Ostatnie 70 lat z perspektywy siedmiuwieków to okres niezbyt długi, ale jakżeważny nie tylko dla nas, współczesnychmieszkańców, ale także następnych po-

koleń. Czas od 1945 roku to okres dynamicznego roz-

woju miasta, jego transformacji z miasta rybacko--rolniczego na znany w całej Polsce kurort tury-styczny.

Okres ostatnich 25 lat – czas samorządności – miał swoje blaski i cienie. Oddanie decyzji o kie-runkach rozwoju Darłowa w ręce mieszkańców i wybranych przez darłowiaków przedstawicieli w darłowskim ratuszu zaowocował wieloma inicja-tywami. Dynamicznie rozbudowała się miejska in-frastruktura, rozwinęły autentyczne organizacjespołeczne, wykształciło się społeczeństwo obywa-telskie. Ten czas, zwłaszcza lata dziewięćdziesiąte

i początek lat dwutysięcznych, był okresem wieluproblemów gospodarczych i dużego bezrobocia. Z obu tych bolączek powoli, ale systematycznie, Darłowo wychodzi.

Ostatnie lata to również z sukcesem wykonanapraca na rzecz wykreowania dobrej marki Darłowa.Jako miasto jesteśmy coraz lepiej postrzegani w Polsce, ale również poza jej granicami. Coraz więcej osób lubi Darłowo.

Satysfakcją napawa mnie fakt, że również da-rłowiacy i starsi i młodzi z dumą przyznają się doswojej darłowskiej tożsamości. Być darłowiakiemto dziś brzmi dumnie. I to jest, mimo wielu trud-ności i problemów, gwarancja, że razem je wszystkiepokonamy, bo Darłowo ma przed sobą dobrą przy-szłość.

ARKADIUSZ KLIMOWICZBurmistrz Darłowa

Oddajemy do Państwa rąk okolicznościowy, specjalny numer darłowskich Wiadomości. Okazją jest 70-lecie polskiego Darłowa. Choć to zaledwie jedna dziesiąta całych dziejówKrólewskiego Miasta, to jednak bardzoważna, bo ta część historii dzieje się i będzie działa dzięki nam.

ANDrZeJ leWANDoWSKi

Burmistrzowie Darłowa w III RP 1990 – 2014

Burmistrzowie Darłowa w latach1945 – 1950:s Piotr Paul – kierownik delegatury Starostwa Darłowomaj-czerwiec 1945s Stanisław Dulewicz – burmistrz Darłowa czerwiec 1945– 31 grudzień 1946s Stefan Szwieca – burmistrz miasta styczeń-luty 1947s ludwik Dzierżanowski – burmistrz 7.02 – 20.03.1947 s Piotr Wachowiak – komisaryczny burmistrz 21 marzec1947 – sierpień 1947, od września 1947 burmistrz wybranyprzez MrN – maj 1949s Berkan roman – burmistrz miasta maj 1949 – marzec1950

Przewodniczący Prezydium MRN w Darłowie w latach 1950 – 1973s Henryk lehrfeld – przewodniczący marzec 1950 – grudzień 1950s Bolesław Kubicki – przewodniczący – styczeń 1951 – luty 1953s Jan Stark – przewodniczący 26.02.1953 – 1954s Zdzisław Grzywa – przewodniczący 1954 – 1955s Stanisław Domański – przewodniczący 1955 – 1956 (listopad 1957) s Teofil Benkowski – przewodniczący 1958 – 1968s Bernard Netkowski – przewodniczący 1969 – 28.12.1972s Kazimierz Jaracz – przewodniczący 29.12.1972 – 1973

1990 – 1994

MAreK Moroń

1994 – 1996

JerZy BUZiAłKoWSKi

1997 – 1998

eWA KUcHArSKA

1998 – 2002

ArKADiUSZ KliMoWicZ

2002 – 2006,2006 – 2010,2010 – 2014,2014 – 2018

Naczelnicy miasta Darłowaw latach 1974 – 1989s Jan Zwierzchowski – naczelnik 1974-1975s Józef Hryckowian – naczelnik 20.06.1975– 31.12.1978s Jan Kubiński – naczelnik 1.03 1979 – gru-dzień 1982s Jan Kubiński – naczelnik Urzędu Miasta i Gminy Darłowo 1982 – 1983s Zygmunt Arłukowicz – naczelnik UMiGstyczeń 1984 – 1988s Wiesław Szafraniec – naczelnik miasta20.06.1988 – 1990

2

Kronika ważniejszych wydarzeń w Darłowie w latach 1945-2015

19457 marcas We wczesnych godzinach rannych

do Darłowa wkroczyły wojska sowieckie docierającod strony Bukowa Morskiego.

10 marca s Sowiecki komendant wojenny mianował

niemieckiego ślusarza Schlossera leopolda tymcza-sowym burmistrzem Darłowa.

23 marcas Na rozkaz sowieckiej komendantury wo-

jennej zebrano na rynku wszystkich niemieckichmieszkańców rügenwalde i pod eskortą doprowa-dzono do Sołtykowa.

8 majas W momencie zakończenia wojny w Darłowie

pozostało zaledwie ok. 1000 mieszkańców.

16 majas W Darłowie Piotr Paul na polecenie Józefa

czarneckiego – pełnomocnika obwodu sławieńskie-go utworzył Delegaturę Starostwa Dyrłów i zostałjej kierownikiem.

18 maja – 2 czerwca s rosjanie przystąpili do wywozu zrabowanych

dóbr do ZSrr.

10 czerwcas Stanisław Dulewicz otrzymał nominację

na burmistrza Darłowa od pełnomocnika obwodusławieńskiego. Jedną z pierwszych decyzji burmi-strza było utworzenie polskiej Milicji. Pierwszymkomendantem grupki ochotników był Jan Jerzewski.

s Założono Klub Sportowy Derłowianka. Pierw-szym prezesem został Teodor Niedźwiedziński.

20 czerwcas Wznowiono po odremontowaniu w darłow-

skiej gazowni produkcję gazu miejskiego.

1 lipcas Po wcześniejszym uporządkowaniu otwarto

dla zwiedzających zamkowe muzeum. Pierwszymkustoszem była Amelia łączyńska.

17 lipca s Wojewoda gdański wydał obwieszczenie

na mocy, którego Ziemia Darłowska wraz z po-wiatem sławieńskim została włączona do woj. gdańskiego.

25 lipcas Mianowany przez polskie władze administra-

cyjne burmistrz Derłowa – Stanisław Dulewiczutworzył tymczasowy zarząd miasta Derłowa. Jednąz pierwszych uchwał zarządu miasta było ustaleniepolskiej nazwy miasta Derłów.

3 sierpnias Utworzono Derłowską Spółkę rybacką, która

przystąpiła do połowów ryb w jeziorze Wicko i Kopań. Jej prezesem został Stanisław Dulewicz.

s Przybył do Darłowa franciszkanin o. DamianTyniecki, 14 sierpnia przekazano mu kościół Mariacki w Darłowie.

początek sierpnias Główny Morski Urząd rybacki powołał

w Darłowie swą ekspozyturę. Darłowski MUr nad-zorował i organizował rybołówstwo oraz gospo-darkę morską na wybrzeżu od Ustki po Świnoujście.Naczelnikiem ekspozytury został roman ilmoja.

Rok 1945 otworzył nową kartę w dziejach Darłowa. Po 638 latach ta słowiańska ziemia

wróciła do Polski. Ostatnim władcą tych ziem zestrony Królestwa Polskiego był Władysław Łokietekw 1307 r.

1945 Przed wkroczeniem od strony Bukowa Mor-

skiego Armii Czerwonej Niemcy uciekli z Darłowa,głównie drogą morską. Kilka kompanii niemieckichdostało się do niewoli, a znaczna część ludności cywilnej uciekła. Wcześniej zablokowali port, wysa-dzili dwa mosty: kolejowy i drogowy na Wieprzykoło bazy rybackiej. Zniszczyli stocznię statków żel-betowych oraz poligon artylerii kolejowej.

Darłowo zostało zdobyte 7 marca 1945, przezoddziały generała lejtnanta Władysława Romanow-skiego wspólnie z 3 samodzielnym korpusem pan-cernym gwardii pod dowództwem generała Panfi-łowa. Czteroosobowa delegacja z burmistrzem naczele poddała Darłowo. W momencie wkroczeniaRosjan nie działały elektrownie, wodociągi i nie byłośrodków transportu.

Pierwszym organem władzy w zdobytym Darłowie była sowiecka komendantura wojenna.Dowodził nią major Pietuchow. W magistracieusadowiło się dowództwo 26 dywizji II FrontuBiałoruskiego na czele z gen. Czudiesowem.Wprowadzono godzinę policyjną. Sowiecki ko-mendant wyznaczył 10 marca niemieckiego ślu-sarza Leopolda na stanowisko burmistrza. Ro-sjanie zdemontowali i wywieźli broń, maszyny,silniki i urządzenia z poligonu kolejowej artylerii,tartaków, fabryk lodu i konserw, trzech cegielni,fabryki łożysk tocznych, fabryki maszyn rolni-czych, fabryki pieców, wytwórni mączki, stocznikutrów rybackich, wytwórni beczek oraz inne doZSRR. Sowieci zajęli elewatory zbożowe, 3 fabrykikonserw mięsnych i rybnych, rozlewnię piwa, mle-czarnię, wędzarnie ryb, rzeźnię miejską, warsz-taty mechaniczne, dwa młyny, mleczarnię, orazport. Jednocześnie wywożono zboże, bydło, trzodęchlewną, ryby, masło i żywność oraz meble, radia,aparaty fotograficzne, maszyny do szycia, pościel.W mieście pozostało około tysiąca jego mieszka-ńców.

Pewnego dnia na rynku zebrano wszystkichNiemców i wciągu godziny wysiedlono ich wszyst-kich z miasta do okolicznych wsi. W mieście pozo-stali Francuzi, Polacy i kilkunastu Niemców wypie-kających chleb dla potrzeb Armii Czerwonej. Domza domem systematycznie ograbiali Rosjanie zewszystkiego, co było im przydatne i wysyłali łupygłównie statkami do ZSSR. Poważnego uszczerbkudoznały tutejsze fabryki i zakłady, bowiem Niemcynajważniejsze maszyny ewakuowali na inne tereny.Nakazem komendantury znaczną część maszyn i urządzeń oraz cenniejszego mienia prywatnegowywieziono z Darłowa i Darłówka do ZSRR. Z ko-ścioła NMP zginął zdeponowany w sławieńskimbanku srebrny ołtarz. Przepadły obrazy Cranacha,

Dürera. Z muzeum wywieziono wiele cennychrzeźb, obrazów, numizmatów i okazów bursztynu.

Od 7 marca rządy twardą ręką sprawował ko-mendant wojenny. Podlegali mu zarówno Rosjanie i Niemcy, jak również Polacy. Pisze o tym w swoichpamiętnikach robotnik przymusowy i następniepierwszy burmistrz Darłowa Stanisław Dulewicz.Rozbite witryny ograbionych sklepów, częściowopowybijane szyby w oknach mieszkań tak wyglądałomiasto Darłowo w połowie marca 1945.

Przez ponad trzy lata po zakończeniu wojny (do

października 1948) Rosjanie eksploatowali terenywojskowe, port, rzeźnię, elewatory zbożowe,wędzarnie, fabryki konserw mięsnych i rybnych,rozlewnie piwa, młyny mleczarnię, tartaki. Na po-trzeby Armii Czerwonej jeńcy niemieccy prowadzilipołowy i przetwórstwo ryb. Sowieci zajęli do swejwyłącznej dyspozycji majątki i wsie: Trabant, Rusko,Drozdowo, Bukowo Morskie, Porzecze, Stary Jaro-sław, Słowino, Dobiesław, Gorzyce, Bobolin, Żu-kowo Morskie, Barzowice, Dąbki, Palczewice,ogółem blisko 10.000 ha ziemi.

Darłowo po II wojnie światowejw latach 1945-1950

Ja n S kórski j e den z pier w sz yc hha rcer z y w Da rł o w ie ( l ata 4 0 ).

P ier w sz y z a r z ą d mi a sta z rok u 1 9 4 6 .

Z pierwszego spisu ludności przeprowadzonego 31 sierpnia 1945 roku, wynika, że Dyrłów zamieszkiwało 5348 osób, w tym 506 Polaków.

Z każdym dniem przybywało Polaków. Miasto początkowo należało do powiatu sławieńskiego w województwie gdańskim. od 28 czerwca 1945, miasto i powiat przyłączono do województwaszczecińskiego. Po wcześniejszym uporządkowaniu 1 lipca 1945 otwarto dla zwiedzających zam-kowe muzeum. We wrześniu 1945 w Darłowie otworzono pierwszą szkołę podstawową, a dwa mie-siące później gimnazjum. Dom Kultury w Darłowie otwarto 23 grudnia 1945. W części artystycznejwystąpił chór kościelny Św. cecylii. W drugiej połowie 1945 rozminowano port, wydobyto wraki z toruwodnego i poddano je remontom. Dowództwo sowieckie opuściło ratusz 17 września 1945, ale dalejArmia czerwona eksploatowała zakłady przemysłowe i zarządzała większą częścią Darłowa. SowieckaKomendantura Wojenna, na której czele stał st. lejtnant Kistianow opuściła Darłowo 17 października1945.

Z przeglądu i oceny zakładów przemysłowych i substancji mieszkaniowej wynikło, że Darłowoutraciło ponad 35 procent swojego majątku, a 371 budynków głównie ryglowych nie nadawało się dozamieszkania.

W miarę przybywania polskich osadników prowadzono od 17 października 1945 zgodnie z umo-wami poczdamskimi akcję przesiedlania Niemców, która trwała prawie dwa lata.

Na początku listopada założono Gminną Spółdzielnię Samopomocy chłopskiej. W tym samymmiesiącu udało sie naprawić most i tory, co umożliwiło uzyskanie połączenia kolejowego z resztąkraju.

P ier w sz a w Da rł o w ie O SP ut wor z on a w 1 9 4 5 r.

POLSKIEGO DARŁOWA

3

sierpieńs Utworzono w Darłowie posterunek Straży

Morskiej oraz oddział Państwowego Urzędu repa-triacyjnego.

22 sierpieńs rozpoczął działalność oddział PcK, który

uruchomił stołówkę i dom noclegowy.

31 sierpieńs Spis ludności wykazał, że w Darłowie przeby-

wało 5348 osób, w tym 4783 Niemców, 506 Polaków i 59 obcokrajowców. Już po zakończeniu działań wojennych do Darłowa z różnych stron napłynęłoblisko 4 tys. Niemców.

1 wrześnias Poświęcenie kościoła Mariackiego i przejęcie

go przez katolików. Pierwszym proboszczem byłfranciszkanin o. Damian Tyniecki.

4 wrzesieńs rozpoczęto naukę w polskiej Publicznej

Szkole Powszechnej przy ul. ratuszowej. Pierwszymkierownikiem został Stanisław chądzyński.

wrzesieńs Morski instytut rybacki (Mir) założył w Da-

rłowie swą delegaturę, której kierownikiem zostałZdzisław Juszczakiewicz, późniejszy kapitan portuDarłowo. Mir uruchomił pozbawioną wielu maszynstocznię budującą kutry i utworzył Straż Portową.

13 września s Powołano do ochrony granic Wojska ochrony

Pogranicza. Strażnica w Darłowie została sformo-wana w 1945, jako 85 strażnica WoP o stanie 56 żołnierzy.

s W Drukarni Państwowej w Darłowie zatrud-niano 9 osób i drukowano gazety.

1 październiks W Darłowie odbyło się pierwsze posiedzenie

Międzypartyjnej Komisji Porozumiewawczej, wzięliw niej udział przedstawiciele PPS, PPr, Sl, SD.

s Jesienią z inicjatywy przedwojennego har-cerza Kalinowskiego zorganizowano w Darłowiemorską drużynę harcerską.

17 październikas Sowiecka Komendantura Wojenna, na czele,

której stał st. lejtnant Kistianow opuściła Darłowo, alew rękach sowietów pozostał port i flota rybacka, Za-chodnie Darłówko, tereny wojskowe oraz kilkanaściezakładów przemysłowych i okoliczne majątki rolne.

17 października i 6 listopadas Nastąpiły pierwsze przesiedlenia Niemców

z Darłowa w oparciu o umowy poczdamskie.

październik s Utworzono w Darłówku obwód ochrony Wy-

brzeża i rozpoczęto pierwsze przybrzeżne połowy ryb.s Utworzono ochotniczą Straż Pożarną.

Komendantem darłowskiego okręgu oSP zostałStanisław Molenda.

s W pierwszych dniach listopada dzięki stara-niom burmistrza Stanisława Dulewicza 54 gimna-zjalistów rozpoczęło naukę Darłowie w filii Państwowego liceum i Gimnazjum w Sławnie. Dyrektorem tej szkoły kuratorium mianowało Stanisława Dulewicza.

3 listopadas Grupa 27 osób głównie rolników założyło

Gminną Spółdzielnię „Samopomoc chłopska”.Pierwszym prezesem wybrano Kazimierza Filipiaka.

listopad s Naprawiono most, tory i Derłów uzyskał po-

łączenie kolejowe ze światem. Pierwszym zawia-dowcą derłowskiej stacji został Bolesław lewalski.Pierwszy przybyły pociąg powitali bramą tryum-falną burmistrz Dulewicz, ks. D. Tyniecki, dr Mucha,przedstawiciele Mo.

29 listopadas odwiedził Darłowo Delegat rządu dla Spraw

Wybrzeża eugeniusz Kwiatkowski, zapoznał się zestanem portu i przedstawił koncepcję utworzeniaZwiązku Gospodarczego Miast Morskich.

16 maja 1945 utworzono w Darłowie Delega-turę Starostwa Sławno, której kierownikiem zostałPiotr Paul. Delegatura starostwa administrowała po-czątkowo połową miasta i trzema gminami: DarłowoNaćmierz i Stary Jarosław. Pierwszym burmistrzemDyrłowa, (bo taką nazwę nosiło Darłowo) od 10czerwca 1945 został Stanisław Dulewicz, którywkrótce powołał Zarząd Miejski. Zajęto się zorgani-zowaniem handlu i infrastruktury komunalnej nie-zbędnej do życia(elektrowni, gazowni, wodociągów).Zmieniono nazwy ulic i utworzono pierwszą MilicjęObywatelską, stołówkę, placówkę Polskiego Czer-wonego Krzyża, dom noclegowy, Dom Dziecka,przedszkole itd. Na początku sierpnia utworzonoDerłowską Spółkę Rybacką, która przystąpiła do połowów ryb w jeziorze Wicko i Kopań. Przez całyczas polskie władze Darłowa były uzależnione od sowieckiej komendantury. Początkowo msze święteodbywały się w kościele pw. św. Gertrudy. Prowa-dzili je niemieccy pastorzy, a tłumaczeniem zaj-mował się Stanisław Dulewicz. Z jego też inicjatywydo Darłowa sprowadzono Franciszkanina z Kujaw.Pierwszym proboszczem kościoła NMP został o. Da-mian Tyniecki. Poświęcenie kościoła nastąpiło 1 września 1945.

1946Od 3 stycznia 1946 na mocy ustawy nacjona-

lizacyjnej rozpoczęto likwidację własnościprywatnej. Na początku 1946 uruchomiono kino.

Pierwszą Radę Miejską w Darłowie powołano13 marca 1946. Składała się z 16 radnych a jej prze-wodniczącym został Stefan Maroszek (PPR). W RMpo 3 mandaty miały PPS i PPR, łącznie 3 – (SL i PSL), 2 – SD, 1 – Zrzeszenie Kupców i Rzemieśl-ników, 1 – Samopomoc Chłopska, 1-OMTUR, 2 – za-wody wolne. W lipcu 1946 Darłowo wstąpiło doZwiązku Gospodarczego Miast Morskich. Trzy mie-siące później miasto otrzymało 2,5 milionową po-życzkę od delegatury Rządu d/s Wybrzeża na uru-chomienie portu. W końcu 1946 r. w Darłowiemieszkało 4,5 tys. Polaków. Wówczas działały jużFabryka Pieców, Centrala Rybna, młyn zbożowy,Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna, wędzarnie ryb.Produkcję przemysłową uzupełniały warsztaty rze-mieślnicze, takie jak: szewskie, krawieckie, stolar-skie.

1947Po sfałszowanych wyborach do Sejmu Usta-

wodawczego, które odbyły się 19 stycznia1947, wszędzie władzę objęli komuniści i ich sateliciwspierani przez bezpiekę, Milicję i wojsko. Niewolno było słuchać radia Wolna Europa, więziono i mordowano żołnierzy Armii Krajowej. Nie wolnobyło świętować rocznicy odzyskania niepodległościi Konstytucji 3 maja oraz organizować zgromadzeń.Codziennie wieczorem Wojsko Ochrony Pograniczabronowało plażę i pilnowało brzegu, aby uniemo-żliwić ucieczki za granicę. W strefie nadgranicznejnie wolno było przebywać wielu Polakom. Od po-łowy kwietnia 1947 rozpoczęto likwidację prywat-nego handlu. W lipcu 1947 założono w Darłowie„Społem” Powszechną Spółdzielnię Spożywców„Kotwica”.

Za zgodą ministerstwa oświaty 1 września zało-żono Państwowe Gimnazjum i Liceum Spółdziel-

czości Morskiej w Darłowie im. Obrońców Wester-platte.

1948Dzięki wizycie Eugeniusza Kwiatkowskiego

Delegata Rządu dla Spraw Wybrzeża w Darłowiei otrzymaniu rządowej pożyczki uruchomiono 9 stycznia 1948 przeładunki portowe. Mimo tegoznaczna część darłowskiego portu prawie do końca1948 r. była pod zarządem sowieckim. W kwietniurozwiązano Stocznię Rybacką i równocześnie za-wiązano Spółdzielnię Pracy Drzewiarzy „Weneda”.Stocznia po zakończeniu wojny wykonała 13 drew-nianych kadłubów kutrów typu KD-153.

W końcu 1948 po opuszczeniu przez sowietówpoligonu super ciężkiej artylerii w Darłowie utwo-rzono Dywizjon Artylerii Kolejowej, a rok późniejprzeformowano go w II Dywizjon Artylerii Nad-brzeżnej Marynarki Wojennej. Dopiero 16 pa-

ździernika 1948 Armia sowiecka odsprzedałaSpółce Rybackiej „Arka” z Gdyni w zamian za 720ton solonego dorsza gospodarstwo rybackie, zde-zelowane łodzie oraz osprzęt rybacki. jednocześnieprzekazano władzom polskim i 59 niemieckich jeńców, których od razu uwolniono. W oparciu o odkupiony sprzęt powstała w Darłowie filia gdyńskiej „Arki”.

1949W1949 działalność rozpoczęło Przedszkole

nr 2 w budynku po PCK przy ul. M. Skło-dowskiej-Curie 44. W tym samym czasie urucho-miono Darłowskie Zakłady Sieci Rybackich, którepoczątkowo wytwarzały bawełniane sieci do po-łowów morskich i śródlądowych. Na wschodnimbrzegu rzeki Wieprzy, w miejscu późniejszej firmy„Kuter”, w 1949 wybudowano fabrykę mączki rybnejoraz marynaciarnię.

Zabezpieczeniem brzegów morskich i wydmamizajmował się darłowski Obwód Ochrony Wybrzeża,który nadzorował i umacniał 40 km odcinek wy-brzeża od Jarosławca po Łazy. Z nowym rokiemszkolnym przy ul. Tkackiej utworzono Szkołę Za-wodową Galanteryjno-Skórzaną. Już w 1949, prze-kroczono wielkość połowów z okresu międzywo-jennego. Dopiero w 1949 r. zniesiono systemkartkowy w handlu spożywczym.

1950Ustawa z 20 marca 1950 zlikwidowała stano-

wiska wojewodów, starostów, burmistrzówi wójtów oraz zarządy miejskie. Od tego czasu mia-stem rządziła Miejska Rada Narodowa i jej organwykonawczy – Prezydium. Realizowała ona do-kładnie politykę PZPR. W tym czasie zaczęto mocniejwdrażać system totalitarny. W Darłowie zlikwido-wano prywatny handel, znacjonalizowano majątekkościoła. Pogłębiała się atmosfera zagrożenia. W la-tach 50. rozwijały się spółdzielnie pracy. Na tereniemiasta funkcjonowało ich kilkanaście np.: PSS „Kotwica”, Spółdzielnia Przemysłu Ludowego,Spółdzielnia Mebli Waryńskiego, SpółdzielniaOzdób Choinkowych, GS Samopomoc Chłopska” i inne.

Sz koł a 1 9 4 6 r.

Da rł o wo w l ata c h 5 0 . z w idokiem mł y n a k tór y spł on ą ł w 1 9 6 4 r.

PkP w Da rł o w ie .

POLSKIEGO DARŁOWA

grudzieńs Kilkunastoosobowa załoga pod kierownic-

twem inż. Feliksa Koryckiego uruchomiła w Fabryce Pieców produkcję stalowych pieców ka-flowych.

23 grudnias uroczyście otwarto i poświęcono Dom Kul-

tury i Sztuki. W części artystycznej wystąpił chór ko-ścielny św. cecylii.

do końca grudnias Zarząd Miejski Darłowa wydał 104 pozwo-

lenia na prowadzenie sklepów i warsztatów rzemie-ślniczych.

1946styczeń s Janina Wiszniewska loryś w budynku przy

ul. Zamkowej 5 zorganizowała pierwsze przed-szkole dla darłowskich dzieci.

na początku 1946 s Uruchomiono kino. Wcześniej występowały

w nim polskie i radzieckie zespoły artystyczne, chóryi objazdowe teatry.

11 lutys rozpoczął w Darłowie działalność Dom

Dziecka, który przyjął 75 sierot wojennych. Pierwsząkierowniczką DDD była Helena Kulesza.

2 marcas odbyła się pierwsza zbiórka drużyny harcer-

skiej ZHP w Publicznej Szkole Powszechnej w Da-rłowie. organizowaniem drużyn ZHP zajmowali sięJan lubiński i czesław Szweda.

13 marcas Utworzono pierwszą powojenną 16-osobową

Miejską radę Narodową. Przewodniczącym zostałStefan Maroszek z PPr. Po 3 mandaty miały PPS i PPr, łącznie 3 – (Sl i PSl), 2 – SD, 1 – ZrzeszenieKupców i rzemieślników, 1 – Samopomoc chłopska,1 – oMTUr, 2 – zawody wolne.

marzec s Młyn przy ul. Kanałowej przejął od Sowietów

Władysław Nowaczyk. Młyn mielił mąką i kaszę napotrzeby Armii czerwonej oraz dla polskich gospo-darzy. Sowieci kilkukrotnie próbowali zdemontowaći wywieźć jego maszyny i urządzenia.

1 kwietnias rozpoczął działalność Bank Spółdzielczy

w Darłowie.

w drugiej połowie majas Darłowo przystąpiło do Związku Gospodar-

czego Miast Morskich, a do rady związku wszedłburmistrz S. Dulewicz.

7 czerwiecs Zgodnie z uchwałą MrN z Darłowa

do Gdańska przybyła delegacja miasta i domagałasię odebrania rosjanom Darłówka wraz z portem.interweniowano w WrN, w Delegaturze rządu dla Spraw Wybrzeża i Głównym Urzędzie Morskim.Wystosowano również memoriał do prezesa rMedwarda osóbki Morawskiego.

28 czerwcas Na podstawie rozporządzenia rady Mini-

strów wyłączono Derłów z województwa gdańskiego i przyłączono do województwa szczecińskiego.

lipiec s Władze sowieckie przekazały kapitanowi

portu Zdzisławowi Juszczakiewiczowi zdewasto-waną latarnię morską. Nie posiadała onaurządzeń sygnalizacyjnych, akustycznych i nawi-gacyjnych. oficjalnie uruchomiono latarnięMorską 22 lipca. Pierwszym jej kierownikiem byłedward Zawadzki.

4 POLSKIEGO DARŁOWA

Wlatach pięćdziesiątych dość często zmie-niali się przewodniczący Prezydium MRN.

Jeszcze w 1950 nowym Przewodniczącym Prezy-dium MRN został Czesław Tarnionek. Kolejnymiprzewodniczącymi Prezydium MRN w poszczegól-nych latach byli: Bolesław Kubicki (1951 – 1952), JanStark (1953 – 1954), Zdzisław Grzywa (1954 – 1955),Stanisław Domański (1955 – 1958) Po WładysławieKamyku, który był sekretarzem MRN w 1951 zostałTurowski, a po nim od 1953 był Stanisław Makuch.

Niedemokratyczna zasada delegowania radnychprzez partie polityczne i inne organizacje utrzymałasię przez 10 lat. Pierwsze wybory do rad narodo-wych (również niedemokratyczne) przeprowadzono5 grudnia 1954. W roku 1955 obowiązki sekretarzaobjął Wiktor Paszkiewicz. Tego roku utworzonoSpółdzielnie Ozdób Choinkowych. W latach 1955 –1956 zastępcą przewodniczącego MRN był Stani-sław Wierzbicki.

Od roku 1951 Darłowem rządziła Miejska RadaNarodowa i jej organ wykonawczy Prezydium. Realizowała ona dokładnie politykę PZPR. W tymczasie zaczęto mocniej wdrażać system totalitarny. W latach 50. likwidowano handel prywatny, dlategopowstawała coraz większa sieć spółdzielczych pla-cówek handlowych i usługowych. Oprócz takich po-tentatów spółdzielczych jak PSS „Kotwica”, MHD,GS i Ogrodnicza Spółdzielnia Pszczelarska powstałyna początku lat 50. w Darłowie Spółdzielnia Prze-mysłu Ludowego, Spółdzielnia Szewców,Spółdzielnia Krawców, Spółdzielnia Fryzjerska i innespółdzielnie Pracy.

Pogłębiała się atmosfera zagrożenia, codzienniepo godz. 20 bronowano plażę i nikt oprócz WOP-unie mógł przebywać nad morzem. Mimo tego Da-rłowo ze względu na swe położenie było miejscem,skąd wiele osób próbowało uciec, a niektórym sięudało zbiec na zachód. Najczęściej wybierano drogęmorską do Danii i Szwecji.

Portowe kłopoty

1stycznia 1951 darłowskim portem i innymiportami środkowego wybrzeża zajmował się

powołany do tych celów Zarząd Małych Portów w Słupsku. W 1951 roku do portu w Darłowie we-szło 266 statków. Na przestrzeni roku przełado-wano 50.510,3 ton węgla, bunkru, soli kuchennej i potasowej wyłącznie w relacji eksportowej. W grudniu doszło do zastoju przeładunków naskutek nie podpisania przez Danię umowywęglowej. W 1952 do portu w Darłowie weszło za-ledwie 26 statków. 1 stycznia 1953 zawieszono dzia-łalność handlową w portach Darłowo i Kołobrzeg.Od tego czasu stały się one na wiele lat portami ry-backimi i portami schronienia. W listopadzie 1952rozwiązano Zarząd Małych Portów i utworzonoMorski Urząd Rybacki. Dwa lata później utworzonyzostał Koszaliński Urząd Morski z siedzibą w Słupsku (przemianowany w roku 1975 na UrządMorski w Słupsku), nadzorujący między innymi pracę małych portów Środkowego Wy-brzeża. Przez 8 lat w portach środkowego wybrzeżanie prowadzono przeładunków handlowych. Okresten należy uznać za stracony dla darłowskiegoportu. Na skutek licznych interwencji Prezes RadyMinistrów 22 marca 1960 podjął decyzję o przy-wróceniu przeładunków handlowych w portachŚrodkowego Wybrzeża.

W Darłowie dopiero w 1961 rozpoczęto przeła-dunki importowanego zboża. W latach 1961 – 1965

przeładunki wahały się od 2 – 29 tys. ton. W okresie1962 – 1974 obroty portu w Darłowie były znikome,gdyż nie publikowano ich wielkości. W 1975 r. prze-wieziono 3506 ton zboża, w rok później około 20 tys.ton na statkach o pojemności około 500 ton.

Polskie Ratownictwo Okrętowe (PRO) zajmo-wało się ratowaniem statków i życia ludzkiego namorzu, wydobywaniem wraków, holowaniem pełno-morskim i oceanicznym, wykonywaniem prac nur-kowych i pirotechnicznych. PRO posiada na wy-brzeżu stacje ratownicze w tym również w Darłowie.

Oficjalnie PRO powstało w 1951. Dwa lata późniejobarczono PRO obowiązkiem ratowania życia namorzu. Stacja Ratownictwa Brzegowego w Darłowiebyła wyposażona w statek ratowniczy „Zefir”, zbu-dowany w roku 1975. Ze służbami ratowniczymiwspółpracowała i udzielała pomocy 29 Eskadra Lot-nicza Marynarki Wojennej z Darłowa. W celu pod-jęcia rozbitka z wody lub chorego ze statku JW wy-syłała ratowniczy śmigłowiec.

Powstanie i rozwój spółdzielczości

Wlatach 50. rozwijały się spółdzielnie pracy.Na terenie miasta funkcjonowało ich kil-

kanaście m.in. PSS „Kotwica”, Spółdzielnia Prze-mysłu Ludowego, Spółdzielnia Mebli Waryńskiego,

Spółdzielnia Ozdób Choinkowych, GS "SamopomocChłopska” i inne.

Do najbardziej znanych należała SpółdzielniaPracy Rybołówstwa Morskiego „Ławica”, powstaław roku 1957. Działalność spółdzielni podporządko-wana była polityce gospodarczej rządu. Z nowym1952 rokiem utworzono w Darłowie Przedsiębior-stwo Połowów i Usług Rybackich „Kuter”, ale o tejfirmie piszemy osobno.

Zabezpieczeniem wydm i brzegów morskich zaj-mował się Obwód Ochrony Wybrzeża. Od roku 1951

przez kilkadziesiąt lat do kie-rował nim Witold Niewiero-wicz.

Fala repatriantów

Ostatni etap osadnictwaw Darłowie miał

miejsce w roku 1956, kiedy tow oparciu o polsko-radzieckąumowę przybyła tu ludnośćpolska z terenów ZSRR,głównie „Sybiracy”. Do roku1950 odpływ i przypływ lud-ności rekompensował się i niepowiększała się liczba miesz-kańców Darłowa. W latach1950 – 1960 obserwuje się wDarłowie stały wzrost ludnościzarówno na skutek urodzin jaki osadnictwa. W roku 1956 ilość

mieszkańców Darłowa wzrosła do 7528 osób.

Rozwój oświaty

WSzkole Podstawowej nr 1 ilość uczniówwzrosła z 917 w r. 1950 do 1582 w pięć lat

później. Poza tym była tu szkoła dla pracujących, a od 1961 roku szkoła dla dzieci z upośledzeniemumysłowym. Przez kilka lat, do czasu wyjazdu lud-ności niemieckiej, była w Darłowie szkoła z nie-mieckim językiem nauczania, którą kierowała Bry-gida Jerzewska.

W 1953 utworzono Zasadniczą Szkołę Rybo-łówstwa Morskiego dla zapewnienia wykwalifiko-wanej kadry na potrzeby gospodarki morskiej. Dwalata później szkoła otrzymała pierwszy statek„Franek Zubrzycki”, na którym szkolono rybaków i motorzystów. Pierwszym dyrektorem ZSRM byłLudwik Łakomy.

Szkołę Podstawową w Darłówku otworzono w lutym 1956. Mieściła się w budynku przy ul. Dor-szowej 5. Początkowo była to szkoła czteroklasowa.Pierwszym organizatorem i kierownikiem szkołybyła Janina Gagjew, a następnie Ryszard Walen-dowski. W tym samym roku oddano do użytkunowy obiekt dla jedenastolatki, wkrótce przekształ-conej w Liceum Ogólnokształcące. LO jest kontynu-atorką gimnazjum powstałego Darłowie już roku1945. W latach 1966 – 1981 było to tylko czteroletnieliceum ogólnokształcące. W roku szkolnym 1981/82utworzono Zespół Szkół Ogólnokształcących, którypołączył szkołę średnią z podstawową i liceum dlapracujących. Kolejno pierwszymi dyrektorami Li-ceum Ogólnokształcącego w Darłowie byli GustawAndrzej Cichocki, Zbigniew Stańczak, Stanisław Hu-zarek, Antoni Nagrabecki, Dorota Jaźwińska.

Na Tysiąclecie Państwa Polskiego wzniesiono

Darłowo w PRL-u

W roku 1957 w Darłowie mieszkało 8,2 tys. mieszkańców.

Trzy lata później w 1960 miasto przekroczyło przedwojennąilość mieszkańców i liczyło 9225 osób. Darłowo przekroczyłoliczbę 10 tysięcy mieszkańców w roku 1964, podczas gdy Sławnoosiągnęło ten stan 5 lat później.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych średnioroczny przyrostnaturalny na 1000 mieszkańców wynosił 12,1 promila. W latachsiedemdziesiątych liczba ludności miasta Darłowa rosła w dal-szym ciągu, natomiast zmniejszała się liczba mieszkańców gminyDarłowo. Ze wsi do miasta emigrowała ludność przeważnie w wieku produkcyjnym.

Znaczny przyrost ludności w latach pięćdziesiątych, a zwłaszcza dzieci i młodzieży powodował, że dotychczasoweplacówki szkolne nie rozwiązywały problemów nauczania i niezapewniał każdemu dziecku dostępu do szkół. Zaistniała ko-nieczność rozpoczęcia budowy nowych szkół.

1 m a j a

F. Zubr z yc ki , statek sz kolen io w y Z SR M

28 lipcas centrala rybna oddział morski w Gdyni

utworzyła w Darłowie spółdzielczo-państwową pla-cówkę pod nazwą Biuro Skupu i Sprzedaży centralarybna. Pierwszym jej kierownikiem został HenrykSoliński.

październik s Miasto otrzymało 2,5 milionową pożyczkę

od delegatury rządu d/s Wybrzeża na urucho-mienie portu.

listopads Armia sowiecka przekazała miastu elewator

zbożowy, młyn, elektrownię wodną, przetwórnięryb i 4 wędzarnie ryb.

w drugiej połowie roku s Z inicjatywy Morskiego Urzędu rybackiego

w porcie Darłowo utworzono Stację Sanitarno-epi-demiologiczną. Pierwszym jej kierownikiem zostałlekarz Jozef Mucha.

1947z początkiem rokus Burmistrzem Darłowa został ludwik Dzierża-

nowski, a przewodniczącym MrN Stanisław Sławiń-ski obaj z (PPS).

lipiecs 12 osób założyło w Darłowie „Społem”

Powszechną Spółdzielnię Spożywców „Kotwica”.Pierwszym prezesem spółdzielni został Władysławorlak.

1 wrześnias Za zgodą ministerstwa oświaty założono

Państwowe Gimnazjum i liceum SpółdzielczościMorskiej w Darłowie im. obrońców Westerplatte.Pierwszym dyrektorem został ludwik łakomy. Z dniem 1 września 1950 szkołę tę przeniesiono doTrzebiatowa.

31 października s otwarto pierwszy w Darłowie punkt biblio-

teczny. Pierwszą bibliotekarką była Wanda Kre-tówna.

10 grudnias Przedszkole nr 1 otrzymało od zarządu

miasta budynek z ogrodem położony przy ul. e. Kwiatkowskiego 53 (ob. Morska).

1947s Na obszarze podległym Morskiemu

Urzędowi rybackiemu w Darłowie na przestrzeniroku złowiono 1.411.675 kg ryb morskich, w tym1.309.880 kg dorsza, 57.115 kg płastug, 19.555 kg łososia, 9.025 kg węgorza, 8.260 kg śledzia i 7840 kgszprota.

19489 stycznias Uruchomiono w darłowskim porcie przeła-

dunki handlowe. Pierwszy po wojnie duńskistatek „Helene” zabrał 194 tony węgla i 13 tonbunkru.

kwiecieńs rozwiązano Stocznię rybacką i 21 kwietnia

zawiązano Spółdzielnię Pracy Drzewiarzy „Weneda”.

5 kwietnias Przybył z oksywia do Darłowa dywizjon

artylerii kolejowej należacy do MW sformowany w końcu 1947. Został rozlokowany w byłej niemiec-kiej bazie ciężkiej artylerii. Pierwszym dowódcą Da-kolu był kmdr por. ignacy Sitnicki.

wrzesieńs Założono tajną Polską organizację Woj-

skową zwalczającą komunizm dążącą do pełnej nie-podległości Polski. Należała do niej młodzież w wieku 16 do 19 lat w takich miastach jak: Sławno,Darłowo, Białogard, Bobolice, Sulęcin, Białystok i elbląg. Komendantem placówki w Darłowie byłlech Szumilewicz pseudonim „Wilk”. Nosiła onaimię Władysława Sikorskiego.

5POLSKIEGO DARŁOWA

w 1965 roku SP nr 3. Dyrektorem tej największej pla-cówki oświatowej noszącej im. Żołnierza WOP i rów-nocześnie jednej z największych w województwiekoszalińskim od jej założenia przez kilkanaście latbyła Henryka Śnieg.

W roku 1966 w dniu 6 listopada w Darłówku od-dano do użytku Szkołę Pomnik Tysiąclecia PaństwaPolskiego, wybudowaną ze składek funkcjonariuszyMO i Służb Bezpieczeństwa. Ta podstawowa szkołazostała nazwana im. Feliksa Dzierżyńskiego. Jej dy-rektorem przez blisko dwadzieścia lat był RyszardWalendowski. Kolejnymi dyrektorami tej placówkioświatowej byli: Dorota Jaźwińska, Henryka Li-sowska, Ewa Kołtuniak.

W budynku przy ul. Tkackiej istniała szkoła za-wodowa o profilu mechaniczno-skórzanym. Od roku1970 funkcjonowała Zasadnicza Szkoła Rolnicza.Szkoła objęła swym zasięgiem Darłowo i okolicznewsie. Dyrektorem ZSR został Zbigniew Stańczak. W pierwszym roku nauczano ogrodnictwa, w drugim roku były już trzy specjalności: ogólno-rol-nicza, ogrodnicza i hodowlana. Szkole patronowałPOHZ Darłowo. W roku szkolnym 1974/75 ZSRprzekształciła się w Zasadniczą Szkołę Ogrodniczą.Z powodu jednak małej ilości kandydatów w roku1976 szkołę zlikwidowano.

W 1972 utworzono Technikum RybołówstwaMorskiego. Dyrektorem ZSM był wówczas RyszardBiernacki. W tym samym roku SP w Darłówku prze-kształcono w Zbiorczą Szkołę Gminną. Podporząd-kowano jej pozostałe szkoły na terenie gminy Darłowo. Dowoziło się do niej dzieci z wielu wiosekpołożonych w pobliżu Darłowa.

Żłobek dla 30 dzieci utworzono w 1955, a rokpóźniej po adaptacji pomieszczeń liczba miejsc dlamaluchów wzrosła do 60.

Samorząd krzepnie

Liczba radnych w latach 60. zwiększyła się z 24do 30 osób. Stabilizacja na stanowisku prze-

wodniczącego prezydium MRN następuje po-cząwszy od grudnia 1957, kiedy to jej przewodni-czącym zostaje na 10 lat Teofil Benkowski.

W 1960 roku, w obchodzoną dawniej rocznicę zwy-cięstwa 9 Maja, w narożu ulic Żeromskiego i WojskaPolskiego postawiono Pomnik Zwycięstwa dłuta Wik-tora Tołkina prezentujący panoramę dziejów.

W 1964 r., spłonął młyn znajdujący się przyZamku. Darłowo, które miało prawa młyńskie odponad siedmiuset lat i koło młyńskie w klejnocie

herbu zaczęło kupować mąkę i kaszę, a władze miastai regionu nic nie zrobiły, aby młyn odbudować.

Wspólne wybory do Sejmu i rad narodowychodbyły się 30 maja 1965. Władze wzywały, aby gło-sować bez skreśleń na listy Frontu Jedności Narodu.

Czas budowania

Na początku lat 70., w wyniku reformy ad-ministracji samorządowej, w Darłowie

utworzono Urząd Miejski, a pierwszym jego naczel-nikiem został Jan Zwierzchowski.

Jednocześnie ze wzrostem liczby mieszkańcówdawał się odczuć brak mieszkań. Pierwsze blokimieszkalne stawiano w latach sześćdziesiątych przyul. Rynkowej i Podzamcze. Od drugiej połowy latsześćdziesiątych budownictwem mieszkaniowym za-jęła się głównie Spółdzielnia Mieszkaniowa „Bałtyk”.W 1972 zakończono budowę osiedla Wyspiańskiego,gdzie w 5 blokach zasiedlono 625 rodzin. Pierwszymiprezesami SM Bałtyk byli Henryk Niemier, KrystynaRudzka. W 1974 do SM Bałtyk należało 1104członków, w tym 688 oczekiwało na mieszkania.

W roku 1989 spółdzielnia posiadała 21 budynkówmieszkalnych, w których znajdowało się 1158mieszkań. Do zasobów SM należało także 5 pawi-lonów handlowo-usługowych.

W latach osiemdziesiątych mieszkaniowym bu-downictwem jednorodzinnym zajęły się mniejszespółdzielnie „Cztery Kąty i „Zorza”. Spółdzielnię„Cztery Kąty” założono w roku 1982. Prezesem zo-stał Andrzej Wnuk. Swoje domy członkowiespółdzielni wznieśli na starówce w kwartale ulic:Wałowa, Rynkowa, Młyńska, Hotelowa. W 1988 za-łożono Spółdzielnię Budowlaną „Zorza”. Kierowałnią Zygmunt Stoltmann. Spółdzielnia wzniosła sze-regowe domy przy ul. J. Matejki, J. Fałata, A. Grott-gera, Kossaka, Dygasińskiego.

Rozwój budownictwa spowodował utworzeniew 1987 remontowo-budowlanej Spółdzielni Pracy„DARBUD”, która zatrudniła 90 osób. Prezesem zo-stał Jerzy Dworakowski

Stopniowo zwiększał się ruch wczasowo-kolo-nijny. Budowano pierwsze prowizoryczne prywatneobiekty mieszkalno-wypoczynkowe. Natomiastduże zakłady przemysłowe z różnych rejonów Polskibudowały w Darłówku swoje ośrodki wczasowe i kolonijne skromnie wyposażone.

Rozwój budownictwa i infrastruktury komu-nalnej utrudniał brak planów urbanistycznych orazregulacji prawnych. Na zabytkowej starówce niepo-trzebnie wzniesiono blok przy ul. Podzamcze, orazpawilon Gminnej Spółdzielni obok Bramy Miejskiej,a rynek wyłożono trylinką.

700-lecie miasta

W1970 roku uroczyście obchodzono 700-leciezałożenia miasta, przyjmując, że zostało za-

łożone przez księcia Rugii Wisława II. Jak się jednakokazało prawa miejskie otrzymało Darłowo niecowcześniej najprawdopodobniej nadane przez księciaPomorza wsch. Świętopełka.

Gospodarka kwitnie

Stopniowo, mimo nakazowo-rozdzielczej go-spodarki, rozbudowywały się przedsiębior-

stwa państwowe, np. Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Kuter”, Fabryka Maszyn Rolni-czych, Zakłady Przemysłu Skórzanego „Alka”, Fa-bryka Mebli oraz Spółdzielnia Pracy RybołówstwaMorskiego „Ławica”, Spółdzielnia Usług Rolniczych,Spółdzielnia Ozdób Choinkowych.

W latach 1974 – 76 przeprowadzono prace reno-wacyjne w kościele NMP. Wówczas, z niszy gro-bowej za ołtarza przeniesiono do kaplicy grobowejsarkofag ze szczątkami króla Eryka oraz sarkofagiksiężnej Elżbiety i Jadwigi. W odnowionym kościeleodbywały się koncerty organowe w ramach pomor-skich festiwali organowych.

2 maja 1973 w Darłowie utworzono SpółdzielnięKółek Rolniczych z połączenia kilku Międzykółko-wych Baz Maszynowych. SKR świadczyła usługi dlarolnictwa na terenie gminy i miasta Darłowa.

Nowe województwo

1czerwca 1975 roku wprowadzono w Polscedwustopniowy podział administracyjny kraju,

co oznaczało likwidację powiatów i podział krajuna 49 województw. Darłowo podporządkowanowładzom wojewódzkim w Koszalinie. Natomiastdawne powiatowe miasto Sławno przeszło do nowoutworzonego województwa słupskiego. Decyzją wo-jewody w 1977 Urząd Miejski w Darłowie uznano zaUrząd Wzorcowy. Miejska Rada Narodowa liczyławówczas 50 radnych i miała 4 komisje.

Pierwszym wszechstronnym darłowskim artystą

k oncer t n a r y nk u.

Na cz elnik mi a sta Hr yc ko w i a n p o dcz a s dni Da rł o wa

De f i l a d a d a rł o w skic h m a r y n a r z y w l ata c h 6 0 .

do 1 październikas funkcjonowała Stocznia produkująca

i remontująca drewniane kutry rybackie.

21 październikas Spółka rybacka „Arka” z Gdyni odkupiła

wraki łodzi i kutrów oraz strzępy sieci od armii sowieckiej i 59 niemieckich jeńców, których od razuuwolniono.

s Stacjonujący od marca 1945 garnizon armiisowieckiej po blisko czteroletniej okupacji opuściłDarłowo.

19491 stycznias W Darłowie przekroczono najwyższe przed-

wojenne wielkości połowów ryb. Złowiono 2837 tonryb morskich.

kwiecieńs W Darłowie rozpoczęto aresztowania

członków Polskiej organizacji Wojskowej.s Pracownicy Arki wydobyli z dna zatopiony

przez Niemców kuter. Po wyremontowaniu zareje-strowano go, jako DAr-4.

1 majas Działalność rozpoczęło Przedszkole nr 2

w budynku po działającym tam wcześniej Polskimczerwonym Krzyżu przy ul. M. Skłodowskiej-curie44. Pierwszą jego kierowniczką była Janina Szon-szor.

26 majas W mieście rozpoczęto produkcję sieci rybac-

kich w Darłowskich Zakładach Sieci rybackich.

28 czerwcas Ziemia Darłowska w ramach powiatu

sławieńskiego przechodzi pod nowo utworzone wo-jewództwo koszalińskie.

s Zmieniono nazwę Dyrłów na Darłowo.

3 lipcas Uruchomiono fabrykę mączki rybnej, wcze-

śniej eksploatowaną przez Sowietów.

1 wrześnias W Darłowie przy ul. Tkackiej utworzono

Szkołę Zawodową Galanteryjno-Skórzaną. Pierw-szym jej dyrektorem był B. Koroń.

1950s Państwo przejęło majątek spółdzielni mle-

czarskiej i ogrodniczej, a działalność GS Sch podpo-rządkowano polityce gospodarczej.

26 czerwcas odbyło sie inauguracyjne posiedzenie MrN.

obradami kierował ignacy Skórski. Przewodni-czącym Prezydium MrN wybrano Henryka lehr-felda.

195119 majas erygowanie parafii darłowskiej przez ordyna-

riusza gorzowskiego ks. prałata Tadeusza Załucz-kowskiego, wikariusza generalnego dla terytoriumordynariatu Gorzowskiego.

s Słupskie Fabryki Mebli wchłonęłySpółdzielnię Pracy Drzewiarzy.

19521 stycznias Przedsiębiorstwo Połowów i Usług rybackich

„Kuter” rozpoczęło swoją działalność. Przejęło onoczęść majątku od „Barki”. Na początku dysponowało26 łodziami i kutrami.

22 lipcas Wstrzymano przeładunki handlowe w porcie

Darłowo.

1953s Na mocy zarządzenia ministra żeglugi, utwo-

rzono Zasadniczą Szkołę rybołówstwa Morskiego, z siedzibą w Darłowie. Pierwszym dyrektoremszkoły został Józef Nagórny.

6 POLSKIEGO DARŁOWA

był absolwent UMK w Toruniu i nauczyciel plastykiw LO – Zbigniew Białożyt. Zajmował się malar-stwem, rzeźbą, metaloplastyką, medalierstwem i re-klamą użytkową.

W tym okresie biskup Ignacy Jeż erygował wi-karię wieczystą na terenie Darłówka, co spowodo-wało rozpoczęcie budowy kościoła.

Rozwój portu

Na ożywienie portu w Darłowie wpłynęłoutworzenie w roku 1976 państwowego

przedsiębiorstwa Polskiej Żeglugi Bałtyckiej z sie-dzibą w Kołobrzegu, które objęło we władanieporty handlowe w Darłowie i w Kołobrzegu. W Darłowie przekazano mu sporą część portu i możliwość użytkowania elewatorów zbożowych.W Darłowie PŻB wznowiła kabotażowe przewozytowarów od 1977 r. Darłowski port przyjmowałgłównie zboże i nawozy sztuczne, a eksportowałdo Szwecji zrębki celulozowe ze sławieńskiego„Sławodrzewu”. Brak utwardzonego nabrzeża i specjalistycznych urządzeń przeładunkowychograniczał przeładunki do 1,7 tys. ton zrębków celulozowych.

W latach 1978 – 1989 obroty handlowe wynosiły42 do 89 tys. ton rocznie. Dominowało zboże i zrębkicelulozowe, ale eksportowano również nawozysztuczne i cegły. PŻB miało wielkie plany przeła-dunkowe na kolejne lata do 1980 r. dla darłowskiegoportu. Planowano w przeładować wówczas 100-150tys. ton towarów.

Dyrektor PŻB Henryk Krupik twierdził, że da-rłowski port ma największe szanse rozwojowe(gdyż ma najwięcej wolnych terenów portowych) i powinien przeładowywać 2–3 miliony ton rocznie.Jedyną przeszkodą jak twierdzono był most zwo-dzony, który miał hamować rozwój portu. Szybkorozebrano ten malowniczy zabytek techniki. Mimotego obroty portu nie wzrosły. Rzeczywiste obrotyportu w Darłowie w latach 1977 – 90 kształtowały sięna poziomie 54 – 89 tysięcy ton.

Pora na uzdrowisko

Od 1979 roku rozpoczyna się powojenna ka-riera Darłówka, jako uzdrowiska. We

wschodnim Darłówku utworzono dwa sanatoria le-czące choroby dróg oddechowych. Były one filiamiUzdrowiska Kołobrzeg. Od tego roku na okres 5 latUrząd Naczelnika Miasta Darłowa objął doświad-czony pracownik administracji państwowej Jan Kubiński, poprzednio zastępca naczelnika miastaKołobrzeg.

Wielka modernizacja

Nowy włodarz uporządkował gospodarkęmiejską. Ruszyła wówczas zabudowa stra-

szących pustką plomb w obrębie starego miasta. Natych miejscach, a szczególnie przy ul. Młyńskiej,Szkolnej (obecnie Franciszkańska) i Wałowej wybudo-wano szereg ciekawych architektonicznie i przystoso-wanych do charakteru zabudowy starego miastadomów i obiektów usługowych. W tym okresie opra-cowano pierwszy plan przestrzennego zagospodaro-wania miasta, który obowiązywał do początku XXIwieku. Zamknięcie ruchu kołowego na głównej ulicystarego miasta, Powstańców Warszawskich, na od-cinku od mostu na rzece Wieprzy aż po rynek, przedłu-żyło żywot zabytkowych kamieniczek. Zapewniło teżwygodę i bezpieczeństwo mieszkańców i turystów. W wyniku rozbudowy i remontów kapitalnych po-prawiły się warunki w przedszkolach, szkołach, służbiezdrowia, a także w kulturze, sporcie i turystyce.

Inwestycje uławiające życie

Wkońcu lat siedemdziesiątych i na początkulat osiemdziesiątych zrealizowano wiele in-

westycji ułatwiających życie mieszkańcom Darłowa.Ruszyło budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne

W 1978 roku uruchomiono żłobek „Ptyś”, adap-towano budynek przy ul. Żeromskiego na przed-szkole, w 1980 oddano do użytku pawilon Pogo-towia Ratunkowego, położono magistralęwodociągową, doprowadzono gaz ziemny, wybu-dowano wiele odcinków kanalizacji sanitarnej, desz-czowej i burzowej, przeprowadzono remonty i wy-budowano wiele kilometrów dróg asfaltowych,gruntowych, ulic i chodników, przeprowadzono re-mont kapitalny apteki oraz budynków przy ul. Zie-lonej 2 i Morskiej 36/38, wybudowano stadion i korty tenisowe, w roku 1982 wybudowano fabrykęlodu, a w roku następnym wymieniono sieć gazową,dostosowaną do gazu ziemnego, doprowadzono domiasta nowe linie energetyczne, w 1984 oddano doużytku kotłownię rejonową i oczyszczalnię ściekówtypu bioblok wraz z kanalizacją sanitarną dla osiedlaKrólowej Jadwigi. Rok później wybudowano noweujęcie wody i stację wodociągową. W latach osiem-

dziesiątych zlikwidowano naziemną sieć energe-tyczną oraz zakończono trwający 17 lat remont znisz-czonego Zamku Książąt Pomorskich. Przywszelkiego rodzaju inwestycjach używano jednakkiepskiej, jakości materiałów, co odbiło się, na ja-kości trwałości tworzonych budowli.

Mimo pewnego rozwoju w sklepach brakowałopodstawowych artykułów. Wprowadzono, więc ichreglamentację. Protesty społeczeństwa zaowocowałypowstaniem Niezależnego Samorządnego ZwiązkuZawodowego Solidarność, do którego w Darłowie w roku 1980 należało 4500 członków. Jego aktywnądziałalność przerwało ogłoszenie stanu wojennego.

Czasy „Solidarności”

Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny„Solidarności w Darłowie powstał 12 X

1980. Swoim zasięgiem terytorialnym objął miasto i gminę Darłowo. 7 III 1981 w świetlicy Fabryki Ma-szyn Rolniczych Agromet-Famarol w Darłowie od-było się Walne Zebranie Wyborcze do Międzyzakła-dowego Komitetu Koordynacyjnego „S” w Darłowiez udziałem 23 przedstawicieli z 13 zakładów: PolskaŻegluga Bałtycka, Fabryka Obuwia Alka, PKS, FMRFamarol, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, SpółdzielniaOzdób Choinkowych, Słupskie Fabryki Mebli,PGKiM, PPiUR Kuter, Oświata, WPHM, WSS,Okręgowe Przedsiębiorstwo RozpowszechnianiaFilmów, Służba Zdrowia; później dokooptowano:POHZ, GS Samopomoc Chłopska, Urząd Telekomu-nikacyjny, PTHW, POM Wiekowo, PŻB, pracow-ników Taxi, Spółdzielnię Inwalidów oraz rolnikówindywidualnych. W skład MKZ weszli: przew. Kry-stian Szaliński, Stanisław Piątkowski, Józefa Kramarz,Maria Domżalska, Wiktor Juśkiewicz, Ludwik Kisie-lewski, Józef Lorenc. W końcu lipca 1981 Komitetprzeorganizowano w koszaliński Oddział ZarząduRegionalnego NSZZ Solidarność Pobrzeże.

1 9 7 2 r. o sie dle Wy spi a ń skie go

U lic a Po w sta ncó w Wa rsz aw skic h w l ata c h 6 0 .

R y nek w rok u 1 9 5 9

W 1978 rokuoddano do użytku – 175 mieszkań, 1979 rok – 65, 1980 rok – 120 mieszkań, w latach 1975 – 1982 wybudowano 191 domów jednoro-dzinnych, przy PGKiM zorganizowano 30osobowy Zakład remontowo – Budowlany,który rocznie przeprowadzał 150 – 200 re-montów bieżących mieszkań

1954s rozpoczęła skup i przetwórstwo miejscowa

Spółdzielnia Mleczarska.

1955s rozpoczęła produkcję Spółdzielnia ozdób

choinkowych.

19567 wrześnias inauguracja pierwszego roku szkolnego

– 1956/1957 – w nowym budynku szkolnym przy ulicychopina 4 w Darłowie. Pierwszym dyrektorem zo-stał Andrzej Gustaw cichocki. Utworzono liceumogólnokształcące, a w 10 rocznicę istnienia nadanomu imię St. Żeromskiego.

9-11 grudnias odbudowa struktur ZHP przy udziale

odsuniętych w 1948 r. harcmistrzów.

195715 wrześnias Założono Spółdzielnię Pracy rybołówstwa

Morskiego „ławica”, położoną w Darłówku. Pierw-szym prezesem został Hieronim Fiodorow.

19582 lutegos Wybrano w Darłowie 30 radnych MrN. Przez

dwie pełne kadencje rady 1958-1961 i 1961-1965 i znaczną część trzeciej w latach 1965-1968 pełniłfunkcję przewodniczącego Prezydium MrN w Darłowie Teofil Benkowski.

19619 majas odsłonięto w narożu ulic Żeromskiego

i al. Wojska Polskiego Pomnik Zwycięstwa dłutaWiktora Tołkina.

1962s Utworzono 28 eskadrę ratownictwa mor-

skiego, przekształconą w dywizjon w 1995 r.

1963s Przekroczenie przedwojennego stanu zalud-

nienia miasta. Darłowo liczy 9888 mieszkańców.

196413 październikas Założenie w Darłowie pierwszej w powiecie

Spółdzielni Mieszkaniowej „Bałtyk”.

16 czerwcas Pożar i spalenie dużego młyna zamkowego.

19651 wrześnias likwidacja jedenastolatki. Powstało 4-letnie

liceum ogólnokształcące (dyrektorem został Zbigniew Stańczak) i 7-klasowa Szkoła PodstawowaNr 2.

s Wybudowanie Szkoły Podstawowej nr 3 im. Żołnierza WoP – „Szkoły Tysiąclecia”.

1966październik s literat Zbysław Górecki założył Darłowski

Klub Koszalińskiego Towarzystwa Społeczno-Kultu-ralnego, który skupiał środowisko inteligenckie.

6 listopadas Uroczyste otwarcie Szkoły Pomnika Tysiąc-

lecia Państwa Polskiego w Darłówku.

7POLSKIEGO DARŁOWA

Stan wojenny

Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia1981 i utworzenie w Darłowie ośrodka dla

internowanych działaczy Solidarności jedynie napółtora roku zatrzymały dążenia niepodległościowePolaków. Wielu mieszkańców Darłowa było wó-wczas szykanowanych przez służby bezpieczeństwa.

Wojewódzka Rada Narodowa 24 czerwca 1982podjęła uchwałę w sprawie utworzenia wspólnejrady narodowej dla miasta i gminy Darłowo. Prze-wodniczącym MGRN wybrano Jerzego Surowca.Naczelnikiem Miasta i Gminy Darłowo został JanKubiński. Połączenie miasta i gminy odchudziło ad-ministrację i pozwoliło lepiej zarządzać.

Czas Towarzystwa

Od roku 1983 w Darłowie działa Towarzy-stwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej, utwo-

rzone z inicjatywy Marka Żukowskiego. Swą dzia-łalność rozpoczęło od wydawania prasy i odczytów.Dopiero po kilku latach działalności uzyskano ze-zwolenie na rejestrację stowarzyszenia. TPZD ist-nieje do dziś – organizuje sesje naukowe, wydaje książki, periodyk Echo Darłowa i Darłowskie Ze-szyty Naukowe, organizuje wystawy i wieczory au-torskie, upamiętnia ważne dzieje miasta. Ostatniowydało książkę „Tropicielem wokół globu” autor-stwa Leszka Walkiewicza. Książka jest relacją z że-glugi harcerskim jachtem dookoła świata w latachosiemdziesiątych. TPZD, opracowując statut i udzie-lając pomocy organizacyjnej, przyczyniło się doutworzenia Klubu Pionierów Ziemi Darłowskiej.

„Wojna” nie zatrzymała rozwoju

Wlatach 80. dobrze prosperował przemysł.Na terenie Darłowa działało 7 większych

przedsiębiorstw i spółdzielni: Przedsiębiorstwo Po-łowów i Usług Rybackich „Kuter”, Agromet FabrykaMaszyn Rolniczych, Państwowe Zakłady PrzemysłuSkórzanego „Alka”, Koszalińska Fabryka Mebli,Spółdzielnia Pracy Rybołówstwa Morskiego „Ła-wica”, Spółdzielnia Ozdób Choinkowych.Spółdzielnia Usług Rolniczych, Przeciętne zatrud-

nienie w przemyśle uspołecznionym (bezspółdzielni) wynosiło 1794 osoby. Od roku 1982 sta-rano się wdrożyć reformę gospodarczą, która dałaprzedsiębiorstwom większą samodzielność. Po-wstały wówczas samorządy pracownicze oraz nie-zależne związki zawodowe. Agromet FMR odłączyłasię od przedsiębiorstwa wiodącego w Słupsku. Po-dobnie uczyniła to PSS „Kotwica”.

Partia się łączy

Jednym z ważnych skutków reformy gospo-darczej na terenie ziemi darłowskiej było po-

łączenie się w lutym 1982 Komitetu Miejskiego PZPRi Komitetu Gminnego PZPR w Miejsko-Gminny ko-mitet PZPR. Pociągnęło to za sobą następstwa po-łączenie się Rad Narodowych Miasta i Gminy w Da-rłowie. Z dniem 1 lipca 1982 rozpoczęła działalnośćwspólna rada dla miasta i gminy Darłowo. Następniedoszło do połączenia się urzędu miasta z urzędem

gminy Darłowo. Ta reorganizacja odchudziła admi-nistrację i poprawiła system obsługi mieszkańcówmiasta i gminy. Mimo tego część mieszkańcówmiasta oraz gminy nie była zadowolona z tej fuzji. Doczasu nowych wyborów połączone rady liczyły 75osób. Nowa Miejsko-Gminna Rada Narodowa li-czyła 55 członków. Na jej czele stanął w 1985 RyszardMroziński. Połączony Urząd Miasta i Gminy Da-rłowo zatrudniał 51 pracowników.

W roku 1984 dokonano wyborów do komitetówosiedlowych i rad sołeckich. W ten sposób wprowa-dzono zasadę sprzężenia samorządu mieszkańcówmiast i wsi z radą narodową. MGRN oparła swojądziałalność o opracowany w maju 1984 przez Patrio-tyczny Ruch Odrodzenia Narodowego program spo-łeczno-gospodarczy rozwoju miasta i gminy Darłowona kadencję. W kadencji Rady Narodowej Miasta i Gminy w latach 1984–1988 odczuwano przedewszystkim niedobór rozdzielanych odgórnie środkówinwestycyjnych oraz poważne braki materiałów bu-dowlanych i innych. Równocześnie władze stawiałysobie pomniki: „Bojownikom o Wolność i Demo-krację” oraz „Poległym o utrwalanie Władzy Lu-dowej”.

Urodziny w mieście

Oddanie do użytku w roku 1986 kotłowni re-jonowej pozwoliło na dalszą rozbudowę

osiedli mieszkaniowych. Również w tym roku, po re-moncie kapitalnym przychodni zdrowia, otworzonoznowu izbę porodową. Od tego czasu dzieci z Da-rłowa i ziemi darłowskiej mogły się rodzić w swoimrodzinnym mieście.

Rok 1988 przyniósł, po 18 latach remontu i kon-serwacji, oddanie dla potrzeb zwiedzających mu-zeum Zamku Książąt Pomorskich. Rok później, gdynaczelnikiem miasta był Wiesław Szafraniec, po 11latach projektowania i budowy, przekazano do eks-ploatacji rozsuwany most im. Kapitana Witolda Hu-berta, łączący Darłówko Wschodnie z Zachodnim.Koszt eksploatacji promów kursujących z jednego nadrugi brzeg Wieprzy przez 11 lat wielokrotnie prze-kroczył wartość nowego mostu.

Wiatr odnowyPrzygotowując się do wyborów do Sejmu i Se-

natu 24 kwietnia 1989 powołano w DarłowieKomitet Obywatelski „Solidarność. Założycielamibyli m.in. Jerzy Flakiewicz, Aldona Gowin, Janina i Zbysław Góreccy, Ludwik Kisielewski, Cezary i Zbigniew Łazarewicz, Marek Łuba. Wstępna loka-lizacja elektrowni atomowej w pobliskiej miejsco-wości Kopań wywołała sprzeciw społeczeństwa Da-rłowa. Na tym proteście wyrosło stowarzyszenieEkologicznego Klubu Obywatelskiego „Czuwanie”,któremu przewodniczy Jadwiga Czarnołęska-Go-siewska. W demonstracjach przeciwko elektrowniatomowej w pobliżu Darłówka uczestniczyło setkiosób. W podziemiu studenci i licealiści na czele z Ar-kadiuszem Klimowiczem i Cezarym Łazarewiczemredagowali i wydawali czasopismo „Ucho”. Przed-stawiciele kościoła długo starali się o zwrot kaplicyŚw. Gertrudy. Po wyrażeniu zgody przez MG RadęNarodową w 1988 przejęcie świątyni nastąpiło podkoniec 1989. Erygowanie parafii przez biskupa die-cezji koszalińsko-kołobrzeskiej odbyło się 26 lipca1990, a konsekracja kościoła 10 sierpnia 1997.

L. WALKIEWICZNa pier w sz y m pl a nie Pr z emy sł aw Go sie w ski

W idok z w ież y k oś c ioł a Ma r i a c kie go n a r y nek rok 1 9 6 8

196912 czerwcas Po wyborach do sejmu i rad narodowych,

jakie miały miejsce 1 czerwca przewodniczącymprezydium MrN w Darłowie został Bernard Net-kowski.

1 wrzesieńs Utworzono dwuletnią Zasadniczą Szkołę rol-

niczą o kierunkach: ogólnorolniczym, ogrodniczym i hodowlanym. Dyrektorem szkoły został ZbigniewStańczak.

1970s obchodzono 700-lecie założenia miasta.s rozpoczęto budowę osiedla Wyspiańskiego

(pięć bloków, łącznie dla 625 rodzin).

1971s Utworzenie filii Północnych Zakładów

obuwia „Alka” w Słupsku Zakład w Darłowie.s rozpoczęcie kapitalnego remontu i rewalory-

zacji Zamku Książąt Pomorskich PrzedsiębiorstwoKonserwacji Zabytków Szczecin.

26 kwietnias W stan likwidacji postawiono robotniczą

Spółdzielnię Stolarzy im. l. Waryńskiego. W okresiepóźniejszym w 1981 r. Fabryka Mebli stała się za-kładem nr 3 Koszalińskiej Fabryki Mebli.

1972s We wrześniu powołano Technikum rybołów-

stwa Morskiego.

13 grudnias Wybudowanie i uruchomienie w Darłowie

Nowej odlewni Żeliwa pod kierownictwem leszkaWalkiewicza, produkującej 3600 ton odlewówrocznie.

29 grudnias Przewodniczącym Prezydium MrN w Da-

rłowie został Kazimierz Jaracz.

19733 marcas erygowano w Darłowie klasztor francisz-

kanów

9 grudnias W oparciu o nowe zasady wybrano do MrN

w Darłowie 40 radnych.

1974s W styczniu przewodniczącym MrN

w Darłowie wybrano Mariana Strzęciwilka, a naczel-nikiem Kazimierza Jaracza, którego na następnejsesji zastąpił Jan Zwierzchowski. Wówczas funkcjęprzewodniczącego rady łączono z i sekretarzemKMPZPr.

1973 – 1974s Wybudowano halę sportową, boiska i bieżnie

dla Szkoły rybołówstwa Morskiego.

1974 – 1975s odnowienie elewacji kamienic na rynku i

wzdłuż ul. Powstańców Warszawskich.

1 wrzesień s ZSr przemianowano na ogrodniczą ZSo,

która działała do 1976 r.

1974 – 1976s Przeprowadzono pod nadzorem Zb. Drywy

prace przywracające gotycki charakter kościołowiMariackiemu.

1975s Przeniesiono sarkofagi dwóch księżniczek

i króla eryka z niszy za ołtarzem do kaplicy przywieży.

8 POLSKIEGO DARŁOWA

Zmiany ustrojowe

Pierwsze demokratyczne wybory, jakie od-były się 27 maja 1990 do rad I kadencji samo-

rządu terytorialnego wygrali w Darłowie kandydaciKomitetu Wyborczego „Solidarność”. Wyłonili onize swojego grona burmistrza Andrzeja Lewandow-skiego. Przewodniczącym Rady Miejskiej został Ire-neusz Owsiany. Nowa rada uczyła się samodzielnierządzić i przecierała szlaki samorządności. Nawstępie opracowano Statut Miasta i Gminy Darłowo.Ta wspólnota samorządowa obejmowała obszar28.975,7 ha, w tym 2020 ha miasto. Granicami ob-szaru był brzeg Bałtyku i wsie: Glęźnowo, Wieko-wice, Słowino, Stary Jarosław, Kowalewiczki, Suli-mice, Barzowice, Wicie. Uchwałą RMiG utworzono5 osiedli miejskich, 27 sołectw i 1 sołectwo miejskie.Był to okres, kiedy uczono się samodzielnego go-spodarowania majątkiem gminy.

Podział na miasto i gminę

Po wspólnym okresie funkcjonowania od roku1982 administracji dla miasta i gminy Da-

rłowo 1 lipca 1991, na wniosek radnych gminy, do-szło do rozdzielenia miasta i gminy. Tworzyły sienowe niezależne partie, związki i stowarzyszenia.Zrzeszać zaczęli się również bezrobotni. W sierpniu1991 zarejestrowano Pomorskie Stowarzyszenie Bez-robotnych– Bezdomnych i Osób Niepełnosprawnychw Darłowie. Szefował mu Józef Karasiński. W tymsamym czasie zorganizowano ZwiązekZawodowy Rolnictwa „Samoobrona” kie-rowany przez Andrzeja Leppera, który na-stępnie przekształcił się w partię poli-tyczną o tej samej nazwie.

Darłowski samorząd powołał: MiejskiOśrodek Pomocy Społecznej, OśrodekSportu i Rekreacji, MPGK i MZBK, wy-działy oświaty, gospodarki komunalnej,finansów itd. W 1991 zaprzestano kolejo-wych przewozów pasażerskich, z uwagina złą, jakość torów.

Zmiany gospodarcze

Przemianom ustrojowym towarzyszyły re-formy gospodarcze. Likwidacja Państwo-

wych Gospodarstw Rolnych i zmniejszenie zapo-trzebowania na maszyny rolnicze oraz wysokieoprocentowanie kredytów doprowadziły wiele firmdo upadłości, co spowodowało gwałtowny wzrostbezrobocia. W wyniku upadku firm, ok. 3.000 osóbstraciło w Darłowie pracę. Próby prywatyzacji częścidarłowskich przedsiębiorstw państwowych i two-rzenie spółek nie dały spodziewanych rezultatów.

Począwszy od roku 1990 do chwili obecnej Da-rłowo przeżyło prawdziwą metamorfozę. Zmieniłysię nie tylko władze, ale również cała gospodarka iekonomia. Wiele przedsiębiorstw państwowych jaknp. Fabryka Maszyn Rolniczych, Fabryka Mebli, PPi UR „Kuter”, SUR upadły, a w ich miejsce powstałynowe firmy prywatne. Z Fabryki Maszyn Rolniczychwyłoniły się dwie spółki: „Odlewnik”, zajmujący sięprodukcją odlewów i „Farmet” produkujący ma-

szyny rolnicze. Niewielkie zapotrzebowanie na ma-szyny rolnicze spowodowało upadek "Farmetu". Od-lewnię żeliwa kupiła koszalińska wytwórnia samo-chodowych bębnów hamulcowych „Kometal”, którapo kilku latach również ogłosiła upadłość. Poupadku produkującej cholewki „Alki” przez kilka latprodukowały obuwie firma Darbut oraz Ecowind.Oddział koszalińskiej fabryki mebli kupili Belgowiei obecnie produkują tam meble z litego drewna.

Spółdzielnia Ozdób Choinkowych przekształciła sięw spółkę ALOZ, ale i ta upadła. Sprzedane przezsyndyka stocznia remontowa kutrów i sieciarnia pomodernizacji przetrwały trudne czasy i działają dodziś, ale w prywatnych rekach. W zamian powstałowiele nowych firm i spółek jak np. Stocznia Remon-towa M&W, Przetwórnia ryb i hurtownia „Pirs”,Lilia International, sieciarnia Baltic Net, wytwórnialodu, dwa tartaki. Na początku lat 90. wzniesiono ko-ściół p.w. Św. Maksymiliana Kolbego oraz utwo-rzono parafię p.w. Św. Gertrudy.

Samorządne decyzje

Wtrakcie I kadencji samorząd wsparł bu-dowę stacji redukcji gazu partycypując w

kosztach jej budowy wspólnie z Zakładem Gazow-niczym i Społecznym Komitetem Gazyfikacji Da-rłowa. Na wniosek RM złożony w Rejonowej Ko-mendzie Policji w Koszalinie w Darłowie utworzono

Posterunek Policji Lokalnej. Poważnie zastanawianosię nad budową w Darłowie międzynarodowegocampingu oraz nad powierzeniem niemieckiej firmiearchitektonicznej Gerda Stele w zamian za przejęcieatrakcyjnych nieruchomości, opracowanie projekturozwoju Darłowa. Przemyślaną decyzją rady byłoutworzenie Straży Miejskiej, którą powołano 9 marca1993, początkowo liczyła ona pięciu strażników. Do-brze się stało, że radni przekazali Polskiemu Komi-

tetowi Pomocy Społecznej budynek poło-żony przy ul. Wieniawskiego 13 a. Tamdzięki zaangażowaniu zarządu PKPS z Hen-rykiem Modzelewskim i Jerzym Łopuskimna czele urządzono Dom Seniora ze sto-łówką. Oddano je do użytku 29 maja 1993.Tam też mają swoje siedziby kombatanci,inwalidzi wojenni i niewidomi.

W pierwszej kadencji samorządu, 30marca 1993, miasto przystąpiło do ZwiązkuMiast i Gmin Morskich.

Bez konsultacji z mieszkańcami Darłowa,a właściwie wbrew ich woli, radni w 1993podjęli uchwałę o przynależności miasta do

powiatu sławieńskiego. Jednak pod naciskiem miesz-kańców radni uchylili tę uchwałę i opowiedzieli sięza przynależnością do powiatu koszalińskiego.

Drogowskazy rozwoju

Na wstępie II kadencji radni opracowali Za-sady Polityki Lokalnej Darłowa na lata

1994–1998. Głównym założeniem tej polityki byłoprzeznaczać na inwestycje miejskie co najmniej 30procent budżetu Darłowa. Ze wszystkich pilnychpotrzeb za najważniejszą uznano budowę oczysz-

Darłowo w III RP

Ustawą z 29 grudnia 1989 Sejm Prl dokonał zmian w Konstytucji zmieniając nazwę

państwa i centralnych urzędów państwowych. Zmiana taformalnie zakończyła istnienie Prl. Państwu Polskiemuprzywrócono nazwę rzeczpospolita Polska i godło orła wkoronie. To wydarzenie symbolicznie zapoczątkowało po-wstanie iii rP. 30 stycznia 1990 przestała istnieć PZPr. rok1990 przyniósł demokratyczną reformę władz samorządo-wych. Przywrócono społecznościom lokalnym samorządy iwpływ na rozwój i funkcjonowanie miast i gmin.

Ilość podmiotów gospodarczych w Darłowie wzrosła z 1180 do 1510. ilość bez-robotnych spadła z 2603 do 1292 i wskaźnikbezrobocia obniżył się z 28 proc. do 14 proc.

R a dn i i wł a dz e mi a sta z okres u: I , I I i I I I k a dencj i sa mor z ą du z l at 1 9 9 0 - 2 0 0 2

s W czerwcu w ramach reformy administracjimiasto Darłowo i gmina Darłowo z zostały podpo-rządkowane wojewodzie koszalińskiemu.

1976s Wybudowano i uruchomiono w PP i Ur

„Kuter” halę przetwórstwa rybnego, wyposażoną w nowoczesne linie produkcyjne.

s od tego roku organizowano w maju obchody„Dni Darłowa”.

197720 stycznias Z udziałem władz miasta podniesiono ban-

derę na kutrze rakietowym orP „Darłowo”.

s rozebrano i przetransportowano zwodzonymost z Darłówka do powstającego muzeum drogo-wnictwa w Krągu.

s Powołano dekanat Darłowo, który obej-mował parafie: Darłowo, Jeżyce, Dobiesław, łącko,Postomino, Sieciemin, Stary Jarosław, Stary Kraków.

19788 lutegos Po kolejnych wyborach do rad narodowych

w Darłowie wybrano 50 radnych. Funkcję przewod-niczącego powierzono Franciszkowi Dąbrowskiemua naczelnikiem miasta Darłowa został Józef Hrycko-wian.

s Utworzono Harcerski Klub Morski. oprócz 15 żaglówek śródlądowych miał dwa jachty pełno-morskie s/y „Kot Morski” i s/y „Modraczek ii”.

s Uruchomiono żłobek osiedlowy „Ptyś”.

1978-1980s W ramach budownictwa wielorodzinnego

oddano do użytku przy ul.: Wyspiańskiego – 175mieszkań, Moniuszki – 65 i Królowej Jadwigi – 120mieszkań.

1979s inauguracja Festiwali organowych w kościele

Mariackim.

czerwiecs W ośrodku leczniczo-Wypoczynkowym „Wi-

styl” w Darłówku przy ul. Słowiańskiej 24, rozpo-częto 3 grudnia leczenie sanatoryjne górnych drógoddechowych u matek i dzieci.

1980s oddano do użytku pawilon pogotowia ratun-

kowego.

1 wrześnias Szkoła Podstawowa Nr 1 otrzymała na

35-lecie istnienia imię Jana Kochanowskiego.

listopads W odlewni żeliwa FMr wybuchł strajk kiero-

wany przez NSZZ Solidarność. Żądano podwyżkipłac.

1981s W Darłowie do Niezależnego Samorządnego

Związku Zawodowego „Solidarność” należało 4500członków.

17 luty s Biskup koszaliński swoim dekretem usta-

nowił w Darłówku niezależny wikariat pw. św. Mak-symiliana Marii Kolbego. Tego samego dnia erygo-wano tam klasztor. Gwardianem i proboszczemzostał o. Stanisław Kotulski.

7 marcas Utworzono Międzyzakładową Komisję Koor-

dynacyjną Solidarności. Wkrótce jej przewodni-czącym wybrano Krzysztofa Szalińskiego.

kwiecieńs Budowa fabryki lodu, uruchomionej w 1982 r.

9POLSKIEGO DARŁOWA

czalni ścieków, bez której Darłowo nie miałoby szansna rozwój. Już w pierwszych miesiącach podjęto de-cyzje o budowie domu komunalnego przy ul. Ka-rłowicza 4. W listopadzie 1996 budynek z 38 miesz-kaniami oddano do użytku. Przez dwa lata z rzęduw 1995 i 1996 Darłowo znalazło się na pierwszymmiejscu w województwie koszalińskim w wydat-kach inwestycyjnych na jednego mieszkańca.

Miasto się zmienia

Inwestycje realizowano dzięki dotacjom, zwi-ększeniu sprzedaży mienia komunalnego oraz

preferencyjnym kredytom. Budowa nowoczesnejoczyszczalni ścieków ruszyła w listopadzie 1997.Równocześnie przystąpiono do budowy kanalizacjisanitarnej. W tym okresie położono nowe na-wierzchnie na 15 ulicach i 16 chodnikach, zmienianooświetlenie, wykonano instalację sanitarną i desz-czową na osiedlu Karłowicza, wymieniano rurociągicieplne na nowe preizolowane, zlikwidowano nie-ekonomiczną kotłownie wojskową oraz remonto-wano budynki komunalne. Gruntownie wyremon-towano nieczynne kino. Dla bezrobotnychrozpoczynających samodzielną działalność gospo-darcza RM uchwaliła ulgi podatkowe.

W LO i SP nr 1 utworzono dwie nowoczesne pra-cownie komputerowe. Uroczyście obchodzono 600 –lecie koronacji Eryka Pomorskiego na władcę zjed-noczonej Skandynawii. Wówczas uchwałą RMnadano nazwę Królewskie Miasto Darłowo i rozpo-częto bicie miedzianych i srebrnych denarów Eryka.O tych faktach informowały media w kraju i zagra-nicą. W radiu Darłowo od 1995 r. nadawano infor-macje o pracach RM i Zarządu Miasta. Podczas ka-dencji nasze miasto odwiedzili m.in. Prezydent RPAleksander Kwaśniewski, Honorowy Obywatel Da-rłowa prymas kardynał Józef Glemp, nuncjusz apo-stolski, ambasador Mongolii.

Darłowo z dniem 1 stycznia 1999 włączono dopowiatu w Sławnie i województwa zachodniopo-morskiego.

W roku 1993 Zespół Szkół Rybołówstwa Mor-skiego przekształcono w Zespół Szkół Morskich. Odtego czasu ZSM zarządza samorząd powiatowy. W2000 szkoła morska zdobyła certyfikat ZarządzaniaJakością – ISO 9001. W tym samym roku miasto prze-jęło port i powierzyło gospodarowanie nim Za-rządowi Portu Morskiego Darłowo spółce z o.o.

Wybieram... Klimowicza

Od 2002 r. w miastach dokonuje się wyborówburmistrzów i wójtów w bezpośrednich wy-

borach, a nie jak wcześniej, gdy wybierały ich rady.Od tego czasu do chwili obecnej burmistrzem Da-rłowa jest Arkadiusz Klimowicz. PrzewodniczącymRady Miejskiej od września 2004 do listopada 2014był Zbigniew Grosz. W tym czasie z dniem 1 maja2004 Polska weszła do Unii Europejskiej. Z inicja-tywy Arkadiusza Klimowicza burmistrza Darłowautworzono w Urzędzie Miejskim w Darłowie Re-ferat Integracji Europejskiej i Inwestycji, który reali-zuje pomysły ojca miasta, opracowuje wysoko noto-wane dobre projekty, które otrzymujądofinansowanie do wielu inwestycji ze środków unij-nych.

W ostatnich latach najwięcej, bo kilkadziesiąt mi-lionów przeznaczono na budowę dróg, nabrzeży i in-frastruktury portowej. Prawie tyle samo poszło nabudowę i modernizację dróg, chodników, ścieżekrowerowych i oświetlenia. Ponad milion euro miastowydało na docieplenie i modernizację samorządo-wych placówek oświatowych. Wszystkie szkoły iosiedle Wyspiańskiego, mają „Orliki” lub nowo-czesne boiska wielofunkcyjne, a MKS „Darłovia” maboisko ze sztuczną trawą. Niedawno Zespół Szkółim. S. Żeromskiego otrzymał nowoczesną halę spor-tową z widownią, do której dochodzi sie łącznikiem.W listopadzie 2007 położono 6 km nowej magistrali

gazowej średniego ciśnienia z Darłowa do wschod-niego Darłówka.

Zgodnie z realizowaną strategią rozwoju miastanastąpił gwałtowny rozwój funkcji turystycznychszczególnie w Darłówku. Powstał tam prywatnypark wodny z podgrzewaną morską wodą, kilkaczterogwiazdkowych hoteli jak np.: „Apollo”,„Lidia”, „Plaza” oraz w Darłowie „Gościniec Zam-kowy”. Równają w górę modernizowane i rozbudo-wywane ośrodki wczasowo – kolonijne: „Róża Wia-trów”, „Gniewko”, „Dianola” oraz dziesiątkinowoczesnych pensjonatów.

Komunalizacja portu

Efekty przyniosła komunali-zacja portu, która pozwoliła

na modernizacje jego infrastruk-tury, prowadzenie żeglugi przy-brzeżnej i pasażerskiej na Born-holm, budowę i uruchomienieportu jachtowego i wędkarskichrejsów morskich. W styczniu 2008oddano do użytku Stację Ratow-nictwa Morskiego SAR. Nowy ter-minal przeładunkowy w porcie we-wnętrznym wybudowała w 2009Morska Agencja Gdynia. Zakup

elewatorów zbożowych przez rodzinną firmę Dy-dynów LECH POL i utworzenie drugiej firmy Agro-Port rozwiązały problem skupu zbóż i zwiększyłyprzeładunki w darłowskim porcie. Usytuowany przynabrzeżach Gdyńskim i Szczecińskim w porcie we-wnętrznym Darłowo AgroPort posiada własne placeskładowe o powierzchni ok 12000 m kw. oraz ma-gazyny płaskie i piętrowe o łącznej pojemności do

10,5 tys. ton, co umożliwia mu roczne przeładunkirzędu 150 tys. ton.

W roku 2011 rybacy i przetwórcy skupieni w Da-rłowskiej Grupie Producentów Ryb i ArmatorówŁodzi Rybackich przejęli wybudowane przez samo-rząd Lokalne Centrum Pierwszej Sprzedaży Rybprzy ul. Kotwicznej w Darłowie, które spełnia wy-mogi Unii Europejskiej. Oprócz pełnego asortymenturyb można u nich zamówić darłowski specjał kie-łbasę i kabanosy z łososia.

W okresie, gdy weszliśmy do UE i gdy ŻeglugaGdańska wycofała się z organizacji rejsów z Darłowana Bornholm dawny Terminal przejęty od wojewodyprzemianowano na Terminal Sztuki. Od 3 sierpnia2011, jako placówka kultury podległa DarłowskiemuOśrodkowi Kultury dobrze służy mieszkańcommiasta i turystom.

W okresie pierwszych kilkunastu lat samorządności zbudowanooczyszczalnię ścieków i kanalizację sanitarną, terminal od-

praw granicznych, co umożliwiło uruchomienie żeglugi pa-sażerskiej do Nexo, skomunalizowano port, postawiono dużybudynek komunalny i cztery budynki socjalne, spowodo-wano wymianę torów kolejowych i wznowienie komunikacjikolejowej, powołano Straż Miejską, zmodernizowano i wy-budowano wraz z oświetleniem ponad 30. ulic, wybudo-wano ekologiczny system ciepłowniczy dla dużej częścimiasta, oraz przeprowadzono rewitalizację sporej części sta-rówki.

Od roku 1999 miasto ma swój hejnał odtwarzany w po-łudnie na rynku. W latach 2000 – 2001 Da-rłowo znalazło się w „Złotej Setce Samo-rządów”, a w roku 2004 Darłówko uznano za„odkrycie Sezonu”. Darłowskie plaże zajęłydrugie po Sopocie miejsce w Polsce.

Na d a nie imieni a S t . D ule w ic z aM ie j skiemu G imn a z jum (n a z d ję c i ub ur mistr z i w nuk patron a )

30 czerwcas Przewodniczącym MrN w Darłowie został

Jerzy Surowiec.

13 grudnias Wprowadzono stan wojenny, zdelegalizo-

wano NSZZ Solidarność i wkrótce utworzono w ośrodku wczasowym Gniewko ośrodek dla inter-nowanych.

198224 czerwcas Uchwałą Wojewódzkiej rady Narodowej

w Koszalinie powołano wspólną radę narodową dlamiasta i gminy Darłowo.

1 lipca s Zakończono budowę magistrali wodociągo-

wej, doprowadzono nowe linie energetyczne i gazziemny do Darłowa.

21 lipcas Utworzono Spółdzielnię Budownictwa indy-

widualnego „cztery Kąty”, która rozpoczęła budow-nictwo indywidualne na starówce.

11 października s Została utworzona franciszkańska Parafia

św. Maksymiliana Marii Kolbego w Darłówku.

31 grudnias Zawieszono stan wojenny. Zwolniono więk-

szość internowanych.

1983styczeńs „Agromet” Fabryka Maszyn rolniczych od-

dzieliła się od przedsiębiorstwa FMr w Słupsku.

wrzesień s Ukazał się pierwszy numer „Gońca Darłow-

skiego”. Był to organ ZM-GM Związku Młodzieży So-cjalistycznej. Począwszy od nr 3 „Goniec Darłowski”wydawany był przez Towarzystwo Przyjaciół ZiemiDarłowskiej, jako niezależne pismo.

3 grudnias Prezes PKPS Henryk Modzelewski otworzył

Klub Seniora w Darłowie.s rozpoczęto wymianę miejskiej sieci gazowej

na dostosowaną do przesyłania gazu ziemnego.Prace zakończono w 1989 r.

198426 stycznias Naczelnikiem miasta został Zygmunt Arłuko-

wicz.

17 czerwcas Wybudowano pierwszą oczyszczalnie

ścieków typu „Bioblok” dla osiedla Królowej Ja-dwigi.

s We wrześniu ukazała się gazeta jednodniów-ka „Zapiski Darłowskie” wydana staraniem Darłow-skiego Klubu KTSK.

198525 wrześnias Przewodniczącym MrN został ryszard Mro-

ziński. s Darłowo zamieszkiwało 14.270, a gminę

Darłowo – 7962 osób.

13 październikas Posłem na sejm został Jerzy Surowiec,

członek Stronnictwa Demokratycznego – dyrektorPP i Ur „Kuter”.

1986s Zakończono remont Przychodni Zdrowia

i utworzono izbę Porodową.s W Spółdzielni Mleczarskiej uruchomiono

produkcję jogurtu i kefiru.s Wybudowano i uruchomiono węglową ko-

tłownię rejonową przy ul. F. chopina.

10 POLSKIEGO DARŁOWA

Miliony na inwestycje morskie

Darłowski samorząd w dalszym ciągu kła-dzie duży nacisk na rozwój portu. Przy

starym basenie rybackim zbudowano budynek so-cjalny dla rybaków, w którym obecnie znajduje sieZarząd Portu Morskiego Darłowo. Budowa żeglar-skiej Mariny potroiła liczbę jachtów morskich zawi-jających do Darłowa i umożliwiła organizację regatżeglarskich. Przedłużono Nabrzeże Słupskie o 120 mkosztem 7,4 mln zł oraz zbudowano nowy basen ry-backi kosztem 13,3 mln zł.

Inwestycje samorządowe wspiera Urząd Morskiw Słupsku, którym kieruje Tomasz Bobin. Budowa i modernizacja Nabrzeży Skarpowego i Parkowego,kosztem ponad 30 mln zł mocno umiejscowiły Darłowo w XXI wieku.

Wzorowa współpraca darłowskiego samorząduz Urzędami Marszałkowskim i Wojewódzkim za-procentowały budową nowego mostu i szeregiem in-nych inwestycji. Już w roku 2015 wybudowano drugidojazd do basenu rybackiego od ul. Wilków Mor-skich i obecnie rozbudowywana jest infrastrukturaskładowo – magazynowa i socjalna przy nowym ba-senie rybackim.

W ślad za poprawą infrastruktury portowej zwiększają się przeładunki towarów. W roku 2010obsłużono w darłowskim porcie 29 statków i prze-ładowano 44 tysiące ton towarów. W roku 2011 w porcie handlowym Darłowo przeładowanodawno nienotowaną ilość – 71,3 tys. ton towarów, nielicząc ryb morskich. Zawinęło do Darłowa 50statków kilkunastu bander świata. Rok później doportu w Darłowie wpłynęło 113 statków handlo-wych, a przeładunki towarów zbliżyły się do 200tysięcy ton. Obydwie te liczby to rekordy Portu Mor-skiego w Darłowie. W 2013 zanotowaliśmy spadekprzeładunków.

Port – oczko w głowie

Przebudowy i modernizacje umożliwiły po-głębienie toru wodnego dla statków handlo-

wych i co za tym idzie zawijanie statków handlo-wych o większej nośności. Port w Darłowie jest

oczkiem w głowie darłowskiego samorządu – pod-kreślał wielokrotnie Arkadiusz Klimowicz burmistrzmiasta Darłowo.

Jednocześnie ze wzrostem przeładunków mo-dernizowana i rozwijana jest infrastruktura portowai drogi dojazdowe do portu. W końcu stycznia 2013oddano do użytku ulicę Nadmorską zbudowaną nawale przeciwpowodziowym kosztem prawie 9 mlnzł, która skróciła i ułatwiła dojazd do portu rybac-kiego w Darłowie.

Tego samego roku we wrześniu DarłowskiOśrodek Kultury im. Leopolda Tyrmanda otrzymałod samorządu do swej dyspozycji budynek pobyłym przedszkolu położony przy ulicy M. C. Skło-dowskiej nr 44.

Kończy się budowa obwodnicy miejskiej prze-chodzącej przez nowy most na Wieprzy. Znaczniepoprawiła się infrastruktura turystyczna.

Moda na Darłowo

Przemyślane działania promocyjne i ogromneinwestycje komunalne porządkujące prze-

strzeń publiczną spowodowały, że turystów z rokuna rok przyjeżdża więcej. Można mówić nawet o po-tęgującej się modzie na Darłowo. Świadczy o tymtakże zainteresowanie zagranicznych deweloperów.Niedawno belgijska spółka POC rozpoczęła w Da-rłówku Zachodnim budowę apartamentów. W re-jonie awanportu wybuduje apartamentowce, ma-rinę, promenadę i podziemny parking. Nowoczesnyapartamentowiec powstaje również koło latarni mor-skiej. Do modernizacji obszarów rybackich włączyłasię utworzona Darłowska Lokalna Grupa Rybacka w Dorzeczu Wieprzy, Grabowej i Unieści, któraswoimi dotacjami wspiera darłowskich i regional-nych przedsiębiorców.

Strefa biznesu

Rządowa decyzja z 13 stycznia 2015 o rozsze-rzeniu Słupskiej Specjalnej Strefy Ekono-

micznej o podstrefę w Darłowie ukoronowała trzy-letnie starania darłowskiego samorządu. Podstrefabędzie miała do wykorzystania blisko 19 hektarówterenów pod inwestycje. Znajdują się one w trzechkompleksach.

Darłowska podstrefa ekonomiczna będziejednym z głównych narzędzi do ponownego uprze-mysłowienia miasta, czyli reindustrializacji. Zanimjednak pojawią się inwestorzy, samorząd ma do wy-konania ogromną pracę. Strefę trzeba, bowiemuzbroić technicznie, a więc wybudować drogi do-jazdowe, doprowadzić media. Darłowska podstrefaekonomiczna działać ma co najmniej do 2026 roku.

Utworzenie darłowskiej podstrefy ekonomicznejprzyczyni się niewątpliwie do stworzenia nowychmiejsc w Darłowie i regionie.

LESZEK WALKIEWICZ

Po dpis y wa n ie a k tu erekc y j ne go b udo w y o cz y sz cz a ln i ś c iekó w. Na pier w -sz y m pl a n ie E ugen i usz Tr z pis i Jer z y Buz i a ł ko w ski

Por t Ja c h to w y w Da rł o w ie

W czerwcu 2014począwszy od wschodniego falochronu brze-gowego na długości 8,1 km, aż za MierzejąKopań w ramach Projektu „ochrona brzegówmorskich na wschód od portu Darłowo”,kosztem 93,2 mln zł zakończono przebudowęzespołu kamiennych progów podwodnych,wykonano narzuty kamienne na starym od-cinku wału po stronie odmorskiej oraz stronyodlądowej a także przeprowadzono wy-mianę ostróg brzegowych. Ponadto wybu-dowano nowy odcinek wału przeciwsztor-mowego na odcinku od przetoki jezioraKopań w kierunku miejscowości Wicie. Tobyła największa inwestycja w historii powo-jennej Polski, jeżeli chodzi o ochronębrzegów morskich. łącznie z innymi, drob-niejszymi pracami, koszt inwestycji wyniósłponad 100 mln złotych.

W nowe, ósme stulecie od momentu II lokacji, Darłowo wchodzi z wielkimi planami i dobrymi perspektywami.

5 lipiecs Do Kołobrzegu powrócił z rejsu załogowego

wokół globu harcerski jacht s/y „Tropiciel”. rejsuczcił 75-lecie harcerstwa i 40-lecie Koszalińskiejchorągwi ZHP. Harcerski Klub Morski z Darłowa re-prezentował leszek Walkiewicz.

1987s oficjalnie zawiązano Towarzystwo Przyjaciół

Ziemi Darłowskiej.s W PP i Ur „Kuter” wybudowano i urucho-

miono podnośnik hydrauliczny umożliwiający remont części podwodnych kutrów o długości do 30metrów.

198819 lutegos oddano do użytku dwuprzęsłowy rozsuwany

most usytuowany w Darłówku w pobliżu ujścia Wie-przy do Bałtyku.

s Darłowscy przewodnicy PTTK zakończylipełną inwentaryzację krajoznawczą Ziemi Darłow-skiej (miasta i gminy Darłowo).

s Miasto Darłowo uchwaliło plan przestrzen-nego zagospodarowania.

20 październikas Po 17-letnim remoncie i konserwacji oddano

do użytku Zamek Książąt Pomorskich i Muzeum.s Utworzono Spółdzielnię Domków Jednoro-

dzinnych „Zorza”. s Dla poprawy środowiska zamknięto miejską

gazownię. od tego czasu miasto korzysta z gazuziemnego przesyłanego rurociągami.

s Utworzono obywatelski Komitet ekologiczny„czuwanie”, protestujący przeciwko budowie elek-trowni jądrowej nad jeziorem Kopań. Jego przewod-niczącą została Jadwiga czarnołęska-Gosiewska.

III RzeczpospolitaPolska

19901 stycznias Utworzono w Darłowie Zawodową Straż

Pożarną.

6 czerwcas Po wyborach na posiedzeniu rady i kadencji

samorządu terytorialnego przewodniczącym wy-brano ireneusza owsianego.

20 czerwcas Na sesji rM burmistrzem wybrano Andrzeja

lewandowskiego.

15 sierpnias Wyszedł pierwszy numer czasopisma wyda-

wanego przez TPZD – „echo Darłowa” – redaktor naczelny – Marek Żukowski, a następnie leszekWalkiewicz.

26 lipcas erygowanie w Darłowie parafii pw. Św. Ger-

trudy i rozpoczęcie remontu kościoła. Pierwszymproboszczem został ks. eugeniusz Gnibba.

1991s W wyniku podjętej uchwały rady miasta

i gminy Darłowo dokonano podziału na samo-dzielne jednostki administracyjne, oddzielonogminę Darłowo od miasta Darłowo.

12 maja s Po wyborach uzupełniających przewodni-

czącym rady Miejskiej wybrano Bogusława Dal-biaka. Burmistrzem ponownie wybrano Andrzejalewandowskiego.

s Na skutek złego stanu szyn zawieszono oso-bową komunikację kolejową z Darłowa do Sławna.

s Utworzono Związek Miast i Gmin Morskich(ZMiGM). Przez trzy kadencje w latach 1994 – 2006delegatem Darłowa do Związku był Tomasz Bobin,a następnie kolejno Arkadiusz Klimowicz, Zbi-gniew Grosz, Waldemar Śmigielski.

27 wrześnias W Darłowie Utworzono placówkę Straży

Granicznej.

11POLSKIEGO DARŁOWA

Patroni darłowskich ulic, rond i mostów

Zbysław Górecki literat, prawnik, publicysta,animator kultury, urodził się 6 kwietnia

1926 w rodzinie nauczycielskiej w Ostrówkach, w województwie nowogródzkim. Dziadek PawełGórecki i ojciec Zygmunt byli legionistami JózefaPiłsudskiego, walczyli w roku 1920 z bolszewi-kami w obronie Ojczyzny. W czasie nauki w gim-nazjum należał do harcerstwa i Związku Strzelec-kiego.

Uciekając przed aresztowaniem przez NKWD w 1940 r. wraz z rodziną znalazł schronienie naZiemi Kieleckiej. Tam nauczał dzieci i redagowałnielegalną patriotyczną gazetkę.

Świadectwo dojrzałości otrzymał 24 czerwca 1947w Zabrzu. Dyplom magistra praw Uniwersytetu Wro-cławskiego otrzymał 27 września 1951. Od roku 1953pracował jako radca prawny w Przedsiębiorstwie Połowów i Usług Rybackich „Kuter” w Darłowie i jednocześnie w Fabryce Zapałek w Sianowie. Poślubie z Janiną z domu Kamyszek w marcu 1956 prze-nosi się razem z rodziną do Darłowa i zamieszkuje w domu przy ulicy Ogrodowej nr 6. Z żoną Ninąmiał dwie córki Grażynę i Ewę.

W Darłowie oprócz radcostwa w Kutrze, był rów-nież okresowo radcą prawnym: w Fabryce Pieców(późniejszy Famarol), w PGKiM, POHZ oraz w Spółdzielni Pracy Rybołówstwa Morskiego „Ła-wica”.

Debiut literacki Zbysława Góreckiego był od razudużego formatu. Dwudziestokilkuletni młodzieniec w roku 1953 w ogólnopolskim konkursie literackim,w którym startowało 150 autorów, za swą powieść dlamłodzieży „Ekspedycja” otrzymał drugą nagrodę.Oficyna „Nasza Księgarnia” wydała ją drukiem w dwa lata później. Powieść tę drukowano również w odcinkach w czasopiśmie „Świat Młodych”. Naprzestrzeni kilkunastu lat publikuje kolejne powieści(„Przygoda nad Rio Negro”, „Żelazna ściana”, „Deltapowraca na Ziemię”). Szóstą książkę p.t. „Jedzie kle-kocząc pod górę”, będącą rodzajem zapisków z dzia-łalności społecznej pisarza wydało Koszalińskie To-warzystwo Społeczno-Kulturalne w 1981.

Po polskim październiku w 1957 Zbysław za-łożył w Darłowie Klub Młodej Inteligencji. Po likwi-dacji Klubu Młodej Inteligencji w 1959 założył KlubŻeglarski, a następnie Koło Esperantystów. Był rów-nież założycielem grupy literackiej „Meduza” orazpierwszym prezesem Koszalińskiego Klubu Literac-kiego. W 1966 Zbysław założył Darłowski Klub Ko-szalińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego,który stał się namiastką Klubu Inteligencji.

Do Związku Literatów Polskich został przyjęty w roku 1971. Na jego legitymacji widnieje podpisówczesnego prezesa ZLP Jarosława Iwaszkiewicza.W latach 1971-1974 był prezesem Oddziału Koszaliń-skiego Związku Literatów Polskich. Należał do niegojedynie do momentu ogłoszenia stanu wojennego w Polsce. Wówczas wystąpił z ZLP.

Był w pełnym tego słowa znaczeniu opozycjonistąw stosunku do władz PRL. Nie brał udziału w głoso-waniach, nie chodził na akademie i pochody, zamiasttego czcił rocznicę Odzyskania Niepodległości 11 li-stopada i rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja.Protestował przeciwko fałszowaniu historii Polski.

Ten prozaik, eseista, publicysta i działacz spo-

łeczny wielkiej miary swoją pracą i działalnościąnadawał rytm duchowy naszemu miastu.

Zbysław Górecki był inicjatorem i współorgani-zatorem batalii o utrzymanie darłowskiego Liceumw 1970 r. Władze wobec zdecydowanej postawy spo-łeczeństwa zmuszone były wycofać się z chybionejdecyzji.

Równocześnie z działalnością pisarską zajmowałsię publicystyką i działalnością społeczną. Artykułyzamieszczał na łamach: „Głosu Koszalińskiego”,„Pobrzeża” i w prasie centralnej.

Warto przypomnieć również działalność wy-dawniczo-publicystyczną Zbysława Góreckiego. W roku 1984 i 1989 wydał jednodniówki p.t. „ZapiskiDarłowskie”, a następnie wydrukował kilkanaścienumerów miesięcznika pod tym samym tytułem,które wysyłał swoim prenumeratorom. Ponadtouczestniczył w redagowaniu i pisał artykuły do„Gońca Darłowskiego” i opozycyjnej „Gazety Da-rłowskiej”, której redaktorem był Arkadiusz Klimo-wicz – obecny burmistrz Darłowa. Górecki był pre-kursorem wydawania prasy lokalnej na Pomorzu.

Wiele podróżował, w tym m.in. po Indiach, Uz-bekistanie, Egipcie, Gruzji, Turcji, Włoszech, Malcie,Francji, Hiszpanii, ZSSR. Podróże dokumentował w listach oraz fotografował i kręcił filmy.

Zmarł nagle 2 grudnia 1991 w Zamku KsiążątPomorskich w czasie zakładania Fundacji RozwojuZiemi Darłowskiej, tuż po swojej wypowiedzi natemat kondycji polskiej i darłowskiej kultury w no-wych realiach III RP.

Po śmierci pisarza Towarzystwo Przyjaciół ZiemiDarłowskiej ufundowało i odsłoniło na domu lite-rata, który był salonem literackim, tablicę upamięt-niającą jego życie i twórczość. W 2003 r. DarłowskiKlub KTSK wydał jego siódmą książkę pt. „PięknaKsiężna”. Dwa lata później TPZD wydało jego książkę pt. „Król i Wojewoda”, za którą otrzymał onnagrodę w koszalińskim konkursie literackim.

Całe swoje życie przeżył godnie. Honor i Oj-czyzna – to jego dewiza życiowa.

Za jego działalność literacką i społeczną wy-różniono wieloma odznaczeniami. Rada Miejska na-zwała pierwsze rondo w Darłowie im. ZbysławaGóreckiego.

LESZEK WALKIEWICZ

j

Urodził się 24 kwietnia 1893 w Słomnikach.Był synem Antoniego i Elżbiety z domu

Mrożkiewicz. Zmarł 13 września 1963, w wieku 70lat.

W roku 1917 został członkiem Polskiej OrganizacjiWojskowej i ukończył w Kielcach konspiracyjnąszkołę podchorążych POW. W 1920 r. na ochotnikawstąpił do Wojska Polskiego i wziął udział w wojniebolszewickiej w zapasowym szwadronie medyków 1 Pułku Ułanów Krechowickich z Tarnowa.

Po wojnie wrócił do Lublina gdzie uczył łaciny,języka polskiego, przyrody, historii i matematyki w gimnazjach żeńskich. W tym czasie uczył wieczo-rowo historii na Wojskowych Kursach Maturalnych

i łaciny. Nadmiar obowiązków spowodował prze-rwanie studiów na KUL-u i przystąpienie do egza-minu nauczycielskiego przed Komisją Egzamina-cyjną w Warszawie. Dyplom nauczyciela szkółśrednich uzyskał 13 marca 1931. Za pracę pedago-giczną i działalność niepodległościową został uho-norowany 11 listopada w 1936 Srebrnym KrzyżemZasługi, a następnie Krzyżem Polskiej OrganizacjiWojskowej i Medalem Niepodległości. W roku 1940zmarła mu żona Maria (z domu Pławińska). W czasieokupacji wraz z córką Anną prowadził tajne na-uczanie. Razem z córkami Anną, Marią – Weronikąoraz synem Andrzejem 12 czerwca 1944 zostajearesztowany i wywieziony do obozu przejściowegow Poznaniu skąd wszyscy trafili do obozu w Pile.Stamtąd został razem z dziećmi wywieziony naprzymusowe roboty do Rügenwalde (Darłowa). Tamna rynku rozdzielono rodzinę.

Na początku marca 1945 odnalazł swoje dzieci. W nocy z 6 na 7 marca 1945 Darłowo zostało zdobyteprzez Armię Czerwoną. Dulewicz oprócz łaciny, fran-cuskiego i greki znał język rosyjski oraz niemiecki, zo-stał więc tłumaczem przy sowieckiej KomendanturzeWojennej. Józef Czarnecki – starosta sławieński – po-wierzył mu 10 czerwca 1945 obowiązki pierwszegopowojennego burmistrza. Dulewicz był także tłuma-czem ewangelii, jaką wygłaszał w kościele Św. Ger-trudy zaprzyjaźniony z nim ksiądz Krauze. Władzepowiatowe namawiały burmistrza Darłowa dowstąpienia do partii, dlatego wstąpił do PPS i zostałwybrany pierwszym przewodniczącym KomitetuMiejskiego PPS. Funkcję tę pełnił aż do połączeniaPPS i PPR. W sierpniu 1945 został udziałowcem i prezesem Spółki Rybackiej, która prowadziła po-łowy sześcioma łodziami na jeziorach Kopań i Wicko.Na posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej, które od-było się 13-15 maja 1946 ponownie S. Dulewicza wy-brano burmistrzem Darłowa. Gdy Darłowo przy-stąpiło do Związku Gospodarczego Miast MorskichStanisław Dulewicz został członkiem rady tego sto-warzyszenia zwanego „Hanzą” miast polskich. Napoczątku sierpnia delegacja miasta z burmistrzem naczele przebywała w Gdańsku u Delegata Rządu RPd/s Wybrzeża Eugeniusza Kwiatkowskiego w celuuzyskania pożyczki na rozwój miasta. Otrzymano 2miliony zł, dzięki czemu się uruchomić m.in. szpital,stocznię, transport kolejowy i nieco później port.

Wspólnie z pierwszymi osadnikami utworzył go-spodarstwo miejskie, liczące 80 krów i ponad 60 koni.Zasługą pierwszego włodarza miasta jest równieżnamówienie franciszkanina o. Damiana Tynieckiegodo objęcia probostwa w kościele Mariackim. W kwietniu 1947 Stanisław Dulewicz został wybranywiceprzewodniczącym rady nadzorczej GminnejSpółdzielni Samopomoc Chłopska w Darłowie.

Po zakończeniu pracy na stanowisku burmistrzaz początkiem 1947 przeszedł do pracy pedago-gicznej. W szkolnictwie pracował do roku 1954 tj. doczasu przejścia na rentę inwalidzką.

Swoje przeżycia z czasów okupacji oraz z pierw-szych lat powojennych opisał barwnie w swych pa-miętnikach wysłanych na konkurs Osadników ZiemOdzyskanych ogłoszony w roku 1956 przez InstytutZachodni w Poznaniu. Spośród 227 prac nadesła-nych na konkurs z terenu Ziem Zachodnich i Północ-nych otrzymał I nagrodę.

Dewizą jego życia pełnego trudu, przeżyć, po-święcenia było „Republica Polona magna res”– cooznacza – Polska to wielka rzecz.

Chociaż włodarzem Darłowa był niecałe dwalata położył dla miasta wielkie zasługi. Za jego ka-dencji uruchomiono gazownie miejską i elektrownię,odbudowano linię kolejową Darłowo – Sławno,utworzono Bank Ludowy, w którym został prze-wodniczącym Rady Nadzorczej. Przyczynił się teżdo założenia w Darłowie Domu Dziecka. UtworzyłTowarzystwo Ogródków Działkowych. Organi-zował oświatę, uruchamiał nieczynne obiekty ko-munalne i zakłady pracy, przydzielał mieszkania,kierował akcją siewną oraz zabezpieczał zabytkikultury. Po sfałszowanym referendum 30 czerwca1946 represje spotykają nie tylko opozycyjny PSL,ale wkrótce także dotychczasowych sojusznikówPPS. Z końcem 1946 r. z przyczyn politycznychskłada rezygnację. Uroczyste pożegnanie I burmi-strza odbyło się w sali gimnastycznej 28 grudnia1946.

Zbysław Górecki (1926-1991) Filar kultury i literatury

Stanisław Dulewiczburmistrz i nauczyciel

1992s Utworzono Stowarzyszenie Samoobrony

Bezrobotnych i Bezdomnych.

199326 lutego s Powołano Straż Miejską w Darłowie.

29 kwietnia s Po rezygnacji Bogusława Dalbiaka z funkcji

przewodniczącego rM nowym przewodniczącymrady Miejskiej wybrano Szymona Smaka.

2 czerwca s Papież Jan Paweł ii w Watykanie pobłogo-

sławił i nałożył złotą koronę na sprowadzoną z Fa-timy do Darłowa figurę Matki Boskiej Fatimskiej,Królowej Pokoju i Matki Jedności.

29 maja s oddano do użytku Dom Seniora ze stołówką

i siedzibą Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej.

199419 czerwcas W wyborach do rad ii kadencji w Darłowie

wygrali kandydaci Darłowskiego Klubu Samo-rządowego przed Forum Samorządowym, jakieutworzyło Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłow-skiej. Przewodniczącym rady wybrano Zenona Gałuszkę, a zastępcą został Tomasz Bobin. Funkcjeburmistrza powierzono Markowi Moroniowi.

1 sierpnias Uruchomiono prywatną turbinę w elek-

trowni wodnej o mocy 180 KW położoną kołozamku.

s Zespół Szkół rybołówstwa Morskiego prze-kształcono w Zespół Szkół Morskich.

s od tego roku są wydawane przez TPZD „Darłowskie Zeszyty Naukowe”.

s remont kościoła pw. Św. Jerzego.s Postawiono dzwonnicę przy kościele

Św. Gertrudy.

1995s Powołano caritas przy parafii pw. MB

częstochowskiej.

30 lipcas Prymas Polski, Kardynał i Honorowy oby-

watel Darłowa Józef Glemp odprawił mszę św. z okazji 50-lecia objęcia posługi pasterskiej przezFranciszkanów w Darłowie i odsłonił pomnik Św. Franciszka dłuta Michała rosa.

29 sierpnias Utworzono Koło Stowarzyszenia Armatorów

rybackich.

1996czerwiecs Z inicjatywy TPZD uroczyście obchodzono

600-lecie koronacji eryka Pomorskiego na królaSkandynawii. Na zakończenie obchodów radaMiejska podjęła uchwałę dodającą do nazwymiasta określenie Królewskie Miasto Darłowo.

grudzieńs Po odwołaniu Marka Moronia burmistrzem

został Jerzy Buziałkowski.

199710 sierpnias Konsekrowano kościół pw. Św. Gertrudy.

20 wrześnias Prezydent rP Aleksander Kwaśniewski

wręczył sztandar JW – 4 batalionowi zabezpie-czenia brygady lotnictwa MW i spotkał się z miesz-kańcami Darłowa na rynku.

s otworzono oddział wewnętrzny o 23 łóżkach w Zakładzie opieki Zdrowotnej.

11 listopadas W 79. rocznicę odzyskania niepodległości

posadzono 200 sztuk dębów po obu stronach ulicylotników Morskich.

12 POLSKIEGO DARŁOWA

W latach 1949-1953 pracował, jako nauczyciel w Darłowie i w Sławnie. 20 grudnia 1953, gdy wracałpo kuracji w Zakopanem, na dworcu WarszawaWschodnia doznał złamania żeber. Spowodowałoto jego odejście na rentę inwalidzką.

Doceniając zasługi pierwszego burmistrzaMiejska Rada Narodowa 30 czerwca 1981 nazwałajego imieniem ulicę. Został odznaczony ZłotymKrzyżem Zasługi.

Rada Miejska w Darłowie w 1997 przyznałamu pośmiertnie medal „Zasłużony dla Miasta Da-rłowo”. Za zasługi, głównie na polu oświatowym,Miejskie Gimnazjum w Darłowie na swoje dziesi-ęciolecie przyjęło imię Stanisława Dulewicza. Ta-blica pamiątkowa na budynku Miejskiego Gimna-zjum została odsłonięta 8 października 2009.Umieszczono na niej słowa, które często powtarzałpatron szkoły: „Bez przeszłości nie ma przy-szłości”. Na budynku przy ul. Morskiej, gdzie wlatach 1945-1963 mieszkał pierwszy powojennyburmistrz Darłowa, również została odsłonięta 7marca 2010 pamiątkowa tablica ufundowana przezsamorząd. Patriota Stanisław Dulewicz zapisał siętrwale w pamięci współczesnych i powojennychmieszkańców Darłowa, jako pierwszy burmistrz,długoletni nauczyciel i wychowawca młodzieżyoraz działacz społeczny i polityczny.

L. WALKIEWICZ

j

Doktor Józef Mucha urodził się w 1909 rokuw Morawskiej Ostrawie (dzisiaj miasto

w Czechach). Jego rodzina znalazła się tam w wy-niku przymusowego przesiedlenia. Rodzice dok-tora pochodzili z Krzeszowic w woj. krakowskim.Szkołę podstawową ukończył w Ostrawie, skądwyniósł znajomość jęz. niemieckiego i czeskiego.

Szkołę średnią ukończył z wynikiem bardzo do-brym, co pozwoliło mu ubiegać się o przyjęcie bezegzaminów na Uniwersytet Jagielloński Wydział Le-karski.

Tytuł doktora i dyplom otrzymał Józef Mucha w roku 1938. W czasie kampanii wrześniowej brałczynny udział niosąc pomoc rannym. Po rozformo-waniu jednostki i dwóch ucieczkach z obozu nie-mieckiego i radzieckiego, dotarł ostatecznie do Kra-kowa. Latem 1944 roku wcielono go do l ArmiiWojska Polskiego, z którą przeszedł szlak bojowy ażpo Berlin. Otrzymał wiele odznaczeń m.in. KrzyżGrunwaldu, Order Pobiedy, a stopień majora byłwymownym dowodem jegokompetencji i poświęcenia.

Praca w wojsku w czasiepokoju nie dawała doktorowisatysfakcji. Wziął więc prak-tykę w szpitalu i czynił sta-rania o zwolnienie z wojska.

Starania powiodły się w 1946 roku. Został kierowni-kiem Portowej Stacji Sani-tarno-Epidemiologicznej, po-nieważ polskie państwomusiało zapewnić opiekęzdrowotną dla cudzoziem-skich marynarzy, którzywpływali do darłowskiegoportu. Jednocześnie objął kie-rownictwo Ośrodka Zdrowia w Darłowie. Za-mieszkał w domu przy ul. Morskiej.

Siedziba ośrodka zdrowia mieściła się przy dzi-siejszej ul. M. Curii Skłodowskiej, obecnie siedzibaDOK, gdyż szpital do października 1945 był rosyj-skim szpitalem wojskowym, a potem przeszedł wewładanie miasta.

Od 20 listopada 1945 szpital działał pod nazwąOkręgowy Ośrodek Zdrowia. Personel składał się z lekarza Natalii Tomaszewskiej (jednocześnie pro-wadząca placówkę), pielęgniarki Marii Paducińskieji personelu biurowo-pomocniczego: Kazimiery Zachniakowej, Nadziei Zawadzkiej i Stanisława Wit-kowskiego. Szpital liczył 70 łóżek. W tym okresiefunkcjonował także szpital epidemiczny z 80 łóżkamimieszczący się w dzisiejszym Zespole Szkół Mor-skich. Zwłaszcza w pierwszym roku po wyzwoleniuw mieście szalał dur brzuszny, choroby weneryczne,dyfteryt, gruźlica, jaglica.

Relacje doktora Mucha z władzami powiatu nieukładały się najlepiej, bo utrudniano mu korzystaniez niektórych urządzeń np. z rentgena, który nawetchciało zabrać do Sławna. Doktor, pomimo prze-

szkód, systematycznie rozwijał służbę zdrowia.Urządził gabinet analityczny, wysyłał mu personelna szkolenia do Gryfic, urządził izbę porodową. Darłowanie mogli leczyć się na miejscu, a nie jeździćdo szpitala powiatowego w Sławnie.

W leczeniu darłowian współpracował z lekarzemwojskowym kpt. Stanisławem Wójtowiczem. Częstoprzypadek zrządza, że ktoś zostaje uznany za do-brego specjalistę. Letnią porą został powiadomionyo dziwnych zaburzeniach zdrowotnych u kilkunastuchłopców kąpiących się po wschodniej stronie plaży.Osłabienie i torsje u tak dużej ilości osób musiały na-suwać różne skojarzenia. Doktor stwierdził popa-rzenie iperytem. W tym przypadku przydatna byładługoletnia praktyka wojskowa. Diagnoza okazałasię trafna. Z zatopionych po II wojnie światowej i skorodowanych przez wodę morską beczek mu-siała wypłynąć ta zabójcza substancja. Chłopcówuratowano.

Doktor otrzymał list dziękczynny od ówczesnegoministra zdrowia. Józef Mucha – jak często się jużwówczas mówiło – był doktorem z powołania. Tenpogląd podzielali jego pacjenci jak i ci, którzy mielimożność obserwować jego pracę. Rzeczą po-wszechną było zagadywanie przez niego pacjentówna mieście o zdrowie, dolegliwości czy samopo-czucie, ba, przynosił on pacjentom lekarstwa do ichdomów. To wszystko robił bezinteresownie. Niemogło być mowy o honorarium.

Praca lekarza w tym czasie była szczególnietrudna. Około 70—80 pacjentów dziennie bez wol-nych sobót. Zarywane noce — wizyty domowe w na-głych przypadkach, do których czasami dopłacał zatransport. Aktywna praca społeczna dopełniała wizjitego człowieka. Jemu też można zawdzięczać faktzorganizowania w mieście sanitarki. Darłowo byłojednym z nielicznych miast w województwie, któremogło poszczycić się takim pojazdem.

Doktor otaczał również opieką lekarską bok-serów i piłkarzy z darłowskich klubów. Jeździł jakospecjalista medyczny i kibic na mecze bokserskiedrużyny darłowskiej, która w latach 50. była w czo-łówce Pomorza. Był wspaniałym, znającym się naboksie kibicem. Sam również uprawiał lekkoatle-tykę. W rzadkich wolnych chwilach darłowianie wi-dzieli go idącego na stadion miejski. W rzucieoszczepem i kulą nie miał sobie równych.

Józef Mucha znany był również darłowianom i z innej działalności. Dzisiaj dla wielu trudno zro-zumiałej, lecz głęboko humanitarnej. Otóż organi-zował on u siebie w mieszkaniu na własny kosztturnusy dla sierot z Polski. By potanić tą działalnośćcharytatywną zakupił krowę. Nic zatem dziwnego,że jeszcze po latach zjawiali się w ich domu dorośliludzie mówiący, że cały czas pamiętają dom, gdzietak gościnnie byli przyjmowani.

Miał dwoje dzieci. Starszy syn Jacek wybrał pro-fesję lekarską, jest emerytowanym stomatologiem w Poznaniu. Młodsza córka Ewa w latach 70. wyje-chała do Paryża, gdzie mieszka do dzisiaj. ŻonaMaria była przez długie lata nauczycielem biologii i anatomii dojeżdżając do sławieńskiego liceum.Później przeniosła się do Liceum Ogólnokształcącegow Darłowie. Prowadziła także rehabilitację, z wy-ników której zadowoleni byli darłowscy pacjenci.

Był członkiem Miejskiej Rady Narodowej. Za całokształt swojej pracy społecznej został odzna-czony Złotym Krzyżem Zasługi.

Był zakochany w Darłowie. W marzeniach wi-dział on miasto jako prężny ośrodek sanatoryjny dlachorych na serce (60 lat temu!). Rzecz była o tyletrudna, że zachodnia część Darłówka nie mogła byćwykorzystana przez mieszkańców, gdyż teren tenjako wojskowy był niedostępny dla cywilów. Dziękiwrodzonej umiejętności argumentowania orazczęstym podróżom do różnego rodzaju władz i za-proszeniu ich do Darłowa cel został osiągnięty.Władze wojskowe odstąpiły miastu część plaży poprawej stronie zachodniej części Darłówka.

Dr Mucha mobilizował wówczas młodzieższkolną, wojsko i inne organizacje do odpiaszczeniadrogi prowadzącej na taras przylegający do plaży.Był inicjatorem budowy kawiarni z pięknym wido-kiem na morze, biblioteki, garaży i pomieszczeń dlawczasowiczów. Uroczyste otwarcie kompleksuobiektów miało mieć miejsce 24 czerwca 1958.Okrutny los zabrał wcześniej niespożytego społecz-nika. Serce nie wytrzymało gigantycznej pracy.Doktor Józef Mucha zmarł 28 maja 1958.

Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany w rodzinnych Krzeszowicach. W ukochanym Da-rłowie w kruchcie kościoła Mariackiego została wmu-rowana tablica pamiątkowa, która przypomina namdarłowskiego Judyma. Bez końca można mówić o tymwyjątkowym człowieku. Jego fachowość, poświęceniei społeczne zaangażowanie skłoniło TowarzystwoPrzyjaciół Ziemi Darłowskiej do podjęcia działań, którew 1996 spowodowały nadanie jednej z ulic imieniadoktora Józefa Muchy przez Radę Miejską.

ZBIGNIEW MIELCZARSKI

j

Wpowojenne dzieje Darłowa mocno wpi-sała sie postać franciszkanina OFMConv

Władysława Damiana Tynieckiego. Władysław Tyniecki urodził się 25 marca 1915.

Jeszcze przed wybuchem wojny ukończył Małe Se-minarium Misyjne w Niepokalanowie i 29 sierpnia1936 złożył śluby czasowe oraz przyjął imię Damian.Pierwszy burmistrz Darłowa Stanisław Dulewicz w latach 1936-1944 mieszkał i pracował w RadziejowieKujawskim. Kiedy zaczął organizować administracjępolską w Darłowie wraz z jego pierwszymi mieszka-ńcami doszedł do wniosku, że wierni potrzebują pol-skiego katolickiego księdza. 20 lipca 1945 wysłał pismodo klasztoru oo. Franciszkanów w Radziejowie Ku-jawskim. Władze zakonu wydały ojcu Damianowi de-cyzję nakazującą niezwłoczne udanie się do Derłowaw celu zajęcia placówki duszpasterskiej i domu miesz-kalnego. 2 sierpnia dotarł do Sławna, a dzień późniejdo Derłowa. Nazajutrz odprawił pierwszą mszę świętąw kościele pw. Św. Gertrudy. Tuż po wojnie katolicymieli msze św. w tym samym kościele, co protestanci,ale w innych godzinach.

14 sierpnia 1945 otrzymał od pełnomocnika rząduna obwód sławieński, Józefa Czarneckiego, zgodęna rewindykację kościoła Mariackiego do celówkultu religijnego dla ludności polskiej. Wówczasrazem z S. Eblem i T. Niedźwiedzińskim udał sie doPoznania po przybory mszalne i przedmioty po-trzebne do kultu Bożego.

Na prośbę burmistrza St. Dulewicza dowódcawojsk radzieckich generał Czudiesow opróżnił ko-ściół Mariacki, w którym sowieci magazynowali to-wary i urządzenia wywożone w głąb ZSRR. Po upo-rządkowaniu i naprawie świątyni, 1 września, biciemtrzech dzwonów kościół Mariacki otworzył swojepodwoje dla wiernych. W Darłowie było wówczasjuż ok. 500 Polaków. Na uroczystość przybyli opróczmieszkańców szwadron polskich ułanów ze Sławnai miejscowi harcerze. Poświęcenie kościoła i msza zaPolaków poległych na wojnie zbiegły się z rocznicąwybuchu II wojny światowej. Tyniecki uczył religiiw szkole powszechnej, która mieściła się w obecnymbudynku Miejskiego Gimnazjum. Kapłan uczył teżreligii i historii w nowo utworzonym gimnazjum.

Józef Muchadarłowski judym

Damian Tyniecki pierwszy kapłan

199821 październikas Po wyborach przewodniczącym rady Miej-

skiej został eugeniusz Trzpis, a burmistrzem ewaKucharska.

18 listopadas Upadła Spółka z o.o. „Farmet” produkująca

maszyny rolnicze.

19991 stycznias Wcielono Darłowo do powiatu sławieńskie-

go w woj. zachodniopomorskim nie licząc się z pro-testami społeczeństwa.

12 marca s W porcie oddano do użytku nowo wybudo-

wany Bosmanat.

24 – 28 czerwcas odbyły się w Darłowie po raz pierwszy cen-

tralne obchody Dni Morza.

26 czerwcas Zainaugurowano wykonanie miejskiego

hejnału skomponowanego przez Macieja Sobczyń-skiego. codziennie o godz. 12 od 21 grudnia jest onodtwarzany elektronicznie z górnego okna miej-skiego ratusza.

w ostatnim tygodniu czerwcas Marian laskowski i Maciej Kęszycki zaczęli

organizować w Darłówku Międzynarodowe ZlotyHistorycznych Pojazdów Wojskowych.

od 1 listopadas Zaczęło się ukazywać pismo samorządowe

„Wiadomości Darłowskie” redagowane przezrzecznika burmistrza miasta.

11 listopada s odsłonięto po renowacji Pomnik Zwycię-

stwa, nieco zmodyfikowany przez koszalińskiegorzeźbiarza Zygmunta Wujka.

2000 1 stycznias Powołano Zarząd Portu Morskiego Darłowo

Spółka z o.o. i przystąpiono do komunalizacjiportu.

5 stycznias latarnia Morska została udostępniona dla

zwiedzających.

w marcu s Kosztem 4 mln zł wybudowano przetwórnię

ryb „Pirs”, która posiada uprawnienia eksportowedo krajów Unii europejskiej.

28 kwietnias Na granicy Darłowa i Żukowa Morskiego

kosztem blisko 26 milionów złotych wybudowano i oddano do użytku oczyszczalnię ścieków pierwszyetap kanalizacji sanitarnej.

3 listopadas Kosztem blisko 8 mln zł oddano do użytku

nowy miejski system ciepłowniczy. Stare węgloweogrzewanie zastąpiono gazowo-olejowym.

30 listopada s Upadła Spółka „ABoZ”, która wytwarzała

3 mln bombek choinkowych ręcznie malowanych i eksportowanych do wielu krajów.

2000 – 2001s Przez te dwa lata w rankingu rzeczypospo-

litej Darłowo było w „Złotej Setce Samorządów”.

200114 kwietnias Po rocznej działalności sąd ogłosił upadłość

Spółki z o.o. „Kuter Stocznia”.

13POLSKIEGO DARŁOWA

O. Damian zajął się remontami kościołów. Po-prosił kupców i rzemieślników, a ci złożyli się i ufun-dowali nowy ołtarz pw. św. Antoniego Padew-skiego. Obraz do ołtarza namalował Franciszek LeonSzwoch znany polski malarz marynista. W 1946 pro-boszcz Tyniecki zakupił dwie duże figury MatkiBożej i Serca Pana Jezusa oraz zamówił u malarzaAntoniego Trzaskowskiego stacje Drogi Krzyżowej.Zamówiono dwa obrazy do wielkiego ołtarza: Wnie-bowzięcia NMP i św. Trójcy.

O. Damian Tyniecki kolejno poświęcił kościoły w:Cisowie (23 września 1945), Kowalewicach (20 pa-ździernika 1945), Starym Krakowie (11 listopada1946), Krupach (2 lutego 1946), Starym Jarosławiu (4 września 1946), Barzowicach (7 kwietnia 1948).

Obsługą religijną i duszpasterską objął równieżkościoły w Rusinowie, Łącku, Chudaczewie, Pień-kowie i Karwicach.

O. Tyniecki w prowadzonej przez niemieckichpastorów kronice zaczął prowadzić od 1945 r. za-piski. Po latach te zapiski stały sie ważnym źródłeminformacji.

Na początku grudnia 1945 ks. Tyniecki przyjął organistę Alfonsa Milewskiego i razem przystąpilido utworzenia chóru kościelnego Na pierwszej pa-sterce chór śpiewał już kolędy.

O. Damian Tyniecki był proboszczem parafii w Darłowie od 4 sierpnia 1945 do 1 września 1950.Następnie, do roku 1955, był proboszczem parafiiNiepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Pannyw Koszalinie (obecnie katedra).

Zmarł 28 lutego 1976, w wieku 61 lat. Został pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni w grobowcu franciszkanów Jego imieniem nazwanazostała jedna z głównych ulic w mieście, prowa-dząca do Ustki.

L. WALKIEWICZ

j

Syn hutnika Jana i Eleonory z domu Kosec-kiej urodził się we Lwowie 7 października

1916. Od młodości pokochał morze. Będąc już pod-oficerem Marynarki Wojennej RP tak pisał o sobiew pamiętniku: „Jestem lwowiakiem i w wieku 17 latuciekłem z domu, bo mnie ciągnęło morze. Mając 19 lat rozpocząłem służbę w Marynarce Wojennej,uznawałem dyscyplinę, tak mnie wychowano. Słu-żyłem pod dowództwem kontradmirała JózefaUnruga, w kampanii wrześniowej dowódcy obronywybrzeża. Zawsze miałem jednego przełożonego i jednego uznawałem. Byłem lojalnym, bo ktoprzeciw zwierzchnikowi występuje, to jakbyprzeciw władzy. Tak mnie uczono.”

Był ostatnim polskim marynarzem, który 3 wrze-śnia 1939 zszedł ze zbombardowanego przez Luft-waffe, tonącego przy Helu kontrtorpedowca ORP „Wi-cher". Następnie, będąc dowódcą drużyny, walczył wobronie Półwyspu Hel do 2 października 1939. Razemz innymi dostał się do niewoli niemieckiej. Po zako-ńczonej II wojnie światowej wrócił do kraju na ZiemieZachodnie. Urząd Morski w Szczecinie zatrudnił gojako latarnika w Czołpinie. Po ukończeniu w roku 1949kursu pilotów morskich, uzyskał stopień porucznikażeglugi morskiej i został przeniesiony do KapitanatuPortu w Ustce na stanowisko pilota morskiego. W cza-sach powojennych, gdy wielkie porty były zniszczonei leczyły swoje rany, a szczególnie w latach 1947 – 1952,do portów Pomorza Środkowego takich jak Darłowo,Ustka, Kołobrzeg zawijały prawie codziennie po dwa,trzy statki handlowe. Witold Hubert dbał o ich bez-

pieczeństwo wprowadzał je i wyprowadzał na morzepełne polskiego węgla, zboża czy drewna.

W maju 1955 roku decyzją władz Urzędu Mor-skiego w Słupsku został mianowany kapitanem portuDarłowo. Stojąc na czele kapitanatu portu przez 20 latwiele włożył wysiłku w przekonywanie władz o ko-nieczności modernizacji darłowskiego portu. Dążył dotego, aby port w Darłowie był po Gdańsku, Szczeciniei Gdyni czwartym, co do wielkości przeładunkówpolskim portem. Planowano wówczas budowęstoczni jachtowej, stoczni złomowej statków, budowęportu jachtowego dla PTTK w rejonie parku, stacjiprzeładunku żwiru wydobywanego z Ławicy Słup-skiej oraz rozbudowę stoczni dla PP i UR „Kuter”.Niestety, stan wojenny spowodował odłożenie tychplanów na lepsze czasy. Jedyne, co zrobiono to zare-zerwowano tereny przyległe do rzek Wieprzy i Gra-bowej pod przyszłe inwestycje portowe.

Kapitan Witold Hubert był wspaniałym spra-wiedliwym zwierzchnikiem – mówi Jerzy Druchal,jego bezpośredni podwładny i dodaje „był wyma-gający, lecz nikomu krzywdy nie wyrządził. Drzwijego gabinetu były zawsze otwarte dla wszystkich i w razie potrzeby służył radą i pomocą”.

W wolnych chwilach pisał liryczne wiersze. Dużączęść z jego dorobku poetyckiego wydrukowało To-warzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej m.in.słynną śpiewaną „Darłowską Balladę” w antologiipt. „Utwory poetyckie o Darłowie i wiersze poetówdarłowskich”. Chętnie wspominał znanych żeglarzyzawijających do darłowskiego portu. Wiele godzin z Hubertem przegadał Leonid Teliga. Kilka razy za-wijał do Darłowa Krzysztof Baranowski przedswoim wielkim rejsem, a potem regularnie przesyłałHubertowi swoje książki z dedykacjami. O roman-tyce morza rozmawiał z dziennikarzami, literatamiprofesorami i zwykłymi ludźmi.

Będąc na emeryturze w razie potrzeby wprowa-dzał jako pilot statki do portów w Ustce i Darłowie.Żył skromnie, mieszkał w bloku i nie dorobił siężadnego majątku. Na wieczną wachtę odszedł 15marca 1999. Jego doczesne szczątki spoczywają nacmentarzu w ukochanym Darłowie.

W 2002 r. na wniosek Jerzego Druchala (popartyprzez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej)Rada Miejska w Darłowie nadała rozsuwanemu mo-stowi w Darłówku im. Kapitana Witolda Huberta.

L. WALKIEWICZ

j

Przed II wojną zaangażowany w działalnośćprometejską, ukierunkowaną na rozbicie

ZSRR. W latach 1934-1935 był członkiem zarząduOrientalistycznego Koła Młodych przy InstytucieWschodnim w Warszawie (przybudówka„Dwójki” i MSZ). Działał w sekcji BliskiegoWschodu.

W latach 1928-1930 uczęszczał do Szkoły Mazo-wieckiej. Od 1933 studiował w Instytucie Orientali-stycznym UW, założonym rok wcześniej. Po uko-ńczeniu nauki, w 1937 roku podjął pierwszą pracę w przedsiębiorstwie armatorskim Żegluga Polska. W czasie wojny przebywał w Warszawie, gdzie byłżołnierzem ruchu oporu o pseudonimie „Kot”. Wal-czył w Powstaniu Warszawskim w SamodzielnymOddziale „Tarnawa”. Po wojnie początkowomieszkał w Gdyni. Pracował tam w Urzędzie Mor-

skim, a następnie był wykładowcą w PaństwowejSzkole Morskiej.

W 1947 r. osiedla się w Darłowie. Rozpoczynapracę, jako zastępca dyrektora ds. pedagogicznych w Gimnazjum i Liceum Spółdzielczości Morskiej w Darłowie. Następnie po reorganizacji szkolnictwamorskiego, kontynuuje od 1953 roku pracę pedago-giczną w Zasadniczej Szkole Rybołówstwa Mor-skiego.

Był pierwszym maklerem morskim w darłow-skim porcie. 9 stycznia 1948 przyjął i odprawiłpierwszy statek, jaki zawinął do Darłowa po ładunekwęgla – duński parowiec „Helene”, który zabrał 194tony węgla i 13 ton bunkru.

Hieronim Fiodorow był założycielem i pierw-szym prezesem Spółdzielni Pracy Rybołówstwa Mor-skiego „Ławica” w Darłowie. Do założenia „Ławicy”doszło 15 września 1957 roku, kiedy 17 darłowskichrybaków i przetwórców zrzeszonych w SPRM„Łosoś” wydzieliło się wraz z częścią majątku.

Od 1959 roku rozpoczyna pracę w Muzeum Re-gionalnym w Darłowie, początkowo na stanowiskupracownika odpowiedzialnego za pracę oświatową,a od 1961 roku kierownika muzeum. Szczególnie in-teresował się florą i fauną morską, marynistyką orazgeologią. Dzięki niemu darłowskie muzeum wzbo-gaciło się o zbiory z tych dziedzin, a także bardzowydatnie poszerzyło bibliotekę o cenne egzemplarzestarodruków i książek dotyczących przeszłości Po-morza. Był znakomitym mówcą i gawędziarzem.Przez wiele lat prowadził wykłady, prelekcje, od-czyty, pogadanki i gawędy nie tylko dla mieszka-ńców Darłowa, ale również dla wczasowiczów orazkolonistów licznie przybywających latem do Da-rłowa. Barwnie, ciekawie i rzeczowo mówił o hi-storii i zabytkach regionu.

Poczesne miejsce w tej dziedzinie jego działal-ności zajmowały sprawy Darłowa – jego wspaniałejprzeszłości i współczesności, a także problematykagospodarki morskiej, pracy marynarzy, rybaków i stoczniowców oraz sprawy ochrony środowiskanaturalnego. Spowodował podjecie szeroko zakro-jonego remontu Zamku Książąt Pomorskich w Da-rłowie – siedziby muzeum.

Działalność zawodową bardzo intensywniełączył z pracą społeczną. Podharcmistrz HieronimFiodorow na przełomie lat 50. i 60. XX wieku był in-struktorem harcerstwa. Od 1959 roku przezwszystkie kadencje, aż do reorganizacji administracjipaństwowej w 1975 roku, był radnym PowiatowejRady Narodowej w Sławnie i przewodniczącym ko-misji kultury tejże Rady. Po zmianach administra-cyjnych kraju został radnym Miejskiej Rady Naro-dowej w Darłowie. Bardzo aktywnie działał w wieluorganizacjach społecznych, między innymi byłwspółzałożycielem Klubu Koszalińskiego Towarzy-stwa Społeczno-Kulturalnego w Darłowie, współza-łożycielem koła Przewodników PTTK w Darłowie i znakomitym przewodnikiem turystycznym, spo-łecznym opiekunem zabytków i działaczem PTTK w tej dziedzinie. W 1973 ukazał się jego folder „Darłowo” napisany wspólnie z Ewą Bielecką.

Za walkę z okupantem, działalność społeczną i pracę zawodową Hieronim Fiodorow był wielo-krotnie odznaczany. Posiadał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Odznakę Honorową za Zasługi dla Rozwoju Woje-wództwa Koszalińskiego, Odznakę Zasłużony Pra-cownik Morza, Odznakę Zasłużony Działacz Kultury,Złotą Odznakę za Opiekę nad Zabytkami, Medal zaZasługi w Obronie Granic PRL, Odznakę ZasłużonyDziałacz Frontu Jedności Narodu i kilka innych.

Hieronim Fiodorow zmarł w Darłowie 3 pa-ździernika 1978. Pochowany został przy głównej aleina cmentarzu przy kościele św. Gertrudy. W okresieod 29 marca do 30 kwietnia 1985 w koszalińskimKlubie Międzynarodowej Prasy i Książki staraniemTowarzystwa Przyjaciół Pamiętnikarstwa w Kosza-linie trwała wystawa pn. „Tym którzy żyli i działaliwśród nas”. Pomiędzy 25 sylwetkami ludzi szcze-gólnie zasłużonych dla Ziemi Koszalińskiej, poka-zano postać Hieronima Fiodorowa. W uznaniu jegozasług dla Darłowa Rada Miejska nazwała jedną z nowych ulic Hieronima Fiodorowa.

L. WALKIEWICZ

Hieronim Fiodorow (1913-1978) Patriota, nauczyciel, muzealnik

Hieronim Fiodorow urodził się w Winnicy w 1913 roku, jako syneugeniusza i Heleny z domu Toczyłowskiej.Zmarł w 1978 roku. ożenił się z Bronisławą z domu Gogolewską herbu rola urodzoną w 1913 roku. Mieli troje dzieci. BronisławaFiodorow zmarła w 2001 roku.

Witold hubertwielki kapitan portu

12 maja s W darłowskim porcie uroczyście otwarto

wzniesiony Terminal Pasażerskich odpraw Gra-nicznych.

6 lipcas rozpoczęto sezonowe rejsy pasażerskie na

duńską wyspę Bornholm do portu Nexo i z po-wrotem, obsługiwane przez Żeglugę Gdańską.

20027 marcas Z inicjatywy Klubu Pionierów Ziemi Darłow-

skiej odsłonięto na pl. Marszałka J. Piłsudskiego naobelisku tablicę poświeconą darłowskim pio-nierom i osadnikom.

od 1 sierpnia s rozpoczęła się likwidacja istniejącej przez

45 lat Spółdzielni Pracy rybołówstwa Morskiego„ławica”.

27 październikas Pierwszy raz wybrano burmistrza w bezpo-

średnich wyborach. Został nim Arkadiusz Klimo-wicz, lekarz – „Przyjazne Darłowo”. otrzymał 2683głosy mając wielką przewagę nad następnym kan-dydatem, który dostał 839 głosów.

20037 lutegos opuszczono banderę na kutrze rakietowym

orP – Darłowo.

10 lipcas otwarto prywatny Park Wodny, mający ba-

seny z podgrzewaną morską wodą.

20041 maja s Polska wstąpiła do Unii europejskiej, razem

z 9 innymi państwami .

20058 majas W 60. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem

i zakończenia ii wojny światowej na skwerze gen.Władysława Sikorskiego na granitowym obeliskuwmurowano tablicę poświęconą polskim żołnie-rzom walczącym o naszą niepodległość na wszyst-kich frontach oraz Sybirakom więzionym w ła-grach.

czerwiecs Wznowiono pasażerskie przewozy kolejowe

szynobusem na trasie Darłowo – Sławno – Da-rłowo.

25 -26 czerwcas odbyły się w Darłowie centralne obchody

Dni Morza. Na wschodnim falochronie urządzonoGalerię Morską z tablicami ludzi i instytucji związa-nych z morzem.

200622 czerwcas oddano do użytku turystyczny ciąg komuni-

kacyjny w Darłówku Zachodnim obejmujący ulice:Admiralską, Kapitańską oraz część ulic Bosmańskieji Marynarskiej. Na budowę wydano 2,2 mln zł.

s W Darłówku wsch. kosztem 3,1 mln zł wybu-dowano nowy ciąg komunikacyjny obejmujący ul.: Północną, Jagiellońską i Piastowską.

29 czerwcas W ramach rewitalizacji Darłowa przebudo-

wano część ulicy Powstańców Warszawskich na odcinku od ul. Morskiej do rynkowej, kosztem 641 tys. zł.

12 listopadas odbyły się wybory na iii kadencję samo-

rządów. Przewodniczącym rady Miejskiej wybranoZbigniewa Grosza. Burmistrzem Darłowa zostałArkadiusz Klimowicz.

14 POLSKIEGO DARŁOWA

Filię Północnych Zakładów PrzemysłuSkórzanego w Słupsku uruchomiono w na-

szym mieście w 1971 r. Fabryka była rozlokowanaw dwóch miejscach i zajmowała pomieszczeniapo byłych Darłowskich Zakładach Sieci Rybac-kich przy ul. Długiej 1 oraz po byłej przetwórniryb przy ul. Morskiej 51. Załogę ponad 470 oso-bowej „Alki” w 95 procentach stanowiły kobiety.Szyto tu cholewki do różnego typu obuwiamęskiego w ilościach 800 tysięcy do miliona parrocznie, które następnie przekazywano do mon-tażu do macierzystego zakładu w Słupsku.

Darłowska fabryka obuwia była stopniowo roz-budowywana i modernizowana. Miała własny sklepprzy ul. Morskiej 51, gdzie sprzedawano obuwie pocenach fabrycznych. Fabryka posiadała wybudo-wany przez młodzież Klub „Ciżemka”, który funk-cjonował przy ul. Pocztowej. Była to prężna pla-cówka kulturalna.

„Alka”, jako pierwsza z darłowskich zakładówuruchomiła własną stołówkę pracowniczą. Kierow-nikami darłowskiej „Alki” byli m.in. Marian Wojt-kiewicz, Henryk Bąk i Zygmunt Szrajber.

Kryzys lat 90. nie ominął „Alki”. Gwałtowniezmniejszyło się zapotrzebowanie na obuwie. Polskirynek zarzucono tańszym zachodnim i chińskimobuwiem. Kierownictwo przedsiębiorstwa w Słupsku postanowiło sprzedać zakład w Darłowie.Gdy nie było chętnych na kupno wydzierżawionozakład.

Od 13 stycznia 1992 darłowska „Alka” zostałasprywatyzowana. Wydzierżawił ją GrzegorzWiercioch, ostatni kierownik zakładu przed pry-watyzacją. Zarówno zatrudnienie jak i zarobki za-częły spadać. Od 1 lipca 1993 wstrzymana zostałaprodukcja. 250 pracowników otrzymało wypo-wiedzenie na zasadzie porozumienia stron.Zgodnie z umową zawartą pomiędzy załogą,

a dyrekcją pracownicy przez 3 miesiące pobierali„kuroniówkę” po czym powrócili do pracy. W tensposób pracownicy „Alki” nie otrzymali odprawy,a zostali bezrobotnymi. Działalność zakładuwstrzymano. Manewr ten powtarzano kilku-krotnie. Za pracę płacono ratami z opóźnieniem.Niezadowoleni pracownicy organizowali strajkiokupacyjne. Tak było 13 sierpnia 1993. Pracownicewyłamały bramę i zajęły budynki. Powodem ta-kiego postępowania było nie wypłacenie poborówza urlop i za odprawy. Strajkującym propono-wano przerwanie okupacji zakładu i podjęcieprace na zlecenie. „DRABUT” początkowo za-trudniał 200 osób i produkował obuwie oraz ga-lanterię skórzaną. Ostatecznie następca „Alki”upadł, podobnie jak i inne większe darłowskiefirmy powstałe w PRL-u.

L. WALKIEWICZ

„ALKA” – darłowska cholewka

Wspominamy Prymasa Polski – Honorowego ObywatelaMiasta Darłowa

29lipca 1995, po raz pierwszy w historii Da-rłowa, miasto odwiedził Prymas Polski,

kardynał Józef Glemp. Przyjechał na zaproszenie o.Janusza Jędryszka, ówczesnego proboszcza i gwardiana klasztoru darłowskich franciszkanów.Okazją były obchody 50-lecia przyjazdu polskichfranciszkanów do Darłowa i na ziemie PomorzaZachodniego.

Na rynku przed ratuszem celebrowano mszęświętą, której przewodniczył Prymas. Uroczystośćzgromadziła tłumy darłowiaków i gości. Wcześniej,w ratuszu doszło do spotkania władz samorządo-wych z dostojnym Gościem. Józef Glemp wpisał siędo księgi pamiątkowej i odebrał tytuł HonorowegoObywatela Darłowa nadany przez Radę Miejską. W złotej księdze Darłowa prymas napisał: „Ambitne

miasto Darłowo – obchodzi jubileusz 50 lat odro-dzenia po II wojnie światowej. Niech będzie miej-scem spotkania ludzi różnych języków, niech będziepracowite w służbie Ojczyźnie. Szczęść Boże! Da-rłowo, 30 lipca 1995.

+ Józef Kardynał Glemp Prymas Polski. Hono-rowy Obywatel Darłowa.”

Wizytę Prymasa w Darłowie uwieczniono w jednej ze scen malowidła znajdującego się w południowej nawie kościoła Mariackiego, a przed-stawiającego ważne momenty z historii Darłowa i Pomorza.

LESZEK WALKIEWICZ

Moment pr z e d w pisa niem się Pr y m a sa do k się g i pa mią tko we j mi a sta . Po le we j ó wc z esny wo j e wo d a ko sz a l iń ski Józ e f Mokr z yc ki , w ś ro dk u w ice pr z e wo dnic z ą c y R a dy M ie j skie j , Tom a sz B obin, a p o prawe j – Ma rekMoroń , ó wc z esny b ur mistr z Da rł o wa . Z a nim ra dny A ndr z e j L e wa n-do w ski . Z a wo j e wo dą stoi kiero w nic z k a bi ura R a dy M ie j skie j Ma r i a Paw -l isz y n

Ambitne miasto Darłowo – obchodzi jubileusz50 lat odrodzenia po II wojnie

światowej. Niech będzie miejscem spotkania ludzi

różnych języków, niech będziepracowite w służbie Ojczyźnie.

Szczęść Boże! Darłowo, 30 lipca 1995.

Józef Kardynał Glemp Prymas Polski. Honorowy obywatel Darłowa.

30 czerwcas oddano do użytku aleję Jana Pawła ii zbu-

dowaną kosztem 5,5 mln zł. licząca prawie 4 kmoświetlona arteria połączyła Darłowo z Darłów-kiem Wsch.

s Zakończono realizację projektu – „roweremnad morze”. Kosztem 1,3 mln. zł wybudowano ciągpieszo-rowerowy biegnący od ul. o.D. Tynieckiegodo ul. J. conrada i Słowiańskiej.

2007czerwiecs Wykonano wielofunkcyjne boisko przy

ul. Zwycięstwa.s W rankingu samorządów rzeczpospolitej

2007 badającej dynamikę wzrostu dochodówmiasto Darłowo zostało uhonorowane 19 miejscempośród najliczniejszej grupy gmin miejskich i miejsko-wiejskich w Polsce.

8 październikas Zmodernizowano nabrzeża: Dorszowe ii,

Wyposażeniowe, Postojowe, Zachodnie i WoP-owskie oraz drogi wewnętrzne na tereniebyłego PP i Ur „Kuter” kosztem 3 mln zł.

s Wzdłuż al. J.P. ii położono magistralę ga-zową o długości 6 km, która zapewniła dostawęgazu do Darłówka Wschodniego.

2008marzecs oddano do użytku nowowybudowaną,

nowoczesną Stację ratownictwa SAr w DarłówkuZachodnim.

s Darłowski samorząd został wyróżniony za poprawę środowiska naturalnego przez ogólno-polski dwutygodnik „ProFile”, jako lider eko – in-westycji.

16 maja s Uroczyście otwarto zmodernizowaną dolną

część portu Darłowo. Na modernizację Darłowootrzymało 8,3 mln zł.

wrzesieńs Zamontowano w Darłówku na obu brzegach

Wieprzy mobilny system przeciwpowodziowy o wartości 473 tys. zł. ogółem koszt obu etapówmodernizacji portu komunalnego w Darłowie wyniósł 11,8 mln zł, w 93 % sfinansowany z unij-nych dotacji.

czerwiec/lipiec s refulacja plaży wschodniej kosztem 1,8 mln

zł.s Na 80-lecie kina „Bajka” wymieniono apara-

turę filmową, fotele, ekran i oświetlenie.s W rankingu „rzeczpospolitej” darłowski sa-

morząd zajął 56 miejsce w Polsce w pozyskiwaniufunduszy unijnych.

sierpieńs Zakończono ocieplanie i wykonano nowe

elewacje w samorządowych przedszkolach i szko-łach przy 85% wsparciu tzw. Funduszu Norwe-skiego.

10 październikas W miejscowej Stoczni remontowej podnie-

siono banderę na kutrze motorowym „Darłowiak”przystosowanym do wędkarskich połowów rybmorskich dla armatora Wiesława Szklanego.

s W rankingu Pisma Samorządów Terytorial-nych „Wspólnota” Darłowo znalazło się na 12miejscu wśród małych miast w Polsce, których in-westycje są w największym procencie (82%) finan-sowane z funduszy unijnych.

grudzieńs Na wniosek burmistrza Darłowa klucze do

grodu i Honorowe obywatelstwo Miasta Darłowaodebrali: pisarz Marek Krajewski i wiceministerśrodowiska Stanisław Gawłowski.

15POLSKIEGO DARŁOWA

Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybac-kich „Kuter” utworzone zostało na pod-

stawie rozporządzenia Ministra Żeglugi z 10stycznia 1952 roku. Przejęło ono majątek z darłow-skiego oddziału „Barki”.

W roku 1952 jego flota składała się z 26 jednostekw tym 12 łodzi o długości 9-12 m, dziesięciu kutrów15-metrowych oraz czterech 17-metrowych. „Kuter”otrzymał sporą część portu z basenem rybackim, sie-ciarnię oraz filię zakładów rybnych przy ul. Żerom-skiego.

Głównymi zadaniami przedsiębiorstwa w tymokresie było prowadzenie połowów bałtyckich, dzia-łalność remontowa kutrów, wstępna obróbka ryb nalądzie polegająca na sortowaniu, mrożeniu i odgła-wianiu ryb świeżych. W miarę upływu czasu orazstopniowej rozbudowy zakładu doszły nowe za-dania: wędzenie, wytwarzanie marynat, produkcjamączki rybnej, rozwój produkcji filetów dorszowychoraz chłodnictwa i mrożenia ryb. W połowie lat pięćdziesiątych „Kuter” przejął od „Bacutilu” po-mieszczenia, w których następnie rozwinął pro-dukcję mączki rybnej. Produkowano około 10 tonmączki rybnej na godzinę.

Stopniowo zastępowano stare drewniane kutrystalowymi o długości 17 m z silnikami polskiej kon-strukcji o mocy 120 KM. W latach 1952 – 1958 PP i UR „Kuter” zakupił w Szczecińskiej StoczniRemontowej 23 jed-nostki rybackie o dłu-gość 17,4 do 17,8 m. Ichsilniki o mocy 100 – 120KM nadawały imprędkość 8 węzłów. Wraz z 5 osobową załogą mogłypływać przez 7 dni. Kutry te nazywano STOREM odskrótu STOczni REMontowej.

Kutry te wyposażono w pionowe echosondy,które pozwalały na wykrywanie skupisk ryb.

Przybywa kutrów w „Kutrze”W latach 1960 – 1962 dokupiono jeszcze 3 kutry

typu STOREM Na początku lat 60. wybudowano wędzarnię z 10

piecami. Eksploatowano ją przez blisko 10 lat, poczym wybudowano na jej miejscu halę przetwór-stwa rybnego.

W roku 1962 przedsiębiorstwo przejęło do eks-ploatacji pierwsze 24 metrowe drewniane kutry typuB–12, wycofane z „Arki” w Gdyni. Załogę stanowiło7-9 rybaków.

Rok później rozpoczęto eksploatację 24-metro-wych kutrów typu B-25-s z silnikami wolnoobroto-wymi. W latach 1963 -1968 zakupiono w Stoczni Remontowej w Gdyni 7 takich kutrów. Były to jed-nostki stalowe, spawane przygotowane do połowówsamodzielnych na Bałtyku i na Morzu Północnym z wykorzystaniem statku bazy. Z 10-osobową załogąkutry te mogły pływać i łowić przez 15 dni. Miałynośność 53 tony i pojemność ładowni na 220 be-czek.

W 1970 r. przedsiębiorstwo miało już 7 stalowychstatków 24 metrowych, 36 kutrów 17 metrowych i 6drewnianych statków 24-metrowych. Złowiono nanich wtedy 12,3 tysiąca ton ryb. Do najlepszych szy-prów wówczas należeli: Konstanty Wojdylewski, JanSzczepanek, Stanisław Ponikiewski, Bernard Rzepka,Henryk Greczuk, Bolesław Rudzki, Józef Kornaś,Józef Ciba, Zygmunt Biedny, Aleksander Kuźmicz,Tadeusz Gaj, Franciszek Bielenda, Aleksander Wod-niak, Leszek Wyczółkowski.

Stawiają na przetwórstwoDo końca lat sześćdziesiątych PPiUR „Kuter”

znajdowało się w sytuacji o wiele gorszej, niż jegosąsiedzi w Ustce i w Kołobrzegu, ponieważ główniezajmowało się połowami ryb, a tylko w niewielkimstopniu ich przetwarzaniem.

W roku 1971 „Kuter” przejął budynek dawnej

rzeźni i uruchomił w nim wyrób marynat w iloścido 3 tys. ton rocznie. W tym samym roku po razpierwszy na dwóch kutrach zainstalowano radary.W latach siedemdziesiątych darłowska flota ry-backa została zmodernizowana. Zainstalowanom.in. windy do wybierania sieci z wody, uspraw-niono urządzenia do wyładunku ryb, na wszyst-kich kutrach zamontowano radary i echosondy sie-ciowe.

W latach 1973 – 1975 zakupiono 14 zmodernizo-wanych kutrów typu B-25sA, które miały długość24,6m, rozwijały prędkość do 10 węzłów, a załoga 8-osobowa mogła odbyć 10-dniowy rejs.

Od 1975 roku eksploatowano 27-metrowe traw-lery typu B-410, wybierające sieć na rufie, wyposa-żone w maszyny przetwórcze i nowoczesneurządzenia nawigacyjne, pozwalające zlokalizowaćławice ryb. Ich ładownie mieściły prawie 100 m3.Kutry te pływały z prędkością 11 węzłów. Do roku1983 kupiono ich 14 sztuk. Zdaniem fachowców naBałtyk były one za duże. Rufowce łowiły po ok. 1200ton ryb rocznie.

Dorsze niezgorsze Wielkość połowów ryb w dużej mierze zależy

od znajomości łowisk i biologii ryb. Darłowscy ry-bacy łowili w polskiej strefie ekonomicznej, docho-

KUTER – żywiciel Darłowa

Na k utr z e w rok u 1 9 5 9

Dom R y b a k a w Da rł ó w k u

W roku 1960 przedsiębiorstwomiało 38 jednostek, w tymtylko 4 drewniane.

Początkowo w przedsiębior-stwie pracowały 303 osoby, a złowiono 2618 ton ryb.

W tym czasie „Kuter” eksplo-atował 49 jednostek w tym: 33 kutry 17– metrowe, 6 szt. – 19-metrowych, 5 typu B-12, 5 typu B-25s i B-25sa. Na większych kutrach znajdo-wały się sortownice do śledzi i szprotów oraz maszyny do ob-róbki dorszy.

dzącej do 63 Mm od naszego brzegu i niekiedy w szwedzkiej strefie na zasadzie wymiany.

W I kwartale odbywały się żniwa dorszowe.Dorsz wyciera się na głębokości poniżej 90 m przyzasoleniu 17 promili. Dorsza łowiono na Głębi Born-holmskiej, Głębi Gdańskiej, Rynnie Słupskiej, MitelBanku oraz na łowiskach Marii i Natalii 9 i 10. Po-pulacja dorszy zależy od wlewów bardziej słonychwód z Morza Północnego przez cieśniny duńskie.Obecnie przez 3 miesiące letnie obowiązuje zakaz po-łowów dorszy.

Szprot wyciera się w maju, ale nie jest to wó-wczas ryba konsumpcyjna. Ma 12 proc. tłuszczu i tylko zimą jest jędrna i nadaje się do dalszego prze-twórstwa.

Śledź wiosenny wyciera się na południowychpłyciznach Bałtyku, tam gdzie jest piaszczyste dno,np. w rejonie Zatoki Pomorskiej (na łowiskach: Ce-lina Danuta, Ewa). Obowiązuje zasada, że mniej niż3 Mm od brzegu nie można trałować. Śledzie trą siętakże w Zatoce Gdańskiej oraz na Zalewach Wi-ślanym i Szczecińskim.

Śledź szwedzki trze się u brzegów Szwecji odmaja do czerwca w zatoce Hano. Na połowy na wo-dach szwedzkich trzeba otrzymać licencję. Jeżelikuter przekroczył szwedzką strefę, a nie podał datyi godziny jej przekroczenia najczęściej był areszto-wany. W IV kwartale jest najwięcej sztormów i wó-wczas niektórzy rybacy remontowali swoje kutry.Teraz zwykle latem remontuje się silniki i kutry.

Łososie łowi się najczęściej na haki, ale można jełowić również za pomocą pławnic. Obecnie odławiasię też refulerami, które z sieci okrężnicowych wy-sysają wodę i ryby.

Sytuacja „Kutra” poprawiła się, gdy w roku 1976oddano do użytku nową halę przetwórstwa rybnego.Umieszczone w niej pięć linii produkcyjnych umożli-wiało wytworzenie w ciągu doby 40 ton dorszowychfiletów. Dwie szwedzkie linie zajmowały się obróbkąśledzi. W hali przetwórstwa odbywało się również so-lenie, mrożenie i marynowanie ryb. Rocznie wytwa-rzano ok. 3 tysiące ton filetów z 6 tys. ton ryb.

W przetwórni solono od 1500 do 1900 ton ryb w ciągu roku. Ponadto marynowano tu ryby nazimno oraz na gorąco (ryby smażone).

Od 1977 r. Szwecja jako pierwszy kraj nadba-łtycki wprowadziła narodową strefę rybołówstwa.W następnym roku uczyniły to kolejne państwa w tejliczbie i Polska. Nasza strefa rybacka o powierzchni36 tysięcy km2 powiększyła gospodarczy obszarkraju o wielkość trzech ówczesnych województw.

1 września 1978 r. stanowisko dyrektora w „Ku-trze” objął Z. Flasiński, zastępując Z. Chmielew-skiego.

W 1982 oddano do użytku fabrykę lodu, wytwa-rzającą 160 ton lodu na dobę.

Eksportowa szansaOd czerwca 1983 roku stanowisko dyrektora

„Kutra objął Jerzy Surowiec. Wówczas od roku 1984rozpoczęto eksport ryb do strefy dolarowej. Eksportdo krajów skandynawskich rósł w szybkim tempie z 68 t w 1984 r., do 1460 t. w 1986 r., do 3289 t. w 1987r. oraz dodatkowo 154 tony ikry. Za kilogram eks-portowanej ryby uzyskiwano cenę dwa razy większąniż w kraju. W roku 1987 przedsiębiorstwo uzyskało433 miliony zysku.

W tym czasie młodszy rybak zarabiał 29 tys. zł, a szyper 48,5 tys. zł. Były to bardzo dobre zarobki.Rybacy zarabiali wówczas trzy razy tyle, co robot-nicy lądowi.

Przywileje socjalne były bardzo szerokie: dofinan-sowanie wypoczynku, zapomogi dla pracowników i emerytów, kupowano odzież i opał, serwowanoobiady w zakładowej stołówce. W przedsiębiorstwiedziałała przychodnia lekarska łącznie ze stomatolo-giem. Rybacy zamiejscowi korzystali z Domu Rybaka,który miał 30 miejsc hotelowych, kawiarnię, biblio-tekę.

Zmieniała się również liczba rybaków z 88 w 1951 do 405 w 1980 i 267 w 1987. Rozpoczęcie eks-ploatacji nowego podnośnika statków w 1987 r. po-stawiło zakład w bardzo dobrej sytuacji.

Ciężkie czasy na „Kutrze” Do roku 1990, mimo że w kraju panował system

centralistycznej gospodarki planowo-rozdzielczej„Kuter” uzyskiwał dodatnie wyniki finansowe. Roz-porządzenia rządowe spowodowały, że znacząco napapierze wzrósł majątek firm państwowych i od tej

nowej wartości firmy musiały opłacać podatki dlapaństwa. Postępująca inflacja i ogromne odsetki do-biły wiele państwowych firm. Ponadto rosły kosztyenergii, paliw, płace i podatki, a ceny ryb i prze-tworów rybnych nie pokrywały kosztów połowów i przetwórstwa.

Stopniowe pozbywanie się kutrów i zmniejszaniepołowów oraz sprzedanie Domu Rybaka i innychbudynków tylko na pewien czas zahamowałoupadek przedsiębiorstwa. Kierownictwo „Kutra”czyniło starania o przekształcenie się w spółkę z udziałem Skarbu Państwa bez likwidacji firmy.Takie rozwiązanie popierał wojewoda koszaliński.

Próby ratunkuW roku 1997 dyrektor PP i UR „Kuter” w Da-

rłowie Jerzy Surowiec złożył wniosek do Minister-stwa Skarbu w sprawie komercjalizacji przedsi-ębiorstwa wraz z konwersją wierzytelności orazprzekształcenia go w spółkę wierzycieli. Wniosekten ponad rok przeleżał bez odpowiedzi w mini-sterstwie. Na wniosek burmistrza miasta Darłowa i jego zastępcy poparty przez wojewodę koszaliń-skiego przypomniano warszawskim biurokratom,że na skutek braku decyzji ponad 300 pracownikówmoże stracić pracę.

10 czerwca 1998 do przewodniczącego RadyMiejskiej nadszedł faks z ministerstwa skarbu infor-mujący o trwających pracach nad komercjalizacją„Kutra”. Przedstawiono w nim miastu propozycjęobjęcia udziałów w mającej powstać spółce. Poja-wiła się możliwość przekształcenia „Kutra” w Spółkę z o.o. z jednoczesnym umorzeniem 70 proc. długów.Pozostałe 30 proc. miało zostać zamienione naudziały w spółce. Wierzycielami byli: Urząd Skar-bowy, ZUS, Zakład Energetyczny, Urząd Miasta Darłowo i kopalnia węgla.

Wojewoda koszaliński 15 czerwca 1998 powołałradnego Wojciecha Wiśniowskiego na zarządcę ko-misarycznego PP i UR „Kuter”. Jednocześnie od-wołał Jerzego Surowca, który przez ostatnie 15 latkierował „Kutrem”. Miasto w części odzyskało swojewierzytelności, przejmując dawne garaże przy ul.Portowej z przeznaczeniem dla Straży Pożarnej orazbudynek po dawnym OHP, gdzie po remoncie utwo-rzono budynek socjalny dla 20 rodzin. Radni podjęliuchwałę wyrażającą zgodę na zamianę wierzytel-ności miasta Darłowa na udziały w spółce, powie-rzając jej wykonanie zarządowi miasta.

Wniosek w sprawie komercjalizacji przedsi-ębiorstwa sąd oddalił. Odstąpiono wówczas od ko-mercjalizacji i przystąpiono do negocjacji z wierzy-cielami. Mimo, że ówczesny burmistrz miasta JerzyBuziałkowski umorzył „Kutrowi” ponad 1,8 milionazłotych nie doprowadziło to do poprawy kondycjifirmy.

Koniec potęgiNa wniosek ZUS Sąd Rejonowy w Koszalinie

ogłosił upadłość PP i UR „Kuter” 5 stycznia 2000 i wyznaczył syndyka masy upadłościowej. Długi„Kutra” w tym momencie wynosiły ponad 80 mi-lionów złotych i przekraczały wartość jego majątku.Z upadającego przedsiębiorstwa wydzieliła sięStocznia Remontowa, która na bazie majątku PP i UR„Kuter” utworzyła spółkę, która jednak przynosiłastraty. Po rocznej działalności w dniu 14 kwietnia2001. Sąd Rejonowy w Koszalinie ogłosił równieżupadłość Spółki z o.o. „Kuter – Stocznia”.

L. WALKIEWICZ

20096 stycznias Uruchomiono miejską stację meteorolo-

giczną z wyświetlaczem na ratuszu: czasu, tempe-ratury, ciśnienia oraz siły i kierunku wiatru.

16 lutegos Przekazano SP nr 3 nowe boisko do piłki

nożnej ze sztucznej trawy.

od kwietniaMiejska Biblioteka Publiczna im. Agnieszki

osieckiej stała się samodzielną jednostką.

w majus Urząd Morski w Słupsku poprzez refulację

zasilił darłowską plażę wschodnią 100 tys. m3piasku kosztem 3,8 mln zł.

9 majas Zakończono budowę ul. M. Kopernika i tego

samego roku ul. Słowackiego.

16 majas Miasto wzbogaciło się o kompleks sportowy

„orlik -2012”, przy Zespole Szkół im. S. Żerom-skiego wybudowany kosztem 1,3 mln zł.

13 lipcas Uroczyście odebrano w ramach tzw. „schety-

nówek” ul. lotników Morskich przebudowanąkosztem 2,8 mln zł.

14 lipcas Zakończono odbiór techniczny ul. Długiej

i Mickiewicza wykonanych kosztem 2 mln zł.

wrzesieńs Działająca od 16 lat rodzinna firma

„Drobdar” państwa Jędrzejczyków wytwarzająca40 produktów spożywczych otrzymała od wice-marszałka Sejmu statuetkę „orzeł Biznesu”.

9 październikas otworzono w Darłowie przy ul. Portowej 11

nowy terminal przeładunkowy Morskiej AgencjiGdynia.

s Kosztem 2,5 mln zł wybudowano przy ul. Wybickiego 4 budynki socjalne dla 16 rodzin.

26 październik s Z inicjatywy burmistrza Darłowa utworzono

stowarzyszenie Darłowska lokalna Grupa rybackaw Dorzeczu Wieprzy, Grabowej i Unieści.

24 listopadas Miasto przekazało rybakom lokalne cen-

trum Pierwszej Sprzedaży ryb wykonane głównieza pieniądze unijne.

20103 marcas radni podjęli uchwałę o nadaniu lechowi

Wałęsie Honorowego obywatelstwa Miasta Darłowa.

25 kwietnias W budynku internatu Zespołu Szkół Mor-

skich otwarto filię Sławieńskiego Starostwa Powia-towego.

s Dla Miejskiego Gimnazjum wykonano wie-lofunkcyjne boisko sportowe.

26 lipca s Przekazano do użytku Park na Wyspie łoso-

siowej. Wyspę połączono drewnianym mostkiem z ul. Kanałową. Dla dzieci zainstalowano obszerny i bezpieczny plac zabaw.

20113 sierpnia s Przy ul. Kotwicznej w Darłówku zach.

w byłym pomieszczeniu Terminalu Straży Granicznej otwarto Terminal Sztuki.

sierpieńs rybacy i przetwórcy ryb skupieni w Darłow-

skiej Grupie Producentów ryb i Armatorów łodzirybackich przejęli lokalne centrum PierwszejSprzedaży ryb spełniające warunki Unii europej-skiej, wybudowane przez darłowski samorząd. Prezesem zarządu spółki DGPriAłr został rafałBocheński.

16 POLSKIEGO DARŁOWA

S to c z ni a R emonto wa w Da rł o w ie

Jer z y S uro w ie c w ieloletn i dy rek torkutra i p o seł n a se j m

Darłowscy rybacy dzielą śledzie na 3 rodzaje: wiosenny,szwedzki i jesienny. Śledzie łowi się od kwietnia do października.

12 lutego 1970 r.Sejm Prl uchwalił ustawę o ustanowieniupolskiej strefy rybołówstwa morskiego naBałtyku. obejmuje ona pas wód od brzeguwynoszący 12 mil morskich. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 1971 r.

17 grudnia 1977 r. Ustawa Sejmu poszerzyła polską strefę wyłącznego rybołówstwa z 12 Mm na całysektor Bałtyku, zwany polską wyłączną strefęekonomiczną.

W 1980 r. to największe przedsiębiorstwo w Darłowieeksploatowało 45 statków w tym 10 rufowców.

W dziejach firmy najwięcej rybzłowiono w roku 1981 – 23187ton. W tej liczbie było: 11.124 tśledzi, 10.251 t dorszy, 1639 tszprota i 171 t płastug.

„Kuter” pomagał szkołom, przedszkolom, klubomsportowym i był głównym czynnikiem roz-wojowym dla miasta. Gdy „Kuter” w roku1952 zatrudniał 303 osoby, miasto zamiesz-kiwało 5300 mieszkańców, w 1985 roku od-powiedni: 1061 osób i 14270 mieszkańców.

31 sierpnias Zakończono budowę stadionu miejskiego

kosztem 2,5 mln zł.

6 października s Miasto zakupiło mobilne lodowisko.

od 1 grudnia s czynna jest schetynówka – ul. Sportowa

łącząca ul. Morską i al. Jana Pawła ii. Jest to i etapmiejskiej obwodnicy.

2012s Zakończono budowę domu socjalnego dla

ludzi morza przy ul. J. conrada 27. W 2013 prze-niesiono tam siedzibę Zarządu Portu MorskiegoDarłowo. Był to rekordowy dla portu w Darłowiepod względem liczby przyjętych statków handlo-wych i przeładunków. Do portu zawinęło 113 jed-nostek i przeładowano ponad 190 tys. ton to-warów.

2013s W końcu stycznia oddano do użytku ulicę

Nadmorską zbudowanej na wale przeciwpowo-dziowym kosztem prawie 9 mln zł, która skróciłai ułatwiła dojazd do portu rybackiego w Da-rłowie.

18 majas Uroczyście otwarto ogólnopolski sezon że-

glarski w Darłowie w połączeniu z oddaniem doużytku nowej przystani na 70 jachtów wykonanejkosztem 1,25 mln zł w ramach projektu „Zachod-niopomorski Szlak Żeglarski.

28 czerwcas Zawodniczki Klubu Kolarskiego Ziemia Da-

rłowska Karolina Komoś i Patrycja Jacyszyn zdo-były trzechsetny medal na Mistrzostwach Polski w sprincie drużynowym.

wrzesień s DoK im. leopolda Tyrmanda otrzymał od

samorządu do swej dyspozycji budynek po byłymprzedszkolu położony przy ul. M. c. Skłodowskiejnr 44.

5 październikas obchodzono jubileusz sześćdziesięciolecia

Zespołu Szkół Morskich w Darłowie.

październiks oddano do użytku wybudowane przez

Urząd Morski Nabrzeża Parkowe (1040 m) i Skar-powe o długości 297 m na wsch. brzegu rzeki Wie-przy kosztem ponad 30 mln zł.

2014maj s W sześciu miejscach Darłowa na świeżym

powietrzu zamontowano całoroczne siłownie wy-posażone w liczne urządzenia do rekreacji i pod-trzymania kondycji.

czerwiecs Począwszy od wschodniego falochronu brze-

gowego na długości 8,1 km, aż za Mierzeją Kopańkosztem 93,2 mln zł zakończono umacnianiebrzegów morskich. To była największa inwestycjaw historii powojennej Polski, jeżeli chodzi o ochronę brzegów morskich.

25 czerwca s oddano do użytku nowoczesny most na

rzece Wieprzy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 203.Most ma rozpiętość 48 m i szerokość 17,5 m.

1 wrześnias Przy Zespole Szkół im. S. Żeromskiego od-

dano do użytku nowoczesną halę sportową wrazz łącznikiem przylegającym do budynku szkol-nego.

17POLSKIEGO DARŁOWA

Wostatnim okresie II wojny światowejzgodnie z planami ewakuacji Niemcy wy-

wieźli wiele maszyn i urządzeń z darłowskich fa-bryk, zajmujących się produkcją wyrobów metalo-wych. Po zajęciu Darłowa przez Armię Sowieckąwiele maszyn, urządzeń, silników i surowców zo-stało jako zdobycz wojenna wywieziona w głąbZSRR.

30 kwietnia 1945 do Sławna przybyła grupa ope-racyjna Ministerstwa Przemysłu. Jej pełnomocnikiembył Teodor Niedźwiedziński. Zajęła się ona lustracjązakładów przemysłowych i przejęciem ich z rąk so-wieckich i zabezpieczeniem. Grupa ta działała do11 września 1945, kiedy to jej zadania przejął referatPrzemysłowy Urzędu Pełnomocnika Obwodowegokierowany przez Mieczysława Kosickiego.

Pionierska jedenastkaPoczątek Darłowskiej Fabryki Pieców i Wyrobów

Metalowych (taką nazwę nosiła dawniej fabryka)dała 11 osobowa załoga. Ta grupka robotników pod-chwyciła inicjatywę inż. metalurga Feliksa Koryc-kiego i w grudniu 1945 odgruzowała zakład i wyre-montowała kilka przestarzałych maszyn. Z miejscowych i sprowadzonych materiałów rozpo-częto w końcu grudnia 1945 produkcję przenośnychpieców. Z początkiem 1946 r. ruszyła już seryjnaprodukcja pieców. Pierwszym dyrektorem fabrykibył inż. Korycki. Pionierami tego najstarszego powojnie zakładu w Darłowie byli: B. Bełda, FranciszekChwalicz, Władysław Hołda, Lubowiecki, JózefStrzelecki, Wiktor Smeran, Ludwik Maliszewski, Lu-dwik Dzierżanowski (późniejszy burmistrz Da-

rłowa), Mikołaj Poprawski. Pierwsze wyproduko-wane piece wysłano do zniszczonej Warszawy. W połowie 1946 r. wyprodukowano jubileuszowy tysięczny piec, co na ówczesne czasy było znacznymosiągnięciem. W roku 1947 fabryka zmieniła nazwęna Pomorska Fabryka Pieców.

W roku 1948 produkcja pieców wzrosła do 6000sztuk. Produkowała je załoga licząca 83 osoby. W ko-lejnych latach zmiany organizacyjne spowodowałyjednak pogorszenie sytuacji finansowej fabryki. By-wało nawet, że pracownicy zajmowali się hodowląpomidorów, a pieniądze na wypłatę pożyczano odksiędza.

Województwo pomogłoSytuacja się poprawiła w roku 1951 po powstaniu

województwa koszalińskiego, a nowym dyrektoremzostał Zatorski. Do poprawy sytuacji przyczyniło sięuruchomienie odlewni żeliwa w czerwcu 1951 i roz-szerzenie asortymentu produkcji o sprzęt kuchenny.Odlewano wówczas drzwiczki, ruszty i inne ele-menty piecowe.

W roku 1953 zakładem zatrudniającym 100 osóbzainteresowało się Ministerstwo Rolnictwa i zleciło

produkcję maszyn rolniczych. Od roku 1954 zaczętoprodukować kieraty. Fabryka zmieniła wówczasznowu swą nazwę na Sławieńskie Zakłady Prze-mysłu Terenowego. Ogółem wyprodukowano 11.425sztuk kieratów, a ich produkcję kontynuowano doroku 1958.

Od roku 1956 dyrektorem zakładu został Zbi-gniew Śmidowicz. Zespół konstrukcyjno-tech-niczny: Marek Starostecki, Henryk Tomczyk, JanBełbot i Emilian Janicki uruchomili w roku 1957produkcję seryjną młocarń i produkowano przez5 lat, zasilając rolnictwo w 5327 szt. tych ma-szyn.

Od roku 1958 w oparciu o odlewnię żeliwarozpoczęto produkcję parowych i wodnych ko-tłów centralnego ogrzewania typu „Tertia”. Za-łoga powiększyła się już do 250 pracowników.Stopniowo modernizowano park maszynowy za-kupując obrabiarki. W roku 1959 uruchomionoprodukcję poszukiwanej przez rolników młocarnioraz siewnika ogrodowego do buraków. Stop-niowo zakład się modernizował i rozbudowywał.Często również podejmował nowe asortymentyprodukcji.

Uruchomienie szkoły zawodowej

Ważnym wydarzeniem w 1962 r. było urucho-mienie przy zakładzie Zasadniczej Szkoły Zawo-dowej. Działając wiele lat wykształciła wielu do-brych ślusarzy, tokarzy, spawaczy i innych. W tym

„AGROMET” – Fabryka Maszyn Rolniczych – pierwszyzakład pracy

Poś w ię cenie Fa b r yki P ie có w w 1 9 4 5 r. (z d ję c ie z e zbioró w ro dz iny P ie c ho c kic h)

Historia darłowskiej gospodarki to praca organiczna, tworzenie od podstaw, bo czego nie zabrali w czasie ewakuacji Niemcy, potemzagrabili Sowieci. Pionierzy darłowscy z gruzów potrafili podnieść kolejne zakłady i rozpocząć produkcję.

1948 rok – 83 zatrudnionych

1953 rok – 100 zatrudnionych

1958 rok – 250 zatrudnionych

W przemyśle metalowym zde-montowano i wywiezionoponad połowę najlepszych maszyn, urządzeń i silników, a wiele innych zniszczono – in-formuje tuz po wojnie ReferatPrzemysłowy Urzędu Pełno-mocnika Obwodowego .

czasie przy ulicy Leśnej wybudowano zakładowąświetlicę wyposażoną w telewizor i aparaturę dowyświetlania filmów oraz w bibliotekę.

Nawiązano także współpracę z przemysłemokrętowym i dla jego potrzeb produkowano wieleelementów. W tym okresie rozwinął się ruch racjo-nalizatorski. W roku 1966 zakład zdobywa I miejscewe współzawodnictwie międzyzakładowym w ra-mach Zjednoczenia Przemysłu Terenowego. Po mo-dernizacji wydziałów obróbki skrawaniem i mon-tażu w roku 1967 otrzymano 18 milionów złotych nabudowę nowej odlewni.

Otwarcie zakładowej przychodni lekarskiej

Przychodnia lekarską przekształciła się w mię-dzyzakładową przychodnię z gabinetami: ogólnym,stomatologicznym i okulistycznym. W tym samymroku zakładowe ognisko TKKF (Towarzystwa Krze-wienia Kultury Fizycznej) zdobyło pierwsze miejscew województwie koszalińskim. W roku 1969 wdro-żono do produkcji zmodernizowane typy młocarnioraz rozwinięto produkcję ręcznych i mechanicz-nych siekaczy do buraków. Produkowano także że-liwne kotły centralnego ogrzewania na eksport doCzechosłowacji.

W roku 1970 wyprodukowano wyroby o war-tości ponad 50 milionów złotych. W tym czasie KlubTechniki i Racjonalizacji zdobywa I miejsce w kon-kursie na najlepszy KT i R w województwie kosza-lińskim. Kierował wówczas klubem główny tech-nolog mgr inż. Jerzy Surowiec. W roku 1971 w oparciu o swoje odlewy uruchomiono produkcjęgrzejników centralnego ogrzewania i siewnikóworaz zwiększono produkcję ręcznych siekaczy doburaków.

Powstała odlewnia żeliwa Wyposażeniem odlewni i organizacją produkcji

zakładu przy ulicy Sowińskiego zajął się kierownikodlewni mgr inż. Leszek Walkiewicz. Po krótkimrozruchu od 15 grudnia 1972 praca w odlewni ru-szyła pełną parą. Rozszerzono asortyment produ-kowanych odlewów oraz zwiększono wytrzymałośćżeliwa produkując maszynowe gatunki tego two-rzywa. Już po dwóch miesiącach osiągnięto pełnązdolność produkcyjną 3100 ton odlewów rocznie.Rok później w oparciu o własne odlewy urucho-miono produkcję wałów rozdrabniaczy gleby typu.

Od roku 1973 Sławieńskie Zakłady PrzemysłuTerenowego przeszły do Zjednoczenia PrzemysłuMaszyn Rolniczych. Od tego czasu fabryka mieściłasię w czterech różnych częściach miasta. Wydział W – 1, gdzie znajdowała się obróbka skrawaniem,prasy wraz z biurami i dyrekcją był położony przy al.Wojska Polskiego 47. Wydział W – 2 z na-rzędziownią, malarnią, montażem oraz świetlicąmieścił się przy ul. Leśnej 13. Wydział W – 3 obej-mował odlewnię żeliwa położoną przy ul. Gen So-wińskiego 12. Wydział W – 4 z magazynami mieściłsię na terenie starej odlewni przy al. Wojska Pol-skiego 43. Takie położenie nie sprzyjało właściwej or-ganizacji produkcji, podrażało jej koszty i zwięk-szało liczbę zatrudnienia osób nieprodukcyjnychtakich jak np. portierzy, magazynierzy.

Czas „Agrometu”Od roku 1973 fabrykę podporządkowano pod

„Agromet” – Fabrykę Maszyn Rolniczych w Słupsku. Darłowski zakład był jednak na własnymrozrachunku. Dla Famarolu w Słupsku takie po-łączenie było korzystne, gdyż miał zapewnioną do-stawę wszystkich odlewów. Fabryka stopniowozmienia profil produkcji. W roku 1975 w miejsce za-

kończonej produkcji młocarń i siekaczy do burakówpodjęto produkcję bron talerzowych oraz prze-trząsaczo-zgrabiarek do siana konnych i traktorowych,a także czterech typów wałów rozdrabniaczy gleby.

„Famarol” jak mówiono na zakład opiekował sięPrzedszkolem nr 2 oraz Państwowym DomemDziecka. W tym czasie w zakładowej świetlicy ak-tywnie działał Dyskusyjny Klub Filmowy. W roku1977 całe przedsiębiorstwo Agromet – Famarolotrzymało za całokształt wyników order „SztandarPracy I Klasy”. Darłowski zakład produkował wó-wczas swoje maszyny na eksport do Węgier, Bułgarii i Iraku. W latach 1978 i 1979 wdrożono no-woczesne technologie spawania w osłonie gazóworaz malowania elektrostatycznego. Zajmował siętym dział głównego technologa pod kierownictwemmgr inż. Jana Rosenkiewicza.

Załoga produkowała ponad 13 tys. przetrząsaczo– zgrabiarek rocznie i ponad 3500 ton odlewów domaszyn rolniczych rocznie. W odlewni wytwarzanoodlewy o masie jednostkowej od 0,05 kg do 1500 kgdo takich maszyn rolniczych jak np. kombajny„Bizon”, prasy do słomy, kosiarki rotacyjne, ma-szyny do zbioru buraków, ziemniaków oraz odlewydo kutrów produkowanych w Stoczni Ustka.

Samodzielne gospodarowanie Od 1 stycznia 1983 na wniosek załogi Minister

Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego wydał za-rządzenie skutkiem, którego Agromet – Fabryka Ma-szyn Rolniczych w Darłowie stała się znów samo-dzielnym przedsiębiorstwem. Po odejściu naemeryturę długoletniego dyrektora Zbigniewa Śmi-dowicza kierownictwo przejął Jan Babirecki. Stop-niowo wzrastała wielkość produkcji do 15 tysięcyprzetrząsaczo – zgrabiarek rocznie i zatrudnienie doblisko 500 osób. Równocześnie fabryka uzyskuje dlaswoich wyrobów znak jakości „1”. W połowie roku1983 oddano do użytku nową linię montażową pro-dukcji przetrząsaczo-zgrabiarek.

W roku 1980 zaprzestano wykonawstwa kon-nych przetrząsaczo-zgrabiarek. W latach 1975 –1980wyprodukowano ich 16.900 szt.

Jubileusz 40-leciaW roku 1985 fabryka obchodziła jubileusz

40-lecie istnienia i XXX-lecie w służbie rolnictwa. W roku 1986 w nowo wybudowanej hali, poło-

żonej obok odlewni żeliwa uruchomiono produkcjębron zębowych. W latach 1988 i 1989 fabryka uru-chamia produkcję dwóch typów zawieszanych prze-trząsaczo-zgrabiarek dla odbiorcy włoskiego. Roz-szerza się również eksport odlewów do Niemiec iAustrii. Dla tej ostatniej głównie produkowano od-lewy ozdobne jak np. ławki.

W 45. roku swego istnienia Fumarol zatrudniałprawie 400 osób. Likwidacja Państwowych Gospo-darstw Rolnych i Państwowych Ośrodków HodowliZarodowej spowodowały drastyczny spadek zapo-trzebowania na maszyny rolnicze. Setki tysięcy hek-tarów leżących odłogiem w województwie koszali-ńskim i słupskim nie potrzebowały żadnych maszynrolniczych.

Do roku 1990 Fabryka Maszyn Rolniczych w Da-rłowie roczne wyniki działalności zamykała zyskiem.Transformacja polskiej gospodarki na system ryn-kowy oraz występujące w skali całego kraju zjawiskoinflacji i recesji stworzyło nowe uwarunkowania ze-wnętrzne, zupełnie odmienne od poprzednich,którym Fabryka i jej załoga niestety nie potrafiłasprostać. Wprawdzie jeszcze w 1990 r. osiągniętozysk netto w wysokości 718 mln zł, ale to właśnie jużwówczas wystąpiły główne przyczyny późniejszegogospodarczego upadku. Jego ewidentnym wyrazembyła strata za rok 1991 w wysokości 7.297 mln zł.

Początek końcaW sierpniu 1991 r. podjęto decyzję o zwolnieniu

połowy załogi, ale to nie uratowało zakładu. W grudniu 1991 Jerzy Multan złożył rezygnację z funkcji dyrektora FMR. Zmieniali się dyrektorzy, a zobowiązania rosły.

9 lipca 1992 funkcję organu założycielskiego dlaFMR przejął wojewoda koszaliński. Głównym ryn-kiem zbytu produkowanych przez przedsiębiorstwomaszyn był kraj, podczas gdy w latach poprzednichznaczne ilości eksportowano do Węgier, Bułgarii,Ghany, Urugwaju, Holandii i Włoch. Błędem byłozaniechanie sprzedaży maszyn rolniczych poprzezbezpośrednie docieranie do odbiorcy. Do roku 1991w FMR zatrudniano średnio 350 osób.

Na koniec 1991 r. zatrudniano jeszcze 227 osób.Uznawano, że spadek zapotrzebowania na ma-szyny rolnicze i odlewy ma jedynie charakter prze-jściowy i starano się utrzymać produkcję i zatrud-nienie prawie na nie zmienionym poziomie. Doupadku Famarolu przyczyniły się również organi-zacje związkowe NSZZ „Solidarność” i NSZZ Pra-cowników Metalowych, którzy wraz z Radą Pra-cowniczą naciskali przede wszystkim na wzrostpłac. Mimo wzrostu płac nie wzrosła, a wręcz zma-lała wydajność pracy. W zamian za długi bankPKO przejął wydział W-1, położony przy al.Wojska Polskiego 47 o powierzchni około 1 ha, za-budowany budynkami przemysłowymi i następnieodsprzedał go za 370 mln firmie zajmującej sięprzetwórstwem i transportem ryb. Mimo uchwałyRady Miejskiej o zakupieniu tego wartego, co naj-mniej trzy razy tyle zabudowanego terenu, bur-mistrz Andrzej Lewandowski nie zrealizował de-cyzji Rady Miejskiej.

Podział na spółkiAby nie doprowadzić do całkowitej upadłości fa-

bryki, w porozumieniu z organem założycielskimjakim był wojewoda koszaliński, Rada Pracowniczapodjęła uchwałę o utworzeniu dwóch spółek z ogra-niczoną odpowiedzialnością.

Część majątku Famarolu wydzielono i zabudo-waną nieruchomość gruntową położoną przy ul.Gen. Sowińskiego 12 podzielono na dwie nierucho-mości z przeznaczeniem dla przyszłych spółek. Nawniosek Słupskiej Fabryki Maszyn Rolniczych SądGospodarczy w Koszalinie ogłosił upadłość Agro-metu 21 grudnia 1994.

Postanowienie sądu nie dotyczyło powstałych w II kwartale 1994 dwóch spółek pracowniczych:Fabryki Maszyn Rolniczych „Farmet”, której dyrek-torem został Marek Smak i Odlewni Żeliwa„Odlew”, której dyrektorem został Zdzisław Ko-strzewa. Powstałe spółki z o.o. nie były następcamiprawnymi „Agrometu FMR” i nie były obciążonejego długami.

Większość ze 160 osobowej załogi znalazło za-trudnienie w spółkach. Pozostałością „Agrometu”który zajmował tereny położone przy ulicy WojskaPolskiego 43, 47 oraz przy Leśnej 13 oraz malejącą z 26 do 10 osób załogą kierował Marian Szalbierz.Syndykiem masy upadłościowej Fabryki MaszynRolniczych został Julian Zdybel.

L. WALKIEWICZ

październiks Zakończono realizację dwóch inwestycji hy-

drotechnicznych w Porcie Darłowo, tzn. przedłu-żono Nabrzeże Słupskie o 120 m oraz zbudowanonowy basen rybacki o powierzchni 21790 m2,kosztem 22 mln zł.

listopad s W wyborach burmistrzem miasta Darłowa

na nową kadencję 2014 – 2018 został wybrany Arkadiusz Klimowicz.

201513 stycznias rozporządzenie rady Ministrów utworzyło

Podstrefę Darłowo w ramach Słupskiej SpecjalnejStrefy ekonomicznej.

luty s Przystąpiono do rozbudowy portu w Da-

rłowie. Przy nowym basenie powstają hale maga-zynowe i zaplecze socjalno-administracyjne. Pieniądze (13 mln) pozyskano z rybackiego fun-duszu Unii europejskiej.

2 marcas Darłowskie centrum Wolontariatu wyre-

montowało (kosztem ponad 260 tys. zł) część by-łego dworca PKP na swą nową siedzibę i Młodzie-żową Akademię Aktywności.

marzecs W Darłówku Zachodnim przy awanporcie

ruszyła budowa 68 apartamentów realizowanaprzez belgijska firmę Poc Partners.

21 marcas W miejskim parku zlokalizowanym u zbiegu

ul. Skłodowskiej i Tynieckiego został otwarty nowywielofunkcyjny plac zabaw.

27 kwietnias Przekazano do użytku Terminal Pasażerski.

maj s Trwają końcowe prace przy budowie hal por-

towych, zaplecza socjalnego i drogi dojazdowej odul. Wilków Morskich do nowego basenu rybac-kiego.

18 POLSKIEGO DARŁOWA

W okresie 14 lat do momentuzaprzestania produkcji wypro-dukowano 40.676 szt. młocarńkieratowo-pasowych. W latach 1962 – 1975 wyprodu-kowano 6951 szt. siekaczy typu „Jemioł”. Siekacze do burakówtypu „Bartosz” produkowanow latach 1972 – 75 i wykonanoich łącznie 17.125 szt. W roku 1976 zaprzestano pro-dukcji wałów rozdrabniaczygleby.

D r z w ic z ki do pie c a

Począteklat 80. – 461 zatrudnionych

1990 rok – 380 zatrudnionych

1991 rok – 227 zatrudnionych

Okolicznościowymedal wybity na 70-lecie polskiegoDarłowa

19POLSKIEGO DARŁOWA

Przez cały rok 1981, a nawet wcześniej so-wieckie władze naciskały na władze PRL-u

o podjęcie radykalnych kroków wobec przeciw-ników socjalizmu w Polsce. W czasie posiedzeniaKomitetu Obrony Kraju, 13 września 1981 rokuuznano, że przygotowania do stanu wojennego sązakończone. Już listopadzie 1981 MinisterstwoSpraw Wewnętrznych opracowywało plany inter-nowania 12,9 tysięcy wytypowanych działaczy opo-zycji, przygotowało ośrodki internowania i miejsca w więzieniach. Na listach osób przeznaczonych dointernowania umieszczano nazwiska działaczy

„Solidarności”, opozycjonistów z KOR, KPN,ROPCiO i innych organizacji niezależnych, zwal-czanych przez władze.

Stan wojenny w Polsce został wprowadzony 13grudnia 1981 na terenie całej Polskiej Rzeczypospo-litej Ludowej, niezgodnie z konstytucją PRL. Zmili-taryzowano wiele instytucji, część strategicznychsektorów gospodarki, takich jak komunikacja, tele-komunikacja, energetyka, górnictwo i porty morskieoraz 129 najważniejszych fabryk. Wyłączono komu-nikację telefoniczną, wprowadzono cenzurę kore-spondencji.

W nocy z soboty na niedzielę 13 grudnia 1981roku o godzinie 0:00 oddziały ZOMO rozpoczęłyogólnokrajową akcję aresztowań działaczy opozy-cyjnych.

Jednym z instrumentów realizacji stanu wojen-nego było internowanie. Oznaczało ono pozbawieniewolności w trybie arbitralnej decyzji administracyjnejkomendanta milicji, bez jakiejkolwiek możliwościodwołania i bez określenia czasu trwania, na pod-stawie samego tylko podejrzenia, że dotknięty niąobywatel może w przyszłości nie przestrzegaćprawa. Pierwszej nocy internowano ponad 3 tysiąceosób.

Internowanie i aresztowanie tysięcy działaczyNSZZ „Solidarność” w grudniu 1981 miało zastra-szyć resztę społeczeństwa, pokazać siłę komuni-stycznej władzy, złamać opornych, podzielić naród.

Zarządzeniem Ministerstwa Sprawiedliwościutworzono na terenie całego kraju sieć 52 obozów dlainternowanych, (początkowo było ich 46). Jednym znich był Ośrodek Odosobnienia w Darłówku.

Ośrodek odosobnienia w Darłówku wschodnim

powołany został do życia stosunkowo później,niż inne. Obóz internowania w Darłówku, tzw. Złotaklatka mieścił się w ośrodku wczasowym Gniewko,,Mostostalu” Wrocław przy ul. Słowiańskiej 26 w odległości 50 m od morza. Początkowo przetrzy-mywano w nim kobiety oraz mężczyzn po 55 rokużycia. Ośrodek internowanych składał się z pięciudwupiętrowych budynków. Każde piętro było za-mykane. Przebywały w nim kobiety i mężczyźni z całej Polski. Byli wśród nich m.in.: Andrzej Celiń-ski, Gabriela Cwojdzińska, Andrzej Czuma, AndrzejDrawicz, Bronisław Geremek, Elżbieta Kuroń, Ta-

deusz Mazowiecki, Niesiołowski Stefan, KrystynaSienkiewicz.

Komendantem Ośrodka Odosobnienia w Da-rłówku był mjr Jan Kowalski z Zakładu Karnego w Ko-szalinie. Obozu pilnowali żołnierze służby zasadniczejuzbrojeni w ostrą amunicję. Obóz był odgrodzony odotoczenia. Wejście do Ośrodka blokował szlaban zbudką i wartownikiem. Na terenie ośrodka znajdowałsie pluton ZOMO. Z posług religijnych można było ko-rzystać dwa razy w miesiącu. Kapelanem darłow-skiego obozu był franciszkanin o. Stanisław Kotulski.Wszyscy zatrzymani mieli prawo do posiadania wła-snych książek, mieli także możliwość uprawianiasportu oraz mogli otrzymywać prasę. Regulamin prze-widywał swobodę otrzymywania i wysyłania listów,a także jednogodzinną wizytę rodzinną raz na miesiąc.Nadzór nad ośrodkiem pełniła prokuratura.

Warunki życiowe były miej więcej takie, jak w zaniedbanym i przepełnionym domu wcza-sowym. Każdy z uwięzionych dysponował wła-

snym tapczanem, sanitariaty były na korytarzu – warunki higieniczne nie były zbyt dobre, po-dobnie z wyżywieniem obozowym. Prawo do pa-czek uznaniowe, przy czym służba więziennaotwierała wszystkie puszki ,,w poszukiwaniu czo-łgów – jak mówili internowani”. Prawo do spa-ceru i jego długości były także uznaniowe – po-

zbawiano go za karę, za wyimaginowaneprzewinienia, podobnie, jak co miesięcz-nych widzeń z rodzinami. Korespon-dencja – cenzurowana, odbierana za karę.Opieka lekarska niewystarczająca: jedenlekarz kilka godzin dziennie, dwie pie-lęgniarki do wczesnego wieczora, stoma-tolog z rzadka i nieregularnie.

Internowanych poddawano inwigilacji, rewizjomi przesłuchaniom. Niecenzurowane kontakty zeświatem utrzymywano przez wizyty u ginekologaStanisława Januszewskiego, gabinet rentgenowski,Elżbietę Betlińską, Halinę Masuro, Jadwigę Klimo-wicz oraz odwiedzających członków rodzin interno-wanych. Przez mieszkanie państwa Duwe przeka-zano słynny list otwarty Józefa Kuśmierka doMieczysława Rakowskiego i Wojciecha Jaruzelskiego.

Pobyt w obozie przypłaciły życiem GrażynaKuroń oraz Mila, które zmarły tuż po wyjściu z obozu internowanych. Ostatni internowani opuściligo w Wigilię 1982 r. Wigilijne spotkanie odbyło się wdomu Ewy i Stanisława Januszewskich. Uczestni-czyli w nim oprócz gospodarzy Tadeusz Mazo-wiecki, Bronisław Geremek, Jarosław Guzy, JacekKorczak i Andrzej Czuma.

W Ośrodku odosobnienia w Darłówku niele-galnie produkowano stemple pocztowe i działałapoczta obozowa. Produkowano znaczki, koperty i napisy, a nawet banknoty, które przemycano pozateren obozu. Prowadzono odczyty, naukę językówobcych.

Dzisiejszy „Gniewko” nie przypomina zapyzia-łego wczasowiska sprzed 35 lat. Odnowiony i roz-budowany. Ma własny kryty basen z podgrzewanąwodą. Przyjmuje sporo młodzieży, organizując zie-lone szkoły i kolonie.

LESZEK WALKIEWICZ

Internowani w Darłówku wschodnim

S ol id a r noś ć w Da rł o w ie .

G eremek inter no wa ny w Da rł ó w k u.T. Ma z o w ie c ki inter no wa ny w Da rł ó w k u.

W dniu wprowadzenia stanu wojennego w działaniach na terytorium kraju wzięłoudział ok. 70 tys. żołnierzy Wojska Polskiego,30 tys. funkcjonariuszy MSW oraz bezpo-średnio na ulicach miast 1750 czołgów i 1400pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojo-wych piechoty, 9000 samochodów oraz kilkaeskadr helikopterów i samoloty transpor-towe.

łącznie wydano 10 132 decyzji o interno-waniu w stosunku do 9736 osób. Tylko nie-licznym udało się uniknąć internowania.Ukrywali się m.in. Zbigniew Bujak, Włady-sław Frasyniuk, Bogdan lis, Bogdan Boruse-wicz i kilkunastu działaczy lokalnych.

400internowanych osób przebywało w ośrodku rotacyjnie do chwili jego zamknięcia w grudniu 1982 Oś ro dek G nie w ko w l ata c h 8 0 .

FAKTYobóz w Darłówku działał od 8 stycznia do 23 grudnia 1982 roku. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku.W trakcie jego trwania z rąk milicji orazSłużby Bezpieczeństwa zginęło w kraju kil-kadziesiąt osób.

20 POLSKIEGO DARŁOWA

Radni, przewodniczący i wiceprzewodniczącysamorządu darłowskiego Skład Rady Miasta i Gminy Darłowo w kadencji 1990 – 1994Wykaz radnych do czasu podziału wspólnych organów Miasta i Gminy Darłowo:

Ireneusz Owsianny – przewodniczący RMiG, Bogu-sław Dalbiak wiceprzewodniczący RMiG, HenrykGrzybak – (Gm) – wiceprzewodniczący RMiG, Sła-womir Balcerzak, Piotr Bochnacki – (Gm), RomualdCichosz, Ryszard Duwe, Zdzisław Gliszczyński, Jadwiga Czarnołęska-Gosiewska, Mieczysław Jączek– (Gm.), Wacław Kobyliński, Zofia Krakowiak –(Gm.), Andrzej Lewandowski, Jerzy Maciąg, AntoniMatysiak, Władysław Narajowski – (Gm), AndrzejPancewicz, Bogdan Pańczyszyn – (Gm), KrzysztofSiekierski, Szymon Smak, Jan Solecki – (Gm.), PiotrStachniuk – (Gm.), Jarosław Struś, Marian Szpilka –(Gm.), Kazimierz Wachowski, Kazimierz Wiernicki,Marian Wójcik, Jerzy Zaniewski – zrzekł się mandatu22 marca 1991.

Radni RM w Darłowie po podzialewspólnych organów Miasta i GminyDarłowo (uwzględniający osoby wybrane w wyborach uzu-pełniających)

Bogusław Dalbiak – przewodniczący RM do 1993 r.,Wandalin Ulanowski – wiceprzewodniczący do1993, Szymon Smak – przewodniczący RM od 1993,Ireneusz Owsianny – wiceprzewodniczący RM od1993, Sławomir Balcerzak, Leon Biliński, RomualdCichosz, Ryszard Duwe, Jerzy Flakiewicz, ZdzisławGliszczyński, Jadwiga Czarnołęska-Gosiewska, Wa-cław Kobyliński, Janusz Krajczyński, Andrzej Le-wandowski, Jerzy Maciąg, Antoni Matysiak, AndrzejPancewicz, Krzysztof Picha, Krzysztof Siekierski, Ja-rosław Struś, Mirosław Teterycz, Kazimierz Wier-nicki, Kazimierz Wachowski, Marian Wójcik.

Radni Rady Miejskiej w kadencji1994 – 1998Zenon Gałuszka – przewodniczący RM, TomaszBobin – wiceprzewodniczący, Marcin Bobrowski,Jerzy Buziałkowski, Irena Dudak-Zienkiewicz, Le-szek Dydyna, Stanisław Gawłowski, AndrzejGłębocki, Elżbieta Jończyk, Józef Karasiński, Arka-diusz Klimowicz, Janina Kolańska, Ryszarda Kula-sińska, Andrzej Lewandowski, Bożena Magier, Ma-riusz Panek, Tadeusz Pietkiewicz, Jan Rosenkiewicz,Krystyna Różańska, Zbigniew Stańczak, ZdzisławSzawłowski, Leszek Walkiewicz, Wojciech Wi-śniowski, Edward Ziółkowski

Skład Rady Miejskiej w kadencji1998 – 2002Eugeniusz Trzpis – przewodniczący RM, ZbigniewStańczak-wiceprzewodniczący, Edward Andrysz-czuk, Zygmunt Arłukowicz, Ewa Bojke, Jerzy Bu-ziałkowski, Zbigniew Dec, Maria Fryczyńska – Mak-symiak, Jarosław Grzanka – zrzeczenie się mandatu,uchwała o wygaśnięciu mandatu – 3 lipca 2001, Ka-zimierz Horbacz, Marian Klimaszewski, GenowefaKlingiert – wybrana do Rady w miejsce po Jaro-sławie Grzance. Ślubowanie – 8 października 2001,Ewa Kołtuniak, Józef Kornaś, Danuta Kosmalska,Janusz Krajczyński, Ewa Kucharska, Marian La-skowski, Sławomir Mętrak, Waldemar Mital, Woj-ciech Morawski, Andrzej Rachwalski, Mariusz Urba-nowicz, Czesław Woźniak, Edward Ziółkowski

Skład Rady Miejskiej w kadencji2002 – 2006 Jacek Szulc – przewodniczący RM, wygaśnięciemandatu – uchwała z 30 sierpnia 2005, ZbigniewGrosz – przewodniczący RM po J. Szulcu, ElżbietaWójcik– wiceprzewodnicząca, Zbigniew Gilarski – wybrany do RM w miejsce po przewodniczącymJacku Szulcu – 29 listopada 2005, Maria Fryczyńska– Maksymiak, Bogusław Janiczak, Zygmunt Jęcka,Genowefa Klingiert, Bożena Magier, Tomasz Miel-czarek, Marek Rzepka, Bogdan Sajko, Krystyna So-kolińska, Stanisław Ślązak, Czesław Woźniak,Edward Ziółkowski.

Skład Rady Miejskiej w kadencji 2006-2010

Zbigniew Grosz –przewodniczący RM,Bożena Magier – wi-ceprzewodniczącaRM, Krzysztof Cy-bulski, Roman Du-dziński, Ewa Mada-lińska-Marciniak,Tomasz Mielczarek,Bogdan Pasławski,Dorota Podgórska,Renata Potomska,Krystyna Różańska,Bogdan Sajko, Kry-styna Sokolińska,Stanisław Ślązak,Czesław Woźniak,Marian Wysocki.

Skład Rady Miejskiej w kadencji 2010-2014

Zbigniew Grosz –przewodniczący RM,Czesław Woźniak –wiceprzewodniczącyRM, Krzysztof Cy-bulski, Roman Du-dziński, AndrzejHerdzik, Jerzy Ma-ciąg, Ewa Madaliń-ska-Marciniak, Bo-żena Magier, DorotaPodgórska, RenataPotomska, KrystynaRóżańska, BogdanSajko, Krystyna Sokolińska, MarianWysocki, Edward Zi-ółkowski.

Skład Rady Miejskiej w kadencji 2014-2018

Krystyna Sokolińska– przewodniczącaRM, Czesław Wo-źniak – wiceprze-wodniczący RM,Ewa Basandowska,Paweł Breszka,Roman Dudziński,Robert Gorgol, Zbi-gniew Grosz, An-drzej Herdzik, JerzyMaciąg, Ewa Mada-lińska – Marciniak,Piotr Masłowski, Do-rota Podgórska, Re-nata Potomska, Kry-styna Różańska,Edward Ziółkowski.