odmjeravanje kazne

7/30/2019 Odmjeravanje kazne

http://slidepdf.com/reader/full/odmjeravanje-kazne 1/79

FOUNDATION

Finansirala

Europska unija

Projekat

implemenrali:

1. Uvod

2. Šta je međunarodno

krivično pravo?

3. Opšta načela

4. Međunarodni krivični

sudovi

5. Primjena u domaćim

pravnim sistemima

6. Genocid

7. Zločini protiv čovječnosti

8. Ratni zločini

9. Oblici krivične odgovornosti:

izvršilaštvo i saizvršilaštvo

10.Oblici krivične odgovornosti:odgovornost nadređenog

11. Odbrana i osnove za

isključenje odgovornosti

12. Krivični i dokazni

postupak

13. Odmjeravanje kazne

14. Žrtve i svjedoci

15. Saradnja i međusobna

pravna pomoć

Međunarodno krivično

pravo i praksa

Materijali za praktičnu obuku

Odmjeravanje

kazne

dio projekta Pravda i ratni zločini

koji je fnansirala Europska unija

Izradio Internaonal Criminal Law Services (ICLS)



NASTAVNA OBLAST 13.

ODMJERAVANJE KAZNE

Dio OSCE-OIHR/ICTY/UNICRI projekta „Porška prenošenju znanja i materijala u premetima

ratnih zločina MKSJ-a omadim suovima“

International Criminal Law Services (ICLS)


http://slidepdf.com/reader/full/odmjeravanje-kazne 3/79ii

Prikazi i oznake koji su korišteni u ovoj publikaciji kao i prezentacija materijala ne porazumijeva

izražavanje bilo kakvog mišljenja u ime Sekretarijata Ujeinjenih nacija, Međunaronog krivičnog

sua za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi (OSCE) – Ureda za

demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR) ili International Criminal Law Services (ICLS) u

vezi sa pravnim statusom bilo koje zemlje, teritorije, graa, poručja ili njihovih organa vlasti ili u

vezi sa razgraničenjem njihovih teritorija, onosno granica.

Autorska prava © ICLS – OSCE-ODIHR


http://slidepdf.com/reader/full/odmjeravanje-kazne 4/79iii

SADRŽAJ

13. Omjeravanje kazne, kazne i oštete ............................................................................... 1

13.1. Uvod .................................................................................................................................. 1

13.1.1. Opis nastavne oblasti................................................................................................... 113.1.2. Ishodi .......................................................................................................................... 1

13.2. Međunarono krivično pravo i suska praksa .................................................................... 3

13.2.1. Prakse omjeravanja kazni pre međunaronim krivičnim suovima .......................... 4

13.2.2. Kazne pre međunaronim krivičnim suovima .......................................................... 4

13.3. Zakoni i sudska praksa u regionu ...................................................................................... 14

13.3.1. SFRJ ........................................................................................................................... 15

13.3.2. BiH ............................................................................................................................ 21

13.3.3. Hrvatska .................................................................................................................... 48

13.3.4. Srbija ......................................................................................................................... 62

13.4. Dodatna literatura ........................................................................................................... 7313.4.1. Članci ........................................................................................................................ 73



MATERIJALI ZA OBUKU IZ MEĐUNARONOG KRIVIČNOG PRAVA I PRAKSE ICLS

1

13 . ODMJERAVANJE KAZNE, KAZNE I ODŠTETE

13.1. UVOD

Predmetni materijal za obuku pripremljen je od strane International Criminal Law Services (ICLS)u okviru projekta OSCE-OIHR/ICTY/UNICRI, po nazivom „Prava i ratni zločini“, koji finansira

Europska unija. Uvone napomene o načinu korištenja materijala saržane su u nastavnoj oblasti

1., koja također obuhvada i ogleni premet/stuiju slučaja i hipotetičke primjere koji se mogu

koristiti u nastavi, te i druge korisne dodatke. Materijali su namijenjeni da edukatorima iz oblasti

prava u Bosni i Hercegovini (BiH), Hrvatskoj i Srbiji pos luže prvenstveno kao izvor i srestvo za

obuku, ali su također previđeni za prilagođavanje i upotrebu u rugim pravnim sistemima u

regionu. Ka je to bilo potrebno, uvrštena su pitanja za raspravu, sugestije i ruge napomene

korisne za nastavu. Nadalje, eukatori se postiču a materijale prilagoe potrebama polaznika i

konkretnim okolnostima svakog preavanja. Eukatori se također postiču a materijale po

potrebi ažuriraju posebno u pogleu nove suske prakse ili izmjena i opuna krivičnih zakona u

svojim relevantnim pravosudnim sistemima.

U svakoj nastavnoj oblasti aje se opšti pregle međunaronog krivičnog prava koji je relevantan

za predmet same oblasti, nakon čega se prelazi na raspravu o mjeroavnom pravu i suskoj

praksi u BiH, Hrvatskoj i Srbiji. U materijalima se koristi najrelevantnija i dostupna sudska praksa.

Treba napomenuti a u slučajevima u kojima je citirana prvostepena presua, autori teksta

posebno su voili računa a osiguraju a je io na koji se pozivaju potvrđen u žalbenom

postupku. Eukatorima može biti o koristi a raspravljaju i o rugim premetima koji također

mogu biti relevantni ili ilustrativni za svaku temu, te da polaznike zamole da govore o

predmetima sa kojima su se susretali i iskustvima koja su imali.

13.1.1. OPIS NASTAVNE OBLASTI

Predmetna oblast obuhvata omjeravanje kazni, kazne i oštete. U uvonom ijelu, opisuju se

zakoni koje primjenjuju međunaroni krivični suovi, a zatim se govori o relevantnim orebama

zakona BiH, Hrvatske i Srbije. Stoga se u ovoj oblasti prvenstveno fokusira na odmjeravanje kazni

i kazne koje su izrečene nakon izricanja osuđujude presue. Konkretno, u ovoj oblasti razmatraju

se različite okolnosti, kako otežavajude tako i olakšavajude, koje se uzimaju u obzir prilikom

omjeravanja kazne. Važno je napomenuti a je zasebna nastavna oblast posvedena pitanjimaoštete i naknaa žrtvama (nastavna oblast br. 14).

13.1.2. ISHODI

Na kraju ove oblasti, polaznici treba da razumiju:

različite kazne koje izriče Međunaroni krivični su za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), Međunaroni

krivični su za Ruanu (MKSR) i Međunaroni krivični su (MKS),

brojne faktore koje međunaroni krivični suovi uzimaju u obzir prilikom izricanja kazni,

olakšavajude i otežavajude okolnosti,

potvrna izjašnjavanja o krivici i pregovaranje o priznavanju krivice, i



ODMJERAVANJE KAZNE

2

NASTAVNA OBLAST 13.

primjenjivost ovih načela i praksi u regionalnim omadim suovima.

Napomene za edukatore:

Polaznici treba da razumiju veliku slobodu koja postoji u praksama odmjeravanja

kazni pre međunaronim krivičnim suovima. Opde načelo je a se ispituje

meritum svakog pojeinog premeta. Međutim, postoje oređeni faktori koje su

međunaroni krivični suovi osljeno uzimali u obzir prilikom omjeravanja i

izricanja kazni. Polaznici bi trebalo da razmotre u kojoj mjeri se ovi faktori korisno

primjenjuju ili u kojoj mjeri bi se ovi faktori mogli korisno primijeniti u njihovim

omadim suovima.

Osim toga, važno je a polaznici raspravljaju o mehanizmu pregovaranja o krivici kao

i o poteškodama na koje mogu naidi u primjeni ovog postupka.

Radi ostvarivanja navedenih ciljeva, u rubrikama na početku važnih poglavlja nalaze

se „Napomene za eukatore“. U napomenama su naznačena glavna pitanja koja

edukatori treba da obrade, te identificirana pitanja koja edukatori mogu koristiti

kako bi potakli raspravu i usmjerili polaznike na ključna pitanja, a upuduju i na

dijelove oglednog premeta koji su relevantni i koji se mogu koristiti kao praktični

primjeri za primjenu pravnih pitanja na koja se predavanja odnose.




3

13.2. MEĐUNARONO KRIVIČNO PRAVO I SUDSKA PRAKSA


U narednom poglavlju razmatraju se sljeeda pitanja:

1. pregled praksi odmjeravanja kazni pre međunaronim krivičnim suovima koji

obuhvata raspravu o otežavajudim i olakšavajudim okolnostima,

2. postupak koji primjenjuju međunaroni suovi prilikom izricanja kazni,

3. potvrna izjašnjavanja o krivici i pregovaranje o krivici, i

4. oštete.

U narednom dijelu, razmatraju se ista pitanja, ali u odnosu na pravosudni sistem

svake ržave u regionu.

Bilo bi korisno da polaznici uporede praksu i postupke odmjeravanja kazni pred

međunaronim krivičnim suovima sa onim koje se primjenjuju u njihovim

omadim pravosudnim sistemima.

Također, mogude je koristiti ogleni predmet kako bi se polaznici uključili u raspravu

o tome kako izvršiti ocjenu otežavajudih i olakšavajudih okolnosti prilikom

utvrđivanja kazni. Polaznici bi se mogli pozvati da prezumu ulogu sudije i da na

osnovu sažetka premeta utvre faktore koji bi išli u korist, onosno na štetu

optuženog prilikom olučivanja o ogovarajudoj kazni.

Također, mogude je postaviti sljeeda pitanja kako bi se pokrenula rasprava: o a li bi u krivičnom postupku trebao da postoji odvojeni postupak za

odmjeravanje kazne, odnosno da li je najefikasnije kombinirati postupak za

utvrđivanje krivice i postupak za odmjeravanje kazne?

o Koliki je io ukupno izrečene kazne koju bi osuđeni trebao a osluži prije nego

što stekne pravo na pomilovanje ili prijevremeno puštanje na slobou?

Koji su to faktori koje bi tužilac trebao uzeti u obzir prilikom olučivanja a li a

prihvati preloženu kaznu u slučajevima u kojima bi se moglo ponuiti

pregovaranje o krivici? U kojoj mjeri je potrebno uzeti u obzir stavove žrtava

prilikom olučivanja o postizanju sporazuma sa optuženim?



ODMJERAVANJE KAZNE

4

NASTAVNA OBLAST 13.

13.2.1. PRAKSE ODMJERAVANJA KAZNI PRE MEĐUNARONIM KRIVIČNIM

SUDOVIMA

Naredno poglavlje govori o brojnim faktorima i okolnostima koji su relevantni za odmjeravanje

kazni i koje primjenjuju međunaroni krivični suovi.

13.2.1.1. NAČELO ZAKONITOSTI

Načelo zakonitosti, izraženo kao načelo nulla poena sine lege, zabranjuje retroaktivno

propisivanje kazni. Međutim, međunarono krivično pravo rijetko aje smjernice o kaznama i

pitanjima u vezi sa kaznama za međunarona krivična jela. Na primjer, sljeedi međunaroni

ugovori uključuju sljeede orenice o kaznama:

Konvencija protiv mučenja: oređuju se ogovarajude kazne kojim je uzeta u obzir težina

krivičnog jela,1

Konvencija o genociu: kazne de biti efikasne,2 i

Ženevske konvencije: kazne de biti efikasne.3

Međunaroni suovi imaju široko iskreciono pravo prilikom utvrđivanja kazni za optužene.

Stoga je omjeravanje kazne postalo prilično sporno pitanje u međunaronom krivičnom pravu.

13.2.1.2. SMRTNA KAZNA

Iako su nakon rugog svjetskog rata na osnovu međunaronog običajnog prava suovi u

Nirnbergu i Tokiju primijenili smrtnu kaznu,4 njena primjena je o taa strogo ograničena iliukinuta. MPGPP i EKLJP strogo ograničavaju primjenu smrtne kazne, a zabranjuje je Protokol br.

13 uz EKLJP.5 Nijean međunaroni su nema ovlaštenje a primijeni smrtnu kaznu.

13.2.2. KAZNE PRE MEĐUNARONIM KRIVIČNIM SUOVIMA

U biti, odmjeravanje kazne diskreciona je odgovornost sudija

međunaronih suova. Ne postoje smjernice niti rasponi za

različita krivična jela, kao što to moža postoji u omadim

naležnostima. Suije naglašavaju načelo jenakog

1 Član 4. stav 2. Konvencije Ujeinjenih nacija protiv mučenja i rugih svirepih, nečovječnih i ponižavajudih

kazni ili postupaka iz 1984.2 Član 5. Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocia iz 1948.

3 Član 49. I Ženevske konvencije; član 50. II Ženevske konvencije; član 129. III Ženevske konvencije; član

146. IV Ženevske konvencije iz 1949. 4 ROBERT CRYER I DRUGI, AN INTRODUCTION TO INTERNATIONAL CRIMINAL LAW AND PROCEDURE 495 /

UVO U MEĐUNARONO KRIVIČNO PRAVO I POSTUPAK 495 (2010).5 Član 6. Međunaronog pakta o građanskim i političkim pravima (MKGPP) iz 1966; član 2. Evropske

konvencije o ljudskim pravima (EKLJP) iz 1950; Protokol br. 6 uz EKLJP iz 1983; Drugi fakultativni protokol

uz MPGPP iz 1989.

U biti, odmjeravanje kazne

diskreciona je odgovornost

suija međunaronih suova.




5

postupanja ili dosljednosti prilikom omjeravanja kazni. Međutim, žalbeno vijede ad hoc sudova

konstatovalo je a je ispitivanje prakse omjeravanja kazni u ranijim premetima o pomodi

samo ako se rai o istom krivičnom jelu, počinjenom u okolnostima koje su u velikoj mjeri

slične.6 Na primjer, premeti se mogu poreiti na osnovu „*…+ broja, vrste i težine izvršenih

krivičnih jela, iniviualnih prilika osuđenog lica i postojanja olakšavajudih i otežavajudih

okolnosti *…+“.7 Međutim, princip iniviualizacije kazne jeste ono što ograničava relevantnost

prethodnih predmeta.8 Stoga, pretresna vijeda pristupaju donošenju odluke o kazni na osnovu

činjenica svojstvenih svakom zasebnom slučaju9 i ne primjenjuju formalnu hijerarhi ju krivičnih

djela.10

Jeina krivično-pravna sankcija dozvoljena u međunaronim suovima jeste kazna zatvora

ograničenog vremenskog trajanja ili kazna oživotnog zatvora.11 U MKS najuža kazna zatvora je

30 goina, ok se oživotna kazna zatvora može izredi samo „u slučaju kaa je to opravano

iznimnom težinom zločina i osobnih okolnosti osuđenika“.12

6Vidi, npr. Zejnil Delalid i rugi (Čelebidi), premet broj: IT-96-21-A, drugostepena presuda od 20. februara

2001, para. 719 – 20; Jean De Dieu Kamuhanda, predmet broj: ICTR-99-54A-A, drugostepena presuda od19. septembra 2005, para. 361 – 2; Pavle Strugar, predmet broj: IT-01-42-A, drugostepena presuda od 17. jula 2008, para. 336, 348; Anto Furunžija, premet broj: IT-95-17/1-A, drugostepena presuda od 21. jula2000, para. 250; Milan Martid, premet broj: IT-95-11-A, drugostepena presuda od 8. oktobra 2008, para.330.7 rugostepena presua u premetu Strugar, para. 348; vii i rugostepenu presuu u premetu Čelebidi,

para. 717; Radislav Krstid, predmet broj: IT-98-33-A, drugostepena presuda od 19. aprila 2004, para. 241;Goran Jelisid, predmet broj: IT-95-10A, drugostepena presuda od 5. jula 2001, para. 96, 101; DraganNikolid, predmet broj: IT-94-2-A, drugostepena presuda od 4. februara 2005, para. 19; drugostepenapresua u premetu Furunžija, para. 248-49.8rugostepena presua u premetu Furunžija, para. 250; rugostepena presua u premetu Čelebidi,para. 719, 721, 756-757; Miroslav Kvočka i rugi, premet broj: IT-98-30/1-A, drugostepena presuda od28. februara 2005, para. 681; drugostepena presuda u predmetu Strugar, para. 348. Vidi i Zoran Kupreškidi drugi, predmet broj: IT-95-16-A, drugostepena presuda od 23. oktobra 2001, para. 443.9Drugostepena presuda u premetu Čelebidi, para. 721; rugostepena presua u premetu . Nikolid,

para. 19; drugostepena presuda u premetu Kvočka i rugi, para. 681; Mlaen Naletilid i VinkoMartinovid, premet broj: IT-98-34-A, drugostepena presuda od 3. maja 2006, para. 615; drugostepenapresuda u predmetu Strugar, para. 348.10

ražen Eremovid, premet broj: IT-96-22-A, Izvojeno i protivno mišljenje suije Lila, žalbeno vijede o7. oktobra 1997; Eremovid , predmet broj: IT-96-22-T, Izvojeno mišljenje suije Shahabueena,pretresno vijede, 5. mart 1998; uško Taid, premet broj: IT-94-1-T, Izvojeno mišljenje suije Robinsona,pretresno vijede, 11. novembar 1999; uško Taid, premet broj: IT-94-1-A, drugostepena presuda od 26. januara 2000, para. 69; Zlatko Aleksovski, predmet broj: IT-95-14/1-A, drugostepena presuda od 24. marta2000, para. 69; Furunžija, para. 243, 247; Čelebidi , Izvojeno i protivno mišljenje suije Hunta, žalbenovijede; ragoljub Kunarac i rugi, premet broj: IT-96-23, drugostepena presuda od 12. juna 2002, para.171; Ljube Boškoski i rugi, predmet broj: IT-04-82-T, prvostepena presuda od 10. jula 2008, para. 588.11

Član 24. Statuta Međunaronog sua za bivšu Jugoslaviju iz 1993; član 23. Statuta Međunaronogkrivičnog sua za Ruanu; pravilo 101 Pravilnika o postupku i okazima MKSJ -a i MKSR-a. Vidi i pravilo 77Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a, (Za nepoštovanje sua mogu se izredi novčane kazne). 12

Rimski statut Međunaronog krivičnog sua, član 77. (va uvjeta naveena u članu 77. stav 1. tačka b)

smatraju se kumulativnim).



ODMJERAVANJE KAZNE

6

NASTAVNA OBLAST 13.

13.2.2.1. TEŽINA KRIVIČNOG JELA

Najvažniji faktor koji suovi uzimaju u obzir jeste težina

krivičnog jela,13 uključujudi i oblik i stepen učešda

optuženih u krivičnom jelu i okolnostima samog

predmeta.

U praksi, s obzirom na uslov specifične namjere, onosno postojanja mens rea za genocid,

genoci se smatra težim krivičnim jelom o ratnog zločina ili zločina protiv čovječnosti. 14

Progon se također „sam po sebi smatra veoma teškim“ te je zahtijevao strožiju kaznu. 15 Sudovi

su izjenačavali krivično jelo zločin protiv čovječnosti i ruga krivična jela ratnih zločina po

težini, što je ovelo o oređenih rasprava.16

Veoma raširena upotreba kumulativnih osua onekle negira potrebu za formalnom

hijerarhijom krivičnih jela prilikom omjeravanja kazni. Za više informacija o kumulativnimosudama vidi poglavlje 13.2.2.4.1 i nastavnu oblast br.12.

13.2.2.2. ULOGA POČINIOCA

Također, oblik ogovornosti optuženog predstavlja važan faktor prilikom olučivanja o kazni.

Iako nema zakonske istinkcije u težini između različitih oblika ogovornosti optuženog, i MKSJ i

MKSR ustanovili su a pomaganje i poržavanje zahtijeva blažu kaznu o kazne primjerene

ogovornosti saizvršioca.17 Međutim, kazna se uvijek utvrđuje na osnovu činjenica u premetu, a

ne na osnovu hijerarhije oblika odgovornosti.

Lične prilike optuženog, uključujudi i vrijeme proveeno u pritvoru o izricanja presue, takođe

utiču na kaznu. U stvari, u skladu sa pravilom 101(C) Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a

(PP), o pretresnih vijeda traži se također da uzmu u obzir i u izržavanje kazne uračunaju

vrijeme koje je osuđeni proveo u pritvoru u toku postupka preaje Međunaronom suu ili u

toku suđenja ili žalbenog postupka.

13

Vidi, npr. drugostepenu presudu u predmetu Aleksovski, para. 182; Čelebidi, para. 731; Kupreškid i rugi,para. 442; Tihomir Blaškid, predmet broj: IT-95-14-A, drugostepena presuda od 29. jula 2004, para. 683;Stanislav Galid, predmet broj: IT-98-29-A, drugostepena presuda od 30. novembra 2006, para. 442; MileMrkšid i Veselin Šljivančanin, predmet broj: IT-95-13/1-A, drugostepena presuda od 5. maja 2009, para.375.14

Vidi, npr. Jean Kambanda, predmet broj: ICTR-97-23-S, prvostepena presuda od 4. septembra 1998, para.16 i 42; Radislav Krstid, premet broj: IT-98-33-T, prvostepena presuda od 2. augusta 2001, para. 700 iKrstid, rugostepena presua, para. 36 – 7 i 275.15

Vii, npr. prvostepenu presuu u premetu Blaškid, para. 785; Stevan Toorovid, IT -95-9/1-S,prvostepena presuda od 31. jula 2001, para. 31.16

Vidi CRYER, gore navedena fusnota 4, para. 499.17Vii, npr. rugostepenu presuu u preemetu Vasiljevid, para. 182; Juvenal Kajelijeli, predmet broj: ICTR-

98-44A-T, prvostepena presuda od 1. decembra 2003, para. 963.

Najvažniji faktor koji suovi

uzimaju u obzir jeste težina

krivičnog jela




7

Jeina olakšavajuda okolnost koju

izričito priznaje PP MKSJ-a i

MKSR-a jeste značajna saranja sa

tužilaštvom prije ili poslije izricanja

osuđujude presude.

13.2.2.3. OTEŽAVAJUDE I OLAKŠAVAJUDE OKOLNOSTI

O pretresnih vijeda MKSJ-a u MKSR-a traži se da

prilikom utvrđivanja kazne za optuženo lice u obzir

uzmu otežavajude i olakšavajude okolnosti18 Međutim,

postoji svega nekoliko odredbi u statutima i

pravilnicima o postupku i okazima koje efinišu

olakšavajude i otežavajude okolnosti.19 Sudije stoga

moraju primjenjivati svoju diskrecionu ocjenu ne samo

na vrstu faktora koje treba uzeti u obzir kao

otežavajude, onosno olakšavajude okolnosti, nego i na težinu koja se priaje tim faktorima.

Težina koju suije treba da pridaju otežavajudim i olakšavajudim okolnostima opet nije

precizirana ni u statutima niti u pravilnicima o postupku i dokazima ad hoc sudova.20 Međutim,

MKS ima nešto etaljnije orebe, kao što se navoi u aljem tekstu.

Tužilaštvo mora van razumne sumnje utvriti otežavajude

okolnosti.21 O suštinske je važnosti a tokom izvođenja

okaza na suđenju tužioci bilježe sve okolnosti koje

prestavljaju otežavajude faktore. Nema posebnog

pretresa radi izricanja kazne i zato tužioci trebaju da imaju

na umu a je potrebno a sami istraže sve te okolnosti

tokom samog suđenja.

Samo se okolnosti koje se direktno odnose na krivično jelo mogu smatrati otežavajudim.22

Faktor koji također predstavlja element krivičnog jela za koji je optuženi osuđen ili koji je uzet uobzir prilikom ocjenjivanja težine krivičnog jela ne može se smatrati otežavajudim faktorom.23

Otežavajude okolnosti u MKSJ-u i MKSR-u uključuju sljeede:

opseg krivičnog djela,

18 Vii član 24. Statuta MKSJ-a, para. 2; pravilo 101(B) Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a.

19Pravilo 101 Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a; Vidi i Alfred Musema, predmet broj:

ICTR-96-13-A, drugostepena presuda od 16. novembra 2001, para. 395.20Vii, npr. rugostepenu presuu u premetu Kupreškid i rugi, para. 430 (smatra „težina koja de sepriati olakšavajudim okolnostima stvar je iskrecione ocjene pretresnog vijeda, koje nema nikakvuobavezu a etaljno iznese svaki faktor na osnovu kojeg je olučivalo“.). Vii i prvostepenu presuu upredmetu . Nikolid, para. 145: „Prilikom utvrđivanja kazne, pretresno vijede ima obavezu da u obzir uzmesve otežavajude i olakšavajude okolnosti, ali težina koja de se priati otežavajudim i olakšavajudimokolnostima je stvar iskrecione ocjene pretresnog vijeda“. 21

ugostepena presua u premetu Čelebidi, para. 763; rugostepena presua u predmetu Kajelijeli,para. 294.22

Milomir Stakid, premet broj: IT-97-24-T, prvostepena presuda od 31. jula 2003, para. 911; Aloys Simba,predmet broj: ICTR-01-76-A, drugostepena presuda od 27. novembra 2007, para. 82.23

Drugostepena presuda u predmetu Blaškid, para. 693; Miroslav eronjid, premet broj: IT-02-61-A,

drugostepena presuda od 20. jula 2005, para. 106 – 7.

Tužilaštvo mora van razumne

sumnje utvriti otežavajude

okolnosti.



ODMJERAVANJE KAZNE

8

NASTAVNA OBLAST 13.

vremenski perio tokom kojeg se krivično jelo ovijalo,

starosnu ob žrtava,

broj žrtava,

patnje žrtava,

prirou učešda počinioca,umišljaj,

diskriminatornu namjeru,

zloupotrebu ovlaštenja o strane počinioca i

položaj počinioca kao naređenog.24

U Pravilniku o postupku i dokazima MKS-a navoe se sljeedi otežavajudi faktori:

zloupotreba ovlaštenja ili službenog položaja,

posebno bespomodne žrtve,

višestruke žrtve, posebna svirepost,

diskriminacija i

relevantne prethodne osude.25

Obrana mora okazati olakšavajude okolnosti putem ocjene

vjerovatnode, što je niži stanar. U sklau sa ovim

standardom, mora biti vjerovatnije da su te okolnosti

postojale nego da nisu.26

Jeina olakšavajuda okolnost koju izričito priznaje Pravilnik o

postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a jeste značajna saranja

sa tužilaštvom prije ili poslije izricanja osuđujude presude.27

Ovo se onosi i na pitanje potvrnog izjašnjavanja o krivici

kao olakšavajudeg faktora, o kojem se govori u niže naveenom tekstu, onosno u poglavlju

13.2.2.5.

Pri omjeravanju kazne suije su prihvatale ostale olakšavajude okolnosti iako ih ni Pravilnici o

postupku i dokazima ni Statuti MKSJ-a i MKSR-a izričito ne navoe. Ove olakšavajude okolnosti

uključuju ranje optuženog nakon učinjenja krivičnog jela i pokazuju a su priaje važnostoprinosu optuženog u postizanju mira, a uključuju:

24 Vii, npr. rugostepenu presuu u premetu Blaškid, para. 686.

25 Pravilo 145(2) Pravilnika o postupku i okazima Međunaronog krivičnog sua.

26 Vii, npr. rugostepenu presuu u premetu Čelebidi, para. 590; rugostepenu presuu u premetu

Kajelijeli, para. 294.27

Pravilo 101(B)(ii) Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a; Vii, npr. Miorag Jokid, premetbroj: IT-01-42/1-S, prvostepena presuda od 18. marta 2004, para. 93 – 6 i M. Jokid, rugostepena presua

para. 87 – 9.

Odbrana mora dokazati

olakšavajude okolnosti putem

kriterija najvede mogude

vjerovatnode. Mora biti vjerovatnije da su te okolnosti

postojale nego da nisu.




9

izražavanje kajanja,

dobrovoljnu predaju, i

pomod zatočenicima ili žrtvama.

Lične prilike također mogu prestavljati olakšavajude faktore, a to su:

pozitivne karakterne osobine;

starosna dob;

vladanje u pritvoru;

poroične prilike, i

izrazito loše zravstveno stanje.

Suije također uzimaju u obzir i ruge faktore koji se onose na izvršenje krivičnog jela:

posredno i ograničeno učešde,28

prinuda, i

smanjena uračunljivost.

Naalje, faktori koji se uzimaju u obzir u smislu razloga za isključivanje krivične ogovornosti ne

mogu se va puta uzeti u obzir, tj. ujeno prestavljati i olakšavajude okolnosti (kao što je

neuračunljivost).

MKS je u svom Pravilniku o postupku i okazima uzeo u obzir slične olakšavajude okolnosti.29

Nedavno provedena studija o praksi odmjeravanja kazni u MKSJ-u pokazala je oređene moeleMKSJ-a prilikom odmjeravanja kazni:

uže zatvorske kazne izrečene su visokopozicioniranim izvršiocima na uticajnim

položajima,

obuhvatnije zločinačke aktivnosti kažnjavaju se strože o izolovanih, pojeinačnih jela,

za krivična jela zločin protiv čovječnosti izriču se uže zatvorske kazne nego za druge

ratne zločine, i

postrekači se kažnjavaju strože o svih rugih učesnika u zločinima.30

13.2.2.4. POSTUPAK ODMJERAVANJA KAZNI

Krivica i kazne utvrđuju se jenom presuom pred MKSJ-u i MKSR-u.31 Situacija je ientična i

pred MKS-u, osim ako strana u postupku ne zahtijeva ili ako suije ne oluče a prihvate

28 Vii, npr. Milan Babid, premet broj: IT-03-72-A, drugostepena presuda od 18. jula 2005, para. 39 – 40.

29Pravilo 145(2) Pravilnika o postupku i dokazima MKS-a.

30Vidi CRYER, gore navedena fusnota 4, para. 499 – 500; citira se B. Hola i dr., Is ICTY Sentencing

Predictable? An Empirical Analysis of ICTY Sentencing Practice / a li je mogude predvidjeti kazne MKSJ-a?

Empirijska analiza prakse odmjeravanja kazni MKSJ-a, 22 LEIDEN J. INT’L L. 79 (2009).



ODMJERAVANJE KAZNE

10

NASTAVNA OBLAST 13.

Pred MKSJ-u i MKSR-u krivica

i kazne utvrđuju se jenom

presudom.

Konačna kazna mora na pravičan i

ogovarajudi način oražavati ukupnost

optuženikovog kažnjivog ponašanja

postupak po kojem se o kazni olučuje ovojeno o

presude.32 U MKS-u zahtjevi za oštetu bi se u normalnim

okolnostima isticali na posebnom pretresu pred izricanje

kazne.

Žalba na kaznu može se izjaviti ovojeno o žalbe na presuu pred MKSJ-u, MKSR-u i MKS-u.

Žalba na presuu također može ovesti o promjene kazne. Na MKSJ -u i MKSR-u to de se

dogoditi ako žalbeno vijede utvri a je pretresno vijede počinilo „vidljivu grešku“ u korištenju

svog diskrecionog prava u vezi sa odmjeravanjem kazne.33 Žalbeno vijede MKSJ-a i MKSR-a može

premet ili vratiti pretresnom vijedu ili samo olučiti o novoj kazni. U oba suda su kazne

ugotrajnog zatvora promijenjene na kaznu oživotnog zatvora.34 Na MKS-u, test koji se

primjenjuje jeste „a li je kazna nesrazmjerna krivičnom jelu“. Žalbeno vijede MKS-a olučide o

novoj kazni, osim ako se ne odredi ponavljanje postupka.35

13.2.2.4.1.

KUMULATIVNE KAZNE

Kao što je gore naveeno, kumulativne optužbe i

osude koje se zasnivaju na istom osnovnom

ponašanju ozvoljene su pre međunaronim

sudovima. U MKSJ, sudije imaju diskreciono pravo

a primijene opšte, istoobne (jeinstvene) ili

uzastopne kazne. Iz tog razloga, u praksi ne postoji

dosljednost. Međutim, konačna kazna mora na pravičan i ogovarajudi način oražavati

ukupnost optuženikovog kažnjivog ponašanja.36

MKS izriče kaznu za svako krivično jelo posebno, a potom jeinstvenu kaznu koja oređuje

sveukupno trajanje kazne zatvora. Jeinstvena kazna ne smije biti manja o najviše pojeinačne

kazne zatvora niti predi najvišu mogudu kaznu koju su može izredi (30 goina zatvora ili kazna

oživotnog zatvora).37

31Pravila 85 i 87 Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a i MKSR-a.

32 Član 76. Rimskog statuta; pravilo 143 Pravilnika o postupku i okazima MK S-a.

33 Vii, npr. rugostepenu presuu u premetu Čelebidi, para. 725; Laurent Semanza, premet broj: ICTR -

97-20-A, drugostepena presuda od 20. maja 2005, para. 374.34

Vidi, npr. Sylvestre Gacumbitsi, predmet broj: ICTR-2001-64-A, drugostepena presuda od 7. jula 2006.,para. 206; rugostepenu presuu u premetu Galid, para. 454 – 5.35

Član 83. Rimskog statuta. 36

Pravilo 87(C) Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a. Vidi I drugostepenu presudu u predmetuČelebidi, para. 429; rugostepenu presuu u premetu Kambanda, para. 102 – 12.37

Član 78. stav 3 Rimskog statuta.




11

13.2.2.4.2. POMILOVANJE, PRIJEVREMENO PUŠTANJE NA SLOBODU I PREISPITIVANJE

KAZNE

Zatvorenici mogu imati pravo na pomilovanje ili prijevremeno puštanje na slobou. Konačna

odluka o ovome jeste odgovornost samog Suda. U MKSJ-u i MKSR-u, odluku o tome donosi

presjenik Sua na osnovu razmatranja težine krivičnog jela, rezultata zatvorenikove

rehabilitacije, značajne saranje sa tužiocem i ličnih prilika. Na ove oluke ne može se uložiti

žalba.

U MKS-u kazna se mora preispitati nakon osluženja vije tredine kazne ili nakon 25 goina.38

Smanjenje kazne može se nareiti na osnovu saranje sa suom i tužilaštvom i promjene

okolnosti.39 Odluka da se ne smanji kazna mora se redovno preispitivati.

13.2.2.5. POTVRNO IZJAŠNJAVANJE O KRIVICI I PREGOVARANJE O PRIZNAVANJU

KRIVICE

Relevantne odredbe Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a su:

38 Ibi član 110; pravila 223 – 4 Pravilnika o postupku i dokazima MKS-a.

39

Ibid.

Pravilo 62bis: Potvrdno izjašnjavanje o krivici

Ako se optuženi izjasni a je kriv u sklau sa pravilom 62 (vi) ili zatraži a se njegovaizjava o krivici izmijeni u potvrdnu, a pretresno vijede se uvjeri:

(i) da je potvrdnu izjavu o krivici dao dobrovoljno;

(ii) a je potvrnu izjavu o krivici ao raspolažudi potrebnim

informacijama;

(iii) da potvrdna izjava o krivici nije dvosmislena; i

(iv) a postoje ovoljne činjenične osnove za postojanje krivičnog jela iučestvovanje optuženog u njemu, bilo na osnovu nezavisnih inicija, bilo naosnovu toga što ne postoji nikakvo bitno neslaganje između strana upogleu premetnih činjenica, pretresno vijede može proglasiti optuženog

krivim i uputiti sekretara da odredi datum za pretres pred izricanje kazne.



ODMJERAVANJE KAZNE

12

NASTAVNA OBLAST 13.

Potvrna izjašnjavanja o krivici

mogu obuhvatati sklapanje

sporazuma o priznanju krivice

između optuženog i tužilaštva,

koji može uključiti

neobavezujudu preporuku

tužilaštva pretresnom vijedu u

vezi sa kaznom.

Pregovaranje o prihvatanju krivice nije dozvoljeno pred MKS.

Potvrna izjašnjavanja o krivici mogu obuhvatiti sklapanjesporazuma o priznanju krivice između optuženog i

tužilaštva, koji može uključivati neobavezujudu preporuku

tužilaštva pretresnom vijedu u vezi sa kaznom. Kao

posljeica potvrnog izjašnjavanja krivice, optuženom se

kazna može ublažiti.40

Nakon što se â potvrno izjašnjenje o krivici, suđenje

odmah prelazi na pretres o odmjeravanju kazne.41

Međutim, suije nisu obavezne a postupe u sklau sa

preporukom tužilaštva, iako se potvrna izjašnjavanja o krivici generalno uzimaju kaoolakšavajude okolnosti.42 Pretresna vijeda ne garantuju izričito smanjenje kazne u slučaju

potvrnog izjašnjavanja o krrivici, nego su umjesto toga prihvatila analizu svakog potvrdnog

izjašnjavanja o krivici posebno. Iz tog razloga postoje neki slučajevi u kojima je MKSJ našao a

40 CRYER, gore navedena fusnota 4, para. 501.

41Pravila 62bis i 100 Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a; pravila 62(B) i 100 Pravilnika o postupku i

dokazima MKSR-a; član 76. stav 2. Rimskog statuta. 42

CRYER, gore navedena fusnota 4, para. 501.

Pravilo 62ter : Postupak za sporazum o izjašnjavanju o krivici

(A) Tužilac i obrana mogu se sporazumjeti a de, nakon što se optuženi izjasni o krivicipo optužnici ili po jenoj ili više tačaka optužnice, tužilac pre pretresnim vijedempostupiti na sljeedi način ili načine:

(i) zatražiti a se optužnica shono tome izmijeni;

(ii) iznijeti stav da je primjerena neka konkretna kazna ili raspon kazne;

(iii) ne usprotiviti se zahtjevu optuženog za izricanje konkretne kazne ili

raspona kazne.

(B) Pretresno vijede ne obavezuje nijean o sporazuma navenih u stavu (A).

(C) Ako strane postignu sporazum o izjašnjavanju o krivici, pretresno vijede de zatražiti ase taj sporazum objavi na otvorenoj sjednici ili, ako mu je iznesen valjan razlog, nazatvorenoj sjenici u trenutku kaa se optuženi potvrno izjasni o krivici u sklau sapravilom 62 (vi) ili ka zatraži a svoje izjašnjavanje promijeni u potvrno.




13

otežavajude okolnosti namašuju olakšavajudi učinak potvrnog izjašnjavanja o krivici 43 ili u

kojima je odstupio od preporuka o kazni.44

Pregovaranje o prihvatanju krivice koristi se u BiH i suije koje olučuju o sporazumu mogu te

pregovore ili obaciti ili prihvatiti; ako vijede prihvati sporazum o priznanju krivice ona je

vezano tim sporazumom i mora utvrditi kaznu navedenu u sporazumu. O relevantnom zakonu i

suskoj praksi u vezi s ovim govori se u niže naveenom poglavlju 13.3.2.3.

Pregovaranje o prihvatanju krivice također je mogude u suovima u Hrvatskoj i Srbiji. Vii

relevantni zakon i sudsku praksu u dole navedenim poglavljima 13.3.2.3 (Hrvatska) i 13.3.4.2

(Srbija).

13.2.2.6. OŠTETE

MKSJ i MKSR mogu naložiti vradanje imovine i imovinske koristi stečene izvršenjem krivičnogjela njihovim pravim vlasnicima, međutim ova se kazna nije primjenjivala. Slično tome, MKS

može izredi novčane kazne ili nareiti ouzimanje imovinske koristi, imovine i sredstava koja su

irektno ili inirektno stečena izvršenjem krivičnog jela.45

U svrhu detaljnije diskusije o ovom pitanju, vidi raspravu o naknadama, restituciji i reparacijama

žrtvama u nastavnoj oblasti 14.

43Vidi, npr. prvostepenu presudu u predmetu Kambanda, para. 60 – 2; drugostepenu presudu u predmetu

Kambanda, para. 125 – 6.44

Vidi, npr. D. Nikolid, prvostepena i rugostepena presua. 45

Član 57. stav 3. tačka e) i član 93. stav 1. tačka k) Rimskog statuta, pravilo 99 Pravilnika o postupku i

dokazima MKS-a.



ODMJERAVANJE KAZNE

14

NASTAVNA OBLAST 13.

13.3. ZAKONI I SUDSKA PRAKSA U REGIONU


U narenom ijelu, u centru pažnje nalaze se omadi zakoni BiH, Hrvatske i Srbije.

Međutim, za vrijeme nastave iz ove oblasti ne preporučuje se diskusija o regionalnim

poglavljima u izolovanom kontekstu. Iz tog razloga, napravljene su međusobne

poveznice i uvrštene u međunarono poglavlje o najvažnijim regionalnim zakonima i

ešavanjima. U poglavljima koja slijee naveene su osnove za nešto temeljitiju

raspravu o omadim zakonima sa profesionalcima koji de ih sprovoditi u sudovima

svoje zemlje.

Buudi a je Krivični zakon SFRJ relevantan za kazne za zločine koji su posljeica

sukoba u bivšoj Jugoslaviji, važno je početi sa orebama ovog zakona kako bi

polaznici raspravljali o relevantnosti i primjenjivosti ovih odredbi.

Edukatori treba da imaju na umu da se u nastavnoj oblasti br. 5 daje opsežan pregle

načina na koji je međunarono pravo uvršteno u omade. Iz tog razloga, ta pitanja

nisu detaljno razmatrana u ovom poglavlju, te bi bilo od koristi da se predavanja iz

oblasti br. 5 orže prije predavanja iz oblasti koja se bavi krivičnim jelima u užem

smislu.

Nakon rasprave o KZ SFRJ, u posebnim poglavljima koja obrađuju ovu nastavnu oblast

govori se o zakonima koji se primjenjuju u BiH, Hrvatskoj i Srbiji, tako da polaznici iz

bilo koje od ovih zemalja treba da se fokusiraju samo na svoje pravosuđe.Najrelevantnija sudska praksa citirana je gje je bilo mogude. Polaznike bi trebalo

potadi a koriste vlastite premete za raspravu o primjeni zakona i procedura na koja

se predavanja odnose.

Savjet edukatorima: jedan od efikasnih načina a angažirate polaznike je da od njih

zatražite a analiziraju jean o najvažnijih premeta koji se onosi na kaznu izrečenu

u suskoj praksi njihove ržave. Neki predmeti citirani su u tekstu koji slijedi dok

druge mogu iznijeti sami polaznici ili edukatori.




15

Nikome ne može biti izrečena kazna ili

ruga krivično-pravna sankcija za djelo

koje, prije nego što je učinjeno, nije bilo

zakonom oređeno kao krivično jelo.

13.3.1. SFRJ

13.3.1.1. KRIVIČNI ZAKON SFRJ

13.3.1.1.1. PREGLE NAJZNAČAJNIJIH ODREDBI

Krivični zakon SFRJ46 uključivao je pravni okvir za

omjeravanje kazni za svako pojeino krivično

jelo, uključujudi krivična jela iz Glave XVI (krivična

jela protiv čovječnosti i međunaronog prava).

Kazna zatvora u trajanju od pet godina je bila

najmanja kazna, a smrtna kazna je bila nastroža

kazna za sljeeda krivična jela:

član 141. – genocid,

član 142. stav 1. i 2. – ratni zločin protiv civilnog stanovništva,

član 143. – ratni zločin protiv ranjenika i bolesnika,

član 144 – ratni zločin protiv ratnih zarobljenika, i

član 148. stav 2 – upotreba nedozvoljenih sredstava borbe.

Član 2. Krivičnog zakona SFRJ propisuje a osnov i granice za olučivanje o krivičnim jelima i

propisivanje krivično-pravnih sankcija uključuje:

zaštitu čovjeka, zaštitu rugih osnovnih vrijenosti socijalističkog samoupravnog ruštva, i

primjenjivanje krivično-pravne prinue, kaa je i u mjeri u kojoj je to nužno za suzbijanje

ruštveno opasnih jelatnosti.

Na osnovu člana 3. Krivičnog zakona SFRJ, nikome ne može biti izrečena kazna ili ruga krivično -

pravna sankcija za jelo koje, prije nego što je učinjeno, nije zakonom bilo oređeno kao krivično

djelo i za koje nije bila zakonom propisana kazna.

46

Krivični zakon SFRJ, Službeni list SFRJ, br. 44/76, 36/77, 34/84, 74/87, 57/89, 3/90, 38/90.


Hrvatska, Srbija i entitetski sudovi u BiH primjenjuju Krivični zakon SFRJ za omjeravanje

kazne. Također, KZ se primjenjivao u nekim predmetima pred Sudom BiH. Stoga je za

polaznike iz sve tri zemlje važno a razmotre relevantne odredbe Krivičnog zakona SFRJ i

način na koji se iste primjenjuju u njihovim nacionalnim jurisdikcijama.



ODMJERAVANJE KAZNE

16

NASTAVNA OBLAST 13.

Ako je poslije izvršenja krivičnog jela

izmijenjen zakon, jenom ili više puta ,

primijenide se zakon koji je blaži za

počinioca.

Na osnovu člana 4. na počinioca krivičnog jela primjenjuje se zakon koji je važio u vrijeme

izvršenja krivičnog jela.

Ako je poslije izvršenja krivičnog jela izmijenjen zakon, jenom ili više puta, primijenide se

zakon koji je blaži u odnosu na počinioca.

U sklau sa članom 6. Krivičnog zakona SFRJ, osuđenom u izvršenju krivično-pravne sankcije

mogu biti ouzeta ili ograničena oređena prava samo u mjeri koja ogovara toj krivično -

pravnoj sankciji i samo na način kojim se obezbjeđuje poštovanje ličnosti osuđenog i njegovog

ljudskog dostojanstva.

Član 5. stav 2. propisuje a je opšta svrha svrha

propisivanja i izricanja krivično-pravnih sankcija

suzbijanje ruštveno opasnih jelatnosti kojima

se povrjeđuju ili ugrožavaju ruštvene vrijenosti

zaštidene krivičnim zakonoavstvom.

Član 33. propisuje a u okviru opšte svrhe krivično-pravnih sankcija (član 5. stav 2.), svrha

kažnjavanja je:

sprečavanje počinioca a čini krivična jela i njegovo prevaspitavanje,

vaspitni uticaj na ruge a ne čine krivična jela, i

jačanje morala socijalističkog samoupravnog ruštva i uticaj na razvijanje ruštvene

ogovornosti i iscipline građana.

Na osnovu člana 36, stav 1, kazne propisane Krivičnim zakonom SFRJ mogu se izredi samo ako su

propisane za ato krivično jelo. Su može povedati ili smanjiti kaznu propisanu za oređeno

krivično jelo samo po uslovima previđenim Krivičnim zakonom SFRJ.

13.3.1.1.2. SMRTNA KAZNA

Napomena: Smrtna kazna ukinuta je u BiH, Hrvatskoj i Srbiji. Vidi relevantna poglavlja u daljem

tekstu o ukidanju smrtne kazne u svakoj od ovih zemalja i maksimalnim kaznama koje se

trenutno primjenjuju.

Međutim, poređenja rai, član 37. Krivičnog zakona SFRJ u vezi sa smrtnom kaznom propisuje

sljeede:

smrtna kazna ne može se propisati kao jeina glavna kazna za oređeno krivično jelo,

smrtna kazna može se izredi samo za najteže slučajeve teških krivičnih jela za koje je

zakonom propisana,

smrtna kazna ne može se izredi licu koje u vrijeme izvršenja krivičnog jela nije navršilo

osamnaest goina niti bremenitoj ženi,

punoljetnom licu koje u vri jeme izvršenja krivičnog jela nije navršilo vaesetjenu

goinu smrtna kazna može se izredi po uslovom iz stava 2. člana 37. samo za krivična




17

jela protiv osnova socijalističkog samoupravnog ruštvenog uređenja i bezbjenosti

SFRJ, za krivična jela protiv čovječnosti i međunaronog prava i za krivična jela protiv

oružanih snaga SFRJ,

smrtna kazna izvršava se streljanjem, bez prisustva javnosti.

13.3.1.1.3. KAZNA ZATVORA

Na osnovu člana 38:

Kazna zatvora ne može biti kradi o petnaest ana ni uži o petnaest goina,

za krivična jela za koja je propisana smrtna kazna su može izredi i zatvor o vaeset

godina,

ako je za krivično jelo učinjeno sa umišljajem propisana kazna zatvora u trajanju od

petnaest godina, može se za teže oblike tog jela propisati i kazna zatvora od dvadeset

godina,kazna zatvora se izriče na pune goine i mjesece, a o šest mjeseci i na pune ane,

kazna zatvora se izržava u zatvorenim, poluotvorenim i otvorenim ustanovama za

izržavanje kazne, i

osuđeni koji je izržao polovinu kazne zatvora, i izuzetno i onaj koji je izržao tredinu ove

kazne može se otpustiti sa izržavanja kazne po uslovom a o isteka vremena za koje

je izrečena kazna ne učini novo krivično jelo (uslovni otpust).

13.3.1.1.4. GLAVNE ODREDBE KOJE SE ODNOSE NA KAZNE

13.3.1.1.4.1. OPŠTA NAČELA

Član 41.

(1) Su de učiniocu krivičnog jela omjeriti kaznu u granicama koje su zakonompropisane za to jelo, imajudi u viu svrhu kažnjavanja i uzimajudi u obzir sveokolnosti koje utiču a kazna bue manja ili veda (olakšavajude i otežavajudeokolnosti), a naročito:

stepen krivične ogovornosti,pobue iz kojih je jelo učinjeno,

jačinu ugrožavanja ili povree zaštidenog obra,

okolnosti po kojima je jelo učinjeno,

raniji život učinioca,

njegove lične prilike,

njegovo ržanje poslije učinjenog krivičnog djela, kao i

ruge okolnosti koje se onose na ličnost učinioca. (2) Prilikom omjeravanja kazne, su de posebno uzeti u obzir:

da li je ranije djelo iste vrste kao i novo djelo,a li su oba jela učinjena iz istih pobua, i

koliko je vremena proteklo o ranije osue onosno o izržane ili oproštene



ODMJERAVANJE KAZNE

18

NASTAVNA OBLAST 13.

O opštim načelima o omjeravanju kazni govori se u članu 41. Krivičnog zakona SFRJ.

13.3.1.1.4.2. UBLAŽAVANJE KAZNE

Član 42. propisuje a su može učiniocu omjeriti kaznu ispod granice propisane zakonom ili

primijeniti blažu vrstu kazne:

ka zakon previđa a se učinilac može blaže kazniti;

ka utvri a postoje osobito olakšavajude okolnosti koje ukazuju a se i sa ublaženom

kaznom može postidi svrha kažnjavanja.

13.3.1.1.4.3. GRANICE UBLAŽAVANJA KAZNE

U sklau sa članom 43, kaa postoje uslovi za ublažavanje kazne iz člana 42, su de ublažiti kaznu

u ovim granicama:

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisan zatvor u trajanju o tri ili više

goina, kazna se može ublažiti o jene goine zatvora,

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisan zatvor u trajanju o vije

goie, kazna se može ublažiti o šest mjeseci zatvora.

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisan zatvor u trajanju o j edne

goine kazna se može ublažiti o tri mjeseca zatvora.

ako je za krivično jelo propisana kao najmanja mjera kazna zatvora ispo jene goine,

kazna se može ublažiti o petnaest ana zatvora.

ako je za krivično jelo propisana kazna zatvora bez naznačenja najmanje mjere, umjesto

zatvora može se izredi novčana kazna.

Pri olučivanju u kojoj de mjeri kaznu ublažiti prema gore naveenim pravilima, su de posebno

uzeti u obzir najmanju i najvedu mjeru kazne propisane za krivično jelo.

13.3.1.1.4.4. OSLOBOĐENJE O KAZNE

U sklau sa članom 44, su može osloboiti o kazne počinioca krivičnog jela samo ka to

zakon izričito previđa.

Kaa je su ovlašden a učinioca krivičnog jela osloboi o kazne, može mu kaznu ublažiti bez

ograničenja propisanih za ublažavanje kazne.

Na osnovu člana 45, su može osloboiti o kazne učinioca krivičnog jela učinjenog iz nehata

ka posljeice jela tako teško pogađaju učinioca a izricanje kazne u takvom slučaju očigleno

ne bi ogovaralo svrsi kažnjavanja.

13.3.1.1.4.5. POOŠTRAVANJE KAZNE U SLUČAJU VIŠESTRUKOG POVRATA




19

Na osnovu člana 46, za krivično jelo učinjeno sa umišljajem za koje je propisana kazna zatvora,

su može izredi strožu kaznu o propisane po sljeedim uslovima:

ako je učinilac ranije bio va ili više puta osuđen za krivična jela učinjena s umišljajem

na zatvor o najmanje jenu goinu i pokazuje sklonost za vršenje krivinih jela, ili

ako o ana otpuštanja učinioca sa izržavanja ranije izrečene kazne o izvršenja novog

krivičnog jela nije proteklo pet goina.

Stroža kazna ne smije predi vostruku mjeru propisane kazne ni petnaest godina zatvora.

Pri ocjeni a li de izredi kaznu strožu o propisane, su de naročito uzeti u obzir sronost

učinjenih krivičnih jela, pobue iz kojih su učinjena, okolnosti po kojima su učinjena, kao i

potrebu a se rai ostvarivanja svrhe kažnjavanja izrekne takva kazna.

13.3.1.1.4.6. STICANJE KRIVIČNIH DJELA

Član 48. propisuje a ako je učinilac jenom ranjom ili sa više ranji učinio više krivičnih jela za

koja mu se istovremeno sui, su de prethono utvriti kazne za svako o tih jela, pa de za sva

ta jela izredi jeinstvenu kaznu.

Jeinstvenu kaznu su de izredi po sljeedim pravilima:

ako je za neko krivično jelo u sticaju utvrio smrtnu kaznu, izredi de samo tu kaznu,

ako je za neko krivično jelo u sticaju utvrio kaznu zatvora o vaeset goina, izredi de

samo tu kaznu,ako je za krivična jela u sticaju utvrio kazne zatvora, jeinstvena kazna mora biti veda

o svake pojeine utvrđene kazne, ali ne smije ostidi zbir utvrđenih kazni niti predi

petnaest godina zatvora,

ako su za sva krivična jela u sticaju propisane kazne zatvora o tri goine, jeinstvena

kazna zatvora ne može biti veda o osam goina zatvora.

13.3.1.1.4.7. ODMJERAVANJE KAZNE OSUĐENOM LICU

Na osnovu člana 49, ako se osuđenom licu sui za krivično jelo učinjeno prije nego što je

započelo izržavanje kazne po ranijoj osui, ili za krivično jelo učinjeno za vrijeme izržavanja

zatvora ili maloljetničkog zatvora, su de izredi jeinstvenu kaznu za sva krivična jela primjenom

odredaba člana 48, uzimajudi ranije izrečenu kaznu kao ved utvrđenu. Kazna ili io kazne koju je

osuđeni izržao uračunade se u izrečenu kaznu zatvora.

Za krivična jela učinjena u toku izržavanja kazne zatvora ili maloljetničkog zatvora, su de

učiniocu izredi kaznu nezavisno od kazne izrečene za prethodnu osudu ako se primjenom

oreaba člana 48. ne bi mogla ostvariti svrha kažnjavanja s obzirom na trajanje neizržanog

ijela ranije izrečene kazne.



ODMJERAVANJE KAZNE

20

NASTAVNA OBLAST 13.

Vrijeme provedeno u pritvoru, kao i

svako lišenje sloboe u vezi sa krivičnim

d jelom, uračunavaju se u izrečenu

kaznu zatvora, maloljetničkog zatvora i

novčanu kaznu.

Osuđeni koji za vrijeme izržavanja kazne zatvora ili maloljetničkog zatvora učini krivično jelo za

koje zakon propisuje novčanu kaznu ili zatvor o

jene goine, kaznide se isciplinski.

13.3.1.1.4.8. URAČUNAVANJE PRITVORA I

RANIJE KAZNE

Na osnovu člana 50, vrijeme provedeno u pritvoru,

kao i svako lišenje sloboe u vezi sa krivičnim jelom, uračunavaju se u izrečenu kaznu zatvora.

Dio zatvorske kazne koji je osuđeni izržao za prethodnu osudu, odnosno novčana kazna koju je

platio za prethodni prekršaj ili privreni prestup, kao i kazna ili isciplinska mjera lišenja sloboe

koju je izržao zbog povrea vojne iscipline, uračunava se u kaznu izrečenu za krivično jelo čijaobilježja obuhvataju i oblilježja prekršaja, privrenog prestupa, onosno povrea vojne

discipline.

Pri svakom uračunavanju izjenačuje se an pritvora, an lišenja sloboe, an maloljetničkog

zatvora, dan zatvora i stotinu inara novčane kazne.

13.3.1.1.4.9. AMNESTIJA

Nas osnovu člana 101, licima koja su obuhvadena aktom amnestije aje se oslobođenje o

krivičnog gonjenja ili potpuno ili jelimično oslobođenje o izvršenja kazne, zamjenjuje seizrečena kazna blažom kaznom, oređuje se brisanje osue ili se ukia oređene pravna

posljedica osude.

Za raspravu o amnestiji takođe vii nastavnu oblast 11. (Odbrana).

13.3.1.1.4.10. POMILOVANJE

Na osnovu člana 102. Krivičnog zakona SFRJ, pomilovanjem se poimenično oređenom licu aje

oslobođenje o gonjenja ili potpuno ili jelimično oslobođenje o izvršenja kazne, zamjenjuje se

izrečena kazna blažom kaznom ili uslovnom osuom, ili se oređuje brisanje osue, ili se ukia,onosno oređuje krade trajanje oređene pravne posljeice osue ili mjere bezbjednosti.

Pomilovanjem može a se orei ukianje ili krade trajanje ovih mjera bezbjenosti, zabrane

vršenja poziva, jelatnosti ili užnosti, zabrane javnog istupanja, zabrane upravljanja motornim

vozilom počiniocima koji su vozači po zanimanju ili protjerivanja stranca iz zemlje.




21

13.3.2. BI H

13.3.2.1. PREGLED

Za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini, od 1992. do 1995. godine, na teritoriji Bosne i Hercegovinevažio je Krivični zakon SFRJ.47

47 Ureba sa zakonskom snagom o primjeni Krivičnog zakona Republike Bosne i Hercegovine i Krivičnog

zakona Socijalističke Feerativne Republike Jugoslavije koji je preuzet kao republički zakon za vrijemeneposrene ratne opasnosti ili za vrijeme rata (“Službeni list RBiH” broj 6/92); Zakon o potvrđivanjuUrebi sa zakonskom snagom (“Službeni list RBiH” broj 13/94); Zakon o izmjenama i opunama Krivičnogzakona SFRJ (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 12/93) kojim je naziv Krivičnog zakona SFRJ

promijenjen u Krivični zakon Republike Srpske.


Za polaznike je važno a raspravljaju o načinu na koji se Krivični zakon BiH primjenjuje

na Sudu BiH u pogledu odmjeravanja kazne. Trebalo bi uzeti u obzir da je u nekim

premetima primjenjen Krivični zakon SFRJ. Trebalo bi a polaznici raspravljaju o

okolnostima u kojima bi svaki od ovih zakona trebalo primijeniti u predmetima o

kojima se olučuje pre Suom BiH. Polaznici iz entitetskih sudova BiH treba da

raspravljaju o načinima na koji se Krivični zakon SFRJ primjenjuje u njihovim suovima

u pogledu odmjeravanje kazni.

Trebalo bi sve polaznike potaknuti a iznesu premete u kojima su bili angažovani i u

kojima se pojavio problem u vezi sa omjeravanjem kazne, a naročito utvriti glavne

faktore koje je su uzeo u obzir prilikom omjeravanja ogovarajude kazne u sva kom

pojedinom predmetu.

Poglavljem je obuhvadena suska praksa Sua BiH i entiteskih suova BiH i to u mjeri u

kojoj je ta praksa poznata. Trebalo bi da polaznici raspravljaju o predmetima i daju

ocjenu izrečenih kazni.

Polaznici takođe mogu koristiti ogledni premet kako bi raspravljali o načinu na koji bi

njihovi omadi suovi kaznili optuženog u tom premetu, te koje bi faktore njihoviomadi suovi uzeli u obzir na osnovu sažetka premeta.

Poglavlje o zakonu BiH struktuirano je tako a se prvo obrađuju glavne odredbe

Krivičnog zakona BiH, a zatim suska praksa Sua BiH i entitetskih suova.



ODMJERAVANJE KAZNE

22

NASTAVNA OBLAST 13.

Nikome ne može biti izrečena

kazna ili krivično-pravna sankcija,

osim u slučaju a je osoba kriva

za učinjeno krivično jelo.

Krivični zakon SFRJ ostao je na snazi u Federaciji Bosne i Hercegovine do 1998. godine kada je

onesen Krivični zakon Feeracije Bosne i Hercegovine,48 a u Republici Srpskoj do 2000. kada je

onesen Krivični zakon Republike Srpske.49

Goine 2003. onesen je novi Krivični zakon BiH zajeno sa novim Krivičnim zakonom Feeracije

Bosne i Hercegovine, Krivičnim zakonom Republike Srpske i Krivičnim zakonom istrikta Brčko.50

Na krivična jela koja su posljeica sukoba na poručju bivše Jugoslavije, entitetski suovi BiH

primjenjuju Krivični zakon SFRJ koji je bio na snazi u vrijeme izvršenja krivičnih jela za koja se

lica terete, ok Su BiH generalno primjenjuje Krivični zakon BiH. Međutim, Su BiH neavno je

u nekim premetima takođe priznao a je trebalo primijeniti Krivični zakon SFRJ kao zakon koji je

u konkretnim slučajevima povoljniji za optuženog.

Jena o najvažnijih posljeica ove situacije je različita politika omjeravanja kazni, tako a Su

BiH na osnovu Krivičnog zakona BiH može utvriti kaznu ugotrajnog zatvora u trajanju od 21 do

45 goina zatvora, ok entitetski suovi BiH na osnovu Krivičnog zakona SFRJ mogu utvriti

maksimalnu kaznu od 20 godina zatvora. Ovo utiče na pravilo da sud mora primijeniti zakon koji

je povoljniji za optuženog. Za više informacija o ovome

vidi oblast br. 5.

13.3.2.2. GLAVNE ODREDBE KRIVIČNOG

ZAKONA BIH O KAZNAMA51

Krivični zakon BiH uključuje pravni okvir za omjeravanje

kazni za svako pojeino krivično jelo, uključujudi krivična jela iz Glave XVII (krivična jela protivčovječnosti i vrijenosti zaštidenih međunaronim pravom).

eset goina zatvora je minimalna, a kazna ugotrajnog zatvora maksimalna kazna za sljeeda

krivična djela:

član 171. – genocid;

član 172. – zločini protiv čovječnosti;

član 173. – ratni zločin protiv civilnog stanovništva;

član 174. – ratni zločin protiv ranjenika i bolesnika;

član 175. – ratni zločin protiv ratnih zarobljenika;

48 Krivični zakon Feeracije Bosne i Hercegovine (28. novembar 1998), “Službene novine Feeracije Bosne i

Hercegovine” br. 43/98.49

Krivični zakon Republike Srpske (1. oktobar 2000), “Službeni glasnik Republike Srpske” br. 22/00. 50

Krivični zakon BiH, “Službeni list BiH” br. 3/03 i 32/03; Krivični zakon Feeracije BiH, ”Službene novineFBiH” br. 36/03 i 37/03; Krivični zakon RS, “Službeni glasnik RS” br. 49/03; Krivični zakon istrikta BrčkoBosne i Hercegovine, “Službeni glasnik istrikta Brčko Bosne i Hercegovine” br. 10/03. 51

KZ BiH, “Službeni list BiH” br. 03/03, 32/03, 37/03, 54/04, 61/04, 30/05, 53/06, 55/06, 32/07, 08/10 ,

prečišden tekst, ostupan na internet stranici www.subih.gov.ba.




23

član 176, stav 1. – organiziranje grupe ljui rai učinjenja krivičnih jela iz člana 171.

(genoci), 172. (zločini protiv čovječnosti), 173. (ratni zločin protiv civilnog stanovništva),

174. (ratni zločin protiv ranjenika i bolesnika) ili 175. (ratni zločin protiv ratnih

zarobljenika);

član 177, stav 2. i 3. – protupravno ubijanje i ranjavanje neprijatelja;

član 179. – povree zakona ili običaja rata;

član 191, stav 3 – uzimanje talaca;

član 192. – ugrožavanje osoba po međunaronom zaštitom; i

član 193.a) stav 2. – neozvoljeno oružje i ruga srestva borbe.

Na osnovu člana 3.a) Krivičnog zakona BiH, nikome ne može biti izrečena kazna ili krivično -

pravna sankcija, osim u slučaju a je osoba kriva za učinjeno krivično jelo.

13.3.2.2.1. OSNOVA I GRANICE KRIVIČNO-PRAVNE PRINUDE

Na osnovu člana 2. Krivičnog zakona BiH, krivična jela i krivično -pravne sankcije se propisuju

samo za ona ponašanja kojima se tako ugrožavaju ili povrjeđuju osobne sloboe i prava čovjeka,

te ruga prava i ruštvene vrijenosti zajamčene i zaštidene Ustavom Bosne i Hercegovine i

međunaronim pravom, a se njihova zaštita ne bi mogla ostvariti bez krivično-pravne prinude.

Propisivanje krivičnih jela i vrste i raspona krivično-pravnih sankcija zasniva se na neophodnosti

primjene “krivično-pravne prinude” i njenoj srazmjernosti jačini opasnosti za osobne sloboe i

prava čovjeka, te ruge osnovne vrijenosti.

13.3.2.2.2. NAČELO ZAKONITOSTI

Na osnovu člana 3. Krivičnog zakona BiH, krivična jela i krivično -pravne sankcije propisuju se

samo zakonom.

Nikome ne može biti izrečena kazna ili ruga krivično-pravna sankcija za jelo koje, prije nego što

je učinjeno, nije bilo zakonom ili međunaronim pravom propisano kao krivično jelo i za koje

nije zakonom bila propisana kazna.

13.3.2.2.3. VREMENSKO VAŽENJE KRIVIČNOG ZAKONA

Na osnovu člana 4, na učinitelja krivičnog jela primjenjuje se zakon koji je bio na snazi u vrijeme

učinjenja krivičnog jela.

Ako se poslije učinjenja krivičnog jela jenom ili više puta izmijeni zakon, primijenit de se zakon

koji je blaži za učinitelja.

13.3.2.2.4. SUĐENJE ILI KAŽNJAVANJE ZA KRIVIČNA JELA PREMA OPŠTIM

NAČELIMA MEĐUNARONOG PRAVA



ODMJERAVANJE KAZNE

24

NASTAVNA OBLAST 13.

Član 4a) propisuje a članovi 3. i 4. Krivičnog zakona BiH ne sprečavaju suđenje ili kažnjavanje

bilo kojeg lica za bilo koje činjenje ili nečinjenje koje je u vrijeme kaa je počin jeno predstavljalo

krivično jelo u sklau s opštim načelima međunaronog prava.

13.3.2.2.5. SVRHA KRIVIČNO-PRAVNIH SANKCIJA

Orebe člana 6. Krivičnog zakona BiH propisuju a je svrha krivično-pravnih sankcija:

zaštita ruštva o izvršenja krivičnih jela preventivnim uticajem da bi se poštovao

pravni sistem i spriječilo učinjenje krivičnih jela,

sprečavanje počinilaca a učine nova krivična jela,

podsticanje preodgoja počinilaca krivičnih jela, i

obezbjeđivanje zaštite i satisfakcije žrtvama krivičnih djela.

13.3.2.2.6. KAZNA ZATVORA

Član 42. propisuje a:

Kazna zatvora ne može biti krada o trieset ana ni uža o vaeset goina.

Kazna zatvora izriče se na pune goine i mjesece, a o šest mjeseci i na pune ane.

Kazna zatvora iz ovog člana ne može se izredi malo ljetnicima. Pod uvjetima propisanim u

Glavi X ovog zakona (Pravila o odgojnim preporukama, odgojnim mjerama i o

kažnjavanju maloljetnika), maloljetnicima se može izredi kazna maloljetničkog zatvora.

Kazna maloljetničkog zatvora je po svojoj svrsi, priroi, trajanju i načinu izvršenja

posebna kazna lišenja sloboe.

13.3.2.2.7. KAZNA DUGOTRAJNOG ZATVORA

Na osnovu člana 42.b), kazna ugotrajnog zatvora propisuje se na sljeedi način:

Za najteže oblike krivičnih jela počinjenih s umišljajem može se propisati kazna zatvora

u trajanju o vaesetjene o četresetpet goina (ugotrajni zatvor).

Kazna ugotrajnog zatvora nikaa se ne može propisati kao jeina glavna kazna za

pojeino krivično jelo. Kazna ugotrajnog zatvora ne može se izredi počiniocu koji u vrijeme učinjenja krivičnog

jela nije navršio vaesetjenu goinu života.

Kazna ugotrajnog zatvora se izriče samo na pune goine.

Ako je izrečena kazna ugotrajnog zatvora, amnestija i pomilovanje mogu se ati tek

nakon izržanih tri petine te kazne.

13.3.2.2.8. GLAVNE ODREDBE KOJE SE PRIMJENJUJU NA KAZNU

Članovi 48. o 57. Krivičnog zakona BiH onose se na načela izricanja kazni.

13.3.2.2.8.1. OPŠTA NAČELA




25

Član 48. propisuje opšta načela za omjeravanje kazne. U sklau s tim članom su de omjeriti

kaznu u granicama koje su zakonom propisane za to krivično jelo:

imajudi u viu svrhu kažnjavanja, i

uzimajudi u obzir sve okolnosti koje utječu a kazna bue manja ili veda (olakšavajude i

otežavajude okolnosti), a osobito:

o stepen krivice,

o pobue iz kojih je jelo učinjeno,

o jačinu ugrožavanja ili povree zaštidenog obra,

o okolnosti po kojima je jelo učinjeno,

o raniji život učinitelja,

o osobne prilike i ržanje nakon učinjenog krivičnog jela, kao i

o druge okolnosti koje se odnose na osobu učinitelja.

Kad sud odmjerava kaznu učinitelju za krivično jelo učinjeno u povratu, posebno de uzeti uobzir:

je li ranije djelo iste vrste kao i novo djelo,

jesu li oba jela učinjena iz istih pobua, i

koliko je vremena proteklo o ranije osue, onosno izržane ili oproštene kazne.

13.3.2.2.8.1. UBLAŽAVANJE KAZNE

Ublažavanje kazne propisuju orebe člana 49. o 50. Na osnovu člana 49. su može učinitelju

odmjeriti kaznu ispod granice propisane zakonom ili izredi blažu vrstu kazne:

kad zakon propisuje da se učinitelj može blaže kazniti,

kad sud utvrdi da postoje osobito olakšavajude okolnosti koje ukazuju a se i s

ublaženom kaznom može postidi svrha kažnjavanja.

Kaa postoje uvjeti za ublažavanje kazne iz člana 49. (Ublažavanje kazne) Krivičnog zakona BiH,

su de ublažiti kaznu u granicama iz člana 50:

ako je za krivično djelo kao najmanja mjera kazne propisana kazna zatvora od deset ili

više goina, kazna se može ublažiti o pet goina zatvora,

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisana kazna zatvora o tri ili više

goina, kazna se može ublažiti o jene godine zatvora,

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisana kazna zatvora o vije

goine, kazna se može ublažiti o šest mjeseci zatvora,

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisana kazna zatvora o jene

godine, kazna se može ublažiti o tri mjeseca zatvora,

ako je za krivično jelo kao najmanja mjera kazne propisana kazna zatvora o jene

goine, kazna zatvora se može ublažiti o trieset ana zatvora, i

ako je za krivično jelo propisana kazna zatvora bez naznake najmanje mjere, umjestokazne zatvora može se izredi novčana kazna.



ODMJERAVANJE KAZNE

26

NASTAVNA OBLAST 13.

Pri olučivanju koliko de kaznu ublažiti prema gore naveenim pravilima, su de posebno uzeti u

obzir najmanju i najvedu mjeru kazne propisane za to krivično jelo.

13.3.2.2.8.2. OSLOBOĐENJE O KAZNE

Na osnovu člana 51. su može osloboiti o kazne učinitelja krivičnog jela kaa to zakon izričito

propisuje.

Kao što previđa član 52, su može osloboiti o kazne učinitelja krivičnog jela učinjenog iz

nehata ka posljeice jela tako teško pogađaju učinitelja a izricanje kazne u takvom slučaju

očigleno ne bi ogovaralo svrsi kažnjavanja.

Kaa je su ovlašten učinitelja krivičnog jela osloboiti o kazne, može mu kaznu ublažiti bez

ograničenja propisanih za ublažavanje kazne u članu 49. (Ublažavanje kazne) ovog zakona.

13.3.2.2.8.3. STJECAJ KRIVIČNIH JELA

Ako je učinitelj jenom ranjom ili s više ranji počinio više krivičnih jela za koja mu se

istovremeno sui, su de na osnovu člana 53. prvo utvriti kazne za svako o tih krivičnih jela,

pa de za sva krivična jela izredi jeinstvenu kaznu zatvora, kaznu ugotrajnog zatvora ili

jeinstvenu novčanu kaznu.

Jeinstvenu kaznu su de izredi po ovim pravilima:

Ako je su za krivična jela u stjecaju utvrio kazne dugotrajnog zatvora ili kaznu

dugotrajnog zatvora i kaznu zatvora, jeinstvena kazna zatvora mora biti veda o svake

pojeine utvrđene kazne, ali ne smije predi 45 godina;

Ako je su za krivična jela u stjecaju utvrio kazne zatvora, jeinstvena kazna zatvora

mora biti veda o svake pojeine utvrđene kazne, ali ne smije dostignuti zbir utvrđenih

kazni niti predi vaeset goina ;

Ako je za va ili više krivičnih jela počinjenih u stjecaju utvrdio kazne zatvora u trajanjuužem o eset goina, su može izredi jeinstvenu kaznu ugotrajnog zatvora koja ne

smije dosegnuti zbir pojeinačnih kazni zatvora; ili

Ako su za sva krivična jela u stjecaju propisane kazne zatvora do tri godine, jedinstvena

kazna zatvora ne može biti veda o osam godina.

13.3.2.2.8.4. PROUŽENO KRIVIČNO JELO

Član 54. Krivičnog zakona BiH propisuje da se odredbe tog Zakona o sticaju krivičnih jela nede

primijeniti kaa počinilac počini prouženo krivično jelo. Prouženo krivično jelo učinjeno je

kada je učinilac s umišljajem učinio više istih ili istovrsnih krivičnih jela koja s obzirom na način




27

učinjenja, njihovu vremensku povezanost i ruge stvarne okolnosti koje ih povezuju čine

jedinstvenu cjelinu.

Kaa se rai o prouženom krivičnom jelu istih zakonskih obilježja, su de izabrati vrstu i mjeru

kazne koja je propisana za to krivično jelo. Ako se rai o istovrsnim krivičnim jelima, su de

izabrati vrstu i mjeru kazne koja je propisana za najteže o tih jela.

13.3.2.2.8.5. ODMJERAVANJE KAZNE OSUĐENOJ OSOBI

Na osnovu člana 55. Krivičnog zakona BiH, ako se osuđenoj osobi sui za krivično jelo učin jeno

prije nego što je započela izržavanje kazne po ranijoj osui ili za krivično jelo učinjeno za

vrijeme izržavanja kazne zatvora, kazne ugotrajnog zatvora ili kazne maloljetničkog zatvora,

su de izredi jeinstvenu kaznu za sva krivična jela primjenom oreaba člana 53. (Stjecaj

krivičnih jela) Krivičnog zakona BiH uzimajudi ranije izrečenu kaznu kao ved utvrđenu. Kazna ili

io kazne koju je osuđeni ved izržao uračunat de se u izrečenu kaznu zatvora ili ugotrajnogzatvora.

Za krivično jelo učinjeno za vrijeme izržavanja kazne zatvora, kazne ugotrajnog zatvora ili

kazne maloljetničkog zatvora, su de učinitelju izredi kaznu neovisno o ranije izrečene kazne,

ako se primjenom oreaba člana 53. Krivičnog zakona BiH ne bi mogla ostvariti svrha

kažnjavanja s obzirom na trajanje neizržanog ijela ranije izrečene kazne.

13.3.2.2.8.6. URAČUNAVANJE PRITVORA I RANIJE KAZNE

Na osnovu člana 56. Krivičnog zakona BiH, vrijeme proveeno u pritvoru, kao i svako lišenjesloboe u vezi s krivičnim jelom, uračunavaju se u izrečenu kaznu zatvora, kaznu ugotrajnog

zatvora, kaznu maloljetničkog zatvora ili novčanu kaznu.

Pri svakom uračunavanju izjenačava se an pritvora, an lišenja sloboe, an maloljetničkog

zatvora, dan zatvora, dan dugotrajnog zatvora i iznos od 100 KM.

13.3.2.2.8.7. URAČUNAVANJE PRITVORA I KAZNE IZRŽANE U INOSTRANSTVU

Na osnovu člana 57, pritvor, lišenje sloboe u toku ekstraicijskog postupka, kao i kazna koju je

učinitelj izržao po presui inostranog sua uračunat de se u kaznu koju izrekne omadi su za

isto krivično jelo, a ako kazne nisu iste vrste, uračunavanje de se izvršiti po ocjeni sua.

13.3.2.2.8.8. AMNESTIJA

Na osnovu člana 118. Krivičnog zakona BiH, amnestijom se osobama koje su njome obuhvadene

aje oslobođenje o krivičnog gonjenja ili potpuno ili jelimično oslobođenje o izvršenja kazne,

zamjenjuje se izrečena kazna blažom kaznom, oređuje se brisanje osue ili se ukia oređena

pravna posljedica osude.



ODMJERAVANJE KAZNE

28

NASTAVNA OBLAST 13.

Amnestiju za krivična jela propisana Krivičnim zakonom BiH može ati Parlamentarna skupština

Bosne i Hercegovine putem zakona.

13.3.2.2.8.9. POMILOVANJE

Član 119. Krivičnog zakona BiH propisuje a se pomilovanjem poimenično oređenim osobama

aje potpuno ili jelimično oslobođenje o izvršenja kazne, zamjenjuje se izrečena kazna blažom

kaznom ili se oređuje brisanje osue ili se ukia, onosno oređuje krade trajanje mjere

sigurnosti zabrane vršenja poziva, jelatnosti ili užnosti, onosno oređene pravne posljeice

osude.

Pomilovanje za krivična jela utvrđena prema krivičnom zakonoavstvu Bosne i Hercegovine

može ati Presjeništvo Bosne i Hercegovine svojom olukom na osnovu posebnog zakona.

13.3.2.2.9.

UVJETNI OTPUST

Uvjetno puštanje na slobou ili uvjetni otpust reguliše član 44. Krivičnog zakona BiH koji

propisuje:

Osuđeni koji je izržao polovinu, te izuzetno osuđeni koji je izržao jenu tredinu kazne

zatvora, može biti oslobođen izržavanja kazne zatvora po uvjetom a ne učini novo

krivično jelo prije isteka trajanja kazne (uvjetni otpust).

Osuđeni koji je izržao polovinu kazne zatvora može biti oslobođen izržavanja kazne

zatvora ako se za vrijeme izržavanja kazne zatvora njegovo ponašanje popravi o te

mjere a se može opravano očekivati a de se nakon otpusta s izržavanja kaznezatvora ponašati primjereno, a naročito a nede učiniti krivična jela. Prilikom

olučivanja o uvjetnom otpustu osuđenog, uzet de se u obzir njegovo ponašanje u toku

izržavanja kazne kao i ruge okolnosti koje ukazuju na to a je svrha kažnavanja

postignuta.

Osuđeni koji je izržao jenu tredinu kazne zatvora može biti uvjetno otpušten uko liko

postoje uvjeti iz stava 1. ovog člana i ukoliko posebne okolnosti vezane za ličnost

osuđenog jasno ukazuju a je postignuta svrha kažnjavanja.

Osuđeni na kaznu ugotrajnog zatvora može biti uvjetno otpušten nakon izržane tri

petine te kazne.

Član 45. Krivičnog zakona BiH propisuje orebe koje regulišu opoziv uvjetnog otpusta:

Su de opozvati uvjetni otpust ako osuđeni za vrijeme uvjetnog otpusta učini jeno ili

više krivičnih jela za koja mu je izrečena kazna zatvora preko jene goine ili teža

kazna.

Su može opozvati uvjetni otpust ako osuđeni na uvjetnom otpustu učini jeno ili više

krivičnih jela za koja je izrečena kazna zatvora o jene goine. Prilikom olučivanja a

li a opozove uvjetni otpust, su naročito uzima u obzir sličnost učinjenih djela, njihov

značaj, motive iz kojih su učinjena, kao i ruge okolnosti koje ukazuju na priklanostopoziva uvjetnog otpusta.




29

Ako sud prihvati sporazum o

priznanju krivice, vezan je njime i

mora omjeriti krivično-pravnu

sankciju kao što je naveeno u

sporazumu.

Prilikom izricanja opoziva uvjetnog otpusta, su izriče kaznu uzimajudi ranije izrečenu

kaznu kao ved utvrđenu. io kazne koji je osuđeni izržao prema ranijoj presui

uračunava se u izržavanje naknane kazne, ali se vrijeme proveeno na uvjetnom

otpustu ne uračunava.

Orebe stavova 1. o 3. ovog člana primjenjuju se i kaa se osuđenom na uvjetnomotpustu sui za krivično jelo učinjeno prije njegovog uvjetnog otpusta.

13.3.2.3. PREGOVARANJE O KRIVICI

Na osnovu člana 231, stav 1. Zakona o krivičnom postupku BiH, osumnjičeni, onosno optuženi i

njegov branilac mogu o završetka glavnog pretresa,

onosno pretresa pre apelacionim vijedem, pregovarati s

tužiocem o uslovima priznavanja krivnje za djelo za koje se

osumnjičeni, onosno optuženi tereti.

Prilikom pregovaranja sa osumnjičenim, onosno

optuženim i braniocem o priznanju krivnje u skladu sa

članom 231. stavom 3. Zakona o krivičnom postupku BiH,

tužilac može preložiti izricanje kazne ispo zakonom oređenog minimuma kazne zatvora za to

krivično jelo, onosno blažu sankciju za osumnjičenog, onosno optuženog u sklau s Krivičnim

zakonom BiH.

Prilikom razmatranja sporazuma o priznanju krivnje, Sud između ostalog provjerava a li je

izrečena krivično-pravna sankcija u sklau sa članom 231. stavom 3. Zakona o krivičnompostupku BiH i a li optuženi razumije a se sporazumom o priznanju krivice oriče prava na

suđenje i a ne može uložiti žalbu na krivično-pravnu sankciju koja de mu se izredi.52

U sklau sa članom 231. stav 5, su sporazum može prihvatiti ili odbaciti. Ako sud prihvati

sporazum o priznanju krivice, vezan je njime i mora omjeriti krivično -pravnu sankciju kao što je

navedeno u sporazumu. Ako sud prihvati sporazum o priznanju krivice, izjava optuženog unijet

de se u zapisnik i su de nastaviti s pretresom za izricanje krivično-pravne sankcije previđene

sporazumom.

13.3.2.4. SUDSKA PRAKSA SUDA BIH U VEZI SA ODMJERAVANJEM KAZNI

Kao što je gore naveeno, orebe Krivičnog zakona BiH prestavljaju zakonski osnov Suu BiH u

pogledu odmjeravanja kazni. U daljem tekstu navodi se nekoliko primjera kako bi se pokazalo

52 Međutim, ovje treba napomenuti a se žalba na izrečenu krivično-pravnu sankciju može uložiti ako je

olukom o kazni prekoračeno ovlaštenje koje su ima po zakonu (vii član 298. ZKP BiH).



ODMJERAVANJE KAZNE

30

NASTAVNA OBLAST 13.

kako je Sud primijenio ove odredbe. Treba napomenuti da je u nekim od ovih predmeta Sud BiH

primijenio Krivični zakon SFRJ.53

13.3.2.4.1. PREMET MEJAKID I RUGI: OTEŽAVAJUDE I OLAKŠA VAJUDE OKOLNOSTI

U predmetu Mejaki d i drugi , u kojem su optuženi osuđeni za krivično jelo zločin protiv

čovječnosti, ponosioci žalbe osporavali su kaznu koju im je izreklo pretresno vijede.54

Apelaciono vijede konstatovalo je činjenicu a je prvostepeno vijede cijenilo sve okolnosti koje su

o uticaja a kazna bue manja ili veda kako to nalaže oreba člana 48. Krivičnog zakona BiH,

uključujudi:55

granice kazne za premetno krivično djelo propisane zakonom,

svrhu kažnjavanja,

stepen krivične ogovornosti optuženih,

okolnosti po kojima je jelo počinjeno. jačinu ugrožavanja, onosno, povree zaštidenog obra,

raniji život učinitelja,

njihove osobne prilike,

njihovo ržanje nakon učinjenog jela;

U onosu na optuženog Željka Mejakida, prvostepeno vijede o otežavajudih okolnosti uzelo je u

obzir:56

ugotrajnost teškog položaja nemodi i straha zatočenika u logoru Omarska, gje je i

optuženi reovno bio prisutan;

veliki broj žrtava;

okolnosti po kojima su krivično-pravne ranje počinjene o strane neposrenih

izvršitelja i okrutno postupanje istih prema žrtvama koristedi njihovo stanje nemodi i

straha;

vrlo teške posljeice koje su pretrpili zatočenici i njihove poroice;

užina boravka optuženog u logoru, čime je iskazao istrajnost, onosno upornost u

počinjenju krivičnog jela; te

položaj profesionalnog policajca koji je Mejakid prije toga imao i iz kojeg je proisticala

njegova posebna javna obaveza a štiti zakon, što on nije učinio.

O olakšavajudih okolnosti na strani optuženog Željka Mejakida, rugostepeno vijede naglasilo je

a je prvostepeno vijede uzelo u obzir:57

53Vidi dole navedenu raspravu o predmetu Kurtovid i predmetu Stupar i drugi .

54 Su BiH, Mejakid i rugi, premet br: X-KRZ-06/200, drugostepena presuda od 16. februara 2009.

godine, ¶ 163.55

Ibid.56

Ibid, para. 164.




31

činjenicu a je optuženi poroičan čovjek, otac voje jece;

a o saa nije kažnjavan;

a je Mejakid u nekoliko situacija pružio pomod oređenim zatočenicima; i

Mejakidevo korektno ržanje pre Suom.

rugostepeno vijede zaključilo je a je prvostepeno vijede alo „ocjenu svih olakšavajudih i

otežavajudih okolnosti na aekvatan način, imajudi u viu sve subjektivne i objektivne faktore

koji se onose na krivično jelo i njegovog počinioca“, u pogleu kazne izrečene Mejakidu.58 Po

ocjeni rugostepenog vijeda, kazna ugotrajnog zatvora u trajanju o 21 goinu koju je izreklo

prvostepeno vijede prestavlja srazmjernu kaznu koja oražava težinu krivičnog jela za koje je

oglašen krivim, imajudi u viu i zaštideni objekat koji je povrijeđen ovim jelom.59

rugostepeno vijede naglašava a je u onosu na Momčila Grubana, prvostepeno vijede

razmotrilo sljeede otežavajude okolnosti:60

užina prisustva Grubana u logoru Omarska;

njegova ustrajnost u počinjenju naveenog krivičnog jela;

njegova saglasnost sa masovnošdu izvršenja krivičnih jela počinjenih u logoru; i

veliki broj žrtava, koje su u logoru bile u stanju nemodi i straha, izložene svakonevnim

mučenjima i maltretiranjima.

Prvostepeno vijede razmotrilo je sljeede olakšavajude okolnosti:61

činjenicu a je oređeni broj svjeoka naveo a je optuženi pomagao po jedinim

zatočenicima i a nije bio nasilan prema njima;činjenicu a o saa nije kažnjavan;

a je poroičan čovjek i otac voje jece; i

Grubanovo korektno ržanje pre suom.

Po ocjeni prvostepenog vijeda, optuženi je „selektivno rješavao konkretne situacije, bilo na ličnoj

osnovi ili na temelju nekog drugog odnosa, svjestan obimnosti i rasprostranjenosti protupravnog

postupanja u logoru Omarska, ne pokazujudi namjeru a se otvoreno suprotstavi takvom

postupanju i napusti logor i pore spoznaje o ogađajima koji su se ešavali“.62

57Ibid.

58Ibid. para. 165.

59Ibid.

60Ibid, para. 166.

61Ibid.

62

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

32

NASTAVNA OBLAST 13.

Kazna se ne odmjerava samo prema

krivičnom jelu, nego i prema načinu i

okolnostima pod kojima je djelo

učinjeno, te ličnosti počinioca.

Međutim, rugostepeno vijede ocjenjuje a u slučaju optuženog Grubana postoje naročito

olakšavajude okolnosti kojima prvostepeno vijede nije alo aekvatan značaj. Po mišljenju

rugostepenog vijeda, te olakšavajude okolnosti nailaze otežavajude. rugostepeno vijede stoga

smatra a je prvostepena kazna zatvora u trajanju o 11 goina prestrogo omjerena, te izriče

novu kaznu u trajanju od 7 godina.63

Prilikom omjeravanja kazne, rugostepeno vijede „imalo je u vidu da se kazna ne odmjerava

samo prema krivičnom jelu, nego i prema načinu i okolnostima po kojima je jelo učinjeno, te

ličnosti počinioca“.64 Na osnovu iskaza svjeoka, rugostepeno vijede smatra a je Gruban

svojim postupcima pokušao a umanji i a je zaista umanjio patnje zatočenika. 65 S tim u vezi,

drugostepeno vijede naglašava a su svjeoci, između ostalog, u svojim iskazima naveli a:66

Grubanova smjena bila je „bila najbolja, najumjerenija“;

osjedali su se najbezbjednije ok je optuženi bio u smjeni;

„mogli su a se napiju voe, međusobnorazgovaraju ili odu u WC [sic], a da ih niko pri

tome ne tuče“;

optuženi je jenom o njih jeanput ao lijek

protiv dizenterije; i

jedan od svjedoka izjavio je a ga je optuženi

Gruban spasio i a „da njega nije bilo, ja danas ne bih sjedio ovdje“.67

Stoga, po ocjeni ovog Vijeda, „svrha kažnjavanja, kako sa gleišta specijalne, tako i sa gleišta

generalne prevencije može se postidi i kaznom zatvora u kradem trajanju o one koju je izreklo

prvostepeno vijede“. Nova kazna zatvora u trajanju o 7 goina koju je izreklo drugostepenovijede ispo je granice propisane zakonom.68

rugostepeno vijede naglasilo je a je, u vezi sa tredeoptuženim, uškom Kneževidem,

prvostepeno vijede razmotrilo sljeede otežavajude okolnosti:

„njegovu istrajnost i olučnost u izvršenju premetnih zločina;

veliki broj premladivanja uslje kojih je nastupila smrt žrtava;

užinu perioa u kojem je optuženi vršio inkriminirane ranje u va zasebna logora;

pobue iz kojih je činio zločine;

okolnosti po kojima je činio zločine;

ispoljavajudi krajnje nasilnički onos prema žrtvama, koristedi njihov položaj nemodi; i

63Ibid, para. 167.

64Ibid.

65Ibid.

66Ibid, para. 168.

67Ibid.

68

Ibid, para. 169.




33

U svakom konkretnom slučaju

potrebno je cijeniti sve činjenične

okolnosti koje se odnose kako na

ogađaj, tako i na počinioce.

Presude u drugim predmetima ne

mogu biti o olučujudeg značaja

prilikom odmjeravanja kazne, nego

samo mogu služiti kao kontrolni

faktor .

posljeice koje je prouzrokovao izvršenjem krivično-pravnih radnji“.69

rugostepeno vijede naglasilo je a je prvostepeno vijede razmotrilo sljeede olakšavajude

okolnosti:

optuženi je „poroičan čovjek i otac jednog djeteta“;

„o saa nije osuđivan“; i

„korektno se ržao pre suom“.70

rugostepeno vijede smatra a je prvostepeno vijede na pravilan način omjerilo kaznu

optuženom Kneževidu i a se kaznom ugotrajnog zatvora u trajanju o 31 goinu može postidi

kako opšta, tako i posebna svrha kažnjavanja.71

rugostepeno vijede također naglašava a je prilikom

odmjeravanja kazni uzelo u obzir sljeede:

funkcije koje su optuženi vršili u logorima,

onosno „a je *…+ Mejakid bio rukovoilac

obezbjeđenja u logoru Omarska, a *…+

Gruban, vođa jene o tri smjene u logoru

Omarska“;72

„a činjenica a *…+ Kneževid nije imao

zvaničnu funkciju u logorima Omarska i

Keraterm, [ne] umanjuje njegovu ogovornost, nego naprotiv pokazuje njegovu želju a

vrši krivična jela, i to na izrazito okrutan način, kako bi nauio oštedenima i učinio im ionako težak život u logoru još težim, čime je njegovo ponašanje bilo ne samo

nezakonito, nego i potpuno ljudski neprihvatljivo“.73

Pored toga, drugostepeno vijede ističe a je prilikom omjeravanja kazni optuženim izvršilo uvi

u presude MKSJ koje se odnose na logore Omarska i Keraterm, te da li je, s obzirom na daleko

blaže kazne izrečene o strane MKSJ za iste ogađaje, ošlo o kršenja načela „jenak osti u

kažnjavanju“ .74 rugostepeno vijede ističe a je svaki slučaj za sebe, kao i svaki izvršilac, te a je

u svakom konkretnom slučaju „potrebno cijeniti sve činjenične okolnosti koje se onose kako na

ogađaj, tako i na počinioce, te a presue u rugim premetima ne mogu biti o olučujudeg

značaja prilikom omjeravanja kazne, nego samo mogu služiti kao kontrolni faktor“.75

Naalje, rugostepeno vijede također je istaklo da:

69Ibid, para. 170.

70Ibid.

71Ibid, para. 171.

72Ibid, para. 172.

73Ibid.

74Ibid, para. 173.

75

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

34

NASTAVNA OBLAST 13.

Kazna mora biti neophodna i

srazmjerna opasnosti i prijetnji za

zaštidene osobe i vrijenosti.

„osobe koje su izgubile živote pretrpjele su potpuni gubitak“;

„patnja onih koji su preživjeli je ugotrajna“; i

da su građani BiH jasno stavili o znanja „a ratni zločini, bez obzira ko ih je počinilo i

gje su počinjeni, zaslužuju osuu i ne mogu prodi nekažnjeno“.76

Međutim, rugostepeno vijede smatra a je potrebno da zajednica shvati a je „pravno rješenje

ujedno i najbolje, te da je pravda zadovoljena“.77

13.3.2.4.2. PREDMET RAMID NISET :

OTEŽAVAJUDE I OLAKŠAVAJUDE

OKOLNOSTI

U predmetu Niset Rami d , optuženi je oglašen krivim za krivično jelo ratni zločin protiv civilnogstanovništva i osuđen na jedinstvenu kaznu dugotrajnog zatvora u trajanju od 30 godina.78

Prvostepeno vijede istaklo je da u okviru 'vrsta' i 'raspona' koji zakon omogudava, član 2.

Krivičnog zakona BiH propisuje kao „opšti princip da kazna mora biti 'neophodna' i 'srazmjerna'

'prirodi' i ' jačini' opasnosti za zaštidene objekte.79

Također, Vijede je istaklo a je u premetima ratnih zločina priroa opasnosti uvijek teška,

međutim, „jačina te opasnosti zavisi o pojeinih okolnosti u svakom konkretnom premetu“.80

Razmatrajudi relevantne orebe Zakona o izvršenju krivično-pravnih sankcija, pritvoru i drugim

mjerama Bosne i Hercegovine i Krivičnog zakona BiH, vijede je naglasilo a razlika između kazneizmeđu 10 i 20 goina i ugotrajnog zatvora ima utjecaja u pogleu:81

„užeg perioda boravka u zatvoru“;

„vedih ograničenja ličnih sloboa osuđenika u zatvorskom sistemu“;82

„manje privatnosti u koresponenciji i telefonskim pozivima“;83

„osuđenik treba oslužiti vedi procenat kazne prije nego što se može olučivati o

njegovom uvjetnom otpustu“;84 i

„[kazna ugotrajnog zatvora previđa] intenzivniju rehabilitaciju prilagođenu

pojeincu“.85

76Ibid, para. 174.

77Ibid.

78 Su BiH, Ramid Niset, premet broj: X -KR-06/197, prvostepena presuda od 17. jula 2007.g., str. 32 (str.

28 BHS) (potvrđena po žalbi). 79

Ibid.80

Ibid.81

Ibid, para. str. 32-33 (str. 28-29 BHS).82

Član 152. Zakona o izvršenju krivično-pravnih sankcija, pritvoru i drugim mjerama BiH.83

Ibi, član 155. 84

Član 44. KZ BiH.




35

Kazna mora biti srazmjerna

jačini patnje i mora biti

takva a utječe na ostale a

ne čine slična krivična jela.

Vijede alje naglašava a Krivični zakon BiH previđa i druga pitanja koja Sud treba da uzme u

obzir prilikom utvrđivanja i izricanja kazne, onosno:

„objektivno krivično jelo i njegove posljeice u zajenici“; i

pitanja koja se konkretno odnose na samog

osuđenika.86

U pogleu svrha kažnjavanja u onosu na „objektivno krivično

jelo i njegove posljeice u zajenici“, prvostepeno vijede je

naglasilo sljeede:87

„Kazna mora biti neophona i srazmjerna opasnosti i prijetnji za zaštidene osobe i

vrijednosti“.88 Mora se uzeti u obzir patnja neposrednih i posrednih žrtava.89 U ovom

premetu, prvostepeno vijede je zaključilo sljeede:

Neposrene žrtve su šest nenaoružanih i svezanih civila, o kojih

vije žene i četiri muškarca. Obje žene i jean muškarac su omah

ubijeni, trojica muškaraca su preživjela a bi trpjela fizičku bol o

zaobijenih rana, o kojih je jean vrlo brzo polegao, te psihički

nemir zbog toga što su bili svjeoci smrti članova svoje porodice.90

Vijede alje zaključuje:

o oni koji su izgubili živote pretrpjeli su potpuni gubitak;

o patnja onih koji su preživjeli je ugotrajna; io gubitak članova viju poroica u jenoj maloj zajenici nanio je patnju

posrenim žrtvama, onosno prijateljima tih porodica i susjedima.91

„Kazna mora biti srazmjerna jačini patnje i, pore toga, mora biti takva a utječe na

ostale a ne čine slična krivična jela“.92 U vezi s tim, vijede smatra a:

Svrha ženevskih konvencija je a zabrani ponašanje ovakve vrste za

vrijeme oružanog sukoba. Ta svrha nede biti postignuta ako oni koji

čine takva jela ne buu kažnjeni u mjeri koja je ovoljna a se stavi

do znanja drugim borcima u nekim drugim sukobima da se za

85 Član. 152. stav 3. Zakona o izvršenju krivično-pravnih sankcija, pritvoru i drugim mjerama BiH.

86 Prvostepena presua u premetu Ramid, str. 33 (str. 29 BHS).

87Ibid, str. 33-34 (str. 29-30 BHS) pozivanje na odredbe KZ BiH.

88 Član 2. KZ BiH.

89 Ibi, član 48.

90Prvostepena presuda u predmetu Ramid, str. 33-34 (str. 29-30 BHS) pozivanje na odredbe KZ BiH.

91Ibid.

92

Član 6. i 39. KZ BiH.



ODMJERAVANJE KAZNE

36

NASTAVNA OBLAST 13.

Svrha ženevskih konvencija nede biti postignuta ako oni koji čine takva jela ne

buu kažnjeni u mjeri koja je ovoljna a se stavi o znanja rugim borcima u

nekim rugim sukobima a se za korištenje rata ili emocija koje su rezultat rata u

svrhu kršenja zakona plada visoka cijena.

korištenje rata ili emocija koje su rezultat rata u svrhu kršenja

zakona plada visoka cijena.93

„Kazna mora pokazati *…+ osuu zajenice, onosno ogorčenje zbog gubitka ljuskog

života i načina na koji je taj život žrtvovan“.94 Vijede smatra a:

Zajenica u ovom slučaju su građani Bosne i Hercegovine i ljui u

svijetu koji su i omadim i međunaronim pravom kriminizirali

ubijanje nenaoružanih civila. Ta zajenica je jasno stavila o znanja

a ratni zločini, bez obzira na to koja ih je strana počinila i gje su

počinjeni, zaslužuju osuu i ne mogu prodi nekažnjeno. Osim toga,

ovaj konkretni zločin je počinjen hlanokrvno, a počinio ga je

komandir jedne male vojne jedinice, i to suprotno naredbama da se

ne naui civilima. Kazna mora pokazati a i građani BiH i šire

zajednice osuđuju tu ranju.95

„Kazna *…+ mora biti neophona i srazmjerna ogojnoj svrsi previđenoj zakonima, a to je a se shvati opasnost koju zločin prestavlja“.96 Vijede naglašava a suđenje i kazna

za ovakvu ranju „moraju pokazati ne samo to a se nede tolerisati zločini počinjeni za

vrijeme rata, nego i a je pravno rješenje najbolji način a se zločin prizna i prekine krug

lične omaze“.97

U vezi sa svrhama krivično-pravne sankcije koje su previđene zakonom i relevantne za osobu

koja je proglašena krivom za krivično jelo, prvostepeno vijede je naglasilo a postoje vije takve

svrhe:98

konkretan uticaj na počinioca a ubuude ne čini krivična jela;99

irehabilitacija.100

93Ibid.

94Ibid, član 39.

95 Prvostepena presua u premetu Ramid Niset, str. 34 (str. 29-30 BHS).

96Ibid.

97Ibid.

98Prvostepena presuda u predmetu Ramid, str. 34 (str. 30 BHS).

99

Član 6. i 39. KZ BiH.




37

Pozivajudi se na otežavajude i olakšavajude okolnosti pobrojane u članu 48. Krivičnog zakona BiH,

prvostepeno vijede također je istaklo a postoje brojni relevantni faktori koji su karakteristični za

ovaj premet, uključujudi:101

Stepen odgovornosti, kako slijedi:

o bio je ogovoran za jeinicu o osam ljui i imao je strogo naređenje a ne

naudi civilima;

o imao je ulogu vođe;

o iskoristio je svoj položaj a naui civilima;

o imao je ratno iskustvo;

o znao je važnost izvršavanja naređenja;

o oglušio se o naređenja; i

o činjenica je a su lična oluka i ranje optuženog ovele o smrti i ranjavanja

civila.102

Okolnosti po kojima je počinjeno krivično jelo, kako slijei: o bio je iskusan vojnik;

o obio je brošuru kojom je upoznat sa obavezama koje imaju borci prema

ženevskim konvencijama;

o obio je naređenja a se civili ne smiju irati;

o u narena va mjeseca nakon učinjenja krivičnog jela, a ok je još uvijek bio u

vojsci, nastavio je sa činjenjem teških krivičnih ranji;

o suđeno mu je i proglašen je krivim za krivična jela koja nisu učinjena kao

krivično jelo ratni zločin, ali za koje je iskoristio haos nastao uslje rata kao

priliku a počini nasilne ranje rai lične koristi; i

o relativna mlada dob optuženog.103

Okolnosti nakon izvršenja krivičnog jela, kao što su:

o činjenica a je optuženi u zatvoru proveo gotovo petnaest goina,

o optuženi je služio zatvorsku kaznu u trajanju o 20 goina;

o optuženi je obio jeno jelimično pomilovanje;

o optuženi je va puta bio u bijegu, ali se preao i bio vraden u zatvor;

o ne postoji evidenci ja o tome a je bio uključen u bilo kakve kriminalne aktivnosti

dok je bio u bijegu ili bilo kada dok je bio na dopustu;

o o kaa se nalazi u zatvoru optuženi nije bio aekvatno liječen o

posttraumatskog stresnog poremedaja (PTSP), iako se meicinskom osoblju žalio

na simptome;

o optuženi ima četvero brade i sestara i roitelje koji su živi.104

Ponašanje počinioca krivičnog jela prije počinjenja jela, u vrijeme ili približno u vrijeme

počinjenja i nakon počinjenja krivičnog jela, kako slijei:

100Ibid, član 6.

101Prvostepena presuda u predmetu Ramid, str. 34-38 (str. 30-34 BHS) (pozivanje na član 48. KZ BiH).

102Ibid.

103Ibid.

104

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

38

NASTAVNA OBLAST 13.

o bio je krivično gonjen, proglašen krivim i osuđen na tri mjeseca uslovno pre

Vojnim sudom JNA;

o prije učinjenja ovog krivičnog jela nije bio kažnjavan;

o dobrovoljno se prijavio u hrvatsku vojsku;

o bio je na ratištu;

o bio je svjeokom užasnih ogađaja koji su povezani sa uslovima rata;

o bio je uhvaden, postao je ratni zarobljenik i bio fizički i psihički zlostavljan gotovo

četiri mjeseca prije nego što je pobjegao;

o nakon bijega uključio se u borbe u BiH;

o dobio je vojnu jedinicu koja je bila pod njegovom komandom;

o priznao je a je počinio ovo krivično jelo;

o izrazio je žaljenje što je počinio ovaj zločina;

o u toku cijelog postupka nikaa nije negirao a je počinio ovo krivično jelo;

o u više navrata je izrazio žaljenje što je počinio ovaj zločin;

o neosljeno ponašanje na suu, uključujudi: bivao je verbalno agresivan, ponekad i drzak;

izvinjavao se zbog svojih ispada;

kasnije se ponašao uzržano i pristojno;

jasno je a je pratio suđenje;

shvatao je postupak; i

pažljivo je pratio postupak.105

Ličnost optuženog, kako slijei:

o pati o posttraumatskog stresnog poremedaja (PTSP) i asocijalnog poremedaja

ličnosti;106

o mogao je razumjeti svoju zakonsku ogovornost u vrijeme izvršenja krivičnog

djela;

o bio je u stanju svoje postupke prilagoditi zakonskim propisima.107

Motiv, kako slijedi:

o u vrijeme izvršenja krivičnog jela ved je imao posttraumatski stresni poremedaj

(PTSP);

o uzimao je sredstva po svom nahođenju kako bi ublažio ove simptome, konkretno

alkohol i marihuanu;

o alkohol i marihuana u kombinaciji sa njegovom impulsivnošdu i niskom

tolerancijom na frustracije ovele su o nasilne i kriminalne reakcije optuženog;o neznatno umanjena sposobnost optuženog a kontroliše svoje postupke.108

Vijede je u ovom premetu zaključilo a postoje sljeede otežavajude okolnosti:109

105Ibid.

106 Za ovakav zaključak, vijede je usvojilo izvještaj vještaka o tim bolestima.

107Prvostepena presuda u predemtu Ramid, str. 34-38 (str. 30-34 BHS).

108Ibid.

109

Ibid. str. 38 (str. 34 BHS).




39

Vijede smatra a je neophono a se

razmotri pitanje liječenja u smislu

potrebe za rehabilitacijom, te da se to

mora formulisati u kazni.

Priznanje oređenih činjenica iz opisa

krivičnog jela ne može se smatrati

priznanjem krivice za isto.

lišenje života više osoba;

nanošenje povrea tjelesnog integriteta;

komanna ogovornost optuženog u vrijeme izvršenja krivičnog jela; i

činjenica a je ranije osuđivan.

Vijede nalazi a postoje sljeede olakšavajude okolnosti:110

činjenica a je u vrijeme izvršenja krivičnog jela optuženi imao 22 goine;

izrazio je kajanje za jelo koje je počinio;

stepen smanjene uračunljivosti u vrijeme izvršenja krivičnog jela; i

činjenica a se na izržavanju kazne zatvora nalazi o kraja 1992.goine.

Vijede naglašava a se priznanje „oređenih

činjenica iz opisa krivičnog jela ne može

smatrati priznanjem krivice za isto, pa samimtime i ne može prestavljati okolnost za

ublažavanje kazne koja de imati istu težinu kao

potpuno priznanje krivice“.111

Vijede je zaključilo a, „iako su njegovi psihički poremedaji neovoljni a ga osloboe krivične

ogovornosti, ipak su izuzetno bitni u smislu svrhe kažnjavanja“. Vijede smatra a je neophono

a se razmotri pitanje liječenja u smislu potrebe za rehabilitacijom, te da se to mora formulisati

u kazni.112

S obzirom na ozbiljnost potrebe za tretmanom uovom slučaju, opasnost o počinjenja novih

krivičnih jela ukoliko se te potrebe ne zaovolje,

te s obzirom na neophodnost njihovog adekvatnog

zadovoljenja, prvostepeno vijede je zaključilo a

kazna koja je potrebna i proporcionalna svrsi

kažnjavanja je kazna ugotrajnog zatvora, s

obzirom na počinioca krivičnog jela i krivično jelo.113 Vijede je oalo a de se ugotrajnom

kaznom zatvoru u koji de optuženi biti poslan a služi tu kaznu nametnuti veda obaveza a

prilagodi njegov program tretmana.114 Međutim, vijede naglašava a „kazna ne smije biti tako

visoka a ugrozi motivaciju za uključivanjem u tretman, te a ona takođe mora pokazati a je

optuženi ovaj zločin, kao i ruga krivična jela, počinio u obi o 22 goine i u relativno kratkom

110Ibid.

111Ibid, str. 6-7 (str. 6 BHS).

112Ibid, str. 37-38 (str. 33 BHS).

113Ibid, str. 39 (str. 34-35 BHS).

114

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

40

NASTAVNA OBLAST 13.

vremenskom periodu, te a je ved oslužio značajno vrijeme po kaznama zatvora za ta ruga

krivična jela“.115

Na osnovu člana 55. stav 1. Krivičnog zakona BiH, vijede je preuzelo ranije izrečenu jeinstvenu

kaznu zatvora u trajanju o 20 goina (Kantonalni su u Zenici) i, na osnovu člana 53. stav 2.,

tačka (a). Krivičnog zakona BiH, izreklo rugu jeinstvenu kaznu ugotrajnog zatvora u trajanju

od 30 godina.116

Obacujudi žalbe i obrane i Tužilaštva, žalbeno vijede u ovom premetu zaključilo je da je kazna

„aekvatna za postizanje svrhe kažnjavanja propisane članom 39. Krivičnog zakona BiH“,

posebno imajudi u viu a izrečena jeinstvena kazna konzumira i io kazne koju je optuženi

izržao po pravosnažnoj presui Kantonalnog sua u Zenici.117

13.3.2.4.3. STUPAR I DRUGI : SMRTNA KAZNA I POVOLJNOST KZ BIH

U predmetu Stupar i drugi , optuženi su teredeni za krivično jelo genocia i pretresno vijede

izreklo im je kaznu na osnovu Krivičnog zakona BiH. Obrana je u svojoj žalbi navela a je

pretresno vijede zapravo trebalo da primijeni Krivični zakon SFRJ, s obzirom a propisuje kaznu

zatvora u trajanju od 20 godina kao alternativu za smrtnu kaznu koju je Bosna i Hercegovina

ukinula, kao i opštu orebu kojom se propisuje da se kao maksimalna kazna može izredi kazna

zatvora u trajanju od 15 godina.

Prije svega, Žalbeno vijede istaklo je važnost utvrđivanja vremenske primjenjivosti zakona in

concreto, u onosu na svaki konkretni slučaj. Žalbeno vijede smatra a s obzirom a su i Krivični

zakon SFRJ i Krivični zakon BiH na isti način efinisali krivično jelo genocia, potrebno jeanalizirati zaprijedene kazne za to krivično jelo.118 Žalbeno vijede istaklo je a je Krivični zakon

SFRJ propisao kaznu zatvora u trajanju od pet godina ili smrtnu kaznu, za razliku od KZ BiH koji za

isto djelo propisuje kaznu zatvora u trajanju od najmanje 10 godina ili kaznu dugotrajnog zatvora

(o vaeset o četresetpet goina zatvora).119

U vezi s kaznom koju je izreklo pretresno vijede u ovom premetu, u presui žalbenog vijeda

naglašava se da je, prilikom omjeravanja kazne optuženim utvrđeno a je, imajudi u viu sve

olakšavajude i otežavajude okolnosti, pretresno vijede zaključilo a je kazna ugotrajnog zatvora

u trajanju o 40 o 42 goine neophona i aekvatna sankcija za počinjeno krivično jelo.120 S

obzirom a je zakonom propisani maksimum za krivično jelo genoci prema KZ BiH ugotrajni

115Ibid. str. 39-40 (str. 35 BHS).

116Ibid, str. 40 (str. 35 BHS).

117Sud BiH, Ramid Niset, predmet broj: X-KRZ-06/197, drugostepena presuda od 21. novembra 2007, str. 6

(str. 6 BHS).118

Sud BiH, Stupar i drugi, predmet broj: X-KRZ-05/24, drugostepena presuda od 9. septembra 2009, para.494, 502.119

Ibid, para. 505; Napomena: odredba KZ BiH u pogledu kazne dugotrajnog zatvora je naknadnoizmijenjena i glasi 21-45 godina, umjesto 20-45 godina kako je bilo propisano u vrijeme izricanja presude.120

Ibid, para. 515.




41

U ovoj konkretnoj situaciji,

KZ BiH blaži za optužene, jer

propisuje zatvorsku kaznu

koja je u svakom slucaju

blaža o smrtne kazne.

zatvor u trajanju o 45 (četresetpet) goina, evientno je a je namjera prvostepenog vijeda

bila a izrekne strožiju kaznu, te a se u tom smislu kretalo ka posebnom maksimumu. 121

Naalje, žalbeno vijede ističe a, uporedbom preuzetog KZ SFRJ i KZ BiH u pogledu

zaprijedenog zakonskog maksimuma za krivično jelo genoci, proizilazi a je preuzeti KZ

SFRJ kao maksimalnu kaznu propisivao smrtnu kaznu, a KZ BiH kaznu dugotrajnog zatvora

(od 20 do 45 godina).122 Žalbeno vijede je zaključilo a „iz navedenog proizilazi da je u ovoj

konkretnoj situaciji, KZ BiH blaži za optužene, jer propisuje

zatvorsku kaznu koja je u svakom slucaju blaža o smrtne

kazne“.123

Žalbeno vijede obacilo je argument prema kojem je Krivični

zakon SFRJ blaži jer je smrtna kazna kasnije ukinuta u BiH, s

obzirom a je u vrijeme izvršenja krivičnog jela Krivični zakon

SFRJ za to krivično jelo previđao smrtnu kaznu. Žalbeno vijede smatra a obrana implicira a

se pomenuta sankcija može jenostavno ostraniti iz orebe člana 141. KZ SFRJ.124

Žalbenovijede zaključuje a bi na naveeni bi način zapravo bio primijenjen zakon koji faktički ne postoji,

onosno, jena bi sankcija bila uklonjena i zamijenjena rugom bez izričite zakonske orebe.125

Žalbeno vijede se također pozvalo i na Oluku Ustavnog sua u premetu Maktouf (koji je

trenutno u postupku pre ESLJP), u kojoj Ustavni su navoi sljeede:

U praksi, ni u jenoj ržavi bivše Jugoslavije u zakonoavstvu nije postojala

mogudnost izricanja oživotnog zatvora niti ugotrajnih zatvorskih kazni, a što je

Meunaroni krivični su za zločine na poručju bivše Jugoslavije često činio

(slučaj Krstid, Galid it.). Istovremeno, koncept KZ SFRJ je bio takav a nije

previđao postojanje ugotrajnog niti oživotnog zatvora nego je za najtežakrivična jela propisivao smrtnu kaznu, a za lakše oblike maksimalne zatvorske

kazne o 15 goina zatvora. akle, jasno je a se ne može ovojiti jena sankcija

o cjelokupnosti cilja koji se želio postidi kaznenom politikom u vrijeme važenja

tog zakona.

121Ibid, para. 516.

122Ibid, para. 517; Napomena: odredba KZ BiH u pogledu kazne dugotrajnog zatvora je naknadno

izmijenjena i glasi 21-45 godina, umjesto 20-45 godina kako je bilo propisano u vrijeme izricanja presude.123

Ibid, para. 518.124

Ibid, para. 519.125

Ibid, para. 520.



ODMJERAVANJE KAZNE

42

NASTAVNA OBLAST 13.

Jeino u slučaju kaa se utvri a KZ BiH nije

teži od zakona koji je važio u vrijeme

izvršenja, tek taa se KZ BiH može primijeniti

na konkretan predmet .

Ustavni su smatra a nije mogude

jenostavno «ostraniti» strožiju

sankciju iz ranijih, niti iz kasnije

donesenih zakona.

U vezi s tim, Ustavni sud smatra da nije

mogude jenostavno «ostraniti» strožu

sankciju ni iz ranijih, niti iz kasnije donesenih

zakona i primijeniti ruge, blaže sankcije i

time praktično ostaviti neaekvatno

sankcionirana najteža krivična jela.126

13.3.2.4.4. PREDMET VRDOLJAK IVICA: POVOLJNOST KZ BIH

U predmetu protiv Vrdoljak Ivice, optuženi je oglašen krivim za krivično jelo ratni zločin protiv

civilnog stanovništva i osuđen na kaznu zatvora u trajanju o pet goina. 127 Žalbeno vijede

zaključilo je da jeino u slučaju kaa se utvri a KZ BiH nije teži o zakona koji je važio u vrijeme

izvršenja, tek taa se KZ BiH može primijeniti na konkretan premet.128

U sklau sa tim, vijede je izvršilo analizu relevantnih zakonskih orebi ranijeg zakona KZ SFRJ iKZ BiH, i zaključilo a je primjena Krivičnog zakona SFRJ povoljnija kada se radi o minimumu

kazne koja se može izredi za premetno krivično djelo (posebni zakonski minimum), dok je s

ruge strane KZ BiH povoljniji u pogleu maksimuma kazne za konkretno krivično jelo .129

Žalbeno vijede ističe a je u ovom konkretnom premetu, optuženom izrečena kazna o pet

goina zatvora, koju je su izrekao primjenom orebi o ublažavanju kazne.130 Stoga, žalbeno

vijede zaključuje da se sud kretao prema donjoj granici/minimumu.131 Žalbeno vijede naglasilo je

a bi to značilo a je za konkretnu situaciju blaži zakon KZ SFRJ, jer je kao posebni minimum

previđao kaznu u trajanju o pet goina ok KZ BiH propisuje 10 godina kao minimum.132

Međutim, žalbeno vijede naglasilo je da su mora imati u viu a je optuženi oglašen krivim za

saizvršilaštvo kao oblik odgovornosti, za koji

se prema članu 29. KZ BiH zahtijeva a je na

olučujudi način doprinio učinjenju krivičnog

djela.133 Saizvršilaštvo prema Krivičnom

zakonu SFRJ ne zahtijeva tako visok stepen

učestvovanja saučesnika.134 S obzirom da

126Ustavni sud BiH, Maktouf, predmet broj AP-1785/06, para. 68-69, u drugostepenoj presudi u predmetu

Stupar i drugi, 521.127

Sud BiH, Vrdoljak Ivica, predmet broj: X-KRZ-08/488, drugostepena presuda od 29. januara 2009, str. 1(str. 1 BHS).128

Ibid, para. str. 12 (str. 12 BHS).129

Ibid.130

Ibid.131

Ibid.132

Ibid.133

Ibi, (naglašeno u originalnom tekstu); za više poataka o saučesništvu i zahtjevima „olučujudegoprinosa“ vii nastavnu oblast 9.134

Ibid.




43

Krivični zakon BiH traži vedi stepen učešda, žalbeno vijede smatra a je važedi KZ BiH u

konkretnom slučaju blaži i o Krivičnog zakona SFRJ koji je bio na snazi u vrijeme izvršenja

krivičnog jela. Vijede također naglašava a je u tom pogleu Krivični zakon BiH blaži o ranijih

Krivičnih zakona Feeracije BiH i Republike Srpske, kao međuzakona.135 Žalbeno vijede stoga

potvrđuje zaključke i kaznu koju je izreklo pretresno vijede.136

13.3.2.4.5. PREDMET KURTOVID ZIJAD: POVOLJNOST KZ SFRJ

U predmetu Zijad Kurtovi d , optuženi je tereden za počinjenje krivičnog jela ratnog zločina

prema Krivičnom zakonu BiH. Olukom pretresnog vijeda, optuženi je oglašen krivim i osuđen.

Međutim, žalbeno je vijede zaključilo a je trebalo primijeniti Krivični zakon SFRJ.

Prije svega, Žalbeno je vijede zaključilo, ističudi značaj oređivanja primjenjivosti zakona na

konkretni premet u kontekstu vremena, a su i Krivični zakon SFRJ i Krivični zakon BiH propisali

jenake pravne uslove za procesuiranje i izricanje kazne počiniocu za naveena krivična jela.

137

Zatim je Žalbeno vijede ocijenilo koji je zakon blaži za počinioca usporebom zaprijedenih kazni

koje previđa svaki o tih zakona. Vijede je zaključilo a je Krivični zakon SFRJ propisao niži

minimum kazni za naveeno krivično jelo, onosno, kaznu zatvora u trajanju o pet goina, dok

je Krivični zakon BiH previio kaznu zatvora u trajanju o eset goina kao najnižu kaznu.138

Žalbeno vijede naglašava a je, prilikom omjeravanja kazne optuženom i nakon što je u obzir

uzelo sve olakšavajude i otežavajude okolnosti, pretresno vijede u konkretnom predmetu izreklo

najnižu kaznu za svako o tih krivičnih jela prema Krivičnom zakonu BiH.139 Stoga žalbeno vijede

zaključuje a je u konkretnom slučaju namjera pretresnog vijeda bila a optuženom izrekne

blažu kaznu.140 Žalbeno vijede zaključilo je a „kada se navedeno uzme u obzir prilikom

upoređivanja zaprijedenih kazni prema preuzetom KZ *Krivični zakon SFRJ+ i KZ BiH, u pogleduzakonom propisanog minimuma kazne, proizilazi a je preuzeti KZ i blaži za počinioca, jer za

navedena djela propisuje niži minimum kazni (pet goina i jena goina)“.141 Stoga je preinačilo

presuu pretresnog vijeda na način a je primijenilo Krivični zakon SFRJ.142

13.3.2.4.6. PREDMET BJELID VEIZ : SPORAZUM O PRIZNANJU KRIVICE I JEDINSTVENA

KAZNA

Na osnovu sporazuma o priznanju krivice, Su BiH optuženog je osudio za krivično jelo ratni

zločin protiv civilnog stanovništva, i izrekao mu kaznu zatvora u trajanju o pet goina, a za ratni

135Vrdoljak, drugostepena presuda, str. 12 (str. 12 BHS).

136Ibid.

137 Su BiH, Zija Kurtovid, premet broj: X-KRZ-06/299, drugostepena presuda od 25. marta 2009, para.

115-126.138

Ibid, para. 127-129.139

Ibid, para. 130.140

Ibid.141

Ibid, para. 131.142

Ibid, odluka 132.



ODMJERAVANJE KAZNE

44

NASTAVNA OBLAST 13.

zločin protiv ratnih zarobljenika, također mu je izrečena zatvorska kazna u trajanju o pet

godina. Sud mu je izrekao jeinstvenu kaznu zatvora u trajanju o šest goina.143

U obrazloženju presue, Su je naglasio a je u sporazumu o priznanju krivice optuženi priznao

krivnju za počinjenje svih jela koja mu se optužnicom stavljaju na teret i saglasio se sa

preloženom kaznom zatvora u rasponu između pet i seam goina.144 Su je također istakao a

su tokom ročišta za razmatranje sporazuma, strane u postupku iznijele olakšavajude okolnosti na

strani optuženog.145

Su je naveo a kazne zatvora u trajanju o pet goina za svako krivično jelo prestavljaju

ublažavanje minimalno propisane kazne za krivična jela koja su u pitanju što, u sklau sa

članom 150. stav 1. tačka (a). KZ BiH, treba a bue zatvorska kazna u trajanju od 10 godina.146

Međutim, Su cijeni a su pojeinačne utvrđene kazne aekvatne i srazmjerne krivično-pravne

sankcije težini krivičnih jela i stepenu krivične ogovornosti optuženog koji je počinilac tih

djela.

147

Prilikom odmjeravanja kazne, Sud je cijenio sve okolnosti na strani optuženog, i otežavajude i

olakšavajude.148

Olakšavajude okolnosti koje je Su cijenio obuhvataju sljeede:149

činjenicu a je optuženi sarađivao sa Tužilaštvom;

optuženi je priznao a je počinio krivična jela; i

optuženi je izrazio iskreno kajanje za počinjena krivična jela.

Pore toga, Su je imao u viu i to a priznanje optuženog može imati znatnog pozitivnog efekta

i na žrtve počinjenih krivičnih jela.150 Uz to, Su je cijenio i okolnosti po kojima su krivična

jela počinjena i poziciju optuženog u kojoj je taa bio. 151 Su nije našao otežavajude okolnosti

na strani optuženog.152

Kako se u ovom slučaju rai o više ranji kojima je optuženi počinio više krivičnih jela za koja

mu se istovremeno sui, Su je optuženom izrekao jeinstvenu kaznu zatvora u trajanju o šest

godina.153 Su cijeni a de se istom postidi svrha kažnjavanja iz člana 39. KZ BiH, a istom de se

143Sud BiH, Veiz Bjelid, predmet broj: X-KR-07/430-1, 28. mart 2008, str. 2-3 (str. 2-3 BHS).

144Ibid, str. (str. 3-4 BHS).



147Ibid.

148Ibid.

149Ibid.

150Ibid.

151Ibid, str. 19 (str. 19-20 BHS).


153

Ibid.




45

vaspitno uticati na optuženog a ubuude ne čini krivična jela, kao i preventivno uticati na

ruge a ne čine krivično-pravne radnje.154

13.3.2.4.7. PREDMET ÐURID GORDAN: SPORAZUM O PRIZNANJU KRIVICE

Na osnovu sporazuma o priznanju krivice optuženi u ovom premetu oglašen je krivim za

krivična jela zločina protiv čovječnosti i osuđen na kaznu zatvora u trajanju o osam goina.155

Prilikom odmjeravanja kazne, vijede je istaklo da je prije svega pošlo o težine jela koje je

optuženom stavljeno na teret i stepena njegove krivične ogovornosti, a potom polazedi o

svrhe kažnjavanja, te svih olakšavajudih i otežavajudih okolnosti.156

Sud je pri tom imao u viu činjenicu a se optuženi priznavanjem krivice suočava sa posljeicama

onoga što je uraio, što prestavlja ključni aspekt potvrnog izjašnjavanja o krivici, čak i ako je to

uradio preko sporazuma o priznanju krivice.

157

Vijede smatra da je ovo priznanje kriviceoprinijelo utvrđivanju istine, s obzirom a je optuženi svojim svjeočenjem tome znatno

doprinio. Vijede takođe smatra a je sporazum ao oprinos pomirenju na ovim prostorima.

Kako vijede primjeduje, ova va faktora bitno su uticala na onošenje oluke o tome koju težinu

treba priati potvrnom izjašnjavanju o krivici u svrhu ublažavanja kazne.158 Vijede je, kredudi se

u okviru raspona o seam o eset goina (kako previđa sporazum), zaključilo a je kazna

zatvora u trajanju od osam godina adekvatna.159 Pri tome je Su kao olakšavajude okolnosti

cijenio sljeede:160

optuženi je priznao krivicu;

stepen ogovornosti optuženog; činjenicu a optuženi nije irektno učestvovao u ubijanju civila;

optuženi je poroičan čovjek, otac voje malol jetne djece;

optuženi nije ranije osuđivan; i

korektno ržanje optuženog pre Suom.

Su nije našao otežavajude okolnosti na strani optuženog.161

13.3.2.5. SUDSKA PRAKSA U ODMJERAVANJU KAZNE U BIH ENTITETIMA

13.3.2.5.1. FBIH

154Ibid.

155Sud BiH, Gordan Ðurid, premet broj: X-KR-08/549-2 od 10. septembra 2009.


157Ibid.

158Ibid.

159Ibid.

160Ibid.

161

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

46

NASTAVNA OBLAST 13.

U premetu protiv Borislava Berjana, optuženi Berjan je na osnovu Krivičnog zakona SFRJ

oglašen krivim za krivično jelo ratni zločin protiv civilnog stanovništva i ratnih zarobljenika, te

osuđen na kaznu zatvora u trajanju o seam goina.162

Vrhovni sud FBiH navoi a Krivični zakon SFRJ previđa najnižu kaznu zatvora u trajanju o pet

goina kao najblažu, onosno, smrtnu kaznu kao najtežu kaznu za naveena krivična jela. 163

Vrhovni sud FBiH smatra da, s obzirom na zabranu izricanja smrtne kazne iz Protokola 6 i 13

EKLJP koju je BiH ratifikovala, jeino se mogla izredi kazna zatvora u trajanju o 20 goina, u

sklau sa članom 38. KZ SFRJ.164 Vrhovni su FBiH također navoi a su novi Krivični zakon FBiH

koji je usvojen 1998. goine, i novi Krivični zakon RS koji je usvojen 2000. goine, previđali

kaznu ugotrajnog zatvora kao najtežu kaznu za krivično jelo ratni zločin protiv civilnog

stanovništva i ratnih zarobljenika.165

Vrhovni su FBiH navoi a je član 4. Krivičnog zakona SFRJ ientičan članu 4. Krivičnog zakona

BiH, s obzirom a je previđao a se na učinitelja krivičnog jela primjenjuje zakon koji je bio nasnazi u vrijeme učinjenja krivičnog jela, osim kaa je novi zakon blaži za učinitelja, u kojem

slučaju se primjenjuje taj zakon.166 Vrhovni sud FBiH smatra da zakoni koji su usvojeni nakon

počinjenja ovih krivičnih jela nisu blaži za optuženog, pa treba primijeniti Krivični zakon SFRJ

kao zakon tempore criminis.167

Vrhovni su FBiH u ovom premetu također je zaključio a je prvostepeni su pogriješio prilikom

izricanja jeinstvene kazne, jer nije prethono izrekao kaznu za svako pojeinačno krivično jelo,

pa tek onda jedinstvenu kaznu.168 Po mišljenju Vrhovnog Sua FBiH, time je prvostepeni su

prekršio zakon u korist optuženog.169 Međutim, Vrhovni su FBiH zaključuje a, s obzirom a

ovaj argument nije istican u okviru žalbenih navoa, intervencija u tom smislu bila jenemoguda.170 Međutim, Vrhovni su FBiH oaje a je grešku uočio i ao obrazloženje u vezi s

tim, kako bi poučio prvostepeni su.171

13.3.2.5.2. REPUBLIKA SRPSKA

162Vrhovni sud FBiH, Borislav Berjan, predmet broj 070-0-Kz-08-000002, drugostepena presuda od 5.

marta 2008. g.163

Ibid, str. 8.164

Ibi. Međutim, postoji i rugačije mišljenje o mišljenja Vrhovnog sua FBiH prema kojem je smrtna

kazna u BiH ukinuta tek 1998. u FBiH i 2000. goine u RS, Krivičnim zakonom FBiH iz 1998. goine,onosno, Krivičnim zakonom RS iz 2000. goine, jer su ti zakoni previđali a de smrtna kazna, koja jeizricana kao najteža kazna o atuma stupanja na snagu navedenih zakona, biti zamijenjena kaznomdugotrajnog zatvora. Vidi, npr. M. Kreso, Problemi vremenskog važenja zakona u predmetima ratnihzločina, (Ne)jednakost pred Zakonom, u: Pravda u Tranziciji, juli 2006. godine – broj 5, dostupno nahttp://www.pravdautranziciji.com/pages/article.php?id=1222 ).165

Drugostepena presuda u predmetu Berjan, str. 8.166

Ibid.167

Ibid.168

Ibid.169

Ibid.170

Ibid, str. 2.171

Ibid, str. 8-9.

http://www.pravdautranziciji.com/pages/article.php?id=1222






47

Suovi u Republici Srpskoj (RS) procesuiraju ratne zločine počinjene u sukobima u bivšoj

Jugoslaviji na osnovu Krivičnog zakona SFRJ i Krivičnog zakona RS172 koji je stupio na snagu 1993.

goine. Na taj način, prilikom omjeravanja kazne, suovi u RS primjenjuju i relevantne odredbe

koje se onose na kazne propisane u Krivičnom zakonu SFRJ.

Na primjer, u jenom premetu koji je vođen pre Vrhovnim suom RS, prvostepeni su je tri

optužene osobe osuio za krivično jelo ratni zločin protiv civilnog stanovništva i izrekao im

kaznu zatvora u trajanju od 14, 12, odnosno 10 godina.173 Vrhovni su RS zaključio je:

a ne postoje otežavajude okolnosti na strani vojice optuženih.

prvostepeni su nije uzeo u obzir činjenicu a je jean o optuženih invali i lošeg

zravstvenog stanja, što je bila važna okolnost u omjeravanja kazne.174

činjenica a je jean o optuženih ranije bio kažnjavan bila je o male važnosti i

uticaja.175

Vrhovni su RS zaključio je a je u osustvu otežavajudih i u svjetlu bitnih olakšavajudih

okolnosti, a s obzirom na ogovornosti koje su optuženi izvršavali u logoru, trebalo izredi blažu

kaznu.176 Tako je Vrhovni su RS preinačio kazne izrečene trojici optuženih i izrekao im kazne

zatvora u trajanju od 11, 8, odnosno, 6 godina.177

U drugom predmetu pre Vrhovnim suom RS, prilikom potvrđivanja presue prvostepenog

sua kojom je optuženi oglašen krivim za krivično jelo ratni zločini protiv civilnog stanovništva i

osuđen na kaznu zatvora u trajanju o 10 goina, Vrhovni su RS naveo je da je prvostepeni sud

pravilno cijenio lične i poroične prilike optuženog kao olakšavajude okolnosti, uključujudi:178

ozbiljno oboljenje optuženog; i

činjenicu a je poroičan čovjek i a treba a izržava suprugu i voje maloljetne

djece.179

Vrhovni su RS također je zaključio a je prvostepeni su cijenio ranije ržanje optuženog,

okolnosti po kojim je počinjeno krivično jelo i stepen povree nanesene zaštidenim osobama

kao otežavajude okolnosti, uključujudi:180

raniju osuđivanost optuženog;

172 Zakon o izmjenama i opunama Krivičnog zakona SFRJ (Službeni glasnik Republike Srpske, br. 12/93),

kojim je naziv Krivični zakon SFRJ promijenjen u Krivični zakon Republike Srpske. 173

Vrhovni sud RS, predmet broj: 118-0-Kz-06 000 191, drugostepena presuda od 7. novembra 2006, str.1-2.174

Ibid, str. 8.175

Ibid.176

Ibid.177

Ibid.178

Vrhovni sud RS, predmet broj: 118-0-Kzz-07-000 008, drugostepena presuda od 29. juna 2007, str. 6.179

Ibid.180

Ibid.



ODMJERAVANJE KAZNE

48

NASTAVNA OBLAST 13.

činjenicu a su oštedeni bili njegovi susjedi; i

ozbiljne posljedice koje je oštedeni pretrpio, uzrokovane teškim emocionalnim stresom

koji je oživio kaa se suočio s činjenicom a mu ubijaju sina, a a mu on ne može

pomodi.181

Vrhovni su je u ovom premetu zaključio a je kaznom zatvora u trajanju od deset godina

pravilno uspostavljen balans između svih okolnosti koje su relevantne za iniviualizaciju kazne,

te a ista restavlja neophonu i aekvatnu kaznu kojom se postiže sveukupna svrha

kažnjavanja.182

13.3.3. HRVATSKA

13.3.3.1. GLAVNE ODREDBE OKZ RH O ODMJERAVANJU KAZNE

Suovi u Hrvatskoj primjenjuju zakon koji je bio na snazi u vrijeme počinjenja krivičnih jela.

Stoga se za zločine počinjene za vrijeme sukoba u bivšoj Jugoslaviji primjenjuje OKZ RH.

181Ibid.

182

Ibid.

Napomena za edukatore:

Ovaj dio odnosi se na zakone koji se primjenju na odmjeravanje kazne u Hrvatskoj.

Suovi u Hrvatskoj primjenjuju zakon koji je bio na snazi u vrijeme počinjenja krivičnih

jela. Stoga se za zločine počinjene za vrijeme sukoba u bivšoj Jugoslaviji primjenjuje

OKZ RH.

Ovo poglavlje onosi se isključivo na orebe ovog zakona. Pore toga, u mjeri u kojoj

je to poznato, navedena je izvjesna suska praksa kako bi se istakli različiti faktori koje

je sud uzeo u obzir prilikom odmjeravanja kazne.

Polaznike treba postadi a se pozovu na premete na kojima su raili, kako bi se

razgovaralo o načelima koje je su primijenio u omjeravanju kazne.

Polaznike treba postadi na raspravu o načinu na koji bi suovi koji na ratne zločine

primjenjuju važedi krivični zakon trebalo da odmjeravaju kaznu.

Polaznici također mogu koristiti ogledni predmet kako bi raspravljali o načinu na koji

omadi suovi treba a omjere kaznu za optuženog u atom premetu, te koje

faktore omadi suovi treba a uzmu u obzir, a na osnovu sažetka predmeta.




49

Prema hrvatskom pravu, krivica,

odmjeravanje kazne i kazna

utvrđuju se jenom presudom.

ana 26.6.1991. goine, Sabor Republike Hrvatske onio je Zakon o preuzimanju Krivičnog

zakona SFRJ kao Zakona Republike koji je stupio na snagu 8.10.1991.183 Ovim zakonom propisano

je a se član 37. Krivičnog zakona SFRJ (smrtna kazna) briše, a član 38. stav 2. Krivičnog zakona

SFRJ184 mijenja i glasi a se isključivo za najteža krivična jela može izredi kazna zatvora u trajanju

od 20 godina.185 Ova izmjena bila je u skladu sa Ustavom Republike Hrvatske od 22.12.1990. g.,

kojim se propisuje a „u Republici Hrvatskoj ne postoji smrtna kazna“.186 Krivična jela

previđena u Glavi XVI Krivičnog zakona SFRJ (Krivična jela protiv čovječnosti i međunaronog

prava) ostaju nepromijenjena.

Sabor Republike Hrvatske usvojio je 1993. godine izmijenjeni tekst Osnovnog kriv ičnog zakona

Republike Hrvatske (OKZ RH),187 kojim je obuhvaden Krivični zakon Republike Hrvatske (KZ RH)188

kao i izmjene i dopune tog zakona.189 OKZ RH je zatim mijenjan nekoliko puta,190 ali se niti jedna

o tih izmjena nije onosila na krivična jela protiv čovječnosti i međunaronog prava.

13.3.3.1.1.

OSNOVNA NAČELA OMJERAVANJA KAZNE

Prema hrvatskom zakonu, krivica, odmjeravanje kazne i

kazna utvrđuju se jenom presuom.

Prema članu 4. OKZ RH, svrha izricanja kazni za krivična

djela jeste ublažavanje ruštveno opasnih aktivnosti

koje narušavaju ili ugrožavaju ruštvene vrijenosti zaštidene krivičnim zakonom.

Hrvatski zakon ne poznaje načelo kumulativnog kažnjavanja. U slučaju krivičnih jela u stjecaju,

su de oreiti kaznu za svako krivično jelo. Su zatim oređuje kombinovanu kaznu koja morabiti teža o najteže pojeinačne kazne, ali ne smije ostignuti ukupni broj svih pojeinačnih

kazni.191

Vrijeme proveeno u pritvoru, te svako lišenje sloboe u vezi sa krivičnim jelom, uračunava se

u izrečenu kaznu zatvora.192

183Narodne novine Hrvatske, br. 53/91 i 39/92.

184 Član 38. stav 2. KZ SFRJ: „Za krivična jela za koja je propisana smrtna kazna, su može izredi i zatvor o

dvadeset godina“.185

Narodne novine Hrvatske, br. 53/91, Zakon o preuzimanju Krivičnog zakona SFRJ. 186

Član 21. Ustava Republike Hrvatske o 22. ecembra 1990.187

Narodne novine Hrvatske, br. 31/93.188

Narodne novine Hrvatske, br. 53/91.189

Narodne novine Hrvatske, br. 39/92 i 91/92.190

Narodne novine Hrvatske, br. 35/93, 108/95, 16/96, 28/96.191

Osnovni krivični zakon Republike Hrvatske, član 43. (Narodne novine Hrvatske, br. 31/93).192

Ibid u članu 45.



ODMJERAVANJE KAZNE

50

NASTAVNA OBLAST 13.

U predmetima koji se odnose na genocid,

zločine protiv čovječnosti i ratne zločine,

optuženi može biti osuđen samo na

kaznu zatvora.

U hrvatskom pravnom sistemu, kao i umeđunaronom, principom zakonitosti

(nulla poena sine lege) zabranjuje se

retroaktivno odmjeravanje kazni .

13.3.3.1.2. NAČELO ZAKONITOSTI

U hrvatskom pravnom sistemu, kao i u međunaronom, principom zakonitosti (nulla poena sine

lege) zabranjuje se retroaktivno odmjeravanje

kazni.193

Prema članu 9. OKZ RH, nikome ne može biti

izrečena kazna niti ruga krivično-pravna sankcija

ok se ne oglasi krivim za počinjeno krivično jelo.

Međutim, postoje premeti na koje bi se, zapravo, mogli primijeniti kasnije oneseni zakoni, a

rai se o situacijama kaa je novi zakon blaži za optuženoga. U tom slučaju, optuženom ne bi

bila izrečena kazna prema zakonu koji je bio na snazi u vrijeme počinjenja krivičnog jela, nego

prema zakonu koji je povoljniji za optuženog.194 O tome je bilo više riječi u nastavnoj oblasti 5.

13.3.3.1.3. KAZNE

OKZ RH razlikuje vije vrste kazni: novčana kazna i kazna zatvora.195 U predmetima koji se

onose na genoci, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine, optuženi može biti osuđen samo na

kaznu zatvora.

Danas ne postoji smrtna kazna u Republici Hrvatskoj, niti je smrtna kazna bila propisana u

vrijeme počinjenja krivičnih jela za vrijeme sukoba u bivšoj Jugoslaviji.196 Smrtna kazna brisana

je iz hrvatskog Ustava iz 1990.197

Prema krivičnom zakonu (OKZ RH) koji je bio na

snazi u vrijeme na koje se onosi vedina premeta

ratnih zločina, najteža propisana kazna zatvora u

Republici Hrvatskoj bila je ona u trajanju od 20

godina.198 Zakon je mijenjan u godinama koje su

uslijedile, pa je najteža kazna postala kazna

dugotrajnog zatvora u trajanju od 40 godina.199

193 Vidi nastavnu oblast 5. za raspravu o načelu zakonitosti u Hrvatskoj; Osnovni krivični zakon Republike

Hrvatske -OKZ RH (Narodne novine Hrvatske br. 31/93), član 2. 194

Željko Horvatid, Petar Novoselec: Kazneno pravo, opdi io; Ministarstvo unutarnjih poslova, Policijskaakademija, Zagreb, 1999.195

Ibid u članu 32. 196

Ustav Republike Hrvatske, član 21. (Narodne novine Hrvatske, br. 56/90, 135/97, 8/98 – izmijenjenaverzija, 113/2000, 124/2000 – izmijenjena verzija, 28/2001, 41/2001 – izmijenjena verzija, 55/2001 – ispravka).197

Vidi gore.198

Hrvatski Osnovni KZ, član 35. (Narodne novine Hrvatske, br. 31/93).199

Kazneni zakon, član 53. (Narodne novine Hrvatske, br. 110/97, 27/98, 50/00, 129/00, 51/01, 111/03,

190/03, 105/04, 71/06, 110/07, 152/08.




51

Međutim, u premetima ratnih zločina počinjenih u sukobima u bivšoj Jugoslaviji, optuženom se

ne može izredi ova kazna jer ovaj zakon nije bio na snazi u inkriminisano vrijeme.

Glava 15 Krivičnog zakona koji se primjenjuje na premete ratnih zločina (OKZRH) propisuje a

se počiniocima ratnih zločina može izredi kazna kako slijei:

Član 119. (Genoci): zatvorska kazna u trajanju o 5 o 20 goina;

Član 120. (Ratni zločin protiv civilnog stanovništva): zatvorska kazna u trajanju o 5 o

20 godina;

Član 121. (Ratni zločin protiv ranjenika i bolesnika): zatvorska kazna u trajanju o 5 o 20

godina;

Član 122. (Ratni zločin protiv ratnih zarobljenika): zatvorska kazna u trajanju o 5 o 20

godina;

Član 124. (Protupravno ubijanje i ranjavanje neprijatelja): zatvorska kazna u trajanju o

najmanje 1 godine;o Ako je ubistvo počinjeno na okrutan način ili iz koristoljublja počinioca, ili ako je

ubijeno više ljui: zatvorska kazna u trajanju od 10 do 20 godina;

o Ako prema narebi za počinjenje zločina ne smije biti preživjelih u borbi : zatvorska

kazna u trajanju od 5 do 20 godina;

Član 125. (Protupravno ouzimanje stvari o ubijenih i ranjenih, na bojištu) : zatvorska

kazna u trajanju od 1 do 10 godina;

Član 126. (Upotreba neopuštenih srestava borbe): zatvorska kazna u trajanju od 5 do

20 godina;

Član 127. (Povreda parlamentara): zatvorska kazna u trajanju od 6 mjeseci do 5 godina;

Član 128. (Surovi postupak s ranjenima, bolesnicima i ratnim zarobljenicima): zatvorska

kazna u trajanju od 6 mjeseci do 5 godina;

Član 129. (Neopravdana odgoda repatrijacije ratnih zarobljenika): zatvorska kazna u

trajanju od 6 mjeseci do 5 godina;

Član 130. (Uništavanje kulturnih i povijesnih spomenika): zatvorska kazna u trajanju od

najmanje 5 godina; i

Član 131. (Poticanje na agresivni rat): zatvorska kazna u trajanju od 1 do 10 godina.200

13.3.3.1.4. OKOLNOSTI KOJE TREBA UZETI U OBZIR PRILIKOM ODMJERAVANJA

KAZNE

Kazna izrečena optuženome ovisi o rasponu kazni propisanih zakonom i ocjeni olakšavajudih i

otežavajudih okolnosti o strane suedeg vijeda. Vijede mora uzeti u obzir brojne faktore.

Član 56. Kaznenog zakona, koji je sličan članu 37. OKZ RH, propisuje:

200

Naveena su samo najrelevantnija krivična jela; vijeti OKZ RH za kazne za ruga krivična jela.



ODMJERAVANJE KAZNE

52

NASTAVNA OBLAST 13.

Kaa su počinitelji krivičnih jela

stariji o 18 goina, ali mlađi o 21

godine, primjenjuje se poseban

zakon: Zakon o sudovima za

ml aež.

Su de imajudi na umu svrhu

kažnjavanja, uzeti u obzir sve okolnosti

što utječu a kazna bue manja ili veda

za počinitelja krivičnog jela

Prilikom utvrđivanja vrste i zakonom propisanih okvira kazne za to jelo, Su de

imajudi na umu svrhu kažnjavanja, uzeti u obzir sve okolnosti što utječu a kazna

bude lakša ili teža za počinitelja kaznenog djela (olakotne i otegotne okolnosti),

osobito: stupanj krivične ogovornosti, pobue iz kojih je jelo počinjeno, jakost

ugrožavanja ili povree zaštidenoga obra, okolnosti uz koje je jelo počinjeno,

prijašnji počiniteljev život, njegove osobne prilike i njegovo ržanje nakon

počinjenoga krivičnoga jela, pogotovu njegov onos prema oštedeniku i

njegova nastojanja a naoknai štetu nanesenu kaznenim jelom, kao i ukupnu

socijalnu i osobnu situaciju koja je oprinijela počinjenju kaznenoga jela.201

Raspon omjeravanja kazne u vedini premeta

ratnih zločina krede se između pet i vaeset

goina zatvora. Mogudnost ublažavanja kazne ispo

propisanog minimuma pruža suijama širok prostor

za omjeravanje kazne osuđenim licima. Naprimjer, u tri predmeta koja su se odnosila na isto

krivično jelo (član 120. stav 1 – ratni zločin protiv

civilnog stanovništva), izrečene su sasvim različite kazne. U premetu Borovo, kazne zatvora za

petoricu osuđenih lica kretale su se u rasponu o šest o 14 goina.202 U predmetu Cerna, kazne

zatvora su se kretale između seam i 15 goina.203 U premetu Zinajid su je izrekao kaznu

zatvora ispo propisanog minimuma u trajanju o četiri goine.204

Ove razlike u omjeravanju kazne mogu se objasniti različitim otežavajudim i olakšavajudim

okolnostima.

13.3.3.1.5. SPECIFIČNOSTI U POGLEU MALOOBNIH POČINITELJA

Kaa su počinitelji krivičnih jela stariji o 18 goina,

ali mlađi o 21 goine, primjenjuje se poseban zakon:

Zakon o suovima za mlaež.205 Upravo je ovaj zakon

primijenjen na rugooptuženog u premetu Cerna,

kaa je optuženom izrečena kazna zatvora u trajanju

o samo 12 goina, umjesto najteža moguda kazna

koja se taa mogla izredi, jer je u vrijeme izvršenja

krivičnog jela bio star 18 goina.206

Pretresno vijede smatra:

201 KZ Hrvatske, član 56. (1998.).

202 Županijski su u Vukovaru, Durčid i ostali (Borovo selo), predmet br. K-12/05, prvostepena presuda od

14.12.2005, str. 2-3 (potvrđena po žalbi). 203

Vrhovni sud, predmet Cerna, broj Kz - 910/08, drugostepena presuda od 25.3.2009.204

Županijski su u Vukovaru, predmet Zinajid, br. K-11/07, prvostepena presuda od 12.6.2009.205

Zakon o suovima za mlaež, član 110. (Narodne novine Hrvatske, br. 111/97, 27/98, 12/02).206

Županijski su u Vukovaru, predmet Cerna, br. K-5/07, prvostepena presuda od 12.2.2008.




53

Za optuženog Marija Jurida, izrečena kazna zatvora u trajanju o 12 goina bila

je maksimalno moguda. Iako je za krivično jelo iz članka 120. stavak 1. OKZHR

propisana kazna zatvora od najmanje 5 godina ili kazna zatvora od 20 godina, te

iako su okolnosti počinjenja krivičnog jela „vukle“ prema opdem maksimumu,

zbog činjenice a je u vrijeme počinjenja krivičnog jela navršio 18 godina, 2

mjeseca i 18 dana, a prema orebama članka 110. stavak 1. Zakona o sudovima

za mlaež, mlađoj punoljetnoj osobi ne može se izredi kazna zatvora u trajanju

duljem od 12 godina.207

Vrhovni sud potvrdio je presuu po žalbi u premetu Cerna, ne razmatrajudi primjenu Zakona o

suovima za mlaež. Međutim, u sličnom premetu, premetu Marino Selo, Vrhovni sud

obrazložio je a ne postoji ograničenje u smislu kazne zatvora u trajanju o 12 goina za

maloljetne počinioce krivičnih jela, ako se za počinjena jela može izredi kazna ugotrajnog

zatvora, izjenačavajudi kaznu zatvora u trajanju o 20 goina sa kaznom dugotrajnog zatvora.208

13.3.3.1.6. UVJETNA OSUDA I UVJETNI OTPUST

Članovi 47. o 53. OKZ RH onose se na uvjetne osude. Prema OKZ RH, uvjetna se osua može

izredi samo ka je počinitelju utvrđena kazna zatvora u trajanju o vije goine. Uvjetna se

osua ne može izredi za krivična jela za koja se ni ublaživanjem kazne ne može izredi kazna

manja o jene goine zatvora. U premetima ratnih zločina kazna se ne može ublažiti na manje

o jene goine zatvora, pa se ovo načelo ne može primijeniti na procesuiranje ratnih zločina.

Članovima 67. o 72. Kaznenog zakona iz 1997. načela uvjetne osue značajno se ne mijenjaju.

Oba zakona rže se načela a se osua može opozvati ako se osuđenik u vrijeme trajanja kušnjeoglasi krivim i osui za počinjenje jenog ili više rugih krivičnih jela.

Član 35. stav 6. OKZ RH propisuje uvjete za uvjetni otpust osuđenika koji služe zatvorske kazne.

Osuđenik koji izrži polovicu kazne zatvora, a iznimno i onaj koji izrži tredinu te kazne, može se

otpustiti s izržavanja kazne. Kazneni zakon iz 1997. g. sarži isto načelo, uz oatak a se

uvjetni otpust vrši prema uvjetima preciziranim u Statutu o izvršenju krivičnih sankcija.209 Uvjeti

za otpust primjenjuju se na osuđenike za ratne zločine, jenako kao i na osobe osuđene za ruga

krivična jela.

Član 33. Kaznenog zakona Republike Hrvatske iz 1993. g. propisuje a de su opozvati uvjetniotpust ako osuđenik u periou kušnje počini jeno ili više krivičnih jela i ukoliko mu se izrekne

kazna zatvora u trajanju užem o jene goine.210 Kazneni zakon iz 1997. g. izmijenio je u

207Ibid, str. 33.

208Vrhovni sud, predmet Marino Selo, broj KZ No. 585/09, drugostepena presuda, str. 7. BHS.

209Hrvatski Kazneni zakon (Narodne novine Hrvatske, br. 110/97, 27/98, 50/00, 129/00, 51/01, 111/03,

190/03, 105/04, 71/06, 110/07, 152/08).210

Ibid (Narodne novine Hrvatske, br. 32/93, 38/93, 28/96, 30/96).



ODMJERAVANJE KAZNE

54

NASTAVNA OBLAST 13.

izvjesnoj mjeri uvjete za uvjetni otpust i njegov opoziv, uzimajudi u obzir uvođenje kazne

dugotrajnog zatvora.211

Član 45. OKZ RH propisuje a se svako lišenje sloboe u vezi s krivičnim jelom uračunava u

izrečenu kaznu zatvora. Član 63. Kaznenog zakona iz 1997. g. sarži istu orebu.

13.3.3.1.7. POMILOVANJE I AMNESTIJA

Prema Ustavu Hrvatske, počiniocu se za počinjeno krivično jelo može ati pomilovanje ili

amnestija po oređenim okolnostima i prema oređenoj proceuri.212

Hrvatski sabor može onijeti zakon prema kojem se grupa osoba koje su počinile oređenu

grupu krivičnih jela u oređenom vremenskom periou može amnestirati o krivičnog

postupka ili kažnjavanja. Na primjer, nakon rata, Sabor je onio hrvatski Zakon o opdoj amnestiji

1992. g., i još dva takva zakona 1996. g.213

Međutim, o amnestije za krivična jela izuzeta su najteža kršenja humanitarnog prava koja su

po svojoj priroi ratni zločini. Zato je su obacio navo optuženog u premetu Čepin, prema

kojem on ne može biti osuđen za krivična jela koja je počinio, zbog primjene Zakona o opdoj

amnestiji na krivično jelo ubistva. Su je onio osuđujudu presuu za ratni zločin protiv civilnog

stanovništva.

214

Prema Ustavu Hrvatske, pomilovanje se može ati pojeinačno, a aje ga presjenik ržave.215

13.3.3.2. SPORAZUMI O PRIZNANJU KRIVICE

Sporazumi o priznanju krivice jedino su mogudi kaa se rai o krivičnim jelima za koja se kao

najteža kazna može izredi zatvorska kazna u trajanju o 10 goina. U premetima ratnih zločina,

najteža moguda kazna je ona u trajanju o 20 goina, a raspon kazni opdenito se krede između

kazne zatvora u trajanju o pet (najniža ozvoljena granica) o 20 goina. Stoga nije mogude

sklopiti sporazume o priznanju krivice u premetima ratnih zločina. U premetima u kojima je

211Ibid (Narodne novine Hrvatske, br. 110/97, 27/98, 50/00, 129/00, 51/01, 111/03, 190/03, 105/04,

71/06, 110/07, 152/08).212

Ustav Republike Hrvatske, član 80. (Narodne novine Hrvatske, br. 56/90, 135/97, 8/98 – prečišdenitekst, 113/2000, 124/2000 – prečišdeni tekst, 28/2001, 41/2001 – prečišdeni tekst, 55/2001 – ispravka).213

Zakon o amnestiji od 25.9.1992; Zakon o amnestiji od 17.5.1996; Zakon o amnestiji od 20.9.1996.214

Županijski su u Osijeku, premet Čepin, broj K-33/06, prvostepena presuda od 21.3.2007.215

Ustav Republike Hrvatske, član 98., (Narodne novine Hrvatske, br. 56/90, 135/97, 8/98 – prečišdeni

tekst, 113/2000, 124/2000 – prečišdeni tekst, 28/2001, 41/2001 – prečišdeni tekst, 55/2001 – ispravka).




55

mogude sklopiti sporazum o priznanju krivice, ako se istražni suija ne slaže sa sporazumom,

premet se zatim šalje vanraspravnom vijedu na onošenje konačne oluke.

Međutim, u Glavi petnaestoj (Krivična jela protiv čovječnosti i međunaronog prava) OKZ RH,

obuhvadena su krivična jela koja se onose na rat i za koja se kao najteža kazna može izredi

kazna zatvora u trajanju o eset goina. Teoretski, bilo bi mogude sklopiti sporazume o

priznanju krivice za krivična jela sa sljeedim kvalifikacijama:

Član 123. stav 4 — poticanje na počinjenje krivičnih jela genocia i ratnih zločina kaznit

de se zatvorom o jene o eset goina (rugim riječima – genoci, ratni zločini protiv

civilnog stanovništva, ratni zločini protiv ranjenih i bolesnih, ratni zločini protiv ratnih

zarobljenika).

Član 125. stav 1 –2 — Protupravno ouzimanje stvari o ubijenih i ranjenih, na bojištu –

kaznit de se zatvorom o jene goine o eset goina.

Član 127. — Povreda parlamentara - kaznit de se zatvorom o šest mjeseci o petgodina.

Član 128. — Surovi postupak s ranjenima, bolesnicima i ratnim zarobljenicima - kaznit de

se zatvorom o šest mjeseci o pet goina.

Član 129. — Neopravdana odgoda repatrijacije ratnih zarobljenika - kaznit de se

zatvorom o šest mjeseci o pet goina.

13.3.3.3. ODMJERAVANJE KAZNE KAO SUDSKA PRAKSA

Kako je navedeno u prethodnom tekstu, odredbe OKZ RH predstavljaju pravni osnov za

omjeravanje kazne u premetima ratnih zločina počinjenih u sukobima u bivšoj Jugoslaviji. Udaljem tekstu navedeni su primjeri o tome kako suovi primjenjuju olakšavajude i otežavajude

okolnosti a bi se prikazao način na koji suovi primjenjuju te orebe.

13.3.3.3.1. OTEŽAVAJUDE OKOLNOSTI

Okolnosti koje se smatraju otežavajudim ved su opisane u prethonom tekstu. U nastavku se

razmatraju okolnosti koje suije obično uzimaju u obzir u praksi.

13.3.3.3.1.1. TEŠKE POSLJEICE

Teška posljeica je smatrana otežavajudom okolnosti u premetu Cerna o kojem je ranije bilo

riječi.216 U tom premetu, prilikom olučivanja a li optuženi zaslužuje najtežu propisanu kaznu,

sud je naveo da je ubijena cijela porodica:

U trenu prestala je postojati cijela obitelj. Otac, majka, kdi i sin ubijeni su u

okruženju oma i obitelji kao simbola sigurnosti.217

216

Vidi 13.3.3.1.5. Specifičnosti u pogleu maloobnih počinitelja, Cerna, prvostepena presuda, str. 33.



ODMJERAVANJE KAZNE

56

NASTAVNA OBLAST 13.

Status žrtava, kao što je njihova starosna

ob i spol, smatran je otežavajudom

okolnošdu.

Ista okolnost je naveena kao otežavajuda u premetu Čepin.218

13.3.3.3.1.2. SISTEMATIČAN PRISTUP NANOŠENJU TJELESNE I MENTALNE BOLI

U predmetu Borovo, sistematičan način na koji je krivično jelo počinjeno219 sud je cijenio kao

otežavajudu okolnost prilikom omjeravanja kazne zatvora optuženom Jovanu Durčidu u trajanju

od 14 godina.220

13.3.3.3.1.3. BROJ ŽRTAVA

Među ostalim argumentima, u premetu Borovo veliki broj žrtava zločina opisan je kao

otežavajuda okolnost prilikom omjeravanja kazne zatvora optuženom Jovanu Durčidu u trajanju

od 14 godina.221

Veliki broj žrtava također je cijenjen kao otežavajuda okolnost kaa je u premetu Čepinoptuženom Freu Margušu izrečena kazna zatvora u trajanju o 14 goina: pretresno vijede

zaključilo je a činjenica a je 8 osoba ubijeno u samo 5 ana prestavlja otežavajudu

okolnost..222

13.3.3.3.1.4. STATUS ŽRTAVA

Status žrtava koje su uglavnom bile starije o 50

goina, među kojima i vije žene, smatran je

otežavajudom okolnosti za omjeravanje kazne

optuženom Freu Margušu u premetu Čepin.223

13.3.3.3.1.5. OKRUTNOST

Okrutnost je također smatrana otežavajudom okolnošdu u gore opisanom premetu Jurid. 224

Međutim, važno je napomenuti a je ubistvo poroice Olujid – u kojem je optuženi Mario Jurid

bio irektni učesnik jer je pucao i postavio eksploziv – smatrano brutalnim, zastrašujudim,

217Cerna, prvostepena presuda, str. 33.

218 Čepin, prvostepena presuda, str. 28.

219 Iz konteksta presue, su je smatrao a je sljeede ukazalo na „sistematičan pristup“ krivičnom jelu :

optuženi je nareio a se veliki broj zarobljenika smjesti u porum, a im se za vrijeme zatočeništva neaje hrana, a se rže u nečovječnim uvjetima i izlože prisilnom rau. Pore toga, optuženi Durčid nareio je da tokom cijelog perioa zatočeništva buu premladivani i ponižavani. Borovo selo, prvostepenapresuda, str. 3.220

Borovo selo, prvostepena presuda, str. 54.221

Ibid. 222

Čepin, prvostepena presuda, str. 28.223

Vidi 13.3.3.1.5. Specifičnosti u pogleu maloobnih počinitelja, Cerna, prvostepena presuda, str. 33.224

Vidi ibid.




57

Kaa postoje i otežavajude i olakšavajudeokolnosti, ali su otežavajude okolnosti veoma

teške, su nema obavezu a uzme u obzir i

olakšavajude okolnosti.

okrutnim i monstruoznim, što je cijenjeno kao otežavajuda okolnost prilikom omjeravanja

kazne.

Ista okolnost cijenjena je kao otežavajuda u velikom broju rugih premeta, kao što su premeti

Čepin i Borovo.225

13.3.3.3.1.6. RANIJA OSUĐIVANOST

Ranija osuđivanost prestavljala je otežavajudu okolnost u premetu Borovo u kojem je

optuženom Mlaenu Maksimovidu izrečena kazna zatvora u trajanju o seam goina.226

13.3.3.3.1.7. OSVETA KAO MOTIV

U presui u premetu Čepin navoi se a je prilikom omjeravanja kazne činjenica a je krivično

djelo počinjeno iz osvete cijenjena kao otežavajuda okolnost.

227

Isto je opisano u predmetu Dalj.228

13.3.3.3.2. UBLAŽAVANJE KAZNE

U daljem tekstu opisane su olakšavajude okolnosti u sudskoj praksi u Hrvatskoj.

U premetima u kojima postoje samo otežavajude okolnosti, bez olakšavajudih, otežavajude

okolnosti cijene se kao posebno otežavajude i

povlače težu kaznu.

Međutim, kaa postoje i otežavajude i

olakšavajude okolnosti, ali su otežavajude

okolnosti veoma teške, su nema obavezu a

uzme u obzir i olakšavajude okolnosti.229

13.3.3.3.2.1. OSOBNE PRILIKE

Olakšavajuda okolnost na strani optuženog Jovana Durčida u premetu Borovo je bila ta što je

otac dva sina.230

U premetu Cerna, činjenica a je optuženi poroičan i oženjen čovjek s voje jece cijenjena je

kao olakšavajuda okolnost.231

225 Čepin, prvostepena presuda; Borovo selo, prvostepena presuda.

226Borovo selo, prvostepena presuda.

227Čepin, prvostepena presuda.228

Županijski su u Osijeku, premet alj, br. K-42/07, prvostepena presuda od 21.04.2008.229

Cerna, prvostepena presuda, str. 33.230

Borovo selo, prvostepena presuda.



ODMJERAVANJE KAZNE

58

NASTAVNA OBLAST 13.

I u premetu alj, činjenica a je optuženi uzoran poroični čovjek ovela je o ublažavanja

kazne koja mu je izrečena.232

13.3.3.3.2.2. LOŠE MATERIJALNO STANJE

Činjenica a je optuženi suočen sa lošom materijalnom situacijom prestavljala je olakšavajudu

okolnost na strani optuženog Jovana Durčida u premetu Borovo.233

13.3.3.3.2.3. RANIJA NEOSUĐIVANOST

Činjenica a Neven Pupovac, optuženi u premetu Pupovac, nikaa ranije nije bio osuđivan,

cijenjena je kao olašavajuda okolnost.234

Ista okolnost je uzeta u obzir u predmetu Borovo, kao i u mnogim drugim predmetima.235

13.3.3.3.2.4. VOJNICI HV

Činjenica a je optuženi Fre Marguš iz premeta Čepin bio pripanik HV tokom rata ublažila je

najtežu kaznu za njega zbog časti koju ta pripanost nosi u sebi. 236 Pripadnost je predstavljala

olakšavajudu okolnost i u premetu Cerna.237 Pore toga, Norac je olikovan za učešde u ratu,

što je također smatrano olakšavajudom okolnošdu u premetu koji je vođen protiv njega.238

13.3.3.3.2.5. KRIVIČNO JELO UČINJENO NEČINJENJEM

Činjenica da je krivično jelo učinjeno nečinjenjem u premetu protiv Aemija i Norca, cijenjena je kao olakšavajuda okolnost.239

Sjetimo se a, prema zaključku Vrhovnog sua Republike Hrvatske, počinjenje krivičnog jela

„nečinjenjem“ iz člana 28. OKZ RH nastaje kaa počinilac propusti činjenje koje je bio užan

izvršiti.240

Vidi nastavne oblasti 9. i 10. za raspravu o počinjenju krivičnog jela nečinjenjem.

231

Cerna, prvostepena presuda.232Dalj , prvostepena presuda; vii također Županijski su u Zaru, premet Neven Pupovac, br. K-64/05,

prvostepena presuda od 19.5.2006.233

Borovo selo, prvostepena presuda.234

Neven Pupovac, prvostepena presuda.235

Vidi, npr. Borovo selo, prvostepena presuda.236

Čepin, prvostepena presuda.237

Cerna, prvostepena presuda.238

Županijski su u Zagrebu, Meački žep ( Ademi i Norac), predmet broj K-rz-1/06, prvostepena presudaod 30.5.2008.239

Ibid. 240

Vrhovni su Republike Hrvatske, premet Meački žep (Aemi i Norac), premet br.Kž-1008/08,

drugostepena presuda od 18.11.2009. str. 9.




59

13.3.3.3.2.6. KAJANJE

Kajanje za počinjeno krivično jelo smatra se olakšavajudom okolnošdu, kao u premetu

Cerna.241

13.3.3.3.2.7. STAROSNA DOB

Činjenica a je optuženi bio mlađi o 20 goina smatrala se olakšavajudom okolnošdu u

premetu Čepin.242

U premetu protiv Norca, činjenica a je imao samo 26 goina kaa je počinio krivično jelo

uzeta je za olakšavajudu okolnost.243

Činjenica a je Neven Pupovac imao 23 goine kaa je počinio krivično jelo je bila olakšavajuda

okolnost u predmetu koji se vodio protiv njega.

244

Starosna ob može biti ne samo olakšavajuda okolnost, nego je nekaa i obavezna okolnost za

omjeravanje blaže kazne. Kao što je gore opisano, Zakon o suovima za mlaež propisuje a

najteža kazna za maloljetnike može biti zatvorska kazna u trajanju od 12 godina, bez obzira na

težinu krivičnog jela.245 Ipak, sudska praksa nedosljedna je u tom smislu.246

13.3.3.3.2.8. NAREDBE PRETPOSTAVLJENIH

Činjenica a je optuženi izvršavao nečiju narebu obično se uzima za olakšavajudu okolnost. U

predmetu Petrinja protiv Jove Begovida, činjenica a je optuženi primio narebu o svogpretpostavljenog i na osnovu nje počinio krivično jelo je uzeta za olakšavajudu okolnost u ovom

premetu. U konačnici je osuđen na kaznu zatvora u trajanju o pet goina.247

U predmetu Čepin, optuženi je naveo a je počinio krivično jelo po naredbi svog

pretpostavljenog, te a bi stoga trebao biti oslobođen optužbe. Su je obrazložio a to ne može

biti valian razlog za oslobađajudu presuu s obzirom a Zakon o obrani propisuje a vojnik nije

užan izvršiti narebu ukoliko zapovjenik naređuje a se izvrši krivično jelo. Ipak, ova činjenica

može se iskoristiti kako bi se ublažila kazna.248 Pore toga, član 190. Osnovnog kaznenog zakona

Republike Hrvatske propisuje a počinilac ne može biti oslobođen ogovornosti za počinjenje

241Cerna, prvostepena presuda.

242 Čepin, prvostepena presuda.

243Meački žep, prvostepena presuda.

244Neven Pupovac, prvostepena presuda.

245Vidjeti dio 13.3.3.1.3.

246Vidjeti npr.,Marino Selo, drugostepena presuda, str. 7 BHS.

247 Županijski su u Sisku, Petrinja, premet br. K-25/06, prvostepena presuda od 25.04.2007.

248

Čepin, prvostepena presuda.



ODMJERAVANJE KAZNE

60

NASTAVNA OBLAST 13.

krivičnog jela na osnovu narebe, ukoliko se nareba onosila na počinjenje krivičnog jela

protiv međunaronog krivičnog zakona ili nekog rugog teškog krivičnog jela.249

U predmetu Miloš Lončar , Vrhovni sud potvrdio je presuu Županijskog sua u Osijeku koja je

ublažila kaznu jer optuženi nije izao narebu za granatiranje Osijeka, nego je izvršavao narebu

svojih pretpostavljenih.250 Također, u premeta protiv Žarka Tkalčevida, Županijski su u

Vukovaru uzeo je kao olakšavajudu okolnost činjenicu a je opuženi samo izvršavao narebe za

granatiranje Vukovara.251 Postupajudi u sklau sa Zakonom o obrani, su je ocjenio a naredba

za počinjenje krivičnog jela koju je izao pretpostavljeni nije obavezujuda za vojnike Hrvatske

vojske.252 Ipak, činjenica a je optuženi ilber jelovao po narebi uzeta je kao olakšavajuda

okolnost.253

13.3.3.3.2.9. VRIJEME KOJE JE PROTEKLO O POČINJENJA ZLOČINA

Sud je u predmetu Begovid zaključio a se vrijeme koje je prošlo o počinjenja krivičnog jela treba uzeti za olakšavajudu okolnost.254 Isto je potvrdio i Vrhovni sud Republike Hrvatske u

presudi protiv Ademija i Norca, u predmetu Meački žep.255

13.3.3.3.2.10. OKOLNOSTI KRIVIČNOG JELA

Činjenica a su lokaciju na kojoj je počinjeno krivično jelo napali Srbi (ista nacionalnost kao i

žrtve) te a je klima straha i nepovjerenja utjecala na optuženog, u premetu Čepin predstavljala

je olakšavajudu okolnost.256

13.3.3.3.2.11. RŽANJE OPTUŽENOG ZA VRIJEME SUĐENJA

Način na koji se optuženi ržao pre suom i njegovo učestvovanje u postupku uzeto je za

olakšavajudu okolnost u premetu Dalj .257

13.3.3.3.2.12. ZAKONSKE OSNOVE UBLAŽAVANJA KAZNE I POSEBNE OLAKŠAVAJUDE

OKOLNOSTI

Kazneni zakon u članu 57. stav 1, koji je veoma sličan članu 38. OKZ RH, glasi:

249Osnovni kazneni zakon Republike Hrvatske – OKZ RH (Narodne novine Hrvatske, br. 31/93).

250 Županijski su u Osijeku, Miloš Lonèar, premet br. K-18/02, prvostepena presuda od 12.6.2001.

251 Županijski su u Vukovaru, Željko Tkalčevid, premet br. K -38/99, prvostepena presuda od 11.4.2001.

252 Član 48. Zakona o obrani od 20.9.1991. (Narodne novine Hrvatske br. 49/1991).

253Čepin, prvostepena presuda, str. 28.

254Petrinja, prvostepena presuda.

255Medački žep, drugostepena presuda.

256Čepin, prvostepena presuda, str. 42.257

Dalj , prvostepena presuda.




61

Zakonske osnove za umanjenje kazne ispod propisane granice obuhvataju:

Bitno smanjenu uračunljivost (član 10. stav 2. OKZ RH); Prekoračenje granice nužne obrane (član 7. stav 3. OKZ RH);

Prekoračenje granice krajnje nuže i prisila (član 8. stav 3. OKZ RH);

Pokušaj činjenja krivičnog jela (član 17. stav 2. OKZ RH); i

Nepoznavanje zakona (član 15. OKZ RH).

Za informacije o konkretnim oblicima odbrane pogledajte i nastavnu oblast 11.

U predmetu Čepin, optuženi je tvrio a njegova smanjena uračunljivost treba biti o tolike

važnosti a mu zbog nje treba izredi oslobađajudu presuu. Međutim, su je smatrao a je, iako

je mentalna uračunljivost optuženog bila smanjena, on bio sposoban a razumije sve bitne

elemente krivičnog jela: a je krivično jelo bilo

usmjereno protiv civilnog stanovništva i a je bilo

u suprotnosti sa međunaronim pravom. Zbog

toga, optuženom nije izrečena oslobađajuda

presua, nego je njegova smanjena uračunljivost

uzeta u obzir, što je ovelo o umanjenja kazne.258

rugi optuženi, Tomislav ilber, tvrio je a je jelovao po prisilom ok je ubijao čovjeka.

Naveo je a je bio u strahu za vlastiti život i a mu je njegov naređeni Fre Mrguš prijetio a de

ga ubiti ukoliko on ne ubije zatvorenika. Sud Dilberovu izjavu nije smatrao pouzdanom i donio je

oluku a prijetnja ilberovog naređenog nije bila ovoljno ozbiljna, te a je optuženi ilber

mogao spasiti život žrtvi.259

U rugoj situaciji, su olučuje, bez informacija izvana, o postojanju posebnih olakšavajudih

okolnosti i da li svrha kažnjavanja može biti ostvarena i blažom kaznom. Na primjer, kaa postoje

samo olakšavajude ali ne i otežavajude okolnosti, su ih može smatrati posebno olakšavajudim

okolnostima koje obično rezultiraju blažom kaznom za optuženog. Optuženi ilber u p redmetu

258Čepin, prvostepena presuda.259

Ibid na str. 27.

Iako je mentalna uračunljivost optuženog

bila smanjena, on je i dalje bio sposoban

a razumije sve bitne elemente zločina.

Kazneni zakon – članak 51. stavak 7.

Zakonom propisana kazna za oređeno kazneno jelo može se ublažitiispo propisane granice kaa to zakon izričito propisuje, ili kaa su utvrida se s obzirom na postojanje naročito izraženih olakotnih okolnosti svrha

kažnjavanja može postidi i blažom kaznom o propisane.



ODMJERAVANJE KAZNE

62

NASTAVNA OBLAST 13.

Čepin osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od 3 godine buudi da su u predmetu koji se vodio

protiv njega postojale jeino olakšavajude okolnosti.260 Isto se odnosilo i na predmet Dalj u

kojem je optuženi osuđen na kaznu zatvora u trajanju o četiri godine.261

260Ibid.

261

Dalj , prvostepena presuda.




63

13.3.4. SRBIJA

13.3.4.1. OSNOVNE ODREDBE KRIVIČNOG ZAKONA SFRJ/SRJ O ODMJERAVANJU

KAZNE

Premeti ratnih zločina proistekli iz sukoba u bivšoj Jugoslaviji u Republici Srbiji bili suprocesuirani na osnovu zakona koji su bili na snazi u Republici Srbiji u vrijeme počinjenja krivičnih

djela za koje su okrivljeni teredeni, onosno, Krivičnog zakona SFRJ ili Krivičnog zakona SRJ ili na

osnovu Krivičnog zakona SRJ kao najblažeg zakona (što je objašnjeno u aljem tekstu).


U narednom poglavlju razmatraju se zakoni koji se mogu primijeniti na odmjeravanje

kazne u Srbiji. Sudovi u Srbiji primjenjuju zakon koji je bio na snazi u vrijeme kada su

krivična jela počinjena. Stoga se Krivični zakon SFRJ ili Krivični zakon SRJ primjenjuje

na zločine koji su počinjeni za vrijeme sukoba u bivšoj Jugoslaviji.

Ovo poglavlje onosi se isključivo na orebe ovog zakona. Pore toga, u mjeri u

kojoj je to poznato, navedena je izvjesna suska praksa kako bi se istakli različiti

faktori koje je sud uzeo u obzir prilikom odmjeravanja kazni.

Polaznike treba postadi a govore o premetima u koje su bili uključeni kako bi se

raspravljalo o načelima koje je su primijenio prilikom omjeravanja kazni.

Trebalo bi da polaznici ocijene specifičnosti premeta ratnih zločina u onosu nakazne izrečene u reovnim krivičnim premetima.

U svrhu ovih materijala, razmatrade se samo Krivični zakon SFRJ ili Krivični zakon SRJ.

Polaznike treba postadi na raspravu o načinu na koji bi suovi koji na ratne zločine

primjenjuju važedi krivični zakon trebalo da odmjeravaju kazne.

Polaznici se također mogu koristiti oglednim predmetom kako bi raspravljali o tome

na koji način bi njihovi omadi suovi izrekli kaznu za optužene u atom premetu i

koje bi elemente omadi suovi uzeli u obzir, a sve to na osnovu sažetka premeta.



ODMJERAVANJE KAZNE

64

NASTAVNA OBLAST 13.

Dana 27. aprila 1992. godine, Ustavom Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) precizirano je da se

smrtna kazna ne može primijeniti na krivična jela efinisana saveznim zakonom. 262 U to

vrijeme na snazi je bio Krivični zakon SFRJ.263

Član 37. Krivičnog zakona SFRJ (smrtna kazna) brisan je iz krivičnog zakonoavstva Srbije 16. jula

1993, kada je usvojen Zakon o izmjenama i dopunama Krivičnog zakona Savezne Republike

Jugoslavije.264 Član 38. stav 2. tog zakona propisuje a se za najteža krivična jela može izredi

kazna zatvora u trajanju od dvadeset godina.265

Zakon o izmjenama i opunama Krivičnog zakona SRJ iz 2001. unio je mogudnost izricanja kazne

zatvora u trajanju o četreset goina za oređena krivična jela, uključujudi i ona iz poglavlja o

ratnim zločinima.266

Stoga, prema Krivičnom zakonu SRJ, zakonu koji se primjenjuje kao najblaži za optužene, raspon

kazni za ratne zločine krede se između pet i 15 goina (što je propisano kao opšta gornja granica)

i 20 goina za najteža krivična jela ili za najteže oblike teških krivičnih jela.267

Orebe o omjeravanju kazne iz člana 41. Krivičnog zakona SRJ, uključujudi otežavajude i

olakšavajude okolnosti, ientične su onima iz Krivičnog zakona SFRJ. (vii gore, io 13.3.4.).

Novi Krivični zakonik, koji je usvojen 2005. i koji je stupio na snagu 1. januara 2006., previđa

omjeravanje kazni u rasponu između pet i 20 goina i 30 – 40 godina za na jteže oblike

oređenih krivičnih jela iz Poglavlja XXXIV (npr. genoci, zločini protiv čovječnosti, ratni zločini

protiv civilnog stanovništva, ranjenih ili bolesnih ili ratnih zarobljenika za vrijeme rata, oružanih

sukoba ili okupacije).

268

Ove odredbe ne primjenjuju se na krivična jela učinjena devedesetihgodina dvadesetog vijeka.

13.3.4.1.1. URAČUNAVANJE VREMENA PROVEDENOG U PRITVORU

Prema članu 50. Krivičnog zakona SRJ, vrijeme proveeno u privoru, kao i svako lišenje sloboe

u vezi s krivičnim jelom, uračunavaju se u izrečenu kaznu zatvora, maloljetničkog zatvora i

novčanu kaznu.

262 Službeni glasnik SRJ, broj 1/92.

263Vidjeti, npr. Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Zvornik, premet br. K.V. 5/2005,

prvostepena presuda od 29. maja 2008, str. 174-175.264

Službeni glasnik SRJ, br. 37/93; vidi Zvornik , prvostepena presuda str. 174 – 175.265

Vidi ibid str. 175.266

Službeni glasnik SRJ br. 61/2001; Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, premet br.K.V.6/2005, prvostepena presuda od 5. aprila 2007, str. 110.267

Krivični zakon SRJ, Poglavlje XVI čitati u vezi sa članom 38. 268

Krivični zakonik Srbije, Službeni glasnik Republike Srbije br. 85/2005, 88/2005, 107/2005, 72/2009,

111/2009, Poglavlje XXXIV čitati u vezi sa članom 45.




65

Vrijeme provedeno u pritvoru u nekoj stranoj zemlji

također se uračunava u izrečenu kaznu zatvora. U

predmetu Damir Sireta , okrivljeni je dio pritvora

proveo u Norveškoj,269 što je bilo uračunato u

izrečenu kaznu zatvora. U premetu Nena Malid

(Stari Majdan) , su je onio oluku a vrijeme koje je optuženi proveo u pritvoru u Vojnom suu

u Banja Luci, u decembru 1992. treba uračunati u izrečenu kaznu zatvora. Međutim, u premetu

Malid, sud je donio odluku da se vrijeme provedeno u pritvoru u Vojnom sudu u Banja Luci ne

može uračunati u vrijeme trajanja kazne zatvora jer sudu nisu dostavljeni nikakvi dokazi o tome

koliko je ana optuženi tamo proveo. Su je olučio a de pritvor uračunati naknano, nakon što

dobije potrebne podatke o vremenu provedenom u pritvoru u Banja Luci.270

13.3.4.1.2. URAČUNAVANJE VREMENA PROVEDENOG U PRITVORU MKSJ

Član 14.b Zakona o organizaciji i naležnosti ržavnih organa u postupku za ratne zločine, koji jeizmijenjen 2009. godine, propisuje a de vrijeme koje je lice provelo u pritvoru čekajudi na

suđenje pre MKSJ biti uračunato u kaznu koju izriče omadi su.

13.3.4.2. SPORAZUMI O PRIZNANJU KRIVICE

Skorije izmjene Zakonika o krivičnom postupku previđaju i mogudnost sklapanja sporazuma o

priznanju krivice. Nadalje, nakon izmjena i dopuna Zakona o organizaciji i naležnosti ržavnih

organa u postupku za ratne zločine iz 2009, u premetima ratnih zločina takvi sporazumi o

priznanju krivice mogu se sklapiti bez ograničenja za opšta krivična jela (a se za krivično jelo o

kojem je riječ može kazniti sa najviše 12 goina).271

Taj institut koji previđa Zakonik o krivičnom postupku u izvjesnoj mjeri rugačiji je od

pregovaranja o priznavanju krivice iz Pravilnika o postupku i dokazima MKSJ-a. Naime, previđa

se da sporazum o priznavanju krivice uvijek mora biti sačinjen u pisanom obliku, te da de

okrivljeno lice u potpunosti priznati krivično djelo za koje se tereti.272 Tužilac ima pravo oustati

o krivičnog gonjenja čak i za krivična jela koja nisu obuhvadena sporazumom o priznanju

krivice.273

269 Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, amir Sireta, premet br. K.V. 9/2008, prvostepena

presuda od 23.06.2009., str. 58.270

Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Nena Malid (Stari Majan), premet br. KV 3/2009,prvostepena presuda od 07.12.2009., str. 37. 271

Vidi Zakonik o krivičnom postupku Srbije, Službeni glasnik SRJ, br. 70/01 i 68/02 i Službeni glasnik RS, br.58/04, 85/05, 115/05, 49/07 i 20/09 ržavni zakon i njegove dopune iz 2009, Službeni glasnik RepublikeSrbije br. 72/09, član 282.a; vijeti također Zakon o organizaciji i naležnosti ržavnih organa u postupkuza ratne zločine, član 13b. 272

Vidjeti ZKP Srbije, član 282a.273

Ibid član 282b.

Vrijeme provedeno u pritvoru u nekoj

stranoj zemlji također se uračunava u

izrečenu kaznu zatvora.



ODMJERAVANJE KAZNE

66

NASTAVNA OBLAST 13.

Po pravilu, kazna s kojom su se saglasili i tužilac i okrivljeni ne može biti blaža o zakonskog

minimuma za krivično jelo koje se okrivljenom stavlja na teret.274 Kazna može biti manja o

onje zakonske granice samo u izuzetnim slučajevima:

[K]ada je to očigleno opravano značajem priznanja okrivljenog za razjašnjenje

krivičnog jela za koje se tereti, čije bi okazivanje bez takvog priznanja bilo

nemogude ili znatno otežano, onosno za sprečavanje, otkrivanje ili okazivanje

rugih krivičnih ela, onosno zbog postojanja naročito olakšavajudih okolnosti

iz člana 54. stav 2. Krivičnog zakonika.275

Na prvi pogle može se vijeti a ova zakonom previđena mogudnost može biti o velikog

značaja za premete ratnih zločina.

Za više informacija o sporazumima o priznanju krivice, pogleati raspravu u nastavnoj oblasti 12.

13.3.4.3. SUDSKA PRAKSA O ODMJERAVANJU KAZNE

Vijede za ratne zločine primjenjuje Krivični zakon SRJ kao zakon koji je blaži za optužene. O

ovome se nije posebno raspravljalo u svim presuama, iako neke presue, kao što su presue u

predmetima Nena Malid (Stari Majan) ili Damir Sireta, aju objašnjenje zašto je primijenjen

Krivični zakon SRJ umjesto Krivičnog zakona SFRJ ili trenutno važedeg Krivičnog zakon ika Srbije iz

2006. (više o privremenoj primjeni zakona pogleati u nastavnoj oblasti 5.).276

Kaa olučuje o kazni, su uzima u obzir stepen

učestvovanja i angažovanja u izvršenju krivičnog

djela.277 Na primjer, u predmetu Suva Reka,

pretresno vijede napravilo je razliku između

stepena učestvovanja pojeinaca koji su

učestvovali u izvršenju krivičnog jela, ističudi a

nisu svi pokazali jenak stepen učešda u izvršenju krivičnog jela. Žalbeno vijede zaključilo je da

je to obrazloženje, kao i pravljenje razlike u oređivanju kazne za saizvršioce, ogovarajude.278

U daljem tekstu razmatra se veliki broj predmeta kao oglednih predmeta, te ostale olakšavajude i

otežavajude okolnosti koje suovi u Srbiji uzimaju u obzir u premetima ratnih zločina.

274Ibid član 282b(2).

275Ibid član 282b(3).

276 Malid (Stari Majan), prvostepena presuda, str. 37.

277 Oeljenje za ratne zločine Apelacionog sua u Beograu, Suva Reka, premet br. Kž1 Po2 4/2010,

drugostepena presuda od 30.6.2010., deo 2.2.4., dostupan na http://www.bg.ap.sud.rs/cr/articles/sudska-praksa/pregled-sudske-prakse-apelacionog-suda-u-beogradu/krivicno-odeljenje/ratni-zlocini/kz1-po2-4-2010.html.278

Ibid .

Kaa olučuje o kazni, su uzima u

obzir stepen učestvovanja i

angažovanja u izvršenju krivičnog jela.

http://c/Users/Shalini/Documents/ICLS/Originals%20-%20Round%200/Ibid







67

13.3.4.3.1. PREDMET Š KORPIONI

U predmetu Škorpioni , Vede za ratne zločine Okružnog sua u Beograu izreklo je četvorici

optuženih za krivično jelo ratni zločin protiv civilnog stanovništva kazne zatvora u trajanju o 20

godina (dvojici optuženih), 13 i pet goina.279 Jednom okrivljenom izrečena je oslobađajuda

presudu. 280

Što se tiče jenog o optuženih kojem je izrečena kazna zatvora u trajanju o 20 goina

(Sloboan Meid), Vrhovni su Republike Srbije potvrio je zaključak Veda za ratne zločine. Tom

odlukom, Vrhovni sud naglasio je sljeede činjenice:

Optuženi je bio komanir jeinice Škorpioni;

Optuženi je naredio ubijanje civila;

a nije bilo te narebe, šest civila ne bi bilo ubijeno;281

Među žrtvama bilo je i maloljetnika; iCivili ni na koji način nisu oprinijeli oluci optuženog.282

Vrhovni su također je uzeo u obzir da su:

životi šest osoba, pogotovo onih maloljetnih, nezamjenljivi; i

žrtve bile nevine i a u atim okolnostima, nisu mogle utjecati na izvršenje narebe o

njihovom pogubljenju.283

Vrhovni je su zaključio a ostali razlozi, uključujudi

tu njegovu poroičnu situaciju, okolnosti rata injegov položaj komanira vojne jeinice, ne mogu

ublažiti presuu za Meida.284

Vrhovni su nalazi a je oluka Veda za ratne zločine

a izrekne najtežu kaznu opravana, zasnovana na

zakonu i da ne bi trebalo da bude umanjena.285 Vrhovni je su oao a bi se samo najtežom

kaznom za ovog optuženog mogla, u oređenoj mjeri, olakšati bol porodica preminulih i pokazati

poštovanje prema preminulima.286

U onosu na rugooptuženog, koji je osuđen na kaznu zatvora u trajanju o 20 goina (BranislavMeid), Vrhovni su je zaključio a su otežavajude okolnosti bile precijenjene.287 Vrhovni sud je

279 Škorpioni , prvostepena presuda, str. 3.

280Ibid str. 4-5.

281 Vrhovni su Srbije, Škorpioni, premet br. Kz I r.z. 2/07, rugostepena presua o 13.06.2008., str. 12.

282Ibid .

283Ibid , na str. 12-13.

284Ibid , na str. 13.

285Ibid , na str. 12-13.

286

Ibid , na str. 13.

Vrhovni sud je dodao da bi se samo

najtežom kaznom za ovog optuženog

mogla, u oređenoj mjeri, olakšati bol

porodica preminulih i pokazati

poštovanje prema preminulima.



ODMJERAVANJE KAZNE

68

NASTAVNA OBLAST 13.

zaključio a je postupanje optuženog kao saizvršioca krivičnog jela o manje važnosti o

postupanja Sloboana Meida koji je izao narebu.288 Uzimajudi u obzir olakšavajude okolnosti

vezane za njegov lični i poroični status (oženjen i ima jecu), kao i otežavajude okolnosti

(izvršenje narebe za ubistvo šest civila i nečovječno postupanje prema civilima), Vrhovni su je

optuženog osuio na kaznu zatvora u trajanju o 15 goina.289

Vrhovni su je potvrio kaznu zatvora u trajanju o 13 goina, za tredeoptuženog (Pero

Petraševid).290 Vrhovni su je zaključio a je Vede za ratne zločine tačno ocijenilo sve

olakšavajude i otežavajude okolnosti.291 Vrhovni su je napomenuo a je optuženi priznao

izvršenje jela koje mu se stavlja na teret, izrazio iskreno žaljenje i pozvao rugooptuženog a

prizna šta su uraili.292 Vrhovni su je smatrao a je time što je to uraio optuženi ao oprinos

u utvrđivanju činjeničnog stanja, ne samo u pogleu njegove uloge u ogađaju , nego i uloge

rugih optuženih.293 Vrhovni su je također napomenuo a je Vede za ratne zločine cijenilo i

ruge olakšavajude okolnosti kao što su lična i poroična situacija optuženog i njegovo ranije

ponašanje, kao i otežavajude okolnosti, uključujudi nečovječno postupanje prema žrtvama prijenjihovog pogubljenja.294 Vrhovni su je zaključio a je zatvorska kazna u trajanju o 13 goina

pravilno utvrđena i a je to jeina presua kojom se može postidi svrha kažnjavanja.295

U ponovljenom postupku, Vede za ratne zločine izreklo je Aleksanru Meidu istu kaznu zatvora

u trajanju o pet goina. Otežavajude okolnosti koje su uzete u obzir bile su starosna ob žrtava,

nečovječno postupanje prema njima i njihovo ponižavanje prije pogubljenja (snimanje zločina,

smijanje žrtvama prije pogubljenja), ok su olakšavajude okolnosti obuhvatile kajanje optuženog

i činjenicu a je otac maloljetnog jeteta. Su je također uzeo u obzir i orebe člana 24. stav 1.

Krivičnog zakona SRJ koji opušta blažu kaznu optuženom koji je samo pomagao i posticao

glavne učinioce.296 Vrhovni su Republike Srbije poržao je presuu po žalbi.297

13.3.4.3.2. PREDMET OV Č ARA

U predmetu Ovčara, Vede za ratne zločine optužene je oglasilo krivim za krivično jelo ratni

zločini protiv ratnih zarobljenika i semorici optuženih izreklo kaznu zatvora u trajanju o 20

godina, jednom okrivljenom kaznu zatvora od 15 godina, jednom okrivljenom kaznu zatvora od

13 godina, jednom okrivljenom kaznu zatvora od devet godina i jednom okrivljenom kaznu

287

Ibid .288Ibid .

289Ibid , na str. 13-14.



292Ibid , na str. 14-15.


294Ibid .

295Ibid .

296 Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Škorpioni (Aleksandar Meid), predmet br. K.V.8/2008,

prvostepena presuda nakon ponovljenog suđenja, 28. januar 2009, str. 17.297

Vrhovni su Srbije, Škorpioni (Aleksanar Meid), predmet br. Kz I r.z. 1/09, drugostepena presuda

nakon obnove sudskog postupka, 9. oktobar 2009, str. 6.




69

zatvora od šest goina, te vojici optuženih kaznu zatvora u trajanju o po pet godina.298 Vrhovni

sud izmijenio je prvostepenu presudu koja se odnosila na kaznu zatvora u trajanju od devet

godina i jednu od kazni zatvora u trajanju od 20 godina.299

U vezi s optuženom koju je Vede za ratne zločine osuilo na kaznu zatvora u trajanju o evet

goina, Oeljenje za ratne zločine Apelacionog sua u Beograu naglasilo je a pretresno vijede

nije cijenilo činjenicu a je optužena ispoljila istrajanost i neobuzanost prilikom počinjenja

krivičnog jela time što je zlostavljala i ubila čovjeka tvredi a joj je ao otkaz samo zato što je

bila druge nacionalnosti.300 Apelacioni su je zaključio a takvo ponašanje treba smatrati

otežavajudom okolnošdu i da treba izredi težu kaznu, te je optužena osuđena na kaznu zatvora u

trajanju od 11 godina.301 Vrhovni su je naveo a je ova kazna proporcionalna težini krivičnog

jela i svim okolnostima po kojima je krivično jelo počinjeno, kao i ličnim okolnostima

optužene i svrsi kazne.302

U onosu na jenog o optuženih koji je osuđen na kaznu zatvora u trajanju o 20 goina,Apelacioni su je zaključio a je trebalo izredi blažu kaznu.303 Prema mišljenju Apelacionog sua,

raspravno vijede nije prialo ovoljno važnosti sljeedim olakšavajudim okolnostima:

Optuženi nije otpočetka bio uključen u oružane sukobe u Vukovaru; i

Optuženi je izbjegavao rat jer je bio ijete iz miješanog braka.304

Prema zaključku Apelacionog sua, to je značilo a je potrebna blaža kazna a bi se postigla

svrha kažnjavanja.305 Stoga je Apelacioni sud smanjio kaznu zatvora na 15 godina.306

U vezi s ostalim optuženima, Apelacioni su je zaključio a je pretresno vijede pravilno utvrdilo iolakšavajude i otežavajude okolnosti.307

Olakšavajude okolnosti obuhvatile su:

Poroične okolnosti optuženog;

Zdravstveno stanje; i

To što nije bio ranije kažnjavan.308

298 Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Ovčara, premet br. K.V.4/2006, prvostepena presua

nakon ponovljenog suđenja, 12. mart 2009, str. 1-12.299

Oeljenje za ratne zločine, Apelacioni su u Beograu, Ovčara, premet br. PO2-1/2010, drugostepenapresuda, 14-23. juni 2010, tr. 1, 184.300

Ibid , na str. 189.301

Ibid .302

Ibid .303

Ibid , na str. 190.304

Ibid .305

Ibid .306

Ibid .307

Ibid , na str. ¶ 185.



ODMJERAVANJE KAZNE

70

NASTAVNA OBLAST 13.

Otežavajude okolnosti obuhvatile su :

istrajanost u počinjenju zločina;

neobuzdanost;

činjenicu a je najmanje 200 osoba (žrtava) ubijeno;

ob i spol žrtava; i

način na koji su ubijene osobe pokopane.

13.3.4.3.3. PREDMET LEKAJ

U predmetu Lekaj , optuženi je osuđen za krivično jelo ratni zločini protiv civilnog stanovništva i

to na kaznu zatvora u trajanju od 13 godina.309 Vrhovni sud Republike Srbije smatra da je Vede za

ratne zločine pravilno utvrdilo i cijenilo sve olakšavajude i otežavajude okolnosti.310

Olakšavajude okolnosti obuhvatile su :

činjenicu a je optuženi imao 20 goina u vrijeme počinjenja krivičnog jela; i

činjenicu a je optuženi bio oženjen i otac petogoišnjeg jeteta.311

Otežavajude okolnosti uključivale su :

težinu posljeica krivičnog jela, s obzirom a se tri osobe još uvijek voe kao nestale;

narušeno mentalno zravlje preživjelih žrtava;

činjenicu a su žrtve iseljene sa Kosova i Metohije; i

bezobzirnost za vrijeme počinjenja krivičnog jela, s obzirom na činjenicu a je u tokubilo vjenčanje i težinu poniženja uzrokovanog obeščašdenjem nevjeste.312

S druge strane, Vrhovni sud nije uzeo u obzir a su optuženi bili pripanici „Cipat“ grupe unutar

OVK, a koja je bila zaužena za uspostavljanje nezakonitih zatvora za srpsko i drugo nealbansko

stanovništvo, kao otežavajudu okolnost, jer ova činjenica nije dokazana tokom postupka.313

Nadalje, Vrhovni sud odbacio je navode da je druge okolnosti trebalo cijeniti kao otežavajude

okolnosti, uključujudi propust a se jeluje u sklau sa zahtjevima međunarone zajenice da se

preda oružje i demilitarizuje OVK, jer je smatrao da ove okolnosti prestavljaju bide krivičnog

djela, te nisu mogle biti uzete u obzir prilikom odmjeravanja kazne.314

308Ibid .

309Vrhovni sud Srbije, Lekaj, predmet br. Kz.I RZ 3/06, drugostepena presuda, 26. februar 2007, str.1.

310 Ibid , na str. 15.

311Ibid

312Ibid

313Ibid na str. 14

314

Ibid na str. 14-15.




71

13.3.4.3.4. OSTALE OLAKŠAVAJUDE OKOLNOSTI U SUDSKOJ PRAKSI

Tužilac za ratne zločine uložio je žalbu na jenu o najčešdih olakšavajudih okolnosti, onosno

činjenicu a optuženi ima poroicu ili a ranije nije bio osuđivan.

U žalbi na presudu u predmetu Suva Reka, tužilac je

tvrio a su to zajeničke okolnosti svake prosječne

osobe, pa im ne bi trebalo priavati oatna težina kao

olakšavajudim okolnostima. Apelacioni su nije

prihvatio ponesak tužilaštva i potvrio je relevantnost

tih olakšavajudih okolnosti.315

U rugim premetima koji su vođeni pre prvostepenim vijedem i vijedem/ojeljenjem za ratne

zločine, olakšavajude okolnosti uključivale su :

Starosnu ob optuženog u vrijeme počinjenja krivičnog jela (u vrijeme počinjenja

krivičnog jela, optuženi je imao između 18 i 21 goinu)316

Lične prilike:

o poroična situacija optuženog (optuženi je bio razveen i otac voje maloljetne

djece);317

o finansijski problemi (kao što su neposjeovanje nekretnina, skromna plada za

prilike u Norveškoj u kojoj je optuženi živio318, ili bez stalnog zaposlenja319) i

izbjeglički status optuženog;320

o invalinosti optuženog;321

jelomično priznanje krivice (optuženi je priznao a se nalazio na mjestu krivičnog jela za vrijeme počinjenja krivičnog jela);322

ponašanje nakon krivičnog jela (pomaganje žrtvi a primi meicinsku pomod);323

315Suva Reka, drugostepena presuda, dio 2.2.4 i 2.3.2.

316 Vrhovni su Srbije, Zvornik I (Korac i Slavkovid), premet br. Kz. I RZ 3/08, rugostepena presua,

8.4.2009., str. 15 (u žalbenim postupku ublažavanje kazne za jenog o optuženih sa 13 na 9 goinazatvora); Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Poujevo II (Đukid i rugi) premet br. K.V.4/2008, prvostepena presuda, 18.6.2009., str. 60 (potvrđeno u žalbenom postupku).317

Oeljenje za ratne zločine, Apelacioni su u Beograu, amir Sireta, premet br. Kž1 Po2 2/2010,

drugostepena presuda, 24. juni 2010. (kazna zatvora smanjena sa 20 na 15 godina), dostupno na:http://www.bg.ap.sud.rs/cr/articles/sudska-praksa/pregled-sudske-prakse-apelacionog-suda-u-beogradu/krivicno-odeljenje/ratni-zlocini/kz1-po2-2-2010.html.318

Ibid .319

Nena Malid (Stari Majdan), prvostepena presuda, str. 36.320

Ibid , Damir Sireta, rugostepena presua; Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, BoroTrbojevid (Velika Peratovica), predmet br. K.V.5/08, prvostepena presuda, 27.5.2009., str. 29 (potvrđeno užalbenom postupku). 321

Vede za ratne zločine Okružnog sua u Beograu, Zravko Pašid (Slunj), premet br. K.V 42/07,prvostepena presuda, 8.6.2008., str. 43 (potvrđeno u žalbenom postupku). 322

Suva Reka, drugostepena presuda, dio 2.3.2.323

Oeljenje za ratne zločine, Viši su u Beograu, Meak (Lazid i drugi), predmet br. K. Po 2, 36/2010,

drugostepena presuda, 23.6.2010., str. 47 (potvrđeno u žalbenom postupku).

Jean o najčešdih olakšavajudih

okolnosti je činjenica a optuženi

ima porodicu ili da nije prethodno

bio osuđivan.



ODMJERAVANJE KAZNE

72

NASTAVNA OBLAST 13.

sažaljenje prema taocima ;324

izraženo kajanje za vrijeme suđenja;325 i

bitno smanjena uračunljivosti optuženog (bitno smanjena uračunljivost ), koja je

istovremeno direktna osnova za ublažavanje kazne prema članu 12. stav 3. Krivičnog

zakona SRJ.326

U premetu Trbojevid, su je obio a kao olakšavajudu okolnosti uzme u obzir lične

karakteristike optuženog, a je on obar, miran i nenasilan čovjek. Su je obrazložio a se te

karakteristike onose na optuženog prije nego što je krivično jelo počinjeno, i da u vanrednom

kontekstu rasprostranjenog nasilja i sukoba u kojem se krivično jelo dogodilo, čak i nenasilna

osoba može počiniti krivično jelo.327

Skup olakšavajudih okolnosti može prerasti u izrazito olakšavajudu okolnost koja ovoi o

izricanja kazne ispo onje granice propisane za ratne zločine (što je opušteno prema članu 42.

i 43. Krivičnog zakona SRJ).328

13.3.4.3.5. OSTALE OTEŽAVAJUDE OKOLNOSTI U SUDSKOJ PRAKSI

Neke o otežavajudih okolnosti u suskoj praksi prvostepenog i žalbenog vijeda/ojeljenja zaratne zločine obuhvataju:

raniju osuđivanost za rugo krivično jelo329 (ali, protok vremena nakon osude uzet de se

u razmatranje kao otežavajuda okolnost)330;

lični motiv (kao što je osveta za ubijenog brata), i nacionalnost žrtava;331

ranjivostoštedenih lica

:o starosna dob oštedenih lica (uz maloljetnike, uključujudi i ijete staro 9

mjeseci),332 ili njihova mlaost, uz način na koji se postupalo s njima (što

uključuje pretres jece i bacanje njihovih igračaka);333

o pol oštedenih (koje su bile žene, uključujudi i trudnicu);334

324Boro Trbojevi d (Velika Peratovica), prvostepena presuda, str. 29.

325 Nena Malid (Stari Majdan), prvostepena presuda, str. 36.

326Ibid na str. 37 (potvrđeno u žalbenom postupku).

327

Boro Trbojevi d (Velika Peratovica), prvostepena presuda, str. 30.328 Meak (Lazid et al.), rugostepena presua, str. 47.

329Suva Reka, drugostepena presuda, dio 2.1.3.

330 Meak (Lazid et al.),rugostepena presua, str. 47.

331 Oeljenje za ratne zločine, Viši su u Beograu, Španovid (Stara Graiška), premet br. K-Po2 32/2010,

prvostepena presua, 25. juni 2010,str. 36 (potvrđeno u žalbenom postupku). 332

Vede za ratne zločine, Okružni su u Beograu, Suva Reka (Mitrovid et al). premet br. K.V. 2/2006,prvostepena presuda, 23 april 2009., str. 189.333

Odeljenje za ratne zločine, Apelacioni su u Beograu, Đukid (Poujevo II), premet br. Kž1 Po2 2/2011,rugostepena žalba poslije ponovljenog postupka, 11. februar 2011, ostupno nahttp://www.bg.ap.sud.rs/cr/articles/sudska-praksa/pregled-sudske-prakse-apelacionog-suda-u-beogradu/krivicno-odeljenje/ratni-zlocini/kz1-po2-2-2011.html.334

Suva Reka (Mitrovi d i rugi ) prvostepena presuda, str. 189.




73

karakteristike oštedenog (žrtva je bila ljekar, posveden svom rau, pomagao i civilima i

ranjenim borcima);335

teške posljedice: činjenice a su preživjeli oštedeni ostali bez majke, brade i sestara, i

zadobili teške povrede sa trajnim posljedicama;336

činjenica a je policajac, čija je užnost bila a štiti građane Republike Srbije, počinilac

krivičnog jela ratni zločin protiv civilnog stanovništva srpske nacionalnosti;337 i

način na ko ji je kazneno jelo počinjeno:

o upornost i olučnost u počinjenju krivičnog jela (pri čemu je ubistvo izvršeno

kroz nekoliko fizičkih postupaka);338

o teško nepoštivanje oštedenih (kao što je postavljanje tijela ubijenih u obliku

latiničnog slova 'U' što znači ustaša);339

o obmanjivanje oštedenog koji je bio ljekar spreman a liječi ranjene;340

o višestruke ranje kojima je krivično jelo počinjeno.341

Prvostepeni sudovi uzeli su u obzir i činjenicu a su civili bili predmet napada kao otežavajuduokolnost za krivično jelo ratni zločini protiv civilnog stanovništva iz člana 142, iako to ved

predstavlja bide ovog krivičnog jela,342 a što je potvrđeno u žalbenom postupku.343

Polaznici treba da imaju na umu da razmatranje bida krivičnog jela kao otežavajudeg faktora

odstupa od sudske prakse MKSJ-a.344

335 Zravko Pašid (Slunj), prvostepena presuda, str. 42-43 (potvrđeno u žalbenom postupku)

336

Ibid. 337Ibid.

338 Nena Malid (Stari Majdan), prvostepena presuda, str. 36.

339Ibid na str. 36 (potvrđeno u žalbenom postupku).

340 Zravko Pašid (Slunj), prvostepena presuda, str. 42-43 (potvrđeno u žalbenom postupku).

341 Boro Trbojevid (Velika Peratovica), prvostepena presua, str. 29 (potvrđeno u žalbenom postupku).

342Ibid.

343 Vrhovni su Srbije, Boro Trbojevid (Velika Peratovica), premet br. Kz.I RZ 2/09, drugostepena presuda

od 24. novembra 2009., str. 6.344

Vidi, npr.,Blaškid , AJ, para. 693; eronjid , AJ, para. 106 – 7. Također vii, Milan Simid , TJ (Osuđujudapresuda), para. 70; Mrđ a, TJ (Osuđujuda presua); para. 46, kojim se opovrgava da se činjenica a su civilibili predmet napada može uzeti kao otežavajuda okolnost u izricanju kazne za zločine protiv čovječnosti za

koje je ved potrebno da postoji napad na civilno stanovništvo kao element krivičnog jela.



ODMJERAVANJE KAZNENASTAVNA OBLAST 13.

13.4. DODATNA LITERATURA

13.4.1. ČLANCI

Dana, S., Beyond Retroactivity to Realizing Justice: a Theory on the Principle of Legality inInternational Criminal Law Sentencing / Od retroaktivnosti do ostvarivanja pravde ,

JOURNAL OF CRIMINAL LAW AND CRIMINOLOGY, Vol. 99, br. 4, 2009.

Dana, S., Genocide, Reconciliation and Sentencing in the Jurisprudence of the ICTY /

Genocid, pomirenje i odmjeravanje kazne u sudskoj praksi MKSJ, priredili Ralph Henham

& Paul Behrens (urednici). THE CRIMINAL LAW OF GENOCIDE: INTERNATIONAL, COMPARATIVE, AND

CONTEXTUAL ASPECTS (Ashgate Publishing Group 2007.).

’Ascoli, S., SENTENCING IN INTERNATIONAL CRIMINAL LAW: THE UN AD HOC TRIBUNALS AND

FUTURE PERSPECTIVES FOR THE ICC /ODMJERAVANJE KAZNE U MEĐUNARONOM KRIVIČNOM PRAVU:

AD HOC TRIBUNALI UN I BUUDE PERSPEKTIVE ZA MKS (Oxford University Press, 2011.).

Harmon, M. and Gaynor, F., Ordinary Sentences for Extraordinary Crimes/ Obične kazneza neobične zločine, 5 JOURNAL OF INTERNATIONAL CRIMINAL JUSTICE 683 (Oxford UniversityPress, 2007.).

Holá, B., Smeulers, A., and Bijlevend, C., International Sentencing Facts and Figures:

Sentencing Practice at the ICTY and ICTR /Činjenice i statistike u omjeravanju kazne u

međunaronom pravu: prakse MKSJ i MKSR , 9 JOURNAL OF INTERNATIONAL CRIMINAL JUSTICE

2 (Oxford University Press, 2011.).

Olusanya, O., SENTENCING FOR WAR CRIMES AND CRIMES AGAINST HUMANITY / KAŽNJAVANJE ZA

RATNE ZLOČINE I ZLOČINI PROTIV ČOVJEČNOSTI (EUROPA LAW PUBLISHING, 2005.).

Nemitz, J. C., The Law of Sentencing in International Criminal Law: The Purposes of

Sentencing and the Applicable Method for the Determination of the Sentence / Zakon oizricanju kazne u međunaronom kaznenom pravu: Svrha izricanja kazne i Promjenjivametoa za oređivanje kazne, 4 INTERNATIONAL CRIMINAL LAW REVIEW 431 (2004.).

Sieber, U., The Punishment of Serious Crimes. Volume 2: Country Reports / Kažnjavanjeteških krivičnih jela: Volumen 2: Izvještaji iz zemalja. SCHRIFTENREIHE DES MAX-PLANCK-INSTITUTS FÜR AUSLÄNDISCHES UND INTERNATIONALES STRAFRECHT, Unterreihe "Arbeitsberichte".(Freiburg i.Br. 2004)

UNICRI i MKSJ, Enforcement of Sentences, ICTY MANUAL ON DEVELOPED PRACTICES /Izvršenje kazni, MKSJ PRIRUČNIK O RAZVIJENIM SUDSKIM PRAKSAMA, str. 151, (2009.). Dostupnona:

http://www.icty.org/x/file/About/Reports%20and%20Publications/manual_developed_practices/icty_manual_on_developed_practices.pdf .

http://www.icty.org/x/file/About/Reports%20and%20Publications/manual_developed_practices/icty_manual_on_developed_practices.pdf



