oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · dİn kÜltÜrÜ ve ahlak bİlgİsİ Öabt İle İlgİlİ...

27
KPSS 2016 ÖABT Alan Eğitimi Alan Bilgisi DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ 30. Eğitimde yıl Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2015 KPSS’ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 40'ın üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı.

Upload: dangdat

Post on 07-Mar-2018

257 views

Category:

Documents


11 download

TRANSCRIPT

Page 1: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

KPSS2016

ÖABT

Alan EğitimiAlan Bilgisi

DİN KÜLTÜRÜ veAHLAK BİLGİSİ

30.Eğitimde

yıl

Pegem Akademi Sınav Komisyonu;

2015 KPSS’ye Pegem Yayınları

ile hazırlanan adayların,40'ın üzerinde soruyu

kolaylıkla çözebildiğini

açıkladı.

Page 2: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

KOMİSYONÖABT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-318-404-1Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: 2016, Ankara

Proje-Yayın: Neslihan GürsoyDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: [email protected]İnternet: www.pegem.net

Page 3: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedefl enmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi [email protected] adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

Page 4: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Hz. Muhammed'in Hayatı ve Sünneti, Kur'an-ı Kerim'in Muhtevasını Anlama, Temel Dini Bilgiler, İslam Ahlakı, Estetiği ve Felsefesi, Gü nü mü z Tü rkiye’sindeki İslam Mezhep ve Yorumları, Din Bilimleri) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Din Kültürü Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a) Hz. Muhammed'in Hayatı ve Sünneti

b) Kur'an-ı Kerim'in Muhtevasını Anlama

c) Temel Dini Bilgiler (İslam, İman Esasları ve İbadetleri)

d) İslam Ahlakı, Estetiği ve Felsefesi

e) Gü nü mü z Tü rkiye’sindeki İslam Mezhep ve Yorumları

g) Din Bilimleri (Din Sosyolojisi, Din Psikolojisi, Dinler Tarihi, Din Eğitimi, Din Felsefesi)

% 12

% 12

% 16

% 12

% 4

% 24

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2014 - 2015 ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

Page 5: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

İÇİNDEKİLER

1 KISIM

HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYER VE SÜNNETİ/HADİS

1. BÖLÜM

HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYERI. Ünite Hz. Muhammed’in Doğduğu Ortam ..................................................................................................................5

1. Siyer ve Siyer Kaynakları Hakkında Genel Bilgi ..........................................................................................................5

2. Arap Yarım Adasının Coğrafi Özellikeri ........................................................................................................................5

3. Arabistan’ın Siyasi Tarihi ..............................................................................................................................................6

4. İslam Öncesi Dönemde Araplarda Yaşam ....................................................................................................................9

5. Fil Olayı ......................................................................................................................................................................13

II. Ünite Peygamberlik Öncesi Hz. Muhammed ..........................................................................................................13

1. Hz. Muhammed’in Soyu, Ailesi ve Doğumu ..............................................................................................................13

2. Hz. Muhammed’in Çocukluk Dönemi .........................................................................................................................14

3. Hz. Muhammed’in Gençlik Dönemi ............................................................................................................................15

4. Hira Günleri/Vahye Hazırlık ........................................................................................................................................17

III. Ünite Peygamber Olarak Hz. Muhammed ve Mekke Dönemi ..............................................................................17

1. İlk Vahiy ......................................................................................................................................................................17

2. Hz. Peygamber’in Varaka B. Nevfel İle Görüşmesi ....................................................................................................17

3. Vahyin Bir Süreliğine Kesilmesi (Fetretü’l-Vahiy) ........................................................................................................18

4. Gizli Davet Dönemi ve İlk Müslümanlar ......................................................................................................................18

5. İslam’a Açık Davetin Başlaması ve Sonuçları ............................................................................................................18

6. Peygamber’in Taif Yolculuğu (620) .............................................................................................................................23

7. İsra ve Mirac Olayları (621) ........................................................................................................................................24

8. Yesriblilerle (Medineliler) Görüşmeler ve Akâbe Biatları ............................................................................................24

9. Yesrib’e Hicret ve Müslümanların Hicreti (622) ..........................................................................................................25

IV. Ünite Hz. Muhammed’in Çağrısı: Medine Dönemi ................................................................................................28

1. Medine’de İlk Etkinlikler .............................................................................................................................................28

2. İbadet Konusundaki Gelişmeler .................................................................................................................................30

3. Müşriklerle Mücadele .................................................................................................................................................30

4. İslam’a Çağrı Mektupları/Hükümdarlara Mektup .......................................................................................................39

5. Bazı Seriyyeler ...........................................................................................................................................................39

6. Hayber Kalesinin Fethi (H.7/M.628) ...........................................................................................................................39

7. Umretu’l-Kaza (H.7-M.629).........................................................................................................................................40

Page 6: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

vi

8. Mute Savaşı (H.8/M.629)............................................................................................................................................40

9. Zatü’s-Selasil Seriyyesi (H.8/M.629) ..........................................................................................................................41

10. Mekke’nin Fethi (H.8-M.630) ....................................................................................................................................41

11. Halid B. Velid Seriyyesi (H.8/M.630) .........................................................................................................................42

12. Huneyn Savaşı/Ganimetlerin Taksimi (H.8/M.630) ...................................................................................................42

13. Evtas Seriyyesi (H.8/M.630) .....................................................................................................................................43

14. Taif’in Müslüman Olması (H.8-M.630) ....................................................................................................................43

15. Tebük Gazvesi (H.9-M.630) ......................................................................................................................................43

16. Muhammed (As)’a Gelen Elçiler/Senetü’l-Vüfûd (H.9/M.630) ..................................................................................44

17. Hz. Ebu Bekir’in Hac Emirliği (H.9/M.631) ................................................................................................................44

20. Veda Haccı ve Veda Hutbesi (H.10/M.632) ..............................................................................................................44

21. Hz. Muhammed’in Vefatı (H.10/M.632) ....................................................................................................................45

22. Peygamber’in Eşleri..................................................................................................................................................45

23. Hz. Peygamber’in Çocukları .....................................................................................................................................46

Kaynakça .......................................................................................................................................................................47

Çözümlü Test ................................................................................................................................................................48

Çözümler .......................................................................................................................................................................51

2. BÖLÜM

PEYGAMBER A.S.IN SÜNNETİ/HADİSGiriş ................................................................................................................................................................................55

Peygamberlik ..................................................................................................................................................................55

I. Ünite Hadis İlminin Temel Kavramları .....................................................................................................................57

1. Hadis ..........................................................................................................................................................................57

2. Sünnet ........................................................................................................................................................................59

3. Eser ............................................................................................................................................................................60

4. Haber ..........................................................................................................................................................................60

5. Râvi ............................................................................................................................................................................60

6. Rivayet - Mervi............................................................................................................................................................60

7. Tarîk ............................................................................................................................................................................60

8. Tabaka ........................................................................................................................................................................60

II. Ünite Hadis İlminin Alt Dalları .................................................................................................................................61

1. Hadis Tarihi .................................................................................................................................................................61

2. Garibu’l-Hadis .............................................................................................................................................................71

3. Muhtelifu’l- Hadis ........................................................................................................................................................71

4. Fıkhu’l- Hadis..............................................................................................................................................................71

5. Esbâbu Vurudi’l-Hadis ................................................................................................................................................72

Page 7: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

vii

III. Ünite Hadis Usulü ....................................................................................................................................................72

Hadis Usulünün Oluşum Dönemi �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������72

Rical İlmi �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73

Cerh ve Ta’dil ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73

Hadis Tenkidinin Temel İlkeleri ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������75

Hadis Öğrenim ve Öğretim Yöntemleri (Tahamul’ü-L Hadis)������������������������������������������������������������������������������������������75

IV. Ünite Hadis Çeşitleri ...............................................................................................................................................77

A. Kaynağına Göre Hadis Çeşitleri ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������78

B. Senedin Özelliklerine Göre Sınıflandırmalar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������78

C. Râvilerinin Sayılarına Göre Hadis Çeşitleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������79

D. Sened ve/veya Metninin Ortak Özellikleri Açısından Hadis Çeşitleri �������������������������������������������������������������������������80

E. Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������81

F. Zayıf Hadis ve Çeşitleri �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������82

G. Mevzû Hadis ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������85

Kaynakça .......................................................................................................................................................................88

Çözümlü Test ................................................................................................................................................................89

Çözümler .......................................................................................................................................................................92

2. KISIM

TEMEL DİNÎ BİLGİLER

1. BÖLÜM

İSLAM-İMAN ESASLARI/KELAMI. Ünite: Kelam İlmi ......................................................................................................................................................97

İnanç Esasları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97

1. Kelam İlminin Tarifi �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97

2. Kelamın Konusu Ve Gayesi (Maksad) �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������98

3. Kelam İlminin Diğer İsimleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������98

4. Kelam İlminin Kaynakları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������99

5. Kelam İlminin Ortaya Çıkmasının Nedenleri���������������������������������������������������������������������������������������������������������������99

II. Ünite Başlangıç Dönemi İnanç Grupları ve Kelam İlminin Geçirdiği Evreler ....................................................102

1. Başlangıç Dönemi İnanç Grupları ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������102

2. Kelam İlminin Geçirdiği Evreler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������107

III. Ünite Bilgi ve Delil ................................................................................................................................................. 111

1. Bilgi ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������111

2. Varlık ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 113

imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
Page 8: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

viii

IV. Ünite İman ve İman Esasları ................................................................................................................................. 114

1. İman Kavramı .......................................................................................................................................................... 114

2. Allah’a İman/Allah’ın Varlığı ...................................................................................................................................... 116

3. Peygamberlere İman ................................................................................................................................................120

4. Meleklere İman .........................................................................................................................................................122

5. Kitaplara İman ..........................................................................................................................................................124

6. Ahirete İman/Kıyamet ...............................................................................................................................................125

7. Kaza ve Kadere İman ...............................................................................................................................................127

Kaynakça .....................................................................................................................................................................133

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................134

Çözümler .....................................................................................................................................................................137

2. BÖLÜM

İSLAM HUKUKU VE İBADET ESASLARIGiriş ..............................................................................................................................................................................141

I. Ünite Kavramsal Çerçeve .......................................................................................................................................141

Fıkıh Kavramı ...............................................................................................................................................................141

Şeriat Kavramı ..............................................................................................................................................................142

İslam Hukuku Ve Temel Özellikleri ...............................................................................................................................142

İslam Hukukunun Kaynakları ........................................................................................................................................144

II. Ünite İslam Hukukunun Oluşumu ve Tarihsel Gelişimi ......................................................................................153

1. Rasulullah A.S. Dönemi............................................................................................................................................153

2. Sahabe Dönemi ........................................................................................................................................................154

3. Tabiûn Dönemi..........................................................................................................................................................155

4. Müctehid İmamlar Dönemi........................................................................................................................................156

5. Mezhep Merkezli Dönem ..........................................................................................................................................161

6. Kanunlaştırma Hareketleri Ve Yeni Dönem ..............................................................................................................162

3.Ünite Hükmün Tanımı Ve Kısımları............................................................................................................................163

1. Teklifi Hükümler ........................................................................................................................................................163

2. Vaz‘î Hükümler .........................................................................................................................................................165

Hükmün Muhatabı (Mükellef) .......................................................................................................................................166

Page 9: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

ix

IV. Ünite İlmihal İbadetler Bölümü Özeti ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������168

Temizlik �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������168

Namaz ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������171

Oruç ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������182

Zekat�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������183

Hac �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������185

Umre �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������187

Kaynakça ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������188

Çözümlü Test ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������189

Çözümler ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������192

3. KISIM

KUR'AN MUHTEVASINI ANLAMA/TEFSİRI. Ünite Kur’an Tarihi ve Tanıtımı �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������197

A. Kur’an’ın Tarihi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������197

B. Kur’an’ın Tanıtımı �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������202

II. Ünite Tefsir Usulü ve Tarihi �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������206

1. Tefsir Usulü Kaynakları ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������206

2. Tefsir Tarihi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������208

III. Ünite Kaynak ve Yöntem Bakımından Tefsir Çeşitleri ���������������������������������������������������������������������������������������212

A. Kaynak Bakımından Tefsir Çeşitleri �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������212

B. Yöntem Bakımından/Niteliklerine Göre Tefsirler ������������������������������������������������������������������������������������������������������214

IV. Ünite Kur’an İlimleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������220

1. Kur’an’ın İndiriliş Süreci İle İlgili Özellikleri ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������220

2. Kur’an Lafızlarına Dair İlimler �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������222

3. Kur’an’da Lafızlar Arası İlişkiler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������225

4. Dil Merkezli Kur’an İlimleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������226

5. Kur’an’ın Manalarına Dair İlimler ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������227

6. Kur’an Tefsirinde İsrâiliyat�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������232

Kaynakça ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������233

Çözümlü Test ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������234

Çözümler ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������237

imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
Page 10: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

x

4. KISIM

GÜNÜMÜZ TÜRKİYE'SİNDE MEZHEPLER VE YORUMLARI/ MEZHEPLER TARİHİ

1. Mezhepler Tarihi ve Konusu .....................................................................................................................................241

2. Mezhepler Tarihi İle İlgili Kavramlar ..........................................................................................................................241

3. Mezheplerin Ortaya Çıkış Nedenleri.........................................................................................................................242

4. İlk Mezhepler ............................................................................................................................................................244

5. Ehl-İ Sünnet ..............................................................................................................................................................255

6. Nusayrilik ..................................................................................................................................................................261

7. Dürzilik ......................................................................................................................................................................264

8. Alevilik/Bektaşilik ......................................................................................................................................................266

9. Yezidilik .....................................................................................................................................................................269

10. Vehhabilik ...............................................................................................................................................................273

11. Babilik/Bahailik ........................................................................................................................................................275

12. Kadıyanilik ..............................................................................................................................................................278

Kaynakça .....................................................................................................................................................................281

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................282

Çözümler .....................................................................................................................................................................285

5. KISIM

DİN BİLİMLERİ

1. BÖLÜM

DİN SOSYOLOJİSİ1. Din Sosyolojisinin Doğuşu ve Gelişimi .....................................................................................................................291

2. İslam Dünyasında ve Türkiye’de Din Sosyolojisi ......................................................................................................296

3. Sosyolojik Din Tanımları ...........................................................................................................................................298

4. Dinî Tecrübenin İfade Şekilleri ..................................................................................................................................300

5. Toplumsal Değişim ve Din ........................................................................................................................................302

6. Din-Sosyal Farklılaşma ve Sosyal Bütünleşme ........................................................................................................306

7. Toplumsallaşma ve Din.............................................................................................................................................307

9. Küreselleşme ve Din.................................................................................................................................................313

10. Kamusal Alan ve Din ..............................................................................................................................................314

11. Gündelik Hayatta Din ..............................................................................................................................................316

12. Dinî Gruplar ve Yeni Dinî Hareketler ......................................................................................................................317

13. Din Ve Terör ............................................................................................................................................................322

Kaynakça .....................................................................................................................................................................324

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................325

Çözümler .....................................................................................................................................................................328

Page 11: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xi

2. BÖLÜM

DİN PSİKOLOJİSİI. Ünite Kavramsal Çerçeve ve Tarih .........................................................................................................................333

Tanım ve İçerik .............................................................................................................................................................333

Din Psikolojisinin İslam Dünyasındaki Öncüleri ............................................................................................................335

Din Psikolojisinin Batıdaki En Önemli Temsilcileri .......................................................................................................336

Din Psikolojisi İle İlgili Temel Kavramlar .......................................................................................................................337

II. Ünite Dindarlık ........................................................................................................................................................340

Dindarlığın Kaynakları ..................................................................................................................................................341

Dindarlığı Etkileyen Faktörler .......................................................................................................................................342

Dindarlığın Psikolojik Etki ve İşlevleri ...........................................................................................................................344

Dindarlığın Fizyolojik Etki ve İşlevleri ...........................................................................................................................345

Dindarlığın Sosyal Etki ve İşlevleri ...............................................................................................................................345

Dindarlık-Davranış İlişkisi .............................................................................................................................................346

Dindarlığın Boyutları .....................................................................................................................................................346

Dindarlığın Gelişimi ......................................................................................................................................................346

III. Ünite İnanç Psikolojisi ..........................................................................................................................................351

İnanç, İman ve Şüphe (İnanç Psikolojisi)......................................................................................................................351

İnanç Gelişimi ...............................................................................................................................................................353

Dinî Şüphe ....................................................................................................................................................................354

Dinî İlgisizlik, Dinî İnkâr ve Din Karşıtlığı ......................................................................................................................355

Tanrı Tasavvurları .........................................................................................................................................................356

Dinî Davranışlar ............................................................................................................................................................358

Dua ...............................................................................................................................................................................359

Dinî Tören .....................................................................................................................................................................359

Tövbe-Dine Dönüş/Dinsel Değişim ..............................................................................................................................360

Din Değiştirme ..............................................................................................................................................................360

Kaynakça .....................................................................................................................................................................362

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................363

Çözümler .....................................................................................................................................................................366

Page 12: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xii

3. BÖLÜM

DİNLER TARİHİ

Giriş ..............................................................................................................................................................................369

Dinin Tanımı ve Önemi .................................................................................................................................................369

Dinlerin Sınıflandırılması ..............................................................................................................................................370

Geçmişten Günümüze Dinler .......................................................................................................................................371

Zerdüştlük/Mecusilik .....................................................................................................................................................374

Sabiilik ..........................................................................................................................................................................376

Hint Dinleri ....................................................................................................................................................................380

Hinduizm.......................................................................................................................................................................380

Budizm..........................................................................................................................................................................383

Jainizm (Cainizm Veya Caynizm) .................................................................................................................................387

Sihizm ...........................................................................................................................................................................390

Uzak Doğu Dinleri.........................................................................................................................................................392

Taoizm ..........................................................................................................................................................................392

Konfüçyanizm ...............................................................................................................................................................393

Şintoizm ........................................................................................................................................................................394

Yahudilik .......................................................................................................................................................................395

Hristiyanlık ....................................................................................................................................................................409

Kaynakça .....................................................................................................................................................................418

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................419

Çözümler .....................................................................................................................................................................423

Page 13: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xiii

4. BÖLÜM

DİN EĞİTİMİI. Ünite Eğitim-Öğretim Ve Din ...................................................................................................................................427

1. Eğitim-Öğretim..........................................................................................................................................................427

2. Din/Eğitim İlişkisi.......................................................................................................................................................428

II. Ünite Din Eğitim Bilimi ...........................................................................................................................................429

1. Dinî Eğitim/Din Eğitimi/Din Öğretimi .........................................................................................................................429

2. Din Eğitimi Biliminin Amacı ......................................................................................................................................429

3. Din Eğitim Biliminde Kullanılan Metotlar ...................................................................................................................429

4. Din Eğitiminin Temelleri ............................................................................................................................................430

III. Ünite İslam Din Eğitiminin Tarihsel Gelişimi .......................................................................................................432

1. Peygamber Döneminde Din Eğitimi..........................................................................................................................432

2. Medrese Öncesinde İslam Dünyasında Din Eğitimi .................................................................................................432

3. Medreselerin Kurulmasından Sonra Eğitim Çalışmaları ...........................................................................................432

4. Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi..........................................................................................................................434

5. Din Öğretimine Özgü Modelleri ve Yaklaşımları .......................................................................................................436

6. Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler ......................................................................................................438

7- Türkiye’de Din Eğitimi Alanları .................................................................................................................................442

8- Din Hizmetlerinde İletişim ve Rehberlik ....................................................................................................................444

Kaynakça .....................................................................................................................................................................451

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................452

Çözümler .....................................................................................................................................................................455

Page 14: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xiv

5. BÖLÜM

DİN FELSEFESİ1. Felsefe ve Din...........................................................................................................................................................459

2. Tanrı Tasavvurları .....................................................................................................................................................462

3. Tanrı ve Sıfatları .......................................................................................................................................................464

4. Tanrı’nın Varlığının Delilleri .......................................................................................................................................465

5. Vahiy ve Mucize ........................................................................................................................................................466

6. Akıl ve İman .............................................................................................................................................................468

7. Din Dili ......................................................................................................................................................................469

8. Ateizm: Tanımı ve Çeşitleri .......................................................................................................................................471

9. Kötülük Meselesinin Mahiyeti ve Ateistik Eleştiriler ..................................................................................................473

10. Dini Çeşitlilik ...........................................................................................................................................................475

11. Din ve Ahlak ............................................................................................................................................................477

12. Dinî Tecrübe ...........................................................................................................................................................478

13. Din ve Bilim.............................................................................................................................................................479

14. Ölüm Sonrası Hayat ...............................................................................................................................................480

Kaynakça ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������482

Çözümlü Test ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������483

Çözümler ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������486

6. KISIM

İSLAM AHLAKI, SANAT VE ESTETİĞİ, FELSEFESİ

1. BÖLÜM

İSLAM AHLAKII. Ünite İslam Ahlakı Kavramsal Çerçeve �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������493

1. Ahlak Kavramı ..........................................................................................................................................................493

2. Ahlak İlminin Konusu ve Gayesi ...............................................................................................................................493

3. Din-Ahlak İlişkisi .......................................................................................................................................................494

4. İslam Ahlakının Kaynakları .......................................................................................................................................495

5. Ahlaki Değerler .........................................................................................................................................................496

6. İslam Ahlak Literatüründe Kavramsal Çerçeve .......................................................................................................497

II. Ünite İslâm Ahlak Teorileri �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������500

1. Kuralcı Ahlak Teorileri ...............................................................................................................................................500

2. Karakterci Ahlak Teorileri ..........................................................................................................................................503

imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
Page 15: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xv

III. Ünite İslâm Ahlakının Bireysel Boyutu ................................................................................................................506

1. Hz. Muhammed (Sav)’In Ahlaki Şahsiyeti ................................................................................................................507

2. İslâm Ahlakında Faziletler ........................................................................................................................................507

3. İslam Ahlakında Reziletler ........................................................................................................................................510

4. Ahlaki Hayatta Temel Davranış Kuralları .................................................................................................................. 511

Kaynakça .....................................................................................................................................................................513

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................514

Çözümler .....................................................................................................................................................................516

2. BÖLÜM

İSLAM SANAT VE ESTETİĞİİslam Sanat ve Estetiği .................................................................................................................................................519

İslam ve Sanat ..............................................................................................................................................................519

A. Mimari ......................................................................................................................................................................521

B. Hat Sanatı ................................................................................................................................................................535

C. Tezhip Sanatı ...........................................................................................................................................................537

D. Ciltleme/Ciltçilik ........................................................................................................................................................537

E. Minyatür Sanatı ........................................................................................................................................................537

F. Ebru ..........................................................................................................................................................................539

G. Kündekârî ................................................................................................................................................................539

F. Dinî Musiki ................................................................................................................................................................539

Kaynakça .....................................................................................................................................................................542

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................543

Çözümler .....................................................................................................................................................................547

Page 16: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

xvi

3. BÖLÜM

İSLAM FELSEFESİI. Ünite ..........................................................................................................................................................................551

1. Felsefe ve Filozof Kavramlarının Tanımları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������551

2. İslam Düşünce Okulları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������551

3. İslam Felsefesinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Sebepler ������������������������������������������������������������������������������������552

4. İslam Felsefesinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Felsefeler ve Kişiler �������������������������������������������������������������������553

II. Ünite .........................................................................................................................................................................556

1. İslam Felsefi Akımları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������556

2- İslam Felsefi Ekoller (Meşşaiyye, Rivakiyye, İşrakiyye, İhvanu’s-Safa) �������������������������������������������������������������������557

3. Doğu İslam Filozofları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������562

4. Batı İslam Filozofları/Endülüs Filozofları ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������568

5. Bağımsız Filozoflar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������571

III. Ünite ........................................................................................................................................................................574

1. Osmanlı’da Felsefe���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������574

Kaynakça .....................................................................................................................................................................576

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................577

Çözümler .....................................................................................................................................................................580

5 DENEMEDeneme 1 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������585

Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������593

Deneme 2 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������599

Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������607

Deneme3 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������613

Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������321

Deneme 4 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������629

Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������641

Deneme 5 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������647

Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������659

imac
Sticky Note
Unmarked set by imac
Page 17: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

HZ.MUHAMMED’İN HAYATI/SİYER VE SÜNNETİ/HADİS

I. KISIM

Page 18: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

HZ.MUHAMMED’İN HAYATI/SİYER

1. BÖLÜM

Page 19: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

5

Peygamber (A.S.)Ahlaki Özellikleri Fiziki ÖzellikleriŞemail türü eserler Hilye türü edebi eserler

NOTİlk dönem yazılan şemail eserleri Peygamber'in hilyesini de kapsamaktaydı.

2. ARAP YARIM ADASININ COĞRAFİ ÖZELLİKERİ

Arap Yarımadası coğrafi olarak Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının kesiştiği bir noktada yer almaktadır. Doğusun-da Basra Körfezi (İran Körfezi) ve Uman Denizi, Güne-yinde Arap denizi ve Aden Körfezi, Batısında ise Kızılde-niz ve AKâbe Körfezi yer almaktadır.

NOTArap yarımadası “Şibhü Cezîreti’l-Arab” veya “Cezîretü’l-Arab” şeklinde de ifade edil-mektedir.

Arap yarımadası kıtaları birbirine bağlayan coğrafi ko-numu itibarıyla deniz ve kara yolu ticaretinde önemli bir kavşak noktası olmuştur. İslam öncesinin önemli mer-kezlerinden Mekke, Yesrib (Medine) ve Taif şehirleri Arap yarımadasının “Hicaz Bölgesi'nde” yer almaktadırlar. Bu şehirler İslam Devri'nin de en önemli şehirleridirler.

Yesrib/Medine şehrinde Yahudi olan Beni Nadir, Beni Ku-rayza ve Beni Kaynuka kabileleri ile Evs ve Hazrec gibi putperest Arap kabileleri yer almaktaydı. Tarım ve ticaret ile uğraşılmaktaydı.

Mekke şehri tarıma elverişli bir iklime sahip değildi. Ticari bir merkezdi. En önemli özelliği Kâbe’nin burada bulun-masıdır ki bunun sayesinde dinî bir merkez hüviyetine sahip olmuştur.

Taif şehrinde Sakif kabilesi mensupları ikamet ediyordu. Sakiflilerde tarım ve ticaret ile uğraşıyorlardı.

Çöl ikliminin hâkim olduğu Arap Yarımadası iklimin kurak yapısı nedeniyle tarıma fazla elverişli değildir. Hayvan-cılık ile uğraşan göçebe yaşam tarzı bölgeye hâkimdir. Yarımadanın kıyı kesimleri iç kısımlara nazaran daha fazla yağış almaktadır. Bundan dolayı iklim tarıma elve-rişlidir. Tarım ile uğraşmak yerleşik hayatı da beraberinde getirmiştir.

Arabistan için hurma önemli bir meyvedir. Hurmanın mey-vesinden, odunundan ve lifinden faydalanılmaktadır. Çöl ikliminin hâkim olduğu Arabistan'da ulaşım ve nakliye için uzun bir süre su içmeden yol alabilen deve kullanılmaktadır.

NOTDeveye uzun süre su içmeden çölde kalabil-diğinden dolayı Sefînetü’s-Sahrâ (Çöl Gemi-si) ismi de verilmiştir.

I. ÜNİTEHZ. MUHAMMED’İN DOĞDUĞU ORTAM

1. SİYER VE SİYER KAYNAKLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

Siyer kelime olarak, “yol” anlamına gelmektedir. Sire ve siret kelimelerinin çoğuludur. Terim olarak ise siyer; Hz. Muhammed’in hayatını anlatma anlamında kullanılmış-tır. Doğumundan vefatına kadar geçen süre içerisinde Hz. Muhammed’in hayatında meydana gelen olayları kapsar. Siyer kavramı, “Siyer-i Nebi” veya “Es-Siretu’n-Nebeviyye” şeklinde de kullanılmaktadır.

Peygamberimizin hayatını anlatmak için kullanılan diğer bir kelime “Meğazi”dir. Aslında birbirinden farklı olan bu kelimeler bazen aynı anlama gelecek şekilde kullanıl-maktadır. Meğazi sözlükte savaş yeri, savaş anlamlarına gelmektedir. “Meğza” kelimesinin çoğuludur. Terim ola-rak ise Hz. Muhammed’in savaşlarının anlatıldığı kitap-lara verilen isimdir.

Peygamber'in HayatıSiyer Meğazi

Peygamber’in savaşlarını da kapsayan tüm hayatı

Peygamber’in Savaşları

Siyer ilminin başlıca üç kaynağı vardır. Bunlar:

1. Kur’an. Kur’an, Peygamber'in hayatında gerçekleşen bazı olaylardan bahsetmektedir. Örneğin; Bedir, Uhut vb. savaşlardan Kur’an bizlere bahsetmektedir.

2. Siyer’in ikinci kaynağı ise hadislerdir. Bu anlamda yazılan hadis eserleri Peygamber'in hayatı hakkın-da bizlere kaynaklık etmektedirler.

3. Siyer ilminin üçüncü kaynağı siyer-meğazi kitapla-rıdır. Siyer kitaplarının ilk öncülerinin eserleri yazılı olarak elimize geçmemiştir. Siyer’in bu ilk öncü kişi-leri şunlardır:

a. Urve B. Ez- Zübeyr (Ö.H. 92)

b. Ebân b. Osman (Ö.H.105)

c. Vehb b. Münebbih (Ö.H.110)

d. İbn-i Şihab ez-Zührî (Ö.H.124)

Bu isimlerden sonraki dönemde siyer ve meğazi ilmiyle uğraşan ve eserleri yazılı olarak elimize ulaşan kişiler ön-celik sırasına göre şunlardır:

a. İbn-i İshak (Ö.H. 151). “Es-Sire”i Elimizde bulu-nan en eski yazılı siyer kitabıdır.

b. Vakıdî (Ö.H. 208). “Kitabu’l-Meğazi”

c. İbn-i Hişam (Ö.H. 219) - “es-Siretu’n-Nebeviyye”: İbn-i İshak’ın eserine dayanmak-tadır.

d. İbn Sa’d (Ö.H. 230). “Kitabu’t-Tabakat. Biyog-rafik bir eserdir. Hz. Peygamber’in yanı sıra sahabelerden de bahsetmektedir.

Page 20: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

6

3. ARABİSTAN’IN SİYASİ TARİHİ

Arap yarımadasının kuzey ve güneyinde, coğrafi ya-pısından kaynaklanan nedenlerden dolayı İslam ön-cesi dönemlerde çeşitli devletler kurulmuşken, Hicaz Bölgesi'nde ise çöl ikliminin olumsuz etkileri bir devlet kurulmasını olumsuz etkilemiştir.

NOTİslam öncesi dönemde Hicaz Bölgesi'nde bir devletin kurulmaması İslam devletinin geniş bir bölgeye hızla yayılmasına neden olmuş-tur.

3.1. Güney Arabistan’da Kurulan Devletler

Güney Arabistan’da Main, Sebe ve Himyeri devletleri hüküm sürmüştür. Habeşliler ve Sasaniler de bölgede hâkimiyet kurmuşlardır. Bu bölgede yaşayanlara Arap-ların Kahtan kolundandır. Kahtan ismi Hz. Nuh’un torunu “Kahtan”a nispetle verilmiştir. Güney Arap yarımadası için en önemli yerleşim yeri Yemen’dir. Yemen hem tica-ret hem de tarım için uygun bir bölgedir. Önemli ticaret kavşaklarının bulunduğu Yemen aynı zamanda bol yağış almaktadır.

1- Mainliler (M.Ö.1400-700)

Başkenti Main şehri idi. Mainlilerin geçim kaynağı büyük oranda ticarete dayanmaktaydı.

2- Sebeliler (M.Ö.700115)

Sebelilerin merkezi Ma’rib şehridir. Sebeliler ticaret ile uğraşmanın yanı sıra inşa ettikleri su setleri sayesinde tarım ile de uğraşmışlardır.

NOTMa’rib Seddi (Sebe Seddi ya da Arim Sed-di) Sebelilerin en önemli seddidir. Sebeliler, Himyerîler tarafından yıkılmıştır.

3- Himyerîler (M.Ö.115-M.S.525)

Devlet ismini Arapların Kahatani koluna mensup olan ataları Himyer b. Yeşcud’tan almaktadır. Ticarete önem vermişlerdir. Sebelilerden kalma setleri tamir ettirerek tarım ile uğraşmışlardır. Himyer kralı Zûnûvâs Yahudilik dinini seçmiş, halkı da zorla bu dinî kabule zorlamıştır.

Ayet-olay irtibatı: Zûnûvâs, Yahudiliğe geçmeyen Hristiyanları “uhdud” ismiyle bilinen “ateş çukurlarında yaktırmıştır. Bu olay Kur’an’ın Buruc suresinin 85/4-9.ayetlerinde anlatılmaktadır.

Himyer Krallığı'na Habeşistan son vermiştir. Habeşliler kendilerinden yardım isteyen Hristiyanların çağrısı üze-rine bölgeye geldiler. Habeşlilerden sonra bölge Sasani hâkimiyetine geçti. Bu durum Hz. Peygamber’in risaleti dönemine kadar devam etti.

Habeşistan ordusunda bulunan Ebrehe daha sonra Mekke üzerine içerisinde fillerin de bulunduğu bir or-duyla saldırmıştır. Olay Kur’an’da “Fil suresinde” an-latılmaktadır.

NOTSasanilerin son Yemen valisi Bazan, Pey-gamber Dönemi'nde İslam dinini kabul etti ve İslam devletinin valisi olarak görev yaptı.

3.2. Kuzey Arabistan’da Kurulan Devletler

Kuzey Arabistan bölgesinde İslam’dan önce Nebatî, Ted-mür, Gassani, Hîre (Lahmîler) ve Kinde devletleri kurul-muştur.

1- Nebatîler (M.Ö.IV yy.)

Başkentleri Petra (Ürdün’de) şehridir. Yerleşim yerlerini taş oymalarıyla inşa etmişlerdir. Roma İmparatorluğu ta-rafından varlıklarına son verilmiştir.

2- Tedmürlüler

Tedmür Krallığı (Palmira) Suriye çölünün ortasında Şam ile Fırat arasında kurulmuştur. Romalıların ticaret rotası üzerinde yer alan şehir ticari olarak gelişmiş ve zengin-leşmiştir. Tedmür Devleti Roma ve Sasani İmparatorlukla-rının hâkimiyet yarışında Roma’nın yanında yer almıştır.

NOTTedmür Devleti Halid b. Velid tarafından sa-vaşılmaksızın fethedilmiştir.

ÖABT Çıkmış Soru

Himyer kralı Zûnûvâs, Yahudiliğe geçmeyen Hristiyanları “uhdud” ismiyle bilinen “ateş çukurla-rında yaktırmıştır.

Yukarıda anlatılan olay Kur’an’da hangi sure-de geçmektedir?A) ĞaşiyeB) MearicC) BurucD) Fecr

E) TarıkÇözümYemen’de kurulan Himyer Devleti'nin kralı Zûnûvâs Ya-hudiliğe geçmeyen Hristiyanları ateş çukurlarında yak-mış olay, Buruc suresinde anlatılmıştır.

Cevap C

Page 21: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

7

3- Gassaniler

Gassaniler, Sebe ve Himyer devletlerinin yaptıkları ba-rajların yıkılmasından sonra Arabistan’ın kuzey bölge-sine göç eden Kahtaniler tarafından Suriye ve Irak’ta kurulmuştur. Bölgedeki Bizans ve Sasani çekişmelerinde Bizans'tan yana tavır koyan Gassaniler bu etkiden dolayı Hristiyanlık dinine geçtiler.

NOTHz. Peygamber döneminde Gassanilere “İslam’a Davet Mektubu” gönderilmiştir. Mute Savaşı'nda karşı karşıya gelinmiş, Te-bük seferide Gassani tehlikesine karşı dü-zenlenmiştir.

4- Hireliler/Lahmîler

Hîreliler de Gassaniler gibi güneydeki su setlerinin yıkıl-masından sonra kuzeye gelmişlerdir. Onlar da Arapların Kahtani koluna mensupturlar. Irak Bölgesi'ne yerleşmiş-lerdir. Bölgede Bizans'a karşı Sasanilerin yanında yer al-mışlardır. Ticaret, tarım ve hayvancılık ile uğraşmışlardır.

5- Kindeliler/M.S.480

Kindeliler de Kahtani koluna mensuptur. Başlangıçta Himyerlilere bağlı idiler. Fakat zamanla bölgede bir güç hâline geldiler ve Bizans'ın yanında yer aldılar.

3.3. Hicaz Bölgesi ve Mekke

Hicaz, coğrafi özelliklerinden dolayı (coğrafi özellikleri-nin olumsuz etkilerinden dolayı) bölgede büyük bir güç olan devletlerin ilgisini çok fazla çekmemiştir. Hicaz Bölgesi'nin üç önemli şehri Mekke, Medine/Yesrib ve Taif’tir.

Mekke

İslam tarihi açısından Arap yarımadasında en önemli yer Hicaz bölgesinde kurulmuş olan Mekke şehridir. Mekke denince akla gelen ilk isim Hz. İbrahim’dir. Mekke tarihi Hz. İbrahim’in eşi ve çocuğunu bu bölgeye getirmesi ile başlamaktadır.

Hz. İbrahim eşi Hacer ve çocuğu İsmail’i Mekke’ye getirdiğinde bu bölge bir yerleşim yeri değildi. Çöl ikli-minin hâkim olduğu bölge, yerleşim için gerekli olan insani gereksinimlerden (su, barınak vb.) mahrumdu. Hz. İbrahim’in Hacer ve İsmail’i böyle bir yerde bırakıp Filistin'e dönmesinden sonra Hacer kendisi ve çocuğu için su aramaya başladı. İlahi bir lütuf olarak İsmail’in bulunduğu yerden su fışkırdı. Zemzem suyu olarak isim-lendirilen bu su sayesinde bölge tercih edilen bir ticaret rotasına dönüştü. Kervanlar burada konaklamaya baş-ladılar. Bir süre sonra Yemen’den göçeden Cürhümlüler Mekke’ye yerleştiler. Cürhümlüler İsmail’in yaşamında da etkili olmuştur. Bunlar sayesinde Arapça öğrenmiştir. Evliliğini de bu kabileye mensup bir kız ile yapmıştır.

İsmail’in Cürhümlülerden bir kız ile evlenmesinden dolayı soyundan gelenlere "Arabu’l-Musta’rebe" yani “sonradan Araplaşanlar”denmiştir.

Ayet-olay iritbatı: İbrahim’in ailesini Mekke’de bırak-ması olayından Kur’an, İbrahim suresi 14/35-37. ayet-lerinde bahsetmektedir.

Ailesini Mekke’de ziyarete gelen Hz.İbrahim Allah’ın emri (Bakara 2/127-129) üzerine Kâbe’yi oğlu İsmail ile bir-likte inşa etmiştir. İbrahim ve İsmail’in Mekke’yi inşası Kur’an’da Bakara suresi2/127-129. ayetlerde anlatılmak-tadır.

NOTMekke şehrinin isimleri1- el-Beledû’l-Harâm/Dokunulmaz toprak

2- el-Beledû’l-Emin/Güvenli Belde

3- Harem (Mukaddes/Korunan yer) Güvenli yer

4- Beytullah/Allah’ın evi

5- Ümmü’l-Kura/Şehirlerin Anası

Kabe'nin isimleri1- el-Beytü’l-harâm,Beytü’l-muharrem/Kut-sal ve dokunulmaz ev

2- el-Beytü’l-atîk/Eski ev

3- el-Mescidü’l-harâm/Kutsal ve korunmuş mescid

4- Bekke/Mekke

Cürhümlüler tarafından yönetilen şehir daha sonra böl-geye gelen Huzaalıların kontrolüne geçmiştir. Huzaalı-lar bölgeye güneyde meydana gelen sel felaketlerinden sonra gelmişlerdir.

Cürhümlüler Mekke’den ayrılırken Hacerü’l-Esved ta-şını saklamış ve Zemzem kuyusunu kapatmışlardır.

Hz. İsmail’in soyuna mensup olanlar Cürhümlüler ve Hu-zaalılar arasındaki mücadelede tarafsız kalarak bölge-deki mevcudiyetlerini devam ettirmişlerdir. Huzaa Kabi-lesinin lideri Amr b. Luhay'dır. Amr b. Luhay putperestliği Mekke’ye getiren kişidir. Amr b. Luhay ticaret için gittiği Suriye'de puta tapanları görmüş ve onlardan bir put ala-rak Mekke’ye getirmiştir.

NOTAmr b. Luhay’ın getirdiği put Hübel putudur.

Mekke yönetiminin Cürhümlülerden Huzaalılara geçme-si esnasında tarafsız tavırlarıyla bölgede kalan İsmailo-ğulları dağınık bir şekilde yaşıyorlardı. Onları bir araya toplayarak bir kuvvet hâline getiren Kureyş Kabilesidir. Kureyş, Hz. İsmail’in torunlarından Adnan’ın soyundan gelmektedir.

Page 22: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

8

NOTKureyş Kabilesi ismini Fihr (Kureyş) b. Malik’ten almıştır.

Fihr (Kureyş)in torunlarından Kusay b. Kilab, İsmailoğul-larını bir araya getirerek Huzaalılara karşı mücadele et-miş ve Mekke yönetimini ele geçirmiştir. Göçebe hâlinde çadırlarda yaşayan Kureyş’i yerleşik hayata geçirmiştir.

Kusay, Kureyş'i bir araya getirdiği için tarihçiler tarafın-dan “el-Mücemmi” diye isimlendirilmiştir.

Mekke’yi on bölgeye ayıran Kusay, bu bölgeleri Kureyş’in koları arasında paylaştırmıştır. Kusay, Mekke yönetimi ile ilgili bir takım düzenlemeler yapmıştır. Mekke yönetimi ve Kâbe hizmetleri ile ilgili düzenlemeler şunlardır:

1. Dârünnedve: Kırk yaşını doldurmuş Kureyş boyla-rının başkanlarının, Mekke’nin önemli meselelerini çözmek için toplandıkları yerdir.

2. Kıyâde: Savaşlardaki ordu komutanlığını ifade et-mektedir.

3. Liva: Bayraktarlık görevini ifade etmektedir.

4. Eşnak: Diyetlerin ödenmesi ve zararların tespiti ile ilgili görevleri ifade etmektedir.

5. Kubbe: Savaşa hazırlık için kurulan çadırdır. Savaş paraları vb. malzemeler burada toplanır.

6. Einne: Süvari birliğine komutanlık yapma görevini ifade eder.

7. Sefaret: Kureyş’in dış temsilciliği görevini ifade eder.

8. Hicâbe/Sidãne: Hicâbe, Kâbe’nin bakımı ve anah-tarlarının korunması ile ilgili görevi ifade etmektey-ken, Sidâne ise Kâbe’nin perdedarlığı görevi için kullanılan bir kavramdır.

9. Rifade: Kâbe’yi ziyarete gelenlerin yiyecek ihtiyaç-larını karşılama ve onları ağırlama görevini ifade etmektedir.

10. Sikâye: Hacılara su dağıtma görevini ifade eder.

11. Eysâr ve Ezlâm: Fal oku çekilmesi görevidir. İnsan-lar, herhangi bir işe karar verecekleri zaman “ezlâm” denilen bu oklara müracaat ederek, çıkan sonuca göre hareket ederlerdi.

12. Emvâl-i Muhaccere: Kâbe’de bulunan putlara su-nulan malların muhafaza edilmesi. Ayrıca hükûmet görevi.

NOTCahiliye Dönemi'nde “eşnak” görevini Hz. Ebu Bekir, “sefaret” görevini ise Hz. Ömer yerine getirmekteydi.

Kusay b. Kilab, Mekke’de siyasi bir organizasyon ku-rulmasındaki en önemli kişilerden biridir.

Kusay b. Kilab öldükten sonra Mekke yönetimi ve Kâbe hizmetleri ile ilgili görevler Abdüddâr ve Abdümenâf oğulları arasında bir mücadeleye neden olmuştur.

Kusay’ın Oğulları

Abdümenâf Abdüddâr

Mutayyebun Ahlaf (Hılfu’l-Ahlaf)

Abdüddâr oğullarına bir kaba koydukları kanı yala-dıkları için leakatu’l-dem (kan yalayıcılar) denmiştir. Abdümenâf oğullarına ise "güzel kokanlar" anlamında "mutayyebun" diye isimlendirilmişlerdir.

Başlangışta bütün görevleri kendisinde toplayan Abdüddâr oğulları bu görevlerden bazılarını bırakmak zorunda kalmışlardır.

Mekke Yönetimi/Kâbe Görevleri

Abdüddâroğulları Abdümenâfoğulları

Darünnedve Kıyâde

Liva Sikâye

Hicâbe/Sidâne Rifade

Buna göre Darünnedve yöneticiliği ile Liva, Hicâbe/Sidâne görevleri Kusay’ın oğlu Abdüddâr’a verilirken Kıyâde, Sikâye ve Rifade görevleri Abdumenaf’a verildi.Bundan sonraki dönemde ise Sikâye ve Rifade görevle-ri Haşimoğullarına, Kıyâde görevi ise Ümeyyeoğllarına geçmiştir.

Mekke’nin gelişmesi ve kalkınmasında Kusay, Kusay’ın oğlu Abdülmenâf ve onun oğlu Haşim’in büyük çabaları vardır.

AbdülmenâfoğullarıHaşim Abdüşems Muttalib Nevfel

Abdülmuttalib’in Babası

Ümeyyeoğulları

Rifade Kıyâde Sikâye

Haşim ticari yetenekleri olan bir kişiydi. Haşim’in çabaları neticesinde aile Mekke’nin bölge ile olan ticaretinde bü-yük bir söz sahibi oldu. Nitekim Suriye Bölgesi'ne ticaret için Bizans İmparatoru'ndan izin belgesi alan Haşim, kar-deşlerini de bu yönde teşvik etmiş bölgede bulunan dev-letlerle sorunsuz ticaret için gerekli güvenceler alınmıştır.

Ayet-olay irtibatı: Kur’an’da Kureyş Suresi Haşim ve kardeşlerinin bölgedeki ülkelerle serbest dolaşım hak-kı elde etmelerini “ilaf” kavramıyla anlatmaktadır.

Page 23: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

9

Haşim, Medineli Neccâroğullarından Selma ile evlen-miş ve bu kadından Şeybe adında bir çocuğu olmuştur. Haşim’in ölümü üzerine Şeybe Haşim’in kardeşi Muttalib tarafından Mekke’ye getirilmiştir.

NOTMuttalib, kardeşi oğlunu Mekke’ye getirdi-ğinde çocuğa Mekkeliler “Abdülmuttalib” de-mişlerdir. Abdülmuttalib, Hz. Peygamber’in dedesidir.

Abdülmuttalib, amcasının ölümünden sonra kabilenin lideri olmuştur. Abdülmuttalib gördüğü bir rüyadan son-ra Cürhümlüler tarafından kapatılan Zemzem kuyusunu araştırıp tekrar bulmuştur.

4. İSLAM ÖNCESİ DÖNEMDE ARAPLARDA YAŞAM

4.1. Dinî Hayat

Arabistan'da putperestlik inancı yaygındı. Bu inancı Arabistana’a sokan kişi Amr b. Luhay’dır. Amr b. Luhay Suriye'den Hübel adındaki putu getirmiştir.

Arapların dinî hayatında Kâbe’nin özel bir yeri vardır. Dört bir taraftan gelen hacılar Kâbe’yi ziyaret ediyorlar-dı. Araplar hacı olmak için haram ayları (eşhuru’l-hurum) beklerlerdi. Haram aylar Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Receb’dir. Bu aylarda savaştan uzak durup bu dönemi barış içinde geçirmeye çaba sarf ederlerdi.

Haram Aylar (Eşhuru'l-Hurum)

M uharrem

R eceb

Z ilkade

Z ilhicce’dir.

NOTAraplar ay takvimini takip ediyorlardı. Buna göre haram ayların mevsimi sürekli değiş-mekteydi. Araplar kendi çıkarları uğruna (hac mevsiminin nisbeten serin mevsime denk gelmesi gibi) bu ayların zamanları ile oynama yapıyorlardı. Buna “nesî” denmek-tedir.

Arapların taptığı, Mekke’de ve Arabistan’ın diğer bölge-lerindeki önemli putlardan bazıları şunlardır:

Hübel: Hübel, kırmızı akik taşından yapılmıştır. Amr b. Luhey tarafından Meke’ye getirilmiştir. Kâbe’de bulun-maktadır. Hubel putların en büyüğüdür. Araplar bir işi ya-

pıp yapmama konusunda Hübel’in yanındaki görevlinin huzurunda “Ezlâm” denilen fal okları çeker, buna göre davranırlardır. Bu fal oku çekme işlemine “meysir” den-mekteydi.

NOTAbdülmuttalib’in on oğlu olursa birini kurban edeceğine dair yeminini “deve kurban etme” yoluyla değiştirmesi olayında kaç deve kese-ceğini fal oku çekerek belirlemiştir.

Lât: Bu put Taif’te yaşayan Sakîf kabilesinin putuydu. Di-ğer bölgedeki Araplar'da ziyaret ederlerdi.

Menât: Evs ve Hazrec kabilelerinin putlarıydı. Fakat di-ğer Araplar için de Menât putu önemli bir yere sahipti. Bu put Mekke ile Medîne arasında bulunuyordu.

Uzzâ: Kureyş ve Kinane kabilelerine ait olan bu put diğer Arap kabileleri tarafından da ziyaret edilirdi. Araplar ço-cuklarına bu putun ismini koyarlardı.

Ayet-olay irtibatı: Bu putlardan Kur’an’da Necm su-resi 53/19. ve 20. ayetlerde bahsedilmektedir. “Gördü-nüz mü o Lât ve Uzzâ’yı? Ve üçüncüleri olan ötekini, Menât’ı...” (Necm 53/19-20)

İsâf ve Nâile: Cürhümllerden İsâf adlı erkek ile Nâile adlı kadın Kâbe’ye girip burada birlikte olmuşlar ve bu büyük günahlarından dolayı taşlaşmışlardır. Bu taşlar Safâ ve Merve tepesine dikilmiştir. Amr b. Luhay insanları bunla-ra tapmaya yönlendirmiştir.

NOTPutlardan; demir, altın ve tunçtan yapılanına → Sanem (Esnam)

Şekilsiz dikili taştan yapılanına → Nusub (Evsan)

Ahşaptan yapılanına → Vesen (Evasan) denmektedir.

İslam öncesi döneme ait putçuluk ögeleri arasında bu-lunan Ved, Süva, Yegus, Yeuk ve Nesr’den Kur’an’da Nuh suresi 23.ayetinde bahsedilmektedir.

Mekke’de müşrik (putperstlerin) dışında Hz. İbrahim’in takipçileri olup “tevhid inancı”na sahip hanifler de bulu-nuyordu. Hanifler, putperestliği reddediyorlardı. Bunlar aynı zamanda Yahudilik veya Hristiyanlık dinine de men-sup değillerdi.

NOTVaraka b. Nevfel, Ubeydullah b. Cahş, Zeyd b. Amr, Osman b. Huveyris, Kuss b. Sâide ve Ümeyye b. Ebu’s-Salt haniflerin önde gelen-lerinden bazılarıdır.

Page 24: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

10

Müşrik ve haniflerin dışında bölgede Yahudi ve Hristiyan dinlerine mensup topluluklar da vardı. Medine’de Nadir, Kurayza ve Kaynukaoğulları Yahudi idi. Ayrıca Yahudi nüfus Hayber, Fedek, Teymâ, Vâdilkurâ ve Yemen gibi yerlerde de mevcuttu. Gassan, Kudâa ve Tağlib kabilele-ri ise Hristiyanlık inancına mensuptular. İran’ın komşusu Bahreyn, bu ülkenin etkisiyle Mecusi (ateşe tapan) inan-cına sahipti.

4.2. Ekonomik Hayat

Mekke şehri tarıma elverişli bir bölge değildi. Mekkeliler gelirlerinin büyük kısmını ticaretten elde ediyorlardı. Hi-caz bölgesinde tarım ve hayvancılığın daha yoğun ya-pıldığı yerler Medine (Yesrib) ve Taif şehirleriydi. Mek-ke tüccarları Haşim Dönemi'nde elde edilen ayrıcalıklar ile uzak bölgelerle ticaret yapıyorlardı. Onların ticaretini Arabistan içinde kolaylaştıran diğer bir etken de Kâbe’nin koruyucuları olarak görülmeleriydi.

Mekke içerisinde çarşı ve pazarlar kurulurdu. Buralar ti-caretin döndüğü merkezlerdi. Asıl büyük çarşılar haram aylar döneminde kurulur Arabistan’ın dört bir yanından gelen Araplar, buralardan alışveriş yaparlardı. Panayır olarak isimlendirilen bu büyük çarşılarda alışverişin yanı sıra yeni dostluklar kurulur ve ilişkiler geliştirilirdi.

NOTAraplar çarşıya “Suk (Esvak)” derlerdi.

İslam öncesi dönemde kurulan panayırlardan bazıları şunlardır:

Ukâz: Bu panayır Arafat yakınlarında kurulmaktadır. Zilkade ayının ortalarında kurulup sonuna kadar devam ederdi. Birçok Arap kabilesi katıldığından dolayı bu pa-nayır en büyük panayırlardan biridir.

Rabiye: Bu panayır Hadramut'ta Ukâz panayırıyla aynı anda kurulmaktadır. Güvenliğin çok fazla sağlanamadığı bir panayırdır.

Mecenne: Bu panayır Mekke yakınlarındaki Merruzzah-ran denilen yerde kurulurdu.

Zülmecâz: Bu panayır Arafat’ın yakınlarında Zülmecâz adlı yerde kurulurdu. Zilhicce ayının başında kurulan bir panayırdır. Zülmecâz’ın bitiminde hac için gelenler Mina’ya hareket ederlerdi.

Hubâşe: Bu panayır Receb ayının başında kurulurdu. Mahalli bir özellik taşıyan panayır Hicaz-Yemen arasında bir bölgede yer alırdı.

Bu panayırların dışında Araplar Hayber, Hacer, Muşak-kar, Dümetu’l-cendel, Suhâr, Debâ ve San’a gibi pana-yırlar da kurarlardı.

NOTBu panayırlarda yapılan alışverişlerde daha çok takas kullanılırdı.

4.3- Kabile Yapısı

Araplar

Arabul baide (Soyu tükenmiş olan)

Arab-ı bâkiye(Soyu devam eden)

Arabü’l-âribe (Saf Araplar)

• Kahtaniler

• Hevâzinliler

Arab-ı müsta'ribe (Sonradan Araplaşanlar)

• Kureyş

• Sakif

Arab-ı -mustaceme (Fetihler sonrasında

Araplaşanlar)

• Tunus

• Fas

• Mısır

• Libya

Ad, Semud vb.kavimler

Page 25: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

11

Arap kabileleri arasında savaşlar ve mücadeleler dai-ma var olmuştur. Arap kabileleri arasında çıkan ve uzun yıllarca düşmanlıkların sürmesine neden olan savaşlar “Eyyamü’l-Arab” olarak isimlendirilmiştir.

Besûs, Buhas Harbi, Ficâr savaşları, Dâhis ve Gabra “Eyyamü’l-Arab” olarak adlandırılan kabileler arasın-daki meşhur savaşlara örnektir.

Besüs Savaşı: Bekir ve Tağlib kabileleri arasında ya-pılmıştır.

Buâs Savaşı: Evs ve Hazrec kabileleri arasında ya-pılmıştır.

Dâhis ve Garba Savaşları: Abs ve Zübyân kabileleri arasında meydana gelmiştir.

Ficâr Savaşları: Haram aylarda (Zilkade, zilhicce, Mu-harrem ve Recep) yapılan savaşlara verilen isimdir.

Zükar Savaşları: Araplar ile İranlılar arasında yapılan savaşlardır.

Arap ToplumuYerleşik Yaşayanlar Göçebe Yaşayanlar

Medeni/Hadari

Ticaret

Bedevi/Ehlu'l-Badiye

Hayvancılık

ToplumHürler Mevlâ Halif Köle

Eşraf Avam

Azat edilmiş köle

Başka kabileden anlaşma ile diğer kabileye geçen kişi

Şairler Arap toplumunda önemli bir yere sahiptiler. Şair kabilenin sözcülüğünü yapar, ihtiyaç hâlinde kendi kabi-lesini savunur, düşman olan kabileleri aşağılayıcı, küçük düşürücü şiirler yazar, savaş hâlinde kabile üyelerini ga-leyana getirecek şiirler okurdu.

NOTŞairler panayırlarda şiirler okurdu. Arapların en büyük panayırlarından biri olan Ukâz pa-nayırında şairlerin beğenilen şiirleri Kâbe’ye asılırdı. Kâbe’ye beğenilip asılan yedi şiire Araplar “Muallakât-ı Seb'a” demişlerdir.

Tefahür; kendi kabilesini övmek için kullanılan bir kav-ramdır. Ayrıca Arapların iyi, güzel yönlerine Fedai’lu’l-Arab denirken; kötü, çirkin yönlerine Mesalibu’l-Arab denmiştir.

Araplar, ataerkil bir aile yapısına sahiptirler. Dolayısıy-la soyların devamı erkek ile olurdu. İslam öncesi Arap toplumunda kadına değer verilmezdi. Kızı olanlar bu du-rumdan utanç duyarlardı. Kız çocuklarını diri diri toprağa gömenler de vardı. Kabilelerin ve ailelerin varlıklarını de-vam ettirmeleri güce dayandığından dolayı savaşta ya-rarlılık sağlayacak erkek çocuk sahibi olmak övünülecek bir olaydı.

Arabü’l-âribe (asıl Araplar) Arap yarımadasının güneyin-de bulunan Yemen’deki Kahtanilerdir. Arab-ı müsta'ribe (sonradan Araplaşanlar) ise İsmail’in Cürhümlülerden bir kız ile evlenmesi ile onların soyundan gelenler için kulla-nılmaktadır. Bundan dolayı Hz.İsmail’in soyundan gelen-ler sonradan Araplaşanlardır (Arab-ı müsta'ribe).

Araplarda sosyal yapının temelini kabile teşkil etmek-teydi. Kabile, kan ve soy bakımından akraba olanların meydana getirdiği topluluklara verilen isimdir. Kabile başkanlarına emir, seyyid, şeyh ve melik gibi isimler veri-lirdi. Kabile başkanlarının problemleri çözme noktasında danıştığı bir meclis vardı. Göçebe hayatta danışmanlık görevini yerine getiren meclis, yerleşik hayat süren top-lumlarda yerini “mele” denen kuruma bırakmaktadır.

Toplumun tamamına hâkim olarak siyasi birlikteliği sağ-layacak bir devletten yoksun olan Araplar için aynı kan bağına mensup insanların oluşturduğu kabileler bir nevi korunak imkanı sağlıyordu. Kabile üyeleri arasında çok sıkı bir bağlılık mevcuttu. Kabile asabiyeti denilen ortak hareket şuuru sayesinde insanlar, can ve mal güvenlikle-rini sağlıyorlardı. Bir kabile üyesi herhangi bir nedenden dolayı kendi kabilesinden ayrıldığında başka bir kabi-lenin üyeliğine geçebilirdi. Araplar bu anlaşmalı geçişe “hilf” derlerdi.

NOTBir kişinin herhangi bir nedenden dolayı kendi kabilesinden atılması "el-Hal" kavra-mıyla ifade edilmekteydi.

İslam öncesi dönemdeki Araplarda aile kabile içerisinde bir yapı olarak varlığını devam ettirirdi. Aileden çok ka-bile bağlılığı ön plana çıkmaktaydı. Bu dönemde çeşitli evlenme biçimleri vardı. Bunlarda bazıları şunlardır:

1. Mut’a Nikâhı: Bu nikâh süreli nikâh olarak adlan-dırılır. Nikâh, belli bir süre kapsamında kıyılır. Süre bittiğinde nikâhta biter.

2. Nikâh-ı Bedel: Eşlerin karşılıklı değiştirmesi ile ger-çekleştirilen bir nikâh çeşididir.

3. Nikâh-ı Makt: Babasının ölümünden sonra büyük oğlun üvey annesiyle evlenmesi şeklindeki nikâhtır.

4. Nikâh-ı Şiğar: Mehir veya başlık vermemek için ailelerin karşılıklı olarak kızlarını birbirine vermesi şeklinde gerçekleştirilen nikâhtır.

5. Nikâh-ı İstibda: Erkek çocuğu olmayanların erkek evlat sahibi olmak için eşini başkasına sunmasıdır.

İslam’ın gelmesiyle birlikte bu nikâh çeşitleri kaldırılmştır.

NOTAsabiyet (kabile dayanışması) haklı veya haksız her durumda kabile üyesinin yanında yer almaktır. Kabile asabiyetinin önemli ol-ması, Araplar arasında “ensâb (soy) bilgisi”ni de çok önemli kılmaktadır.

Page 26: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

12

Ayet-olay irtibatı: Arapların kız çocuğu sahibi ol-duklarında bu durumdan utandıkları Kur'an'da Nahl 16/58-59. ayetlerde ifade edilmektedir.

Ayet olay iritbatı: Kız çocuklarının diri diri toprağa gö-mülmesi olayını Kur’an Tekvir suresi 81/8-9.ayetlerde anlatılmaktadır.

ÖABT Çıkmış Soru

İslam öncesi Arap toplumu; hürler, köleler ve azatlılar şeklinde üç sınıftan oluşmaktaydı. Azat-lılar, hürler ile köleler arasında bir statüye sahipti. Bir köle, sahibi tarafından azat edilirse azat edenin azatlısı olur ve onun kabilesinin bir üyesi sayılırdı. Bunlar, köleler gibi alınıp satılmazlar, fakat hürlerin haklarına da sahip olmazlardı. Bu toplumsal statü, Emeviler Dönemi’nde daha da genişletilmiş ve Arap olmayan yeni Müslümanları tanımlamak için kullanılmıştır.

Bu parçada sözü edilen toplumsal statü aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Ensâb

B) Mutayyebun

C) Halif

D) Mevali

E) Zımmi

ÇözümEnsâb: Araplarda soy bilgisi ile ilgili bilgidir.Mutayyebun: İslam öncesi dönemde Kureyş kabilesin-den Abdümenafoğulları Mekke yönetimi ve Kâbe hiz-metlerinin paylaşımı ile ilgili olarak, Abdüddâr ile ihtilafa düşmüş olanlar ile olan mücadelelerinde birbirlerini des-tekleyeceklerine dair bir kaba konulmuş güzel kokulu bir sıvıya ellerini batırarak Kâbe duvarına sürmüşlerdir. Bu yaptıklarından dolayı onlara “mutayyebun” yani “güzel kokulular” denilmiştir.Halif: İslam öncesi cahiliye toplumunda Araplar arasın-da yapılan ittifak yeminine “hilf” denilmekteydi. Bu an-laşmayı (hilf) yapan kişiye ise “halif” denilmekteydi.Mevali: İslam öncesi Arap toplumunda azat edilen kö-lelere “mevali” denilmekteydi. Bu toplumsal statü Eme-viler Dönemi'nde genişletilmiş ve Arap olmayan Müslü-manlar için de kullanılmıştır.Zımmi: Bu kavram İslam toplumuyla beraber geliştiril-miştir. Buna göre kavram; İslam egemenliğine giren top-raklarda bulunan ve yaşama hakkı elde eden Ehl-i kitap için kullanılmaktadır.

Cevap D

4.4. Kültürel hayat

İslam öncesi Arap dünyasında okuma ve yazma çok yay-gın değildi. Şiir ve şairlik önemli bir konuma sahipti. Ayrı-ca kabilecilik anlayışının öneminden dolayı soy (ensâb) bilimiyle uğraşanlar da vardı. Şairlik, büyücülük ve kahin-lik ile içi içe girmiş bir yapıydı. Bu anlamda kahinler ve büyücüler toplumda önemli bir yere sahiptiler. Şairlerin, soy bilginlerinin, kahin ve büyücülerin faaliyetleri çoğun-lukla sözlü kültüre dayanmaktaydı.

NOTİslam öncesi dönemde yazı çok yaygın olmamakla birlikte Araplar “müsnet” adı verilen bir yazı şeklini kullanıyorlardı.

Sözlü rivayete dayanan kültür, şairliğin ön plana çıkma-sına sebep olmuştur. Kültür büyük oranda hafızalarda korunup nesilden nesile aktarılıyordu. Sözlü geleneğin önemini artırdığı diğer bir ilim de hitabetti. Hem şairler hem de hatipler kabilelerin sosyal, siyasal ve ekonomik durumlarını ilgilendiren olaylar ile ilgili faaliyette bulunur-lardı. Arap toplumunda sözlü geleneğin önemli olması dilin doğru ve etkili kullanılmasını da önemli kılmaktaydı. Araplar dili iyi öğrenmeleri için çocuklarını süt annelerinin yanına veriyorlardı.

ÖABT Çıkmış Soru

Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Arap toplumuna ait güzel hasletlerden (güzel ah-lak) birisi değildir?

A) Şairlerin kabilelerini öven şiirler söylemeleri

B) Haksızlığa uğrayanları korumak için cemiyet-ler kurmaları

C) Kendilerine sığınanları canları pahasına korumaları

D) Dışarıdan gelenlere ikramda bulunmaları

E) Fakirlere, yoksullara yardımda bulunmalarıÇözümŞairler panayırlarda ve özellikle kabilelerinin başka ka-bileler ile olan mücadelelerinde övücü şiirler söylerlerdi. Hamaset içeren bu şiirler kabileler arasındaki yakınlaş-maları olumsuz etkilemekte ve çoğu zaman savaşları kışkırtıcı bir rol oynamaktaydı.

Cevap A

Page 27: oabt din konu - pegem.net din konu.pdf · DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT D İN KÜLTÜRÜ VE AHLAK B İLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,

13

5. FİL OLAYI

İslam öncesi Arap toplumunda putperestliğin yanı sıra Yahudilik ve Hristiyanlık dini mensupları da vardı. Yemen’de hüküm süren Himyerlilerin lideri Zûnüvâs Ya-hudiliği seçmiş ve halkı da zorla Yahudi inancını kabul etmeye zorlamıştır. Yahudiliğe geçmeyenler ise ateş çu-kurlarında (Uhdud) diri diri yakılmışlardı (Buruc suresi 4-8).

Bu durum Hristiyan olan Habeşistan’ın tepkisini çek-miştir. Habeş hükümdarı bölgedeki Hristiyanlara yardım etmek ve Zûnüvâs’ın yaptıklarına son vermek amacıyla Eryat komutanlığındaki bir orduyu Zûnüvâs ile savaşmak üzere göndermiştir. Bu ordu Zûnüvâs’ı yenilgiye uğrat-mış ve Zûnüvâs ölmüştür.

Habeşistan’ın gönderdiği ordu içerisinde Ebrehe de var-dır. Ebrehe zaman içinde Eryat ile anlaşmazlığa düşü-müş ve sonucunda onu öldürmüştür. Yemen yönetimini ele geçiren Ebrehe, Habeş hükümdarına bağlılığını bil-dirmiştir.

Ebrehe, bölgedeki insanların hac için yöneldikleri Kâbe’den vazgeçmeleri amacıyla, Yemen’in başkenti San’a’da Kulleys adında büyük bir mabed yaptırmıştır. Ancak insanlar buraya teveccüh etmemişlerdir. Hatta bir Arap buraya gelerek mabedin içine pislemiştir.

Çok büyük zorluklarla inşa edilen ve insanların gelmesi için çalışmalar yapılan mabede karşı böyle bir davranışın sergilenmesi Ebrehe’yi çok kızdırmıştır. Ebrehe, başın-da fillerin olduğu bir ordu hazırlatarak Mekke’ye doğru Kâbe’yi yıkmak için yola çıkmıştır.

Mekke’nin önlerine gelen Ebrehe, Abdülmuttalib ile teslim olmaları konusunda görüşmüştür. Abdülmutta-lib Ebrehe’ye Kâbe’yi Allah’ın koruyacağını söylemiştir. Ebrehe Kâbe’ye saldırıya geçtiğinde ebabil kuşları taşı-dıkları taşları Ebrehe ordusunun üstlerine atarak onların dağılmalarına sebep olmuşlardır.

Ayet-olay irtibatı: Bu olay Kur’an’da “Fil suresi”nde anlatılmaktadır.

NOTMüşrik Araplar Fil Olayı'ndan önce "Ficâr savaşlarını" takvim başlangıcı olarak alırken "Fil Olayı"ndan sonra bu olay takvim baş-langıcı olarak kabul edilmiştir.

II. ÜNİTEPEYGAMBERLİK ÖNCESİ HZ. MUHAMMED

1. HZ. MUHAMMED’İN SOYU, AİLESİ VE DOĞUMU

Araplar iki büyük kola ayrılmaktadır. Bunlar Kahtaniler (Arabü’l-âribe) ve Adnaniler (Arab-ı müsta'ribe)dir. Hz. Peygamber’in soyu Hz. İsmail’in torunu Adnan vasıta-sıylayla Hz. İbrahim’e kadar uzanmaktadır. İsmail babası Hz. İbrahim tarafından annesi Hacer ile birlikte Mekke’ye yerleştirilmişti. İsmail, bölgenin yerleşime uygun hâle gel-mesinden sonra buraya gelen Cürhümlülerden bir kız ile evlendi. İşte Peygamber'in ceddi bu evliliği neticesinde ortaya çıkan nesle dayanmaktadır.

NOTBakara suresi 2/124-129. ayetlerde Hz. İbrahim’in “neslinden imamlar çıkarması” için Allah’a yaptığı dua Peygamber’in soyu-nun onlara (İbrahim-İsmail) dayandığını gös-termektedir.

Hz. Peygamber’in babasının ismi Abdullah’tır. Abdul-lah, Kureyş’in Benî Hâşim kolundan Abdülmuttalib ve Şeybe’nin oğludur. Abdülmüttalib oğlu Abdullah’ı Ku-reyş kabilesinin Benî Zühre koluna mensup Vehb b. Abdümenâf’ın kızı Âmine ile evlendirmiştir. Hz. Peygam-ber bu evlilikten dünyaya gelmiştir.

NOTAbdülmutalib Zemzem kuyusunu ortaya çı-kardığı esnada Kureyşlilerin kendisi ile alay etmesi üzerine şayet on erkek çocuğu olursa birini kurban keseceğini söylemiştir. On er-kek çocuğu olunca bir kura çekmiş bunun sonucunda ise oğlu Abdullah kurban edile-cek isim olarak belirlenmiştir. Fakat yapılan itirazlar sonucu bu fikrinden vazgeçmiştir. Bir kahinin önerisi üzerine bir insanın diyeti olan on deve ve Abdullah arasında kura çekmiş kura develere isabet edinceye kadar sayıyı artırarak devam etmiştir. Neticede Abdül-muttalip yüz deve keserek bu vaadini yerine getirmiştir.

Anlatılanlara göre Hz. Peygamber’in babası Abdullah’ın yüzünde “nübüvvet nuru” denen bir parlaklık vardır ki bu Hz. Peygamber'in dünyaya geleceğinin bir göstergesidir. Bu nuru gören bir çok kız Abdullah ile evlenmek istemiş-tir. Abdullah, Âmine ile evlenince bu nur Âmine’ye geç-miştir. Âmine’de nurun sahibini dünyaya getirmiştir.

Hz. Peygamber, 20 Nisan (9 Rebiulevvel) 571 yılında pazartesi dünyaya gelmiştir. O, dünyaya gelmeden önce babasını kaybetmiştir. Ticaret ile uğraşan babası bu amaç için Gazze’ye gitmiş, dönüş yolunda Yesrib (Me-dine)e yaklaştığında hastalanmış, iyileşemeyerek vefat etmiştir. Abdullah, Yesrib’e defnedilmiştir.