„Odwilż” i fantastyka radziecka

13.12.2019

Anna Svetlova

Określenie „odwilż”: 1954 r., powieść Ilji Erenburga

25 lutego 1956 r. – wystąpienie N. Chruszczowa na XX Zjeździe KPZRa

1941-1945 Wielka Wojna Ojczyźniania

• 22 czerwca 1941 – atak Niemiec na ZSRR

• Czerwiec 1941 – obrona twierdzy brzeskiej

• 1941-1944 – Blokada Leningradu

• 1943 – bitwa na łuku kurskim

• 1942-1943 – bitwa stalingradzka

• 9 maja 1945 – Dzień Zwycięstwa

• myślenie w „nieradzieckich”, narodowych kategoriach

• „indywidualizacja” etosu, lecz według określonych reguł, jako narzędzie mobilizacji mas (wciąż spolaryzowany obraz świata)

• Literatura wojenna staje się z jednej strony sposobem nawiązania kontaktu władzy z masami, z drugiej zaś – zwraca się do człowieka poza masą, odwołuje się do uczuć intymnych i indywidualnych

• Poezja kobieca (Anna Achmatowa, Olga Bierggolc)

• Dni i noce Konstantyna Simonowa – obraz wojny i bitwy stalingradzkiej przez pryzmat codzienności, „zwykłego życia”

Olga Bierggolc (1910-1975)

Zimna wojna

• określenie: 1945 George Orwell (esej You and the Atomic Bomb, „Tribune”)

• 5 marca 1946 – „żelazna kurtyna” (W. Churchill):

Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz Kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową iWschodnią. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukaresti Sofia, wszystkie te sławne miasta i wszyscy ich mieszkańcy leżą w czymś, co trzeba nazwać strefą sowiecką, są one wszystkie poddane, w takiej czy innej formie, wpływowi sowieckiemu, ale także – w wysokiej i rosnącej mierze – kontroli ze strony Moskwy.

• 1947 – doktryna Trumana

• 1949 – 23 maja: FRG, 7 października: GDR

- 1953

• ciąg dalszy kultury totalitarnej, nowe represje, głód

• 1946 – A. Achmatowa i M. Zoszczenko „wrogami ludu”

• „Cнимать надо меньше, но каждая картина должна быть шедевром”

• Iwan Groźny – ostatni film S. Eisensteina

„Показывать репрессии в кино можно и нужно, но так, чтобы была понятна их необходимость”

• 1949-1952 tzw. filmy zdobyczne

• zakazana muzyka grana „na kościach”

Wiosna (reż. G. Aleksandrow, 1947)

Socjaliym realistyczny

F. Reszetnikow, Przybyl na wakacje, 1948

F. Reszetnikow, Znowu dwójka, 1952

A. Łaktionow, Przeprowadzka na nowe mieszkanie, 1952

Koncert w lesie (reż. I. Iwanow-Wano, 1953)adaptacja bajek Sergeja Michałkowa

1953

• Spisek lekarzy kremlowskich• Marzec – „wielka śmierć” i

pogrzeb Stalina• Walka o władze• 26 czerwca – areszt

Ławrientija Berii• Nikita Chruszczow

pierwszym sekretarzem

1956

• XX Zjazd KPZR

• Krytyka „kultu jednostki”, powrót do doktryny „prawdziwego leninizmu”

• Partija jako „główna ofiara” kultu, amnestie

• Powstania w Poznaniu, Budapeszcie i Tbilisi

1957

• Międzynarodowy Festiwal Młodzieży i Studentów

• Wydanie Iwana Bunina i Fiodora Dostojewskiego

• Rozwój telewizji

• Piosenka o „podmoskiewskich wieczorach”

• Pierwszy sztuczny satelita Ziemi

• Ukazuje się powieść Iwana Jefremowa Mgławica Andromedy

Noc karnawałowa (reż. E. Riazanow, 1956)

• 1958, 1962, 1964 – Noble z fizyki

• 1958 – Lecą żurawie (reż. M. Kałatozow)

• 1959 – Los człowieka (reż. S. Bondarczuk)Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie

• 1960 Jekatierina Furcewa zostaje ministrem kulturyBiełka i Striełka lecą do kosmosu i wracają bezpiecznie

• 1961 – lot Juria GagarinKodeks moralny budowniczego komunizmuPogrzeb StalinaWydanie Ilfa i Pietrowa

• 1962 – КВН „Klub Wesołych i Pomysłowych”23 kwietnia – otwarcie teatru Taganka Jurija Lubimowa

• 1964 – Hamlet (reż. G. Kozincew)Odejście Chruszczowa „na emeryturę”

• 1955 Układ Warszawski

• 1958 – Borys Pasternak odmawia przyjęcia Nagrody Nobla„Не читал, но осуждаю!”

• 1961 „kukurydza królową pól”

• 13 sierpnia 1961 – powstaje Berliński mur

• 1962 – Kryzys kubański

12 października 1960 r. – Chruszczow na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ

Wcale nie idzie przy tym, by mieli Amerykanie propagować jako ideał utopii – komunizm; nie trzeba zbyt wiele wymagać, w końcu istnieją różne koncepcje socjalizmu i dróg do niego wiodących, ale pojęcie to zostało ze słownika SF wykreślone, jeśli nie stanowi podwalin dystopii postorwellowskiego rodzaju.

S. Lem, Fantastyka i futurologia, t.2, 1970

Arkadij Strugacki (1925-1991)

Borys Strugacki (1933-2012)

• 1959 Kraina Purpurowych Obłoków• 1962 Powrót (Południe XXII wiek), Stażyści, Daleka Tęcza• 1963 Trudno być bogiem• 1965 Poniedziałek zaczyna się w sobotę, Zachłanne rzeczy

wieku• 1966 Ślimak na zboczu, Brzydkie łabędzie (wyd. 1987)• 1968 Bajka o Trójce• 1969 Przenicowany świat• 1975 Gród skazany (wyd. 1988)• 1972 Piknik na skraju drogi• 1976-1977 Miliard lat przed końcem świata• 1979 Stalkier (film, reż. A. Tarkowski). • 1979 Żuk w mrowisku• 1982 Czarodzieje (film, reż. K. Bromberg)• 1988 Niedoskonali

Kir Bułyczew(1934-2003)