Gospodarka Odpadami

a)

b)

OPAKOWANIA

a)

b)

Jak wskazują dane szacunkowe opracowane przezCentralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań wWarszawie, w roku 2000 wytworzono ich około 3,4 mlnton, a prognoza na 2007 r. przewiduje wzrost do 4,8 mlnton. Największy udział w ogólnej masie odpadówopakowaniowych stanowią odpady z papieru i tekturyoraz szklane, następnie z tworzyw sztucznych i drewna.W Polsce praktycznie do 2002 r. odzysk odpadówopakowaniowych prowadzony był przede wszystkim jakorecykling materiałowy, gdyż nie stosowano na szersząskalę recyklingu organicznego (kompostowania) ichemicznego oraz termicznych metod przekształcaniaodpadów.

a)

b)

a)

b)

Zbiórka i recykling odpadów i złomu pozwalagospodarce niemieckiej zaoszczędzić około 3,7 mldEURO rocznie. Według niemieckiego instytutu badań nadgospodarką (IW), recykling pozwala zaoszczędzić 20%kosztów związanych z zaopatrzeniem w surowce i 3%importu energii.

Aż 2,3 mld EUR zaoszczędza się wykorzystujączłom w produkcji stali, a 700 mln EUR dziękiwykorzystaniu aluminium. Wykorzystanie materiałówodpadowych, np. starych opon, jako paliw, dajeniemieckiej gospodarce oszczędności rzędu 340 mln EURrocznie. Wskaźnik recyklingu opakowań szklanychwynosi 87,7%, papierowych - również 87,7%, z blachybiałej - 81,6%, aluminiowych - 72,3%, opakowań ponapojach - 64,4%, a z tworzyw sztucznych - 53,8%.Niemcy mogą pochwalić się najwyższym wskaźnikiemrecyklingu na świecie.

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

Struktura masy opakowań wprowadzonych na rynek i podlegających obowiązkowi recyklingu

a)

b)

Masa odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi ogółem) w latach 2002–2004

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

ORGANIZACJA ODZYSKU Zarządzanie procesem odzysku

poprzez umowy z poszczególnymi uczestnikami łańcucha

PRODUCENT PAKUJĄCY TOWAR

HANDEL I DYSTRYBUCJA

KONSUMENT PRODUKTU

PRZEDSIĘBIORSTA KOMUNALNE

Selektywna zbiórka odpadów

ZAKŁAD RECYKLINGU

PRODUCENT SUROWCA NA OPAKOWANIE

PRODUCENT OPAKOWANIA

UMOWY

Promocja opakowań przydatnych do

recyklingu

Promocja selektywnej zbiórki odpadów

UMOWY

UMOWY

UMOWY

UMOWY

Poprawny łańcuch obiegu opakowań

a)

b)

a)

b)

Schemat systemu zagospodarowania opakowań w Unii

Europejskiej

Producenci opakowań

Napełniający opakowania

Zakłady recyklingu surowców wtórnych

Handel

Konsumenci

Zakłady usług komunalnych

Umowy Przepływ środków finasowych

Dyrektywa

Polski system gospodarki opakowaniami

MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA

GMINA

ZAKŁADY PRZETWÓRCZE

Przedsiębiorcy, którzy przekazali obowiązek recyklingu

Przedsiębiorcy realizujący obowiązek recyklingu samodzielnie

Przedsiębiorcy, którzy nie wywiązali się z obowiązków recyklingu

SEGREGACJA SEGREGACJA

KOMPOSTOWANIE

SPALARNIE (odzysk energii)

SKŁADOWISKA

Firmy odbierające odpady

PRZYGOTOWANIE DO PRZETWÓRSTWA

Pojemniki do selektywnej zbiórki

Odbiór odpadów komunalnych

MIESZKAŃCY JEDNOSTKI HANDLOWE

ORGANIZACJA ODZYSKU S.A. II

ORGANIZACJA ODZYSKU S.A. I

PODMIOTY, W KTÓRYCH POWSTAJĄ ODPADY

WFOŚ I GW

NFOŚ I GW

Opłata produktowa

Opłaty recyklingowe pobierane przez

organizacje

Surowce wtórne

Opakowania poużytkowe

Opłaty opakowaniowe

Środki z opłat pobieranych przez

organizacje odzysku

Środki z opłaty produktowej

Odpady ostateczne

Odpady nieprzydatne do recyklingu

Odpady przydatne do recyklingu

Odpady opakowaniowe

NFOŚ I GW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚ I GW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Sposoby wypełniania przez przedsiębiorców obowiązku recyklingu

Przedsiębiorcy samodzielnie realizujący obowiązek recyklingu

Przedsiębiorcy przekazujący obowiązek recyklingu organizacji odzysku

Przedsiębiorcy, którzy nie wywiązali się z obowiązku recyklingu

Organizacja Odzysku

Marszałek Województwa

Zakład Przetwórczy

Opłata produktowa

Opłata recyklingowa

Odpady opakowaniowe

Karta przekazania odpadu

a)

b)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Opa

kow

ania

- ra

zem

Twor

zyw

a sz

tucz

ne

Alum

iniu

m -

poj.

mni

ejsz

a niż

300l

.

Blac

ha b

iała

i le

kka

Pap

ier

i tek

tura

Szkło

gos

poda

rcze

,po

za a

mpu

łkam

i

Opa

kow

ania

zm

ater

iałó

wna

tura

lnyc

h (d

rew

noi t

ekst

ylia

)

Opa

kow

ania

wie

lom

ater

iało

we

Pozi

om re

cykl

ingu

[%]

2002

20032004

200520062007

LataZakładane przez Rząd poziomy recyklingu odpadów

opakowaniowych

a)

b)

UNIESZKODLIWIANIE

OSTATECZNE USUWANIE

RECYCLING

MINIMALIZACJA

UNIKANIE

ODPOWIEDNI KIERUNEK

ZMIAN

MINIMALIZACJA

UNIKANIE

UNIESZKODLIWIANIE

OSTATECZNE USUWANIE

PRZEBUDOWA SYSTEMU

OBECNY DOCELOWY

ZMIANA SYSTEMU GOSPODARKI OPAKOWANIAMI

WSPOMAGANIE ADMINISTRACYJNE

PRZY BRAKU STABILIZACJI SYSTEMU

RECYCLING

a)

b)

Co z tworzywami?

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

a)

b)

Tworzywa biodegradowalne

a)

b)

Torby na zakupy: Nowe tworzywo Ecovio® składa się w 45% z polikwasu mlekowego PLA -

materiału otrzymanego ze zboża kukurydzy. Inny komponent tego biodegradowalnego tworzywa -Ecoflex® będzie otrzymywany z

wyrobów petrochemicznych.

a)

b)

Amcor PET Packaging wprowadza butelki z materiałów odnawialnych.

Amcor PET Packaging we współpracy z firmami Husky i

NatureWorks LLC zaprojektował i wyprodukował preformy, a

następnie butelki stworzone z biodegradowalnego materiału,

opartego na polikwasie mlekowym PLA. Butelki oparte na tego typu materiale rozkładają się w ciągu

75-80 dni.

a)

b)Plantic

a)

b)

Oznaczenia

a)

b)

Opakowania Tetra Pak

a)

b)

Typowy skład opakowania na napoje: a) budowa opakowania, b) Mleko w opakowaniu Tetra wedge

1. Polietylen 2. Polietylen 3. Folia aluminiowa 4. Polietylen 5. Papier 6. Polietylen

a)

b)

Sprzedaż na światowym rynku opakowań w roku 2004

Materiały stosowane na opakowania żywności

Szk ło5%

Drewno7%Metal

17%

Two. sztuczne

28%

Papier i karton

43%

Światowe wykorzystanie poszczególnych materiałów w branży opakowań spożywczych

0 50 100 150 200

Inne

Szkło

Metal

Tworzywa elastyczne

Tworzywa sztywne

Papier i karton

2003 2009

mld USD

W celu ograniczenia obciążenia środowiska naturalnegokonieczne jest wprowadzenie odpowiednich regulacjiprawnych i zarządzeń. W Unii Europejskiej wprowadza sięm.in. następujące kryteria tzw. trzech „Re”:

Reduction at source - ograniczenie do niezbędnejilości opakowań oraz ich wielkości i objętości,

Reuse - ponowne używanie tych samych opakowań,

Recycling - wtórne przetwarzanie opakowań.

W porównaniu z innymi rodzajami opakowań, opakowania kartonowe TetraPak posiadają dodatkowe zalety, ważne z punktu widzenia handludetalicznego i konsumenta:

- hermetyczność (ochrona przed bakteriami),

- nieprzepuszczalność światła (ochrona witamin wrażliwych na światło),

- wysoka higiena (jednorazowość),

- lekkość (ekonomiczne wykorzystanie surowców - w 27 gramoweopakowanie można zapakować 1 litr produktu), stąd maksymalnaoszczędność energii podczas transportu - opakowanie stanowi jedynie 5%wagi całego ładunku),

- funkcjonalność (różne pojemności i kształty oraz plastikowe zamknięciaumożliwiające wielokrotne otwieranie i zamykanie),

- zwarta forma i łatwość magazynowania (minimalne zużycie przestrzenimagazynowej i wygodne do paletyzowania - moduł europejskiego standardumiędzynarodowej palety ładunkowej),

- bezpieczeństwo (nietłukliwe).

Alternatywne metody recyrkulacji opakowań Tetra Pak

b)

SKŁA D O W A N IE N A W Y SY P ISK U

SP A L A N IE C AŁY C H O PA K O W AŃ

R O ZD R A B N IA N IE C AŁY C H O PA K O W AŃ

- p łyty izolacyjne - m eb le

O D D ZIE L A N IE SKŁA D N IK Ó W

SPA L A N IE

F O L IA A L U M IN IO W A

PA PIE R I PO L IE T Y L E N

cykl zam kn ięty

W Y K O R ZY ST A N IE A L T E R N A T Y W N E - tab . 2

cykl o tw arty

ZB IE R A N IE O P A K O W AŃ

O D P A D Y P O O P A K O W A N IA C H

O D PA D Y P O O P A K O W A N IA C H N A N A P O JE

N O W E O PA K O W A N IA

O D D Z IE L E N IE O P K O W AŃ PO

N A PO JA C H

collecting „at source”

collecting

autom ated sorting

lub

spalanie 2 ton opakow ań = energi ze spalenia 1 tony ropy

40 - 41 M J/kg odpadów

odpady innego rodzaju

P O L IE T Y L E N

M IE SZA N IN A F O L II A L U M IN IO W E J

I PO L IE T Y N O W E J

O D D Z IE L A N IE SKŁA D N IK Ó W

ZB IE R A N IE O PA K O W AŃ PO N A PO JA C H O D

K O N SU M E N T Ó W

W T Ó R N A M A SA P A PIE R N IC ZA

W Y K O R ZY ST A N IE

Zbieranie i Sortowanie

Maszynowe

Ręczne

1 2

3 4

5 6

Etapy produkcji płyt TECTAN

1. Pudełka poużytkowe

2. Rozformowanie pakietu

3. Rozdrabnianie

4. Stacja formująca płytę

5. Prasowanie płyty 6. Chłodzenie płyty

7. Płyta po ufromowaniu

8. Obcinanie obrzeży

9. Gotowe płyty

Etapy produkcji płyt TECTAN:

- rozdrobnienie pudełek poużytkowych na ścinki o średnicyokoło 5 mm,

- formowanie płyty, ogrzewanie i prasowanie ścinków (170°C,ciśnienie 20-30 KG/cm2),

- chłodzenie uformowanej płyty,

- przycinanie płyty na odpowiednie formaty.

Elementy uzyskane przez dalsze przetwarzanie – wtryskiwanie z zastosowaniem odpadów z opakowań jako wypełniacza

Przedmioty codziennego użytku

Schemat technologii utylizacji opakowań Tetra Pak realizowanej w NESA S.A. w Hiszpanii

Produkcja

papieru

Zasobnik z mieszadłem do rozwłókniania i

oddzielania masy celulozowej

Spalanie

500 kg papieru

typu kraft

1000 kg opakowań poużytkowych TETRA Brik

Suszenie papieru

H2O obieg zamknięty

35 kg AL LDPE i AL

celuloza

ciepło

Pojedynczy segment systemu Regenex: 1 – strumień masy opakowań kombinowanych, 2 – strumień wody (natężenie przepływu około 4 l/min), 3 – układ

obracających się w przeciwne strony perforowanych bębnów, 4 – włókna papierowe do dalszego przetwarzania

Cylindry Opakowania Tetra Pak Odrzut folii aluminiowej i polietylenu

1 2 3

4

Klasyczne rozwłóknianie opakowań aseptycznych (tylko rozwłókniacze o dużej intensywności rozwłókniania: a) masa w rozwłókniaczu, b)

oddzielone aluminium i polietylen

a)

b)

Separacja grawitacyjno - indukcyjna

Materiał ferromagnetyc z ny

Materiał p aramagnetyc z ny

Frakcja bogata w

aluminium

Dozowanie

Bęben magnetyczny

Taśma transportująca

System spalania odpadów z opakowań mieszanych

Filtr

Reaktor wapnowy

Turbina parowa Cyklon

Spalanie

Przykłady wykorzystania

recyrkulowanych włókien

papierniczych

PODSUMOWANIE

Ekonomiczna opłacalność poziomu recyklingu zależy od możliwości zbytuproduktów wytwarzanych z odzyskanych surowców oraz od ilości odzyskanejenergii w przypadku spalania tego typu opakowań.

Konieczna jest odpowiednia metoda pozyskiwania zużytych opakowań - w gręwchodzi tutaj selektywna zbiórka u źródła, czyli w domu konsumenta, albosortowanie odpadów z wysypisk (konieczność automatyzacji).

W procesie recyrkulacji zużytych opakowań po napojach możliwe jestrealizowanie cykli otwartych dla włókien papierniczych - czyli wytwarzanie zwtórnych materiałów włóknistych innych produktów. Możliwe jest takżewdrożenie cykli zamkniętych (dla folii aluminiowej), gdzie z odzyskanegoaluminium można wytwarzać nowe opakowania.

Przedstawione przykłady obrazują nam fakt, iż możliwe są alternatywne metodypostępowania ze zużytymi opakowaniami. Optymalnym rozwiązaniem w danychwarunkach będzie metoda charakteryzująca się minimalnymi nakładamifinansowymi oraz maksymalnym ograniczeniem obciążenia środowiskanaturalnego.

Należy podkreślić, iż optymalne warunki będą także zmienne wraz z rozwojemtechniki i postępu w zakresie ochrony środowiska.

Hierarchia rozwiązań i priorytetów w zintegrowanych systemach gospodarki odpadami opakowaniowymi

1. Unikanie opakowań tam gdzie to możliwe. Stosowanie transportu „luzem”, bądźopakowań wielokrotnego użytku.

2. Minimalizacja masy i wielkości opakowań.

3. Selektywna zbiórka i recykling odpadów opakowaniowych. Zbiórka selektywnapowinna być realizowana równocześnie różnymi systemami: „u źródła”, „kontenerw sąsiedztwie”, zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia itp.

4. Wprowadzanie kompostowania jako metody recyrkulacji. Kompostowanieodpadów obejmuje bioodpady opakowaniowe pozyskane w drodze selekcji zgospodarstw domowych.

5. Termiczne unieszkodliwianie obejmuje odpady pozostałe – niewykorzystanewtórnie z uwagi na nieopłacalny ekonomicznie ich przerób. Spalarnie powinnymieć rozbudowane systemy oczyszczania spalin, spełniające rygorystyczne normyzanieczyszczenia powietrza.

6. Składowanie odpadów – zgodnie z wymaganiami UE. Składowiska mogądeponować docelowo wyłącznie odpady przetworzone z innych zaawansowanychtechnologii oraz odpady nieaktywne, jak gruz i popiół.