ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ

Τα συνθήματα άρχισαν να εμφανίζονται έντονα τον

20ο αιώνα με διάφορες πολιτικές αλλά και

προσωπικές απόψεις.

Στις μέρες μας, τα συνθήματα είναι ο πιο άμεσος

τρόπος έκφρασης για όλους μας.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εκπροσωπεί την

επιθυμία των ανθρώπων να εξωτερικευόσουν τα

συναισθήματα τους, την οργή τους, να μιλήσουν για

αυτά που τους πνίγουν και τα προβλήματα τους και

αρκετές φορές να αφυπνίσουν την ηθική συνείδηση

μας.

Στα συνθήματα αυτά αποτυπώνονται προβληματισμοί

που αφορούν τον πολιτισμό, τη χαμένη ελπίδα, την

ανεργία, την προσφυγιά, το ρατσισμό, την καταπάτηση

των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις περιορισμένες

πράξεις ανθρωπισμού, την αδικία, τις ηθικές αξίες της

δικαιοσύνης, της φιλαλληλίας, της αλήθειας, της ελευθερίας και της ισότητας.

Μάνα δεν σπουδάζω να γίνω σερβιτόρος

Χιλιάδες κουτιά αναμμένα κρατούν χιλιάδες ανθρώπους σβηστούς

Μέσα από τα παρόντα συνθήματα οι νέοι

προβάλλουν την αμφισβήτηση του κατεστημένου

πολιτικού συστήματος, την αιχμηρή κριτική τους σε

όλα τα θέματα που αφορούν την εξουσία, τα

εκτελεστικά όργανά της και τους θεσμούς.

Οι μόνοι πιο ηλίθιοι από τους πολιτικούς είναι οι ψηφοφόροι

Σου κλέβουν την ζωή και πας και τους ψηφίζεις και ύστερα από τον καναπέ σου κάθεσαι και βρίζεις

Παρατηρώντας τα μηνύματα των προσωπικών συνθημάτων, εύκολα

αντιλαμβανόμαστε την καλλιτεχνία και ευαισθησία που περιέχουν.

Προβλήματα που θίγονται είναι ο γρήγορος ρυθμός της ζωής ,η

ερωτική ή κοινωνική απογοήτευση.

Οι δημιουργοί τους φαίνεται να προσπαθούν με τα προσωπικά τους

αποφθέγματα να προτρέψουν τους ανθρώπους για μια καλύτερη

ζωή. Συμβουλές απλές, που δηλώνουν αθωότητα και ανάγκη για

ιδανικά, προβάλλουν την αγάπη, την αισιοδοξία, την υπεράσπιση της

ζωής, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες των νέων ανθρώπων.

Μου λείπεις… Διαβάστηκε

Και όταν σας ζητάνε αγκαλιά μολών λαβέ να απαντάτε

Με τα ακόλουθα συνθήματα γίνεται αντιληπτό ότι οι δημιουργοί τους

εκφράζουν παράπονα, αντίδραση, απογοήτευση, αλλά και μιαν άλλη

αντίληψη ζωής, που μπορεί να βρει το όραμά της όχι στην απληστία

του καταναλωτισμού, όχι στην καταστροφή του φυσικού

περιβάλλοντος, όχι στην «αρρώστια», αλλά στην ορθολογική

ανάπτυξη, στις πραγματικές αξίες, στην υγεία της ψυχής, στην τέχνη

και στην ελευθερία ως κύριο χαρακτηριστικό της νιότης.

Θεοποίηση του χρήματος

Απεριόριστη , δυναμική ελεύθερη

έκφραση .

Σε περιόδους πολέμου ή τυραννικού καθεστώτος, οι άνθρωποι , σαν

τρόπο έκφρασης ώστε να ακουστεί η φωνή τους, χρησιμοποιούσαν

συνθήματα, κάτι που εκείνη την περίοδο θεωρούταν έγκλημα και

μπορούσε να σε στείλει στο εκτελεστικό απόσπασμα. Παρόλα αυτά,

με κίνδυνο της ζωή τους, πολλοί το έκαναν, όχι μόνο για να δώσουν

μια ελπίδα στον υποδουλωμένο λαό αλλά και για να μπορέσουν οι

ίδιοι να πιστέψουν πως τα πράγματα θα καλυτερέψουν.

Τώρα πια όσα συνθήματα

βλέπουμε εδώ και εκεί δεν θα

περνάνε απαρατήρητα. Δεν θα

είναι ανούσια γράμματα αλλά

ερεθίσματα για προβληματισμούς

και σκέψεις.

ΜΟΥΡΑΛΕΣ

Ένα είδος ζωντανής γραφής το οποίο

εξέφραζε τη καθημερινότητα είναι τα

Μουράλες (murales).

Παρότι Μουράλες σημαίνει τοιχογραφίες, με

τον όρο εννοούμε ειδικά τις τοιχογραφίες

που υπάρχουν στη Λατινική Αμερική.

Aναπτύχθηκαν κυρίως στο Μεξικό και

αναπαριστούσαν σκηνές από την

καθημερινότητα των ανθρώπων, καθώς και

την ενασχόληση τους με τη γη.

Τα Μουράλες είχαν μεγάλη απήχηση στο

λαό, διότι δεν ήταν ιδιωτικά, αλλά ήταν

προσωπικές δημιουργίες ανθρώπων του

ίδιου του λαού.

Τα Μουράλες, σε αντίθεση με τα γκράφιτι,

είχαν έγκριση από το κράτος και

αποτελούσαν πολιτισμικό στοιχείο του.

Θα αποτελέσουν παράδειγμα για τα

σημερινά γκράφιτι.

Στην νεότερη ιστορία,

σταθμό στην εξέλιξη της

λατινοαμερικάνικης

τοιχογραφίας

αντιπροσωπεύει το

κίνημα του μουραλίσμο.

Το κίνημα αυτό

συνδέεται με τις

περιόδους των

επαναστάσεων και των

εξεγέρσεων που έλαβαν

χώρα στην Λατινική

Αμερική στα τέλη του

19ου και στον 20ο

αιώνα.

Το κίνημα του μουραλίσμο εμφανίζεται και γνωρίζει άνθιση στην Βραζιλία, στο

Εκουαδόρ και στην Κολομβία.

Πιο χαρακτηριστική από όλες είναι ανάπτυξη του μεξικάνικου μουραλισμού, που

φαίνεται να βγαίνει μέσα από μια γενικότερη αναγέννηση της μεξικάνικης

κουλτούρας, οι ρίζες της οποίας βρίσκονταν πριν την μεξικάνικη επανάσταση.

Στο Μεξικό μετά την επανάσταση, η παραγωγή τοιχογραφιών γενικεύεται. Η

ιδεολογική και αισθητική δυναμική της τοιχογραφίας την καθιστά αντικείμενο

κρατικής θεσμοθέτησης.

Μέσω του προγράμματος αναθέσεων τοιχογραφιών, πολλές επιλεγμένες επιφάνειες

δημόσιων κτιρίων επενδύονται ζωγραφικά. Τα μουράλες δεν μπορούσαν ούτε να

αγοραστούν ούτε να πουληθούν.

Το κίνημα του μουραλίσμο αποτελούσε μια σημαντική πρόκληση απέναντι στην

κοινά αποδεκτή ιδέα για το ρόλο και την θέση του καλλιτέχνη στη δυτική κοινωνία.

Μετά τη Μεξικανική επανάσταση του 1917, όταν η νέα κυβέρνηση

επιθυμούσε να προωθήσει τη δική της Αναθεωρημένη Έκδοση της

Μεξικανικής Ιστορίας, η τέχνη της τοιχογραφίας αναγεννήθηκε ως μέσο οπτικής αναπαράστασης των θέσεων της Επανάστασης.

Πωλητής λουλουδιών από τον Ντιέγκο Ριβέρα

Τα Μουράλες, καθώς ξεκίνησαν από τα βάθη των αιώνων, ήταν

αρχικά μαγικο-θρησκευτικά και έπειτα χρησιμοποιήθηκαν για

σκοπούς προπαγανδιστικούς.

Δημιουργήθηκαν με έμπνευση, πάθος και φαντασία.

Τοιχογραφία στο κύριο κλιμακοστάσιο του Εθνικού Παλατιού από τον Ντιέγκο Ριβέρα

Μεγάλοι καλλιτέχνες στην

υπηρεσία του μουραλίσμο:

Η περίπτωση του Μεξικού με

τους «τρεις μεγάλους»

τοιχογράφους, τον Ντιέγκο

Ριβέρα, τον Χοσέ Κλεμέντε

Ορόσκο και τον Νταβίντ

Αλφάρο Σικέιρος είναι η πιο

γνωστή.

Ντιέγκο Ριβέρα

Χοσέ Κλεμέντε Ορόσκο

Νταβίντ Αλφάρο Σικέιρος

Οι μεξικάνικοι μουραλίστες συμμετείχαν ενεργά στη κοινωνική και πνευματική ζωή

της χώρας. Το κίνημα του μουραλίσμο έθετε ως προτεραιότητα την ενασχόληση με

την τοιχογραφία, με μια ζωγραφική, δηλαδή, ικανή να ενταχθεί στον χώρο της

αρχιτεκτονικής και της πόλης και να αναπαραστήσει όψεις της κοινωνικής

πραγματικότητας, με αναφορές πολλές φορές σε πραγματικά πρόσωπα και χώρους,

σε ιθαγενικά και τοπικά στοιχεία σε μύθους και ιστορικά γεγονότα.

Graffiti

Τα graffiti είναι ζωγραφική στους τοίχους, η εξέλιξη των τοιχογραφιών

και των Μουράλες.

Γκράφιτι είναι η αναγραφή κειμένου συνθηματικού

χαρακτήρα ή η ζωγραφική σε επιφάνειες, που συνήθως

βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, όπως για

παράδειγμα τοίχους. Όσοι δημιουργούν τα γκράφιτι

ισχυρίζονται ότι εμπνέονται τα θέματά τους από

καθημερινά γεγονότα, από συναισθήματα δικά τους ή

των φίλων τους και από πράγματα που αγαπούν και

θέλουν να εκφράσουν..

ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ’60 ΚΑΙ ’70

Το γκράφιτι, η ζωγραφική και το γράψιμο σε τοίχους στους

δρόμους της πόλης, εμφανίστηκε τη δεκαετία του ’60 στις

Η.Π.Α. Στο τέλος της δεκαετίας του ‘60, στη Φιλαδέλφεια και

μετά στην Νέα Υόρκη, εμφανίζονται στο μετρό και στους

δρόμους της πόλης γκράφιτι με υπογραφές ατόμων. Στη

συνέχεια η πρακτική του γκράφιτι εξαπλώνεται στο

Μπρούκλιν και σχετίζεται με την κουλτούρα της ραπ

μουσικής.

Με τη χρήση του σπρέι, τα γκράφιτι άρχισαν να μεγαλώνουν

και να ποικίλουν σε σχήματα και χρωματικούς

συνδυασμούς .

Αργότερα εμφανίζονται καινούριοι writers κυρίως στην περιοχή του Μανχάταν, όπως ο επονομαζόμενος «Τάκι 183», οι «Stitch 1», «Frank 207» και άλλοι …Στους δρόμους του Μπρούκλιν το κίνημα του γκράφιτι μεγάλωνε συνεχώς και ο ανταγωνισμός μεταξύ των writers της Νέας Υόρκης αυξανόταν. Είναι η εποχή των «Futura 2000» του «Jean Michel» γνωστού και ως «SAMO» .

Στόχος των writers γίνονται κυρίως τα βαγόνια στις πλατφόρμες των τρένων. Αναπτύσσονται πολλά και διαφορετικά στυλ με τη δημιουργία πολλών και διαφορετικών υπογραφών (Tags).

Την ίδια εποχή εμφανίζονται και οι «Super cool 223» και οι «WAP» από το Μπρούκλιν, καθώς και οι «Lee 163D» ο «Phase 2» και οι «STAY HIGH 149».

Νέες τεχνοτροπίες διαμορφώνονται, όπως το softy style και το broadway που αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία του λεγόμενου άγριου ή μηχανικού στυλ.

Η κουλτούρα του γκράφιτι και της street Art αγγίζουν και

συναγωνίζονται την υψηλή τέχνη, όπως επίσης πλησιάζουν τη λαϊκή

τέχνη και κουλτούρα με τη μαζικότητα και την απήχηση τους . Οι

γραφίστες έχουν συμβάλει τόσο στη γενικότερη κουλτούρα της

εποχής μας όσο και στον πολιτισμό μας συνολικά .

Το γκράφιτι, αν και ξεκίνησε από τους δρόμους της Νέας Υόρκης από

ομάδες νεαρών που, είτε για να διαμαρτυρηθούν για την υπάρχουσα

κατάσταση είτε για να συναγωνιστούν μεταξύ τους, ζωγράφιζαν

μετρό και δρόμους, εξελίχθηκε τελικά και σε τέχνη που κοσμεί

σαλόνια και ονομαστές γκαλερί.

Σημαντική είναι η επιρροή του γκράφιτι στο θέατρο, στη διαφήμιση,

στη ζωγραφική και γενικότερα στον τρόπο του σκέπτεσθαι.

Το graffiti έχει και μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Δεν

αφορά απλά την δημιουργία, αλλά αντιπροσωπεύει

τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις των νέων.

Εκπροσωπεί το πνεύμα των καλλιτεχνών ή και οποιουδήποτε επιθυμεί να εκφραστεί με αυτό τον τρόπο, ενάντια στην κοινωνική πειθαρχία και την τάξη που επικρατεί.

Μέσω των έργων, εκφράζονται πολιτικά και

ανθρωπιστικά μηνύματα που αντιπροσωπεύουν διάφορες υπαρξιακές αναζητήσεις.

Τα graffiti πρωτοεμφανίστηκαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1990.

Μετά το 1995, που οι writers (δημιουργοί των γκράφιτι) άρχισαν να

γνωρίζονται μεταξύ τους, αρχίζει η μεγάλη άνοδος των γκράφιτι, με

αυτά να εμφανίζονται όχι μόνο σε «νόμιμα» μέρη αλλά και σε

δρόμους, τοίχους κλπ.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα εμφανίζονται crews (ομάδες γκραφιτάδων), που ασπάζονται την bombing πλευρά του γκράφιτι αλλά και διάφορες παραλλαγές της street art, όπως οι LIFO και οι GPO.

Παράλληλα, πρωτοποριακά πράγματα συμβαίνουν στη σκηνή

στα μέσα των '00s από την κολεκτίβα Carpe Diem, που διενεργεί

μεγάλες τοιχογραφίες στο κέντρο της Αθήνας αλλά και

πανελλαδικά φεστιβάλ γκράφιτι.

Μίνι λεξικό του

γκράφιτι

Graffiti (γκράφιτι): Το να γράφεις λέξεις ή να ζωγραφίζεις πάνω σε

επιφάνειες και τοίχους δημόσιων χώρων. Πολλοί το θεωρούν μέρος

της κουλτούρας του χιπ - χοπ.

Bomb/Bombing: Το να βάφεις πολλές επιφάνειες σε μια περιοχή.

Συνήθως είναι tags και όχι πολύπλοκα pieces. Θεωρείται η πιο

παράνομη μορφή γκράφιτι και γίνεται πολύ γρήγορα.

Stencil (στένσιλ): Φτιάχνεται συνήθως από χαρτόνι ή υλικά που αφήνουν

αποτύπωμα και χρησιμοποιείται για συγκεκριμένα γκράφιτι, όπως

γράμματα, σύμβολα ή φιγούρες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές

χωρίς να αλλάξει το αποτέλεσμα.

Burner: Ένα μεγάλο, περίπλοκο κομμάτι. Παίρνει πολύ χρόνο για να τελειοποιηθεί

και γι' αυτόν το λόγο, τις περισσότερες φορές, είναι νόμιμο. Γίνεται σε τρένα, τοίχους

και διαφημιστικές πινακίδες. Είναι ένα κομμάτι που ξεχωρίζει από τα άλλα είτε επειδή

το στυλ του είναι ιδιαίτερο είτε λόγω της δυσκολίας του σημείου στο οποίο έχει γίνει.

Piece: Λέγεται το κομμάτι που κάνεις κάθε φορά που πας για γκράφιτι. Master

pieces θεωρούνται τα πιο όμορφα γκράφιτι. Είναι μεγάλα και πολύπλοκα και

συχνά ενσωματώνουν 3D εφέ, γεμίσματα, σκιές, βελάκια και οτιδήποτε άλλο θα

τα κάνει πιο εντυπωσιακά

Παρανομία

Υπάρχει η άποψη ότι το γκράφιτι είναι παράνομη πράξη, επειδή ή όταν θεωρηθεί ότι

προκαλεί φθορά σε δημόσια ή ιδιωτική περιουσία.

Η καταπολέμηση όμως μιας τέχνης έκφρασης και εκτόνωσης θα ήταν εγκληματική.

Μια σκέψη είναι ότι θα μπορούσαν να παραχωρηθούν κατάλληλοι χώροι, με άδεια του

δήμου ή άλλων ιδιωτικών και δημόσιων φορέων για τα γκράφιτι.

Νομικό καθεστώς θα πρέπει να υπάρξει για τους παραβάτες, ιδιαίτερα για

αυτούς που προκαλούν οπτική ρύπανση και δημιουργούν υβριστικά και

χυδαία γκράφιτι.

Ομορφιά εναντίον σκοπού

Υπάρχει η άποψη ότι τα γκράφιτι

γίνονται για να ομορφύνουν και να

γεμίζουν χρώμα τις πόλεις.

Τα γκράφιτι δεν έχουν σκοπό να

ομορφύνουν την γκρίζα πόλη.

Αντίθετα, συχνά μεγαλώνουν την

ασχήμια στις μορφές, παραμορφώνουν

τα σχήματα, συμβολίζουν, τις

περισσότερες φορές, συναισθήματα,

σκέψεις, αγωνίες. Έχει δημιουργηθεί ένα μεγάλο

ερώτημα για το αν ο καθένας πρέπει

να εκφράζεται ελεύθερα ή όχι. Τα

γκράφιτι είναι ίσως η μόνη μορφή

τέχνης που δεν απαιτεί ταλέντο. Αν

επικεντρωθούμε στην καλλιτεχνική

πλευρά τους, το προνόμιο που έχει

αυτή η τέχνη χάνεται.

Τα γκράφιτι δεν εξυπηρετούν τόσο την τέχνη όσο την ελεύθερη έκφραση του

καθενός. Υπάρχουν πολλές άλλες μορφές τέχνης για να εκφραστεί το ωραίο.

Ποιο είναι το κυρίαρχο νόημα της street art, αν απορρίψουμε τη δυνατότητα του

καθενός να χρησιμοποιεί τον τοίχο ως μέσο έκφρασης σκέψεων και

συναισθημάτων;

Έχουν δημιουργηθεί εσωτερικοί χώροι όπου στεγάζονται γκράφιτι, κυρίως ως

έργα τέχνης. Για παράδειγμα διεξάγεται μια δραστηριότητα όπου έντεκα graffiti

artists από την Ελλάδα και από πέντε ακόμα ευρωπαϊκές χώρες δημιουργούν

γκράφιτι – έργα τέχνης σε εσωτερικό χώρο. Αυτό, όμως, έρχεται σε ρήξη με τη

λογική των γκράφιτι.

Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι ένας από τους ρόλους των γκράφιτι είναι να

ομορφαίνουν τις γκρίζες βαρετές πόλεις μας, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει

να καταργηθεί ο βασικός τους ρόλος, που είναι η ελεύθερη έκφραση του

οποιουδήποτε.

Από την αρχαιότητα, ο τοίχος ήταν ο καμβάς των ανθρώπων για έκφραση και σήμερα,

περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ο οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει έτσι.

Τα γκράφιτι εκφράζουν την κοινωνία μέσα στην οποία δημιουργούνται, έχουν δηλαδή

κοινωνικό και πολιτικό, με την ευρεία έννοια, χαρακτήρα.

Γ’ ΜΈΡΟΣ

Γκράφιτι στους δρόμους

της πόλης μας

Στα Εξάρχεια, του Έλληνα street artist iNο, η πόλη

ξυπνά, ένα χέρι εξ ουρανού μας τραβά προς τα

πάνω.

Μαρίνα Φλοίσβου

Πειραιάς

Μοναστηράκι

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- E. H. Combrich, Το Χρονικό της Τέχνης, MIET, Αθήνα 1994

-Α.Α. Νοβέλλο – Γ. Δημητροκάλης, Η βυζαντινή τέχνη στην Ελλάδα,

Libro / Αρχιτεκτονική / Πόλεις,

-συλλογικό, Ελληνική Τέχνη, Η αυγή της Ελληνικής Τέχνης, Εκδοτική

Αθηνών, Αθήνα 1994

-Π.Λ.Βοκοτόπουλος, Ελληνική Τέχνη, Βυζαντινές Εικόνες, Εκδοτική

Αθηνών, Αθήνα 1995

-Μ. Αχειμάστου – Ποταμιάνου, Ελληνική Τέχνη, Βυζαντινές

Τοιχογραφίες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994

-Μάριο ντε Μικέλι, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα,

Οδυσσέας, 1992Χέρμπερτ Ρηντ, Ιστορία της Μοντέρνας Ζωγραφικής,

Υποδομή, Αθήνα 1977

-Τhe 20th century art book, Phaidon, New York 1996

-Πρωτοπορία, Αριστουργήματα της Συλλογής Κωστάκη, Υπουργείο

Πολιτισμού, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2000

-Dmitri Kessel, Ελλάδα 1944, Άμμος, 1997

-Tim Sanders and John Newsinger, 1917: Russia’s red year,

Bookmarks Publications, 2016

-Mai ’68 ou l’ imagination au pouvoir, Galerie Beaubourg, Vence 1998 -Ιστορία της Τέχνης, Υπ. Παιδείας και Θρησκευμάτων – Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Αθήνα 2015 -Αφίσες Μάης ’68, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο -Αφίσες Οκτωβριανής Επανάστασης, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο -Στ. Πανίδου, Ιστορία της Τέχνης (powerpoint)

Ενδεικτικά Links: http://www.lost.art.br/osgemeos.htm http://www.graffiti.org/ http://io.teiion.gr/bitstream/handle/123456789/1702/thesis102.pdf?sequence=1&isAllowed=y http://www.artmag.gr/articles/art-articles/about-art/item/2093-street-art http://www.teamgr.gr/index.php?option=com_kunena&func=view&catid=70&id=1907&Itemid=314 http://slideplayer.gr/slide/2289763/ http://www.cityofnafplio.com/2011/10/15/murales/