1

Osobowość Osobowość stanowią te cechy osoby bądź ludzi w ogóle,

które umożliwiają wyjaśnienie spójnych wzorców zachowań. Zachowanie uwarunkowane osobowością jest względnie stałe czasowo i niezależne od okoliczności

Osobowość jest dynamiczną organizacją psychofizycznych układów tkwiących w jednostce, które kreują charakterystyczne wzorce zachowania, myśli i uczuć (Allport, 1961)

Osobowość zależy od wrodzonych popędów, wyuczonych motywów oraz doświadczenia. “Jest to względnie stały sposób organizacji dyspozycji motywacyjnych danej osoby, wynikający z interakcji między popędami biologicznymi a otoczeniem społecznym i fizycznym.” (Eysenck 1975)

2

Teorie typów osobowości Typy osobowości – charakterystyczne wzorce

własności psychicznych, wyraźne kategorie, np. Typologia Sokratesa/Galena Teoria typów Wiliama Sheldona (somatotypy)

Endomorficzny – gruby, miękki, okrągłyEktomorficzny – chudy, wysoki, kruchyMezomorficzny – muskularny, kanciaty, silny

Typologia oparta o teorię Carla Junga (wskaźnik typu Myera-Briggsa) – cztery wymiaryEkstrawersja – introwersjaZmysłowość – intuicjaMyślenie – odczuwanieSąd - percepcja

3

Teorie cech osobowościCechy osobowości – wymiary ciągłe,

różniące się jakością i stopniemCechy w ujęciu Gordona Allporta

Pojęcie centralne – dyspozycja osobista (podejście idiograficzne, indywidualne)

Trzy kategorie dyspozycjiDyspozycje dominujące (kardynalne) – np.

osobowość autorytarna, poświęcanie życia dla dobra innych

Dyspozycje centralne – np. pewność siebie, grzeczność, towarzyskość, uczciwość, optymizm...

Dyspozycje wtórne – np. preferencje co do jedzenia i ubioru

4

Struktura osobowości wg Eysencka EKSTRAWERTYWNY

Towarzyski Aktywny Otwarty Optymistyczny Rozmowny Aktywny Żywo reagujący Zmienny Łatwy we współżyciu Pobudliwy Żywy Agresywny Beztroski Niespokojny Przywódczy Sangwinik Choleryk NadwrażliwySTABILNY NIESTABILNY Spokojny Flegmatyk Melancholik Chimeryczny Zrównoważony Lękliwy Rzetelny Sztywny Kontrolujący się Poważny Ugodowy Pesymistyczny Rozważny Z Rezerwą Ostrożny Nietowarzyski Bierny Cichy INTROWERTYWNY

+ PSYCHOTYCZNOŚĆ – altruizm, empatia, uspołecznienie vs. przestępczość, psychopatia, schizofrenia

5

Wielka Piątka (Costa, McCrae – NEO-FFI)Ekstrawersja – Introwersja

rozmowny spokojnyenergiczny wycofanyaktywny nieśmiałystanowczy osamotnionytowarzyski milczącyentuzjastyczny powściągliwy

Ugodowość – Nieustępliwośćżyczliwy oschłyuprzejmy wrogichwalący kłótliwyserdeczny twardyszczodry nieuprzejmyufający niewdzięczny

Sumienność – Chaotycznośćzorganizowany niedbałyskrupulatny nieporządnyskuteczny lekkomyślnyodpowiedzialny

nieodpowiedzialnyrzetelny niezręcznyrozważny zapominalski

Stabilność – Chwiejność emocjonalna

stateczny napiętyspokojny niespokojnyzadowolony nerwowyodprężony o złym nastrojuopanowany drażliwyniewzruszony wybuchowyOtwartość – Zamkniętość na doświadczenie

o szerokich zainteresowaniach o wąskich zainteresowaniachz wyobraźnią banalnyoryginalny prostyz intuicją płytkiciekawy świata niezbyt inteligentnyz inwencją