodhojnë të tjerët dhe akoma nuk po dinëtë dalin nga strukja e këtyre kthinavejuridike, nga ku po kërkojnë të mbrojnë tëdrejtën e tyre legjitime. E ndoshta deri nëatë ditë, shamia do të ngelet peng einteresave të politikës. Le të shpresojmëqë jo!


ABDULBAKI HALIFE

Këto ditë Tunizia po shkruan një histori meshkronja të arta. Bijtë e saj arritën tathyejnë hallkën më të fortë të zinxhirit

diktatorial që rrethon rajonin arab, nga veriuderi në jug dhe nga lindja deri në perëndim.Revolucioni popullor tunizian rrëzoikryetarin më të fortë arab për sa i përketnivelit të lartë të shtypjes mbi popullin dheaparatin më të fuqishëm të sigurimit nërajonin arab. Tunizia njihej si vendi i grushtittë hekurt dhe i sistemit që konsiderohetshembull për çrrënjosjen dhe zhdukjen eLëvizjes Islamike, mirëpo tashti pas 23 viteveai sistem u detyrua ta konsiderojë publikuntjetër, të cilët Ibën Aliu nuk i ka llogaritur

fare, madje i ka shikuar si një pjesë e pronëspersonale, saqë me ta apo pa ata kryetarimund të bëjë çfarë i ka ënda. Mirëpo mu kypublik, me një të ngritur brenda krejtudhëheqjes së këtij diktatori e detyroi të ikë sinjë mi i trishtuar.

Ibën Aliu tashmë iu bashkëngjitÇausheskut, Honekerit, Millosheviçit dhe tëgjithë djajve të tjerë, që i njeh historiamoderne. Ky shejtan u rrëzua, mirëpo ekaluara e trishtueshme ende qëndron sifantazmë e frikshme, kthimit të së cilës, porme një petk të ri i frikësohen tunizianët, dukeu stimuluar nga forcat e diktaturave nëpushtet, apo ushtria me ndihmë nga jashtë,sidomos nga Franca dhe fuqitë perëndimore,me qëllim që populli tunizian dhe arabët tëmbeten jashtë historisë. Prandaj nga populli

AKTUALE

TUNIZIA… PËRFUNDIMI I NJËSHEJTANI TRONDITKARRIGET E TË TJERËVENë fund sistemi i Ibën Aliut nuk mundi ta vazhdojë mashtrimin. Në përballjen me popullin ai ra që në provimine parë, ai doli shumë më i brishtë sesa i varrosuri Habib Burgiba që ishte

8

AKTUALE

tunizian kërkohet të flijojë edhe më shumë,meqë duket se mehri i lirisë nuk është paguarkrejt, si dhe rreziku i abortit të revolucionitende është i dukshëm, mirëpo shpresa nëkëmbënguljen e popullit është e gjallë akoma.

OOrrëëtt ee ffuunnddiittSistemi tunizian nëpër Forumet

Ndërkombëtare paraqitej sikur ishte njësistem i drejtë, luftonte terrorizmin, ishtepengesë e fortë përballë ekstremizmit dheterrorizmit, gruas i jepte të drejtat e saj, ipasur me botëkuptime evropiane.Organizatave botërore i paraqiteshin numratë rrejshëm për nivelin e zhvillimit dheinstitucionet e shoqërisë civile, si dhepërparimin që ka realizuar. Ndërsa brendashtetit varfëria mbushte foletë, bashkë me tërritej zemërimi dhe ngulfatja nga ai sistem,zjarri i të cilit shtohej nga përkeqësimi i lirive,i të drejtave njerëzore, nga lufta kundërIslamit dhe muslimanëve nëpërmjetfushatave për përndjekjen e grave tëmbuluara, burgosja dhe vrasja e bijve tëLëvizjes Islamike me ndëshkime, apo vdekjesistematike nëpërmjet helmimeve të fshehta,pengimit të ilaçeve nga ata që sëmureshin mesëmundje të rrezikshme nëpër burgje. Paralelme këto kemi edhe korrupsionin sistematik,që personifikohej në mbisundimin e familjessë Ibën Aliut dhe të dhëndurëve të tij mbipronat e shtetit, shkelja e popullit dhendërtimi i pasurive të mëdha nga burime tëdyshimta ligjërisht.

Në fund sistemi i Ibën Aliut nuk mundi tavazhdojë mashtrimin. Në përballjen mepopullin ai ra që në provimin e parë, ai dolishumë më i brishtë sesa i varrosuri HabibBurgiba që ishte përpara tij. Tunizia është gatitë takohet me triumfin më të madh të saj nëhistorinë e vet të pas pavarësisë, por kadrojën se mos pavarësia e dytë do t’i ngjajëpavarësisë së parë, ku Tunizia nuk arriti tëndahej plotësisht nga Franca, por mbeti nëskaj të saj dhe një “bahçe pas shtëpie” e

pushtimit të tërthortë francez.Më 17 Dhjetor 2010 filloi numërimi së

prapthi për sistemin e Ibën Aliut. Me daljen eçdo agimi dhe me rënien e çdo dëshmorirevolucioni i afrohej realizimit të synimeve;filloi me prononcimin e diktatorit të rrëzuarIbën Ali e deri te prononcimi i kryeministritMuhamed el-Ganushi. Në ato prononcime tëdështimit, ikjes, fshehjes nga shikimet u shfaqnjë përparim nga kërcënimi, inkurajimi,premtimi e frikësimi drejt arsyetimit dhepranimit të krimeve që ata i quanin gabime! Ushkua drejt përpjekjes së pranimit tëpërgjegjësisë për ato krime të qarqeve tëcaktuara, ndaj edhe u shkarkua guvernatoriSejidi Buzejd, pastaj ministri i brendshëm dhekëshilltari politik i diktatorit të rrëzuar. Pasikjo nuk solli ndonjë përmirësim dhe publikuvazhdoi të kërkojë ikjen e shejtanit, atëherëdiktatori iku pa asnjë paralajmërim. Kuravioni i tij doli nga hapësira ajrore tuniziane ulajmërua ikja e tij përgjithmonë, duke e lënëTunizinë të zhytur në gjak dhe kaos, që esollën dhe po e sjellin ende aparatet e tij, dukeu hakmarrë nga populli dhe revolucioni që pobëjnë, duke u munduar ta shëmtojnë dhe t’ijapin fund siç bënë në Algjeri dhe vende tëtjera.

SShheejjttaannii uu rrrrëëzzuuaa bbiisshhttaatt mmbbeettëënnIbën Aliu u rrëzua dhe askujt nuk i vjen

keq për të. Mbetjet e karrieristëve dheoportunistëve nuk arritën ta mbrojnëpavarësisht përpjekjeve teatrale nga ata përtë dalë në rrugë, mirëpo i kapi rryma dhe menjë shpejtësi të paparë u zhdukën.

...Tunizia njihej si vendi igrushtit të hekurt dhe i sis-temit që konsiderohet shembullpër çrrënjosjen dhe zhdukjen eLëvizjes Islamike...

“ “


AKTUALE

Revolucioni ka vendosur themelet për njërealitet të ri, tashmë kthim mbrapa nuk ka, sidhe nuk ka hapësirë për një diktator të ri nëTunizi në emër të ushtrisë, e cila qëndron pasikjes së Ibën Aliut nga jeta politike e Tunizisë.Tashmë nuk duhet që ushtria të vazhdojëlëvizjen e kukullave pas perdes. Ajo duhet t’ikthehet gjithsesi rolit të vet, ndërsa pushtetinduhet t’ia dorëzojë popullit pasi të zgjedhinkryetarin dhe parlamentin e ri dhe pasi tëpajtohen rrymat dhe partitë e ndryshmepolitike me kushtetutën e re të vendit, me tëcilën do të rregullojnë lirinë dhe pushtetin epopullit.

Krahas faktit se ushtria ka në kontrollsituatën ekziston frika nga bishtat e sistemittë mëparshëm, që ende vazhdojnë tëekzistojnë në shtet, madje edhe në ushtri dheqë do të tentojnë të vjelin frytet e revolucionittë popullit tunizian, i cili gjithsesi duhet tëketë sukses dhe të mbrohet mirë për t’uregjistruar në histori si revolucioni më ipastër, që ka njohur bota në kohën moderne.Shumë personalitete politike opozitare bënëapel në popull, që të vazhdojnë të rrinë nërrugë derisa të marrin përgjigje të sigurta përkërkesat e tyre.

RReevvoolluucciioonnii ttuunniizziiaann ddhhee ggjjeennddjjaa aarraabbeeNë opinionin e gjerë arab nuk pritet

ndonjë e mirë për Tunizinë. Popujt arabëshikojnë me habi dhe ftohtësi arritjet epopullit tunizian, i cili vetëm me gjoks pamburojë i doli përpara plumbave të sistemitdiktatorial, që ishte ndër sistemet mështypëse në rajon, ndërsa pas revolucionit ushfaq i përulur, i dobët, fatkeq sikur të kishteqenë një imagjinatë e frikshme në zemrat dhemendjet e njerëzve më herët dhe jo realitet.Ajo pranoi të bëjë lëshime të shpejta për t’idhënë të drejta qytetarit tunizian, të lirojëçmimin e produkteve themelore mirëpokishte kaluar koha. Tashmë shumë vendearabe, si Jordania, Libia dhe Maroku kanëmësyrë lirimin e çmimeve, për t’i ikur asaj

çfarë i ndodhi sistemit tunizian. Shumë qarqethonë se revolucioni tunizian po shkaktonlëvizje te sistemet e tjera arabe nga frika epërhapjes së “epidemisë” edhe tek ata.

Atyre sistemeve edhe më shumë ua shtonfrikën përballja me përfundimin e sistemit tërrëzuar tunizian dhe përfundimi i Ibën Aliutpersonalisht, i cili shihej si një nga diktatorëtqë ushtronin pushtet të sigurt, pa asnjë frikënga populli. Sidomos kur dihet që Tunizia përsa i përket sistemit i ngjante shumë sistemeveqë ushtrohen ende në Libi, Egjipt, Algjeri,Marok, Jordani etj. Madje këto të fundit janëedhe më të brishta sikur të viheshin para njëprovimi të vërtetë, siç qe ai i Tunizisë.Veçanërisht kur kemi parasysh faktin seFranca mbajti krahun e Ibën Aliut përgjatë 23viteve, mirëpo prapë se prapë refuzoi qëavioni i tij të ulet në tokën e saj, siç refuzoiItalia dhe Malta dhe mbeti me orë të tëra dukekërkuar strehim derisa e gjeti atë në Xhide.

Kjo situatë është një letër e qartë drejtuarsistemeve arabe, se askush në Perëndim nuk iqan ata (as nuk i strehon), edhe pse endihmojnë diktaturën e tyre, ndërsaMbretëria e Arabisë Saudite që i dha strehimdiktatorit tunizian, e kushtëzoi atë – siç upublikua – të jetë refugjat politik dhe të mosguxojë të ushtrojë ndonjë aktivitet politik nëtokën e saj dhe të mos bëjë asnjë intervistë megazetarë me qëllim që të mos irritojë popullintunizian dhe udhëheqjen e ardhshme tëTunizisë. Ky ishte një qëndrim i urtë. Popujtmbeten ndërsa udhëheqësit ikin, qoftë mekëtë apo me një mënyrë tjetër. Mjaftonvdekja si këshillë.

PPëërrkktthheeuu:: OOmmeerr BB..

...Shumë qarqe thonë se revolu-cioni tunizian po shkaktonlëvizje te sistemet e tjera arabenga frika e përhapjes së “epi-demisë” edhe tek ata....

“ “

Shkruan: Roald A. HYSAPër gati dhjetë ditë rresht Shqipëria

përjetoi një nga ngjarjet më të vështira edramatike të politikës së saj brenda këtijdhjetëvjeçarit të fundit. Ishte njëdemonstratë e paralajmëruar qysh mëherët, por që asnjërit nga qytetarëve tëthjeshtë tiranas e të mbarë Shqipërisë nukia mori mendja, se do të përfundonte në njëluftë guerile “qytetare” kundrainstitucioneve shtetërore. Tashmë kurShqipëria kishte hyrë në procese tërregullta politike të brendshme endërkombëtare iu desh të përballej me njëdemonstratë të përmasave shumëshqetësuese për të gjithë qytetarët eTiranës. E gjitha u transmetua live. Të gjithëe panë atë që ndodhi atë pasdite të xhumasësë 21 janarit. Kur të gjithë ne mendonim sedo të ishte një fundjave i zakonshëm dheshumë prej nesh ishim ulur në ndonjëkafeteri pas xhumasë, pamjet e ofruara livetë kanaleve kryesore private në Tiranë naofruan pamje djegiesh, goditjesh me gurëdhe njerëzish të irrituar e të eksituar, qëqëllonin mbi rreshtat e policëve dhe më pas

të gardistëve në përpjekje për t’u futur nëgodinën e Kryeministrisë. Nisi shumë qetërreth orës 14,00 për të degjeneruar në njëguerilje urbane, ku të dyja palët ishinshqiptarët. Bilanci i kësaj lufte tëpaprecedent ishte tragjik. Katër të vrarë dherreth 45 të plagosur. Katër civilë të vdekurpa asnjë lloj motivi. 45 të plagosur gardistë epolicë në krye të detyrës. Në një ngamomentet më tragjike të asaj dite, shumëdomethënëse ishte gjesti i një oficeri, të cilitkur iu vërvit flamuri shqiptar ai nuk i përfilligurët, por u ul dhe e ngriti. Simboli kryesori këtij shteti të ngritur me njëqind halle dheme mbështetje të vazhdueshme nga Evropau vërvit si një leckë e zakonshme, që mundtë blihet në treg nga ndonjë tregtarflamujsh. Gjithsesi beteja e vërtetë nisi pasorës 18 të mbrëmjes, kur demon-struesit utërhoqën në masë dhe filluan arrestimet endalimet e tyre. Më pas një betejë e ndezurmediatike do të fillonte nga lideri i opozitësEdi Rama, i cili qysh në momentet e para ipërdori katër civilët e vrarë në demonstratëpër të kërkuar dorëheqjen e kryeministritBerisha. Ndërkaq u vu në qarkullim një

DHJETË DITË QËTRONDITËN TIRANËNSkenat tragjike u përcollën live nga të gjitha kanalet kryesore kryeqytetase. Një grup demonstruesishsulmuan godinën e Kryeministrisë në Tiranë, duke krijuar shqetësim dhe panik në kryeqytet. Jeta politike dhenivelet më të larta të Shtetit Shqiptar përjetuan ditë të vështira.

10

AKTUALE


AKTUALE

video në internet, ku ishte regjistruar vrasjae njërit prej civilëve. Një betejë e ashpërmediatike u përsoll rreth kësaj videoje, kuqartas dukej një grup njerëzish, të cilët nëmomentin e vrasjes së civilit lëviznin nëmënyrë krejt të dyshimtë. Opozita u kap paskësaj videoje dhe vrasjes së civilëve në ditëtnë vijim, duke u munduar të përfitojëkapital politik dhe të hidhte poshtëkryeministrin Berisha dhe për ta kaluarvendin në zgjedhje të parakohshme. Kjoalternativë iu vu përpara kryeministritBerisha si e vetmja e mundshme dhepavarësisht nga ndërhyrjet e mediatorëvendërkombëtarë që mbërritën në Tiranë, nuku ofrua ndonjë zgjidhje tjetër për situatën.Ndërkaq shumë emblematike do të ishtedeklarata e Ambasadës së SHBA në Tiranë 24orë përpara trazirave, e cila iu kërkonte nëmënyrë ekspresive qytetarëve amerikanënë Shqipëri t’i qëndronin sa më larg pjesëssë bulevardit “Dëshmorët e Kombit”, kuedhe u zhvilluan ngjarjet tragjike. Ndërsatingëlloi shumë keq deklarata ekryeprokurores Ina Rama, që i cilësoi këtozhvillime tragjike “ngjarja në bulevard”, athua se ishte një zënkë rrugaçësh. Betejamidis dy palëve do të vazhdonte në ditët nëvijim, jo vetëm për zhvillimin e hetimevepër zbardhjen e vrasjeve, porse tashmëishin paralajmëruar dy mitingje, njëri ngapozita, fillimisht për të mërkurën 26 janar,por që u shty më pas për të shtunën dhetjetri nga opozita për të premten në vijim.Presioni ndërkombëtar dhe një lëvizje epapritur e kryeministrit Berisha bënë që aitë tërhiqet nga ky miting paqësor, siç ushpreh ai dhe ta kalonte topin në fushën ekundërshtarit. E gjithë gazetaria tiranasedhe opinionistët nuk lanë skenar paimplikuar në shqyrtimet e tyre, saqënjerëzit e thjeshtë u mpinë nga këto lajme tëvazhdueshme dhe analiza. Dita e premteerdhi dhe shqiptarëve nëpërmjet të njëjtave

media iu ofrua një tjetër pamje. Ajo e njëfunerali të stërmadh, ku përfshiheshinelementet e një idhujtarie moderne. Në kryetë tyre u shfaq kryebashkiaku i Tiranës meshiritat kuq e zi dhe një turmë krejtësishtpaqësore dhe krejtësisht ndryshe nga njëjavë më parë. Gati një demonstratë më veteishin ata që kishin marrë përsipër drejtimine demonstratës funebre të kësaj radhe. Njëndryshim radikal, i cili fliste jo mënëpërmjet fjalëve dhe retorikave boshe tëpolitikës, por nëpërmjet portreteve gjigantetë të vrarëve dhe liderëve socialistë tëveshur në zi, që hidhnin lule dhe ndizninqirinj për viktimat, duke përkëdhelurportretet e tyre. Kortezhi socialist kaloi nërevistë paqësore portretet masive, madje uderdhën edhe shumë lot dhimbje për tëvrarët. Tashmë e gjithë kjo betejë hë për hëu mbyll me një deklaratë të kryetarit Rama,i cili tha se ne nuk do të reshtim ta ngremësa më lart “Zërin e Popullit”. Kështu ai utërhoq për momentin, por pa reshtur akomabetejën e tij politike për të marrë karrigen ekryeministrit Berisha. Për dy të premterresht dyqanet u mbyllën në Tiranë për tëmos pësuar dëme, ndërsa imazhi iShqipërisë evropiane është ai që u dëmtuamë tepër nga skenat me zjarr, ujë, gurë e gazlotsjellës. Këto pamje janë kthyer në njëregres politik ndërkombëtar me kosto tëlartë për shqiptarët.

...Për dy të premte rreshtdyqanet u mbyllën në Tiranë përtë mos pësuar dëme, ndërsaimazhi i Shqipërisë evropianeështë ai që u dëmtua më tepërnga skenat me zjarr, ujë, gurë egaz lotsjellës...

“

“

12

BLIC LAJME

PEZULLOHET NDALESA PËRFEREXHENË MUSLIMANENË KATALONJË

Gjykata e Lartë e Katalonjës në Spanjë kapezulluar ndalimin e ferexhesë në vendetpublike për gratë muslimane në qytetinLleida. Sipas këtij vendimi të miratuar më 12Janar 2011 thuhet se ndalimi i ferexhesëmuslimane do të hiqet deri në ndonjëvendim tjetër pas shqyrtimit të ankesave tëparaqitura nga shoqata muslimane Watan.Autoritetet e qytetit katalanas Lleida ishinndër të parët, që vendosën për ndalesën eferexhesë muslimane në Evropë.

SIMBOLET FETARE,TËRHIQET MASH:PROJEKTLIGJI MUND TËNDRYSHOHET

Projektligji për arsimin e detyruar dhe tëmesëm në Shqipëri, nuk do të bjerë ndeshme Kushtetutën dhe ligjin emosdiskriminimit. Kështu është shprehursot Ministri i Arsimit Myqerem Tafaj. Fjalaështë për pikën 4 të nenit 36 të projektligjitqë interpretohet nga komunitetet fetare simasë ndaluese, veçanërisht për mbajtjen eshamisë nga vajzat muslimane gjatëfrekuentimit të shkollës. Ministri Tafajshprehet se “projektligji është në diskutimpublik dhe nuk është përfundimtar. Ligji dotë jetë në përputhje me Kushtetutën meKonventat Ndërkombëtare, me ligjin emosdiskriminimit dhe ligje të tjera, qëprekin aspekte të sistemit të edukimit”, ushpreh Tafaj.

BIE MBËSHTETJAAMERIKANE PËR LUFTËNNË AFGANISTAN

Hulumtimi i zhvilluar nga universitetiKuinipak tregon se shumica e votuesvebesonin se SHBA-të nuk duhet të përfshihennë luftën në Afganistan. Niveli i mbështetjesnë anketë ka rënë në 41%, që është edhe mëposhtë se kulmi prej 59% para një viti.Ndërkohë Australia dhe Britania kanëparalajmëruar se 2011 dhe 2012 do të jenëvitet vendimtare për luftën në Afganistan,gjersa forca udhëheqëse në këtë luftë do tëkenë kohë të vështira përpara. Pothuajse njëdekadë që nga pushtimi i Afganistanit prejforcave të drejtuara nga SHBA-të, forcat ehuaja po përjetojnë kohë të vështira meviktima në rritje.

BFIM: OSE PRISHNIKISHËN, OSE NDËRTONIXHAMINË

Bashkësia Fetare Islame e Maqedonisë(BFIM) kërkon që sa më shpejt të prishetobjekti - kishë që po ndërtohet në kala, në tëkundërt do të duhet që patjetër të ndërtohetedhe xhamia e Hakik Pashës që gjendet ponë Kalanë e Shkupit. “Jemi të sigurt se aiobjekt do të përdoret për kishë dhe përrituale fetare, prandaj kërkojmë mbrojtjen ekulturës islame dhe barazi fetare”, tha JakupSelimovski, përgjegjës i sektorit për arsimdhe kulturë pranë BFIM-së. Ai thotë seKalaja është një vend i mbrojtur me ligj nëtë cilin gërshetohen civilizimet e ndryshme,ku civilizimi i fundit është ai islam. “Në kalamund të kryhen kërkime arkeologjike dhe


BLIC LAJME

të konservohen gjetjet arkeologjike, porkurrsesi nuk duhet që aty të ndërtohet. Aiështë një objekt i paligjshëm që duhetprishur menjëherë, sepse ndërtimi i tijdëshiron të varrosë kulturën islame”, thotëai, duke përmendur emrat e xhamive të cilatnuk lejohet të rindërtohen. “Kemi Jenixhaminë në Manastir të cilën e shndërruannë muze, kemi xhaminë e Prilepit që nuklejojnë të ndërtohet, kemi Burmalinë nëShkup, gjithashtu në kala kemi xhaminë eHakik Pashës...”, thotë Selimovski. Gjatëtakimit që Selimovski ka pasur me drejtorine Drejtorisë për Mbrojtjes së TrashëgimisëKulturore (DMTK), Pasko Kuzman, ai i kathënë drejtorit Kuzman se në të njëjtënmënyrë le ta ndërtojnë dhe xhaminë dhetyrben. Reagimi i Kuzmanit ka qenë iashpër, e ka lidhur BFIM-në me vehabistët,gjë që nuk ka lidhje me realitetin. /gazetalajm/

TAKOHET REDAKSIA EREVISTËS ALBISLAM

Anëtarët dhe bashkëpunëtorët eredaksisë së revistës Albislam, më 16 Janar2011 u takuan në Prishtinë për të shtjelluarecurinë e deritashme të revistës dhe për tëkrijuar vizionin e të ardhmes. Arritja ebotimit të revistës deri në numrin 90, mematerial ekskluziv dhe vetë-financimi janëshenja të suksesit – raportoi Omer Berisha.

Por që të rritet ai sukses nga çdo anë – upajtuan të gjithë – në të ardhmen duhetpërqendruar edhe më shumë në shtjellimine situatave që kanë të bëjnë besimtarët ekëtij nënqielli, duke i lënë hapësirë për tëkontribuuar me shkrime, analiza dhehulumtime çdo dashamiri. “Çdo kontributqë pajtohet me parimet dhe vizionin erevistës duhet të jetë i mirëseardhur nga

kushdo qoftë” do të shprehet Ekrem Avdiuduke përkrahur kështu diskutimin e DritonLekaj. Ali Shabani foli për sfidat e kaluarame sukses gjatë vitit 2010 dhe shprehubindjen se gjithçka do të bëhet edhe mëmirë nëse përqendrohemi sinqerisht nëpunën e mëtejme. Gjithashtu u përkrahfuqishëm propozimi i redaktorit gjuhësorRoald Hysa që nëse brenda këtij kuadripërfshiheshin gratë do të ishte akoma edhemë mirë, si p.sh. të merreshin mepërgatitjen e shkrimeve, apo të ishin edhetemë e shkrimit.

KAMATAT E LARTAFALIMENTOJNË BIZNESET

Në Kosovë vetëm gjatë vitit 2010 janëshuar afër 1400 biznese, thonë zyrtarë tëqeverisë në dorëheqje. Sipas tyre, kamatat elarta të kredive mbeten shkak kryesor ifalimentimit të bizneseve. Arsyet, sipas tyre,janë të ndryshme, por në shumë raste,falimentimi ka ndodhur si pasojë epamundësisë së kthimit të kredisë, përshkak të kamatave të larta të interesit. Nëanën tjetër, ekspertë për çështjetekonomike, nuk pajtohen me arsyen eshuarjes së kompanive, raporton RadioEvropa e Lirë.

IZRAEL, ARRESTOHET IDYSHUARI PËR MASAKRËNE SREBRENICËS

Autoritetet e Izraelit thonë se kanëarrestuar ish-ushtarin serb të Bosnjës,Aleksander Cvetkoviq, i dyshuar se kaluajtur rol në masakrën e vitit 1995, kundër

14

BLIC LAJME

muslimanëve të Bosnjës në Srebrenicë.Ministria e Drejtësisë tha se policia earrestoi sot të dyshuarin Cvetkoviq, pasiqeveria e Bosnjës kishte paraqitur njëkërkesë për ekstradim. Ai kërkohet si idyshuar se ishte pjesëtar i ekipit të përziernë ekzekutimin e 8 mijë muslimanëve ngaushtarët serbë të Bosnjës, në Srebrenicë, nëkorrik të vitit 1995. Aleksander Cvetkoviqkishte shkuar në Izrael me familjen e tij, nëvitin 2006 dhe kishte marrë shtetësiizraelite, pasi gruaja e tij është hebreje.

MAQEDONIA DO MIRATOJËLIGJIN KUNDËR MARTESËSSË HOMOSEKSUALËVE

Partia qeverisëse në Maqedoni VMRO-DPMNE po përgatit amendamentetkushtetuese, të cilat do të ndalojnë nëmënyrë eksplicite martesat ndërmjethomoseksualëve. Mediet maqedonaseraportojnë, se VMRO-DPMNE pretmbështetjen e partnerëve të koalicionit përligjin, që do të votohet në afatin prej tremuajsh. Çiftet e gjinisë së njëjtë ka kohë qëjanë temë diskutimi në Maqedoni.

KOMUNITETI MYSLIMAN ISHQIPËRISË DEKLAROHETKUNDËR DHUNËS

Komuniteti Musliman i Shqipërisë reagoiduke shprehur keqardhjen për dhunën dheduke bërë thirrje për vetëpërmbajtje ndajngjarjeve të 21 janarit. “Të gjithë kemi qenëdëshmitarë të një situate aspak të denjë dhetë merituar për vendin tonë. Komuniteti

Mysliman i Shqipërisë shpreh keqardhjen etij për jetët e humbura, si dhe për dhunëndhe kaosin e shfaqur (21 janar 2011) në orëte pasdites në bulevardin “Dëshmorët eKombit”. I bëjmë thirrje të gjithë popullitpër vetëpërmbajtje dhe të mos bien pre easnjë provokimi dashakeqës dheurrejtjendjellës, që mund të bëhet shkak përpërsëritjen e skenave të tilla, pasi si forcat epolicisë edhe protestuesit janë vëllezërittanë dhe bijtë e këtij vendi”, – deklaroiKMSH. Komuniteti Musliman deklaroi se tëgjithë duhet të jenë në dijeni se nuk kafitimtarë, ndërkohë që nxiti palët përdialog, në respekt të qetësisë publike dhe nëtë mirë të vendit dhe të shoqërisë.

MAGJISTRON LLOKMAN HOXHA

Llokman Hoxha, redaktori i rubrikës“ekonomi” në revistën Albislam mbrojti mesukses temën e magjistraturës nëUniversitetin e Sharikas, fakulteti i Sheriatitmë 30 Janar 2011. Llokman Hoxha u lind më10 Shkurt 1980 në Shkup, kreu medresenë“Alaudin” në Prishtinë, pastaj fakultetin eSheriatit në Universitetin Islamik nëMedinë. Studimi tij me titullin: ““PPrraakkttiikkaatt eeaauuttoorriizziimmiitt nnëë ttrraannssaakkssiioonneett bbaannkkaarreeiissllaammee”” që arriti 425 faqe shtjellon çështjetfinanciare bashkëkohore që kanë të bëjnëme autorizimin, studion mendimet edijetarëve për të arritur mendiminpërfundimin më të mirë.

Redaksia e revistës Albislam i uronhoxhës Llokman Hoxha për suksesin earritur dhe e lutë Allahun që sukseset e tij tëvazhdojnë më tej duke e bërë të dobishëmpër vendin tonë fillimisht e pastaj edhe përgjithë Umetin...


SFIDA

SHKRUAN: TALHA KURTISHI

Duke vendosur t’i bindet Allahut dheligjit të tij, besimtari e ka reduktuardukshëm numrin e dilemave dhe

udhëkryqeve në jetën e tij. Me besimin seAllahu, subhanehu ue teala, në mënyrëabsolute dhe pa mangësi e ka zgjedhur mëtë drejtën dhe më të dobishmen përnjeriun dhe njerëzimin, ai parimisht ështëpërcaktuar për zbatimin e ligjit hyjnor në

jetën e tij. Kështu i është lehtësuar puna ezgjedhjes dhe i është shkurtuar rruga deritek e dobishmja në dynja dhe në ahiret. Kypërcaktim edhe pse në esencë është vepërabstrakte, që i përket zemrës nuk ndalettek aspekti i brendshëm i besimit.Përkundrazi ai reflektohet edhe në aktet eadhurimit që i kryejnë gjuha dhegjymtyrët. Kështu njeriu, si tërësi epandashme e shpreh nënshtrimin e tij ndajAllahut me bindjen e zemrës, me fjalët e

BETEJA E PAPËRFUNDUARKUNDËR HIXHABIT

16

SFIDA

gjuhës dhe me adhurimet e gjymtyrëve.Edhe hixhabi i motrave muslimane ështënjë pjesë e rëndësishme e adhurimeve tëdukshme më të cilët madhërohet Allahu.Allahu, subhanehu ue teala, e kaurdhëruar qartë hixhabin si veshje me tëcilën duhet të dallohet dhe të stolisetfemra muslimane. Ai ngërthen në vetvetekuptime të shumanshme siç janë: shprehjae bindjes ndaj Allahut, falënderimit,nënshtrimit, strehimit tek Allahu, simboli indershmërisë dhe parandalues ingacmimeve dhe lajthitjeve të shfrenuara.Hixhabin si pjesë e praktikës islame e kapërshkruar shumë bukur mendimtarimusliman Meududi, i cili në librin e tijHHiixxhhaabbii shkruan: Kjo përmbledhje edispozitave të cilën ne muslimanët equajmë hixhab realisht i ka përmbledhurnë vetvete pjesët më të rëndësishme tësistemit shoqëror Islam. Ky sistem është ipranueshëm për çdonjërin që katrashëguar dituri të dobishme dhe kanatyrë të paprishur. Hixhabi është pjesë epandashme e sistemit shoqëror Islam dhesi i tillë është njëri prej boshteve tësistemit, që garanton mesatarinë dhedrejtësinë. Me këtë natyrë fisnike hixhabika qenë dhe është cak i shumë fushatavepër zhdukjen e tij. Sulmet e ashpra kundërhixhabit dhe angazhimi për ndalimin e tijnuk janë prodhim ekskluziv i kohës sonë.Ata fillimisht janë paraqitur pas rënies sëkalifatit Islam nën udhëheqjen epushtuesve dhe kolonizatorëve. Duke uorvatur që popujt e pushtuar t’i detyrojnëtë pranojnë kulturën e tyre ata janëangazhuar t’i ndërprenë të gjitha lidhjetmes popujve të nënshtruar dhe kulturës sëtyre. Në krye të listës së dukurive që duhejtë luftoheshin, për të siguruarnënshtrimin ideologjik të popujvemuslimanë ishte Islami dhe veçoritë e jetësIslame, që u garantonin një jetë fisnike

popujve. Hixhabi ishte njëra prej dukuriveislame, që u luftua në mënyrën më tëashpër. Në shumë vende muslimane sishenjë e të ashtuquajturit çlirim të gruas uproklamua zhveshja e saj nga hixhabi. Mëe dhimbshme ishte lufta që zhvillohejkundër hixhabit nga armiqtë e nderit, qëiu përkisnin popujve muslimanë, që flisningjuhën e tyre dhe identifikoheshinndoshta edhe si muslimanë tëpërkushtuar. Për një kohë të shkurtër, sipasojë e luftës së pamëshirshmeideologjike hixhabi si dukuri u humb nëshumë shoqëri në të cilat më parë mbahejme krenari. Përjashtim ishin disa vende, tëcilët i rezistuan fushatës së egër kundërhixhabit. Ajo që të shqetëson më shumëishte gënjeshtra, se gjoja hixhabi e pengonemancipimin e gruas, arsimimin e saj dhefrenon çlirimin e saj nga hegjemonia egjinisë mashkullore. Një shabllonpropagandistik ishte gruaja e arsimuar, eçliruar, e emancipuar dhe ishte gjithnjë pashami?!... U vendosën edhe ligje tëshkruara dhe të pashkruara prej të cilëvenënkuptohej se gruaja me hixhab nukështë e mirëseardhur. Por a thua vallëgruaja që hoqi dorë nga hixhabi i saj arrititë çlirohet me të vërtetë? Statistikat flasinse gruaja vazhdon të jetë e diskriminuaredhe në botën e industrializuar. Pagat etyre janë më të ulëta (ato kryejnë 66% prejpunëve në botë, ndërsa marrin vetëm 11%prej pagave krahasuar me meshkujt).Hasin vështirësi kur punësohen, edhe kurpunësohen shpeshherë bien viktima tëngacmimeve seksuale, nënat shtatzëne nëshumë vende bëjnë teste për ta zbuluargjininë e fetusit, që pastaj të bëjnë abort,nëse fetusi është i gjinisë femërore,dukshëm rritet edhe përqindja e vajzaveqë ngelin shtatzënë në moshën minore, nëSHBA regjistrohen 4,2 miliona krime tënatyrës seksuale (këtu nuk numërohen


SFIDA

krimet seksuale që kryhen ndaj vajzavenën moshën 12 vjeçare) dhe ato janëvetëm 16% prej rasteve që raportohen tekorganet e hetuesisë (mbi 70% të rasteve tëpërdhunimit nuk raportohen). Faktetflasin se pozita e gruas së “çliruar” prejhixhabit nuk është edhe aqshpresëdhënëse. Përkundër fushatave tëashpra kundër hixhabit, me kalimin ekohës dukuria e mbulesës Islame filloi tërishfaqet në jetën e njeriut bashkëkohor.Shkaku ishte fakti se shumë ideologji tëndryshme nuk arritën t’ia gjejnë gruasvendin e duhur, nuk arritën ta mbrojnëdhe ta nderojnë, ta kuptojnë dhe tadrejtojnë ashtu siç e bëri atë Islami. Atokishin kuptuar se roli i tyre nëbotëkuptimet e ndryshme është shumë iulët dhe në shumë raste lidhet vetëm mëtrupin/gjininë e tyre. Tundimet e shumtaideologjike, keqpërdorimi i natyrës së saj,mungesa e qetësisë shpirtërore ishinshkaqet pse shumë vajza përsëri e gjetënprehjen e tyre pranë Allahut, duke zbatuarurdhrat e Allahut në mes të cilëve ështëedhe hixhabi. Kjo dukuri filloi t’ishqetësojë armiqtë dhe filluan përsërithirrjet për ndalimin e hixhabit. Fushataqë filloi në Francë me jehonat e saj nëshume vende evropiane u afrua edhepranë trojeve tona arbërore. Pas Kosovësedhe në Shqipëri filloi debati për ndalimine shamisë në shkollat publike. Menjëherë uharruan parimet në të cilat përbetohetdemokracia, siç janë liria e shprehjes dhe epraktikimit të bindjeve dhe besimit, liriaindividuale e zgjedhjes, e drejta e çdokujttë arsimohet, të marrë pjesë në drejtimindhe të përfitojë shërbimet që i ofrojnëinstitucionet e shtetit, ku bëjnë pjesë edheshkollat publike. Në kohën kur dikushangazhohet zellshëm që t’i mbrojë “tëdrejtat dhe liritë” më të shfrenuaraseksuale, madje edhe kërkon një kornizë

ligjore për këtë mbrojtje, nuk ka irritim mëtë madh për muslimanët se sa ngritja eçështjes së mbulesës në shkollat publike.Këto akte vetëm se dëshmojnë përdemagogjinë dhe kulturën e ulët politikeqë kanë pushtetarët tanë kur vjen nëpyetje Islami (armiku tanimë i shpallur i“botës së qytetëruar”). Ata janë të gatshëmqë përnjëherë të mohojnë të gjithaparimet e të ashtuquajturës demokraci,duke bërë kufër në atë që për vete e kanëzgjedhur si fe. Nuk duhet të luani mendjenjat e muslimanëve, ngase hixhabi sisimbol dhe detyrim fetar nuk është nëkundërshtim me asnjë nga parimet e lirisëdhe demokracisë që ju po promovoni. Metë nuk pengohet emancipimi i gruas, nukcenohet toleranca fetare, nuk imponohenbindjet fetare, hixhabi nuk është si thonivetëm traditë e jo edhe detyrim fetar,hixhabi nuk është siç thoni ju simboli ishtypjes dhe i keqpërdorimit të gruas (unëi konsideroj të tillë veshjet që promovonindustria e modës), nuk pengonbashkëjetesën (dhe po, e pengonasimilimin), dhe assesi nuk pengohetarsimimi dhe ndërtimi intelektual i gruas.Prandaj nuk keni të drejtë t’ua ndalonimuslimaneve mbulesën, dhe edhe nëse uandaloni dijeni se historia do t’ju mbajëmend si njerëz dështakë dhe torollakë, qëmenduan se do të jenë të suksesshëm nëbetejën e dështuar kundër hixhabit.

...... ppaa ddyysshhiimm,, ppaallaa ee AAllllaahhuutt ddoo ttëë jjeettëëffiittuueessee.. (Maide, 56).

18

DRITARE

ABDULAZIZ ALU ABDULATIF

Të lidhesh me Allahun e Madhëruar, tasynosh Atë, ta duash afrimin me Të ështëthemeli i Teuhidit dhe kuptimi i

dëshmisë, se “Nuk ka zot që meriton tëadhurohet me meritë përveç Allahut”.Allahu i Madhëruar është i Vetmi qëmeriton të synohet, të lutet e të kërkohet.

Muhamed ibën Abdulvehabi, Allahu emëshiroftë, thotë: “Allahu është synimi nëtë cilin mbështetemi. Kjo gjë duket e lehtëpër ata që nuk e dinë, mirëpo shumë emadhe për ata që e dinë.”

Për atë që Allahu nuk është synimi dhecaku i Tij, patjetër duhet të ketë një synimapo qëllim tjetër robërues për të. Këtë e kasqaruar mirë Ibën Tejmije me fjalët e tij:“Përfundimet induktive tregojnë se njeriusa më shumë që bëhet kryeneç ndaj

adhurimit të Allahut, aq më shumë shfaqetidhujtaria tek ai, ngase sa më shumë që aibëhet kryeneç ndaj adhurimit të Allahut aqmë shumë i shtohet varfëria dhe nevoja tekqëllimi i dëshiruar, i cili është synimi i tij.”

Ai që e vrojton me vëmendje realitetin egjendjes tonë sheh mënyra të larmishme tëvarësisë së njerëzve ndaj pasioneve dhesprovimit me ta. Të shumtë janë atamuslimanë, që kanë përthithur dashurinë epasioneve të ndryshme, qofshin ato pasionendaj femrave, pasurisë, rrobave,automjeteve, posteve, udhëheqësve,lojërave e klubeve të natës! Ky shkrim fletpër një sërë pasionesh, të cilat kanërobëruar zemrat dhe mendjet e shumënjerëzve.

Do të ishte e udhës që në fillim të flasimnë përgjithësi për qëndrimin e shëndoshëkundrejt pasioneve para së të flasim për

ROBËRIT E PASIONEVEMeqë njeriu nuk ndahet nga pasionet sa të jetë gjallë dhe epshi e shoqëron gjithnjë, urdhri që t’i braktisë tëgjitha ato është një absurditet. Ajo që është e mundur dhe me të cilën ngarkohet është të largojë pasionin etij nga domeni i shkatërrimit


disa prej tyre në mënyrë të veçantë.Qëndrimi i drejtë kundrejt pasioneve ështëmesatar, mes qëndrimit të tëdegjeneruarve, mëkatarëve dhe atijmurgëror, ekstrem. Të degjeneruarithumbën namazin dhe pasuan epshet, kursemurgjit ndaluan gjërat që Allahu i kishtelejuar. Feja e Allahut kujdeset për nevojat enjerëzve dhe i percepton drejt instinktetdhe pasionet, prandaj i lejon dhe i pranonato, mirëpo pasi t’i ketë kanalizuar dhemodifikuar.

Duke vërtetuar këtë mesatari IbënKajimi thotë: “Meqë njeriu nuk ndahet ngapasionet sa të jetë gjallë dhe epshi eshoqëron gjithnjë, urdhri që t’i braktisë tëgjitha ato është një absurditet. Ajo që ështëe mundur dhe me të cilën ngarkohet ështëtë largojë pasionin e tij nga domeni ishkatërrimit dhe ta vendosë në vendin esigurisë dhe të shpëtimit. Shembulli i kësajështë se Allahu i Madhëruar nuk e urdhëroinjeriun që të mos i dëshirojë absolutishtfemrat, porse e urdhëroi që këtë dëshirë taorientojë tek martesa e ligjshme me gra qëatij i pëlqejnë prej një deri në katër dherobëresha sa të dojë. Me këtë rrjedha epasionit ndryshohet prej një vendi në njëtjetër, sikurse era që shndërrohet nëfreskim pasi mund të shkatërronte…”

Ndjekja e pasioneve dhe preokupimi meto shpien deri te dominimi dhe zemra bëhetrob i atyre pasioneve, siç e sqaron IbënTejmije: “Ata që ndjekin epshet e tyre,qofshin ato pamje, ushqime, pije apoveshje, zemrat e tyre do të mbizotërohendhe do të bëhen robër të atyre dëshirave, qëdo ta shpijnë atje ku dëshirojnë ato kërkesa.Pamjet tërheqëse që njeriu i parafytyron nëmendjen e tij e përpijnë zemrën e tij, si dhee nënshtrojnë ashtu që nuk do të mund t’ukundërvihet dot, por do të mbetet e zhyturnë to… zemra fundoset në gjërat që embizotërojnë, qofshin ato gjëra që i do apoprej të cilave frikësohet, siç ndodh medashurinë ndaj pasurisë, famës dhepamjeve, si dhe ai që frikësohet prej dikujtzemra dhe mendja e tij fundosen në atëfrikë ashtu siç fundoset njeriu në ujë..”

Imam Shafiu ka thënë: “Kush ndjekpasionet detyrimisht do ta kaplojë robëria enjerëzve të dynjasë.”

...Imam Shafiu ka thënë: “Kushndjek pasionet detyrimisht dota kaplojë robëria e njerëzve tëdynjasë.” ...

“ “

20

DRITARE

Teprimi dhe preokupimi me pasionetështë vepër e urryer, edhe me sheriat, edheme logjikë. Allahu i Madhëruar thotë: ““EE ppaassttyyrree (të mirëve) eerrddhhëënn ppaassaarrddhhëëss ttëë kkëëqqiijj,,qqëë ee llaannëë nnaammaazziinn ee uu ddhhaannëë ppaass kkëënnaaqqëëssiivvee(trupore),, ee mmëë vvoonnëë ddoo ttëë hhiiddhheenn nnëë ççddoo ttëëkkeeqqee (ose në Gaja)..””

I mençuri dhe largpamësi i shikonpasojat e gjërave dhe ai nuk i jep përparësibotës kalimtare ndaj asaj të pafundme. IbënXheuzi thotë: “Dije se në përgjithësi epshithërret në kënaqësinë momentale pa umenduar rreth pasojave. Nxit për t’i arriturkënaqësitë në mënyrë të shpejtë, edhe psemë vonë ato do të jenë shkak për dhimbje evuajtje, dhe humbje të kënaqësive të tjera. Imençuri e ndal veten nga një kënaqësi qëpasohet me dhimbje, një pasion qëtrashëgon keqardhje. Vetëm kjo është emjaftueshme për të lavdëruar mendjen dhepër të qortuar pasionin. I mençuri kur ekupton se epshi dominon detyrohet që çdolëndë ta çojë te gjykatësi i quajtur logjikë.Ajo do ta udhëzojë që t’i marrë parasyshdobitë në të ardhmen, e nëse ka ndonjëmëdyshje e urdhëron që ta përdorë më tësigurtën për t’u mbrojtur nga epshi deri satë bindet se sigurohet nga sherri i pasojavetë këqija.”

Le ta dijë njeriu se më lehtë është tëdurojë në braktisjen e mashtrimit dhesprovës së pasioneve, se të durojë pasojat eepshit, dhimbjet dhe keqardhjet e tij. Këtë ethekson Ibën Kajimi me fjalët: “Durimi nëbraktisjen e një pasioni është më i lehtë, sedurimi i asaj që shkakton i njëjti, ngasepasioni ose do të shkaktojë dhimbje dhedënim, ose do të humbasë një kënaqësi mëtë mirë, ose do të të humbë një kohë që dotë shkaktojë keqardhje, ose do të cenojënderin ekzistimi i të cilit është më idobishëm se ai (pasioni), ose do të harxhojëpasuri mbetja e së cilës është më e mirë seharxhimi, ose do të rrëzojë famën dhe

pozitën mbetja e të cilave është më e mirëse rrëzimi, ose do të mënjanojë një begatimbetja e së cilës është më e lezetshme dhemë e ëmbël se shfryrja e epshit, ose do t’ihapë rrugën një të poshtri që e ka pasur tëmbyllur më parë, ose do të sjellë brenga,pikëllim, frikë që janë shumë më të mëdhase sa kënaqësia e epshit, ose do të shkaktojëharresën e një diturie kujtesa e së cilësështë me e lezetshme se sa shfryrja e epshit,ose do t’i gëzojë armiqtë e t’i pikëllojëmiqtë, ose do të pengojë arritjen e njëdhuntie të ardhshme, ose do të shkaktojënjë turp që do mbetet cilësi e pandarë,ngase veprat përcaktojnë karakteristikatdhe moralin.”

Është mirë të përmendet këtu rasti i njëbeduini, i cili dashuronte një femër. Kaloinjë kohë të gjatë në këtë gjendje. Kur utakuan, e shtiu në dorë dhe u ul mbi tëkatrat e saj, përkujtoi Ahiretin duke thënë:Për Zotin, njeriu që shet xhenetin gjerësia etë cilit është sa qiejt dhe toka për një vendmes këmbëve të tua sa mes gishtit të madhdhe atij tregues kur bashkohen majat etyre, vërtet është i paditur për dallimin esipërfaqeve.”

PPëërrkktthheeuu:: AAggiimm BBEEKKIIRRII

...Le ta dijë njeriu se më lehtëështë të durojë në braktisjen emashtrimit dhe sprovës sëpasioneve, se të durojë pasojate epshit, dhimbjet dhe keqard-hjet e tij...

“

“


MUHAMED ES SEIDI

Liria në kuptimin e sotshëm terminologjike ka bazën e saj në masonizëm, lindja esaj është e huaj në prejardhje, ndërsa tek

ne muslimanët ka hyrë si diçka e imponuarmbi ne, qoftë në akide, qoftë në shoqëri aponë politikë, edhe pse përdoret, i njihetkuptimi i saj gjuhësor, mirëpo kuptimi më ithellë i saj deformohet karshi nesh dukemos pasur mundësi të bëhet kurrfarëkompromisi mes saj dhe Islamit.

Ky term tek ne është shërbyer si vaji inxehtë, i cili e zien çdo gjë që hyn në të,edhe përskaj kësaj ne çdoherë shpejtojmëqë të zhytemi në të, duke sakrifikuar më tëmirën tonë, të cilën ne e posedojmë, dukemos shikuar dëmin që sjell dhe e shërbenajo.

Kështu që thuajse shumë shpeshpërsërisim diçka duke mos e ditur se çfarëpo themi si: Liria në akide, liria në mendim,liria në ide, liria në shprehje, liria e gruas,liria në ekonomi e kështu me radhë.

Prandaj disa mendimtarë të këtij shekullie shfrytëzojnë këtë term në thirrjen islame,duke pretenduar Islami është fe e lirisë, osese Islami ka ardhur me vetë lirinë, mirëpokjo thirrje nuk mundet që të qarkullojëaspak, të jetë nga metodat e thirrjes nëIslam, sepse pretenduesi i kësaj thirrje ekupton se ky term në asnjë mënyrë nukmund të përputhet kurrë me Islamin.

Një gjë e tillë nuk mund të përputhetaspak me Islamin, edhe në qoftë semundohemi që një gjëje si kjo t’i vendosimkushte dhe kufizime, prapë se prapë nukmund ta quajmë liria islame, sepse këto

FETVAJA DHE LIRIA

DRITARE

si pasojë e kësaj dëgjojmë këto kohët e fundit për llojet e lirisë, ndonjëherë dëgjojmë për lirinë e fetvasë, qëdo të thotë liria për të folur për Allahun (pa qenë kompetent për një gjë të tillë), apo më e keqja e të keqes tëdalim përpara fjalës së Profetit tonë, sal-lallahu alejhi ue selem

22

DRITARE

kushte do të ishin aq të rënda, saqëasnjëherë nuk mund të hyjnë në praktikë,kështu që do ta mashtronim veten dukepretenduar se liria absolute në çdo gjëmund të përputhet me Islamin.

Dezinformimi ka arritur në atë shkallë,saqë pretendimi se termi i lirisë në fetva, icili përdoret në esencën e ixhtihadit(përpjekje për të arritur deri tek ndonjëdispozitë), kur tregohet për diçka që tregonpër kuptimin që ka dashur të thotë Allahupër të nga dispozitat e robërve që kanë tëbëjnë me punët që janë të detyruar t’i bëjnëata, është përzier me lirinë e mendimit pakufi. Kështu që si pasojë e kësaj dëgjojmëkëto kohët e fundit për llojet e lirisë,ndonjëherë dëgjojmë për lirinë e fetvasë, qëdo të thotë liria për të folur për Allahun (paqenë kompetent për një gjë të tillë), apo mëe keqja e të keqes të dalim përpara fjalës sëProfetit tonë, sal-lallahu alejhi ue selem.Këto gjëra i kam dëgjuar nga disa shkrues tështypit, po ashtu edhe në gazetat arabe,mirëpo deri këtu jam ruajtur e i kammbyllur buzët për këta njerëz. I jam luturAllahut t’i udhëzojë, mirëpo kur pashë se njëterm i tillë po përdoret edhe në libratakademike, atëherë prej kësaj m’u paraqitideja që t’i paralajmëroj muslimanët të kenëkujdes nga ky term, i cili është futur nëmendimet tona bashkëkohore në një shkallëtë atillë, saqë që duhet të kemi kujdespatjetër ndaj tij, pra, ka arritur në njëshkallë të padëshirueshme për ne.

Termi liri në kohët e para islame nukështë njohur përveç se karshi termit robëri,ndërsa nuk është përdorur asnjëherë në atë

kuptim që përdoret sot, bile një kuptim ilirisë siç shprehet sot nuk mund tëpërputhet fare me fenë tonë islame, e cila karregullat e veta për të na mësuar se si tëjetojmë, që kur zgjohemi e deri kur biem nëgjumë kemi dispozita, se si e trajton Islamiçështjen e gjumit, ku edhe kjo gjendje kalidhje prapëseprapë me fenë tonë.

Njeriu është rob i Allahut dashje padashje, ndërsa muslimani është rob i Allahutme dëshirën e tij. Ky është një vendim tëcilin duhet ta zbatojmë dhe të ecim sipashapave të tij, prandaj muslimani është rob iAllahut në besimin e tij, në mendimet e tij,në idetë e tij, burrë qoftë ai apo grua, nëasnjë mënyrë burri nuk mund t’i ikërobërisë së tij karshi Allahut Fuqiplotë dhe enjëjta gjë vlen edhe për gruan.

Për këtë fetvaja është diçkakarakteristike në qenien e saj, ngase ajoështë një lloj adhurimi si namazi, zekati,agjërimi, apo haxhi. Është farz ajn (detyrëpër çdonjërin) për atë që e merr njëpërgjegjësi të tillë, po ashtu edhe i plotësonkushtet e saj, ndërsa farzi kifaje është përdikë që është kompetent për të, ndërsaharam për dikë, i cili nuk është kompetentpër të.

Ibadetet duhet t’i plotësojnë patjetërkushtet e tyre, sepse ato lidhen ngushtë mepranimin e tyre, gjithashtu edhe shtyllatjanë kusht për pranimin e tyre, ndërsavaxhibet janë pjesë përbërëse të tyre,prandaj kush i bën adhurimet pa u kujdesurt’i çojë në vend kushtet, shtyllat, vaxhibet,

...Termi liri në kohët e paraislame nuk është njohur përveçse karshi termit robëri, ndërsanuk është përdorur asnjëherë nëatë kuptim që përdoret sot...

“ “...Njeriu është rob i Allahutdashje pa dashje, ndërsa musli-mani është rob i Allahut medëshirën e tij...

“ “


DRITARE

ky njeri ka rënë në haram dhe ka bërëmëkat, po ashtu edhe adhurimi ka edhekohën e vet të caktuar.

Fetvaja nuk dallon nga adhurimet e tjera.Ajo zotëron në vetvete kushtet e saj, shtyllate saja, vaxhibet, sunetet, etikën e saj, një gjëtë tillë e di kushdo që e di se çfarë do tëthotë fetva, si dhe çdokush që ka frikëAllahun kur e jep atë.

Ai që merr përsipër të japë fetva, mirëponuk i plotëson kushtet e saj është sishembulli i atij që falet pa abdes, edhe nësekjo vepër në shikimin e njerëzve duket evlefshme, por ky person llogaritet simëkatar.

Krejt këto korniza që i cekëm janë nëkundërshtim me atë që thuhet liria në fetva,për ata që shpifin për fetvanë, duke ishpërfillur kushtet dhe kufizimet e fetvasë.Gjithashtu këtu do të cekim një çështje merëndësi, e cila harrohet nga ata që japinfetva e ajo është urtësia në qartësimin edijes dhe të ketë parasysh masën së cilës idrejtohesh, kështu që në qoftë se njerëzitjanë të pajtimit me një fetva të saktë, nukështë prej urtësisë a as prej fesë që të vishme diçka që e kundërshton atë dhe sjellçrregullime e trazirë në trurin e njerëzveme një mendim të cilin ai mund ta ketë, kume të e kundërshton masën, prandaj në këtërast tregoja mendimin tënd vetëm atij që tëpyet; përgjigju atij në qoftë se je prej atyreqë mund të bëjnë ixhtihad, mirëpo dukepasur kujdes të mos i tronditësh njerëzitdhe të hysh në zënka me njerëzit. Kjo vlenpër dikë, i cili i plotëson kushtet për të

dhënë fetva, për këtë çështje ka shumë rastenga selefi ndoshta ato më gjerësisht do t’icekim ndonjëherë tjetër. Kjo punë ka arriturtek dijetarët e selefit në atë gjendje, saqëdisa prej tyre kanë thënë: Ndonjëherë prejsunetit është lënia e një suneti. Këtë gjë e kasqaruar Shejhul Islam Ibën Tejmije nëKavaidul Nuranijeh, ku sqaron se lënia edisa suneteve është më prioritare, se sa tëvepruarit me ta, kur e sheh muftiu tëarsyeshme. Në qoftë se e shfaq një gjë të tillëe ajo të çon në përçarje dhe zhurmë, ai,Allahu e mëshiroftë thotë duke folur përbesmelen në namaz: “Është e pëlqyeshmepër njeriun t’i lejë këto të pëlqyera (sunete),me qëllim që t’i zbuten zemrat njerëzve,sepse dobia e zbutjes së zemrave në fellogaritet se është më e madhe, se sa vetëvepra në fjalë, ashtu siç e la Profeti sal-lallahu alejhi ue selem rindërtimin e Qabesësipas themeleve të Ibrahimit alejhi selam,ngase vërejti se një gjë e tillë i mban zemrattë bashkuara. Po ashtu i njëjti rast kandodhur me Ibën Mesudin radijallahu anhu,i cili nuk u pajtua dhe e qortoi Osmanin,radijallahu anhu, i cili e plotësoi namazin nëudhëtim, mirëpo prapëseprapë e plotësoinamazin bashkë me të dhe tha kur u pyetpër një veprim të tillë: ““KKuunnddëërrsshhttiimmii((hhiillaaffii)) ëësshhttëë sshheerrrr ((ii kkeeqq))””..

Ashtu siç është kundërshtimi sherr nëtekstin e Ibën Mesudit r.a., po ashtundërrimi i bisedës për të qenë rob ipërkushtuar ndaj Allahut në bisedën e lirisësë dhe trumbetimit të saj është gjithashtusherr. Allahu qoftë në ndihmë!

NNggaa aarraabbiisshhttjjaa:: NNeexxhhaatt CCeekkaa

...Ai që merr përsipër të japëfetva, mirëpo nuk i plotësonkushtet e saj është si shembullii atij që falet pa abdes...

“ “...Lënia e disa suneteve ështëmë prioritare, se sa të vepruar-it me ta, kur e sheh muftiu tëarsyeshme...

“ “

24

FIKH

SHKRUAN: RASHIT ZYLFIU

Falënderimet i takojnë të madhit Zot qëkrijoi njerëzimin. Ai e ndau llojinnjerëzor në mashkull dhe femër ““DDhhee AAii

ëësshhttëë qqëë kkrriijjooii lllloojjeett -- mmaasshhkkuulllliinn ddhheeffeemmrrëënn..”” 11 Për të dhënë kontributin në jetëne kësaj bote çdo njëri nga këndi i tij. Feja nukbën dallime mes mashkullit dhe femrëspërveç në disa dispozita në bazë tënatyrshmërisë së këtij lloji njerëzor. Allahu iMadhëruar thotë: “KKuusshh bbëënn vveeppëërr ttëë mmiirrëë,,qqooffttëë mmaasshhkkuullll oossee ffeemmëërr,, ee dduukkee qqeennëëbbeessiimmttaarr,, NNee ddoo tt’’ii jjaappiimm aattiijj nnjjëë jjeettëë ttëë mmiirrëë(në këtë botë), ee (në botën tjetër) ddoo tt’’uujjaappiimm sshhppëërrbblliimmiinn mmëë ttëë mmiirrëë ppëërr vveepprraatt eettyyrree..”” 22

Caktimi hyjnor e përcakton dallimin mes

llojit njerëzor mashkull dhe femër ““......EEmmaasshhkkuullllii nnuukk ëësshhttëë ssii ffeemmrraa..”” 33 dhe këtodallime i argumenton sheriati, mendja eshëndoshë dhe shkenca. Sheriati islamparasheh disa dispozita që femra dallohetme to nga mashkulli dhe këto duke umbështetur në bazë të nevojës sënatyrshmërisë së këtij lloji njerëzor. Njëranga këto dispozita është hixhabi apombulesa.

MMbbuulleessaa nnëë kkuuppttiimmiinn ee ggjjeerrëë::Hixhabi në kuptimin e gjerë do të thotë:

pengesë, mbulim. Mbulesa është detyrimpër çdo mashkull dhe femër. Mashkull memashkull, femër me femër apo anasjelltas.Mashkullit i detyrohet t’i mbulojë pjesët etrupit nga kërthiza e deri në gjunjë, qoftë nëprezencën e meshkujve apo femrave përveç

11 Nexhm, 45. 2 Nahl, 97. 3 Ali Imran, 36.


FIKH

gratë, që ai i ka nën kurorë. Islami iurdhëron besimtarët dhe besimtaret ta ulinshikimin nga këto pjesë të trupit, të cilatngjallin epshin. Kjo është etika e sheriatit,që e largon nefsin për të mos rënë në haram.

MMbbuulleessaa nnëë kkuuppttiimmiinn ee nngguusshhttëë::Islami i detyron të gjitha gratë

besimtare, që të mbulohen me mbulesënislame nga koka e deri tek këmbët, dukembuluar kokën dhe trupin e tyre dhe stolitëqë ato zotërojnë nga çdo burrë i huaj. Kjoduke u bazuar në Kuran, Sunet dhekonsensusin praktik prej grave besimtarenga koha e Pejgamberit paqja dhe lavdërimii Allahut qoftë mbi to, e duke kaluar nëperiudhën e kalifatit dhe brez pas brezi derinë kohën tonë.

PPëërrkkuuffiizziimmii ii hhiixxhhaabbiitt,, mmbbuulleessëëss::Mbulesa në aspektin gjuhësor sillet rrethkuptimit: pengesë , mbulim.

MMbbuulleessaa nnëë aassppeekkttiinn ee sshheerriiaattiitt:: Mbulimi i gruas, trupit dhe stolive të saj,

që i pengon burrat e huaj të shohin diçkanga trupi apo stolitë me të cilat zbukurohetajo. Kjo mbulesë arrihet me petka apo dukeqëndruar në shtëpi. Mbulimi i stolive, ështëmbulimi i të gjitha stolive, që femra i vendospër t’u zbukuruar. ““......ttëë mmooss zzbbuulloojjnnëë ssttoolliittëëee ttyyrree......”” 44..

MMee ççffaarrëë dduuhheett ttëë jjeettëë hhiixxhhaabbii,, mmbbuulleessaa??Hixhabi përbëhet nga dy gjëra:NNjjëë: Hixhabi duke qëndruar në shtëpi;

ngase kjo ia mundëson femrës, që tëlargohet nga shikimet e meshkujve të huajdhe përzierjes me ta.5

DDyy: Hixhabi me petk, që femra duhet të

mbulojë të tërë trupin e saj me përjashtim tëfytyrës dhe duarve.

KKuusshhtteett ee hhiixxhhaabbiitt,, mmbbuulleessëëss ssiippaasssshheerriiaattiitt iissllaamm::

Në bazë të ajeteve kuranore, hadithevetë Pejgamberit sal-lallahu alejhi ue selemdhe gjurmëve të ttëë ppaarrëëvvee ttaannëë ttëë mmiirrëë nasqarohet, se femra nëse del nga shtëpia e sajdetyrohet ta mbulojë tërë trupin e saj dhestolitë përveç fytyrës dhe duarve6 meçfarëdo petku duke përmbush këto kushte7:

Mbulimi i tërë trupit përveç fytyrës dheduarve.

Që petkat mos të jenë të zbukuruara.Mos të jenë të tejdukshme.Të jenë të gjera, mos të jenë të ngushta.Mos të jenë të parfumuara.Mos t’i përngjasin veshjeve të burrave.Mos t’i përngjasin veshjeve të

jobesimtareve. Mos të jenë nga veshjet shuhreh8.AArrgguummeenntteett ee ddeettyyrriimmiitt ttëë hhiixxhhaabbiitt,,

mmbbuulleessëëss ppëërr ggrraattëë bbeessiimmttaarree::Argumentet për detyrimin e hixhabit, që

janë të përjetshme për të gjitha gratëbesimtare janë përmendur në dy ajete nësuret Nur dhe Ahzab. Argumenti i parë:

““OO ggrraattëë ee PPeejjggaammbbeerriitt,, jjuu nnuukk jjeennii ssiiaassnnjjëë ggrruuaa ttjjeettëërr,, nnëëssee kkiinnii kkuujjddeess ee rruuhheennii,,pprraannddaajj mmooss uu llllaassttoonnii nnëë ttëë ffoolluurr ee ttëëllaakkmmoojjëë aaii qqëë kkaa ssëëmmuunnddjjee nnëë zzeemmrrëënn ee ttiijj,,ppoo tthhoonnii ffjjaallëë ttëë mmaattuurraa.. DDhhee rrrriinnii nnëësshhttëëppiittëë ttuuaajjaa ee mmooss sshhffaaqqnnii bbuukkuurriinnëë ttuuaajj ssiisshhffaaqqeejj nnëë iinnjjoorraannccëënn ee hheerrsshhmmee......””99 Ky ajetiu drejtohet grave të Pejgamberit sal-lallahualejhi ue selem, për shkak të pozitës dhe

4 Nur, 31. 5 Kjo nuk do të thotë se Islami e ndalon femrën të dalë nga shtëpia, por Islami ka përzgjedhur shtëpinë përdobinë e saj e në rast se ajo ka nevojë për t’i kryer detyrat e saj i lejohet të dalë nga shtpia si për blerje,mjekime apo vizita të familjarëve të saj etj.

6 Nëse femra dëshiron t’i mbulojë fytyrën dhe duart e veta ajo praktikon kështu një sunet të Nënave tëBesimtareve.

7 Shih “Xhilbab mer’eh muslime” Nasirudin Albani. 8 Me fjalën Shuhre, kihet si qëllim veshjet, që nuk janë traditë e atij vendi dhe që banorët e atij vendi nuk eveshin zakonisht.

9 Ahzab, 32-33.

afërsisë së tyre me Pejgamberin sal-lallahualejhi ue selem, por i përfshin të gjitha gratëe besimtarëve.

Argumenti i dytë: “Ajeti i hixhabit,mbulesës”:

““OO jjuu qqëë bbeessuuaatt,, mmooss hhyynnii nnëë sshhttëëppiittëë eePPeejjggaammbbeerriitt nnddrryysshhee,, vveettëëmm nnëëssee uu lleejjoohheettppëërr nnddoonnjjëë nnggrrëënniiee ee dduukkee mmooss pprriittuurrppëërrggaattiittjjeenn ee ssaajj,, ppoorr kkuurr ttëë tthhiirrrreennii,, aattëëhheerrëëhhyynnii,, ee kkuurr ttëë jjeennii uusshhqqyyeerr,, aattëëhheerrëësshhppëërrnnddaahhuunnii,, dduukkee mmooss hhyyrrëë nnëë bbiisseeddëë mmeennjjëërrii--ttjjeettrriinn,, vvëërrtteett kkëëttoo (pritja, qëndrimi,biseda) ee mmuunnddoojjnnëë PPeejjggaammbbeerriinn,, ppoorr aaiittuurrppëërroohheett pprreejj jjuusshh;; AAllllaahhuu nnuukk iittuurrppëërroohheett rreeaalliitteettiitt.. EE kkuurr kkëërrkkoonnii pprreejj ttyyrree(grave të Pejgamberit) nnddoonnjjëë sseenndd,, aattëëkkëërrkkoojjeennii ppaass ppeerrddeess,, kkjjoo ëësshhttëë mmëë ee ppaassttëërrppëërr zzeemmrraatt ttuuaajjaa ddhhee ttëë ttyyrree.. JJuuvvee nnuukk jjuuttaakkoonn ttaa mmuunnddoonnii ttëë DDëërrgguuaarriinn ee AAllllaahhuutt,, eeaass ttëë mmaarrttoohheennii kkuurrrrëë mmee ggrraattëë ee ttiijj,, ppaass(vdekjes së) ttiijj.. KKëëttoo jjaannëë tteekk AAllllaahhuu mmëëkkaatt iimmaaddhh.. EE sshhpprreehhëëtt jjuu hhaappttaazzii oossee ffsshheehhttaazziinnddoonnjjëë sseenndd,, ss’’kkaa ddyysshhiimm ssee AAllllaahhuu ççddoo sseennddee ddii.. NNuukk ëësshhttëë mmëëkkaatt ppëërr aattoo (gratë të jenëtë pambuluara) nnddaajj eettëërrvvee ttëë ttyyrree,, aass nnddaajjddjjeemmvvee ttëë ttyyrree,, aass nnddaajj vvëëlllleezzëërrvvee ttëë ttyyrree,, aassnnddaajj ddjjeemmvvee ttëë vvëëlllleezzëërrvvee ttëë ttyyrree,, aass nnddaajjddjjeemmvvee ttëë mmoottrraavvee ttëë ttyyrree,, aass nnddaajj ggrraavvee ttëëttyyrree,, ee aass nnddaajj rroobbëërreesshhaavvee ttëë ttyyrree.. EE,,ffrriikkëëssoohhuunnii (o ju gra) AAllllaahhuutt,, AAllllaahhuu ëësshhttëëpprraannëë ççddoo sseennddii..”” Ky ajet njihet si ajeti ihixhabit, ngase e ka bërë detyrim hixhabinpër Nënat e Besimtarëve dhe grave tëbesimtarëve. Ka zbritur në muajin DhulKade në vitin e pestë të hixhretit.

Shkaku i zbritjes së këtyre ajeteve:Na përcillet nga hadithi i Enesit, Allahu

qoftë i kënaqur ndaj tij, se ka thënë: Omeri,Allahu qoftë i kënaqur ndaj tij ka thënë: Ithashë: “O i Dërguari i Allahut, tek ty hynë imiri dhe i keqi, sikur t’i urdhëroje Nënat eBesimtarëve (gratë e tua) të mbulohen.

Atëherë Allahu i Madhëruar zbriti ajetin ehixhabit, mbulesës.” (Shënon Ahmedi dheBuhariu). Kur zbriti ajeti i mbulesësPejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem imbuloi gratë e tij nga burrat e huaj dhebesimtarët i mbuluan gratë e tyre, duke imbuluar nga koka e deri tek këmbët dhestolitë e tyre. Mbulesa është detyrim ipërgjithshëm për çdo besimtare nga moshae pubertetit dhe është detyrim i përjetshëmderi në Ditën e Kiametit.

Argumenti i tretë: ““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,,tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,, bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëëbbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’ii vvëënnëë sshhaammiittëë (mbulojë) eevveettaa mmbbii ttrruuppiinn ee ttyyrree,, ppssee kkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërrqqëë aattoo ttëë nnjjiihheenn (se nuk janë rrugaçe) ee ttëëmmooss ooffeennddoohheenn.. AAllllaahhuu ffaall ggaabbiimmeett eekkaalluuaarraa,, AAii ëësshhttëë mmëësshhiirruueess..”” 1100 Sujuti Allahue mëshiroftë thotë: “Ky është ajeti imbulesës dhe është për të gjitha gratë...”

Argumenti i katërt: ““TThhuuaajjuu bbeessiimmttaarrëëvveettëë nnddaalliinn sshhiikkiimmeett (prej haramit),, tt’’ii rruuaajjnnëëppjjeessëëtt ee ttuurrppsshhmmee ttëë ttrruuppiitt ttëë ttyyrree,, ssee kkjjooëësshhttëë mmëë ee ppaassttëërr ppëërr ttaa.. AAllllaahhuu ëësshhttëë iinnjjoohhuurr hhoollllëëssiisshhtt ppëërr aattëë qqëë bbëëjjnnëë aattaa..TThhuuaajjuu eeddhhee bbeessiimmttaarreevvee ttëë nnddaalliinn sshhiikkiimmeettee ttyyrree,, tt’’ii rruuaajjnnëë ppjjeessëëtt ee ttuurrppsshhmmee ttëë ttrruuppiittttëë ttyyrree,, ttëë mmooss zzbbuulloojjnnëë ssttoolliittëë ee ttyyrree ppëërrvveeççaattyyrree qqëë jjaannëë ttëë dduukksshhmmee,, llee ttëë vveennëë sshhaammiittëëmmbbii kkrraahhaarroorriinn ee ttyyrree ddhhee ttëë mmooss uuaattrreeggoojjnnëë bbuukkuurriittëë ee ttyyrree aasskkuujjtt ppëërrvveeçç

26

FIKH

...Katër medhhebet, Hanefi,Maliki, Shafiji, Hanbeli kanërënë në pëlqim, se femra musli-mane është e detyruar ta mbu-lojë të tërë trupin e saj ngaburrat e huaj...

“

“10 Ahzab, 59.


FIKH

bbuurrrraavvee ttëë vveett,, bbaabbaallllaarrëëvvee ttëë ttyyrree,, oosseebbaabbaallllaarrëëvvee ttëë bbuurrrraavvee ttëë vveett,, ddjjeemmvvee ttëë vveettoossee ddjjeemmvvee ttëë bbuurrrraavvee ttëë vveett,, vvëëlllleezzëërrvvee ttëëvveett oossee ddjjeemmvvee ttëë vvëëlllleezzëërrvvee ttëë vveett,, aappooddjjeemmvvee ttëë mmoottrraavvee ttëë vveettaa,, oossee ggrraavvee ttëë ttyyrreeddhhee rroobbëërreesshhaavvee,, ttëë cciillaatt ii kkaannëë nnëënnpprroonnëëssiinnëë ee ttyyrree,, oossee sshhëërrbbëëttoorrëëvvee nnggaammeesshhkkuujjtt,, ttëë cciillëëtt nnuukk nnddiieejjnnëë nneevvoojjëë ppëërrffeemmrraatt,, oossee ffëëmmiijjëëtt qqëë nnuukk ee kkaannëë aarrrriittuurrppjjeekkuurriinnëë ppëërr ggrraa.. LLee ttëë mmooss kkëërrccaassiinn mmeekkëëmmbbëëtt ee ttyyrree ppëërr ttaa zzbbuulluuaarr ffsshheehhttëëssiinnëënnggaa ssttoolliittëë ee ttyyrree.. PPeennddoohhuunnii ttëë ggjjiitthhëë tteekkAAllllaahhuu,, oo bbeessiimmttaarrëë,, nnëë mmëënnyyrrëë qqëë ttëë ggjjeenniisshhppëëttiimm..”” 1111

Allahu subhanehu ue teala i kaurdhëruar gratë e besimtarëve, që tëmbulohen me një petk, i cili mbulon të tërëtrupin dhe bukuritë e tyre para burrave tëhuaj, duke e llogaritur një gjë të tillëadhurim; shpërblehet nëse e vepron dhendëshkohet nëse nuk e vepron (nukmbulohet). Prandaj zbulimi ka qenë ngagjërat e ndaluara (haram), e cila të shpiedrejt mëkateve të mëdha, si përzierja meburra dhe sprovimi i të tjerëve. Gratë ebesimtarëve duhet t’i përgjigjen ajetit dhetë ecin sipas asaj që i ka urdhëruar Allahusubhanehu ue teala, duke u mbuluar membulesën islame dhe duke qenë tëndershme, për t’iu nënshtruar Allahutsubhanehu ue teala dhe të Dërguarit të Tij.

Argumenti i pestë: Justifikimi i grave tëmoshuara për ta hequr hixhabin, mbulesën.

““EE ggrraattëë ee mmoosshhuuaarraa,, ttëë cciillaatt nnuukkddëësshhiirroojjnnëë mmaarrtteessëë mmëë,, ppëërr ttoo nnuukk ëësshhttëëmmëëkkaatt ttaa hheeqqiinn ppeettkkuunn mmbbuulluueess ttëë ttyyrree,, ppoodduukkee mmooss qqeennëë zzbbuulluueessee ttëë bbuukkuurriivvee,,mmeeggjjiitthhëëqqëë mmëë ssëë mmiirrii ëësshhttëë ppëërr ttoo ttëë jjeennëë ttëëppëërrmmbbaajjttuurraa.. AAllllaahhuu ddëëggjjoonn,, ddii..”” 1122 Allahu iMadhëruar i ka justifikuar gratë e

moshuara, të cilave ju është ndërprerë ciklimenstrual dhe lehonia dhe të cilat nuklindin, që ta heqin petkun-hixhabin me tëcilin kanë qenë të detyruara më herët. Kyjustifikim është i lejuar me dy kushte:

KKuusshhttii ii ppaarrëë: Që gratë e moshuara tëjenë nga ato të cilave nuk u ka mbeturbukuria apo kanë humbur shpresën përkurorë.

KKuusshhttii ii ddyyttëë: Që mos t’i shpalosin stolitëe tyre.

AArrgguummeenntteett nnggaa SSuunneettii::Argumentet nga udhëzimi profetik janë

të shumta, që aludojnë për detyrimin embulesës.

NNjjëë: Përcillet nga nëna e besimtarëveAishja Allahu qoftë i kënaqur ndaj saj, se kathënë: “Njerëzit kalonin pranë nesh e neishim me Pejgamberin sal-lallahu alejhi ueselem, ishim në ihram13, kur burrat u afroninafër nesh lëshonim vellon mbi fytyrat tona ekur iknin i zbulonim ato.” (Ahmedi, EbuDaudi, Ibën Maxhe.)

DDyy: Përcillet nga Umu Atije Allahu qoftë ikënaqur ndaj saj, se ka thënë: KurPejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem,urdhëroi që edhe gratë të dilnin për faljen enamazit të bajramit ato i thanë: O i Dërguarii Allahut, njëra nga ne nuk ka xhilbab “petkpër mbulim”. Pejgamberi sal-lallahu alejhiue selem tha: “Le ta veshë xhilbabin 14 emotrës së saj.” (Buhariu, Muslimi)

TTrree: Përcillet nga Aishja Allahu qoftë ikënaqur ndaj saj, se Esma bint Ebu BekërAllahu qoftë i kënaqur ndaj saj dhe babait tësaj, kur hyri tek Pejgamberi sal-lallahualejhi ue selem kishte veshur rroba të holla.Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue selem i tha:“Oj Esma! Femra kur të arrijë moshën epubertetit nuk i lejohet t’i shihet përveç

11 Nur, 30-31. 12 Nur, 60. 13 Ihram, veprim që bëhet gjatë kryerjes së haxhit. 14 Xhilbab, lloj petku që e mbulon të gjithë trupin.

28

EKONOMI

kësaj.” Dhe aludoi tek fytyra dheduart. (Ebu Daudi)

QQëënnddrriimmii ii mmeeddhhhheebbeevvee nnddaajjhhiixxhhaabbiitt ::

Katër medhhebet, Hanefi, Maliki,Shafiji, Hanbeli kanë rënë në pëlqim,se femra muslimane është edetyruar ta mbulojë të tërë trupin esaj nga burrat e huaj. Pa marrëparasysh se a e llogarisin, se duhettë mbulohet fytyra dhe duart apo jo.

Dijetarët kanë rënë në ujdi, segratë duhen të mbulohen nga burrate huaj. Ibën Haxheri Allahu emëshiroftë ka përcjellë nga IbënMundhiri Allahu e mëshiroftë.“Kanë rënë në ujdi, se gruaja e cilaështë në ihram të veshë rroba tëqepura...”

Kjo është argument për atë qëështë në ihram gjatë kryerjes sëhaxhit, e ajo e cila nuk është nëihram për te është edhe më edetyruar.

Hixhabi, mbulesa ka qenë njëraprej shenjave me të cilën janëdalluar gratë besimtare në të gjithakohët.

Ibën Tejmije Allahu e mëshiroftëka thënë: “Ka qenë rrugë ebesimtarëve në kohën e Pejgamberitsal-lallahu alejhi ue selem, që gruajatë mbulohet...”.

Imam Ibën Reslani Allahu emëshiroftë ka thënë: “Muslimanëtkanë rënë në ujdi, që të pengohetgruaja të dalë e pambuluar.”

RReeffeerreennccaatt ee kkoonnssuullttuuaarraa::Audetul hixhab, Muhamed ibën

Ahmed Ismail.Hirasetul fadileh , Bekër ibën

Abdullah Ebu Zejd.Hixhabul mer’etil muslime,

Nasirudin Albani.

PËRPUNOI: LLOKMAN HOXHA

Investimi në ekonomi ka më shumë se njëpërkufizim, por qëllimi në këtë temë ështëkuptimi i përgjithshëm i investimit, që është

shfrytëzimi i parasë për të gjeneruar para të tjera,ose e thënë ndryshe për të arritur fitimin.Investimi përbëhet nga tri elemente që janë:

1-IInnvveessttiittoorrii, në esencë investimi bëhet ngavetë pronari i parave, por ai mund të bëhet edhenëpërmjet një personi tjetër të autorizuar ngapronari, si dhe personi mund të jetë fizik dhejuridik.

2- Pasuria për t’u investuar. Për të qenëinvestimi i drejtë duhet të jetë në pronësi të plotëtë investitorit, përndryshe nuk është i lejuarpërveç me lejen e pronarit.

3- Sfera e investimit. Për të qenë investimi iplotë duhet të ketë patjetër sferën në të cilënbëhet investimi, qoftë ai në bujqësi, tregti,industri etj., si dhe duhet të jetë në pajtueshmëri

INVESTIMINË ISLAME pasuria është ndër elementet kryesore për rimëkëmbjen eumetit, për atë i Dërguari i Allahut (lavdërimi dhe shpëtimi iAllahut qofshin me të) ka thënë: "Nuk më ka bërë dobi asgjë,sa më ka bërë dobi pasuria e Ebu Bekrit, atëherë ai qau e tha:Unë dhe e tërë pasuria jemi të tuat, o i Dërguari i Allahut


EKONOMI

me rregullat e Fesë Islame. 1

DDiissppoozziittaa ee iinnvveessttiimmiittArgumente të shumta kemi nga Kurani

dhe Suneti, të cilat inkurajojnë investimin epasurisë dhe rritjen e saj, si dhe për kujdesinndaj hallallit, gjë e cila konfirmonlegjitimitetin e investimit. Por dijetarëtmuslimanë kanë disa mendime rrethdispozitës së investimit, ku do të veçoja dyprej tyre, ato më kryesoret.

MMeennddiimmii ii ppaarrëë:: Investimi në esencë i përket dispozitës së

lejimit (mubah), mirëpo është prej çështjevetë cilat mund të trajtohen edhe në pesëdispozitat e sheriatit2 varësisht ngarrethanat, por dominon dispozita epreferimit (mendubi), duke u bazuar nëshumë citate të konsiderueshme. I këtijmendimi është AbduSetar Ebu Gudeh.3

Argumentet:1-Të gjithë dijetarët janë të pajtimit, se

dispozita bazë e shitblerjes, qirasë,partneritetit e të ngjashme ështëlejueshmëria, ngase askush prej tyre nuk i

ka konsideruar këto si detyrim (vaxhib), apoqoftë edhe si detyrim alternativ (vaxhibtahjiri) për ata që i plotësojnë kushtet, që dotë thotë se së paku njërën nga këto obligohetta zbatojë, sikurse qëndron çështja meobligimet alternative të njohura në lëmine ejurisprudencës islame.

2- Është e njohur në jurisprudencënislame, se gjërat të cilat për t’u kujdesur përto kanë motive natyrale (si dashuria ndajpasurisë dhe shtimit të saj) konsiderohenprej gjërave të lejuara, dhe nuk i përkasindetyrimeve përveç në raste të caktuara, kurnjeriu mund t’i shmanget natyrshmërisë sëvet.

MMeennddiimmii ii ddyyttëë::Investimi konsiderohet si detyrim në

tërësi, që do të thotë se nuk lejohet përumetin musliman ta lërë anash, e të mosmerret me të në tërësi. I këtij mendimi ështëAli el-Karadagi4

AArrgguummeenntteett:1- Fjala e Allahut: ““MMeennddjjeelleehhttëëvvee (të

papjekurve) mmooss uu jjeeppnnii ppaassuurriinnëë ttuuaajj,, qqëëAAllllaahhuu ee bbëërrii ppëërr jjuu mmëëkkëëmmbbjjee,, ee aattaa uusshhqqeenniimmee ttëë,, vviisshhnnii ddhhee uu tthhoonnii ffjjaallëë ttëë mmiirraa..”” (Nisa:5).

Allahu i Lartësuar na tregon se pasuriaështë mëkëmbje për shoqërinë islame, e kjodo të thotë se shoqëria nuk mund të ngrihete as të lëvizë pa të, si dhe fjala e Tij ““ee aattaa

...Allahu i Lartësuar na tregonse pasuria është mëkëmbje përshoqërinë islame, e kjo do tëthotë se shoqëria nuk mund tëngrihet e as të lëvizë pa të...

“ “1 El-hiti, Kasr AbdulKerim, Esalibu l-istithmar ue etheruhu ala l-esvak el-malije, fq. 26. 2 Pesë dispozitat e sheriatit janë obligimi (farz-vaxhib), e preferuara (mendub), e lejuara (mubah), endaluara (haram) dhe e urryera (mekruh).

3 Ebu Gudeh AbduSetar, El Istithmar fil es’hum, bahth fi mexheletu l-mexhmah efikhi, v. 9, fq. 767. 4 El-Karadagi, Ali hukmu l-istithmar fil es’hum fq.17, Sano Kutub, El-istithmar ve ahkamuhu fq. 34.

30

EKONOMI

uusshhqqeennii mmee ttëë””, që sipas Raziut dukekomentuar këtë ajet thotë: Allahu nuk e kapërdorur shprehjen (ushqeni nga ajo“minha”), por (ushqeni me të “fiha”), ashtuqë mos të mendohet se nga urdhri përfurnizim kuptohet, se qëllimi është që vetëmnjë pjesë e pasurisë së tyre duhet të jetëfurnizim për ta. Por Ai ka urdhëruar, që etërë pasuria e tyre të jetë pjesë e furnizimitpër ta, duke bërë tregti me të (pasurinë),duke investuar gjë që furnizimi duhet të jetëedhe prej fitimit e jo vetëm nga kapitali.5

2- Fjala e Allahut: ““QQëë aajjoo (pasuria) ttëë mmoossmmbbeetteett (vetëm) nnddëërrmmjjeett ppaassaanniikkëëvvee ttuuaajj..””(Hashr: 7), që do të thotë se për të mosmbetur pasuria vetëm në duar të disa tëpasurve, atëherë ajo bëhet me dhënie tëlëmoshës, ose me investime, të cilat sjellinpërfitimet për të gjithë, punëtorët,prodhuesit, tregtarët e kështu me radhë.

3-Fjala e Allahut: ““AAii ssëë ppaarrii jjuu kkrriijjooii nnggaaddhheeuu ddhhee jjuu bbëërrii bbaannuueess ttëë ttiijj..”” (Hud:61), fjalae Allahut ““bbaannuueess”” ka kuptim gjallërues,shfrytëzues, pra, kjo është një thirrje hyjnorepër ndërtimin e tokës dhe zhvillimin e sajpërgjithësisht, e kjo arrihet vetëm dukeshfrytëzuar dhe investuar në të mirat, që i kakrijuar Allahu për njeriun.

4- Enesi tregon, se i Dërguari i Allahut(lavdërimi dhe shpëtimi i Allahut qofshin metë) ka thënë: “bëni tregti me pasurinë ejetimëve, të mos e harxhojë zekati.” 6

Ky hadith është argument, seobligueshmëria e zekatit të pasurisë imotivon pronarët e saj, që të bëjnë tregti,ngase nëse nuk e bëjnë këtë, atëherë ajo do tëharxhohet nga zekati dhe shpenzimet e bëra,gjë të cilën e vërteton edhe ekonomiabashkëkohore, e kjo tregon se duhet të bëhettregti me pasurinë e të vegjëlve, apo atyre që

janë të paaftë për veten e tyre, si të paaftëtmentalisht, mendjelehtit e ngjashëm.

5- Nga objektivat kryesore të SheriatitIslam është ruajtja e pasurisë, e kjo nukarrihet përveçse me anë të investimit dhezhvillimit të saj.

6- Rregulla e fikhut që thotë: “Ajo me tëcilën mundësohet arritja e vaxhibit vetëm seme anë të saj, bëhet vaxhib.” 7

Pra, investimi është detyrim kolektiv(farz kifaje), ku umeti detyrohet të merretme investime, që të shtohet pasuria, tëlargohet papunësia, dhe le të arrihetmjaftueshmëria për të gjithë në rast se nukmund të realizohet pasurimi i të gjithëve.

MMeennddiimmii mmëë ii ssaakkttëë:Ajo që mund të kuptohet nga argumentet

e paraqitura nga të dy palët tregon semendimi i dytë është më i saktë, sidomos kuredhe mendimi i parë mund të kalojë nëmendimin e dytë pasi që përmendëm, semendimi i parë e lidh dispozitën merrethana, e ne e dimë, se në kohën e sotmeështë më se e domosdoshme, që muslimanëttë arrijnë sa më shumë pasuri individualedhe kolektive, që zgjimi i umetit dhe lëvizja etij të përshpejtojë dhe të marr kahen e duhur.

E pasuria është ndër elementet kryesorepër rimëkëmbjen e umetit, për atë i Dërguarii Allahut (lavdërimi dhe shpëtimi i Allahutqofshin me të) ka thënë: “Nuk më ka bërëdobi asgjë, sa më ka bërë dobi pasuria e EbuBekrit, atëherë ai qau e tha: Unë dhe e tërëpasuria jemi të tuat, o i Dërguari i Allahut.”8 Egjitha kjo sepse ishte më se e nevojshme nëfillimet e Islamit një mbështetje e fuqishmefinanciare.

Në vijim do të lexoni objektivat einvestimit dhe rregullat e tij në Islam

5 Er-Razi, Fahrudin, Mefatihu l-gajb, v. 9, fq. 193. 6 Taberaniu fil Evsat, Hejthemiu thotë: Me ka thënë hoxha im (h. El-Iraki) isnadi i hadithit është i saktë. 7 El-fetuhi, sherh el-kevkebu l-munir, v. 1, fq. 357. 8 E përcjell Ahmedi, Shuajb Arnauti e vlerëson të saktë


FAMILJA

SHKRUAN: DRITA MALIQI

Po pra, në të vërtetë hixhabi paraqet njëakt bindjeje. Argumente sheriatike përobligueshmërinë e hixhabit dhe normat

e saj i gjejmë shumë të qarta në KuraninFamëmadh dhe nga burime të besueshme etë sakta profetike. Ato argumente shuajnëçdo zë të ngjirur, se gjoja urdhërimi përmbulesën islame është i paevidentueshëmnë shkrimet e shenjta!

Islami na mëson për të qenë të drejtë, tësinqertë dhe të dëgjueshëm ndaj urdhrave tëAllahut. Sakaq kushtëzohemi që për të qenëbesimtarë të sinqertë gjithsesi atë çfarë ebesojmë dhe e flasim ta jetësojmë nëpraktikë. Në pajtueshmëri me këtë, kësisojduhet që hixhabi të jetë reflektim i imanit,pra kurorëzim ndaj kryerjes së urdhrit tëAllahut. Keni dëgjuar të thuhet: “Mbulesamë ka ndryshuar!”; “Tani ndihem e

kompletuar!”; “Ah! Sikur ta kisha vendosurqë moti!”; “Tanimë jam më e qetë!”;“Ndihem e mbrojtur dhe më afër Allahut!”.Kështu shprehen motrat tona muslimanepasi e kanë vënë në praktikë publikishtmbulesën. Me të vërtetë një kënaqësi e rrallëe përjetuar vetëm nga ato të cilat hixhabinislam e vendosin si dëgjueshmëri ndajurdhrave të Allahut të Plotfuqishëm. Në tëvërtetë kryerja e çdo ibadeti e ka në vetveteatë kënaqësi e afërsi me Allahun, këtondjenja imanore, që as për së afërmi nukparamendohen, pa i bërë apo pa i praktikuarvetë.

CCiillëëssiittëë ee hhiixxhhaabbiitt Hixhabi është modesti e çiltërsi,

gjithashtu paraqet siguri e qetësi. Po, ështënder e identitet i femrës; Allahu i Lartësuarthotë në ajetin kuranor: ““OO ppeejjggaammbbeerr,,tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaajjaa,, bbiijjaavvee ttuuaajjaa ddhhee ggrraavvee ttëëbbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’ii vvëënnëë vveelllloott ee vveettaa mmbbii

HIXHABIAKTI IBINDJES

Gjithçka e vlefshme dhe e shtrenjtë, arritja e së cilësështë e vështirë, gjithherë e gjejmë të mbuluar,realisht asaj s’i përket të ekspozohet, ngaserrjedhimisht kuptimi dhe vlera e saj zbehet. Të këtijshembulli janë edhe xhevahiret

ttrruuppiinn ee ttyyrree,, sseeppssee kkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërr qqëë aattoottëë nnjjiihheenn,, ssee nnuukk jjaannëë rrrruuggaaççee ee ttëë mmoossooffeennddoohheenn””. (Ahzab: 59).

Nder, mbrojtje dhe pastërti për femrën.Me të femra ruan dinjitetin e vet e prirë ngaxhelozia se trupi që bart shpirtin ështëçështje personale e saj. Ajo shquan veten përvlerën që ka dhe ruan femëroren e saj.Gjithçka e vlefshme dhe e shtrenjtë, arritja esë cilës është e vështirë, gjithherë e gjejmë tëmbuluar, realisht asaj s’i përket tëekspozohet, ngase rrjedhimisht kuptimi dhevlera e saj zbehet. Të këtij shembulli janëedhe xhevahiret. E aq më shumë, që njëfemër e mbuluar zbukurohet me petkun edevotshmërisë. Brendësinë e këtij petku,respektivisht urtësitë e hixhabit ajo do t’ipërjetojë në çdo hap që hedh dhe sa herë qëfrymon. Allahu i Lartësuar thotë: ““OO bbiijjttëë eeAAddeemmiitt,, NNee kkrriijjuuaamm ppëërr jjuu ppeettkk qqëë jjuu mmbbuulloonnvveennddttuurrppëëssiinnëë ddhhee ppeettkk zzbbuukkuurruueess.. PPoorrppeettkkuu ii ddeevvoottsshhmmëërriissëë aaii ëësshhttëë mmëë ii mmiirrii..KKëëttoo jjaannëë nnggaa aarrgguummeenntteett ee AAllllaahhuutt,, aasshhttuu qqëëaattaa ttëë ppëërrkkuujjttoojjnnëë””.. (Araf, 26). Hixhabireflekton turpin që buron nga imani imuslimanes, turpi cilësi kjo e rrënjosur nënatyrën femërore. I Dërguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue selem, thotë: “Turpi dheimani janë të pandarë. Nëse njëri ngrihet,ngrihet edhe tjetri”. 1 Pas gjithë kësajrrëfenje për ato që përjeton besimtarja përhixhabin e saj, që madje për të është musikur lëkura e saj, duke i shtuar kësaj që atëe konsideron vlerë dhe ushqim për vete,vallë, me ç’të drejtë të përfliten ato, që kinseqenkan të shtypura, të prapambetura etj...

HHiixxhhaabbii nnëë sshhooqqëërriinnëë ttoonnëë Për një femër muslimane praktikante e

sistemit jetësor islam, hixhabi assesi nukparaqet për të një mbulim si pasojë e njëdhune a imponimi. Hixhabi është zgjedhja esaj. Ajo madje mbulesën e saj e do, po edhe

nëse ka pak ose shumë dije. Ajo është pjesa esaj. Në shoqëri shpeshherë për të mos thënëgjithnjë, vendimit për t’u mbuluar i ngjitenshumë paragjykime nga të tjerët, vallë a e kabërë me dëshirë, a është e detyruar nga tëtjerë, etj.

Në njërin prej Instituteve të Universitetit(në Maqedoni) aty ku bëj studimet e mia,vend ky ku s’ka të punësuar, as muslimanë eas shqiptarë, aty ku unë jam pakicë edyfishtë (shqiptare dhe muslimane embuluar), gjen të punësuar si hulumtuesenjë grua në moshë të mesme, e cila pas njëperiudhe orvatjesh mezi kishte gjeturmundësinë për të hyrë në shoqëri me mua,që paskëtaj të bisedojë disa halle. U bë e unjoftuam aty. Ajo nuk ngurroi që në bisedate para të shprehi respektin për mbulesëntime. Kjo grua kishte një hall të madh. Ajovuante nga një sëmundje, për të cilën barnatnuk mjaftonin si mjet kurues, por duhejsipas rekomandimit mjekësor një terapi qëishte mbulimi i kokës. Realisht ajo nuk kishtedert ta mbante këtë shami koke. Halli i sajprej një gruaje qytetare me një kulturë tëlartë ishte se mos vallë kur ajo ta vendosishaminë, me të cilën dallohen femratmuslimane, ajo në rregullimin e saj bëngabime dhe si rrjedhojë të ofendohen ai grupshoqëror që mbulohen në këtë formë, e kjotë bëhet shkak e ato të përqeshen. Dhe ngaunë kërkonte t’ia mësoj vënien e saktë të

32

FAMILJA

...Të shumta janë rastet kustërzgjatet mbulimi nën pretek-stin, se akoma duhet mësuarfeja, justifikim ky që s’ështëtjetër pos cytje nga djalli...

“ “1 Sahihul Xhamië nr. 1603


FAMILJA

shamisë, e rrjedhimisht të ketë ndërgjegje tëqetë, që me mbulimin e kokës së saj nuk kadëmtuar askënd. Ja kjo është një gruajomuslimane, i përket fesë së krishtere ndajcilës është e përkushtuar dhe hëpërhë vininë konsideratë vetëdijen e saj të lartëqytetare që ka tek dëshiron respektimin enjë kodi veshjeje. Nga ky rast çdo femërmuslimane, e cila nuk respekton porositëislame për t’u mbuluar duhet të nuhasëaromë kthjellje, që të mos i errësohetvetëdija, e të bëhet e pakujdesshme mbirregullin sheriatik për mbulesën.

DDoo ttëë mmbbuulloohheemm,, ppoorr……Të shumta janë rastet ku stërzgjatet

mbulimi nën pretekstin, se akoma duhetmësuar feja, justifikim ky që s’është tjetërpos cytje nga djalli. E gjen të thotë nuk jam egatshme. Shquajeni veten, -i këshillojmë-,bëjini ballë sfidave e mësoni fenë dukembajtur hixhabin, këtë kurorë që mbajnëkokat krenare. Sikundër se ka kësoarsyetimesh, ka edhe ndjenja inferioriteti,sikleti... I këshillojmë me fjalën e Profetit:““KKuusshh mmuunnddoohheett ttaa kkëënnaaqqëë AAllllaahhuunn,, dduukkee iihhiiddhhëërruuaarr nnjjeerrëëzziitt,, kkëënnaaqqeett AAllllaahhuu pprreejj ttiijjddhhee ee bbëënn qqëë eeddhhee nnjjeerrëëzziitt ttëë kkëënnaaqqeenn pprreejjttiijj;; kkuurrssee kkuusshh mmuunnddoohheett tt’’ii kkëënnaaqq nnjjeerrëëzziittdduukkee ee hhiiddhhëërruuaarr AAllllaahhuunn,, AAllllaahhuuhhiiddhhëërroohheett mmee ttëë,, ee ggjjiitthhaasshhttuu eeddhhee nnjjeerrëëzziitthhiiddhhëërroohheenn mmee ttëë””.. Largoje këtë ngërç që potë lodh, po të ndal nga punët, po tëplogështon, po t’i rrënon synimet, po tashemb vetëdijen që ke në këtë shteg që përshtegtarët e saj mbrapa s’ka, po t’i këputkëmbët për të bërë hapin drejt realizimit tëasaj, që je urdhëruar për të nga Ai që ështëmë i Madhi. Merr mësim nga motrat tona tëkthyera në Islam, të cilat pa kurrfarëhezitimi në ditët e para apo mu në çastet eshqiptimit të shehadetit mbulohen. As unënuk po hezitoj të shkoqis diçka nga tregimete tyre.

Umu Tarik, një maqedone muslimane e

konvertuar në vendin tonë, na rrëfen përvështirësitë e saj nëpër të cilat kaloi deri tekarritja e mbulesës, vështirësi këto mefamiljen, me të afërmit po gjithashtu edheme rrethin e saj, të cilët nuk e prisnin diçkatë tillë nga ajo. Ajo si ish-e krishtere epërkushtuar e tani një muslimane ekompletuar i kishte paraqitur familjes së sajargumente e shembuj nga Bibla, por këtoatyre nuk u mjaftonin, ngase sipas tyre tanimë koha është ndryshe. Por mbi të gjithafrikërespekti ndaj Allahut dhe dëshira për takryer edhe këtë farz që i mungonte, e kishteafruar dhe forcuar atë edhe më tepër drejtmbulesës. Ndërsa kur flet për hixhabin e saj,ajo me plot mburrje dhe siguri flet: “Ndjenjëe çuditshme e mbrojtjes!”. Për këtë ajokishte rrezikuar punën e saj si profesoreshë,prej ku u largua. Mirëpo pas vështirësive ajotani gëzon respektin e familjes së saj përhixhabin e saj, bile tanimë në familjen e sajajo nuk është e vetmja muslimane. Jinirealistë e gjykoni, vallë cilat motra e kanë mëtë vështirë, ato që jetojnë në familjemuslimanësh, apo ato që janë muslimane tëvetme në familje?

Le t’i kushtojmë pak vëmendje qëndrimittë psikologes Lule Uka Dalipi, një qëndrim kysublim, që flet me gjuhën e kthjelltësisë:“Mbulesa veçse është bërë vlerë e imja, vlerëe cila është mbjell në shpirtin tim dhedoemos kur vlera bëhet e fuqishmereflektohet edhe jashtë, duke tejkaluar sfidatdhe paragjykimet injorante të shoqërisë, etillë është edhe dashuria ime për të, me tëkam kompletuar personalitetin tim të njëmuslimaneje, e cila dëshiron të gjykohet nëbazë të vlerave dhe mendimeve të saj e jo nëbazë të pamjes së jashtme“. Me zbatimin ekëtij urdhri të Allahut ajo synon tëndërveprojë në rrethin social në mënyrë mëdinjitoze.

Gjithashtu edhe motrat tona qëmbulohen në moshë shumë të re kanë pasur

34

FAMILJA

sfidat e veta. Brunilda Basha, na tregonpikërisht për këtë. “Jam e mbuluar që nëmoshë 13 vjeçare dhe kisha raste nëautobusë kur njerëzit më flisnin mbi të meshumë përçmim… çuditërisht nuk e patakurrë problem përkundrazi u gëzoja shumëpasi më jepej rasti të bëja dave tek atanjerëz…”. Ajo tani po vazhdon studimet emëtejshme në shkenca arkitekturore, në njëvend islam, ku për dallim nga vendi i sajhixhabi është gjëja më normale, meqëshumica janë të mbuluara. “..duke paturkontakte të larmishme me vajzat nga e gjithëbota dhe fe të ndryshme më bën ta duaveshjen time çdo ditë e më shumë” – thotëajo.

HHiixxhhaabbii iimm:: bbiinnddjjaa iimmee,, iiddeennttiitteettii iimm,,vvlleerraa iimmee

Vallë, a keni menduar ndonjëherë pse pasaq shumë sfidave dhe sprovave ndaj motraveme hixhab, dashuria dhe qëndrimi kundrejthixhabit vetëm forcohet e assesi nuk merrtatëpjetën?! Vrite kokën, vallë a s’uaprovokon intelektin ky fakt! Pavarësishtpengesave e vështirësive, mbulesa përmuslimanen mbetet në visarin e saj, që eruan me xhelozi. E si të mos jetë kështu, kurajo e adhuron Allahun me hixhab, afrohettek Ai duke iu bindur, i ngrihet imani membajtjen e kësaj veshjeje modeste dhegjithmonë strehohet tek Allahu nga sulmet,injoranca dhe padrejtësitë që i bëhen.

Çfarë do të thotë mbulesa për ne?! Psebrengosemi aq shumë për mbulesën?!Mbulesa mbi të gjitha është nënshtrim ndajKrijuesit tonë. “Është një dhunti prejdhuntive të mëdha, që më bën të ndjehem elirë, e mbrojtur dhe krenare që bartimbrojtësen e nderit tim, dhe që ve në zbatimme kënaqësi të plotë urdhrin e Krijuesit timdhe të gjithësisë” - shpreh dashurinë dhevlerën e mbulesës së saj Suada Zeneli, kjoinfermiere dhe studente e përkushtuar.Hixhabi është në vetë identitetin dhe

natyrën e femrës. “Ju betohem në Allahun,se shpirti im bashkë me gjymtyrët e trupit ekishin kërkuar, apo thënë shkurt më ishinlutur me vite të tëra për një vendim të tillë,po ja që unë iu kisha dhënë përparësi në atëkohë angazhimeve të mia si studente” –dëfton Umu Hamza, kjo sociologe e çmuar.

Brenda saj gjenden virtytet e përjetimetmë të mira. “Hixhabi nuk është një copëpëlhure, ajo është mbrojtje, lehtësi, nder,krenari, dinjitet, liri, plotësim, prehje, qetësi.Nënshtrim ndaj të Lartmadhëruarit.” – nathotë Burbuqe Rexha, një motër e kimisëinxhinierike e diplomuar, në koleksionin epoezive të së cilës nuk mungojnë vargjet prejpoeteje të talentuar, që i thur për ndjenjat edashurinë ndaj hixhabit.

SSii ppëërrffuunnddiimmDashuria për hixhabin është vlera jote.

Kompletoje atë! Po pra, shfaqja dashurinëhixhabit, mos e mbaj në vetvete. Shprehibindjet tuaja, shfaqe guximin tënd e pranorealitetin që ti gjithsesi t’i nënshtroheshZotit tënd me përpikmëri. Mbulohu!Paraprakisht po ju japim një këshillë kujtdoqë i bashkëngjitet karvanit të vajzave tëmbuluara: Mbyllni veshët ndaj ulërimave qëtë largojnë nga hixhabi!

...Vallë, a keni menduar ndon-jëherë pse pas aq shumë sfi-dave dhe sprovave ndaj motraveme hixhab, dashuria dhe qën-drimi kundrejt hixhabit vetëmforcohet e assesi nuk merrtatëpjetën?! ...

“

“


FAMILJA

SELUA EL MAGRIBI

Kur i kthehem kohëve të mëparshme mërik ujtohen gjërat e mia që imagjinoja rre -th pamjes së një burri, të cilin e par afyt -

yroja në ndërgjegjen time dhe doja të ishtebashkëshorti im. Dëshiroja të ishte si babaiim, i cili ishte burrë me plot kuptimin e fjalës.Por kur e bëj një krahasim mes burrit të asajkohe dhe atij të sotmit vërej dallime të mëdhadhe të qarta, që padyshim s’janë në favor tëburrit të sotëm në shumicën e rasteve.

Pavarësisht nga ajo se ata nuk ishin të

ditur dhe nuk zotëronin diploma universitarenë krahasim me burrat e sotëm, shumica etyre ishin të edukuar dhe me vetëdije të lartërreth çështjeve fetare dhe atyre jetësore, ndo -shta edhe më shumë se sa ata që zotërojnë sotdipl oma të larta. Deri dje burri ishte ai që eedukonte familjen, e mbronte prej çdomendimi të huaj jo-islam, që e rrezikon atëpersonalisht apo familjen e tij. Fjala e tij ishtee respektuar dhe e dëgjuar. Familja e nder -ont e dhe e respektonte me dëshirë dhe vull -net. Çdo mosmarrëveshje në familje e zgj idh -te me mend dhe urtësi. Marrëdhëniet dhesjelljet brenda familjes dhe jashtë saj qën dro -nin në dorën e tij, dhe nuk lejonte t’i ndodhteasgjë askujt prej anëtarëve të familjes. Gruassë vet i mbronte pozitën e saj, dhe ishte ikujdesshëm për fëmijët e tij, ku i gëzonin tëgjitha të drejtat e tyre familjare dhepersonale. Por nëse kthehemi dhe i shikojmëshumicën e burrave të sotëm do të vërejmëçudira. Marrëdhëniet e burrit me gruan nëshumicën e shtëpive kanë marrë një pamjetrishtuese, plotësisht larg asaj pasqyre qëduhet të jenë marrëdhëniet bashkëshortore.

Zakonisht marrëdhëniet bashkëshortorendahen në tre lloje:

GRUAJA, FAMILJA DHEEKUILIBRI I RËNDËKy është lloji, i cili gjendet shumë rrallë sot. Burri i këtij lloji është ai që i frikësohet Allahut, i frikësohetdënimit të Tij, dhe e urren ta takojë Zotin e Tij, duke qenë i padrejtë ndaj të dy palëve. Me urtësinë e tij, memençurinë e tij dhe me vetëdije të plotë mundohet t'ia plotësojë të drejtat të gjithëve

36

FAMILJA

LLlloojjii ii ppaarrëë:: BBuurrrrëë ssuunndduueess ddhhee ddoommiinnuueess mmbbii ggrruuaann ee ttiijj..Në këtë rast është burri ai që sundon mbi

çdo gjë, duke i përbuzur të drejtat dhendjenjat e të gjithëve, duke filluar prej gruassë tij. Shpeshherë tenton ta dobësojëpersonalitetin e saj, t’i anashkalojë të drejtat esaj, fisnikërinë e saj, natyrshmërinë e saj, epastaj ia ofron për familjen e tij, si njëkafshatë e lehtë e nënçmuar. Ka raste tëshumta dhe të llojllojshme, ku gratë ankohennga sjellja e keqe e burrave të tyre. Ja se si narrëfen njëra prej tyre dhe thotë:

“Jam një zonjë dyzetvjeçare, dhe emartuar prej moshës njëzet e dy vjeç. Kamkatër fëmijë, që janë në nivele të larta morali,feje dhe predominimit shkollor dhe atijsportiv. Kam një problem në jetë, e ai ështëburri im. Problemet mes nesh filluan pasi umartuam, dhe shkaktar kryesor është familjae tij. Ata e nxisin kundër meje, duke shpifurgjëra që nuk i bëj, dhe ai i beson, kurse muanuk më dëgjon. Tani ka filluar të më bërtasëdhe më qorton haptazi pa asnjë shkak, dhemë nënçmon para vajzave tona, të cilat janëpara martesës.”

Na rrëfen një zonjë tjetër dhe thotë:“Jam një zonjë e martuar që prej shtatë

vite e gjysmë dhe kam dy fëmijë. Pavarësishtse i kam kaluar ato vite martesë, tashtidëshiroj të ndahem prej burrit, për shkak tëproblemeve që m’i shkakton. Faktor kryesorpër problemet tona është familja e tij, e nxisinme të madhe kundër meje, e ai i respektondhe i dëgjon shumë ata, pavarësisht se a kanëtë drejtë apo jo. Më nënçmon para tyre dhe ualejon atyre të më nënçmojnë. Bëj durim samundem dhe e rikujtoj veten, se unë veprojme ato vetëm për hir të Allahut. Tani jetoj tekai vetëm si trup pa shpirt, ia plotësoj të gjithadëshirat dhe i gëzon të gjitha të drejtatbashkëshortore, por tani e urrej atë shumë,për shkak se jetën ma ka shkatërruar. Tanijam e sëmurë, me depresion të thellë dhemendoj vetëm për vdekjen”.

Këto shembuj e shumë të tjerë ndodhin sirezultat i personalitetit të dobët të burrit parafamiljes së tij, dhe mosrespektimit të gruas,duke e përdorur forcën si mjet për sundim.Gabimi i tij në këtë rast vjen si shkak i padijespër administrimin apo menaxhimin e jetës sëtij të re, dhe mosveprimi i tij me ekuilibër mestë drejtave familjare, që duhet t’i plotësojë,dhe mes lidhjeve farefisnore, mirësisë ndajtyre, përfitimin e dashurisë dhe kënaqësisë sëtyre, dhe mes të drejtave të gruas së tijmorale, materiale dhe mbrojtjen enatyrshmërisë dhe fisnikërisë së saj.

Ky burrë harron se është përgjegjës përgruan e tij para Allahut me përgjegjësi tëplotë, dhe harron porosinë e krijesës më tëmirë dhe më të drejtë Muhamedit, sal-lallahualejhi ue selem, i cili në Haxhin e Lamtumirës,na porosit të kujdesemi për gratë, qofshinvajza, gra të martuara apo nëna: “O njerëz!Kijeni frikë Allahun dhe silluni mirë me gratë,sepse ju i keni marrë ato amanet nga Allahudhe me fjalën e Allahut ju është lejuar t’i kenigra”.

Prandaj, o ti burrë sundues dhe i padrejtë:Gruaja jote është robëreshë e dobët, që babaii saj e ka lënë amanet te ti, dhe Zoti yt do t’illogarisë sjelljet e këqija dhe të liga ndaj saj.Vepra jote është shumë larg moralit të lartëdhe besimit të kulluar. Na përcjell EbuHurejra prej Pejgamberit, sal-lAllahu alejhi ueselem, se ka thënë: “Besimtari me besim më tëplotë është ai që ka moralin më të mirë, dhe

...Prandaj, o ti burrë sundues dhei padrejtë: Gruaja jote ështërobëreshë e dobët, që babai i saje ka lënë amanet te ti, dhe Zotiyt do t'i llogarisë sjelljet e këqijadhe të liga ndaj saj...

“ “


FAMILJA

më i miri prej jush është ai që është isjellshëm me gratë e tij dhe unë jam më isjellshmi me familjen time”.

Për gruan në këtë rast nuk mbetet gjëtjetër vetëm se të bëjë sabër dhe të kërkojëndihmë prej Allahut, së pari dhe së fundi.Pastaj, le të kërkojë çdo rrugë, e cila e drejtonnë përmirësimin e gjendjes së burrit të saj, tësillet mirë me të, të përpiqet të rikujtojë, seAllahu e mbikëqyr çdo sjellje të tij, dhe të bëjëdua vazhdimisht, që Allahu ta udhëzojë dhe tapërmirësojë gjendjen e tij.

Nëse dështon çdo mund i saj dhe burri i sajnuk drejtohet, atëherë le të kapet pas litarit tëAllahut dhe të kërkojë pandërprerë ndihmëprej Tij, dhe të rikujtojë se për durimtarëtAllahu ka premtuar shpërblime pa llogari. Kjodo t’ia lehtësojë asaj gjendjen dhe dhimbjennë shpirt.

LLlloojjii ii ddyyttëë:: PPeerrssoonnaalliitteett ii ddoobbëëtt mmee ggrruuaann ee ttiijj::Ky lloj është krejtësisht i kundërt me llojin

parë. Në llojin e parë vërejtëm se si burri eflijon gruan për familjen e tij, injorancën dheepshet e tij, ndërsa në llojin e dytë do tëshohim një burrë që e flijon familjen dhejetën për gruan e tij.

Ky lloj burrave i dhuron gruas jetën e tij,me ndjen e tij, i nënshtrohet asaj tërësisht, ire spekton urdhëresat e saj dhe i përgjigjet tëgjitha dëshirave dhe nevojave të saj. E flijonpër atë çdo send, familjen, fisnikërinë, bur rër -inë, dëshirat e tij, dhe krejt botën që e rre th -on. E harron porosinë e Zotit të tij, që t’i res -pektojë prindërit dhe të sillet mirë me ata. Ehar ron sakrificën e prindërve të tij, që e edu -kuan, e rritën, e shkolluan, vetëm se për hir tëgruas.

Na rrëfen një nënë dhe thotë:“Jam nënë e një djali, që e rrita me shumë

vështirësi. Babai i tij ndërroi jetë herët dheunë e sëmurë përpiqesha t’ia plotësoj të gjithakushtet. Sot jetoj së bashku me familjen e tij,por më detyron që të jetoj e vetme në dhomë,

të ha vetëm, që mos ta pengoj atë dhe gruan etij, nuk më lejon të largohem prej shtëpievetëm se një orë në ditë edhe atëherë dukemë shoqëruar shërbëtorja. Jetoj e vetmuardhe çdo moment pres vdekjen. Më duket sejam e burgosur dhe e kaloj kohën e dënimit nëregjim izolimi, ndërsa biri im është ai që mëdënoi dhe më burgosi”.

Na rrëfen një baba dhe thotë:“Jam një plak, i cili i ka kaluar të

shtatëdhjetat. Kam tre fëmijë, dhe asnjëri nukmë pranon të jetoj së bashku me familjet etyre. I propozova që të jetoj në dhomëplotësuese, vetëm që të jem afër atyre dhe tëkujdesen për mua, se para pak kohësh fillovata humb edhe shikimin. Të gjithë e refuzuankërkesën time dhe më thanë, se do të mëvendosin në një shtëpi pleqsh”.

LLlloojjii ii ttrreettëë:: BBuurrrrëë ii ddrreejjttëë,, ii mmeennççuurr,, ii eekkuuiilliibbrruuaarr::Ky është lloji, i cili gjendet shumë rrallë

sot. Burri i këtij lloji është ai që i frikësohetAllahut, i frikësohet dënimit të Tij, dhe eurren ta takojë Zotin e Tij, duke qenë ipadrejtë ndaj të dy palëve. Me urtësinë e tij,me mençurinë e tij dhe me vetëdije të plotëmundohet t’ia plotësojë të drejtat të gjithëve.Mundohet ta kuptojë dhe të respektojënevojat e çdokujt. I kupton nevojat familjaredhe të drejtat e tyre, i përgjigjet kërkesave tëtyre, i dëgjon këshillat e tyre, dhe është iekuilibruar mes nevojave të tij personale dheatyre familjare, dhe nevojave të gruas dhefëmijëve të tij. Gruan e tij e kupton si shokjete, e respekton si krijesë e dashur, erespekton natyrshmërinë e saj, fisnikërinë esaj, dhe në fund nuk i harron detyrat e tij ndajprindërve dhe familjes së vet.

Prezenca e këtij lloji burrit është shembulli asaj kohe të bukur, kur çdo grua ëndërrontenjë bashkëshort të tillë dhe një prind përfëmijët e saj.

NNggaa aarraabbiisshhttjjaa:: IIRRFFAANN JJAAHHIIUU

38

TEFSIR

HIXHABI I DALLOIBESIMTARET E LIRA PREJ ROBËRESHAVE

““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,, tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,, bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëë bbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’iillëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett (mbulojat) ee vveettaa mmbbii ttrruuppiinn ee ttyyrree,, ppssee kkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërr qqëë aattoottëë nnjjiihheenn (nga robëreshat) ee ttëë mmooss ooffeennddoohheenn.. AAllllaahhuu ffaall ggaabbiimmeett ee kkaalluuaarraa,, AAii ëësshhttëëmmëësshhiirruueess..”” Ahzab, 59.


TEFSIR

SHKRUAN: ALI SHABANI

Ademi me Havanë alejhima selam kurishin në Xhenet, mbulesën e trupit ekanë pasur prej nurit (dritës). Pas

gabimit të bërë ata ranë në tokë dhe ajombulesë u zhduk. Që të dy filluanmenjëherë të këpusin gjethe nga bimëtaty përreth dhe të mbulojnë sa më tepërpjesë nga trupi i tyre. Edhe pse ata kanëqenë vetëm ata dy dhe ishin bashkëshortë,reagimi i tyre ka qenë në çast dhe si njëinstinkt i lartë i një qenie njerëzore, që iplotëson cilësitë morale. Hava alejhaselam si një nënë e ndershme e njerëzimitdërgoi një mesazh historik për vajzatbashkëkohore. Ai mesazh ishte që gratë endershme, si shenjë nderi ta mbulojnëtrupin e tyre. Me ardhjen e Muhameditalejhi salatu ue selam në këtë Umet sipejgamber i Allahut të Madhëruar upërforcua ky vendim në formën e urdhritnga Allahu xhele shanuhu në KuraninFamëlartë me ajetin kuranor:

““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,, tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,,bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëë bbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’iillëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett (mbulojat) ee vveettaa mmbbiittrruuppiinn ee ttyyrree,, ppssee kkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërr qqëë aattoottëë nnjjiihheenn (nga robëreshat) ee ttëë mmoossooffeennddoohheenn.. AAllllaahhuu ffaall ggaabbiimmeett ee kkaalluuaarraa,,AAii ëësshhttëë mmëësshhiirruueess..”” Ahzab, 59.

Në këtë ajet kuranor shihet qartë, seAllahu i Madhëruar së pari e urdhëronPejgamberin alejhi salatu ue selam t’iurdhërojë gratë e tij, pastaj bijat e tij epastaj gratë e besimtarëve të mbulojnëtrupin e tyre. KKuurrttuubbiiuu përmend nëtefsirin e tij nga KKaattaaddee,, se ka thënë:Pejgamberi alejhi salatu ue selam pasvdekjes së tij ka lënë nëntë gra, pesë ngafisi Kurejsh: Aisheja, Hafsa, Umu Habibe,Seude dhe Umu Seleme, ndërsa tre ngaarabët e tjerë: Mejmune, Zejneb bint

Xhehsh dhe Xhuvejrije, dhe një nga BeniHarun: Safija. Prej bijave të tij Fatimja,Zejnebeja, Rukija dhe Umu Kulthumi,vetëm Fatimja ka jetuar pas Pejgamberitalejhi salatu ue selam.

TTaabbeerriiuu në komentin e këtij ajeti thotë,se Allahu i thotë Muhamedit alejhi salatuue selam: O Pejgamber thuajubashkëshorteve tua dhe vajzave tua, poedhe bashkëshorteve të besimtarëve, tëmos u përngjajnë robëreshave në veshjene tyre, kur të dalin nga shtëpitë përndonjë nevojë. Mos t’i zbulojnë flokët dhefytyrat e tyre, por t’i lëshojnë hixhabet(mbulesat e tyre) deri poshtë, për të mos ushqetësuar nga të shfrenuarit me ndonjëfjalë të keqe. Ka qenë e diskutueshmemënyra e lëshimit të hixhabit. Disa prejtyre kanë thënë se duhet ta mbulojnëfytyrën dhe kokën ashtu që mos të shihetpërveçse një sy. Kjo transmetohet ngaIbën Abasi dhe nga Ibën Ubejde. IIbbëënnSSiirriinnii e ka pyetur Ubejden për ajetinkuranor ““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,, tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,,bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëë bbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’iillëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett (mbulojat) ee vveettaa mmbbiittrruuppiinn ee ttyyrree……”” e ka mbuluar kokën dhefytyrën dhe e ka zbuluar një sy. Disa tëtjerë kanë thënë se janë urdhëruar tambulojnë me hixhabin e tyre ballin.TTaabbeerriiuu e përmend nga IIbbëënn AAbbaassii,, se nëlidhje me ajetin kuranor ““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,,tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,, bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëëbbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’ii llëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett(mbulojat) ee vveettaa mmbbii ttrruuppiinn ee ttyyrree,, ppsseekkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërr qqëë aattoo ttëë nnjjiihheenn (ngarobëreshat) ee ttëë mmooss ooffeennddoohheenn.. AAllllaahhuu ffaallggaabbiimmeett ee kkaalluuaarraa,, AAii ëësshhttëë mmëësshhiirruueess””thotë: Gratë e lira më parë vishnin rroba sirobëreshat dhe Allahu i Madhëruar i kaurdhëruar gratë e besimtarëve t’i lëshojnëmbulesat. Lëshimi i mbulesave të bëhet,duke e mbuluar trupin dhe kokën meballin. Nga KKaattaaddee përcillet se në lidhje

40

TEFSIR

me këtë ajet ka thënë: se kur ka kaluarrobëresha nëpër rrugë, e kanë ngacmuar,kështu që Allahu i ndaloi gratë e lira t’upërngjajnë robëreshave. Njësoj e kakomentuar MMuuxxhhaahhiiddii,, i cili thotë: embulojnë trupin me xhilbab (hixhab), qëtë njihen se janë të lira dhe mos t’u dalëpërpara ndonjë i shfrenuar e t’i pengojëme ngacmime, apo fjalë shqetësuese.

Ebu Salihu tregon: Kur ka ardhurPejgamberi alejhi salatu ue selam nëMedinë, gratë gjatë natës dilnin për tëkryer nevojën. Ka pasur meshkuj, që kanëndenjur në rrugë dhe i ngacmonin gratë.Për këtë Allahu e zbriti këtë Ajet.

IIbbnn KKeetthhiirrii në tefsirin e tij, në lidhje mëkëtë ajet thotë: Allahu e ka urdhëruar tëDërguarin e tij, që t’i urdhërojë gratëbesimtare e në veçanti gratë dhe vajzat etij për nderin që kanë t’i lëshojnë hixhabete tyre më gjatë për t’u dalluar nga pamja egrave të kohës së xhahilijetit dhe ngarobëreshat.

IIkkrreemmee ka thënë duke komentuar këtëajet: t’i mbulojnë gjokset e tyre.

Umu Seleme ka thënë: pasi ka zbriturajeti ““llee tt’’ii llëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett (mbulojat) eevveettaa mmbbii ttrruuppiinn ee ttyyrree”” gratë e ensarëvekur kanë dalë, kanë ecur sikur të kishinmbi kokat e tyre korba të zinj nga kujdesidhe kishin veshje të zeza.

KKuurrttuubbiiuu e përmend në tefsirin e tij, searabët e kanë pasur zakon të zbukurohendhe i kanë zbuluar fytyrat e tyre, ashtu siçbënin robëreshat, dhe kjo ka shkaktuar, qëburrat të shikojnë tek ato. Për këtë Allahuka zbritur ajetin kuranor: ““OO ttii PPeejjggaammbbeerr,,tthhuuaajjuu ggrraavvee ttuuaa,, bbiijjaavvee ttuuaa ddhhee ggrraavvee ttëëbbeessiimmttaarrëëvvee llee tt’’ii llëësshhoojjnnëë xxhhiillbbaabbeett(mbulojat) ee vveettaa mmbbii ttrruuppiinn ee ttyyrree……””,,kështu që e urdhëroi Pejgamberin t’uakumton urdhrin të mbulohen gratë, kurato kanë nevojë për të dalë nga shtëpia.Gratë dilnin për nevojë në shkretëtirë, se

në fillim nuk kanë pasur nevojtore. Urdhrika ardhur që ato kur të dalin, të jenë tëmbuluara për t’u dalluar nga robëreshatdhe t’i dallojnë burrat e mos të sillen meto si me robëreshat. Ka ndodhur në disaraste kur kanë dalë gratë për të kryernevojat e tyre, burrat duke mos i dalluarato prej robëreshave janë sjellë me to, sime robëreshat. Pastaj gratë janë ankuartek i Dërguari i Allahut alejhi salatu ueselam dhe ka zbritur ky ajet si shkak ikësaj.

Mbulesa e grave që është përmendurnë ajet në gjuhën arabe “xhelabib” ështëshumësi i “xhilbab”. Xhilbabi është veshjee grave që e mbulon të tërë trupin.

Arabet e kanë pasur edhe më parë këtëveshje, por e kanë mbajtur të hapur, aponuk i kanë mbuluar flokët, apo e kanëmbajtur prej në gjysmën e kokës tëlëshuar poshtë, duke e lënë gjoksin tëhapur. Kur ka ardhur urdhri është dashurvetëm një përmirësim, apo plotësim nëmbulimin e trupit të tyre.

Mbulesa duhet ta mbulojë trupin dhemos të jetë e tejdukshme. Na përcillet seDihje el-Kelbi, kur është kthyer ngaHerakliu, i cili i kishte dhënë një copëpëlhure, Pejgamberi alejhi salatu ue selam

...Umu Seleme ka thënë: pasika zbritur ajeti “le t’i lëshojnëxhilbabet (mbulojat) e veta mbitrupin e tyre” gratë e ensarëvekur kanë dalë, kanë ecur sikurtë kishin mbi kokat e tyre korbatë zinj nga kujdesi dhe kishinveshje të zeza...

“

“


TEFSIR

i tha merre gjysmën ti, ndërsa gjysmëntjetër jepja gruas tënde të mbulohet dhe letë vendosë diçka edhe nga brenda, që mostë duket. Po ashtu Pejgamberi alejhi salatuue selam, në lidhje me veshjen e hollë e tëtejdukshme ka thënë: “Ndoshta ajo qëvishet me rroba të tejdukshme do të jetë ezhveshur në Ahiret.” Kur ia kanëpërmendur Ebu Hurejres veshjen e hollëtë grave ka thënë: Ato gra që vishen merroba të tejdukshme (apo të ngushta që epërshkruajnë trupin), janë të zhveshura.Një ditë kanë hyrë tek Aisheja disa gra ngaBeni Temim me veshje të hollë (tëtejdukshme) dhe ajo u ka thënë: “Nëse jenibesimtare, atëherë kjo nuk është ajo qëveshin besimtaret, a nëse nuk jenibesimtare, atëherë vazhdoni me veshjenqë keni.” Gjithashtu mbulesa e gruas nukduhet të ketë ngjyrë tërheqëse, që tëtërheqë shikimet e burrave. Një ditë kurhyri tek Aisheja një nuse me mbulesë tëngjyrosur (e verdhë e theksuar). Aisheja itha: “Nuk ka besuar në suren Nur ajo qëvesh këtë.”

IImmaamm KKuurrttuubbiiuu përmend se pjesa eajetit ““ppssee kkjjoo ëësshhttëë mmëë aaffëërr qqëë aattoo ttëënnjjiihheenn””, d.m.th. të dallohen ngarobëreshat, por megjithatë më vonë ngadijetarët kanë thënë, se tani ky urdhërduhet t’i përfshijë gratë e lira dherobëreshat së bashku. Siç ka ndodhur kurPejgamberi alejhi salatu ue selam kaporositur që burrat mos t’i ndalojnë gratëtë prezantojnë në xhami. Mirëpo pastajsahabët në rrethana të tjera i kanë ndalurdhe Aisheja ka thënë: “Po të ishte gjallëPejgamberi alejhi salatu ue selam do t’indalonte.”

Allahu i Gjithëmëshirshëm e përfundonajetin me fjalët: ““AAllllaahhuu ffaall ggaabbiimmeett eekkaalluuaarraa,, AAii ëësshhttëë mmëësshhiirruueess””.. Mufesirët eKuranit thonë se ““AAllllaahhuu ffaall ggaabbiimmeett eekkaalluuaarraa,,”” që më parë nuk ishin mbuluar

ashtu si duhet dhe ““AAii ëësshhttëë mmëësshhiirruueess””për në të ardhmen nëse ato pendohen dhepastaj mbulohen.

SShhttoojjccëë: Në fenë e krishtere mbulimi ikokës është urdhër. Në Bibël shkruhet, segruaja e ndershme nuk bën të dalë nëvende publike me kokë të zbuluar. Mirëpokëtë praktikë e zbatojnë gra të caktuarafetare dhe i quajnë “motra të nderit”, përshkak se i kanë të mbuluara kokat e tyre.Po gratë tjera që nuk i kanë mbuluar kokatsi t’i quajmë?

Feja islame i thërret të gjitha gratëmuslimanë të jenë nën hijen e nderit. Le tëbëjmë këto krahasime:

Si duket fletorja, apo libri pakopertinë? Si duket shtëpia kur ia heqinkulmin?

Ne e dimë se ka shumë gra tëndershme, por rrethanat kanë qenë shkakqë ajo mos të ketë anën tjetër plotësuesetë nderit, hixhabin. Megjithatë... E lusimAllahun e Gjithëmëshirshëm ta mbrojënderin e grave të besimtarëve dhe t’ivetëdijesojë që ta kuptojnë urdhrin eAllahut të Madhëruar, Zotit të tyreMëshirëplotë.

...Ndoshta ajo që vishet merroba të tejdukshme do të jetëe zhveshur në Ahiret....“ “

42

SHKRUAN: LULZIM SUSURI

Këtë hadith e shënon imam Buhariu nëSahihun e tij, nr. 5652, si dhe imamMuslimi, nr. 2576. DDiissaa hhoollllëëssii rrrreetthh kkëëttiijj ttrreeggiimmii::Para se të flasim rreth komentit të

hadithit dua të përmend disa njohuri të

përgjithshme rreth këtij tregimi, të cilatmendoj se nëse dihen është në dobi tëlexuesit dhe ai përfiton prej tyre.

-Emri i kësaj gruaje përmendet se ishteSuajreh, por disa të tjerë thonë se ajoquhej Umu Zufer, ndërsa mendoj se kamundësi që ajo të quhej Suajreh, kursenofka e saj mund të ketë qenë Umu Zufer,edhe pse këtë që po përmend nuk e

LUTEALLAHUN TË MOSZBULOHEM

Ata ibën Ebu Rebahu thotë se isha me Abdullah ibën Abasin, i cili më tha: ““AA ttaa ttrreeggoojj nnjjëë ggrruuaa ee cciillaa ëësshhttëë pprreejj bbaannoorrëëvvee ttëë xxhheenneettiitt?? EE uunnëë ii tthhaasshhëë:: PPoo.. AAii mmëë

tthhaa ssee aajjoo ggrruuaajjaa ee zzeezzëë (zezake) qqëë eerrddhhii ttee PPrrooffeettii,, ssaall--llaallllaahhuu aalleejjhhii uuee sseelleemm,, ddhhee ii tthhaa::““UUnnëë ssëëmmuurreemm (nga epilepsia) ddhhee mmëë zzbbuulloohheenn aauurreetteett ee mmiiaa,, pprraannddaajj lluuttee AAllllaahhuunn qqëëttëë mmëë sshhëërroojjëë””,, kkuurrssee PPrrooffeettii,, ssaall--llaallllaahhuu aalleejjhhii uuee sseelleemm,, iiaa kktthheeuu:: ““NNëëssee ddoo ttëë bbëësshhssaabbëërr nnddaajj kkëëssaajj ssëëmmuunnddjjee ttëë ggaarraannttoohheett xxhheenneettii,, ppoorr nnëëssee ddëësshhiirroonn uunnëë lluutteemm ppëërr ttyyee ddoo ttëë sshhëërroohheesshh..”” AAttëëhheerrëë kkjjoo ggrruuaa zzggjjooddhhii qqëë ttëë bbëëjjëë ssaabbëërr,, ppoorr kkëërrkkooii ttëë lluutteejj,, qqëë ttëëmmooss zzbbuulloohheejj aavvrreettii ii ssaajj nnëë mmoommeenntteett ee ssëëmmuunnddjjeess ee kkëësshhttuu PPrrooffeettii,, ssaall--llaallllaahhuu aalleejjhhiiuuee sseelleemm,, uu lluutt qqëë mmooss ttëë bbuulloohheejj ppaass aassaajj ddiittee””..

HADITH


HADITH

mbështes në ndonjë argument apo fjalë tëdijetarëve. Allahu e di më së miri!

-Dijetarët përmendin se kjo grua ishteajo që ia krihte flokët Hatixhes, radijallahuanha, bashkëshortes së Profetit, sal-lallahualejhi ue selem dhe e vizitonte shpesh atë.

-Ibën Haxheri përmend se ngatransmetimet e shumta kuptohet, segruaja në fjalë sëmurej nga xhinët dhe nukkishte ndonjë sëmundje tjetër, qoftë fizikeapo psikike.

-Ajo jetonte në Mekë dhe sa herë qëndiente sikur po i afrohej shejtani për takapluar me këtë lloj sëmundje shkonte me

të shpejtë tek Qabeja dhe kapej pasmbulojës së saj, duke e lutur Allahun qët’ia largonte atë. Këto janë disa nganjoftimet që na jepen rreth kësaj gruajenëpër transmetime të ndryshme.

KKoommeennttii ii hhaaddiitthhiitt::Fjala: ““AA ttaa ttrreeggoojj nnjjëë ggrruuaa ee cciillaa ëësshhttëë

pprreejj bbaannoorrëëvvee ttëë xxhheenneettiitt?? EE uunnëë ii tthhaasshhëë::PPoo””

Kjo pjesë tregon rëndësinë e sahabëvedhe brezave të parë, për interesin e madhqë tregonin për xhenetin dhe arritjen tekai. Në këtë fjalë Ibën Abasi dëshiron t’itregojë diçka nga dituria e vet, nxënësit tëtij Atait dhe njëherazi t’ia rrisë ambicietpër punë, duke i treguar për një grua, e cilaecte mbi fytyrë të tokës, jetonte me ta,ndoshta mund të mos çmohej nga të tjerët,por në fakt ajo ishte njëra nga banoret exhenetit, së cilës i ishte garantuar ngaProfeti, sal-lallahu alejhi ue selem. Ky pra,është qëllimi pse Ibën Abasi e thirrinxënësin e tij ta shikonte atë grua, kumendoj se duhet pasur kujdes, që askush tëmos mendojë se ata të dy po shikonin gratëe të tjerëve nëpër rrugët e Mekës, ngasekjo nuk qëndron për shkaqet që ipërmenda, si dhe për faktin se ajo tashmëishte në moshë, ishte zezake dhe mbi tëgjitha ishte e mbuluar e nuk kishin çfarë të

...Çfarë ndiejnë shumë femra tëditëve të sotme, të cilat papikë turpi, pa pikë arsyeje zbu-lohen, të cilat janë plot vetëdi-je, të mençura dhe askush nuk idetyron...

“

“

44

HADITH

shihnin nga trupi i saj edhe po të donin. Fjala: ““NNëëssee ddoo ttëë bbëësshh ssaabbëërr nnddaajj kkëëssaajj

ssëëmmuunnddjjee ttëë ggaarraannttoohheett...... ppoorr kkëërrkkooii ttëëlluutteejj qqëë ttëë mmooss ii zzbbuulloohheejj aavvrreettii ii ssaajj nnëëmmoommeenntteett ee......””

Nga hadithi në vazhdim vërehet se kjogrua ishte e sëmurë dhe nga sëmundja ihumbte vetëdija aq shumë, sa ndodhte qëta zbulonte edhe trupin e saj. Ajo kërkoinga Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, tëlutej e ai i dha një mundësi zgjedhjeje,duke i thënë që ta duronte sëmundjen ekështu t’i garantohej xheneti dhe gruajapranoi. Pranoi por edhe pse Profeti, sal-lallahu alejhi ue selem, nuk ceki asgjë farerreth zbulimit të trupit të saj gjatë këtyreçasteve, që do të thotë se nga biseda nukkuptohet, se fitimi i xhenetit kushtëzohejme mos-zbulimin e trupit, pra thjesht atynuk u cek asgjë rreth mbulesës, megjithatëkjo grua ia rikujtoi Profetit zbulimin etrupit, duke kërkuar që të lutej për të mosndodhur prapë diçka e tillë.

Ky rrëfim madhështor na tregoninteresimin e grave të sahabëve,gjeneratës së Profetit, të cilat e kishinkuptuar shumë mirë çështjen e mbulesës.Ato e kishin kuptuar, se ajo është detyrimhyjnor me të cilin nuk duhet të luajëaskush. Këtë gjë e dinte mjaft qartë edhekjo grua zezake, e cila nga transmetimetnuk kuptohet aspak, nëse ishte shumë editur apo merrte pjesë në ligjëratat eProfetit. Megjithatë këto gjëra i dinte mjaftmirë, sepse ishin të njohura për këdo.Askush nga ato nuk e konsideronte zakonvendor apo traditë të fiseve dhe tëqyteteve, por e dinin shumë mirë se ishtedetyrim hyjnor. Jo si në kohët tona qëdikush edhe pse çirret duke bërtitur seështë njeri i ditur, bile edhe udhëheqës i të

diturve, por fatkeqësisht është koka einjorantëve, sepse nuk e ka kuptuar qëmbulesa është detyrim nga Allahu e jo njëtekë personale sipas dëshirës, bile kaharruar se edhe nëna e tij ishte e mbuluardhe ashtu me mbulesë e ka rritur, e kaushqyer dhe e ka shkolluar. Pra, këtanjerëz sa shpejt e harruan, se jo vetëm qëmbulesa është detyrim hyjnor, por edhetraditë e vendit e trashëguar brez pasbrezi. Por këtyre të “shkolluarve” iu ështërritur mendja, sepse kanë hipur në pozitadhe mendojnë se e kanë kaluar edhe Urëne Siratit, e nuk ka më keq në botë se samendjemadhësia, bile populli kur dëshirondikë ta mallkojë i thotë: “HAJT E TURRITËT MENDJA” e kujt i rritet mendja tëgjithë e dimë se si i vjen fundi.

-Tek këto gra të ndershme mbulesaishte gjë e kryer rreth së cilës nukdiskutonin e as që e përmendnin, prandajedhe ajo kërkoi me aq ngulm që të mos izbulohej trupi. Ajo e kërkoi këtë edheatëherë kur i erdhi lajmi për fitimin eXhenetit, e megjithatë ajo nuk u habit, poru preokupua me këtë çështje. Kurse disagra të sotme po t’u jepet një mundësi, njëpost apo detyrë sado e vogël qoftë ajo, ngae cila ato do të përfitonin ekonomikisht,shumë prej tyre nuk e kanë dert punën etrupit apo të nderit të vet. Zoti na ruajtnga gjëra e tilla!

-Ibën Haxheri gjatë komentit të këtijtregimi thotë se në disa transmetimepërmendet, se Profeti, sal-lallahu alejhi ueselem, i tha se nëse do të bënte durim mekëtë sëmundje, atëherë nuk do të llogaritejpër veprat e saj. Pra, nuk do të llogaritejçfarë mund të bënte në ato çaste,gjithashtu nuk do të llogaritet për mëkatete saj në botën tjetër. Megjithatë


HADITH

përkundër mos-llogarisë ajo prapë kërkoitë lutej që të mos i zbulohej trupi, pra ngakjo lutje kuptohet qartë se ajo e ndiente nëvetvete, që mbulimi i trupit ishte diçka qëduhej pasur kujdes, edhe atëherë kur nukllogaritej për të njeriu, ishte turp i nguliturthellë në vetëdijen e çdo femre. Ashtuishin ato gra, të cilat edhe pse u garantohejxheneti nga gjuha e atij, i cili nuk fliste mehamendje ato prapë mërziteshin dhekujdeseshin për trupin e vet. Lind pyetja:çfarë ndiejnë shumë femra të ditëve tësotme, të cilat pa pikë turpi, pa pikëarsyeje zbulohen, të cilat janë plotvetëdije, të mençura dhe askush nuk idetyron, nuk iu ka humbur vetëdija, siçndodhte me këtë grua zezake, por prapëzbulohen. Asnjërës prej tyre nuk i ështëgarantuar xheneti e as nuk i ka thënë kush,se kjo lakuriqësi nuk do t’ju llogaritet simëkat. Por me gjithë pretendimet e tyre,se janë gra të mençura arrijmë të kuptojmënga gjendja e tyre, se ato janë gjithmonë tësëmura nga djajtë, përderisa gjithmonëjanë të pakujdesshme ndaj trupit të tyre.Zoti i udhëzoftë!

-Kur u kërkua nga Profeti, sal-lallahualejhi ue selem, të lutej për të që të moszbulohej ai u lut dhe me të vërtetë Allahuia pranoi lutjen atij, sepse Zoti i pranonlutjet e të dërguarve të Tij. Një rast i tillëështë ideal për të argumentuar faktin, seudhëheqësit shpirtërorë e sidomos atashtetërorë duhet të kujdesen sa më shumëpër mbulesën e femrave muslimane. Saduhet të interesohen që femrat tëmbulohen, po aq duhet të bëjnë çmos përt’i mbuluar ato. Fillimisht këtu kam siqëllim vetë muslimanët me në kryehoxhallarët, të cilët duhet të interesohenpër këtë çështje, ta luftojnë zhveshjen me

çdo mundësi dhe çdo kapital, duke filluarnga anëtarët e familjeve të veta e pastajedhe më gjerë. Por ka raste, për fat të keqqë dëgjojmë dhe shohim prej tyre që mefjalë është i pari, por me punë i fundit,shohim se kanë vërejte tek të afërmit e vet,të cilët i ka nën përkujdesje. Zoti naudhëzoftë në përmbushjen e këtijdetyrimi, ngase sot janë të shumtë ata qëflasin me gojë, por të pakët ata që flasin mepunë. Kjo nga njëra anë, kurse nga anatjetër, pra nga udhëheqësit shtetërorëështë detyrim edhe më i madh, që tëvendosin ligje, që e detyrojnë mbulesën ekështu ta plotësojnë një urdhër të Allahute jo të vendosin ligje që ua ndalon njëdetyrim të tillë. Kushdo që vepron gjëra tëtilla, që janë në kundërshtim me ligjin eAllahut le ta dijë, se nuk e ka punën mirëme Allahun dhe në mos sot apo nesër, porpatjetër një ditë do të bëhet pishman meligjet e tij, sepse nuk ka dalë njeri takundërshtojë ligjin e Allahut veçanërishtmbulesën, e Allahu të mos e ketë bërëshembull të keq nga i cili marrin mësim tëmençurit e kësaj bote para botës tjetër.Asnjëri prej tyre nuk duhet të harrojë, sepozitën që ia ka dhënë sot Zoti, ajo nësekeqpërdoret nuk është asgjë tjetër për tëveçse shtim i hidhërimit dhe dënimit tëAllahut për të në këtë botë dhe në tjetrën.Në fund u drejtohem të gjithë këtyrenjerëzve të kthehen tek Allahu me pendimpara se të jetë bërë vonë.

46

THESARE

SHKRUAN: PRIM. DR. MED. SC. ALI ILJAZI

Allahu i Madhërishëm në KuraninFamëmadh urdhëron e thotë:““AAllllaahhuu jjuu nnxxoorrii nnggaa bbaarrqqeett ee nnëënnaavvee

ttuuaajjaa (si foshnje) qqëë nnuukk ddiinniitt aassggjjëë.. JJuu ppaajjiissiimmee (shqisa për) ttëë ddëëggjjuuaarr,, mmee ttëë ppaarrëë ddhheemmee zzeemmëërr,, aasshhttuu qqëë ttëë jjeennii ffaallëënnddeerruueess..””(Nahël, 78).

Në agimin e jetës së tyre njerëzit e vegjëlfantazojnë rregullisht që të bëhen heronj qëdo ta shpëtojnë botën, trima që do të

mbizotërojnë fantazmat, kalorës që do t’ikundërvihen me burrëri të këqijve, ose gjeniqë do të përparojnë në jetën kolektive.

Dhëmbi i kohës ngadalë bren ëndrratfëmijërore, dhe njeriu zgjohet në kohën dhehapësirën ku është i kënaqur me atë që kabashkëshorten me të cilën do të pijë kafenëpas punës së rëndë që ka bërë për pak të holla,fëmijën i cili përpin materialin arsimorkonvencional dhe maces së cilës mundohet t’ihedhë disa thermi ushqimi.

Hapësira në të cilën fëmija zhvillon egon e

PSIKOLOGJIA E NJERËZVETË RËNDOMTËDallimi i vetëm në mes trimave dhe qyqarëve është se të parët dinë të fshehin, ose të kontrollojnë frikën etyre, e cila iu paraqitet si shprehje e vetëdijes për rrezikun e afërt. Qendrat e fuqishme të ndryshme, në çdovend dhe kohë, kanë mekanizma për injektimin e frikës në masat e gjera dhe individët, ngase frika e injektuarështë sedativi më i mirë për kontrollin e njeriut tjetër


THESARE

tij është e mbuluar me pllaka të mundësive tëpashteruara të imagjinatës ngjitëse, e cilaoperon në bazë të shembujve të personavetrima nga filmat vizatimorë, në të cilët ështëlehtë të zhytet. Më vonë, fantazinë fëmijërorefillojnë ta ngulfatin kornizat e programeveshkollore të shabllonizuara, roli i të cilëveështë kualifikimi i vërtetë i këtyre njerëzve tërinj. Shpesh kualifikimi i resurseve njerëzorezhvillohet nëpërmjet pyetësorëve tëpapërgjegjshëm me anë të cilëve ‘ndihmohen’filloristët dhe nxënësit e shkollave të mesmenë zgjedhjen e orientimit të tyre profesional,dhe në bazë të rezultateve të këtyrepyetësorëve u sugjerohen të gjithë klasës qëtë gjithë kanë p.sh. afinitet muzikor më tëshprehur, dhe në këtë drejtim duhet tëperfeksionohen. Këso pyetësorëshjoprofesionalë janë larg nga subtiliteti, i cilimund të njohë gjurmë matematikore, letrare,në fitues të rinj potencialë të çmimevePulitzer, Nobel etj.

Ngulfatja e zhvillimit unikal dhe epotencialit individual mund të dëgjohet edhenga minberi kur lideri fetar me dëshirë që tëdemonstrojë kuptimin personal funksionalnë një shoqëri dinamike në realitetdemotivon zhvillimin akademik të shoqërisësë tij me fjalët:

“Nuk mund të jeni të gjithë me fakultet!Dikush duhet të jetë bukëpjekës, këpucëtar,automekanik etj”.

Në mënyrë të drejtë pedagogjike duhet tëthuhet:

“Ju të gjithë keni kapacitet në veten tuaj tëbëheni magjistra dhe doktor shkencash pamarrë parasysh shkallën e arsimimit që kenitani! Sepse magjistratura dhe doktoraturanuk janë asgjë tjetër përveç një numri tëcaktuar librash të lexuar dhe një numër icaktuar provimesh. E ju të gjitha këtomundeni t’i bëni!”

Fara e mbjellë një herë, po vazhdojnë tëushqehen me metoda pedagogjike të gabuara

të subjekteve të ndryshëm të një mjedisi tëcaktuar klaustrofobik, e që në fund bëhen tënjohur në formën e letargjisë së shenjtë tëhutuar dhe kultit të personave të dobët.Kurani thekson në shembullin e njerëzve tëzgjedhur të gjithë esencën e afrimit tëalternativës nga shkaqe të qarta pedagogjike:

““......AAii (Ibrahimi) tthhaa:: OO ddjjaallii iimm,, uunnëë kkaammppaarrëë (jam urdhëruar) nnëë ëënnddëërrrr ttëë pprreess ttyy..SShhiikkoo pprraa,, ççkkaa mmeennddoonn ttii??”” (Es Saffat, 102).

Verseti i cituar është paradigma me tëcilën ndërtohet i tërë koncepti edukues, i cilinënkupton përfshirjen e hershme të fëmijëvenë procesin e vendosjes dhe vërehet nëpyetjen e thjeshtë (p.sh. Çka mendon ti? Si esheh këtë ti? Si do ta bëje këtë ti? etj), kutregohet vlerësimi i mendjes së fëmijës dhenxitja me kohë e procesit të mendimit (p.sh.Më pëlqen ky mendim! Jam i mahnitur mekëtë vështrim! Këtë ide më duhet ta shënoj!etj). Efekti i këtillë i qasjes ka për fëmijët nëkuptim të nevojës së tyre të jenë në lartësinëe detyrës, është më shumë se fascinues. Tëgjithë njerëzit dikur do të ballafaqohen mendjenjën e esencës individuale. Zakonisht kjoështë në kohën e pubertetit, kur djaloshi apovajza fillojnë të kërkojnë seriozisht vendin etyre në kohën në të cilën jetojnë.

Pyetja me të cilën më vonë takohet çdoperson i vetëdijshëm është: si t’i ngadhënjejëfrikësimet e jetës, apo si t’i përgjigjet nëmënyrë të përshtatshme frikave moderneekzistenciale, tek të cilat janë bazat kryesore

...Pyetja me të cilën më vonëtakohet çdo person i vetëdi-jshëm është: si t'i ngadhënjejëfrikësimet e jetës, apo si t'ipërgjigjet në mënyrë të përsh-tatshme frikave moderne ...

“

“

48

THESARE

në të cilat mbështeten grabitësit e ndryshëmtë potencialit njerëzor?

Personi i bindur në dritëngjithëpërfshirëse të Islamit “La ilahe il-lallah”(nuk ka të adhuruar me meritë pos Allahut)është fjala më e fuqishme e universit dhe qëkuptimi i thellë i saj mund të ndërtojë botënnë mënyrë të harmonizuar dhe të mbrojëindividin nga kurthet e frikave, të cilatsistemet eksperimentale shoqëroro-politike ihedhin në mendjet e individëve dhe të tërëshoqërisë. Njeriu modern është i ngarkuar meautoritete të shumtë të gabuar të formuar ngamediet e ndryshme dhe të cilët shkaktojnëfrikë të pakëndshme dhe paralizuese.

Funksionaliteti i maksimës islame, dukemarrë parasysh kontekstin e mëparshëm,vërehet në sa vijon:

Maksima themelore e islamit “La ilahe il-lallah”

a) “la ilahe (nuk ka të adhuruar memeritë) d.m.th. mohim i të gjithë autoritetevetë rrejshëm dhe;

b) “il-lallah” (përveç Allahut) d.m.th.pohim që ekziston vetëm një autoritetsuprem fjalët e të cilit janë parametër përvendosjen e të gjitha marrëdhënieve në mesqenieve dhe kozmosit;

Allahu i Madhërishëm dëshiron që njeriutë jetojë një jetë të qëndrueshme psikofizike,dhe për këtë thekson pranimin e vetëm njëfrike - e kjo është frika ndaj Allahut,gjegjësisht vetëdija konstante përmbikëqyrjen e Allahut. Kjo vetëdije për Zotinapo frika nga Ai, shkon absolut në favor tënjeriut, sepse kjo është mënyra më e mirë dhee vetme, që të eliminojë qendrat e ndryshmetë fuqishme, të cilat manipulojnë me masat,ndonjëherë duke shkaktuar pasivitet dhemargjinalizim, e ndonjëherë mobilizim. Dukepranuar Allahun e Plotfuqishëm si autoritetsuprem, QENIE e cila nuk ka lindur dhe as nuklind, duke ia përcaktuar të gjitha kontaktetshoqërore dëshirës së Tij - ne në realitet i

japim vlerë më të lartë të gjitha veprave tona,sepse arsimohemi në emër të një qëllimi mëtë lartë të përkufizuar me qëllimet e sheriatit,e jo p.sh. në emër të jetës luksoze etj.

Duke iu frikësuar Allahut të Madhërishëmne nuk do të ndalemi duke u bërë mirësinjerëzve të tjerë, edhe në qoftë se ata nuk nafalënderojnë për këtë, sepse veprat tona kanësi qëllim kënaqësinë e Tij, e jo pragmatizëmapo kënaqësinë e vogël ndaj egos së madhe.

Maksima “La ilahe il-llah” e kuptuarthellësisht është mënyra më e mirë, që tënxitet njerëzimi në veprime konstantepozitive dhe dalje nga pasiviteti, eliminonfrikën nga mos-njohja shoqërore, frika ngakritika njerëzore, frika nga mos suksesi, frikanga armiqtë e krijuar artificialisht, frika ngaplakja ose frika nga vdekja e tij.

Mirëpo, e tërë kjo është kaq e thjeshtë? Dotë shohim në vazhdim.

FFRRIIKKAA,, BBAALLLLAAFFAAQQIIMMII DDHHEE KKOONNTTRROOLLLLAANjëra prej skenave më simpatike në tërë

Kuranin Fisnik është e përshkruar në versetinvijues:

““EE ttii hhiiddhhee sshhkkooppiinn ttëënndd!! EE kkuurr ee ppaa aattëë qqëëllëëvviizzttee ssii ttëë iisshhttee ggjjaarrppëërr,, aaii (nga frika) uukktthhyyee pprraappaa dduukkee mmooss ppaassuurr mmëë kkuujjddeess......””(Neml, 10).

Paramendoni Musain alejhi selam njërinprej pesë pejgamberëve më të mëdhenj tëAllahut pejgamberin, i cili iu kundërvu tiranitmë të madh, faraonit, njeriu tejet i fuqishëmqë me një goditje e mbyti kundërshtarin, portani ikën si pa kokë nga frika e një shkopi tërëndomtë. Zoti i tij e thërret, duke ia larguarfrikën, i sjell qetësi dhe ia thekson statusin etij:

““......OO MMuussaa!! MMooss uu ffrriikkëëssoo,, ssee pprraannëë mmeejjee ttëëddëërrgguuaarriitt nnuukk ffrriikkëëssoohheenn!!”” (Neml, 10)

Ky shembull, ilustron bukur mentalitetin enjë njeriu që Allahu i Madhërishëm e kazgjedhur dhe e ka përgatitur për detyrë tëmadhe. Shpesh në fe merret racionaliteti ishëndoshë dhe kjo me shpjegime


THESARE

institucionale të gabuara vërehet në rregullaklerikale me amputim të dimensionitshoqëroro-politik. P.sh. namazi në xhematështë më i vlefshëm se ai individual për 27herë, sepse mundëson socializimin,shkëmbimin e mendimeve dhe përparimin eaftësive organizative personale në kuptimin egjerë të fjalës. Nëse dobia njëzet e shtatëherësh nuk kuptohet në këtë kontekstdimensioni i tij shoqëroro-politik do të jetë ihumbur. Haxhiu i cili vjen nga haxhikryesisht me parfume, tespihe, sexhade, ujëzemzemi në vend të adresave të kontaktit memyslimanët e tërë botës, ka lënë gjithashtudimensionin shoqëroro-politik të haxhit,duke treguar, në mes të tjerash edheudhëtimin e pakulturuar etj. Duke epërgatitur Musain alejhi selam përballafaqimin me elitën e kohës së tij –pra,magjistarët - Allahu i Lartësuar e pajisi këtënjeri me argumente të nevojshme duke enjoftuar më parë me natyrën e sjelljes dhefunksionimit të tyre.

Musai alejhi selamme takimin e tij të parëme argumentin e dhënë, gjegjësisht meshkopin, i cili kthehet në gjarpër i rrezikshëmdhe i shpejtë reagon sipas perceptimitpersonal, dhe në momentin e caktuar zgjidhjaishte të ikë me vrap. Allahu i Madhërishëmnuk e qorton për shkak të ikjes, por zhvillonvetëdijen e tij për sigurinë personale nëpraninë e Allahut të Madhërishëm, duke ethirrur me emrin personal, por edhe nëimperativ ‘‘MMooss uu ffrriikkëëssoo’’, i cili është pjesëpërbërëse e çdo qasje të shëndoshëpsikologjike - pedagogjike. Pas bindjes se kygjarpër i është nënshtruar frika e tij zbehet,por nuk zhduket, dhe e vërejmë në situatëntjetër edhe më tej të frikësuar, por me njëndryshim, se tani u mësua të kontrollohet:

““AAttaa tthhaannëë:: ““OO MMuussaa,, ddoo ttëë hheeddhhëësshh ttii aappoonnee ppoo hheeddhhiimm ttëë ppaarrëëtt??”” AAii (Musai) tthhaa:: JJoo,,hhiiddhhnnii jjuu!! KKuurr,, jjaa,, aattiijj iiuu dduukk ssee nnggaa aajjoo mmaaggjjiiee ttyyrree lliittaarrëëtt ddhhee sshhkkooppiinnjjttëë llëëvviizznniinn (si

gjarpërinj). EE MMuussaaii nnddjjeeuu nnëë vveettvveettee nnjjëë ffaarrëëffrriikkee.. NNee ii tthhaammëë aattiijj:: ‘‘MMooss kkii ffrriikkëë,, ëësshhttëë eessiigguurrtt ssee ttii ddoo ttëë jjeesshh ttrriiuummffuueess!!”” (Ta Ha, 65-68).

Dallimi i vetëm në mes trimave dheqyqarëve është se të parët dinë të fshehin, osetë kontrollojnë frikën e tyre, e cila iuparaqitet si shprehje e vetëdijes për rrezikune afërt. Qendrat e fuqishme të ndryshme, nëçdo vend dhe kohë, kanë mekanizma përinjektimin e frikës në masat e gjera dheindividët, ngase frika e injektuar ështësedativi më i mirë për kontrollin e njeriuttjetër. Në kohën e Musait alejhi selam këtokanë qenë p.sh. magjitë e frikshme para sëcilave masa rrëqethej dhe iu përuleshinmagjistarëve ekspertë, të cilët krijoninsistemin e besimit në funksion të robërimitmental të masave.

Sot në mënyrë kreative këtë frikëekzistencionale e realizojnë garat epakursyera kapitalistike, ose frika kreativenëpërmjet torturave dhe përulen e gjithëbota e tanishme. Zoti i Madhërishëm, ashtusiç e pamë edhe në skenën e cituar shfrytëzonrastin të mënjanojë frikën e tepërt nga zemrae Musait alejhi selam duke përsëritur ‘‘MMooss uuffrriikkëëssoo!’ Pos kësaj, shohim Musain alejhiselamnë cilësinë e taktikut të qartë, i cili edhepse i furnizuar me armë dhe i aftësuar memjeshtëritë e nevojshme, nuk vrapon pararrezikut, por duke mbajtur për vete potezinpërfundimtar, me urtësi ndërton përparësinë

...Allahu i Madhërishëm dëshi-ron që njeriu të jetojë një jetëtë qëndrueshme psikofizike,dhe për këtë thekson pranimine vetëm një frike - e kjo ështëfrika ndaj Allahut...

“

“

50

THESARE

në paraqitje:““AAii (Musai) tthhaa:: JJoo,, hhiiddhhnnii jjuu!!......”” (Ta Ha, 66)Inteligjencën sociale të Musait alejhi

selam si dhe dimensionin e ri të personalitetittë tij mund ta shohim nëpërmjet kuptimit tëshkëlqyer të mentalitetit të diktatorit dhezullumqarit, dhe marrja në konsideratë që mëparë e aspekteve të ndryshëm të mundshëmtë reaksionit negativ në veprimin e tij:

““(Përkujto) KKuurr ZZoottii yytt ee tthhiirrrrii MMuussaaiinn:: TTëësshhkkoosshh tteekk aaii ppooppuullllii zzuulllluummqqaarr!!”” PPooppuullllii iiffaarraaoonniitt,, aa nnuukk jjaannëë dduukkee uu ffrriikkëëssuuaarr(dënimit)?? AAii (Musai) tthhaa:: ZZoottii iimm,, kkaamm ffrriikkëëssee ddoo ttëë mmëë ttrraajjttoojjnnëë ssii ggëënnjjeesshhttaarr.. DDoo ttëë mmëësshhttrrëënnggoohheett kkrraahhaarroorrii (shpirti) iimm ddhhee nnuukkddoo ttëë mmëë llëësshhoohheett ggjjuuhhaa iimmee (të flasrrjedhshëm),, pprraannddaajj ddëërrggoojjee (bëjepejgamber) HHaarruunniinn..”” (Shuaraë, 10-13).

Në këtë rast Allahu i Madhërishëm ethekson te ky njeri i zgjedhur frikën nga mos-suksesi, si shprehje e kuptimit të thellë tëdetyrës gjithëkomplekse, si dhe të kuptuarit emangësive personale me propozimin konkretpër ndihmësin, i cili do ta ndihmojë nëmisionin e tij. Musai alejhi selam demonstronnjohjen e shkëlqyer të vetes së tij, dukepikturuar qartë mënyrën e reagimit tëorganizimit të tij në situata të caktuara.

““DDoo ttëë mmëë sshhttrrëënnggoohheett kkrraahhaarroorrii (shpirti)iimm ddhhee nnuukk ddoo ttëë mmëë llëësshhoohheett ggjjuuhhaa iimmee (tëflasë rrjedhshëm)......””..

Mirëpo, jo vetëm kaq. Musai alejhi selamthekson edhe kuptimin e diapazonit të tij dhetregon ndjenjën e shprehjes për punëekipore, duke kuptuar që detyra e tij etejkalon kapacitetin individual pa marrëparasysh sa i madh ka qenë ai. Këtu ështëinteresant të vëremë nivelin e lartë tëindividualitetit, që shpreh Musai alejhi selamdhe kjo në komunikim direkt me Zotin ebotëve! Musai alejhi selam nuk ngurron që tëflasë hapur për atë që mendon si pika tëdobëta të misionit, i cili i ofrohet, duke thënë:““......pprraannddaajj ddëërrggoojjee (bëje pejgamber)

HHaarruunniinn””Nga ky individualitet tejet i shprehur i

Musait alejhi selam ka pasur dobi direkt edhevetë pejgamberi ynë Muhamedi alejhi salatuue selam dhe ummeti i tij, kur Musai alejhiselam në miraxh e këshilloi të kërkojë ngaZoti i botëve (disa) herë zvogëlimin e numrittë namazeve të detyruara gjatë ditës,përderisa Muhamedi nuk u turpërua tëkërkojë më pak se pesë kohët e detyruara tënamazit ditor.

PPËËRRFFUUNNDDIIMMDiapazoni i gjerë i të gjithë njerëzve të

mëdhenj, që i përmend Kurani kanë qenënjerëz të rëndomtë të lindur pa dituri dhe papërvojë, me nevojat që përcjellin çdo njerimesatar të sprovuar me gra, sëmundje, uri,me fëmijë të padëgjueshëm, me gabime nga ekaluara, me dobësi momentale etj. Por mekëmbë fuqishëm në tokë, të edukuar medrejtësi, tejet realë dhe racionalë, tëgjithanshëm, të kalitur nëpër sprova tëndryshme dhe me intuitë të stërholluar për tënjohur shansin për pushtimin e zemrave dheshfrytëzimit e momentit të duhur tëveprimit.

Ndoshta viza më e fuqishme e karakterittë tyre ka qenë gatishmëria që tëballafaqohen me nxitjet pa marrë parasyshfrikën, e cila i ka përcjellë, por kanë vepruarme konsekuencë duke arritur një nivel tëlakmueshëm të vetëaktualizimit, dukerrënuar në këtë mënyrë logjikën themelore tëpiramidës së nevojave sipas Makiavelit.Kurani Fisnik na pasqyron qartë udhëtimin etyre evolutiv me theksin në nxitjet universaledhe mënyrën e tejkalimit të tyre.


FETVA DHE KONSULTIME

Në këtë rubrikë mirëpresim të gjitha pyetjet e juaja, ndërsa ato më interesante do të botohen. Pyetjet mund t'i dërgoni në [email protected]

MUHAMED IBËN SALIH MUNEXHID

PPyyeettjjaa:: PPuunnoojj ssii ddrreejjttoorreesshhëë sseekkttoorrii nnëënnjjëë mmiinniissttrrii.. UUnnëë ii ttaakkoojj nnjjëë ffaammiilljjeejjee mmeeffaammëë ddhhee aauuttoorriitteett.. NNddjjeehheemm tteejjeett ee hhuuaajj

nnëë sshhooqqëërriinnëë kkuu jjeettoojj.. UUrrrreejj nnddeejjaatt ddhheettuubbiimmeett mmee ggjjiinnii ttëë ppëërrzziieerraa ddhheemmoossiinntteerreessiimmiinn ee sshhooqqëërriissëë ppëërr ffeennëë.. EEdduuaa hhiixxhhaabbiinn,, lleexxoojj KKuurraanniinn…… nnuukk jjaamm eemmaarrttuuaarr,, sseeppssee aattaa qqëë mmëë kkaannëë pprrooppoozzuuaarrnnuukk iisshhiinn ttëë kkaappuurr mmiirrëë ppëërr ffeennëë.. KKaamm

KA VËSHTIRËSISOCIALE DHE MENDONTA HEQ HIXHABIN…

52


sshhkkuuaarr nnëë UUmmrree ddhhee jjaamm kkëënnaaqquurr dduukkee uuffaalluurr nnëë RReeuuddaa,, jjaamm kkëënnaaqquurr mmee aattëësshhooqqëërrii ttëë mmbbrroojjttuurr nnggaa kkuullttuurraatt ee hhuuaajjaa..JJaamm kkëënnaaqquurr dduukkee mmbbaajjttuurr ffeerreexxhheennëë,,sseeppssee nnuukk mmuunndd ttaa mmbbaajj nnëë vveennddiinn ttiimm,,iisshhttee nnjjëë kkëënnaaqqëëssii ee rrrraallllëë.. AAttoo iisshhiinn ddiittëëttee mmiiaa mmëë ttëë lluummttuurraa.. TTaannii nnddiieejj ssee iimmaanniippoo mmëë ddoobbëëssoohheett.. KKaamm ffiilllluuaarr ttaa llëënnaammaazziinn ppëërr sshhkkaakk vvëësshhttiirrëëssiissëë ppëërr ttëëmmaarrrrëë aabbddeess nnëë ppuunnëë ddhhee ppëërr sshhkkaakk ttëëkkoohhëëss,, kkaamm hheeqquurr hhiixxhhaabbiinn…… jjeettaa mmëë ëësshhttëëbbëërrëë ee hhiiddhhuurr,, jjuu lluutteemm mmëë nnddiihhmmoonnii,, mmëëkkëësshhiilllloonnii!!

PPëërrggjjiiggjjee:: Falënderimi i takon Allahut…SSëë ppaarrii:: Ne e vlerësojmë drejt

madhësinë e problemit nga i cili ti povuan. Po ashtu e vlerësojmë drejtintensitetin e presioneve që të bëhen përtë braktisur fenë dhe praktikimin e saj.Këto probleme nuk i ke vetëm ti, porse memijëra muslimanë të tjerë, të cilëtdëshirojnë t’u përmbahen ligjeve të kësajfeje, duan të jetojnë me nder, pastërti emoral dhe përballen me vështirësi tëndryshme nëpër shoqëri të cilatfatkeqësisht kanë devijuar nga Islami dheçdonjërin që kapet pas kësaj feje eshikojnë me syrin e nënçmimit… lusimAllahun që të ndihmojë fenë e Tij dhebesimtarët e drejtë!

SSëë ddyyttii: “Dije se malli i Allahut është ishtrenjtë, dije se malli i Allahut ështëxheneti” kështu ka thënë i Dërguari iAllahut. S’ka mëdyshje se malli i shtrenjtëedhe çmimin e ka të madh. Nuk ka asgjëmë të shtrenjtë se xheneti, prandajmuslimani duhet që ta bindë veten, se çdovështirësi që do të hasë në rrugën e tij përxhenet do ta përballojë dhe sado e madheqë të jetë vështirësia, nuk mund tëkrahasohet aspak me të mirat që e presinnë xhenet. Kjo bindje ia lehtëson njeriutbrengat e kësaj bote dhe vështirësitë, të

cilat ai i has në rrugën e tij për tek Allahu.I Dërguari na ka treguar, se “njeriu i cili

ka përjetuar të këqijat më të mëdha nëkëtë botë – që do jetë prej banorëve tëxhenetit – ditën e Ahiretit Allahu vetëmnjë herë do ta zhysë në xhenet dhe do tanxjerr pastaj do ta pyesë: O biri Ademit, ake parë ndonjëherë vështirësi? A kekaluar ndonjë moment të keq? Ai do tëpërgjigjet: Jo, pasha Allahun, o Zoti im,asnjë e keqe nuk më ka ndodhur, asnjë tëkeqe nuk kam parë.” (Muslimi)

Njeriu sado të këqija, sprova evështirësi që mund t’i paramendojë rrethtyre, ashtu siç ka thënë i Dërguari “njeriuqë ka përjetuar vështirësitë më të mëdha”me një zhytje në xhenet do t’i harrojë tëgjitha.

I Dërguari po ashtu na ka lajmëruar përditët që kanë nevojë për durim. Ai që do tëmbajë fenë në ato ditë do të jetë sikurse aiqë mban në dorë prushin. Ndoshta kapasur si qëllim këtë kohë, prandaj duhettë durojmë patjetër, t’i mbajmëvështirësitë sado të mëdha që janë, tëpërballemi me to, në të kundërtën, do tëhumbin dynjanë dhe Ahiretin: ““PPaasshhaakkoohhëënn!! NNuukk kkaa ddyysshhiimm ssee nnjjeerriiuu ëësshhttëë nnëënnjjëë hhuummbbjjee ttëë ssiigguurrtt.. MMee ppëërrjjaasshhttiimm ttëëaattyyrree qqëë bbeessuuaann,, qqëë bbëënnëë vveepprraa ttëë mmiirraa,, qqëëppoorroossiittëënn nnjjëërrii--ttjjeettrriinn tt’’ii ppëërrmmbbaahheenn ttëëvvëërrtteettëëss ddhhee qqëë kkëësshhiilllluuaann nnjjëërrii--ttjjeettrriinn ttëëjjeennëë ttëë dduurruueesshhëëmm..”” (sure Asër)

SSëë ttrreettii:: duke pasur parasysh presionetsociale dhe politike, të cilat ne ivlerësojmë drejt, po të dhurojmë disakëshilla ty dhe gjithë atyre që kanë tënjëjtin problem, duke iu tërhequrvërejtjen se në rrethana të tilla duhet tëpajtohemi patjetër me alternativën“zgjidhje gjysmake dhe praktikim ipjesshëm”, që të mos lihet feja në tërësi,me kusht që vazhdimisht të kërkojmë mëtë mirën dhe të punojmë për t’i tejkaluar



vështirësitë me tërë qenien tonë dhe nëmënyrë graduale të ngjitemi drejtpërsosmërisë.

Këto “zgjidhje gjysmake” paraqesin njëfazë të përkohshme e jo të vazhdueshme.Atë që në këtë kohë nuk mund ta bëjëmuslimani në tërësi për shkak tëpresioneve le ta bëjë me aq sa mundetderisa të eci dalëngadalë drejt të plotësdhe ta pranojë shoqëria ndryshimin prejnjë gjendjeje në një tjetër. Kjo është më elehtë se të ballafaqohesh me probleme përtë cilat nuk ke fuqi. Më poshtë do tëpërmendim disa këshilla – dhe kërkojmëfalje që u zgjatëm – mirëpo çështja ështëtejet e rëndësishme dhe kanë nevojë përtë me mijëra muslimanë, prandaj nukmjaftojnë dy apo tri fjalë:

“La haule ue la kuvete il-la bil-lah”Është kjo një fjalë e bukur, një prejthesareve të xhenetit kuptimi i së cilësështë: nuk kemi fuqi për t’u ndryshuarprej një gjendjeje në një tjetër, prejmëkatit në bindje ndaj Zotit, prej të keqestek më e mira përpos se me ndihmën eAllahut dhe përkrahjen e Tij. Ne duhet tëkërkojmë patjetër ndihmën e Allahut nëfillim dhe në mbarim. Në suren Fatiha, tëcilën muslimani e lexon çdo ditë disa herë,thuhet: ““VVeettëëmm ttyy ttëë aaddhhuurroojjmmëë ddhheevveettëëmm pprreejj TTeejjee nnddiihhmmëë kkëërrkkoojjmmëë””..Allahun nuk mund ta adhurojmë nëse Ainuk na udhëzon drejt atij qëllimi dhe nandihmon. Prej lutjeve që do të bëjnëbanorët e xhenetit është: “FFaallëënnddeerroojjmmëëAAllllaahhuunn qqëë nnaa uuddhhëëzzooii ppëërr kkëëttëë (për iman,për punë të mira, na e hoqi zilinë, na futinë xhenet), ppssee ssiikkuurr ttëë mmooss nnaa ddrreejjttoonntteeAAllllaahhuu,, nnee nnuukk ddoo ttëë ddiinniimm ttëëuuddhhëëzzoohheemmii..”” (Araf: 43). Pra, patjetër tëkërkojmë ndihmën e Allahut, tëmbështetemi në Të dhe të vetëdijesohemise gjërat janë në dorën e Tij. Vetëm mefjalën “bëhu” Ai bën gjithçka. Kërkoji

ndihmë Allahut, dorëzoja çështjen Atijdhe ki besim se zgjidhja vjen prej Allahut:““KKuusshh ii mmbbëësshhtteetteett AAllllaahhuutt,, AAii ii mmjjaaffttoonnaattiijj..”” (Talak: 3).

Shpeshto lutjet që Allahu të talehtësojë punën tënde, të të udhëzojëdrejt çdo të mire, të të inspirojë të drejtën,të të mbrojë nga çdo e keqe, duke pasurparasysh fjalën e Omer ibën Hatabit: “Unënuk preokupohem a do më pranohet lutjaapo jo, unë preokupohem të bëj lutje. Nëseinspirohesh të bësh lutje, me të është edhepranimi i saj.”, me lutje largohenpikëllimet dhe mënjanohen brengat. IDërguari thotë: “Çdo musliman që bën njëlutje në të cilën nuk ka mëkat apo dëmtimtë lidhjeve farefisnore, fiton njërën prejtre gjërave: ose i pranohet lutja, ose idepozitohet shpërblimi i saj për në Ahiret,ose do t’i largohet për shkak të saj një ekeqe. Shokët e tij thanë: Atëherë a tëbëjmë shumë lutje?! Allahu ka më shumë –u përgjigj ai.” (Ahmedi- Sahih Tergib)

Adhurimet, në veçanti namazin:kushtoju rëndësi të madhe adhurimeve,sepse ato e ngjallin zemrën, e kthjellin tëpavëmendshmin, janë prej faktorëvekryesorë të stabilitetit dhe ecjes në rrugëtë drejtë pas udhëzimit të Allahut.Adhurimi më madhështor është namazi.Ai është shtylla kryesore e fesë pasdëshmisë. Zemrat pa namaz nuk kanë jetë.Namazi të rehaton nga çdo brengë evështirësi dhe për këtë arsye i Dërguari ithoshte shpesh Bilalit: “Na rehato me të(d.m.th. thirre ezanin për namaz), o Bilal.”(Sahih Ebu Davud). Falu, frikësohu prejAllahut, medito, qaj dhe largoji brengat ekësaj dynjaje dhe lodhjeve të saj.

Leximi i Kuranit Famëlartë: Kujdesu tëlexosh sa më shumë nga Kurani Famëlartë.Duhet të caktosh për çdo ditë nga njëfragment që do ta lexosh. Këtë mos e le.Mundohu që të kesh ndonjë komentim të

54


shkurtër, që do të ndihmojë për kuptimine ajeteve siç është Tefsiri i Sadit apoEjseru Tefasir të dijetarit Ebu BekërXhezairi. S’ka fjalë më madhështore sefjalët e Allahut, ashtu siç nuk ka këshillëmë të mrekullueshme se këshillat eAllahut. S’ka libër në të cilin mund tëgjesh udhëzimin, sqarimin, rrugën edrejtë, largimin e brengave e pikëllimevesikurse Kurani.

Dhikri dhe lutjet: Bëje vazhdimishtdhikrin e transmetuar nga i Dërguari përraste të ndryshme, siç është dhikri imëngjesit dhe i mbrëmjes, kur fle apozgjohesh prej gjumit, kur ha dhe pi, kurdel prej shtëpisë dhe kur hyn… dhe në tëgjitha rastet duke i vendosur theks tëveçantë kuptimit të dhikrit që ti bën. Prejlibrave më të mirë në këtë fushë është“Futuhat rabbanije bisherh el-EdhkarNevevije”1 të Ibën Alanit. Është një libër ivlefshëm, që të mundëson të mësoshkuptimin e dhikreve, sepse kjo ta lehtësonmeditimin, ta ngjall zemrën dhe të lidh metë Gjithëdijshmin.

Dëgjimi i ligjëratave dhe hutbeve tëdobishme: vazhdo të dëgjosh ligjëratafetare dhe hutbe, ngase njeriu ka nevojëvazhdimisht të përkujtohet, të udhëzohete të këshillohet. Nëpërmjet këtyreligjëratave njeriu mëson shumë dispozitatë fesë së vet, e pastaj do të dijë si të silletnë raste të ndryshme.

Leximi dhe studimi: duhet të lexoshdhe të studiosh patjetër çështjet e fesë,ngase “kujt ia do Allahu të mirën e bën tëkuptojë fenë” (Buhariu dhe Muslimi).Shumë punë që duken të vështira e tëkomplikuara, sikur njeriu t’i kishte

studiuar apo të pyeste dijetarët do tëlehtësoheshin. Mundet që të ketëlehtësime, të cilat nuk i di, apo të ketëndonjë zgjidhje tjetër që e ofron sheriatidhe kështu lehtësohen gjërat. Prej libravetë dobishme që ju këshillojmë t’i lexonijanë: Fikhu Suneh i dijetarit Sejid Sabik,Mulahas Fikhij (Fikhu shkurtimisht) idijetarit Salih el-Feuzan2 dhe AudetulHixhab (Kthimi i Hixhabit) i dijetaritMuhamed ibën Ismail. Një mundësi tjetërpër të mësuar janë faqet e dobishme tëinternetit.3 Duhet të lexosh edhe në lëmine Historisë bashkëkohore, sidomos ajopjesë që ka të bëjë me vendin tënd, siështë luftuar Islami? Cilat kanë qenëkurthet e tyre? Njohja e këtyre gjërave engjall shpirtin sfidues dhe të bën më tëpërkushtuar ndaj fesë tënde.

Për sa i përket hixhabit dhepamundësisë për ta mbajtur sërish themise ne e kuptojmë sa e madhe është luftakundër hixhabit e që ju ballafaqoheni çdoditë4, prandaj mendojmë se s’prish punëqë për shkak të atyre rrethanave tëveçanta hixhabin ta aplikosh gradualisht.Atë që prindërit apo shoqëria nuk epranon sot mund ta pranojnë gradualishtpas një muaji, dy apo pas një viti. Sa tëkesh mundësi vish rroba të përshtatshme,të mundohesh maksimalisht të mbuloshkokën, rrobat të jenë të gjera, pak nga pakderisa të normalizohet te njerëzit e ti tëbësh hapin tjetër, kështu gjersa të arrishte hixhabi i plotë, të cilin Allahu ua bëriobligim besimtareve, atë hixhab të cilin tie dëshiron dhe je e kënaqur me të nëvendin e Dy Haremeve kur ke qenë aty.Mirëpo mos shpejto, pak nga pak do të

1 Në gjuhën shqipe kemi të përkthyera librat “Mburoja e muslimanit” “Fikhu i lutjeve dhe i dhikrit”. 2 Këto dy libra janë të përkthyera në gjuhën shqipe. 3 Prej faqeve të dobishme ju preferojmë: www.albislam.com dhe www.qsi-ks.com 4 Dijetari flet për ato vende ku mbajtja e hixhabit ndalohet nga regjimet diktatoriale që dominojnë.



arrish atë që dëshiron me lejen e Allahut.Kjo nuk është metoda më shembullore qëduhet të ndjekë muslimani, mirëpo ështëe pranuar në raste të patjetërsuara, nërrethana të veçanta sikurse ato të tuat,prandaj arritja e disa gjërave është më emirë se asgjë dhe arritja deri tek epërsosura dalëngadalë është më e mirë, sehumbja e gjithçkaje.

Për sa i përket namazit dije se ai ështështylla më e rëndësishme e Islamit passhehadetit. Është lidhja jote me Zotin, përkëtë duhet që t’i kushtosh rëndësi tëmadhe. Duhet të kujdesesh ta falësh nëkohë ““nnaammaazzii ëësshhttëë oobblliiggiimm (për kohë) iiccaakkttuuaarr ppëërr bbeessiimmttaarrëëtt..”” (Nisa: 103). Njëherë mundohu të marrësh abdes në njëvend ku nuk ka burra të huaj, nëse nuk tëmundësohet atëherë mund që të futesh nënevojtore (aty ku kryhet nevoja), sepseabdesi mund të merret edhe aty. Pastaj nënamaz duhet të mbulosh tërë trupinpërpos fytyrës dhe duarve, nëse këtë nukmund ta bësh, atëherë në zyrën tëndeduhet të kesh rroba të veçanta, sa për tëkryer namazin. Besojmë se për namazet esabahit, akshamit dhe jacisë nuk kaproblem, sepse koha e tyre është pasi tëmbarojë orari i punës, prandaj nuk kaarsye të pranuar për vonimin e këtyrenamazeve, pra kujdesu më tërë qenien qët’i falësh në kohët e tyre. Për sa i përketnamazit të drekës, ikindisë dhe akshamitgjatë dimrit, në esencë duhet të falen nëkohët e tyre, duhet të kërkosh mënyra dhehile për t’u falur, mirëpo nëse nukmundesh assesi, atëherë shpresojmë tëkesh arsye për të vonuar drekën deri paraperëndimit të diellit. Asnjë arsye nukpranohet për t’i vonuar deri pasperëndimit të diellit. Sa i takon namazit tëakshamit gjatë dimrit, nëse mund të faleshnë punë kjo është detyrë, nëse nukmundesh atëherë e vonon deri në kohën e

jacisë dhe e fal së bashku me jacinë kur tëkthehesh në shtëpi. Më këtë ty nuk të kaikur koha, që është kusht i namazit, sepsepër nevoja të domosdoshme lejohet kybashkim në mënyrën që e sqarova.

Në fund ta bëjmë me dije se shumëprobleme të cilat i ke me namazin ehixhabin janë për shkak të punës në njëvend ku gjinitë janë të përziera. Puna e njëmuslimaneje në këso vendesh, pa rregullatë sheriatit shpien drejt shumë dëmeve,që ti i di mirë, prandaj sheriati e ndalonpunën në vendet e përziera. Nëse mund tëtransferohesh në ndonjë sektor tjetër, aponë ndonjë punë tjetër, larg burrave të huajkjo do t’i zgjidhte shumë probleme, apoedhe nëse vendos të braktisësh punënpërpos nëse ke presione prej familjes përtë vazhduar, atëherë shpresojmë të keshnjë arsye për të mbetur aty, duke ukujdesuar dhe duke u ruajtur nga dëmetme aq sa ke mundësi.

Lusim Allahun të të forcojë, të tëudhëzojë kah hairi, të të mbrojë nga ekeqja dhe të të furnizojë me pasardhës tëmirë, se me të vërtetë Allahu ështëUdhëzuesi drejt rrugës së vërtetë!

PPëërrkktthheeuu:: AAggiimm BBeekkiirrii

56

BOTA ISLAME

REPUBLIKA ETUNIZISËTTËË DDHHËËNNAA TTËË PPËËRRGGJJIITTHHSSHHMMEEEmri i plotë: Republika e Tunizisë Kryeqyteti: TuniziSipërfaqja: 163,610 km2.Banorët deri më 2009: 10,432,500 Përqindja vjetore e rritjes së banorëve (2000 - 2005): 1.1 % Përqindja e muslimanëve: 98 %.Gjuha: Arabe.Monedha: Dinari Tunizian (TND)Pavarësia: 20 Mars 1956 (nga Francezët)Anëtar i Kombeve të Bashkuara: 12 Nëntor 1956Anëtar i Konferencës Islamike: 1969

SHKRUAN: DRITON LEKAJ

Sikundër se Burgiba edhepasardhësi i tij Ben Ali ishtenjë fytyrë ushtarake dheushtroi një pushtet tëhekurt mbi të gjitha nyjat eshtetit për vite të tëra. Edhepse në Tunizi sistemidemokratik ështëshumëpartiak, partia nëpushtet Partia KushtetueseDemokratike (RCD) kakontrolluar vendin si një ngaregjimet më represive nëbotën arabe


BOTA ISLAME

AAnnaa GGjjeeooggrraaffiikkee11::

Është vendi më verior i Afrikës. Ështënjë ndër vendet e Magribit Arab. Nëperëndim kufizohet me Algjerinë, nëjuglindje përkufizohet me Libinë, ndërsame Detin Mesdhe në veri dhe në lindje.Tunizia është vendi më i vogël, i cilishtrihet përgjatë vargmaleve “Atlas”. Jugui vendit përbëhet nga shkretëtira ‘Sahara emadhe’2, e cila arrin përafërsisht në 30%,ndërsa pjesa e mbetur është tokë pjellore.Kryeqyteti i saj është Tunizi, ndërsa emri isaj zyrtar është Republika e Tunizisë.

AAnnaa HHiissttoorriikkee::

Tunizia është çliruar në vitin27H/647G., në kohën e sundimit të Osmanit(Allahu qoftë i kënaqur me të) dhe kjo kandodhur nën komandën e Abdullah ibënSad Ibën Ebu Rebahut. Emevitë i vazhduançlirimet nën komandën e Ukbe ibën Nafiutnë vitin 50H/670G. Më pas gjatë dinastisësë Abasitëve, në vitin 800 u themeluashteti i Aglebidëve, i cili u shua në vitin296H/908G. Pas tij, Tunizia u sundua ngashtete të ndryshme njëri pas tjetrit, gjersau pushtua nga Perandoria Osmane në vitin1573, pastaj nga shteti i Bajatve në 1705. Nëvitin 1881 Franca e kolonizoi Tunizinë dhee futi nën protektoratin e vet gjersa më:20.03.1956 e fitoi pavarësinë e saj ngaFranca. Këtë protektorat Franca e arritipërkundër ambicieve të Italisë. Francaushtroi ndikim të drejtpërdrejtë, si në

rritjen e kolonizatorëve ashtu edhe nërrafshet e tjera, saqë gjuha frënge ështëgjuha e dytë dhe ka ndikim të madh edhenë regjistrin e gjuhës që flet populli.3

AAnnaa ppoolliittiikkee::

Tunizia e udhëhequr nga Habib Burgibae arriti pavarësinë nga Franca dhe Burgibamë vonë u bë kryetari i parë tunizian. Nënëntor të vitit 1987 mjekët deklaruan se aiishte i papërshtatshëm për të qeverisurkësisoj me një grusht shteti ‘të ftohtë’,kryeministri ZZiinnee EEll--AAbbiiddiinnee BBeenn AAllii moripresidencën. Tunizia është një republikëkushtetuese, me një president që shërbensi shef i shtetit, kryeministri si kryetar iqeverisë, një legjislaturë dydhomëshe dhenjë sistem gjyqësor i ndikuar nga kodi civilfrancez. Së bashku me kodin civil francezka qenë në zbatim edhe Kodi i StatusitPersonal i mbështetur në Fikhun Islam, por

...Gruaja e tij, e cila me vitekishte diktuar ushtrimin edhunës ndaj grave që dëshi-ronin ta praktikojnë urdhrin përshaminë, është urdhëruar qënëse dëshiron të dalë për shop-ing të vishet sipas modelit tëveshjes islame...

“

“1 http://en.wikipedia.org/wiki/Tunisia 2 Sahara (Es-Sahra El-Kubra, ar.): është shkretëtire e cila përfshin sipërfaqen më të madhe veriore tëkontinentit afrikan. Ajo është shkretëtira më e madhe në botë dhe sipërfaqja e saj kalon 9.000.000 km2.Sahara dallohet për vargun e shpeshtë të oazeve dhe fushave të naftës. Në këtë shkretëtirë gjendengjithashtu edhe vargmalet e larta “Atlas”. Sahara shtrihet në 12 shtete të ndryshme mes tyre edhe Algjeria,Libia, Egjipti, Maroku etj. http://en.wikipedia.org/wiki/Sahara_desert.

3 Marrë në përgjithësi nga libri: “Atlas i Shteteve të Botës Islame” të Dr.Shevki Ebu Halil.

që jo më pak se pesë muaj pas pavarësisëështë modifikuar vazhdimisht, që tëmundësojë modernizimin e shoqërisë -sipas pretendimeve të tyre - ku ështëanuluar praktika e poligamisë dhemundësisë së divorcit njëanshmërisht ngaana e burrit.

RReeaalliitteettii bbaasshhkkëëkkoohhoorr ttuunniizziiaann::

Sikundër se Burgiba edhe pasardhësi itij Ben Ali ishte një fytyrë ushtarake dheushtroi një pushtet të hekurt mbi të gjithanyjat e shtetit për vite të tëra. Edhe pse nëTunizi sistemi demokratik ështëshumëpartiak, partia në pushtet PartiaKushtetuese Demokratike (RCD) kakontrolluar vendin si një nga regjimet mërepresive në botën arabe, që nga pavarësiae saj më 1956. Sa herë që zgjidhej Ben Aliuai merrte një numër shumë të madh votashdhe herën e fundit që ka ndodhur kjo ështëmë 25 Tetor 2009.

Ky është modernizimi i trumbetuar ngaBen Ali për popullin e vet e që në fakt ishtenjë robërim ‘modern’ i një populli të eturpër liri nga shtypja dhe kolonializmi, i eturpër të gëzuar të drejtat esenciale nga tëcilat ishin privuar shekujt e fundit.

Mjafton të ndalemi tek raportet eorganizatave të pavarura për të drejtat enjeriut, si Amnesty Inernational e të tjera,që kanë raportuar se të drejtat themeloredhe politike të njeriut nuk janë respektuar.Ndërsa revista ‘The Economist’ në‘Indeksin e Demokracisë’ të publikuar nëvitin 2008 e kishte klasifikuar si një ngaregjimet më autoritare, duke e renditur të141 nga 167 vende të studiuara.

KKoorrrruuppssiioonnii ffaammiilljjaarr

Regjimi i Ben Alisë është akuzuarvazhdimisht për nepotizëm dhe

korrupsion familjar, ku janë akuzuar përnjë kontroll maksimal të biznesit në vend.Për këtë lloj akuze është theksuarvazhdimisht familja Tarabulsi – familja egruas së dytë të Ben Alisë, e cila udhëhiqtereformimin dhe modernizimin e vendit –siç pretendonin ata. Ajo udhëtonte nëpërkryeqendrat evropiane të modës si Milano,Parisi dhe Gjeneva me aeroplanët zyrtarënë vizita ‘jozyrtare’. Se sa ndikim të madhkishte për të ushtruar duke qenë zonja eparë mundet ta paramendojmë se çfarë‘modernizimi’ do të përjetonte popullitunizian, nëse do ta merrte ajo pushtetin,që e kishte planifikuar sipas disa raportevemediatike.

RRrrëëzziimmii ii ddiikkttaattoorriitt::

Për rrëfimin e rrëzimit të diktatoritkemi dëgjuar dhe lexuar shumë ditëve tëfundit, por mjafton të përmendet që njëshitës ambulant, me emrin MuhamedBuaziz, të cilin si dhe shumë moshatarë tëtjerë, skamja dhe papunësia e kishindetyruar të dilte e të punonte në rrugë, megjithë kualifikimin e tij superior mënyra sesi ai e shprehu mllefin e tij për krenarinë ecenuar ndezi mllefin e mbarë popullittunizian, dhe i treguan diktatorit e mbarëbotës se nëpërkëmbja e popullit,megjithatë ka një kufi. Prandaj jo vetëm qëe arritën lirinë e tyre, por jehona e

58

BOTA ISLAME

...Ministri i Brendshëm shkoi aqlarg, saqë deshi që atyre qëshkojnë në namazet ditore nëxhami t’ju japë karta elektron-ike, në mënyrë që të lehtësohejspiunimi ...

“

“


BOTA ISLAME

qëndresës së tyre u dha shpresë shumëpopujve të botës dhe bëri që në shumëvende të rishikohej marrëdhënia mesudhëheqjes dhe popullit.4

Ben Ali edhe pse mori ndëshkimin epopullit më 14 Janar 2011, kur u detyrua iturpëruar ta lëshonte vendin e tij, nëerrësirën e natës ashtu siç bëjnë hajdutëtdhe kriminelët, por edhe pse doli mendihmën e miqve të tij libianë dhe francezëata nuk deshën që ai të shkelte tokën etyre. Një njeri që e refuzon toka e vet herëta vonë nuk do të ketë tokë, e cila do tashpëtojë nga dënimi i merituar.

Vendimi i Arabisë Saudite për pranimine tij, edhe pse i diskutuar, përbën nëvetvete një simbolikë të veçantë. Ben Aliutnë Arabinë Saudite i është ndaluarushtrimi i aktivitetit politik dhe gruaja etij, e cila me vite kishte diktuar ushtrimin edhunës ndaj grave që dëshironin tapraktikojnë urdhrin për shaminë, ështëurdhëruar që nëse dëshiron të dalë përshoping të vishet sipas modelit të veshjesislame, që automatikisht do të thotë tavendosë shaminë.

Me të vërtetë njeriu shtanget kurkujton atë epokë të errët nëpër të cilën kakaluar populli tunizian, e që do tëqartësohet edhe më kur të flasim për tëdrejtat dhe liritë fetare.

JJeettaa ffeettaarree nnëë TTuunniizzii:: ttëë ddrreejjttaatt55 ddhhee llëëvviizzjjeett ffeettaarree66::

Represioni i aparatit shtetëror ndaj tëdrejtave dhe lirive fetare ishte ndër më tëtmerrshmit dhe më të guximshmit ndërdiktaturat në Lindjen e Mesme. Kjo datonherët, apo e thënë më mirë që ngapavarësia e fituar nga Franca. Habib

Burgiba kryetari i atëhershëm kishtendërmarrë disa hapa në këtë drejtim:

Anulimi i agjërimit për punëtorët, ngasee zbeh produktivitetin e tyre dhe ndikonnë prodhim.

Largimi i shamisë, ngase e pengonzhvillimin.

Gjithashtu ai përmes shërbimit sekret ishqetësonte njerëzit që falnin namazin mexhemat e sidomos të rinjtë.

Shkoi edhe më larg duke pretenduar, seKurani ka kundërthënie dhe përmbanlegjenda etj. Për këtë dijetarët si: AbdulAzizibën Baz (Myfti i Arabisë Saudite), EbulHasen En-Nedeviu (Sekretar i Dijetarëve tëIndisë), Hasenejn Mahluf (Myfti i Egjiptit),Ebu Bekr Xhumi (Kryetar i kadive nëNigeri) dhe Muhamed Emin Misriu ethirrën në një shkresë të tyre të pendohetdhe të kthehet në Islam, përndryshe kjollogaritet si kufër i qartë etj. Megjithatë kjonuk ndikoi që ai të ndryshonte mendimin etij.

Ky realitet i hidhur vetëm sa uvështirësua me ardhjen e Ben Alisë nëpushtet në vitin 1987.

Ai e intensifikoi ‘luftën ndaj shamisë7,duke ndaluar femrat me shami të marrinpjesë në shkollimin parauniversitar dhe atëuniversitar.

Burgosja e mijëra njerëzve për shkak tëdashamirësisë së tyre ndaj fesë.

Standardet e dyfishta, duke i lejuarateistët dhe dyfytyrëshat të shkretojnë dhetë ofendojnë islamin, ndërsa muslimanëtnuk mund t’iu kundërpërgjigjen atyre.

Ministri i Brendshëm shkoi aq larg, saqëdeshi që atyre që shkojnë në namazetditore në xhami t’ju japë karta elektronike,në mënyrë që të lehtësohej spiunimi i tyre

5 http://www.islamlight.net/index.php?option=content&task=view&id=3309 6 http://www.alarabiya.net/articles/2011/01/19/134222.html 7 Kështu e emërtoi ai në një fjalim të mbajtur në vitin 2006. http://en.wikipedia.org/wiki/Tunisia#Religion ]

60

BOTA ISLAME

dhe të terrorizohen edhe më shumë.Kjo është një pasqyrë e shkurtër, por

e dhimbshme për atë që ka ndodhur në njështet, që sipas kushtetutës e ka Islamin fezyrtare dhe Presidenti duhet të jetëmusliman.

LLëëvviizzjjeett ffeettaarree nnëë TTuunniizzii::

LLëëvviizzjjaa ““NNeehhddaa”” ((RRiiggjjaallllëërriimmii)):: Ështëlëvizja më e njohur dhe më e madhja nëTunizi. Programi i saj mbështetet nërikthimin në jetë të rolit të xhamisë,mbështetet në universalitetin e Islamit dheparimin e Shuras për zgjidhjen e çështjevepolitike dhe kulturore.

SSeelleeffiinnjjttëë:: Është ndër lëvizjet mezhvillimin më të hovshëm, por në heshtje.Kryesisht janë të përqendruar nëarsimimin dhe edukimin fetar dhe në këtëndikim të madh kanë edhe kanaletsatelitore në shtetet e rajonit dheinternetit.

HHiizzbb EEtt--TTaahhrriirr:: Nuk dihet saktësishtndikimi i tij, ngase anëtarët e tijmbështeten në aktivitete sekrete, porpërmes shfletimit të parimeve të partisësynojnë ngritjen e kalifatit islam përmesndryshimit radikal, qoftë edhe përmesrevolucionit, deri sa të arrijnë te ndryshimii sitemeve diktatoriale.

XXhheemmaattii TTeebblliigg:: Është futur në Tunizinga mesi i viteve shtatëdhjetë shekulli ikaluar, por edhe pse shteti i pati toleruarmegjithatë kanë qenë nën mbikëqyrjen evazhdueshme të tij.

SShhiiaatt:: Edhe pse në numër të vogël atazhvillojnë aktivitetin e tyre në Tunizi, i cilitradicionalisht është shtet sunit. Si edhe nështetet e tjera mashtrimi pas ideve tëshiizmit erdhi si pasojë e mashtrimit që usajoi muslimanëve revolucioni iranian, që e

prezantoi veten si revolucion islamik.Megjithatë lëvizjet islame në tërësi janëkundër kësaj lëvizjeje dhe ideve të cilat iplason ajo.

AAnnaa EEkkoonnoommiikkee::

Tunizi ka një ekonomi të ndryshme,duke filluar që nga bujqësia, minierat,prodhimi dhe produktet e naftës, e deri teturizmi. Edhe pse Tunizia ka pasur njërritje mesatare prej 5% gjatë dekadës sëfundit ajo vazhdon të vuajë nga njëpapunësi e lartë veçanërisht te të rinjtë.

Në vitin 2009 Tunizia u rendit ndërekonomitë më konkurruese në Afrikë dhe e40-ta në botë, nga ana e Forumit EkonomikBotëror. Tunizia ka arritur të tërheqëshumë kompani ndërkombëtare të tilla siAirbus dhe Hewlett-Packard. BashkimiEvropian mbetet partneri i parë tregtar iTunizisë. Aktualisht sipas përllogaritjeveTunizia shkëmben me BE –në: 72,5% tëimporteve tuniziane dhe 75% tëeksporteve tuniziane.

Tunizia gjithashtu ka tërhequrinvestime të mëdha nga shtetet e GjiritPersik, sidomos nga Emiratet e BashkuaraArabe. Ndër projektet më të mëdha janë:

Porta e Mesdheut (Mediterrane Gate):Një qytet i ri tërësisht me kosto rreth 20miliardë $.

Qyteti Sportiv i Tunizisë: Me kosto prej5 miliardë $.

Qyteti Tunizian i Telekomit: me njëinvestim prej 3 miliardë $8.

8 http://en.wikipedia.org/wiki/Tunisia

numri 55 v5 - albislam

Documents