od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. ewolucja idei

8/18/2019 Od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. Ewolucja idei

1/15

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2011, t. 8

http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2011.t.8/art.09.pdf

arr! #ee $oe i %helsea &ose '!t!k

(d metod! naukowe)do naturalizmu metodologi*znego.

+wolu*)a idei ,

$aul de ries w reak*)i na po)awienie si krea*)onizmu naukowe-go i )ego rosn* popularno w konserwat!wn!*h krga*h prote-stan*ki*h w lata*h szedziesit!*h dwudziestego wieku zapropono-

wa3 pewien spos45 rozumienia nauki kt4r! nazwa3 6naturalizmemmetodologi*zn!m7. ako profesor filozofii w heaton %ollege zna-laz3 si on w intelektualn!m *entrum amer!kaskiego ewangelikali-zmu i *h*ia3 zaoferowa studentom alternat!w dla krea*)onizmu na-ukowego z )edne) stron! oraz 6ewolu*)onist!*znego s*)ent!zmu7z drugie). ;daniem de riesa o5a te pogld! przedstawia) zniekszta3-*on! o5raz nauki i zmanipulowan wiar. 1

, arr! #ee $(+ and %helsea &ose ' Gerard

K'L% +wa > ('(&(?>A Bwona > L'B?;%;+ Bza5ela (IJA%;A >atarz!na $BJ>A &ados3aw$#A=( 'arika $($&A?>A Kariusz ?AGA@ >arolina ?=+@%+# >atarz!na ?;(= i $iotr &NI#+?>B. $rzek3adu dokonali studen*i filozofii na Lniwers!te*ie ;ielonog4rskim w ra-ma*h translatorium z )z!ka angielskiego prowadzonego przez mgra Kariusza ?agana. &e-*enzent: 4zef ;(@ >atedra Iiologii =eoret!*zne) >atoli*kiego Lniwers!tetu #u5elskiego.

1 >oresponden*)a elektroni*zna midz! $aulem de riesem a %helsea '!t!k 28 kwiet-nia 200OP $aul K+ &B+? 6@aturalizm w nauka*h prz!rodni*z!*h. $erspekt!wa *hrze*i)a-ska7 prze3. &ados3aw $#A=( Filozoficzne Aspekty Genezy 2011 t. 8 s. 12Q R121-1EDShttp://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/indeT.phpUa*tionVtekstWidV21Q 0D.02.2012.

http://www.asa3.org/ASA/PSCF/2007/PSCF9-07Poe.pdfhttp://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=214http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=214http://www.asa3.org/ASA/PSCF/2007/PSCF9-07Poe.pdf


2/15

arr! $oe i %helsea '!t!k Od metody naukowej do naturalizmu...

=ermin naturalizm metodoloiczny po raz pierwsz! ukaza3 siw druku w art!kule 6@aturalizm w nauka*h prz!rodni*z!*h7 napisa-n!m przez de riesa dla Christian Scholar!s "eview w 198O roku.*zenie) de ries przez wiele lat pos3ugiwa3 si t!m terminemw trak*ie za) uniwers!te*ki*h oraz rozm4w z kolegami z heaton%ollege. (d *zasu pu5lika*)i termin 6naturalizm metodologi*zn!7 prz!)3 si wr4d *z*i naukow*4w teolog4w i filozof4w za)mu)-*!*h si temat!k nauki i religii. LH!wa go prz!*h!ln! temu u)*iu

nauki fiz!k i teolog &o5ert &ussell )ak r4wnieH matemat!k i filozof illiam Kem5ski kt4r! si mu sprze*iwia. 2 >arl Gi5erson i Konaldeith I. 'iller i &o5ert (. %on-nor Q natomiast prze*iwni*! to na prz!k3ad Alin $lantinga .$. 'o-reland i ?tephen %. 'e!er. D %i ostatni odrzu*a) naturalizm metodo-

2 $or. &o5ert ohn & L??+## 6+s*hatolog! and ?*ientifi* %osmolog!: From %onfli*t to Bn-tera*tion7 w: arr! #ee $(+ and . ?tanle! 'A==?(@ eds. What God Knows: Time andthe Question of Divine Ia!lor Lniersit! $ress a*o =eTas 200D s. 10CP illiamA. K+'I?>B Intellient Desin: The !"ide !etween #$ien$e % Theolo& Bnterarsit!$ress Kowners Groe Bllinois 1999 s. 19 OC O9 119 22E-22Q 2DC.

E >arl . GBI+&?(@ i Konald A.


3/15

Filozoficzne Aspekty Genezy Z 2011, t. 8

logi*zn! g34wnie dlatego He nie pozostawia w nau*e mie)s*a dla 5ez- poredniego dzia3ania direct action Ioga. %h*ieli5! oni a5! opr4*z prz!*z!nowo*i 5ezporednie) immediate causality nauka 5ra3a poduwag takHe prz!*z!nowo ostate*zn lu5 *elow. $isz tak )ak5! przekonanie He nauka powinna za)mowa si t!lko prz!*z!nami 5ez- porednimi stanowi3o wsp43*zesn innowa*) a prze*ieH prz!*z!n*elow!*h nie uwzgldnia3a )uH nauka w sensie zdefiniowan!m przezFran*isa Ia*ona 1DO1-1O2O w Novum Organum.

zasadzie s3owo 6nauka7 ang. science po*hodz*e od 3a*i-skiego s3owa scientia pierwotnie ozna*za3o 6wiedz7. >ied! rednio-wie*zni s*holast!*! uznawali teologi za 6kr4low nauk7 mieli nam!li wsz!stkie dziedzin! wiedz!. ;na*zenie s34w zmienia si )ednak z 5iegiem *zasu pod wp3!wem *z!nnik4w kulturow!*h w t!m rozma-it!*h pogld4w filozofi*zn!*h. Kla $latona wiedza zm!s3owa 5!3a )e-d!nie mniemaniem ale dla Ar!stotelesa stanowi3a na)pewnie)sz for-m wiedz!. (d *zas4w redniowie*zn!*h pod wp3!wem ar!stotele-sowskiego pogldu na wiedz przesiknitego m!l =omasza z Ak-winu s3owo 6nauka7 za*z3o ozna*za wiedz zm!s3ow. (d wiekudziewitnastego terminem t!m okrelano dziedzin naz!wan niegd!filozofi prz!rod!. ; up3!wem *zasu filozofia prz!rod! otrz!ma3amiano nauki prz!rodni*ze) a ta w ko*u sta3a si po prostu nauk.

@auka nie w!klu*za inn!*h form wiedz! a )e) kompeten*)e ogra-ni*za) si do opisu wiedz! moHliwe) do uz!skania drog o5serwa*)izm!s3owe). @awet )eli I4g dzia3a w fiz!*zn!m wie*ie 5ezpored-nio nau*e pozosta)e opisanie tego *o moHna zao5serwowa za pomo-* zm!s34w nie za tego *o naukowie* uwaHa za ostate*zn prz!*z!-n zao5serwowanego z)awiska. $owo3u)* si na autor!tet $isma[witego ludzie mog wierz! He I4g ukszta3towa3 i*h w 3onie mat-ki. A5! )ednak ten pogld m4g3 5! naukow! naleHa3o5! opisa )ak

gii naukowe). B*h stanowisko prawdopodo5nie nie 5!3o5! tak kontrowers!)ne gd!5! de riesnie zaproponowa3 metod! naukowe) kt4ra )ako sw4) punkt w!)*ia prz!)mu)e naturalizm.$or. Alin $#A@=B@GA 6'ethodologi*al @aturalismU7 Perspectives on Science and Christian Faith ?eptem5er 199C ol. Q9 no. E s. 1QE-1DQ http://www.asaE.org/A?A/$?%F/199C/$?%F9-9C$lantinga.html 2D.01.2010.

1E9

http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1997/PSCF9-97Plantinga.htmlhttp://www.asa3.org/ASA/PSCF/1997/PSCF9-97Plantinga.htmlhttp://www.asa3.org/ASA/PSCF/1997/PSCF9-97Plantinga.htmlhttp://www.asa3.org/ASA/PSCF/1997/PSCF9-97Plantinga.html


4/15


ten pro*es prze5iega fiz!*znie w *iele. ( dziwo oso5! de5atu)*e nadwarto*i naturalizmu metodologi*znego nie odwo3u) si ani do art!-ku3u de riesa w kt4r!m przedstawi3 on uzasadnienie tego rozumie-nia naukowo*i ani do Ia*ona i )ego metod! naukowe). '4wi po prostu og4lnikowo o 6nau*e7.

I! moHe takie samo zna*zenie *o u*zestni*! sporu o naturalizmmetodologi*zn! ma) *i kt4rz! porusza) pokrewne zagadnienia le*znie uH!wa) tego terminu. ( ile nam wiadomo ohn $olkinghorne

Arthur $ea*o*ke ?tephen a! Gould &i*hard Kawkins &ussell ?tan-nard *z! $aul Kaies nie pos3ugu) si nim. @iekt4rz! stosu) inn ter-minologi. $ea*o*ke m4wi o 6teist!*zn!m naturalizmie7 przez kt4r!ma na m!li He 6w tw4r*zo*i Ioga w wie*ie dzia3a *zsto RXS *o*o naz!wam! \prz!padkiem]7. O Gi5erson i + D"oi od nau(i do !oa. K"es nas*&$h ws*el(i$h )os*u(iwa-

prze3. oanna Gilewi*z !dawni*two ;!sk i ?-ka $ozna 200Q s. 1C8 C9 1CC-180 20O208-209 211 2EO.

C GBI+&?(@ i


5/15


6/15


.etoda nau(owa /"an$isa !a$ona

dialogu nauki i religii termin 6naturalizm metodologi*zn!7 od-nosi si do w!mogu uprawiania nauki tak )ak gd!5! I4g nie istnia3a prz!na)mnie) )ak5! nie odgr!wa3 Hadne) roli w fiz!*zn!m wie*ie.$rz!pomina naukow*om i teologom o potrze5ie o5iekt!wizmu 5ada. @aturalizm metodologi*zn! to pr45a stworzenia neutralnego sposo5um!lenia kt4r! rozwaHania teologi*zne relegu)e poza o5r5 nauki.

%z! )ednak rze*z!wi*ie )est to pogld neutraln! sprz!)a)*! o5iekt!-wizmowiU A moHe w isto*ie niwe*z! on dHenia Ia*ona do opra*o-wania metod! naukowe) kt4ra 5!3a5! wolna od metafiz!*zn!*huprzedzeU

?z!5ki rozw4) wiedz! o wie*ie fiz!*zn!m kt4r nazwano p4^nie)6nauk7 nastpi3 wraz z wielkim rozkwitem intelektualn!m na po-*ztku siedemnastego wieku. ;a spraw taki*h ludzi )ak >opernik i >epler pod konie* redniowie*za w!tr!sn3 strumie idei dot!*z-*!*h ru*hu planet le*z spitrzon fal zaini*)owa3a dopiero zapropo-nowana przez Ia*ona nowa r!gor!st!*zna metoda 5ada fiz!*znego

wiata. Ia*on uzna3 He rozw4) tego *o dzi naz!wam! wiedz nauko-w nie m4g35! do) do skutku gd!5! naukow*! nie przestali 5azo-wa na metafiz!*zn!m fundamen*ie filozofii gre*kie). %ho*iaH istnie-nie wikszo*i nauk zawdzi*zam! Grekom Ia*on zauwaH!3 He na-uka gre*ka mia3a zw!kle *harakter 6retor!*zn!7 a nie dowiad*zaln! prawd! poszukiwano drog d!sput a filozofowie 6ulegali am5i*)ii pr4Hno*i z5!tnio si kaHd! z ni*h trosz*z!3 o stworzenie w3asne)sekt! i zdo5!*ie popularno*i7. 1O

Ar!stoteles i inni gre**! filozofowie w!)aniali 6dzia3anie7 fiz!*z-nego wiata przeprowadza)* rozumowanie logi*zne oparte na filo-zofi*zn!*h przes3anka*h. ?tagir!ta o5)ani3 w ten spos45 *zas a5solut-

n! niesko*zon przestrze i wie*zn materi wiata. @a podstawieswo)e) kon*ep*)i @ieporuszonego $orusz!*iela w!t3uma*z!3 doskona-

1O Fran*iszek IA%(@ Novum Organum prze3. an ikar)ak #i$lioteka &lasyk%w Filo' zofii $astwowe !dawni*two @aukowe arszawa 19DD s. 9D.

1Q2


7/15


3! sfer!*zn! kszta3t *ia3 nie5ieski*h oraz i*h doskona3e koliste or5it!.Ar!stotelesowski I4g to nar*!z kt4r! spdza wie*zno na kontem- pla*)i w3asnego pikna pod*zas gd! *a3! sze*hwiat o5ra*a si wo-k43 niego. $od konie* redniowie*za nauka polega3a na dopasow!wa-niu o5serwa*)i do s!stemu metafiz!*znego Ar!stotelesa. Ia*on niezaproponowa3 nowe) metod! po to 5! uwolni nauk od Ioga nieuwaHa3 5owiem He kwestia Ioga moHe w )akikolwiek spos45 wstrz!-m!wa rozw4) wiedz!. (pra*owa3 natomiast pode)*ie do 5ada nad

funk*)onowaniem wiata kt4re opiera3o si na o5serwa*)i nie za naidea*h metafiz!*zn!*h. Irak mie)s*a nie pozwala nam na analiz po-krewne) wsp43*zesne) de5at! nad t!m *z! metoda naukowa w og4leistnie)e ale )uH sam fakt He taka d!skus)a si to*z! wiad*z! o t!mHe filozofi*zne pro5lem! humanist!ki przenikn3! na grunt nauk prz!-rodni*z!*h i spo3e*zn!*h.

Ia*on w!odr5ni3 r4Hne kategorie prz!*z!n z)awisk. 'etafiz!kam4wi o prz!*z!na*h *elow!*h lu5 ostate*zn!*h natomiast o5serwa-*)e wiata wskazu) na 5ezporednie prz!*z!n! w sferze empirii. Bdeimetafiz!*zn!*h o t!le nie uznawano za wza)emnie sprze*zne o ile po-strzegano )e )ako dot!*z*e innego poziomu dowiad*zenia. ; drugie)stron! Ia*on w!ra^nie uwaHa3 He niekt4re z ni*h s 53dne. 'nie)wi*e) w t!m sam!m *zasie Galileusz doszed3 do ident!*znego wnio-sku w odniesieniu do ar!stotelesowskie) kon*ep*)i nie5a. 'etoda na-ukowa opiera si )ednak na paru wielki*h za3oHenia*h metafiz!*zn!*hw!wodz*!*h si z wiar! 5i5li)ne): 1 istnie)e rze*z!wist! poznawal-n! zm!s3owo wiat oraz 2 wiat ten *e*hu)e si pewn!m uporzdko-waniem kt4rego prze)aw! da si opisa i przewidzie w taki spos45He moHna im nada miano 6praw7. &4Hni*a midz! metafiz!*zn!miza3oHeniami Ia*ona a s*holast!k4w polega na t!m He te pierwsze nieo5e)mu) konkretn!*h w!)anie dzia3ania wiata. ed3ug Ia*onawiara w ?tw4r* w Haden spos45 nie ograni*za tego do )aki*h odkr!mog doprowadzi 5adania w t!m zakresie.

1QE


8/15


.etafi*&$*ne (onota$0e natu"ali*mu

Ke ries wola35! a5!m! Z zastanawia)* si nad zastosowa-niem terminu 6naturalizm7 Z nie angaHowali si w gr! )z!kowe )ed-nak s3owa s narzdziami s3uH*!mi do przekaz!wania idei i nie moH-na i*h ignorowa. %z! naturalizm moHna uzna za metod zdo5!wa-nia wiedz! naukowe) poz5awion metafiz!*zn!*h konota*)i z )akimito s3owo zawsze 3*zonoU &odzina w!raz4w natura/naturaln!/natura-

lizm w!wodzi si w isto*ie z trad!*)i m!li za*hodnie) na5rzmia3e)ukr!t!mi filozofi*zn!mi i teologi*zn!mi implika*)ami.

?3owo 6natura7 to poet!*ki s!nonim lu5 metafora dowiad*zalne-go zm!s3owo wiata Z ma ono li*zne metafiz!*zne konota*)e od kt4-r!*h woln! )est 5ardzie) naukow! termin 6fiz!*zn!7. ;w!*za) okrela-nia fiz!*zne) rze*z!wisto*i *z! materialnego wiata mianem 6natur!7w!r4s3 z alegor!*zne) poez)i szko3! w %hartres. *zasie gd! ar!sto-telizm przeH!wa3 rozkwit przedstawi*iele te) szko3! H!wili platoski pogld na wiat kt4r! dominowa3 przed wiekiem )edenast!m. Godzilioni >sig &odza)u z platoskim Timaosem darz!li sza*unkiem

i 5adali wiat materialn!. i*h alegor!*zne) poez)i stworzon! porz-dek fiz!*znego wiata nosi zatem miano @atur! Z 5ogini kt4ra na pole*enie Ioga kor!gu)e to *o nienaturalne. 1C Ja*iskie s3owo natu'ra nie odnosi si do fiz!*znego wiata )ako takiego le*z do powsta-wania *harakteru konst!tu*)i lu5 kolei rze*z!. 18 Bnne pokrewne muokrelenia to: nataln! nat!wno i nat!wn!. !5rawsz! s3owo natu'ra )ako nazw dla personifika*)i porzdku fiz!*znego poe*i sugero-wali He )ego *harakterem kole) rze*z! *z! 6natur7 )est realiza*)awoli Ioga.

1C %.?. #+B? The 1lleo"& of 2ove: 1 #tud& in edieval T"adition (Tford Lnier-sit! $ress @ew


9/15


)z!ku angielskim s3owo 6natura7 w wielu swoi*h zna*zenia*hodnosi3o si do istotn!*h prz!miot4w rze*z! posiadan!*h przez niemo*! lu5 mo*! dzia3a)*!*h w rze*za*h. Kefini*)a s3owa 6natura7w odniesieniu do wiata fiz!*znego podana w '5fo"d 4nlish Di$6tiona"& ma w!so*e metafiz!*zn! w!d^wik: 6=w4r*za i regulu)*asi3a fiz!*zna kt4re) prz!pisu)e si dzia3anie w materialn!m wie*iei kt4r uzna)e si za 5ezporedni prz!*z!n wsz!stki*h )ego z)a-wisk7. 19 ittgenstein nau*za3 rze*z )asna He zna*zenie s3owa okre-

lane )est przez spos45 )ego uH!*ia nie za s3ownikow defini*).Kziki zrozumieniu *o naukow*! i inni ludzie ma) na m!li odno-sz* po)*ie 6natur!7 do fiz!*znego wiata moHem! zda so5ie spra-w ze zwizane) z nim nieuwiadomione) sk3onno*i do m!leniai m4wienia He natura w!konu)e r4Hne dzia3ania. @atura )ako wiat fi-z!*zn! ni*zego )ednak nie ro5i. (na po prostu )est. naturze za*ho-dz r4Hne z)awiska ale ona sama nie pode)mu)e Hadne) ini*)at!w!. $o prostu istnie)e.

sp43*zesna sk3onno do m!lenia He natura )est 5!tem oH!wio-n!m nie w!wodzi si 5ezporednio ze redniowie*zne) poez)i alego-r!*zne) w kt4re) stworzenie po raz pierwsz! spersonifikowano )ako @atur. ?k3onno ta ma ^r4d3o ra*ze) w (wie*eniu a spotgowa3a )nowoH!tna kon*ep*)a ra*)onalno*i propagowana przez taki*h metafi-z!k4w )ak egel 'arks @ietzs*he ?pinoza i #ei5niz kt4rz! t*hnliw @atur si3 napdow i *el. iek dziewitnast! w!pe3ni3 @atur6zasad7 kt4ra wed3ug Gregor!_ego =horn5ur! pe3ni3a funk*) 6su5-st!tutu Ioga7. 20

?3owo 6naturalizm7 wz5oga*a po)*ie natur! o dodatkow tre. @a pierwsz! rzut oka w!dawa 5! si mog3o He niesie ono ze so5ide o5iekt!wizmu ale )est wprost prze*iwnie. @aturalizm to pogldfilozofi*zn! w m!l kt4rego wsz!stkie z)awiska moHna w!)ani w!-

3*znie za pomo* 6naturaln!*h7 *z! fiz!*zn!*h prz!*z!n 5ez u*ie-

19 The 3om)a$t 4dition, s. 1900.

20 ;a t uwag arr! #ee $oe )est wdzi*zn! Gregor!_emu =horn5ur! z kt4r!m regular-nie prowadzi d!skus)e.

1QD


10/15


kania si do w!)anie metafiz!*zn!*h. ;auwaHm! He naturalizmw*ale nie oferu)e pomo*! w 5adaniu fiz!*znego wiata. '4wi*o 6naturaln!m7 stanie *zego mam! na m!li 6normaln konst!tu*)rze*z!7 *z!li rze*z! takie )akimi s. $o)*ie konst!tu*)i *zego nieimpliku)e )ednak He to *o musi mie *harakter fiz!*zn!. A5! otrz!-ma pogld zgodnie z kt4r!m w!)anienie 6naturalist!*zne7 w!*zer- pu)e wsz!stko *o moHna powiedzie o dane) rze*z! naleH! dodainne rozr4Hnienie Z oddzieli to *o 6naturalne7 od tego *o 6du*ho-

we7.'etoda naukowa )uH od dawna opiera si na za3oHeniu He nauka

za)mu)e si )ed!nie 5adaniem wiata fiz!*znego i t!m *zego moHnadowiedzie si na podstawie o5serwa*)i z)awisk fiz!*zn!*h. @atura-lizm nie wnosi do metod! naukowe) ni*zego *o i tak nie ograni*za3o- 5! )uH nauki do 5adania taki*h z)awisk. G3osi natomiast He prz!*z!n!6naturalne7 *z! fiz!*zne t3uma*z wsz!stkie z)awiska He t!lko nauko-wa analiza danego zagadnienia prowadzi do uzasadnion!*h rozwizaoraz He empir!zm g3osz*! iH wiedza zdo5!wana )est drog do-wiad*zenia zm!s3owego to )ed!na uprawniona forma wiedz!. $ro- 5lem z naturalizmem polega na t!m He w Haden spos45 nie prz!*z!-nia si do rozwo)u wiedz! naukowe) i znie*h*a do zg35iania inn!*hrodza)4w wiedz!.

Ia*on dostrzeg3 He metafiz!*zne w!)anienia funk*)onowaniawiata wstrz!mu) dalsze do*iekania. $o)*ie 6prz!padku7 to w3anietakie wsp43*zesne metafiz!*zne w!)anienie 6prz!padek7 nie naleH! )ednak do )z!ka nauki le*z do )z!ka #as egas i 'onte %arlo. rama*h naturalizmu 6prz!padek7 stanowi znakomite w!)anienie poniewaH ma zastosowanie w kaHde) s!tua*)i. !)ania wsz!stko. e-li wiem! He *o za*hodzi prz!padkowo to nie musim! prowadzidalsz!*h 5ada. @ie ma potrze5! poszukiwa )akiego nieznanego

)esz*ze me*hanizmu. ;darzenie prz!padkowe nie ma prz!*z!n!. @a-uka za)mu)e si )ednak odkr!waniem prz!*z!n Z nawet t!*h kt4releH u podstaw zdarze losow!*h. t!m wzgldzie prz!)*ie istnie-nia Ioga zna*znie 5ardzie) prz!*z!nia si do rozwo)u nauki niH za3o-Henie dzia3ania prz!padku. I4g zapewnia podstaw dla uporzdkowa-

1QO


11/15


nia i regularno*i kt4re moHna odkr!wa w wie*ie fiz!*zn!m. $rz!- padek z drugie) stron! to prz!*z!na *elowa kt4ra pe3ni r4wnieHfunk*) prz!*z!n! spraw*ze) Z stanowi metafiz!*zne w!)anienie fi-z!*zn!*h z)awisk`

@aturalizm metodologi*zn! sugeru)e He 5adania naukowe naleH! prowadzi w zgodzie z za3oHeniem iH I4g nie odgr!wa Hadne) roliw wie*ie fiz!*zn!m. eHeli )ednak metoda naukowa sprowadza si )e-d!nie do o5serwa*)i i opisu fiz!*znego wiata to po *o w og4le poru-

sza zagadnienie IogaU $rz!)mu)* naturalizm metodologi*zn! na-ukowie* posi3ku)e si stanowiskiem filozofi*zn!m )ako metodologio5e)mu)* idee metafiz!*zne kt4re nie ma) istotnego zna*zenia dla 5adanego pro5lemu naukowego.

4(s)e"&ment

&ozpatrzm! prost! eksper!ment naukow!. %h*em! dowiedziesi ile waH! leH*! na stole 5o*henek *hle5a. aki *h3opie* twierdziHe *hle5 umie*i3a na stole )ego matka. Bnne dzie*ko m4wi He zro5i3to ssiad z mieszkania o5ok a )esz*ze kto inn! przekonu)e He 5o*he-nek leHa3 tam zawsze. Jatwo zauwaH! He Haden z t!*h moHliw!*hs*enariusz! nie ma wp3!wu na wag *hle5a. @ie trze5a zak3ada Hekto po3oH!3 *hle5 na stole teizm lu5 deizm ani He *hle5 5!3 tam za-wsze naturalizm ani nawet He kto go tam po3oH!3 ale naleH! waH!go tak )ak5! zawsze leHa3 na stole naturalizm metodologi*zn!. ;wa-Henie *hle5a w zgodzie z za3oHeniem He zawsze 5!3 na stole nawet )eli uwaHam! He kto go tam umie*i3 nie ma Hadnego wp3!wu naw!nik waHenia.

?3owo 6natura7 to poet!*ki s!nonim lu5 metafora dowiad*zalne-go zm!s3owo wiata. ?3uH!3o takHe )ako )ego alegor!*zna personifika-

*)a utoHsamia)*a rze*z!wisto fiz!*zn z 5ogini @atur. Gd!w wieka*h osiemnast!m i dziewitnast!m ta personifika*)a z!skiwa3a*oraz wiksz popularno nie ozna*za3a ni*zego metafiz!*znego *z!religi)nego ludzie ;a*hodu na og43 nie wierz!li )uH 5owiem w du*ho-wo 5oskiego aspektu wiata fiz!*znego. wieku dwudziest!m za

1QC


12/15


spraw prze*i*ia si ru*hu ekologi*znego skra)ne) teologii femini-st!*zne) wraz z towarz!sz*!m )e) odrodzeniem kultu 5ogini matki )ak r4wnieH sk3onno*i do prz!pis!wania pro*esowi ewolu*)i wolioraz zdolno*i m!lenia i pode)mowania de*!z)i dosz3o )ednak do po-nowne) sakraliza*)i fiz!*znego wiata.

ak na ironi owa resakraliza*)a z5ieg3a si w *zasie ze mier*i poez)i w szeroko rozumiane) kulturze ;a*hodu. #udzie pisz*! poez)dla sie5ie i nieli*zn!*h elit w*iH stanowi margines spo3e*zestwa

za mas! nie *zerpi )uH prz!)emno*i z kontemplowania poez)i. uH )e) nie rozumie). @ie przemawia do ni*h. Lmie)tno ra*howaniai zdolno o5serwa*)i Z 6)ego runo 5!3o 5ia3e ni*z!m niegX7 , Z to dwa aspekt! )edne) *a3o*i. @auka polega na s!m5oli*zne) repre-zenta*)i i analogii. [mier w!o5ra^ni poet!*kie) i zastpienie )e) su-*h rze*zow dos3owno*i nie u5oga*a nauki.

@aturalizm zdominowa3 li5eraln teologi na prze3omie dziewit-nastego i dwudziestego wieku kied! to u*zeni poszukiwali 6naturali-st!*zn!*h7 w!)anie dla z)awisk religi)n!*h. 5adania*h 5i5li)n!*h po)awi3a si sk3onno do naturalist!*znego w!)aniania *ud4w pro-

ro*tw o5)awie w*ielenia %hr!stusa i *a3e) gam! inn!*h *hrze*i)a-ski*h wierze. @aturalizm prze*z! temu 5! )akikolwiek trans*endent-n! 5!t dzia3a3 w dowiad*zaln!m zm!s3owo wie*ie. ; tego powodunaturalizm *ile wiHe si z filozofi*zn!m materializmem g3osz-*!m He istnie)e t!lko wiat materialn!.

%z! naturalizm metodologi*zn! posuwa nauk naprz4dU %z! nale-H! o*zekiwa od ateist4w 5! prz!)li metodologi*zn! agnost!*!zmdziki kt4remu mogli5! za*howa o5iekt!wizm w pra*! naukowe)U @ie 5!3o5! to do5re rozwizanie poniewaH Z podo5nie )ak w prz!- padku naturalizmu metodologi*znego Z do metod! naukowe) niepo-trze5nie wprowadzano 5! t!m sam!m kwesti Ioga.

, $rz!p. t3um. est to fragment dziewitnastowie*zne) amer!kaskie) r!mowanki przed-szkolne) i szkolne) 6'ar! ad a #ittle #am57. Autorz! odnosz si zapewne do przekonaniaHe r!mowanki i muz!ka pomaga) u*zniom rozwi)a w!o5ra^ni przestrzenn dziki *zemu3atwie) prz!swa)a) wiedz z zakresu matemat!ki i nauk prz!rodni*z!*h.

1Q8


13/15


poglda*h &i*harda Kawkinsa i inn!*h podo5n!*h mu ludzimoHna dostrze* przekonanie He )eli z)awisko zosta3o opisane to )ew!)aniono. $rze*hodz oni od naturalizmu metodologi*znego do ma-terializmu metodologi*znego kt4r! w )esz*ze wiksz!m stopniu od- 5iega od metod! naukowe). $od*zas gd! metoda ta ograni*za si dotego *o moHna empir!*znie zao5serwowa w naturze naturalizm me-todologi*zn! zak3ada He to *o w!darza si w empir!*znie o5serwo-waln!m wie*ie )est wsz!stkim *o da si pozna lu5 wsz!stkim *o

moHe prz!*z!ni si do zrozumienia danego z)awiska. %o wi*e) lu-dzie s3a5o zna)*! si na filozofii odnosz wraHenie He naturalizm )est prawdziw! i He to w3anie on leH! u podstaw nauki.

Kawkins pope3nia ten 53d w !ou u"oon&m , gdzie na podsta-wie teorii kt4r nak3ada na fakt! przed i*h sprawdzeniem z g4r!okrela *zego moHna dowiedzie si na temat wiata. =ak sam me-tod pos3uH!li si prze*iwni*! Galileusza kt4rz! na3oH!li teori Ar!-stotelesa na wsz!stkie dane zdo5!te dziki o5serwa*)om nie5a. =akisam 53d Ia*on skr!t!kowa3 w dziele Novum Organum w kt4r!mw!3oH!3 swo) kon*ep*) metod! naukowe). Ia*on doskonale rozu-mia3 He to nie teologia stanowi ogromne zagroHenie dla wiedz! na-ukowe) teologia ma prze*ieH inn! przedmiot 5ada le*z filozofia 5owiem ustanowi3a ona s*hemat! m!lenia w wietle kt4r!*h ludzienie 5d* tego wiadomi postrzega) wiat.

$ropoz!*)a de riesa a5! utoHsami nauk z naturalizmem meto-dologi*zn!m w!nika z do5r!*h inten*)i i dot!ka powaHnego pro5le-mu ma)*ego ^r4d3o w krea*)onizmie naukow!m oraz w stanowiskukt4re nazwalim! ewolu*)onist!*zn!m s*)ent!zmem. =!m *hrze*i)a-nom kt4rz! dos3ownie interpretu)* r4Hne fragment! Ii5lii upatru)tam wskazania 5ezporedni*h prz!*z!n pode)*ie de riesa uzm!s3a-wia He nauka za)mu)e si w!3*znie t!m *o moHna odkr! dziki 5a-

daniu fiz!*znego wiata. =!m za kt4rz! na podstawie 5ezporedni*h prz!*z!n wniosku) He istnie)e t!lko wiat fiz!*zn! pogld de riesa

, $rz!p. t3um. &i*hard KA>B@? !7 u"o0on& prze3. $iotr ?zwa)*er !dawni*two%i? arszawa 200C.

1Q9


14/15


uwiadamia He naturalizm )est )ed!nie metod 5ada. @iestet! Hadenz t!*h o5oz4w nie zwra*a uwagi na to *o de ries rozumie pod po)-*iem naturalizmu metodologi*znego. >rea*)oni*i naukowi s wiernihermeneut!*e zgodne) z i*h wiar i na)pewnie) nie porzu* swo)egostanowiska na rze*z naturalizmu metodologi*znego *h!5a He uda siw!kaza He i*h interpreta*)a Ii5lii )est 53dna. @atomiast ludzie po-kro)u Kawkinsa kt4rz! pozosta) wierni naturalizmowi oraz materia-lizmowi i ateizmowi nie sprowadz naturalizmu do zw!k3e) metod!

wierz 5owiem He )est to na)lepsze u)*ie rze*z!wisto*i. @aturalizm metodologi*zn! nie uwalnia nauki od restr!k*!)n!*h

w!)anie metafiz!*zn!*h le*z wzma*nia status naturalizmu )akow3a*iwego metafiz!*znego w!)anienia. A )eli metoda naukowaopiera si na naturalizmie to naturalizm musi 5! prawdziw!. =en tok rozumowania opisa3a Iar5ara Forrest. ?ugeru)e ona He filozofi*zn!naturalizm )est ide *z!sto metafiz!*zn pod*zas gd! naturalizm deriesa to takHe epistemologia. eli prz!*z!nowo nadnaturalna ist-nie)e to naturalizm metodologi*zn! )est do prz!)*ia. ; drugie) stro-n! )eHeli ostate*zn prz!*z!n )est natura to niezaleHna metoda nie )est konie*zna gd!H naturalizm filozofi*zn! stanowi )ed!n logi*znmoHliwo. A skoro naukow*! nie znale^li Hadn!*h empir!*zn!*hwiade*tw nadnaturaln!*h z)awisk lu5 oddzia3!wa to )ako na)5ar-dzie) logi*zn! wniosek naleH! prz!) He filozofi*zn! naturalizm malepsze uzasadnienie. 21

$odstaw metod! naukowe) nie )est o*z!wi*ie ani naturalizm aniHadna inna metafiz!ka. L )e) podstaw leH! metafiz!*zn! neutralizm. @aukow*! powinni o t!m pamita w3anie z tego powodu He w5rewza3oHeniom idea3u owie*eniowego midz! t!m *o fiz!*zne a t!m*o metafiz!*zne nie istnie)e 5ezkresna nieprzekra*zalna przepa.=ei*i i atei*i 3atwo te dwie sfer! m!l i miesza). sferze metafi-

z!*zne) poruszam! si niestet! do nieporadnie. 'imo iH wiksza*z ludzkiego dowiad*zenia ma *harakter um!s3ow! 5ardzie)

21 $or. Iar5ara F(&&+?= 6'ethodologi*al @aturalism and $hilosophi*al @aturalism:%larif!ing the %onne*tion7 Philosophy inter 2000 ol. E no. 2 s. C-29.

1D0


15/15


wiadomi )estem! w3asne) fiz!*zno*i. Fiz!*zno definiu)em! na)-*z*ie) na podstawie pogld4w metafiz!*zn!*h )ednak ro5im! to dopiero wted! gd! w wietle ustalon!*h w*zenie) przekona na temattego *z!m )est fiz!*zno zdefiniu)em! na)pierw to *o metafiz!*zne.$otrze5u)em! zatem r!gor!st!*zne) metod! naukowe). Filozofowiemog natomiast wsp4lnie z naukow*ami 5ada zwizek o ile taki ist -nie)e midz! t!mi dwiema sferami Z fiz!*zn i metafiz!*zn.

ese)u powi*on!m analizie kilku ksiHek na temat nauki i reli-

gii Z kt4r!*h autorami s tei*i (wen Gingeri*h i Fran*is %ollinsoraz atei*i Kaniel Kennett i &i*hard Kawkins Z %ornelia Keans3usznie zauwaH!3a:

t!m momen*ie wkra*za metoda naukowa. Kop4ki naukow*! s gotowi for-mu3owa hipotez! opis!wa spos45 i*h testowania prezentowa dane w!)a-nia spos45 i*h analiz! oraz p3!n*e std wnioski nie powinno mie zna*zenia*z! modl si do ;eusa ahwe r4Hki ;5uszki *z! teH do nikogo.

B*h pra*a 5dzie m4wi sama za sie5ie. 22

(arry )ee Poei Chelsea "ose *ytyk

22 %ornelia K+A@ 6Faith &eason God and (ther Bmpondera5les7 +he ,ew -ork +imes2D ul! 200O http://www.n!times.*om/200O/0C/2D/s*ien*e/2D5ooks.htmlUrVEWpagewantedVall 2O.01.2010.

1D1
http://www.nytimes.com/2006/07/25/science/25books.html?_r=3&pagewanted=allhttp://www.nytimes.com/2006/07/25/science/25books.html?_r=3&pagewanted=allhttp://www.nytimes.com/2006/07/25/science/25books.html?_r=3&pagewanted=allhttp://www.nytimes.com/2006/07/25/science/25books.html?_r=3&pagewanted=all

od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. ewolucja idei

Documents