obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej dziecka
DESCRIPTION
Obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej dziecka. Opracowała: Agata Muńko Wojewódzki Ośrodek Metodyczny Gorzów Wlkp. „Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech , łza, rumieniec dla wychowawcy. Nie ma objawu bez znaczenia. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Obserwacja jako podstawowa Obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej metoda diagnozy całościowej
dzieckadzieckaOpracowała: Agata MuńkoWojewódzki Ośrodek Metodyczny
Gorzów Wlkp.
„Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech , łza, rumieniec dla wychowawcy. Nie ma objawu bez znaczenia.
Trzeba notować i zastanawiać się nad wszystkim, odrzucać, co
przypadkowe, łączyć, co pokrewne, szukać kierujących spraw”
J. Korczak(1919)
„Diagnozowanie to złożony proces rozwiązywania problemów,
to przetwarzanie danych, a nie
rejestrowanie zachowań. Wiedza wykorzystywana przy
wyjaśnianiu jest oparta nie tylko na spostrzeganiu, lecz wymaga
myślenia i wnioskowania”W. J. Paluchowski
Obszary działań w Obszary działań w diagnoziediagnozie
Określenie stanu – jaki jestPoszukiwanie przyczyn tego stanu
Proponowanie działań w zakresie zmiany stanu
Prowadzenie działań
Celem diagnozy jest zebranie informacji o indywidualnym rozwoju
dziecka i jego funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych,
emocjonalno-społecznych, co wykaże braki i zaniedbania,
a jednocześnie pozwoli na opracowanie programu, który pomoże dziecku w podejmowaniu
działań przy rozwiązywaniu trudności i niepowodzeń, a w konsekwencji
osiąganie efektów.
Współczesna pedagogika wyróżnia różne rodzaje diagnoz:
socjologiczną,medyczną,prognostyczną,genetyczno-rozwojową,psychologiczną,edukacyjną,polityki oświatowej.
Dla dokładnego i rzetelnego poznania dziecka należy
prowadzić diagnozę holistyczną, która cechuje się nie tylko
ciągłością, ale przede wszystkim polimodalnością – czyli
ujmowaniem jednostki jako pewnej całości.
Elementy diagnozy Elementy diagnozy całościowej (holistycznej)całościowej (holistycznej)
Elementy diagnozy rozwojowo-genetycznej
Czynniki środowiskoweElementy diagnozy pedagogicznej
Struktura diagnozy Struktura diagnozy całościowej (holistycznej)całościowej (holistycznej)
Symbol dziecka. Wiek dziecka (w latach i miesiącach). Opis czynników warunkujących
rozwój w okresie płodowym, okołoporodowym i wczesnego dzieciństwa.
Opis środowiska rodzinnego i lokalnego – uwzględniając elementy wpływające na nieprawidłowości rozwoju dziecka.
Struktura diagnozy Struktura diagnozy całościowej (holistycznej)całościowej (holistycznej)
Charakterystyka dziecka – jego cechy zachowań, kompetencje, właściwości oraz trudności, zaniedbania czy deficyty rozwoju.
O ile wymagana jest diagnoza psychologiczna, zamieszcza się wydane orzeczenie czy badanie psychologiczne.
Wnioski i wskazania.
Nieodzownym warunkiem skutecznego opracowania
diagnozy całościowej (holistycznej)jest prawidłowy
dobór metod, które są sposobami zbierania informacji o dziecku.
W okresie dzieciństwa nie możemy wykorzystać wszystkich
proponowanych metod czy technik przedstawionych w literaturze metodologicznej czy
diagnostycznej. W poznawaniu dziecka mają
zastosowanie te metody i narzędzia, które są dostosowane do jego
możliwości rozwojowych i kompetencji poznawczo-emocjonalnych.
Podstawowe metody Podstawowe metody diagnozowania dzieckadiagnozowania dziecka
ObserwacjaAnaliza wytworów dzieckaDialogTesty diagnostyczneAnaliza dokumentów
Efekty działań diagnostycznych zależą od rzetelności
zastosowania i wykorzystania metod.
Diagnoza holistyczna musi się opierać na kilku
metodach diagnostycznych, a zgromadzony materiał winien
być opracowany całościowo.
ObserwacjaObserwacja
Jest podstawową i najczęściej stosowaną metodą badań
pedagogicznych. Bez niej niemożliwe byłoby
wręcz wykonywanie jakichkolwiek funkcji
wychowawczo-dydaktycznych.
Dobry ObserwatorDobry ObserwatorPosiada niezbędną wiedzę
do prowadzenia obserwacji.Wykazuje zainteresowanie osobami
i zjawiskami, będącymi przedmiotem obserwacji
Posiada takie cechy jak: rzetelność,spostrzegawczość,obiektywizm.
WiedzaWiedzaUkierunkowuje uwagę obserwatora. Ułatwia obserwację -dzięki niej
obserwator jest nastawiony na spostrzeganie tego, co istotne.
Utrudnia obserwację - gdy osoba obserwująca kieruje się głównie własną wiedzą o danym zjawisku, bez uwzględnienia innych opcji i założonych celów.
ZainteresowanieZainteresowanie
Zainteresowanie obserwatora osobami i zjawiskami, będącymi
przedmiotem obserwacji wpływa na: chęć poszerzenia swojej wiedzy
na temat obserwowanych zjawisk,
zwiększenie motywacji do działania,podniesienie trafności i wnikliwości
obserwacji.
RzetelnośćRzetelność
Obserwator potrafiZrezygnować z własnych zainteresowań,
skłonności, upodobań i nawyków, by podporządkować się celom i zadaniom obserwacji.
Widzieć i rejestrować to, co powinien a nie to, co jemu wydaje się ważne lub ciekawe.
Wnikliwie realizować zadania, wynikające z pełnionej przez siebie roli i reguł, ustalonych przez osoby, zbierające dane.
Dokładnie rejestrować zaobserwowane dane.
SpostrzegawczośćSpostrzegawczość
Obserwator potrafi Wyodrębnić dużą liczbę ważnych elementów
sytuacji w określonym czasie.Dostrzec nawet chwilowe aspekty ludzkich
zachowań i wzajemnych relacji.Szybko dostrzec szczegół i szybko
zarejestrować go.Zauważyć czyjś mimowolny grymas twarzy
lub mało wyraźny gest, szczegóły wyglądu, ubrania.
Być wrażliwy na zmiany rytmu i tonacji głosu.
ObiektywizmObiektywizm
ObserwatorPotrafi rejestrować swoje spostrzeżenia
zgodnie ze stanem faktycznym, niezależnie od własnych przekonań opinii, uczuć, interesów.
Ujmuje fakty i zdarzenia zgodnie z dokonaną obserwacją - nie ulega wcześniejszym nastawieniom i oczekiwaniom.
Nie ocenia. Nie interpretuje.
Po co obserwujemy Po co obserwujemy dziecko?dziecko?
Aby w jedną całość połączyć wiedzę teoretyczną z doświadczeniami praktycznymi. Wykorzystać ją w odkrywaniu przyczyn powstałych problemów rozwojowych u wychowanków.
Aby ocenić poziom rozwoju różnych umiejętności dzieci: obserwacja służy jako narzędzie poznania i weryfikowania spostrzeżeń nauczyciela na temat dziecka z jego rzeczywistymi zachowaniami.
Po co obserwujemy Po co obserwujemy dziecko?dziecko?
Aby formułować obiektywnie oczekiwania i cele edukacyjne, sposoby ich realizacji, skuteczność działa, aby lepiej komunikować się z dziećmi, monitorując ich rozwój.
Wyniki obserwacji mogą być punktem wyjścia rozmowy indywidualnej lub prowadzenia zebrań, posługując się zrozumiałym i komunikatywnym językiem.
Po co obserwujemy Po co obserwujemy dziecko?dziecko?
Obserwowanie dzieci pomaga nauczycielowi stawać się coraz bardziej obiektywnym, skutecznym w planowaniu celów działania.
Na podstawie obserwacji dzieci, zdarzeń, w jakie są one uwikłane nauczyciel formułuje hipotezy, przypuszczenia, angażuje własną wiedzę teoretyczną, aby znaleźć właściwe rozwiązanie i zaplanować działania na przyszłość. Dowiaduje się również, dlaczego zaistniała konkretna sytuacja i pojawił się problem.
ObserwacjaObserwacja
Jako metoda naukowa nie jest samym tylko postrzeganiem faktów, zdarzeń czy zjawisk. Jest nią osobliwy sposób postrzegania, gromadzenia
i interpretowania poznawanych danych, w
naturalnym ich przebiegu i pozostających w
bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora.
Cechy prawidłowej Cechy prawidłowej obserwacjiobserwacji
1. Celowość2. Obiektywność3. Planowość4. Selektywność5. Dokładność
CelowośćCelowość
Polega na jasnym sprecyzowaniu i określeniu celu, jaki ma
być realizowany w wyniku postępowania obserwacyjnego.
Pytania:1.Co chcę obserwować?2.Kogo chcę obserwować?3.Co muszę wiedzieć na ten temat?
! ! ! Im węższy cel obserwacji, tym łatwiej o precyzyjne jego określenie, a tym samym
skuteczną jego realizację.
ObiektywnośćObiektywność
Polega na postrzeganiu i rejestrowaniu tego, co jest jej przedmiotem
niezależnie od osobistych doświadczeń, czyli subiektywnego
nastawienia do danego zjawiska lub oczekiwań obserwatora.
Obiektywność pozwoli rozgraniczyć spostrzeżenia od interpretacji,
uniknąć przedwczesnego stwierdzenia i wyciągania
wniosków.
PlanowośćPlanowość
Umożliwi zebranie materiału, zgodnie z przyjętym postępowaniem.
Obserwacja zatem powinna być prowadzona według ustalonego planu, który określa:
1.Termin, czas trwania;2.Poszczególne etapy;3.Sposób prowadzenia obserwacji i rodzaj
zapisu;4.Warunki i sytuacje, w jakich odbywa się
obserwacja zachowań dziecka;5.Zasady interpretacji zgromadzonego
materiału obserwacyjnego.
SelektywnośćSelektywność
Polega na ścisłym postrzeganiu przygotowanego uprzednio rejestru
kategorii zachowań dziecka. Nauczyciel musi wiedzieć, jakie zachowania będzie obserwował i
dokładnie je rejestrował. Taki rejestr ułatwia uwzględnienie istotnych cech
badanego. Selektywny charakter dotyczy również
miejsca i czasu badanego zjawiska.
DokładnośćDokładność
Dokładna obserwacja jest:1.Wierna (gdy obserwowane
zjawiska nie zostały zniekształcone);
2.Wyczerpująca (umożliwia obserwacje szczegółów);
3.Wnikliwa (uwzględnia wzajemne relacje, następstwa, zmiany obserwowanych faktów i zjawisk).
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Powierzchowność i ogólnikowość, fragmentaryczność (ogranicza się do krótkich notatek sprawozdawczych lub wypełniania arkusza, co nie odzwierciedla wiernego obrazy zachowań dziecka);
Brak ujmowania istotnych cech (koncentrowanie się na ocenie osiągnięć programowych, a nie na podstawach wiedzy z zakresu rozwoju dziecka);
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Wyprowadzanie przedwczesnych wniosków – „etykietowanie „(brak wystarczającej ilości przeprowadzonych obserwacji w różnych sytuacjach, koncentrowanie się na wypełnianiu arkusza obserwacji);
Brak ujmowania zachowania dziecka na tle sytuacji i niewłaściwa interpretacja;
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Brak obiektywizmu obserwatora (niewłaściwe zachowania, uleganie wpływom własnych emocji, uprzedzeń i oczekiwań);
Brak wiedzy psychologiczno-pedagogicznej nauczyciela (powoduje nieprawidłowości w prowadzeniu obserwacji i wyciągania wniosków).
Zalety obserwacjiZalety obserwacjiUmożliwia bezpośrednie poznanie
zachowania dzieci w naturalnych warunkach i okolicznościach;
Ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej lub wprowadzenie w niej zmian i poprawek we wstępnej fazie, jak również częściowe jej zweryfikowanie;
Umożliwia sprawdzenie twierdzeń, uzyskanych za pomocą innych metod, przez co pogłębia przekonanie o ich słuszności;
Zalety obserwacjiZalety obserwacji Pozwala na uzyskanie informacji o
dzieciach, które trudno zdobyć innymi metodami badań (np. kwestionariusz wobec dziecka sześcioletniego, ale reakcja dziecka w chwili pochwały);
Sprzyja ciągłemu ulepszaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela, który uważnie obserwuje dzieci, widzi w nich niejako odbicie swoich braków i niedociągnięć w postępowaniu pedagogicznym. W przyszłości będzie im zapobiegać.