ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΣ ΒΥΘΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ...

∆ΗΜΗΤΡΑ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥΧΕΙΡ. ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ

ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑΣΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ

ΚΑΙ

∆ΙΑΒΗΤΗ2ο

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Ι.Κ.Α. «ΠΑΝΑΓΙΑ»ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΣ

ΒΥΘΟΣΣΤΗΝ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΣ

ΒΥΘΟΣ

ΣΤΗΝ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

Η

Αρτηριακή

Υπέρταση

(Α.Υ.) αποτελεί

ένα

παγκόσμιο πρόβλημα

υγείας

το

οποίο

προσβάλει

περίπου

ένα

δισεκατομμύριο

άτομα

σε

όλο

τον

κόσμο.

Η

δράση

της

ξεκινά

αρκετά

χρόνια

πριν

διαγνωστεί

και προτού

γίνουν

κλινικά

ορατές

οι

βλάβες

στα

όργανα

στόχους.

Ο

οφθαλμός

προσβάλλεται

συχνά

και

σοβαρά

από

την

Α.Υ. καθώς

και

από

άλλα

μεταβολικά

νοσήματα, εκδηλώσεις

των

οποίων

αντανακλώνται

στο

βυθό.

Η

Α.Υ.

προκαλεί

βλάβες

στην

μικροκυκλοφορία

του αμφ/δούς

, στον

χοριοειδή

χιτώνα

και

στην

κεφαλή

του

οπτικού

νεύρου.

Υπερτασική

Αμφιβληστροειδοπάθεια

Απόφραξη

κεντρικής

φλέβας

του

αμφ/δούς

χιτώνα

Απόφραξη

κεντρικής

αρτηρίας

του

αμφ/δούς

χιτώνα

Αρτηριακό

μακροανεύρυσμα

του

αμφ/δούς

χιτώνα

Πρόσθια

ισχαιμική

οπτική

νευροπάθεια

Σύνδρομο

οφθαλμικής

ισχαιμίας

Προδιάθεση

ανάπτυξης

ηλικιακής

εκφύλισης

της

ωχράς

κηλίδας

Επιδείνωση

∆ιαβητικής

Αμφιβληστροειδοπάθειας

Αύξηση

της

ενδοφθαλμίου

πιέσεως

ΟΙ

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ

ΟΦΘΑΛΜΙΚΕΣ

∆ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΣΤΗΝ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

Eye 1997

N England J Med 2004

ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗ

ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙ∆ΟΠΑΘΕΙΑ

-

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η αμφ/πάθεια

αποτελεί

μια

μικροαγγειακή

επιπλοκή

του αμφ/δούς

η

οποία

χαρακτηρίζεται

από

την

ύπαρξη

στον

βυθό

τουλάχιστον

ενός

μικροανευρυσματος, μικροαιμορ- ραγίας

ή

εξιδρώματος.

Η


Αμφ/πάθεια

είναι

το

σύνολο

των

αμφ/δικών μικροαγγειακών

επιπλοκών, οι

οποίες

αναπτύσσονται

ως

αποτέλεσμα

της

υψηλής

Α.Υ.

Η

Υ.Α. συσχετίζεται

με

αυξημένο

καρδιαγγειακό

κίνδυνο

και αποτελεί

ένα

πολύ

ισχυρό

δείκτη

των

βλαβών

της

Α.Υ. σε

όργανα

στόχους

σύμφωνα

με

την

JNC

(Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation and Treatment of High Blood Pressure)

Br. J. Ophthalmol 2005

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

ΤΗΣ

Υ.Α. ΩΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ

ΒΛΑΒΗΣ

ΣΕ

ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΧΟΥΣ

ΤΗΣ

Α.Υ.

J. Hypertension 2003

Hypertension 2003

BMJ 2004

ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΙ

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ

Επιδημιολογικές

μελέτες

με

χρήση

ψηφιακής

φωτογραφίας έδειξαν

ότι

εκδηλώσεις

αμφ/πάθειας

είναι

συνήθεις

σε

άτομα

ηλικίας

40 ετών

και

άνω, ακόμα

και

σε

αυτά

χωρίς ιστορικό

υπέρτασης.

Η

συχνότητα

της

Υπερτασικής

Αμφ/πάθειας

σύμφωνα

με πρόσφατες

μελέτες

(Beaver

Dam

Eye

Study) κυμαίνεται

από

2-15%,

σε

αντίθεση

με

παλαιότερες

(Framingham

Eye Study) στις

οποίες

διαπιστώθηκε

μικρότερο

ποσοστό

1%

.

Η υψηλότερη συχνότητα Υπερτασικής

Αμφ/πάθειας παρατηρείται

στους

Αφροαμερικανούς. (υψηλότερη

συχνότητα

ΑΥ).

∆εν

έχουν

επιβεβαιωθεί

διαφορές

στη

συχνότητα Υπερτασικής


σε

σχέση

με

την

ηλικία

ή

το

φύλο.

Οι


της

Υ.Α.

μπορεί

να

είναι

τοπικές

όπως

:

Τοπική

στένωση

των

αρτηριδίων

Η

αρτηριοφλεβική

εφίππευση

Τα

ξηρά

και

μαλακά

εξιδρώματα

Αλλά

και

πιο

διάχυτες

ή

εκτεταμένες

όπως

:

Η

γενικευμένη

στένωση

των


Οι

αιμορραγίες

και

τα

μικροανευρύσματα

Το

οίδημα

της

οπτικής

θηλής

ΚΛΙΝΙΚΕΣ

ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ

ΤΗΣ

ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗΣ

ΑΜΦ/ΠΑΘΕΙΑΣ

ΚΛΙΝΙΚΕΣ


ΤΗΣ



ΙΣΤΟΡΙΑ

ΚΑΙ


ΤΗΣ



Η Υπερτασική Αμφ/πάθεια

περιγράφηκε

αρχικά

από

τον

Marcus Gunn

σε

ασθενείς

με

υπέρταση

και

νεφρική

νόσο

.

Η

πιο

γνωστή

ταξινόμηση

της

υπερτασικής


είναι

των

Keith-Wagener-Βarker

και

η

κατά

Scheie τροποποιημένη

ταξινόμηση.

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ

ΚΑΤΑ

SCHEIE


ΤΗΣ



Στάδιο

0 : Καμία

Βλάβη

Στάδιο

1 :

Μόλις

υποσημαινόμενη

αρτηριακή

στένωση

Στάδιο

2 :

Εμφανής

αρτηριακή

στένωση

με

εντοπισμένες

ανωμαλίες

Στάδιο

3 :

Αλλοιώσεις

σταδίου

2+ αιμορραγίες

αμφιβληστροειδούς

και

/ή εξιδρώματα

Στάδιο

4 :

Αλλοιώσεις

σταδίου

3+ οίδημα

της

οπτικής

θηλής


ΤΗΣ



Αρκετοί

μελετητές

αμφισβητούν

την

χρησιμότητα

του συστήματος

ταξινόμησης

της

Υ.Α. και

τη

σχέση

του

με

την

κλινική

πρακτική.

∆εν

δίνεται

δηλαδή

η

δυνατότητα

διάκρισης

ανάμεσα

στους χαμηλούς

βαθμούς

της

Υ.Α.

Είναι

δυσδιάκριτες

οι

διαφορές

και

έτσι

δεν

μπορούν

να συσχετιστούν

με

την

σοβαρότητα

της

νόσου.

Παρ’όλα

αυτά

ο

ρόλος

της

βυθοσκόπησης

στην

ανίχνευση και

ταξινόμηση

των

αμφ/δικών

αλλοιώσεων

από

την

Α.Υ.είναι

καθοριστικός.


ΤΗΣ



–

ΚΑΡ∆ΙΟΑΓΓΕΙΑΚΟΣ ΚΙΝ∆ΥΝΟΣ

Ορισμένες



Αμφ/πάθειας.

συσχετίζονται

με

αυξημένο

Καρδιοαγγειακό

Κίνδυνο ανεξάρτητα

από

Αρτηριακή

Πίεση, Σακχαρώδη

∆ιαβήτη

ή

το

κάπνισμα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

ΤΗΣ



Οι

παθογενετικοί

μηχανισμοί

της

Υ.Α. δεν

έχουν διευκρινισθεί

πλήρως.

Η υψηλή Αρτηριακή

Πίεση

(Α.Π.) από μόνη της δεν μπορεί να

ενοχοποιηθεί

για

το

εύρος

των

αμφ/δικών

αλλαγών

που

συναντούμε

στην

Υ.Α.

Πρέπει

να

εμπλέκονται

και

άλλοι

μηχανισμοί

όπως:-

Η

φλεγμονή

και

ενδοθηλιακή

δυσλειτουργία

-

Η

ενεργοποίηση

των

αιμοπεταλίων-

Το

οξειδωτικό

stress

Arterioscl. Thromb. Vasc. Biol 1998

Ophthalmology 2003

Eye 2004

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΤΗΣ



Α. ΑΓΓΕΙΟΣΥΣΠΑΣΤΙΚΟ

ΣΤΑ∆ΙΟ

Αγγειόσπασμος Αύξηση

του

τόνου

των

αμφ/δικών


Πάχυνση

του

τοιχώματος

των

αγγείων

Υπερπλασία

ενδοθηλίουΥαλοειδής

εκφύλιση

του

έσω

χιτώνα

Υπερτροφία

μέσου

χιτώνα

Γενικευμένη

και

τοπική

στένωση

των


του

αμφ/δή

ΚΛΙΝΙΚΗ

ΕΚ∆ΗΛΩΣΗ

ΑΓΓΕΙΟΣΥΣΠΑΣΤΙΚΟΥ

ΣΤΑ∆ΙΟΥ

Γενικευμένη

στένωση


σε

υπέρταση Εστιακή

στένωση


σε

υπέρταση


ΤΗΣ



Β. ΣΤΑ∆ΙΟ

ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ

Μεγάλου

βαθμού

στένωση

των


Αλλαγές

στις

αρτηριοφλεβικές

διασταυρώσεις

Αλλαγές

στις

αντανακλάσεις

των

αγγείων

ΚΛΙΝΙΚΕΣ


ΣΤΑ∆ΙΟΥ

ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ

Η φωτο. Α

δείχνει

την


εφίππευση

(μαύρο

βέλος) και

την

τοπική

αρτηριακή

στένωση

(άσπρο

βέλος). Η φωτο Β. δείχνει

την


εφίππευση

(μαύρο

βέλος) και

την

εμφάνιση

αρτηριδίου

«δίκην

σύρματος

χαλκού» (άσπρο

βέλος)

Παρέκκλιση

φλεβών

στις


διασταυρώσεις

(σημείο Salus)

Συμπίεση

φλεβών

εκατέρωθεν

των

αρτηριοφλεβικών διασταυρώσεων

(Gunn)

Εμφάνιση


«δίκην

σύρματος

χαλκού

ή

αργύρου»


ΤΗΣ



Β. ΕΞΙ∆ΡΩΜΑΤΙΚΟ

ΣΤΑ∆ΙΟ

Νέκρωση

ενδοθηλιακών

κυττάρων

και

λείων

μυϊκών

ινών

Εξίδρωση

συστατικών

του

αίματος

ΙΣΧΑΙΜΙΑ

Αύξηση

της

αγγειακής

διαπερατότητας

Ρήξη

του

αιματοαμφιβληστροειδικού

φραγμού

Νεοαγγείωση

ΚΛΙΝΙΚΕΣ


ΕΞΙ∆ΡΩΜΑΤΙΚΟΥ

ΣΤΑ∆ΙΟΥ

Η φωτο. Α

δείχνει

αμφ/κές


(μαύρα

βέλη) και

ένα

βαμβακόμορφο

εξίδρωμα

(άσπρο

βέλος). Η

φωτο. Β

δείχνει

βαμβακόμορφα


(άσπρα

βέλη) και


εφιππεύσεις

(μαύρα

βέλη)

Βαμβακόμορφα

και

ξηρά


Μικροανευρύσματα

και


Οίδημα

αμφιβληστροειδούς

Οίδημα

οπτικής

θηλής

( κακοήθης

υπέρταση)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΒΥΘΟΥ

ΜΕ


ΕΞΙ∆ΡΩΜΑΤΙΚΟΥ

ΣΤΑ∆ΙΟΥ

ΥΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ


ΑΜΦ/ΠΑΘΕΙΑ

ΚΑΙ

AΡΤΗΡΙΑΚΗ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

∆εδομένα

μελετών

έχουν

επιβεβαιώσει

τη

συσχέτιση

ανάμεσα

σε ειδικές

αμφ/δικές


και

το

ιστορικό

υψηλής

Α.Π. όπως

:

α)Γενικευμένη

αρτηριακή

στένωση

και

αρτηριοφλεβική εφίππευση

συνδυάσθηκε

με

χρόνια

υπέρταση, η οποία διαγνώσθηκε

6 -

8 χρόνια

πριν

την

οφθαλμολογική εκτίμηση.

β) Τοπική

αρτηριακή

στένωση, αμφ/δικές


και μαλακά

εξιδρώματα, τα

οποία

έχουν

σχέση

με

πρόσφατη σοβαρή

Α.Υ.

Εκδηλώσεις


σε

άτομα

χωρίς

ιστορικό

Α.Υ. αποτελούν ενδεχομένως

ένδειξη

μιας

προυπερτασικής

καταστάσεως.

TY Wong, Br J Ophthalmol 2002

Sharrett AR Am J Epidemiol 1999

Η


Αμφ/πάθεια

θεωρείται

ένας

σοβαρός

παράγων ανάπτυξης

Α.Ε.Ε.

Η αμφ/δική


εμφανίζει

κοινά

ανατομικά

και εμβρυολογικά

χαρακτηριστικά, καθώς

και

την

ίδια

φυσιολογία

με την


του

εγκεφάλου.

Άτομα

με


Υ.Α. τρίτου

βαθμού

όπως:-

Αιμορραγίες-

Μικροανευρύσματα-

Μαλακά

και

ξηρά

εξιδρώματαΣυνδέονται

με

:- 2-4 φορές

υψηλότερο

κίνδυνο

ανάπτυξης

Α.Ε.Ε.-Ελαττωμένη

γνωστική

λειτουργία

(νευροψυχολογικά

τεστ)-Βλάβες

στη

λευκή

ουσία

του

εγκεφάλου

και

εγκεφαλική ατροφία

(MRI)

Όταν

συνυπάρχει

Υ.Α. και εγκεφαλική ατροφία ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης

Α.Ε.Ε. είναι

18.1

φορές

μεγαλύτερος

για

τα

επόμενα

5 χρόνια.


ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙ∆ΟΠΑΘΕΙΑ

ΚΑΙ

ΑΓΓΕΙΑΚΟ

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟ∆ΙΟ

Atherosclerosis Risk in Communities Study

TY Wong, Lancet 2001, TY Wong JAMA 2002, TY Wong et al Neurology

2003


ΑΜΦ/ΠΑΘΕΙΑ

ΚΑΙ

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ

ΝΟΣΟΣ

∆εδομένα

της

National Health Examination Survey έδειξαν

ότι άτομα

με

στένωση

αμφ/δικών


είχαν

2-6 φορές μεγαλύτερη

πιθανότητα

να

παρουσιάσουν

Σ.Ν. από

αυτά

χωρίς αυτές

τις

αλλαγές.

Μια

άλλη

μελέτη

560 ανδρών

με

Α.Υ.

και

δυσλιπιδαιμία

έδειξε

ότι, η παρουσία

υπερτασικής


συνδέεται

με

διπλασιασμό του

κινδύνου

ανάπτυξης

Σ.Ν.

Αντίθετα

η

Atherosclerosis

Risk in Communities Study (ARIC)

έδειξε

ότι,

γενικευμένη

στένωση

αμφ/δικών

αρτηριδίων συσχετίστηκε

με

εμφάνιση

Σ.Ν. στις

γυναίκες

αλλά

όχι

στους άνδρες.

Gillum RF Am Heart 1991

Duncan BB et al Br J Opthalmol 2002

Wong TY et al JAMA 2002

Patient with hypertension

Medical history, examination, appropriate laboratory investigations, and management

Grade 1 hypertention Grade 2 hypertention Grade 3 hypertention Malignant retinopathy

Urgent hypertension treatmentCompelling indication to the

ophthalmological referral for the evaluation and treatment

of retinal vascular complications (RVO, RAO,

non-alteritic AION)

-Routine case- Lifestyle measures-Monitoring of blood

pressure

Consider ophthalmology referral for certain patients

(eg, patients with white coat hypertension with no other evidence of target organ damage, patients with visual symptoms or

headache)

-Routine care-Lifestyle measures-Monitoring of blood

pressure

Consider ophthalmology referral for patients with diabetes and with visual

symptoms

Diabetic retinopathy and vascular complications

-Treatment of diabetic and hypertensive retinal

complications-

Further cardiac evaluation to improve

cardiovascular risk stratification in the

presence of moderate retinopathy

-Aggressive approach to the risk reduction in presence of moderate signs of retinopathy

- Possible indication for hypertension treatment

Moderate retinopathy

Mild retinopathy

More vigilant monitoring of

cardiovascular risk

ΣΤΑ∆ΙΑ

ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

ΚΑΙ

ΟΦΘΑΛΜΟΜΟΛΟΓΙΚΗ

ΕΞΕΤΑΣΗ


ΒΥΘΟΥ

C.R.V.O. ΚΑΙ

B.R.V.O.


ΒΥΘΟΥ

C.R.Α.O. ΚΑΙ

B.R.Α.O.

ΑΜΦ/∆ΙΚΕΣ


ΣΕ

ΕΙ∆ΙΚΕΣ

ΟΜΑ∆ΕΣ

ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

Άτομα

με

υπέρταση

της

άσπρης

μπλούζας

ή με «κεκαλυμμένη» υπέρταση

αποτελούν

μια

ενδιάμεση

ομάδα

πληθυσμού

ανάμεσα σε

υγιή

και

υπερτασικά

άτομα.

Το

ποσοστό

αυτής

της

ομάδας

ποικίλει

από

12% έως

30% και είναι

πιο

σύνηθες

ανάμεσα

σε

πιο

ηλικιωμένα

άτομα

και

στις γυναίκες.

Είναι

γεγονός

ότι

ακόμα

και

ήπια

άνοδος

της

Α.Π. μπορεί

να

έχει μια

δυσμενή

επίδραση

στη

δομή

και

στην

λειτουργία

της μικροκυκλοφορίας

του

αμφ/δούς

σε

νεαρά

άτομα.

Υψηλή

Α.Π. στην

παιδική

ηλικία

θεωρείται

παράγοντας

κινδύνου ανάπτυξης

Α.Υ. στους

νεαρούς

ενήλικες.

Μια

παλαιότερη

μελέτη

97 παιδιών

και

εφήβων

με

ιδιοπαθή υπέρταση

έδειξε

στένωση

των

αμφ/δικών


σε

ποσοστό 41% και


εφίππευση

σε

ποσοστό

8%

(ψηφιακή φωτογραφία)

Kartel Y et al Blood press 2003

Daniel SR Am.J. Opthalmol 1991

Falker B. Hypertention 2004

Daniel SR / J Hum. Hypertens 1993

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΤΗΣ



Άτομα

με

πλημμελώς

ρυθμιζόμενη

Α.Υ. και

Υ.Α. χρειάζονται εντατική

θεραπευτική

παρέμβαση.

Αρκετές

μελέτες

έχουν

δείξει

ότι

ορισμένες

εκδηλώσεις Υπερτασικής


υποχωρούν

με

τον

έλεγχο

της

Α.Π.

Η παρουσία εκδηλώσεων Υπερτασικής


3ου

βαθμού αποτελεί

επείγουσα

ιατρική

κατάσταση.

Η

Υ.Α.

που

συνδυάζεται

με

καρδιαγγειακό

κίνδυνο

ή νόσο αποτελεί

ένδειξη

για

μια

πιο

επιθετική

θεραπευτική

παρέμβαση.

Hypertensive Retinopathy TY Wong , P Mitchell NEJM 2004

Bahlof B et al Blood Press 1992

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ

Θα

ήταν

χρήσιμη

η

ανάπτυξη

ενός

νέου

συστήματος

ταξινόμησης της



το

οποίο

να

είναι

σχετικό

με

τα σύγχρονα

δεδομένα

και

να

στηρίζεται

σε

ψηφιακές

φωτογραφίες βυθού, όπως

γίνεται

στην

∆ιαβητική

Αμφ/πάθεια.

Είναι

ανάγκη

να

εκπονηθούν

νέες

προοπτικές

μελέτες προκειμένου

να

τεκμηριωθεί

η

ανεξάρτητη

σχέση

της

Υ.Α. και

των καρδιαγγειακών

νοσημάτων.

Θα

είχε

ιδιαίτερο

κλινικό

ενδιαφέρον, αν

μελλοντικές

έρευνες αναδείκνυαν

μια

ειδική

θεραπεία, η

οποία

θα

εστιάζεται

στην αμφ/δική

κυκλοφορία

και

θα

μπορεί

να

υποστρέφει

τις

εκδηλώσεις της


Αμφ/πάθειας, ενώ

παράλληλα

θα

ελαττώνει

τον κίνδυνο

καρδιαγγειακής

νόσου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η

Υ.Α. αποτελεί

μια

αναγνωρισμένη

εκδήλωση

βλάβης

σε

όργανα στόχους

της

Α.Υ. στους

υπερτασικούς

ασθενείς.

Κρίνεται

απαραίτητη

η

τακτική

οφθαλμολογική

εξέταση

όλων

των υπερτασικών

ασθενών, προκειμένου

να

αναγνωριστούν εκδηλώσεις

Υ.Α.

Συμφωνα

με

τα

κριτήρια

της

JΝC η

παρουσία

της

Υ.Α. αποτελεί ένδειξη

για

έναρξη

αντιυπερτασικής

αγωγής

ακόμη

και

σε

άτομα

με Α.Υ. σταδίου

Ι

( Α.Π. 140-150/90-99 mmHg).

Η

μεγάλη

σημασία

της

ανίχνευσης

Υ.Α. έγκειται

κυρίως

στο γεγονός

ότι

συσχετίζεται

με

αυξημένο

κίνδυνο

Α.Ε.Ε. και καρδιαγγειακών

επιπλοκών.

Στο

μέλλον

η

αμφ/δική

εξέταση

και

εκτίμηση

των

μικροαγγειακών επιπλοκών

του

αμφ/δούς

θα

αποτελεί

μια

ειδικευμένη

εξέταση, με σκοπό

να

προβλέπει

και

να

αποτρέπει

μεταβολικές

η καρδιαγγειακές

παθήσεις

στον

γενικό

πληθυσμό.

ΚΑΠΟΙΕΣ

ΕΙΚΟΝΕΣ

ΑΞΙΖΕΙ

ΝΑ

ΜΠΟΡΕΙΣ

ΝΑ

ΤΙΣ

ΒΛΕΠΕΙΣ

ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΣ ΒΥΘΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ...

Documents