1

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

ျမနမာႏငငအတြက လကစြစာအပ

2

International Media Support (IMS)

Norregade 18, 2nd Fl.

1165 Copenhagen K

Denmark

Email: ims@i-m-s.dk

Myanmar Peace Centre

No. 11 Shwe Li St.

Kamayut Township

Yangon, Myanmar

Email: info@myanmarpeace.org

Mizzima Media Co. Ltd.

Pearl Condominium, Block C, Rm. 407

Kabar Aye Pagoda Rd.

Yangon, Myanmar

Email: mizzima@mizzima.com

4

4

မာတကာ

အမာစာ……………………………………………………………………………………. ၆

နဒါနး……………………………………………………………………..…………………. ၈

အပငး ၁-ပဋပကၡက နားလညသေဘာေပါကျခငး…………………………………………………….…….. ၁၄

ပဋပကၡအမးအစားမား……………………………………………….……၁၅

အၾကမးဖကမႈက နားလညသေဘာေပါကျခငး……………………………………………………………. ၁၇

အပငး (၂)

စာနယဇငးပညာႏငပဋပကၡ………………..………………………….………………. ၂၃

မဒယာမား၏စြမးအား………………………………………………………. ၂၃

စာနယဇငးသမားမား၏ ပဋပကၡအေပၚတြင

ၾသဇာသကေရာကမႈက နားလညျခငး………………………………….. ၂၈

ပဋပကၡမားက မညကသ႔ေျဖရငးမညနညး…………………………….. ၂၉

စာနယဇငးသမားမားပဋပကၡကသ႐ပခြေလလာျခငး………………… ၃၃

အပငး (၃)

ကမ႓ာတစ၀မးေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာ……………..…………………… ၃၅

ေအာကပါတ႔သည ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာ မဟတပါ…. ၃၅

ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာတြင ေအာကပါတ႔ပါ၀ငသည.... ၃၆

အပငး (၄)

ထရလြယပဋပကၡဆငရာစာနယဇငးပညာ…………………………………………… ၄၁

ဗလာအခကအလကမသာမဟတ.…………………………………….. ၄၁

ထရလြယပဋပကၡဆငရာစာနယဇငးပညာအတြက ပါရမညအရာမား………………………………………….…………………. ၄၃

သမာ႐းကသတငးတငဆကမႈႏင ထရလြယ

ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာကြာျခားမႈ……………………………. ၄၇

5

5

အပငး(၅)

သတငးခနးယဥေကးမႈဓေလမား………………………..………………………….. ၅၇

အသကေမြး၀မးေကာငးအဆငလကနာကငသးမႈႏင မးခစစတ……………………………………………………………………. ၅၇

အျခားတစဖကသ႔ေရာကရျခငး………………………………………….. ၅၉

အစြအလမးကငးေစရန တကဆငစစေဆးရန

လအပခကမား……………………………………………………………… ၆၅

သတငးခနးအတြငးမတကြျပားျခားနားမႈ………….……………………. ၆၆

အပငး (၆)

ထရလြယပဋပကၡဆငရာစာနယဇငးအတတပညာ………………….. ၆၈

ေနာကဆကတြမား ……………………………………………………………………… ၇၃

ေနာကဆကတြ(၁)

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသငတနးမားအၿပး

သငတနးသားမားေရးသားထတလပေသာ သတငးဇာတလမးမား…………………………………………………….. ၇၃

ေနာကဆကတြ (၂)

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသငတနးအတြက

အၾကျပအစအစဥမား……………………………………………………… ၈၀

ေနာကဆကတြ(၃) အေျခခစာနယဇငးအတတပညာ………………………………………… ၈၄

ေနာကဆကတြ (၄)

စာနယဇငးကင၀တ စညးမဥးမားေၾကျငာခက…………………………………………………. ၈၈

6

6

အမာစာ

၂၀၁၂ ခႏစ အစပငးတြင သမၼတဥးသနးစန ေခါငးေဆာငေသာ အစးရသည ၿငမးခမး

ေရး လပငနးစဥ အသစတစရပကစတငချပး ဒမကေရစစနစသ႔ ဥးတညေသာ လပငနး

စဥတစရပအေနႏင အဓကလကနကကင အတက အခအဖြ႕မားအားလးႏင ေတြ႕ဆ

ေဆြးေႏြးခပါသည။ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးေရးမား၏ ရလဒအရ လကနကကငအဖြ႕ အခ႕ႏင

အပစအခတရပစေရးဆငရာ သေဘာတညမႈမား ရရ လကမတေရးထးႏငခ ပါသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏငအတ အစးရသည လြတလပေသာမဒယာက တညေထာင

ရန လအပေသာ တရားေရးဆငရာႏင မ၀ါဒဆငရာျပျပငေျပာငးလေရးမားမတဆင

ရညရြယ ေလာကလမးခသည။ လြတလပေသာမဒယာမားအတြက ေနရာလြတမား

ဖြငလစဖနတးေပးျခငးသည ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားက ပမအား

ေကာငးရငသနေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးလပငနး

စဥမားက ျပညသတ႔အား အသေပးနားလညေစရန မဒယာတညေထာငျခငးႏင ထရ

လြယေသာပဋပကၡ ျဖစစဥမားက ေရးသားတငဆကႏငရန မဒယာစြမးရည ျမႇငတငျခငး

တ႔သည အေရးႀကးလာခပါသည။ ျမနမာႏငငတြင လြတလပေသာ မဒယာ၏ အေန

အထားမာ ႏနယလပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ၾသဂတလ ထတငေအာင ထတေ၀မႈအားလး

သည ဆငဆာျဖတ ေတာကခေနရေသးသလ စာနယဇငးသမားမားသည အစးရက

သတမတေပးေသာ မေဘာငမားအတြငးမသာ လပကငေဆာငရြကခရပါသည။

ထ႔ေၾကာငပင ျမနမာစာနယဇငးသမားမားမာ လြတလပေသာ မဒယာ ပတ၀နးကင

အ၀နးအ၀ငးအတြငး အလပလပသည အေတြ႔အႀကမရခသညမာ အၾသစရာ မဟတ

လပါ။ လြတလပေသာ မဒယာမရျခငးေၾကာင ၎အေျခအေန အားေကာငးရငသန

ေစရန လအပေသာအရညအခငးမားႏင အသပညာျပည၀ေသာ စာနယဇငးသမား

အနညးငယသာ ရပါသည။

International Media Support (IMS) သည ျမနမာႏငငတြင မဒယာတးတက

ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ေဆာငရြကခသညမာ ႏစအေတာၾကာခၿပျဖစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ၊

ဇနန၀ါရလတြင ျပညစလေလာကသည မဒယာဖြ႔ၿဖး တးတကေရး အစအစဥတစခက

စတငအေကာငအထည ေဖာခသည။ ၎အစအစဥတြင မဒယာႏင စာနယဇငးသမား

7

7

မား စြမးရညျမႇငအစအစဥႏင မ၀ါဒျပျပငေရး အပါအ၀ငျဖစေသာ ကယျပန႔သည

လပငနးမားပါ၀ငပါသည။

၎လပငနး၏ အစတအပငးတစခအေနျဖင IMS သည ျမနမာၿငမးခမးေရးဗဟႏင

လကတြကာ ၂၀၁၂ ခ၊ ႏ၀ငဘာလႏင ၂၀၁၃ ခႏစ ဇြနလ အၾကား Conflict Sensitive

Journalism ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငး ပညာအလပ႐သငတနး ေဆြးေႏြးပြ

အၾကမ၂၀က ရနကနၿမ႕ႏင ႏငငတ၀မး တငးရငးသားေဒသမား အပါအ၀င မဒယာ

အားျဖင အဓကကေသာေနရာမားတြင အေကာငအထညေဖာခသည။ ၎သငတနးမား

သည ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ သတငးေရးသားတငဆကျခငး သေဘာတရားမားက

တကေရာကသ ၄၀၀ ေကာအား ၃ ရကၾကာ သငတနးမားအတြငး မတဆကေပးႏငခပါ

သည။ မဇၩမမဒယာက ၎သငတနးမားအတြက ေထာကပပ႔ေဆာငေရး ဆငရာမား

စစဥေဆာငရြကချပး IMS က သငတနးဆရာမားႏင လအပေသာအရငးအျမစမားက

စစဥပပးေပး ပါသည။

ယခ လကစြစာအပသည စာနယဇငးသမားမားအတြက ေန႔စဥလကေတြ႕အသးခ

လမးညႊနကသ႔ျဖစရန ရညရြယ စစဥထားသည။ ဤလကစြစာအပသည IMS မ အျခား

ႏငငမားအတြက ထတေ၀ထားေသာ လကစြ စာအပမားႏင အလားတျဖစျပး မတည

ေသာႏငငမားမ အေတြ႕အႀကမားက စဥဆကမျပတ ေပါငးစပထညသြငးေနမည စာစဥ

တစခလညး ျဖစပါသည။ ပါ၀ငေသာ အေၾကာငးအရာမားသည စာေရးသ Ross

Howard ေရးသားျပး IMS က ၂၀၀၃ ခႏစတြင ထတေ၀ခေသာ ထရလြယ

ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ (CSJ) က အေျခခထားသည။ ဤျမနမာႏငငအတြက

လကစြတြင မရငးလကစြစာအပ၏ ဖြ႔စညးထားသမႈမားက အသးျပထားျပး လအပ

သငေတာသလ ေဒသဆငရာ နမနာမားအသးချခငးျဖင ထရလြယပဋပကၡဆငရာ

စာနယဇငးပညာက ေဆြးေႏြးရနျဖစသည။

8

8

နဒါနး

ျမနမာႏငငသည လမးယဥေကးမႈေပါငးစရေသာ ႏငငတစချဖစပါသည။ ၂၀၁၂

ခႏစတြင ခန႔မနးေျခ လဥးေရမာ သနး (၆၀)ခန႔ ရၿပး တငးရငးသား ၁၃၅မးရပါသည။၊1

၁၉၄၈ ခႏစတြင လြတလပေရးရရခကာ ဆရယလစ အပခပေရးႏင စစအပခပေရး

အပါအဝင အပခပပ ပစအမးမးတ႔က ျဖတသနးခရၿပး ျပညတြငးပဋပကၡမား ႀကေတြ႔

ခရပါသည။2 ၂၀၁၀ ခႏစတြင ပါလမနေရြးေကာကပြက ကငးပချပး အဓကအတကအခ

ပါတ National League For Democracy (NLD) ဝငေရာကယဥၿပငျခငးမရခပါ။ 3

၂၀၁၂ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြတြင အတကအခပါတမား ပါဝငယဥၿပငချပး NLD

က ၄၄ ေနရာအတြက ယဥၿပငခရာတြင ၄၃ ေနရာအႏငရရခပါသည။4

ေရြးေကာကပြအျပးတြင ႏငင၏အဓကျပနာျဖစေသာ ဒမကေရစလလားသမားႏင

စစအပခပသမားၾကားရ ပဋပကၡသည ေျဖရငးရနလမးေၾကာငးေပၚသ႔ ေရာကရလာ

သည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတစဝမးသမငး တစေလာက မေျဖရငးႏငေသးေသာ

ျပညတြငးပဋပကၡမား ကနရေနပါေသးသည။ ယငးပဋပကၡမားသည အရငးအျမစခြေဝ

ျခငးဆငရာႏင အပခပေရးတြင ပမပါဝငခြငက ေတာငးဆျခငးတ႔ေၾကာင ျပညနယမား

တြင ျဖစပြားေနျခငးျဖစသည။

ျပညတြငးပဋပကၡမားသည မတညေသာ လမးစအပစမားအၾကားႏင လမးစအပစမား

ႏင ဗဟအစးရအၾကား သးျခားျဖစတညမႈဆငရာ ႐နးကနလႈပရားမႈမားႏင ဆကစပေန

ပါသည။ ပဋပကၡအမားစသည သမငးေရးရာ၊ စးပြားေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ တညေဆာက

ဖြ႔စညးပဆငရာ၊ လမႈေရးႏင ႏငငေရးတ႔၏ နာကညးနစနာမႈမားတြင နကနကနနအျမစ

1 ၁၉၈၃သနးေခါငစာရငး၊ ယခလကစြထတေဝခနတြင ေနာကဆးသနးေခါငစာရငး(၂၀၁၄)ရလာဒမား မထြကေပၚေသးပါ။ 2 ျမနမာႏငင(Burma)သည၁၉၄၈ ခႏစတြငၿဗတနထမလြတလပေရးရခသည။ ယခလကစြတြငတရားဝင ႏငငအမညက Myanmar ဟသာ သးစြမည။ 3 ျပညသ႔လႊတေတာ(ေအာကလႊတေတာ)ႏငအမးသားလႊတေတာ(အထကလႊတေတာ)ႏစရပက ဒတယသမၼတသးဥးက ေရြးခယေပးသည။ ၎တ႔ သးဥး အနကမ သမၼတတစဥးက လႊတေတာအမတမားက ေရြးခယေပးသည။ 4 ၎ၾကားျဖတေရြးေကာကပြတြင စစေပါငး ၄၆ ေနရာအတြက ယဥၿပငသည။

9

9

တြယလကရသည။ ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡတြငး ပါဝငေနေသာအပစမားသည စစညး

ထားသည တကခကေရးအငအားစမားက ထနးခပထားၿပး အတတကာလတြင အစးရ

တပမားႏင ရငဆငတကခကခၾကပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ပဋပကၡမားသည လြတလပေရးရရခနကပင စတငခသည။ အရညၾကာ

ဆးျဖစေသာ ကရငလမးမားႏင ဗဟအစးရတ႔ၾကား ပဋပကၡသည ၁၉၄၉ ခႏစ

ကတညးက စတငခပါသည။ အျခားလမးစမားႏင အစးရတ႔ၾကား ျဖစပြားေနေသာ

ပဋပကၡမားသည ထကာလေနာကပငးတြင စတငခၿပး ၁၉၆၂ ခႏစ ေနာကပငး

တစပါတစနစက တညေထာငၿပးေနာကပငး ပမနက႐ႈငးလာခပါသည။ ထအခနမ

စတငကာပင တစခါက အားေကာငးခေသာမဒယာသည တေျဖးေျဖးထနးခပျခငးက

ခခရၿပး ဆငဆာျဖတေတာကျခငးသည ပမနစအျဖစ သ႔ေရာကရလာပါသည။ ယငး

ကသ႔ သတငးမဒယာမားက ကန႔သတခကမားေႀကာင အျပနအလန ျငငးခန

ေဆြးေႏြးမႈမား ဆတသဥးခကာ ပဋပကၡမား ပမနက႐ႈငးလာခပါသည။

၁၉၈၀ျပညႏစ ေႏာငးပငးႏင ၁၉၉၀ျပညႏစ အစပငးတ႔တြင ျဖစေပၚခေသာ ႏငငေရးျဖစ

စဥမားေၾကာင စစအစးရႏင ျပညသလထၾကား အကြအၿပမာ ပမနက႐ႈငးလာပါသည။

အစးရသည ထတေဝမႈမားက တငးကပစြာ ထနးခပထား ပါသည၊ ၂၀၀၇ ခႏစ ေရႊဝါ

ေရာငေတာလနေရး အထြတအထပေရာကေနခနတြင အငတာနကက အလးစပတဆ႔

ခပါသည၊ သ႔ေသာ ၂၀၁၀ျပညႏစေနာကပငး ႏငငေရးႏင႔မဒယာက႑တ႔က ၂၀၁၂

ခႏစတြင ဆငဆာက အျပးတငဖကသမးခၿပး ေျဖေလာျခငးမားအပါအဝင ျပျပင

ေျပာငးလေရးမားလညး စတငလာခပါသည။

ယခလကစြစာေစာငက ျပစေနခနတြင အပစအခတရပစေရးေဆြးေႏြးပြ အမားအျပား

ျဖစေပၚလာခပါသည။ ယငးေဆြးေႏြးပြမားသည လကနကကငတကပြမားက ရပတ

ေအာငႏင တက႐ကသကေရာကျခငးခခရသမား ျဖစသည လကနကကင တကခက

ရသမား၊ စစေျပးဒကၡသညမား ကစၥမားေပၚတြင အဓကစးစကချပး အထးသျဖင မဒယာ

မားတြငပင ပဋပကၡမားျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးမားက ေဆြးေႏြးျခငးအနညးငယသာ

ရခသည။ ဤေနရာတြင မဒယာသည ပဋပကၡမားအေၾကာငးက ရငးလငးျခငးႏငႏငင

အတြငး အမးမးေသာပဋပကၡမားျဖစရျခငး အဓကအေၾကာငးရငးမားက အျပနအလန

10

10

ျငငးခနေဆြးေႏြးမႈမားျဖစေပၚေအာင ကညေဆာငရြကျခငးတ႔တြင အခနး က႑တစခ

အေနႏင ပါဝငႏငပါသည။ ယခေရးသားေနခနတြင အစးရသည the Kachin

Independence Orgaziantion (KIO) ႏင Ta’ang (Palaung) National Liberation

Army (TNLA) ႏစဖြ႔မလြ၍ အပစအခတ ရပစေရး စာခပမား ခပဆႏငခၿပး

ယငးအဖြ႔ႏစဖြ႔ႏငမ တကပြမား ဆကလက ျဖစပြားေနခသည။5

သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင ယခအခါႏငငေရးအေတြးေခၚမားႏင ဖယထတျခငးခထား

ရေသာ ႏငငေရးမားႏင ဆကစပေနေသာ ပဋပကၡအသစမား ေပၚထြကလာပါသည။

၎တ႔အနကမ အမားစသည ျပညသအမားက အျမင ဆႏၵမားက ေဖာထတျပသႏင

သည အေျခအေနမားကဖနတးေပးခေသာ ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးမားေၾကာင

စတငေပၚထြကလာျခငး ျဖစပါသည၊

ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈစတငအျပး ေပၚထြကလာေသာ ပဋပကၡအသစမားအပါအဝင

ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡအမားစသည အၾကမးဖကပဋပကၡမားျဖစၾကသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ

ေနာကပငးတြငျဖစေပၚခေသာ အၾကမးဖကမႈမားသည အစးရက ဘငဂါလဟ သတမတ

ထားေသာ ရခငျပညနယတြင အမားအျပားရေနသည ႐ဟငဂာမဆလငမားက စးရမ

ေစခသည။ 6 ဗဒၶဘာသာ ရခငမားေသာ ရခငျပညနယမ စတငခေသာ အၾကမးဖကမႈ

သည ႏငငတဝမးသ႔ ျပန႔ႏ႔သြားကာ ပမကယျပန႔ေသာ မဆလငအသငးအဝငး ပါဝင

လာခၿပး ႏစဖကလ႔အဖြ႔အစညးၾကား ေသဆးမႈမား၊ ေနအမစြန႔ခြာထြကေျပးရမႈမား၊

ခြျခားဆကဆခရမႈမား ကယျပန႔စြာျဖစေပၚခပါသည။ United Nations Office for the

Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA) က ထတျပနခေသာစာရငးအရ

5 ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡမား၏အေသးစတမားက http://bnionline.net/images/2013/pdf/Deciphering-Myanmar’s-Peace-Process-For-Web.pdf.တြငသရႏငသည။ 6 ရဟငဂာသညျမနမာႏငငရတရားဝငလမး ၁၃၅ မးတြငမပါဝငပါ။

11

11

၂၀၁၂ ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ရခငျပညနယတစခတညးတြင ေနအမစြန႔ခြာထြကေျပးရ

သမားမာ ၁၁၀,၀၀၀ ခန႔ရပါသည။7

ဂရသမငးပညာရင Thucydides က လသား၏ လႈပရားေဆာငရြကေစေဆာခကက

ထနးခပကန႔သတေသာ အေရးႀကးအခက သးခကမာ အေၾကာကတရား၊ ဂဏသကၡာ

ႏင ကယကးေမာျခငးတ႔ ျဖစသညဟဆပါသည၊ 8 ၎သည ျမနမာႏငငအတြက

ထးျခားစြာပင အသးတညလေသာ ပေသနညးတစခမဟတေသာလညး ေခတ အဆက

ဆက လႏငလအဖြ႔အစညး၏ လပေဆာငခကမားက အကျဖတနားလညေစရာတြင

အသးတညလေသာ ေယဘယတငးတာေရးကရယာတစချဖစပါသည။ ျမနမာႏငငရ

ကြျပားေနေသာ ပဋပကၡမားတြင ၎အခက သးခကက ေလလာေတြ႔ရႏငပါသည။

အလမယၿပငပြအႏငရရေသာ သတစဥးအား လမးေရးအေျခခႏင ၿပးခေသာ စစအစးရ

ဝငမသားစမားႏင ပတသကခသညဟေသာ အေျခအျမစမရ စြပစြခကမားျဖင တက

ခကချခငး 9 ၊ ထေရာကေကနပဖြယမရေသာ ရနကနၿမ႕ခရးသညတငကားစနစက

ေျပာငးလရန စးစကအားထတမႈမရချခငး တ႔အား ၎အခကသးခကႏင ဆကစပ

စဥးစားႏငပါသည။ ျမနမာႏငငရ မဒယာမားမာ ဤလမႈျဖစစဥ၏ ထတကန တစခ

ျဖစပါသည။ ဤသမငးျဖစစဥမားေၾကာငပင ႏငင၏ ရႈပေထြးလေသာ ပဋပကၡမားက

ျပညစစြာ၊ တကစြာ၊ ဘကမလကဘ ထတေဖာေရးသားဖြငခရန အားနညးခကမား

ရေနခပါသည။

ထ႔အျပင ျမနမာစာနယဇငးသမားမားသည စာနယဇငးပညာႏင ပဋပကၡအေၾကာငး

ေရးသားတငဆကမႈတ႔တြင အေတြ႔အၾကႏင သငတနးတကေရာကချခငး အနညးငယ

(သ႔)လးဝ မရျခငးတ႔ ျဖစခပါသည။ အတတကာလက မဒယာအသငးအဝငးသည

စာနယဇငးသမားမားအား လမးစေရး၊ ဘာသာေရး၊ လမးေရးအၾကမးဖကမႈမား

7 BNI. Deciphering Myanmar’s Peace Process: A Reference Guide 2013. (http://bnionline.net/images/2013/pdf/Deciphering-Myanmar’s-Peace-Process-For-Web.pdf) 8 Thomas G. Ryan. Identity Dilemmas: The Consequence of Identity in Protracted Conflict. handle.dtic.mil/100.2/ADA553002 9 http://www.dvb.no/news/chinese-controversy-surrounds-miss-universe-myanmar-burma/33376

12

12

ပါဝငေသာ ပဋပကၡအေၾကာငး ေရးသားတငဆကမႈ စြမးရညမားက တညေဆာက

တးတကေစရန အခြငအေရးမား မေပးခၾကပါ။ လထအျမငမားအေပၚလြမးမးႏငရန

အရညအခငးသည မဒယာမားအဖ႔ အကန႔အသတျဖငသာ ရေနေသးသည။ IMS က

၂၀၁၂ ခႏစတြင ထတျပနေသာ ႏငငအတြငး မဒယာအခငးအကငးႏင ပတသကေသာ

အစရငခစာအရ ျမနမာႏငငရ မဒယာမားသည ၎တ႔ထတေဝျခငးမားအတြက သတငး

ဇာတလမးမားရရရန ေဝးလ ေခါငးပါးေသာေဒသမားသ႔ စာနယဇငးသမားမားက

ေစလႊတရန မစြမးသာဘရေနေၾကာငး ဆပါသည။ ေဝးလ ေခါငးပါးေသာေဒသတစခသ႔

ကယတငေရာကရႏငေစကာမ သတငးဇာတလမးက ဖမးဆပကာ ျပညသလထထသ႔

တငဆကေရးသားႏငျခငးမရပါ။ 10 အာဏာရသတ႔ စတတငးက ေရးသားရေသာ

စာနယဇငးပညာႏင႔ ဆန႔ကင ကြျပားကာ ထရလြယပဋပကၡမားက ေရးသားတငဆက

ရေသာ ခညးကပပႏငနညးစနစမား သညအမားျပညသ မားၾကား ျငငးခေဆြးေႏြး

မႈမားက ရငသနေစၿပး ႏငငတြငးပဋပကၡမားက ေျဖရငးႏငရန ကညႏငပါသည။

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသည ျမနမာႏငငတြငး ၂၀၁၀ ျပညႏစ

ေနာကပငး ၾကေတြ႔ခရေသာ လမးေရးဘာသာေရးပဋပကၡမား၏ ႐ကခတမႈမားက

လညး ေလာ႔ပါးေစၿပး ႏငင၏ၿငမးခမးေသာ ဒမကေရစသ႔ အျပညအဝကးေျပာငးရာ

တြငလညး အေထာကအကျပႏငပါသည။

အဆးစြနအားျဖငဆရေသာ ျမနမာႏငငသည လမႈေရးလကၡဏာ သတမတခကမားစြာ

ရေသာ ႏငငတစချဖစၿပး ပဋပကၡျဖစႏငေသာ ထစပနယပယမားကပစပယမရပါ။

လစလ႐ႈထား၌လညးမရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပဋပကၡမားက ေျဖရငးႏငရန

ေစစပညႇႏႈငး အေပးအယမားရရမညျဖစၿပး ၎ညႇႏႈငးမႈမားသညလညး အမားေရ႕၌

မတစြာ ဘကမလကဘ ေဆြးေႏြးျငငးချခငးမားျဖငသာ ရရႏငေသာေၾကာငျဖစပါသည။

ႏငငအတြက အၾကမးဖကပဋပကၡမားက အျပသေဘာေဆာငေသာ ရလာဒမားအျဖစ

ေျပာငးလေအာင ကညေပးေသာအခကအလကက အေျချပကာ ဘကမလကသည

10 International Media Support. January 2012. ‘An assessment of media development challenges and opportunities: Change is in the Air’. Page 23

13

13

ျငငးခ ေဆြးေႏြးမႈမား၏ အေျခခတစရပက ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

က ခမတေပးႏငမညဟ ကြၽႏပတ႔အေနျဖငယၾကညပါသည။

14

14

အပငး ၁

ပဋပကၡက နားလညသေဘာေပါကျခငး

အသကေမြးအဆငကြၽမးကင သတငးသမားမားသည ပဋပကၡဆသညက နားလည

သေဘာေပါကရန လပါသည။ သတျပမသညျဖစေစ မျပမသညျဖစေစ ၎တ႔သည

ပဋပကၡႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငျပးသမား ျဖစသည။

သတငးသမားမားအတြကမ အေျပာငးအလသည သတငးျဖစသည။ ထ႔အျပငအေျပာငး

အလရသညအခနတြင တစခါတစရ သေဘာမတညမႈမားႏင ပဋပကၡမား ျဖစေပၚတတ

သည။ အေျပာငးအလက လလားသမားႏင မလလား သမားအၾကား ပဋပကၡရႏငသလ

ပမေျပာငးလလသမားႏင အေျပာငးအလက ဆန႔ကငသမားအၾကား ပဋပကၡလညး

ရႏငသည။ ထ႔ေၾကာငပင စာနယဇငးသမားမားသည ၎တ႔၏လပငနးမား အတြငး

ပဋပကၡမားႏင ရငးႏး ယဥပါးေနရသည။

သ႔ေသာ စာနယဇငးသမားမားသည ပဋပကၡမား၊ အေျခခအေၾကာငးရငးမားႏင ပဋပကၡ

မား မညသ႔အဆးသတ သညတ႔က အျပညအ၀နားမလညႏငပါ။ ထ႔အျပင ပဋပကၡ

ဆငရာ သ၀ရသငတနးမားက အနညးစကသာ တကေရာကဖးႏငပါသည။ စာနယဇငး

သမားအမားစသည ပဋပကၡက ေန႔အလက ျဖစပကေနသညမကသာ တငဆက

ေလရသည။ ႏႈငးယဥျပရမညဆေသာ ေဆးပညာသတငးေထာကတစဥးသည လတစဥး

၏ နာမကနးမႈမကသာ တငဆကရမညမဟတဘ အဘယေၾကာင နာမကနးျဖစရသည

ႏင မညကသ႔ ကစားႏငမညကပါ တငဆကေရးသားရပါသည။ ပဋပကၡ အေၾကာငး

ေရးသားတငဆကရာတြငလညး အလားတ တငဆကရပါမည။

ပဋပကၡက ခြျခားစတျဖာႏငသည အရညအခငးရျခငးသည သတငးသမားတစဥးက

ပမထေရာကသည သကေမြး အဆငရ စာနယဇငးသမားတစဥးျဖစေစႏငျပး ကယျပန႔

ေသာ သတျပႏငစြမးရသတစဥးလညး ျဖစေစႏငပါသည။ ပဋပကၡက နားလညသတျပမ

ျခငးျဖင ေရးသားတငဆကေသာ စာနယဇငးပညာက ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယ

ဇငးပညာ Conflict Sensitive Journalism ဟေခၚပါသည။

15

15

ပဋပကၡအမးအစားမား

Ross Howard က ပဋပကၡဆသညမာ လႏစဥး(သ႔)ႏစဥးထက ပေသာ လမား(သ႔)

အစအဖြ႕မားက ၎တ႔ၾကား မမေ၀ႏငဟ ယၾကညေသာ ရညမနးခကမား (သ႔)

ပနးတငမားက ရရေအာငျမငရန ၾကးစားေသာ အေျခအေန တစရပဟ အဓပၸာယ ဖြငဆ

သည။ ၎ပဋပကၡမားသည လမႈအဖြ႔အစညးပနးတငတြင ျဖစေပၚပါသည။ လမႈအဖြ႕

အစညးမားတြင ျဖစေပၚေသာေၾကာင လမႈပဋပကၡမားျဖစပါသည။ Louis Kriesberg က

ႏစဥးႏင ႏစဥးအထက လမား (သ႔) အစအဖြ႕မားေျဖာငေျဖာငႀကး ဆန႔ကငေနေသာ

ရညရြယခကႏင ယၾကညခကမားက ေဖာထတ ျပသသညအခနတြင လမႈပဋပကၡ

ျဖစေပၚသညဟ ေဖာျပပါသည။11

ပဋပကၡအားလးသည ၾကမးတမးသညဟ မဆႏငပါ။ အေျပာငးအလရသညအခနတြင

ပဋပကၡျဖစသညမာ ဓမၼတာပငျဖစပါသည။ အခ႕က အေျပာငးအလက ျပလပလခန

တြင အျခားသတ႔က သေဘာတႏငမညမဟတပါ။ သေဘာမတညမႈမားက သငေတာ

သလ စမကငတြယပါက လပငနးစဥသည အေကာငးဖကသ႔ ဥးတညႏငသည။

သငေတာသလ မစမပါက ပဋပကၡသည ၾကမးတမးသညဖကသ႔ ေရာကရပါသည။

ပဋပကၡဟ ဆပါက အၾကမးဖကမႈပါရေသာ ပဋပကၡက ညႊနးဆပါသည။

ျမနမာႏငငတြငျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမားသည ထးျခားလသည မဟတပါ။ အျခား

ႏငငမား အျခားေနရာမားတြင ျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမားက ျဖစေပၚေစသည အခ႕ေသာ

သဏၭာနတအငအားစသညပင ျမနမာႏငငတြငးပဋပကၡမား ျဖစေပၚေစသည။ ၎

အငအားစမားသည ေအာကပါတ႔ႏင ဆကႏြယလကရသည။

• သယဇာတမားစြာပါရျခငးႏင ညမမႈမရေသာ ခြေ၀ျခငးမား

• မတညေသာအပစမားၾကား နားလညမႈလြျခငး

• လေလာကေသာ ဆကဆပတသကမႈႏင ဗဟသတခ႕တျခငး

• မေျဖရငးႏငေသာ သမငးဆငရာ နာကညးမႈမား

11 Louis Kriesberg, 1998. Constructive Conflicts: From Escalation to Resolution, Rowman and Littlefield Publishers

16

16

• မညမေသာ ပါ၀ါခြေ၀ျခငးမား

အဖြ႕လကေလကငခနး

ျမနမာႏငငတြငျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမား၏ အေၾကာငးအရငးမားက စဥးစားေဆြးေႏြးပါ။

မညသညေၾကာင သာမန ပဋပကၡမ အၾကမးဖကပဋပကၡသ႔ ကးေျပာငးသလက စဥးစား

ပါ။

17

17

အၾကမးဖကမႈက နားလညသေဘာေပါကျခငး

စာနယဇငးသမားမားသည လကေတြ႔ျဖစပြားေသာ အၾကမးဖကပဋပကၡအေၾကာငးက

အလြယတက ေဖာထတ ေရးသားႏငပါသည။ ၎ပဋပကၡမားအတြငး လပဂၢလမား အစ

အဖြ႕မားသည တစဖကႏင တစဖက နာကငေစျခငး၊ သတျဖတျခငးမားက ႀကးစား

ၾကၿပး ထခကသသားေကာငမားလညးရပါသည။ ၎တ႔က အလြယတက ျမငေတြ႕

နငသည။ သ႔ေသာ ပမထခကေစႏငေသာ အျခားအၾကမးဖကမႈ အမးအစားမား

ရပါသည။ ၎အျပင သတငးသမားမားအဖ႔ ရငးျပတငဆကရန ပမခကခေသာ အေျခ

အေနမားရပါသည။ ျမနမာမဒယာမားသည ၎ကသ႔ေသာ ပဋပကၡမားက ေရးသား

တငဆကခဖးေသာလညး မေျဖရငးဘထားပါက အၾကမးဖကမႈဆသ႔ ဥးတညသြားႏင

ေသာပဋပကၡမားအေၾကာငးကမ အၿမတမးတငဆက ေရးသားႏငခသညမဟတပါ။

ဥပမာ ျမနမာႏငငတြင အဆငျမင ပညာေရးက႑၌ အမးသမးမားအတြက တားျမစ

ခကမားရေနၿပး ကယကယျပန႔ျပန႔ သတမမေန ေသာလညး ေဖာထတေရးသား

ျခငးမရပါ။ ထ႔အျပင တကသလ၊ ေကာလပမားတြင အခ႕ေသာ ဘာသာရပမား

အတြက ၀ငခြငရရရန အမးသမးမားသည အမးသားမားထက အမတပမရရရန

လအပေနပါေသးသည။12

ယဥေကးမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈ

ယဥေကးမႈဆငရာအၾကမးဖကမႈသည စာနယဇငးသမားမား တစခါတစရ သတ

လကလြတ ျဖစခေသာ မျမငႏငသည အၾကမးဖကမႈ (သ႔) အၾကမးဖကမႈက

ေခၚဆပါသည။ ၎သည အစအဖြ႕တစခက အျခားအစအဖြ႕တစခ အေပၚတြင

ႏစေပါငးမားစြာ ထငျမငယဆပစမား ျဖစႏငျပး ကယထလကေရာက အၾကမးဖကျခငး

က တငတယေစသည စကားမား၊ ပရပမားႏင ယၾကညျခငးတ႔ ပါ၀ငႏငပါသည။

ေအာကပါတ႔သည ယဥေကးမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားတြင ပါ၀ငပါသည။

12 An example of this type of discrimination had appeared in Mizzima (Burmese) in 2013. http://www.mizzimaburmese.com/2013-10-20-16-57-18/item/17428-2014-01-10-04-17-32

18

18

• အမနးစကားမား

မတညေသာ လမးႏင ကြျပားေသာ ယဥေကးမႈဆငရာ အစအဖြ႔မားအၾကား

တစဖကႏငတစဖက မေကာငး စကားေျပာၾကားျခငးျဖစသည။ တစဖကအေန

ျဖင ၎တ႔ခစားေနရေသာ ျပနာမား အခကအခမား အတြက အျခား

တစဖကက အျပစတငေျပာဆပါသည။ တစခါတစရ အျပစတငျခငးခရေသာ

အစအဖြ႔က ဖယရားသတသငရန အၾကမးဖကမႈက အသးခပါသည။

• ႏငငျခားသားမနးတးျခငး

လမးတစမး (သ႔) ႏငငတစႏငင၏ အျခားႏငငတစခအေပၚ မနးတးျခငးႏင

ေၾကာကရြ႕ျခငးသည အျမငမားမားက ျဖစေပၚေစျပး ၎ႏငငႏင ပဋပကၡ

ျဖစပြားေစသည မ၀ါဒမားက တးျမႇငခမတေစသည။

• ဒ႑ာရပျပငမား

လ႔အဖြ႕အစညးတစခ၏ ႏႈတေျပာသမငးႏင မတေကာကတငသမငးမား

သည တစဖက၏ သမငးအေျခခမားႏင ေအာငျမငမႈမားကသာ ဂဏရန

ထြနးေျပာငေစၿပး အျခားတစဖကက မနးတးမႈအား တးပြားေစသည။

• ဘာသာေရး

မမမတစပါး အျခားေသာယၾကညကးကြယမႈမားက သညးညညးမချခငးသည

ပဋပကၡက ျဖစေပၚေစသည။

• ကား/မ လငခြျခားဆကဆျခငး

အမးသမးမားႏင တတယလငတ႔အား ခြျခားဆကဆသည ဥပေဒမား

ကငသးမႈသည အၾကမးဖကမႈက ျဖစေပၚေစသည။

19

19

ပစခအၾကမးဖကမႈ

ပစခအၾကမးဖကမႈဆသညမာ အစအဖြ႕တစခ (သ႔) လမႈအဖြ႕ အစညးတစခ

၏ ဓေလထးစဆငရာ ျပမႈေဆာငရြကခကႏင ဥပေဒေဘာငအတြငးသ႔

သြတသြငးထားေသာ နာကငေစမႈမားက ဆလသည။ ၎အၾကမးဖကမႈမားမ

ျဖစေပၚေသာ အကးဆကမားက ခြငျပထားျပး ဥေပကၡာလညးျပထား

ပါသည။ ေအာကပါတ႔ပါ၀ငသည

• စနစတကစညးမဥးခပစရ လမးေရးခြျခားမႈႏင လငခြျခားမႈ

လမးေရးႏင လငကြျပားမႈအေပၚ အေျခခေသာ မညမသည ကငသး

ဆကဆမႈ အတြက ခြငျပထားေသာ ဥပေဒမားႏင ကငသးပမား

• နယခ ႕၀ါဒ

ကယတငျပ႒ာနးႏငခြငႏင ခ႕တေသာ ႏငငတစႏငငအေပၚ ႏငငရပျခား

အာဏာအငအားစက အငအားသးကာ ဆးျဖတခကခရာတြင ထနးခပ

ပါ၀ငျခငး

• အစြနးေရာက အျမတထတျခငး

ႏငငအမားစတြင ဖကသမးၿပးျဖစေသာလညး ကၽြနျပျခငးသည အဓမၼလပ

အား ခငးေစမႈပစမးျဖင ရေနေသး သည။ ဥပမာအားျဖင ကေလးငယမားႏင

အမးသမးမားအေပၚ လပအားေခါငးပျဖတျခငးသည အျမတထတျခငးပစ

တစမးအျဖစ ရေနေသးသည။

• ဆငးရမြေတျခငး

ဆငးရမြေတျခငးသည အၾကမးဖကပဋပကၡ၏ အဓကအေၾကာငးအရငးအျဖစ

ကမာၻတစ၀မးလးတြင ျဖစေပၚသည။

20

20

• အကငပကျခစားျခငးႏင နးစပမးတဥးစားေပး၀ါဒ

အစးရ၏ ဆးျဖတခကမားက လာဘယျခငး နးစပသမသားစ၊ လမးတဥးစား

ေပးျခငးတ႔သည လႊမးမးထား သည။

• ခြျခားဆကဆျခငး

လမားအား မတညေသာအပစမားအျဖစ၎ တညေသာေနရာမားတြင

လညးေကာငး ေနထငေစေသာ ဥပေဒမားသည တစခါတစရ လအမား၏

ဆႏၵႏင ကကညမႈမရပါ။ ဥပမာတစခမာ လမားအား ယာယစခနးမားႏင

ေနရာခထားေရးစခနးမားတြင ေနထငေစျခငးျဖစသည။

အမနးစကား

အမနးစကားဆသညမာ အစအဖြ႕တစခက အေျခခေသာလမားအား မေကာငး စကား

ေျပာဆျခငး ျဖစသညဟ အဓပၸာယ ဖြငဆပါသည။ International Governant on Civil

and Political Right ကမ အၾကမးဖကမႈ၊ ခြျခားမႈ၊ ရနလမႈမားဆသ႔ ဖြ႕စညးဥးတည

ေစေသာ အမးသားေရး၊ လမးေရးႏင ဘာသာေရး လႈ႔ေဆာတကတြနးမႈမားက အမနး

စကားဟ အဓပၸာယ ဖြငဆပါသည။ အခ႕အမးသမးအခြငအေရးအတြက လႈပရားတက

ကြသမား မေကာငးစကားျဖန႔ေ၀ေျပာၾကားျခငးသည ၎အမးအစားတြင ပါ၀ငျပး

လငပငးဆငရာကြျပားမႈက အေျချပေသာ အၾကမးဖကမႈႏင အမနးတရားမားသည

လညး ပါ၀ငပါသည။

Centre for International Media Assistance and the National Endowment for

Democracy ၏ အဆအရ တက႐က ၿခမးေျခာကေသာစကားမား(သ႔) အၾကမးဖကမႈက

အားေပးေစေသာစကားမားသည အမနးစကားမားပင ျဖစသည။

Human Rights First မ အႀကးတနးတြဖကအရာရျဖစသ Joelle Fizt ကမ သင

အေနႏင မသတစရာ စကားမား ေျပာႏငပါသည။ တစခခက မနးတးရနႏင မနးတးမႈက

ေဖာျပႏငေသာ အခြငအေရးရပါသည။ သ႔ေသာ သငသည အျခားသမားအၾကား

21

21

ၾကမးတမးေသာ အျပအမမား ေဆာငရြကျဖစေပၚလာေအာင တြနးအားေပးေသြးထးျခငး

ျပလပရန အခြငမရပါဟ ေျပာဆပါသည။

ဒတယကမၻာစစအၿပးတြင ႏငငတကာဥပေဒသည သတစပါးအား မးတးသတျဖတရန

လႈ႔ေဆာတကတြနးေသာ စကားမားအား အျခားေသာ စစရာဇ၀တမႈကသ႔ပင လသား

မးႏြယအေပၚ ကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈအျဖစ သတမတပါသည။ သ႔ေသာ အဆးစြန

ေသာအေျခအေနမားေအာကမာပင အမနးစကားမားသည ၎အဆငသ႔ ေရာကရ/

မေရာကရက ဆးျဖတရနခကခပါသည။ ထ႔အျပင အမနးစကားမားသည တက႐ကတ

တးမျဖစႏငပါ။ ပ႕ႏ႔လြယ အမနးစကားမား၏ ေသြးထးမႈေၾကာင အစလက အၿပလက

အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားခေသာ ကငညာႏင ရ၀မဒါႏငငမားတြင အသးျပေသာ

စကားလးမားသည တစခါတစရ ေကြ႔၀ကအဓပၸာယသကေရာကကာ သေကၤတတစခ

အသြငေဆာငခသညက ေတြ႕ရရပါသည။ တစခါတစရတြင အခငးခငးသာ သရ

နားလညႏငေသာ အသးအႏႈနးမားႏင တငစားမႈမားက သးႏႈနးပါသည။ သတငး

ေရးသားတငဆကရာႏင ပဋပကၡကေလလာ ဆနးစစရာတြင ၎အၾကမးဖကမႈ ပစမား

က ေဖာထတနားလညရန အေရးႀကးပါသည။ ၎တ႔သည ကယထလကေရာက

ကးလြနေသာ အၾကမးဖကမႈမား၏ တကယအေၾကာငးအရငးမားျဖစသည။ ကယထ

လကေရာက ကးလြနေသာ အၾကမးဖကမႈမားကသာ ရပတန႔ေစျခငးသည မလ

ေလာကပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပစခ အၾကမးဖကမႈႏင ယဥေကးမႈဆငရာ

အၾကမးဖကမႈတ႔က လစလ႐ႈၿပး မေျဖရငးဘထားပါက ကယထလကေရာက

အၾကမးဖကမႈမား ျပနလညျဖစေပၚႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

Adapted from Jane Sasseen. October 2013. A Clash of Cultures: Hate Speech, Taboos, Blasphemy and the Role of News Media. A Report to the Centre for International Media Assistance. Page 17

22

22

အဖြ႕လကေလကငခနး

ယဥေကးမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈႏင ပစခ အၾကမးဖကမႈမား ျမနမာႏငငတြင

ရပါသလား။ မဒယာမားက ၎အၾကမးဖကမႈက ေဖာျပတငဆကပါသလား။ နစနာ

ခစားရသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ အေၾကာငးက သတငးမဒယာမားတြင ေထာကျပ

ေျပာဆႏငပါသလား။ မျမငႏငေသာ မတညသည အၾကမးဖကပစမားက မညကသ႔

ေသာ သတငးတငဆကမႈပစျဖင ေရးသားေဖာျပႏငပါသလ။

23

23

အပငး (၂)

စာနယဇငးပညာ ႏင ပဋပကၡ

မဒယာမား၏ စြမးအား

လမႈအဖြ႕အစညးတငးလလ ပဋပကၡမားက အၾကမးဖကမႈမပါဘ ရငဆငေျဖရငးရန

နညးလမးမားရာေဖြထားပါသည။ ပမနအားျဖင လမႈအဖြ႕အစညးမားသည ေကးရြာ

အႀကးအကမား၊ တရားသႀကးမား(တရားစရငေရးစနစ)၊ (သ႔) ႏငငတကာခ႐းကသ႔

ေသာ သမာသမတကသညဟ ယဆထားေသာ ပဂၢလမားအား ပဋပကၡက ေျဖရငးရန

လပပငခြငေပးအပထားပါသည။ သ႔ေသာ ဆးျဖတေျဖရငးခကမားသည မတမႈမရဘ

လကမခႏငပါက ပဋပကၡ ၾကာရညႏငၿပး အၾကမးဖကမႈပစသ႔ ေျပာငးလႏငပါသည။

မသားစတြငးျဖစေစ၊ အမနးခငးမားၾကားျဖစေစ၊ ႏငငတြငးအပစမားၾကားျဖစေစ နယ

ျခားမားက ေကာလြနၿပးျဖစေစ မညသ႔ေသာ ပဋပကၡ ပစမးျဖစေစ ပဋပကၡၿပးဆးရန

တကေသာအရာမားလအပသည။

ဆကသြယေဆာငရြကျခငးသည ပဋပကၡကေလာပါးေစေသာ အေရးပါသည အရာမား

ထမ တစချဖစပါသည။ ႏစဖကစလးအေနျဖင အၾကမးမဖကေသာ အေျဖတစခရရရန

ပထမဆးအေနျဖင ေတြ႕ဆစကားေျပာရမညျဖစသည။ ဤေနရာတြင စာနယဇငး

အတတပညာေကာငး၏ အခနးက႑၀ငေရာကလာၿပျဖစသည။

စာနယဇငးပညာ၏ မျမငႏငေသာအခနးက႑

သကေမြး/အဆငရ စာနယဇငးသမားမားသည ပဋပကၡက ကယတင ေလာပါး

ေစသညမဟတပါ။ ၎အစား စာနယဇငးသမားမားသည တက၍ ဘကမလကေသာ

သတငးက တငဆကရနႀကးစားပါသည။ ဤကသ႔ ေကာငးမြနၿပး တာ၀နယမႈရေသာ

သတငး၏ အကးဆကေၾကာင ပဋပကၡကေလာပါးေစသည။ ေန႔စဥအလပ၏ တစစတ

တစပငးအျဖစ ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာသည ပဋပကၡေလာပါးေစေသာ

အေျခခ အခ႕ရပါသည။

24

24

၁။ ဆကသြယေဆာငရြကမႈ လမးေၾကာငးေဖာကျခငး

သတငးမဒယာသည ပဋပကၡတစခ၏ ဘကႏစဘကၾကားရ ဆကသြယ

ေဆာငရြကမႈက ေဖာကထြကေပးေသာ အဓကလမးေၾကာငးျဖစသည။

တစခါတစရတြင တစဖကဖကသည ၿခမးေျခာကရနလေသာ သတငးစကား

မားက ထတလႊငရန မဒယာအား အသးခႏငသည။ သ႔ေသာ အျခားအခန

တြင ႏစဘကစလးသည မဒယာမား (သ႔) သတမတထားေသာ စာနယ

ဇငးသမားမားမတစဆင တစဖကႏငတစဖက စကားေျပာဆပါသည။

ဥပမာအားျဖင တစဖကက ၎တ႔၏ ေတာငးဆခကမားက ေဖာျပလပါက

မဒယာမ တစဆင ေျပာဆျခငးျဖစသည။ အျခားတစဖကမလညး ထသတငး

က သတငးစာမား၊ ေရဒယ၊ ႐ပျမငသၾကားဌာနမားႏင ယခအခနတြင

အငတာနကမားမ ဖတ႐ႈေလလာႏငပါသည။ ထ႔အတပင တစဖကက အျခား

တစဖကအား မဒယာမားမတစဆင ထးဆြေပးႏငၿပး ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမား

ကးပကကာ အၾကမးဖကမႈဆသ႔ ျပနလညဥးတညႏငပါသည။

၂။ ပညာအလငးဖြငျခငး

ႏစဖကစလးသည အျခားတစဖက၏ အခကအခမားက နားလညရနလ

ပါသည။ ႏငငေရး အေျခအေနႏင အငအားေကာငးေသာ စတ၀ငစားမႈမား

ကသ႔ေသာ တစဖကခငးစ၏ အခကအခမားက ရာေဖြေဖာထတေသာ

စာနယဇငးပညာသည ႐းရငးၿပး လငျမနေသာ အေျဖမားရရေစရန ပညာ

အလငးဖြငေပးႏငပါသည။

၃။ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး

ယၾကညမႈကငးမျခငးသည ပဋပကၡျဖစေစျခငး၏ အဓကအေၾကာငးအရငး

ျဖစသည။ မဒယာအေနျဖင ျပနာကစၥမားက တးဆြေဖာထတျခငးျဖင

သသယမားက ေလာခႏငကာ ေၾကာကရြ႕စရာ လ႕၀ကခကမား မရေတာ

ပါ။ ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးအတတပညာအေနျဖင အျခားေနရာမားမ

25

25

နမနာမားက ေဖာထတေရးသားျခငးျဖင ေဒသတြငး ျပနလညသငျမတေရး

ႀကးပမးပမားက ရငးလငးျခငးျဖင၎သတငး တငဆကႏငပါသည။

၄။ အျမငမားမားက ျပငဆငျခငး

ႏစဖကစလး၏ တစဖကစအေပၚတြငထားရေသာ မားယြငးေနသည အျမင

မားက ရာေဖြတငဆကျခငးျဖင မဒယာသည ပဋပကၡျဖစေနေသာ ႏစဖက

စလးအား ၎တ႔၏အျမငမားက ျပနလညသးသပေစၿပး ပဋပကၡက ေလာခ

ႏငရန ေရ႕သ႔ခတကႏငပါသည။

၅။ သတငးအား လသားဟန သြငးျခငး

အျခားတစဖကက သရနားလညရန ၎တ႔အား အမညမားႏင မကႏာ

မားအား ေပးအပရမည။ ထ႔ေၾကာငပင ေစစပညႇႏႈငးသမားသည ႏစဖက

စလးအား တစခနးထတြင ေနရာခၾကျခငးျဖစသည။ ေကာငးမြနေသာ

စာနယဇငးအတတပညာအေနျဖင သတငးတငဆကမႈမားတြင ပကတလမား

အား ထညသြငးၿပး ကစၥရပမားသည ၎တ႔အား မညကသ႔သကေရာက

သညက ေဖာျပပါသည။

၆။ အေျခခတညရၿပးစတ၀ငစားမႈမားက ေဖာထတသတမတျခငး

ပဋပကၡတစခတြင ႏစဖကစလးသည အျခားတစဖက၏အေျခခ စတ၀ငစားမႈ

မားက နားလညရနလပါသည။ ေကာငးမြနေသာ သတငးတငဆကမႈသည

ေခါငးေဆာငမားေျပာေသာစကား၏ အဓပၸာယမနက ရာေဖြေဖာထတ ေမးခြနး

ထတကာ ေဆာငရြကသည။ ထ႔အျပင ေခါငးေဆာငမား၏ေျပာစကား အလြန

က ေကာၾကညၿပး ပမကယျပန႔ေသာ အပစတစခလး၏ စတ၀ငစားမႈက

ရာေဖြသည။

26

26

၇။ ခစားမႈ စတထြကေပါက

ပဋပကၡက ေျဖရငးရာတြင ႏစဥးႏစဖကစလးတြင ၎တ႔၏ နစနာခကမား

ေဒါသမားက ေဖာျပႏငရန ထြကေပါကမားရရမညျဖစၿပး သ႔မဟတပါက

လဘမျပညမႈမားေပါကကြကာ အေျခအေနပဆးပါမည။ မဒယာအေနျဖင

ႏစဖကစလးက ရငဖြငႏငရန ခြငျပေပးၿပး အေရးႀကးထြကေပါကမား ဖနတး

ေပးရပါမည။ အျငငးပြားမႈမားက လမးေပၚတြင ေျဖရငးသညအစား မဒယာ

ေပၚတြင ေျဖရငးေစႏငရမည။ ဤသ႔ျဖင ပဋပကၡအေနျဖင အၾကမးဖကပစသ႔

မေျပာငးလမ ေျဖရငးႏငရန ခြငေပးရမည။

၈။ ပဋပကၡက ေဘာငခတျခငး

ပဋပကၡတစခတြင ျပနာက မတညေသာပစျဖင ေဖာျပျခငးသည တငးမာမႈ

က ေလာကေစၿပး ေစစပညႇႏႈငးမႈက လပေဆာငႏငမည။ ေကာငးမြနေသာ

စာနယဇငးပညာတြင အယဒတာမားႏင သတငးေထာကမားသည အၿမတမး

မတညေသာ ႐ႈေထာငမား၊ အျမငသစမား (သ႔) ႐ႈျမငပအသစမားက ရာေဖြ

ရမညျဖစၿပး ၎တ႔သည ပရသတကလညး ဆြေဆာငႏငရပါမည။ ေကာငး

မြနေသာ စာနယဇငးပညာ သည ႏစဖကစလးအတြက ပဋပကၡက ျပနလည

ေဘာငသြငးႏငရန ကညႏငပါသည။

၉။ သကၡာဆညျခငး သေဘာတညမႈ တညေဆာကျခငး

ႏစဖကအေနျဖင ပဋပကၡတစခက ႀကးပမးရာတြင ၎တ႔၏ေထာကခသ

မား၏ ေၾကာကရြ႕မႈမားက ၿငမသကေအာင ေဆာကရြကရမည။ ေခါငးေဆာင

မား၏ ေျပာစကားမားက ေထာကျပျခငးျဖင မဒယာသည ပဋပကၡအတြငး

ပါ၀ငေနသည ေခါငးေဆာငမားက သကၡာဆညႏငရနႏင သေဘာတညမႈ

တညေဆာကႏငရန ခြငျပေပးရမည။ ဒကၡသညမားႏင အေ၀းေရာကေနသ

မားအတြက ၎အေျခအေနက ဖနတးေပးရမည။

27

27

၁၀။ အေျဖထတျခငး

ပဋပကၡတစခတြင ႏစဖကစလးသည နာကညးမႈမားက တ႔ျပနရန တက

ေသာအဆျပခကမားက တငျပရမည။ ေန႔စဥအေနျဖင ႏစဖကစလး၏

နာကညးခကမားက ထပတလလ ေဖာျပမညအစား ေကာငးမြနေသာ

သတငးတငဆကမႈသည အျငငးပြားေနသႏစဖကထမ ျပနာ၏ အေျဖက

ေမးျမနးရမည ျဖစသည။ ဥပမာ- တစဖကအား မညသညေၾကာင ၿငမးခမး

ေရးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငလာသနညးဟ ေမးျမနးျခငးသည အျခားတစဖက

အား ျပနာ၏ အေျဖအားရာေဖြရာတြင လအပေသာ အေတြးမားက

ေပးႏငပါသည။

၁၁။ အငအားမေျခက အားေပးလႈ႕ေဆာျခငး

မတညမႈမားရေနေသာလညး ပဋပကၡတြငးပါ၀ငေနသမားသည ၎တ႔အေန

ျဖင အျခားတစဖကႏင ေစစပ ညႇႏႈငးေတြ႕ဆရာတြင ၎တ႔အား သတမမ

ေၾကာငး ယၾကညရမညျဖစသည။ ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငး ပညာသည

ေစစပညႇႏႈငးမႈက အားေပးလႈ႕ေဆာသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သတငး

တငဆကမႈသည ဘကမလကဘ မတျခငးေၾကာငျဖစသည။ ၎သည ပါ၀င

သမားက နားလညၾကားနာျခငးႏင အေျဖရာျခငး ရညရြယခကအတြက

အငအားမေျခတစခက အားေပးလႈ႕ေဆာပါသည။

အစလကေလကငခနး

အထကတြင ေဆြးေႏြးခေသာ အေၾကာငးအရာမားက အေျခခကာ ျမနမာမဒယာ

လႊမးၿခမႈ၏ နမနာေကာငး နမနာဆးမားက စဥးစားေဆြးေႏြးပါ။

28

28

စာနယဇငးသမားမား၏ ပဋပကၡအေပၚတြင ၾသဇာသကေရာကမႈက နားလညျခငး

သကေမြးအဆင စာနယဇငးသမားသည ပမနသတငးေရးသားတငဆကျခငးတစခ၏

အစတအပငးေကာငး တစခ အျဖစ ေကာငးမြနေသာ လပငနးစဥမားက လပေဆာငျခငး

ျဖစပါသည။

ကြၽႏပတ႔ ေဆာငရြကခကမား၏ သကေရာကမႈမားက ကြၽႏပတ႔ နားလညသေဘာ

ေပါကခနတြင ပဋပကၡအတြငး ကြၽႏပတ႔၏ အခနးက႑မညမ အေရးပါသညက ႏစ

ၿခကခစားႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာငပင ကြၽႏပတ႔သည အခက အလကမား မနကန

ေအာငႏင စကားလးမား မနကနေအာင ေသခာစြာ ဂ႐စကရပါမည။

သတငးသမားမားအေနျဖင သတမရမညမာ ၎ေဆာငရြကခကမားသည တခါးပတ

ေဆြးေႏြးပြမားႏင ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင အရနေကာငးေနသညဟ၍ျဖစသည။

၎ကသရျခငးျဖင ကၽြႏပတ႔သည ေစစပညႇႏႈငးမႈက ပမသေဘာေပါကကာ ေရးသား

တငဆကႏငပါသည။ သရလကၤာႏငငတြင ေစစပေဆြးေႏြးမႈမား စတငခနတြင ေစစပ

ညႇႏႈငးသမားက မဒယာမားသည လပငနးစဥက နားလညမႈမရဘ အျမငမားမား

ျဖစေစကာ ယၾကညမႈက ပကျပားေစႏငမညဟ စးရမခပါသည။ အမနတကယမကား

သရလကၤာမဒယာမားသည ထအမားက ကးလြနခေၾကာငး စြပစြခခရၿပး အဓက

အားျဖင ပဋပကၡ အစတအပငး တစချဖစခပါသည။ နေပါႏငငတြင မဒယာအေနျဖင

လကလမးမႏငေသာ ေစစပေဆြးေႏြးေရးဆငရာ လမးေၾကာငးပစမားရပါသည။ အမား

အားျဖင တခါးပတေဆြးေႏြးပြမားသည တရား၀ငသေဘာတညမႈမားက ရရရန အသး

တညလပါသည။ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြး သမားသည မားယြငးေသာ သတငးတင

ဆကပမားေၾကာင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား အေႏာငအယကျဖစေစ ႏငျခငးေၾကာင

မဒယာမားက ၎တ႔၏ အစညးအေ၀းမားမ တစခါတစရ ဖယရားၾကပါသည။ သ႔ေသာ

မဒယာမားသည ၎အစညးအေ၀းမားသ႔ တကေရာကခြငမရေသာလညး ေကာငးမြန

ေသာ သတငးတငဆကျခငးျဖင သတငးအခကအလကမား ရရပါသည။

ျမနမာမဒယာမားသည အထကတြင ေဆြးေႏြးခေသာ အေျခခ အခက ၁၁ ခကက ကင

သးပါသလား။ အေျဖရရရနအတြက ေရးသားတငဆကမႈမား ရခပါသလား။ စာနယဇငး

29

29

သမားမားသည ႏစဖကေခါငးေဆာငမားအား ျပနာ၏ အေျဖရရရန ဖအားေပးပါ

သလား။ သ႔မဟတ မန႔ခြနးမား၊ ေျပာစကားမားက ေရးသားတငဆကပါသလား။

ပကတအေျခခ အေၾကာငးတရားမားက ေရးသားတငဆကပါသလား။

ပဋပကၡမားက မညကသ႔ ေျဖရငးမညနညး

ပဋပကၡတစခက အဆးသတရန နညးလမးတစခထကပရသညက နားလညရနအေရး

ႀကးပါသည။ စတကးယဥ ပဋပကၡတစခ အေၾကာငးစဥးစားပါ။ အဖြ႕ႏစဖြ႕သည လေမၼာ

သးက လခငသည။ လေမၼာပငသည အဖြ႕တစဖြ႕၏ ေျမေပၚတြငရၿပး လေမၼာသးမာ

အျခားတစဖကေျမေပၚတြင ၀ကေနေသာ အကငးတြင သးေနသည။ ႏစဖကစလးသည

ထလေမၼာသးကပင လခငသည။ ထပဋပကၡက ေျဖရငႏငရန နညးလမး မညမရ

ပါသလ၊

၎ပဋပကၡက အဆးသတရန အနညးဆး နညးလမး ၄ ခ ရပါသည။

၁။ တစဖကမ အသာရျခငး

(က) ႏစဖကအျပငးအထနတကခကၾကၿပး အားသာေသာဘကမ အႏငရရ

သည။ အ႐ႈးသမားသည ေဒါသ ထြကကနရစၿပး လကစားေခရနလလား

သည။

(ခ) တရားသႀကးတစဥးမ တစဖကက အသာေပးကာဆးျဖတသည။ တရား

သႀကးသည ခစားသျဖစႏငၿပး လပငနးစဥတစခလးသည ေႏးေကြးကာ

ကနကစရတမားျပားမည။ ႐ႈးနမသ မေကမနပျဖစမည။

(ဂ) အေလာေပးျခငးျဖစသည။ တစဖကမ အျခားတစဖကက ေငြေပးေလာ

ကာ လေမၼာသးက ရယမည။ သ႔ေသာ အကနအကမားမည။

30

30

၂။ ဆတခြာျခငး

(က) တစဖက(သ႔)ႏစဖကစလးမဆတခြာမည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡသည

မေျဖရငးဘ ကနခမညျဖစၿပး ႏစဖကစလး မေကနပပါ။

(ခ) တစဖကမ ဘာမမလပ သ႔ေသာ အဖးတနလေမၼာသး ပပသးဆး႐ႈးကာ

ႏစဖက စလးဘာမ မရပါ၊

၃။ ေစစပညႇႏႈငးမႈ

(က) လေမၼာသးကခြမည။ ႏစဖကစလး အနညးဆး လေမၼာသး ၃ စတ အပငး

တခ႕ရမည။

(ခ) လေမၼာသးက အခြခြာမည။ ႏစဖြ႔စလး လေမၼာသး တစစတစ ရရသြား

မည။ မညမေသာလညး လေမၼာသးမႊာမားရရၿပး လေမၼာသးသည

ခြေ၀စားသးႏငေသာ အရာျဖစလာမည။ ႏစဖကစလးက ေကနပ မည။

(ဂ) လေမၼာသးက အရညညႇစမည။ လေမၼာသးက ႐ႈျမငပအသစျဖင ျမငႏင

မည။ လေမၼာသးသည တနဖး အသစရေသာ အရငးအျမစတစချဖစလာ

သည။ လေမၼာရညက ခြေ၀မည။ မညမႏငေသာလညး ႏစဖက စလး

ေကနပမည။

၄။ သမ႐းက မဟတေသာ ေျဖရငးမႈမား

(က) လေမၼာသးက ပငဆငေစရန လမားက ထပမ၍ထညသြငးမည။

ထ႔ေၾကာငမညသည အဖြ႕တစခတညးကမ လေမၼာသးတစလးက ပငဆင

ခြငမရေတာ။ ပဋပကၡျဖစေနေသာ အပစႏစခတ႔၏ အမနးနားခငး မားက

လေမၼာသးသည လမႈအဖြ႕ပငျဖစေၾကာငး ဆးျဖတႏငသည။ ႏစဖကစလး

အား ပဋပကၡက အၾကမးမဖကဘ ေျဖရငးကရန တကတြနးႏငသည။

31

31

(ခ) ေနာကထပ လေမၼာသးတစလးကရာပါ။ အမနးခငးႏငငမားသည ေစးသ႔

သြားကာ ေနာကထပလေမၼာ သးတစလးရယၿပး အျငငးပြားေနသ ႏစဖကအား

လေမၼာသးႏစလးက ခြေ၀ေပးကာ ပဋပကၡက ေလာပါး ေစသည။

(ဂ) အမနးခငးတ႔၏ တကတြနးအားေပးမႈျဖင ႏစဖကစလးသည

လေမၼာသးက လေမၼာသးကတမန႔ ဖတကာ ေစးတြင ေရာငးခ၍ ရရသည

ပကဆက ခြေ၀ယပါသည။ လေမၼာသးသည ယခအခါ မတညသည အရငး

အျမစတစချဖစလာၿပး ႏစဖြ႕စလး အကးအျမတရရသည။

(ဃ) ႏစဖြ႕စလးသည လေမၼာေစမားက စကပးမည။ လေမၼာခငး ျဖစလာၿပး

ႏစဖကစလးသည လေမၼာသး ထတလပသမား ျဖစလာၿပး အကးအျမတ

ရလာမည။

အထကပါနညးလမးမားတြင အမနးနားခငးမားအေနႏင ပဋပကၡျဖစေနသ ႏစဖက

စလးၾကား ၀ငေရာကလာၿပး မညသညကလပပါဟ အမန႔ေပးေစခငး ႏငမညမဟတပါ။

သ႔ေသာ ပမကယျပန႔ေသာ လမႈအဖြ႕အစညး၏ အႀကေပးမႈမားက နားေထာငၿပး

အေျဖရာရန ၎တ႔၏ အကအညကရယသငပါသည။ ပဋပကၡႀကးမားတြင ကယျပန႔

ေသာ လမႈအဖြ႕အစညးသည လမႈပတ၀နးကင အသငးအ၀ငးႀကး တစခလးတြင

ေနထငသျဖစပါသည။ ဥပမာအေနျဖင နေပါႏငငတြင ေမာ၀ါဒသပနမားက ေရြးေကာက

တငေျမႇာကထားေသာ ဖြ႔စညးပ အစညးအေ၀းမ တစဆင အေျခခဥပေဒကေရးသား

ရနႏင ဘရငစနစက ဖကသမးရန ေတာငးဆပါသည။ အခနၾကာလာသညႏငအမ

၎ေတာငးဆခကက ျပညသအမား လကခလာၾကၿပး နဂမလက ျငငးပယခၾကေသာ

ႏငငေရးပါတမားကပင လကခလာပါသည။ အကးဆကအေနျဖင ၁၉၉၆ ခႏစက

စတငျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကပဋပကၡမားက ခပၿငမးေအာင ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာ

တြင လကမတေရးထးႏငခေသာ အလးစၿငမးခမးေရး သေဘာတညခက

(Comprehensive Peace Accord) ရရေစႏငခရန သေဘာတခၾကသည။

32

32

အထကပါဆနးစစေလလာမႈ၏ အဓကအခက

• ပထမဆး အေနႏင ပဋပကၡက နညးလမး (၁) ထကပ၍ ရႈျမငရန

• ပဋပကၡျဖစရျခငး အေၾကာငးရငးသည ခြေ၀ႏငေသာ အရငးအျမစ

ျဖစပါက ၎ပဋပကၡတ႔သည အၾကမးဖကမႈအျဖစ ေျပာငးႏငေျခ

နညးသည။

• ကယျပန႔ေသာ လမႈပတ၀နးကငက စတ၀ငစားပါ၀ငလာပါက အၾကမး

ဖကမႈက မသးျဖစေအာင ဖအား ပေပးႏငသည။

• ပဋပကၡကေျဖရငးရန အျခားေသာနညးလမးမားရေနပါက အၾကမးဖက

မႈျဖစေပၚရနနညးပါးသည။

နညးလမးမားမား ပဋပကၡနညးနညး

နညးလမးမားမား ရရရနမာ ပဋပကၡေျဖရငး လပငနးစဥတြငးသ႔ လမားမားက ပါ၀င

ေစရန လပေဆာငျခငးျဖစသည။ ၎အားျဖင မတညေသာ စဥးစားပမားျဖင စတကး

စတသနးမားရရကာ မတညေသာ ေျဖရငးပမား ေပၚထြကလာပါသည။ ႏစဖက

စလးသည ေရ႕မတးသာ ေနာကမဆတသာ ျဖစေနခနတြင ဘာသာေရးေခါငးေဆာင

မား စးပြားေရးလပငနးမား အရပအဖြ႕အစညးမား အမနးခငးႏငငမား ႏငငတကာအဖြ႕

အစညးမားကသ႔ေသာ ပမကယျပန႔သည လမႈအဖြ႕အစညးက မတညေသာအျမငမား

ႏင အေျဖမားကေပးႏငပါသည။

ပဋပကၡ ေျဖရငးျခငးမာ အလြန႐ႈပေထြးပါသည။ အႏစ ၃၀ ေကာ ျဖစပြားၿပးေနာက မဇမ

ဘစႏငငတြင ႏစဖကအပစ ႏစခၾကား ၁၉၉၂ ခႏစတြင ေျဖရငးႏငခသည။ အဆပါ

ပဋပကၡတြင ေအာကပါ သြငျပငလကၡဏာမားရသည။

• မတညေသာအပစ ၁၄စ ႏငငေပါငး ၆ ႏငငႏင အစးရမဟတေသာ

အဖြ႔ ၆ ဖြ႔ တ႔ ပါ၀ငပတသကသည။

33

33

• အဖြ႔မားစြာႏင စတကးစတသနး အမားတ႔ေၾကာင တစဖြ႕ျခငးအေနျဖင

ေစစပညႇႏႈငးေရးလပငနးစဥမားမ ထြကခြာရန မျဖစႏငပါ။

• မဇမဘစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြတြင အတြငးအျပငအဖြ႔မားသည

ေစစပညႇႏႈငးေရး လပငနးစဥအတြငး ပဋပကၡျဖစပြားေသာ ႏစဖကစလး

က ဆကသြယေဆာငရြကေစျခငး စတကးမားရရေစျခငးႏင တျပန

ေဆာငရြကျခငးတ႔ ျဖစေအာင ကညၾကသည။

• လတငးသည အေသးအဖြမားက စတငသေဘာတညမရၿပး ပမႀကးမား

ေသာ သေဘာတညခကမားရ ေအာင ဆကလကေဆာငရြကသည။

ပဋပကၡေျဖရငးျခငးသည ရညၾကာေသာ လပငနးစဥလညး ျဖစသည။ နေပါတြင

ႏ၀ငဘာ ၂၀၀၆ ခႏစ၌ ၿငမးခမးေရးသေဘာတညမႈက လကမတေရးထးႏငခသည။

ဤကသ႔ မထးႏငခငက ၿငမးခမးေရး ႀကးပမးမႈမား အရာမထင ပကျပားသညမာ

အႀကမေပါငးမားစြာ ရခသည။ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညလကမတ ေရးထးၿပးခန

တြငပင ၾကားျဖတအေျခခဥပေဒတစခက ရရရန ဆကလကေဆြးေႏြးခၾကၿပး အေျခခ

ဥပေဒအသစတစရပ ေရးဆြရန အေျခခဥပေဒျပေရးအဖြ႕ (Constituent Assembly)

ေရြးေကာကရန ေရြးေကာကပြတစခက ကငးပပါသည။ သ႔ေသာ အေျခခဥပေဒ

ျပေရးအဖြ႕သည ပဋပကၡမတညေသာ အသြငသ႑ာနမားေၾကာင အေျခခဥပေဒက

မေရးဆြႏငခပါ။ ႏငငေရးပါတမားသညလညး ႏငငကမညကသ႔ စစညးတညေထာင

မညႏင နေပါႏငငအား ကယပင အပခပခြငရ ဖကဒေရးရငးမားအျဖစ မညကသ႔

ပေဖာမညက သေဘာမတႏငၾကပါ။ နေပါႏငငသည ဒတယအႀကမ အေျခခဥပေဒျပ

ေရး ေရြးေကာကပြႏစပြက ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ကငးပၿပး ႏငင၏တညဆ

ႏငငေရးျပနာမားက ေျဖရငးရနႀကးစားပါသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇလငလအထ ေစစပ

ညႇႏႈငးေသာ အေလအကငတစခက အၾကမးဖက ပစမားက ၂၀၀၆ ခႏစေနာကပငး ႏစ

အနညးအတြငး အဆးသတႏငခပါသည။

စာနယဇငးသမားမား ပဋပကၡက သ႐ပခြေလလာျခငး

လတ႔အဖ႔ ပဋပကၡ သ႐ပခြေလလာျခငးက ႀကးစားနားလညရန ဘ၀တစသကလးက

အသးခရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ စာနယဇငးသမားမားအဖ႔မကား ဤမေလာက အခန

34

34

မရပါ။ ထ႔အတ စာနယဇငးသမားမားသည အေျခခ စညးမဥးမားက ဥေပကၡာမျပႏငပါ။

အဘယေၾကာငဆေသာ ေန႔စဥသတငး တငဆကေနရသေၾကာငျဖစပါသည။

စာနယဇငးသမားအတြက ပဋပကၡ သ႐ပခြေလလာျခငးဆသညမာ အဘယနညး။

• စာနယဇငးသမားမားသည အျခားသမားႏင အျခားအျမငမားက

ႀကးစားေဖာကထြကသငသည။ ၾကားေနၾက နစနာခကမားကသာ

ထပခါတလလ တငျပေနျခငးမး မျဖစရ။

• စာနယဇငးသမားမားသည ပါ၀ငပတသကေနသမားက ႀကးစားရည

ရြယေနသညမားႏင ဆတခြာရန ေစစပညႇႏႈငးရန သမ႐းကမဟတ

ေသာ နညးလမးမားအတြက ျဖစႏငေခမားက ေဖာထတသငသည။

• ပဋပကၡသ႐ပခြေလလာျခငးျဖင စာနယဇငးသမားမားသည သတမန

မားႏင ေစစပညႇႏႈငးသမား မညသညက ရရရန ႀကးပမးေနသညက

နားလညလာၿပး စတခယၾကညစြာ သတငးတကဆကႏငသည။

• ပဋပကၡသ႐ပခြေလလာျခငးျဖင စာနယဇငးသမားမားသည သတငး

အခကအလကရရရန အရငးအျမစ မားက ပမေဖာထတႏငသည။

ဤကသ႔ ခညးကပေလလာမႈျဖင ရရေသာသတငးမားက ေဖာျပျခငးျဖင စာနယဇငး

အတတပညာသည အၾကမးဖကမႈေအာက၌ေရာကရေနေသာ ပဋပကၡအေၾကာငးက

ျပညသလထအားပ၍ သတငးေပးေဖာျပႏငၿပး အေျဖရာေရး လပငနးစဥက အေထာက

အက ျပႏငပါသည။

35

35

အပငး ၃

ကမ႓ာတစ၀မး ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာ

ပဋပကၡတစခအတြငးရ ျပညသမားအား ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးအတတပညာျဖင

သတငးမား ပပးေပးကာ မနကနေသာ ဆးျဖတခကမားခရန ကညႏငသညအျပင

ပဋပကၡကေျဖရငးရာတြငလညး ကညႏငသည။ ကမၻာတစ၀မးတြင သကေမြးအဆငရ

စာနယဇငးသမားမားသည အေျခခစႏႈနး စညးမဥးမားခမတကာ ၎တ႔က အသးခ

ျခငးျဖင ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာက ရရေအာငျမငႏငသည။ သ႔ေသာ

အေၾကာငးမလစြာပင ေနရာေတာေတာမားမား၌ စာနယဇငးသမားမားသည သကဆင

ရာအစးရမား (သ႔) ၾသဇာႀကးမားေသာ အငအားစမားက ခမတထားေသာ အမးမး

ေသာ စညးမဥးမားေအာကတြင အလပလပေနၾကရပါသည။ သ႔ေသာ သကေမြးအဆင

ရ စာနယဇငးသမားမားစစညးမၿပး ၎တ႔၏ လပငနးမားလမးညႊနခကမားအေၾကာငး

ေဆြးေႏြးၾကသညအခါ ၎တ႔သည အထကေဖာျပပါ စႏႈနးစညးမဥးမားက ညႊနးဆ

ေဆြးေႏြးပါသည။

ကမၻာတစ၀မးတြင သကေမြးစာနယဇငး အဖြ႕အစညးေပါငး ၅၀ ေကာခန႔ရၿပး လပငနး

ေဆာငရြကပ စညးမဥးစႏႈနး မားမာ မားစြာကြျပားမႈ မရလပါ။ The International

Federation of Journalists (www.ifj.org)သည နမနာ ေကာငးတစချဖစသည။

(ေနာကဆကတြ ၄ က ႐ႈပါ။)

ေအာကပါတ႔သည ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာ မဟတပါ

• သကၡာခေရးသားျခငး- ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာသည

လမညာ ေရးသားျခငး၊ လညျဖားေရးသား ျခငးမား မျပလပပါ။

• တညရၿပး/တငဆကၿပးမားက ေဖာျပျခငး- ေကာငးမြနေသာ စာနယ

ဇငးပညာသည အျခားတစေနရာတြင ေရးသားတငဆကၿပးျဖစေသာ

အေၾကာငးအရာမားက ထပမတငဆကျခငးမး မဟတပါ။ အျခားသတ႔

36

36

တငဆကၿပး သတငးမားက ပတကးခေဖာျပျခငးသည သတငးမားမား

က ထပမေဖာျပမေစႏငသည။

• ရညရြယခကရရ အျခားသမားအား ထခကနစနာေစျခငး- စာနယဇငး

ပညာသည သနမာအားေကာငးပါသည။ သတငးတငဆကမႈမားသည

လပဂၢလတ႔က သကၡာကေစျခငး၊ အႏရာယကေရာကေစျခငးႏင

လထၾကား စးရမတနလႈပမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ ေကာငးမြနေသာ

စာနယဇငးအတတပညာက ရညရြယခကရရျဖင အျခားလပဂၢလမား

က နစနာထခကေစရန အသးျပျခငးမရပါ။

• အကငပကခစားျခငး- ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာသည လာဘ

ေပးျခငးက လကမခပါ။ မညသ တစဥးကမလညး မကႏာသာမေပးပါ။

ေရာငးရနလညး မဟတပါ။

ေကာငးမြနေသာ စာနယဇငးပညာတြင ေအာကပါတ႔ပါ၀ငသည

• တကျခငး- တကေသာ သတငးရရရနမာ အေရးတကာ အေရးႀကးဆး

ျဖစသည။ သတငးတြငအားလးက တကစြာ ေဖာျပရမည။ နာမည

စာလးေပါငးမနမား၊ အျဖစအပက အခကအလကမားႏင အမန

တကယ ဆလရငးမား ပါ၀ငသည။ သတငးမားမတငဆကမ စာနယ

ဇငးသမားေကာငးမားသည အေထာကအထားမားႏင တကေသာ

အခကအလကမားက ႀကးစားရာေဖြသည။ စာနယဇငးသမားေကာငး

တစဥးသည သတငးရရရန ပထမႀကးစားရသည။ သ႔ေသာ သတငး

မနရရရမည ျဖစသည။ လတ႔သည စာနယဇငးသမားမားက ၎တ႔

ေျပာျပေသာ စကားလးမားက အတအက ျပနမေရးဟ၄ငး၊ ၎တ႔၏

ပကတအမန အေျခအေနက ျပနလညမေဖာျပဟလညးေကာငး

ေၾကာကရြ႕ပါက စာနယဇငးသမားမားက စကားေျပာဆမညမဟတပါ။

• ဘကမလကျခငး (မတျခငး)- စာနယဇငးပညာ၏ စညးမဥးတငးလလ

ဘကမလကျခငး၏ အေရးပါမႈက ေဖာျပပါသည။ ဤကသ႔ျဖစရန

37

37

စာနယဇငးသမားေကာငးတစဥးသည မတမႈရေသာသတငးက ေရး

သား တငဆကရပါမည။ မတေစရနမာ ႏစဖကစလး(ပမေသာ)

အေၾကာငးက တငျပရမညျဖစသည။

• ပဋပကၡတငးတြင ႏစဖကႏင ႏစဖကထကပေသာ အဖြ႕မားရပါသည။

ျပညသမားသည တစဖကမမညသ႔ ေျပာသညက သရရမညျဖစၿပး

မညသ႔အကးသကေရာကႏငသညက နားလညရမည။ မတျခငးသည

တကျခငးကသ႔ပင အေရးႀကးလပါသည။ တစဖက၏အေၾကာငးကသာ

ေဖာျပေလရေသာ စာနယဇငးသမားက မညသကမ သတငးေပးေျပာ

ဆမညမဟတပါ။

• သကေမြးအဆငရ စာနယဇငးသမားတစဥးအေနျဖင မညသည

ႏငငေရးအပစ (သ႔) လႈပရားမႈ၏ ေခါငး ေဆာငတစဥးမဟတေၾကာငး

ဘကမလကျခငးျဖင ျပသႏငပါသည။ ဘကမလကေရးသားခကျဖင

စာနယဇငးသမားတစဥးသည ပဋပကၡကာလအတြငး မမကယမမ

ကာကြယႏငသည။ ဘကမလကျခငးေၾကာင စာနယဇငးသမားမား

သည ေလးစားမႈက ရရႏငသည။

• တာ၀နခမႈ- စာနယဇငးသမားမားသည မမတ႔ေရးသားတငဆကသည

သတငးတြငပါ၀ငသည လပဂၢလမား၊ လ႔အဖြ႕အစညးမားက တာ၀န

ခရမည။ ၎တ႔၏ သတငးရငးျမစမားက ကာကြယရနလညး တာ၀နရ

သည။ ၎တ႔အေၾကာငးက ေဖာျပခရႏငပါက မညသကမ စာနယဇငး

သမားတ႔အား အေရးႀကးသတငးမား အေၾကာငးေျပာျပမည မဟတပါ။

စာနယဇငးသမားေကာငးတစဥးသည သတငးရရရန ႐းသားေသာ

နညးလမးမားကသာ အသးခရၿပး ဥပေဒခးေဖာကျခငး မျပရပါ။

ဒမကေရစႏင အာဏာရငႏငငမားရ ႏငငေရးသမားမားသည မဒယာႏင စာနယဇငး

သမားမားတ႔တြင တာ၀နခမႈက ေျပာဆေလရသည။ (ေဘာငအတြငးၾကညပါ) တစခါ

တစရ ႏငငေရးသမားမားသည တာ၀နခမႈဆသညမာ ၎တ႔ေျပာဆလသညမားက

စာနယဇငးသမားမားက ေရးသားတငဆကေပးျခငးဟ ယဆပါသည။ သ႔ေသာ စာနယ

ဇငးသမားမားကမ တာ၀နခမႈသည အထကက ေဆြးေႏြးခသလမားပင ျဖစသည။

38

38

မဒယာႏင တာ၀နခမႈ

ကၽြႏပတ႔သည ျပညသမား၏ လြတလပခြငႏင အခြငအေရးမားက ကာကြယႏင

သညမဟတပါ။ သ႔ေသာ တစခန တညးမာပင သတငးမဒယာသည ၎၏ႀကးမားေသာ

စြမးအားႏင ၾသဇာက သတျပရမညသာမကဘ ၎၏ ႀကးမားေသာ တာ၀နခမႈႏင

ျပညသအေပါငး၏ဆႏၵက ဗဟျပ အေျခခကာ တညေဆာကမည ႏငငသစအတြက

ႏလးသြငးအေလးမရမည ျဖစသည။

ႀကးမားကယျပန႔ေသာ လြတလပမႈသည ႀကးမားကယျပန႔ေသာ တာ၀နခမႈက

ေတာငးဆပါသည။ ျပညသအမားက ဒမကေရစသည အကန႔အသတမ

အခြငအေရးမားက ေပးႏငသညဟ ႐ႈျမငေသာလညး တာ၀နခမႈအမားက

ျပနလညေတာငးဆေၾကာငးက ျပညသအမား သတမရႏငမညမာ ကၽြႏပ၏

ႀကးမားေသာ စတပမႈမားထမ တစခ ျဖစပါသည။

ေအာငဆနးစၾကည မတလ ၉ ရက ၂၀၁၄ခႏစ

http://www.ewcmedia.org/yangon2014/2014/03/12suu-kyi-media-freedom/

တကေသာ ဘကမလကေသာ တာ၀နခမႈရေသာ စာနယဇငးပညာသည အားကး

ယၾကညဖြယ ျဖစသည။

အားကးယၾကညႏငျခငး = တကျခငး + ဘကမလကျခငး + တာ၀နချခငး

၎တ႔သည ျပညသမားယၾကညကးစားႏငေသာ စာနယဇငးပညာျဖစေပၚေစရန

အေျခခစႏႈနးမား ျဖစပါသည။ ဤသညက ယၾကညအားကးထကေသာ စာနယဇငး

ပညာဟေခၚသည။ ယၾကညအားကးထကေသာ သတငးတငဆကမႈ အားလးသည

တကရမည။ ဘကမလကဘျဖစရမည။ တာ၀နခရမညတ႔ျဖစပါသည။ သတငးဇာတ

လမး တာ၀နချခငး တညးျဖတျခငး အသဖကဆငရာ ကးယဖနတးျခငး ေခါငးစဥ

ေရးသားျခငး ညႊနၾကား႐ကကးျခငးႏင ထတေ၀ဖနတးျခငးစေသာ လပငနးစဥ အားလး

အကး၀ငရမည ျဖစသည။

39

39

ယၾကညအားကးႏငေသာ စာနယဇငးပညာႏင ဒမကေရစ

ယၾကညအားကးထကေသာ သတငးတငဆကမႈေၾကာင စာနယဇငးပညာသည

ႏငငအေတာမားမား၏ အေျခခ ဥပေဒမားတြင အထးေနရာတစခ ရရခပါသည။

လ႔အခြငအေရးဆငရာ ႏငငတကာ ေၾကညာစာတမး၏ အပဒ ၁၉ တြင အပႏငး

ထားေသာ လြတလပစြာေျပာဆႏငခြငက မဒယာမားမတစဆင ျပညသမားက ကငသး

ႏငပါသည။ 13 လြတလပစြာ ေျပာဆႏငခြငႏင ယၾကညထကေသာ စာနယဇငးပညာတ႔

ရေသာေနရာတြင ႏငငသားမားသည ေကာငးမြနစြာ သတငးျဖညတငးထားေသာ

ဆးျဖတခကမားက ၎တ႔၏ အေကာငးဆးအကးစးပြား စတ၀ငစားမႈအတြက ခမတ

ႏငသည။ ၎သည ဒမကေရစ၏ မရမျဖစအေျခချဖစသည။

တကဆငစစေဆးရန- မမ၏ အလပသည ယၾကညအားကးထကေသာ စာနယဇငး ပညာႏင ကကညမႈ ရ/မရ ေမးခြနးထတပါ။ မမအလပသည တကဘကမလက တာ၀န ခမႈ ရ/မရ ေမးခြနးထတပါ။

ယၾကညအားကးႏငေသာ မတကြျပားေသာ လြတလပေသာ

ဒမကေရစတြင မဒယာရငသနအားေကာငးရန ယၾကညအားကးႏငျခငး သာမကဘ

မတကြျပားမႈလညး လပါသည။ မဒယာပစ တစမးတညးျဖင လေလာကေအာင

မေဆာငရြကႏငပါ။ မဒယာပစအမးမးကသးကာ မတညေသာ အျမငမား သတငး

တငဆကမႈမားျဖင အမားျပညသ၏ စတ၀ငစားမႈက ရရႏငမည။

အားကးေလာကၿပး မတကြျပားေသာ မဒယာမားသည လြတလပရမညျဖစသည။

မဒယာသည ျခားနားေသာ အသႏင စတ၀ငစားမႈမားအားတငဆကျခငးက ပတပငထား

ေသာ အစးရ (သ႔) အားေကာငးေသာ ၀ငေရာက ပါ၀ငမႈမားမ ကငးေ၀းရမည။ ဥပေဒ

မား၊ ေကာပရတ ပငဆငမႈမား၊ ကးသနးေရာငး၀ယေရး စတ၀ငစားမႈမား၊ တရား႐းမား

13 အပဒ ၁၉ က လတငးသည လြတလပစြာထငျမငယဆေဖာျပပငခြငရသည။ ၎အခြငအေရးတြင ဝငေရာကစြကဖကမႈမရဘ ထငျမငယဆခကမားက လကခထားႏငျခငးႏင နယေျမျခားနားျခငးမရဘ မညသည႔မဒယာမတစဆင သတငးမားကၾကးစားရယျဖန႔ေဝႏငျခငးမားပါဝငသညဟ ဆထားပါသည။

40

40

ႏင စညးမဥးခမတသမားသည လြတလပေသာ မဒယာက ကညေထာကပရမည

ျဖစၿပး ၀ငေရာက ေႏာကယကမႈမားမ ကာကြယေပးရမည။

လြတလပေသာ မဒယာသညလညး မမကယမမ စညးကမးျဖင ထနးခပရမည။ ေျဖာင

မတၿပး ဘကမလကျခငး မားျဖင ဥပေဒမား စညးကမးခမတသမားထသ႔ တငသြငး

ရမည။

၂၀၁၁/၁၂တြင ျမနမာႏငငသည အားကးေလာကေသာ၊ မတကြျပားေသာ၊ လြတလပ

ေသာ စာနယဇငးပညာက ကညေထာကပ႔ႏငေသာ မဒယာရပ၀နးတစခ စတငတည

ေဆာကခပါသည။ မဒယာဥပေဒသစမားက ခမတရနႏင စာနယဇငးသမားမားအတြက

ညၫႊတေသာ လပငနးခြင စညးမဥးမားခမတရန လပငနးစဥက ျမနမာယာယ

စာနယဇငးေကာငစက ၂၀၁၄ ခႏစ ေမလတြင စတငခပါသည။14

14 ျမနမာအစးရသည မဒယာျပျပငေျပာငးလေရးႏငဆငေသာ ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥမားက ထအခနမ စတငလပေဆာငခပါသည။ ဥပမာၾကည႔ရန http://www.rfa.org/english/news/myanmar/media-03052014163116.html.

41

41

အပငး ၄

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

အခ႕ေသာ စာနယဇငးသမားမားက သတငးေရးသားတငဆကရာတြင ျဖစပကခသည

မားအတြက တာ၀နယရနမာ မမတ႔၏ အလပမဟတဟ ေျပာပါသည။ ပဋပကၡ

တစခအေၾကာငးက ေရးသားတငဆကရာတြင ေဘာလးပြတစပြက ေရးသားတငဆက

သလပင ေဖာျပေရးသားပါသည။ သ႔ေသာ ၎အေနအထားသည ထရလြယပဋပကၡ

ဆငရာ စာနယဇငးပညာအတြက မလေလာကပါ။

ဗလာအခကအလက မသာမဟတ

ယေန႔ေခတ စာနယဇငးသမားအမားစက ကၽြႏပတ႔သည အခကအလကမားက ျဖန႔ေ၀

သႏင ေစာငၾကညသမား အေနအထားမသာမကဟ ယဆပါသည။ ကၽြႏပတ႔အေနႏင

အျခားသမားက ကၽြႏပတ႔ သတငးေရးသားတငဆက ရနအခကအလကမားက

မညသ႔ဖနတးသလဆသညႏင ခ႕ကားလသမားက ၎တ႔၏ အျမငမား၊ အစ

အစဥမားက ကၽြႏပတ႔၏ သတငးမားတြင မညသ႔ မဟာဗဟာေျမာက ထညသြငး

သညကလညး သတထားမပါသည။ ၎တ႔သည မဒယာက ေျပာျပရန ပဋပကၡႏင

ပတသကေသာလထ၏အျမငက လႊမးမးရန မဒယာက အသးခရန ေသခာေသာ

အခကအလကမားက ေရြးခယပါသည။

ကၽြႏပတ႔အေနႏင အၾကမးဖကပဋပကၡ၏ သာမနအခကအလကမကသာ ေရးသား

တငဆကပါက ျပညသမား အေနႏင ပဋပကၡက ဤမေလာကသာ နားလညေပ

လမမည။ သ႔ေသာ ကၽြႏပတ႔သည သာမနအခကအလက ေနာကတြငရေသာ သတငး

မားက ရာေဖြၿပး ျဖစႏငေခရေသာ အေျဖမားအပါအ၀င သတငးအခကအလကမားက

ပမတငဆကပါက ျပညသမားသည ပဋပကၡမားက ကြျပားေသာ အျမငမားျဖင ၾကည

ျမငႏငလမမည။ အကယ၍ ကားဗးတစလး မေန႔က ေပါကကြခပါက ကၽြႏပတ႔သည ၎

အျဖစအပကက သတငးတငဆကျခငးတ႔သာမကဘ ၎ေပါကကြမႈသည သာမန

42

42

ျပညသတ႔၏ ဘ၀မားက မညသ႔ သကေရာကႏငမညက ေရးသားတငဆကရသလ

ပဋပကၡႏင ပတသကေသာ ၎တ႔၏ အျမငမားကလညး ႀကးပမးတငဆကရမည။

ကၽြႏပတ႔သည ပဋပကၡက ၿပးဆးေအာင ႀကးစားပမားကလညး ေရးသား တငဆက

သငၿပး သာမနအခက အလကမားက အဓပၸာယဖြငဆေဖာျပႏငသည သတငးမားက

ေပးရပါမည။

အၾကမးဖကပဋပကၡမားတြင လအမား အသကဆး႐ႈးခပါသည။ သတငးသမားေကာငး

မားအေနႏင ကၽြႏပတ႔သည ႏစဖကလးမ ေသဆးဒဏရာရသမားစာရငးက ေရးသား

ေဖာျပ႐သာမကဘ ပဋပကၡ၏ ျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးရငး မား အျခားသမား၏

အသကမားက မညသ႔ အကးသကေရာကမႈရႏငေၾကာငးႏင မညသ႔ေသာ အေျဖရႏင

ေၾကာငး တ႔က ထတေဖာရာေဖြ ေရးသားရပါမည။

အကယ၍ ကၽြႏပတ႔သည ေၾကာကရြ႕မႈႏင အၾကမးဖကမႈက တးျမႇငေရးသားမပါက

ကၽြႏပတ႔ တငဆကေသာ သတငးသည လမႈအသငးအ၀ငးက ပကစးေစမည ျဖစသည။

ျပညသမားက ပမေကာငးမြနလၿခေသာသတငးမား တငဆကေပးပါက အေကာငး

ဖကသ႔ ဥးတညေစပါသည။ ပဋပကၡေလာခေရးက ႀကးစားခကမားက တငဆကပါ

ကလညး ထ႔အတပင ျဖစသည။ ၎သည ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငး

ပညာပငျဖစသည။

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးသမားတစဥးသည ပဋပကၡ ဆနးစစေလလာမႈက

အသးခပါသည။ ပဋပကၡႏင ဆငေသာ စတကးသစမားႏင အသမားက ရာေဖြေဖာ

ထတပါသည။ ၎စာနယဇငးသမားသည မညသက ပဋပကၡက ေျဖရငးရနႀကးစား

သညက တငဆကသည။ အဖကဖကက ၾကည႐ႈေလလာၿပး အျခားေသာ ပဋပကၡမား

က မညသ႔ေျဖရငးသညကလညး ေရးသားတငဆကေပးပါသည။ ထရလြယပဋပကၡ

ဆငရာ စာနယဇငးသမားသည မညသညဖကကမမပါဘ အေျဖရာရနကသာ စးစက

ပါ၀ငသည။ ၎ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးသမားသည စကားလးအသး

အႏႈနးမားက ေသခာစြာေရြးခယသည။

43

43

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာအတြက ပါ၀ငရမညအရာမား

၁။ ပဋပကၡက ေရးသားတငဆကရာတြင ပါ၀ငေသာ ႏစဖကအေၾကာငးက

တငဆကျခငးအား ေရာငၾကဥရမည။ ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈကခရေသာ

အျခားသမားကပါ ရာေဖြၿပး ၎တ႔၏ အျဖစအပကမား ထငျမငယဆခက

မားႏင ရညရြယခကမားက ထညသြငးေဖာျပရမည။ အေထြေထြသပတ

ေမာကမႈမားေၾကာင ထခကခရေသာ ေစးဆငပငရငမား စားသးသမား

အလပမဆငးႏငသ အလပသမားမား အၾကမးဖကမႈမားက ၿပးဆးခငၿပျဖစ

ေသာ ဒကၡသညမားက ေမးျမနး အငတာဗးရပါမည။

၂။ သၿပးသားျဖစေသာ ေတာငးဆခကမားကသာ ေတာငးဆေလရေသာ

ေခါငးေဆာငမား၏ ေျပာစကားမားကသာ အၿမတမး မျငမးေရးသားျခငးက

ေရာငၾကဥရမည။ ပညာရ ခမးသာေပါကေရာကေသာ လ႔အသငးအ၀နးက

ေကာ၍ ၾကညျမငရမည။ အမားစ၏ ယဆခက ေခါငးေဆာငမား၏ ယဆ

ခကႏင မတေသာ ယဆခကမားက ေျပာဆသည သာမနျပညသတ႔၏

စကားမားက ေရးသားတငဆကရမည။

၃။ ပဋပကၡျဖစေနသ ႏစဖကက ခြျခားသည သတငးမားက ေရာငၾကဥရမည။

ႏစဖကအဆငေျပႏငမည အခငး အကငးကေဖာျပမည ေမးခြနးမားက

ႏစဖကစလးကေမးရမည ႏစဖကစလးက ေ၀မနားလညႏငေသာ ရညရြယ

ခကမားႏင စတ၀ငစားမႈမားက ေရးသားတငဆကရမည။

၄။ တစဖကတညး၏ ခစားနစနာခကမားကသာ ေဖာျပျခငးက ေရာငၾကဥ

ရမည။ အားလး၏ ခစားနစနာခကမားက သတငးအျဖစ ထကတနေၾကာငး

ျပသကငတြယရမည။

၅။ ပကသဥးျခငး (devastated)၊ ေၾကကြဖြယျဖစရပ (tragedy) ႏင အၾကမး

ဖကခရျခငး (terroised) ကသ႔ေသာ စကားလးမားက တစဖကတညးက

ရညရြယ၍ သးႏႈနးျခငးက ေရာငၾကဥရမည။ ၎စကားလးမားသည သတငး

44

44

သမားက တစဖကတညးသာ ဘကလက ေရးသားသကသ႔ ျဖစေစသည။

၎တ႔က မမသးႏႈနးေသာစကားလးမား အျဖစမသးဘ အျခားသတစဥး၏

ေျပာစကားကသာ ညႊနးဆရာ၌သးပါ။

၆။ စတခစားမႈပါေသာ မတကသည စကားလးမားက ေရာငပါ။ လပႀကခ

ရျခငး (assassination) ဟေသာ စကားလးက ႏငငေခါငးေဆာငတစဥး

သတျဖတခရာ၌သာ သးသည။ အျခားသမားအတြကသး၍ မရပါ။ အစလက

အၿပလက သတျဖတျခငး (massacre) သည လကနကမ အျပစမအရပ

သားမားက ရညရြယခက၌ရျဖင သတျဖတ ျခငးျဖစသည။ စစသားမား၊

ရမား အသတခရပါက ဤစကားလးက မသးပါ။ လမးတး သတျဖတ

ျခငး(genocide) သည လစလေ၀း မးႏြယတစခလးက သတျဖတျခငးျဖစ

သည။ ခစားျဖစပကသညမားက ေသးသမခ႕ပစျခငး မျပဘ တကသည

စကားလးက ေသခာစြာေရြးခယပါ။

၇။ အၾကမးဖကသမား (terrorist) အစြနးေရာက(extremist) ႏင အ႐း

အမးစြလမးေထာကခသ (fanatic) ကသ႔ေသာ စကားလးမားက ေရာင

ၾကဥပါ။ ၎စကားလးမားသည ဘကလကသည သေဘာရေနၿပး အျခား

တစဖကမ ေစစပညႇႏႈငးရန မျဖစႏငပါ။ လတ႔အား၎တ႔ကယတင ေခၚေ၀ၚ

ညႊနးဆသညအတငးသာ သးစြပါ။

၈။ ထငျမငယဆခကအား အခကအလကအျဖစသ႔ ျပလပျခငးက ေရာင

ၾကဥပါ။ အကယ၍ တစေယာကေယာကက တစခခက ေတာငးဆေဖာျပပါက

၎၏အမညက ေဖာျပေပးပါ။ ဤသ႔ျပလပျခငးျဖင ၎တ႔၏ ထငျမင

ယဆခက သာျဖစၿပး သင၏အခကအလက မျဖစပါ။

၉။ တစဖကတညးက ေခါငးေဆာငမားက ေဖာထတလာမည ျပနာ၏

အေျဖမားက ေစာငဆငးေနျခငးမ ေရာငၾကဥပါ။ ၿငမးခမးေရးစတကး စတ

သနးမားက မညသညေနရာက ရရသညျဖစေစ ရာေဖြပါ။ ၎စတကးမားက

ေခါငးေဆာငမား၏ စတကးမားႏငေရာစပ၍ သတငးေရးသားတငဆကပါ။

45

45

စာနယဇငးသမားမားအေနႏင သးႏႈနးေသာ စကားလးမားသည သးစြ

ေသာပမား အသးမားႏင အငအားေကာငးေသာ ကရယာမားျဖစသည။ ၎

ကရယာမားက သးကာ ေၾကာကရြ႕မႈႏင ဒ႑ာရမားအစား နားလညမႈက

တညေဆာကရမည။

46

46

တဆပမားႏင တဆပကပျခငးမား

ေအာကေဖာျပပါတ႔သည တဆပမားႏငတဆပကပျခငးခရေသာသမား ခစားရေသာနာကငမႈမား၏ နမနာမား ျဖစပါသည။

ၿပးခသည သနးေခါငစာရငးေကာကယမႈတြင ရခငရ မဆလငမားသည ဘဂၤါလမားအျဖစ စာရငးသြငး

ခခရပါသည။ “ကြနေတာတ႔က တစခနလး ဘဂၤါလလ႔ပ သတမတခရတယ။ ဒမာပေမြး ဒမာပ

ေနခတယဆတ အထာကအထားေတြက ကြနေတာတ႔အတြကအေရးႀကးပါတယ” ဟ ဥးလျမငက

ေအအကဖပက ေျပာ သည။ တရားဝငစာရြကစာတမးမားတြငပင ႐ဟငဂာမားက ညႊနးဆရန ဘဂၤါလဟ

သးႏႈနးေနသည အေျခအေနက ၎က ေျပာျပေနျခငးျဖစသည။ ဗဒၶဘာသာဝငမားႏင မဆလငမားၾကား

ၾကာရညစြာ တညရခသည အမနးတရားသည ၂၀၁၂ ခႏစတြင ေသြးေျမကျဖစရပမားအျဖစ ေျပာငးလ

သြားကာ ေသဆးမႈမားႏင ႐ဟငဂာအမားစျဖစေသာ လေပါငး ၁၄၀,၀၀၀ ေနရပ စြန႔ခြာထြကေျပးခမႈမား

ျဖစပြားခသည။ ေအာကပါ အႏစခပကလညး ရခငလမးမား၏ ႐ဟငဂာမားအေပၚ အျမငမား

ကေဖာျပပါသည။

႐ဟငဂာလမးဆတာ မရပါဘး။ စကားလး တစလးပါပ။ ရခငလမးေတြက သတ႔ရညရြယ

ခကကသပါတယ။ ႏငငေရးရညရြယခကတစချဖစပါတယဟ Rakhine Nationalities Development

Party ၏ ဝါရငအသငးဝင ျဖစသ ဥးေရႊေမာငက ေျပာပါသည။

AFP သတငးဌာန “Myanmar Census: Risk or Reward for Rohingya Refugees” 9 March 2014 မ ေကာကႏတခက။

47

47

သမာ႐းက သတငးတငဆကမႈႏင ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာကြာျခားမႈ

နမနာ(၁)

(၁)သမ႐းက သတငးတငဆကမႈ

Skopje,UPI- မကဆဒနးယားတြငျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡက အဆးသတရနရညရြယ

ေသာ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြသည အယေဘးနးယနး သပနမားက ရရစဥးက

အစလကအျပလက သတျဖတၿပး ခႏၶာကယ အစတအပငးမားက တစစစျဖတေတာက

ၿပးေနာက ယမနေန႔ညက ပကျပားသြားခသည။ ထၾကမးတမးေျခာကျခားဖြယရာ

လသတမႈႀကးသည ေတာငေပၚရြာျဖစေသာ vevje တြင ျဖစပြားခၿပး ကငးလညလာ

ေသာ ရတပဖြ႕၀ငမားသည စကေသနတမား၊ ဒကညအားသး ဗးမားျဖင တကခကခရ

ေၾကာငး ေျပာေရးဆခြငရသက ေျပာပါသည။ အျခား ရေျခာကဥးလညး ဒဏရာရရကာ

ေမာေတာယာဥ သးစး ပကစးခပါသည။

၎ကပင ေသဆးၿပးခနတြင အေလာငးမားက ဓားျဖင ျဖတေတာကခခရၿပး တစဥးမာ

ေခါငးျဖတခခရသည ဟဆသည။ တကခကမႈမာ ၎ေတာငတနးအနးရ terero ေဒသရ

(National Liberation Army) အမးသား လြတေျမာကေရးတပ အၾကမးဖကအဖြ႕၏

လကခကျဖစသညဟ ယၾကညရပါသည။ NLA ၏ ႏငငေရးေခါငးေဆာင ျဖစသ Ali

Ahmeti ကမ ၎၏လမားသည မမကယမမ ခခကာကြယ ပစခတချခငးသာ

ျဖစေၾကာငး ဆပါသည။

(၁) ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

Skopje, UPI- ရကငးလညတပဖြ႕မ ရရစဥး အသကဆး႐ႈးၿပးေနာက မကဆဒးနးယား

ႏငင ႏငငေရးအ၀နးအ၀ငးမ ႐ႈ႕ခေျပာဆမႈရခပါသည။ ႏငငအတြငး လနညးစ

အယေဘးနးယနးမားက ကယစားျပထားေသာ ႏငငေရးပါတ ႏစခလးက မမကယမမ

အမးသားလြတေျမာကေရးတပ (NLA) အျဖစခယထားေသာအဖြ႕မ လပေဆာငသည

ဟ ယဆႏငေသာလပရပမ ေ၀းေ၀းေနခပါသည။ NLA ၏ ႏငငေရးေခါငးေဆာငျဖစသ

Ali Ahmeti ကမ ၎၏တပဖြ႕၀ငမားသည မမကယမမ ခခကာကြယ ပစခတချခငးသာ

48

48

ျဖစႏငၿပး စတငတကခကချခငးမဟတေၾကာငး ျငငးဆခသည။ သ႔ေသာ မကဆဒးနး

ယား အစးရကမ ထရပကားသးစး ပကစးေစခေသာ စကေသနတမားႏင တြနးကနအား

သး ဒးကညဗးမား အသးျပေလာကရသည တကခကမႈမားျဖစေအာင ၎တ႔အေနျဖင

စတင လႈ႕ေဆာချခငးမးမရပါဟ ဆသည။ ေျပာေရးဆခြငရသက ခႏၶာကယအစတ

အပငးမားက ဓားျဖင ျဖတေတာကထားၿပး တစဥး၏ ေခါငးမာ ေျမေပၚတြင ကေန

ေၾကာငး ေျပာဆခသည။

(၁) ျခားနားခကက ျမငပါသလား

သမ႐းက သတငးတငဆကျခငး

• သတငးမာ ဆးလပါသည။ အၾကမးဖကမႈက ေဖာျပထားၿပး အျခားေသာ

ဖကမား၏ အျမငမားက ႀကးစားရယျခငး မရပါ။ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြး

ပြ ပကျခငးဟေသာ ဆး၀ါးသည အသးအႏႈနးမား ပါ၀ငခသည။

• အစလက အၿပလကသတျခငး (massacre) တစစစ ျဖတေတာကျခငး

(mulitate) ၾကမးတမးေျခာကျခား ဖြယလသတမႈ (atrocity) စသည

စကားလးမားကသ႔ေသာ စတခစားမႈျဖင မလအပေသာ စကားလးမား

သးစြသည။ တစစစျဖတေတာကျခငးခရေသာ ခႏၶာကယမား

(mutilated bodies) ကသ႔ေသာ စကားလးမားက သးျခငးျဖင အၾကမး

ဖကမႈျဖစစဥကသာ အထးျပေဖာျပသည။

• ဘကလကေဖာျပသည။ အစးရေျပာေရးဆခြငရသ၏ အျမငက ထင

ဟပေစသည။ ၎က ကငးလညအဖြ႔ သည တကခကခခရသညဟ

ဆသည။

49

49

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

• သတငးအေနျဖင အၾကမးဖကမႈမေကာ၍ တငဆကသည။ အၾကမး

ဖကမႈက ႐ႈ႕ခသမားက ေဖာျပတင ဆကသည။

• သတငးသည မတမႈရသည။ NLA က ကငးလညတပဖြ႕က တကခက

ေၾကာငး ျငငးဆသည။ သ႔ေသာ တကပြျဖစခေၾကာငး ၀နခသည။

• အျခားတဖကက ၎တ႔က ၎တ႔ေခၚတြငေသာ National Liberation

Army ဟေသာ အမညက ေဖာျပ သည။

• အၾကမးဖကမႈက လစလ႐ႈျခငး ဖးကြယတားျမစျခငးမရ၊ သ႔ေသာ

အခကအလကအေနျဖငမဟတဘ ညႊနးဆေထာကျပမႈ (claim)

အျဖစသာ တငဆကေရးသားသည။

နမနာ (၂)

(၂) သမ႐းက သတငးတငဆကမႈ

Yoyo, YNS- ယဟႏငင၏ ၀နႀကးခပက မေန႔က ယဟၿမ႕ေတာတြင ႏငငျခားသား ခရး

သြား ၁၀ဥး ေသဆးခရေသာ အတ (Atu) အၾကမးဖကသမားမား လပေဆာငခသည

ဗးေပါကကြမႈက ျပစတင႐ႈ႕ခပါသည။ ၀နႀကးခပက ၎အေနႏင ဤအစလကအၿပ

လက သတျဖတမႈက ကးလြနသမားက လကလေျခမႈနး ဖမးဆးရန အထးတပဖြ႔ တစခ

က ဖြ႔စညးလကေၾကာငး ေျပာပါသည။

အတ သတသငေရးအဖြ႔၏ အၾကမးဖကသမားမားက ႀကးမားေသာ ဗးတစလးက

ၿမ႕ေတာရငျပငရ ႏငငျခားသား ခရးသြား႐းသ႔ သယေဆာငလာစဥ ေပါကကြမႈ

ျဖစပြားေၾကာငး ရအဖြ႕က ဆပါသည။ ရအရာရေခါငးေဆာင Joe Blow က ဗးက

ခရးေဆာငအတတစခတြငး ထညယလာႏငဖြယရသည ဟဆပါသည။ အၾကမးဖက

ေျပာကကားတပဖြ႕ အတတပဥးကမ ေၾကညာခက တစေစာင ထတျပနကာ ၎တ႔

လပေဆာငသညမဟတေၾကာငး ျငငးဆပါသည။ သ႔ေသာ အစးရသတငး အရငး

အျမစမားကမ အတတပဥး၏ ေခါငးေဆာင Sam Green က ၿမ႕ေတာရငျပငတြင

50

50

မေန႔က ေတြ႕လကရသ မကျမငသကေသမားရေၾကာငး ဆပါသည။ တကခကမႈက

၎က စနစတက ေပါငးစပညႇႏႈငး၍ ျပလပျခငးျဖစေၾကာငး ယၾကညရသည။

(၂) ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

Yoyo city, YNS- ႏငငျခားသားခရးသြား ၁၀ဥး ေသဆးခရေသာ ထးျခားဆနးၾကယ

သည ေပါကကြမႈသည အတ (Atu) ခြထြကေရးလႈပရားမႈ၏ လကခကျဖစေၾကာငး

ယဟ ၀နႀကးခပက မေန႔ကေျပာၾကားပါသည။ မေန႔က ႏငငျခားသားခရးသညမားသည

ခရးသြားလပငနး႐းရ ဘတစကားတစစငးေပၚမ ဆငးေနခနတြင ေပါကကြမႈ ျဖစပြားခ

ေသာ ထခကပကစးခသည။ ၿမ႕ေတာရငျပငအား ရတပဖြ႕စစမးေရးမးမားက စစမးစစ

ေဆးဆ ျဖစပါသည။

ေရြးခယခ သမၼတစနျဖင အပခပရန ေတာငးဆၿပး ေကးလကေဒသမားတြင အစးရက

တကခကေနေသာ အတ (Atu) တပဥးဟ မမကယမမ ေၾကြးေၾကာေနေသာအဖြ႕က

ေပါကကြမႈအတြက ၀နႀကးခပက အျပစတငခသည။

တယလဖနးအငတာဗးတစခတြင အတတပဥး၏ ေခါငးေဆာင Sam Green က ေပါက

ကြမႈသည မမတ႔ႏင မဆင ေၾကာငးႏင ၀မးနညးေၾကကြဖြယအျဖစ တစခ ျဖစသညဟ

ေျပာခပါသည။ ခရးသြားမား တငေဆာငလာသည ဘတစကားသည ျပညတြငးစစ

ျဖစေနေသာ အမနးခငး Butu ႏငငမ မၾကာခငက ေရာကရလာျခငးျဖစသည။

(၂) ျခားနားခကမားက ျမငပါသလား

သမ႐းက သတငးတငဆကမႈ

• သတငးတစခလးသည သကေသအေထာကအထားမရဘ အျပစတင

ျခငးမား စြပစြျခငးမားျဖင ျပညႏကေနသည။ သတငးသည ၀နႀကးခပ

ဖကသ႔ လက၍ တငျပထားသည။ တကခကသမားမာ အတအၾကမး

ဖကသမားမားဟ ဆထားသည။ ဘယလ သႏငပါသလ။

51

51

• အစလက အၿပလကသတျဖတမႈ (massacre) အၾကမးဖကသမားမား

(terrorists) လပႀကသတျဖတ ေရးအဖြ႕ (assassination squad)

ကသ႔ေသာ စတခစားမႈ အသားေပးစကားလးမား သးႏႈနးထားသည။

• ရတပဖြ႕အရာရ၏ သကေသမရေသာ ေျပာဆခကက တငျပထား

သည။ နာမညမတပေသာ အစးရသတငးအရငးအျမစမားက မညသ

မနး မသေသာသမား၏ ေျပာစကားျဖစေသာ အတေခါငးေဆာငက

ေတြ႔လကသညဟေသာ စကားက တငဆကေရးသားကာ အျပစတင

ထားသည။ ၎အတြက သကေသမရပါ။

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

• သသေလာကကသာ ေရးသားတငဆကသည။ ဗးေပါကကြျခငးသည

ထးျခားဆနးၾကယ (mystery) သညဟ စကားလးက သတထား

သးစြထားသည။ ၀နႀကးခပေျပာသညက ေဖာျပသည။ ၀နႀကးခပ

အတခြထြက ေရးသမားမားက အျပစတငေၾကာငး ေျပာသည။

• သတငးသည အတခြထြကေရးသမားမားက ၎တ႔က ၎တ႔ ေခၚဆ

ေသာ အမညနာမက ေဖာျပေပးသည။ သတငးသည ႏစဖကစလး၏

ရငးျပခကမားႏင မတခကမားက ေဖာျပသည။

• သတငးတြင အစလကအၿပလကသတျဖတခရမႈ (massacre) ကသ႔

ေသာ စတခစားလြယ စကားလးမားက မသးပါ။ ရအဖြ႕၏ မနးဆခက

မားႏင မကျမငသကေသအမညမား မေဖာျပထားေသာ ေျပာဆခက

မားကလညး သတငးတြင မေဖာျပပါ။

• သတငးသည အျခားျဖစႏငေခ အေၾကာငးအရာကလညး ရငးျပထား

သည။ ဗးသည ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ အျခားႏငငမလာသည

ကားေပၚတြင ပါလာေကာငး ပါလာႏငသည။

52

52

အပစလက ေလကငခနး

ျမနမာတပမေတာႏင ကခငလြတေျမာကေရးတပမေတာအၾကား ကခငျပညနယ အတြငး ျဖစပြားခသည တကပြမား အေၾကာငး ၀ကဆကမားႏင သတငးမား ေပၚထြက ခပါသည။ ေအာကပါသတငးဇာတလမးမားက ပဋပကၡ ထရလြယျခငးႏင ယဥထး၍ ေဆြးေႏြးပါ။ (၎သတငးမားသည တညေသာအျဖစအပကတစခထကသာ ေရးသား သည မဟတပါ။ သ႔ေသာ ပဋပကၡတစခတညး၏ အေၾကာငးသာျဖစသည။)

ဗမာႏငင(Burma) ေျမာကပငး၊ ကခငျပညနယတြင သနးေခါငစာရငး ေနာကဆးေန႔တြင

တကပြအႀကးအကယျဖစ15

ဗမာႏငငတြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာအတြငး ပထမဆးျဖစေသာ သနးေခါငစာရငး

ေကာကယမႈ၏ ေနာကဆးေန႔တြင အစးရႏင ကခငလြတေျမာကေရးအဖြ႕ (KIO) တ႔

အၾကား တ႐တနယစပအနး ကခငျပညနယတြင တကပြ အႀကးအကယ ျဖစပြားပါ

သည။

KIO ၏ စစေရးအဖြ႔ျဖစေသာ ကခငလြတလပေရးတပမေတာ KIAအရာရမားက

ၾကာသပေတးေန႔တြင အစးရ ဘကက KIA တပရငး၂၇ က ထးစစဆငလာရာမ

စတငခေၾကာငး ဆပါသည။ တကစစဆငရျခငးမာ တ႐တနယစပ ကခငျပညနယ

ေတာငပငးရ အကးအျမတမားရေသာ ဘနခမးဂတက သမးယရန ျဖစပါသည။

ဘနခနးဂတသည ဗနးေမာခ႐င၊ မနစၿမ႕နယ၊ မနဝနးေကးရြာ အပစရ ေရႊလ

ျမစအနးတြငရၿပး တ႐တျပည ေနာငေတာငးေဒသသ႔ သစမား တငပ႔ေရာငးခရာ

အဓက နယစပလမးေၾကာငးမားထမ တစချဖစသည။ ယခ ပဋပကၡျပနလညျဖစေပၚခန

၂၀၁၁ ခႏစ၊ ဇြနလ ကတညးက ထေနရာက KIA က ထနးခပထားပါသည။

အမတ၈၈ ေျချမနတပမဌာနခပႏင စစဆငေရးကြပကမႈဌာနခပ ၁၆ မ တပသား

၁,၀၀၀ ေကာသည ယခတကပြ တြင ပါ၀ငတကခကေနေၾကာငး KIA တပရငး ၂၇

15 http://www.kachinnews.com/news/2644-heavy-fighting-on-last-day-of-census-in-burma’s-northern-kachin-state.html (viewed 30 April 2014)

53

53

တပရငးမး ဗလမးေဇာဘာ က ကခငသတငးအပစ (KNG) က ေျပာပါသည။ တကပြ၏

ပထမဆးေန႔တြင ဘနေခါငးယနရြာရ KIO ၏ အပခပေရး႐းက အစးရတပမားက

သမးပကလကေၾကာငး တပရငး ၂၇ ဧရယာ၏ KIO အပခပေရးမးက အတညျပ

ပါသည။

ႏစရကအၾကာတကပြမားအတြငး KIA တပသား ၄ ဥး ဒဏရာရၿပး အစးရတပမ ၃၀

ေသဆးေၾကာငး တပရငးမး ေဇာဘာ က ဆပါသည။ ယခသတငးေဖာျပခနတြင KNG

အေနျဖင ယခသတငးအား လြတလပေသာ အတညျပ ခက မရယႏငပါ။

မနဝနးအေျခစက အစးရတပမ ပစခတလကေသာ ေမာတာကည သးလးသည KIO

ထနးခပထားေသာ လဂတယန ဒကၡသညစခနးအတြငး ကေရာကခသည။ ေသဆး

ဒဏရာရရမႈ သတငးပ႔ျခငးမရေၾကာငး စစေျပးဒကၡသညမားက ကညေနသည သငးအပ

ဆရာ လခနေအာငကြနးက ေျပာပါသည။

ေနရပစြန႔ခြာ၍ တ႐တျပညသ႔ ထြကေျပးရ16

ေထာငႏငခေသာ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ အေျခပကရသ (IDP) မားသည

အနးဆးျဖစေသာ တ႐တျပည ယနန ျပညနယရ ေနာငေတာငးၿမ႕နယသ႔ ထြကေျပး

ခလႈခရပါသည။ ၎တ႔သည ကခငျပညနယေတာငပငး ဗမာ (Burma)-တ႐တ

နယျခား အနးရ ဘနခမးဂတအနးတြင ျဖစပြားေသာ တကပြမားေၾကာင ေနရပက စြန႔ခြာ

ထြကေျပး ရျခငးျဖစေၾကာငး KIO အရာရမားက ေျပာပါသည။

၁,၀၀၀ေကာ အထကရေသာ လဂတယနဒကၡသညစခနးရ လအားလးႏင ရမးရြာ ၁၀

ရြာေကာမ ျပညသမားသည ၎တကပြမားေၾကာင မမတ႔၏ ေနရာမားမ လး၀စြန႔

ခြာခရသညဟ KIO တပရငး ၂၇ မ အပခပေရးအရာရျဖစသ လရလဆငးက ေျပာပါ

သည။

16 http://www.kachinnews.com/news/2644-heavy-fighting-on-last-day-of-census-in-burma’s-northern-kachin-state.html (viewed 30 April 2014)

54

54

ထတကပြသည ဧၿပလ ၁၀ ရကမ ၁၂ ရကထ ဗနးေမာခ႐င၊ မနစၿမ႕နယ၊ မနဝနး

ႀကးေကးရြာအပစ ေရႊလျမစ အနး တြင ျဖစပြားခသည။ KIO ၏ အဆအရ ၂,၀၀၀

အထကရေသာ IDP မားသည ေနာငေတာငးၿမ႕နယရ ေဘာငးကနး တြင နားခ

ေနထငေၾကာငး သရပါသည။

မန၀နးႀကး ႏစျခငးဘရားေကာငးမ သငးအပဆရာ လခနေအာငလြနးက ကခငႏစျခငး

ႏင ကတသလစဘရား ေကာငးမား၏ အကအညႏင ရာေပါငးမားစြာေသာ IDP မားက

ရမးျပညနယအတြငးရ နမခမးၿမ႕နယသ႔ ထရပ ကားမား ေမာေတာဆငကယမားျဖင

ပ႔ေဆာငေပးသညဟ ေျပာပါသည။

သငးအပဆရာက IDP မားသည အ၀တတစထည၊ ကယတစချဖင အးအမမားမ စြန႔ခြာ

ထြကေျပး လာရသျဖင အစားအေသာကႏင အမးအကာ ေနစရာမား အေရးတႀကး

လအပေနေၾကာငး ဆပါသည။ မနဝနးရ ဒကၡသညစခနး မားတြင ျပညကပေနၿပး IDP

မားက လကခရနေနရာမရေတာေၾကာငးလညး သရပါသည။

ဗမာႏငင(Burma) ကခငပဋပကၡ အရနျမငလာ၊ ကလစးရမမႈျမငတက 17

ဘနေကာက - ကခငျပညနယေျမာကပငးရ တငးရငးသားသပနတပမားသည အစးရ

ႏင အပစအခတရပစေရး ဆငရာစာခပက အလငစလ မခပရန ကနရေနေသာ

ေနာကဆး ေသာငးကနးသအပစျဖစသည။

ၿပးခသည သတငးပတမားအတြငး တကပြမား ျမငတကလာၿပး အရပသား ေထာင

ဂဏနး ထြကေျပးခရသည။ တစခနထမာပင ကလသမဂၢႏင အျခားအဖြ႔အစညးမား

သည ဗမာ(Burmese) စစသားမားက ပဋပကၡအတြငး အရပသားမားက မဒမးမႈမား

ကးလြနသညဟေသာ သတငးပ႔ခကမားက စးရမမႈမား ျမငတကလာသည။

17 http://www.voanews.com/content/burmas-kachin-conflict-escalates-drawing-concern-from-un/1900995.html (viewed on 30 April 2014)

55

55

ယခအပတတြငး ကလသမဂၢသည အျခားေသာ အခြငအေရးႀကးပမးသအဖြ႔မားႏင

ပးေပါငးကာ ျမနမာစစတပ ကးလြနခေသာ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမားက ျမနမာ

အစးရအေနျဖင စစမးစစေဆးရန ေတာငးဆခသည။

ကခငျပညနယရ သပနတ႔ ထနးခပရာေနရာမားတြင တကပြမားျဖစပြားေနစဥ

ယငးကသ႔ ေတာငးဆသမား ကယေလာငလာပါသည။ ဗမာတပမေတာႏင KIA သပန

မားအၾကား ျဖစပြားလကရေသာ တကပြမားေၾကာင အနညးဆး လ ၃,၀၀၀ ေနအမမ

စြန႔ခြာထြကေျပးေနရေၾကာငး အကခတသမားက ဆပါသည။ ကနးမာေရး အကအည

ေပး အဖြ႔ျဖစေသာ Free Burma Rangers က ေဆး၀နထမးမားႏင မတတမးျပစသ

အဖြ႔မားက ပဋပကၡျဖစရာေဒသသ႔ ပ႔ေဆာငေပးလကရသည။

အစးရ၏ ျပစဒဏခမတျခငးမ ေရာငလြႏငရန အမညထတေဖာျခငးမျပေသာ မတတမး

ျပအဖြ႕ေခါငးေဆာင တစဥးက ၎တ႔အဖြ႕သည စစတပမ တကခကခရ၍ ရြာမထြက

ေျပးခေသာ မဒမးကငခခရသည ဆယေကာသက တစဥးက ေမးျမနးအငတာဗး

ခေၾကာငး ေျပာပါသည။

သငသည မသားစ၀ငမားက ဆး႐ႈးႏငသည။ သငဘ၀က ဆး႐ႈးႏငသည။ ေသသည

အထ ႏပစကခရႏငသည။ ပငဆငမႈမား ဆး႐ႈးနငသည။ မဒမးအကင ခရႏငသညဟ၊

အသတခရႏငသညဟ ေၾကာကရြ႕ႏငသည။ ၎ကစၥမား အမနတကယျဖစပြားေနၿပး၊

ျဖစႏငသညဆသညမာ မဟတေတာဘ ျဖစၿပးၿပ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင မေကာငး

ဆး၀ါးျဖစစဥမားက ရပတန႔သငေၾကာငး FBR အဖြ႕ေခါငးေဆာငက ဆပါသည။

မၾကာေသးခငက တကခကခခရေသာရြာမားတြင ႏပစကညႇငးပမးမႈ အေထာက

အထားမားက ေတြ႕ရထားေၾကာငး Free Burma Rangers အခကအလက

မတတမးတငေရး အဖြ႕ကေျပာပါသည။

ဗမာအစးရေျပာေရးဆခြငရသ ရထြဋကမ အစးရတပမားက တာ၀နခနျပငပတြင

အသတခခရေသာ ၎တ႔၏ အရာရႀကးအတြက လကစားေခတကခကျခငးျဖစ

ေၾကာငးေျပာပါသည။ ၎ေျပာေရးဆခြငရသက ဗမာႏငငအစးရသည ရာဇ၀တမႈကး

လြနေသာ စစသားမားက အေရးယမညဟ ကတေပးပါသည။

56

56

အစးရႏင ျမနမာတပမေတာသည အရပသားမားအား ႏပစကျခငးႏင မဒမး

ကငျခငးအား လကနကတစခအျဖစ အသးချခငးက လး၀သညးမခေၾကာငး ကၽြနေတာ

အာမခႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ယခကစၥတြင သကေသအေထာက အထားမား တငျပ

လာပါက ထျပစမႈအတြက တာ၀နရသအား အေရးယရန အဆငသငရပါသညဟ ရထြဋ

က ေျပာဆပါသည။

KIA ဗလခပ ဂြမေမာက ၀ါရငတနတြင VOA သ႔ေျပာၾကားရာတြင ျဖစပြားေနေသာ

တကပြသည ေနာကလတြငး ကငးပရန စစဥထားသည ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြက

အႏရာယကေရာကႏငေၾကာငး ေျပာပါသည။ ၎ကပင ႏငငလးဆငရာ အပစအခပ

ရပစေရး ေပါငးစပညႇႏႈငးမႈ (NCCT) အဖြ႕၀ငတစဥးအေနျဖင ရနကနသ႔ ပမနသြားေလ

ရေၾကာငး သ႔ေသာယခကသ႔ တကပြပမျပငးထနလာပါက ဤကသ႔ သြားေရာကျခငးက

ျပနလညစဥးစားရမည ျဖစ ေၾကာငးဆပါသည။

၎၏ ၀ါရငတနခရးစဥအတြငး အေမရကနျပညေထာငစအား ၎တ႔ကယစားလယမား

ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြသ႔ တကေရာကေစရန ေမတာရပခေတာငးဆခသည။ အေမရ

ကန ႏငငျခားေရးဌာနကမ တ႔ျပနျခငးမရပါ။

ၿပးခသည ကာလအတြငးက တ႐တ အစးရကယစားလယမားက ေစစပညႇႏႈငးသ

မားအျဖစ တာ၀နယခသည။

ယခလတတေလာ တကပြမား ျဖစပြားေနေသာ ကခငျပညနယေတာငပငးသည တ႐တ

နယစပအနး စညကား႐ႈပေထြးေသာ ခရးေထာကတစေနရာျဖစၿပး တရားမ၀င သစ

ေမာငခထတျခငး ကနသြယေရးလမးေၾကာငးမား ဓာတေငြ႔ပကလငးႏင အစးရထနးခပ

ထားေသာ ဘနးခငးမားရရာေဒသ ျဖစသည။

ဆနးစစသ႐ပခြသမားက ယခတကပြမားသည ဗမာအစးရအား ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြး

ပြမားအတြငး အသာစးရေစႏငၿပး KIA ႏင အနးပတ၀နးကငရ အျခားတငးရငးသား

တပမားၾကားရ မဟာမတဆကဆေရးက ပကျပားေစႏငသည။

57

57

အပငး(၅)

သတငးခနး ယဥေကးမႈဓေလမား

အသကေမြး၀မးေကာငးအဆင လကနာကငသးမႈႏင မးခစစတ

မညသညစာနယဇငးသမားမ အလးစဘကလကမႈ ကငးသညဟ မဆႏငပါ။ လသား

အားလးကသ႔ပင စာနယဇငး သမားမားသည ၎တ႔ ႏငင၊ ဘာသာ၊ ကးကြယ

ယၾကညမႈမားႏင လမးစဆငရာ တနဖးထားမႈမားက ျမတႏးသယ ေဆာငၾကပါသည။

ထ႔ေၾကာငပင ဤသ႔ေသာ ပဂၢလေရးဆငရာတနဖးထားမႈမားႏင ဘကလကမႈမားက

ဖယရားရန သကေမြးအဆငရ စာနယဇငးသမားမားသည တကမႈ ဘကမလကမႈႏင

တာ၀နယမႈမားအတြက စမားရရပါမည။

သ႔ေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညးတစခက အၾကမးဖကၿခမးေျခာကခနတြင မဒယာသည

တစဖကကရပတည ပါသည။ နေပါတြင ဤကသ႔ ျဖစပြားခသည။ အစးရသည အေရး

ေပၚအေျခအေန ေၾကညာၿပး ေမာ၀ါဒသပနမားက တကရန စစတပက စစညးျပင

ဆငပါသည။ ေမာ၀ါဒမားသည တငးျပညတြငး တညရၿပး ဒမကေရစစနစႏင

ဘရငစနစကဖယရားရန ထကြေသာငးကနးမႈတစခက ဥးေဆာငေနသမား ျဖစပါသည။

အစပငးတြင အဓက မဒယာကမၸဏမားသည အေရးေပၚအေျခအေနေၾကာင သတငး

လြတလပခြငမား ေပာကကြယႏငသညက ပပနျခငး မရပါ။ မဒယာအမားစသည

အစးရက ေမာ၀ါဒတ႔က ညႊနးဆေဖာျပေသာ အၾကမးဖကသမားမားဆသည စကားလး

ကပငသးခပါသည။ ၎စကားလးသည အဓပၸာယရညရြယခကအျပညရေသာ စကား

58

58

လးျဖစသည။ အစးရက ဘဂၤါလဟ သးႏႈနးေသာေၾကာင ကၽြႏပတ႔လညး ဤစကား

လးကပင အသးျပသညဆသညမာလညး ခပဆငဆင နညးလမးပင ျဖစသည။18

သ႔ေသာ ၎အေျခအေနသည ဆငးရေသာ၊ ဖြ႔ၿဖးမႈေနာကကဆးျဖစေသာ ႏငငမား

တြငသာ ျဖစေနျခငးမဟတပါ။ စကတငဘာ ၁၁ ရက တကခကမႈမားအၿပးတြင

အေမရကနျပညေထာငစရ မဒယာမားသည ၎တ႔ တကခကမႈ၏ ႐ႈပေထြးမႈမားက

ေဖာျပရန ပကကြကခၿပး အေမရကနႏငငသားတ႔၏ အခြငအေရးမားက သကေရာက

မႈမား ရလာႏငမည ဥပေဒျပေရးလပငနးက မကစစမတ အာ႐ကခသည။ ၎

ေနာကပငး ဆကလကျဖစပြားခသည အေမရကနျပညေထာငစက ဆငႏႊခေသာ စစပြ

မားတြငလညး အစးရ၏ အျမငက မဒယာမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ပတငထပ ေဖာျပ

ခပါသည။

အထကတြင ေဆြးေႏြးခေသာ နမနာျဖစရပမားတြင မဒယာသည ကဥးေျမာငးစြာပင

စးစကေဖာျပခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎တ႔သည အစးရႏင ၎တ႔ႏင

သကဆငရာ စတ၀ငစားမႈ တညသညအပစ၏ အာေဘာမားက ေရးသားတငဆက

ချခငးေၾကာငျဖစသည။ တစခနတညးမာပင စာနယဇငးသမားမားအဖ႔ အျခား ဆန႔ကင

ဖကအဖြ႕အေၾကာငးက သ႐ပခြဆနးစစေရးသားတငဆကရန ပမခကခလာပါသည။

နေပါႏငငရ စာနယဇငးသမားမားသည ၎တ႔၏ လကရာမားက ကယတင ဆငဆာ

ျဖတေတာက ျပလပလာသလ ႏငငေရးအရ တဖကသ႔ ဘကလကလာၿပး ဘက

မလကမႈ ေပာကဆးခပါသည။

သရလကၤာတြင အဓကလမးစႏစချဖစေသာ ဆငဟာလႏင တမလတ႔သည ႏငင၏

ၿမ႕ေတာတြင အတေနထငၾကပါသည။ သ႔ေသာ တစဖကခငးစသည ကယပင မဒယာ

မားရၾကၿပး အျခားတစဖကအေၾကာငးက အေကာငးျမင ေရးသားတငဆကျခငးမာ

18 ရနကန ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ သငတနးတြင သငတနးသားတစဥးက ဤကသ႔ေျပာခပါသည။

59

59

လညး ရားရားပါးပါးပငျဖစသည။19 တမလႏင ဆငဟာလ မဒယာမား၏ တဖက သတ

ေရးသားေဖာျပခကမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ မတတမးတငထားပါသည။ ယငး

မဒယာမားသည သသယမား၊ မယၾကညမႈမားႏင ပဋပကၡျဖစေပၚရန အလားအလာ

မားက ဖနတးေပးပါသည။

ဆငဟာလႏင တမလ သတငးစာမား၏ အျဖစအပကတစခတညးအေပၚတြင သတငး

ေရးသားခကမား ျဖစသည။ ပထမသတငးက ထရငကတြင ေကာငးသားမား ဗးျပလပ ေနစဥ ေပါကကြ၍ ေကာငးသားငါးဥး ေသဆးဟ ဆပါသည။ ဒတယသတငးက

ထရငကတြင တမလ ေကာငးသားငါးဥး ယမနေန႔ညက ပစသတခရ၊ ငါးေယာက ဒဏရာရ၊ ႏစဥး ဒဏရာျပငး စသညျဖင ေဖာျပပါသည။

သတငးခနးမသည သတငးတစပဒက တစဖကအျမငျဖငသာ ၾကည႐ႈေဖာျပပါက

၎သတငးအေပၚတြင သတငး သမားအဖ႔ လြတလပစြာေတြးေခၚ စဥးစားႏငမည

မဟတပါ။ သတငးသမားမားသည ျဖစပကခသညမားအတြက တစဖကဖက၏ အျမင

စကားလးမားက လကခသည။ သ႔ေသာ ကၽြႏပတ႔အေနႏင အျခားတစဖကက စကား

ေျပာ ေဆြးေႏြးျခငးမျပပါက တစခခအေျပာငးအလျဖစခနတြင ကၽြႏပတ႔ မညကသ႔

သႏငမညနညး။ ကၽြႏပတ႔သည အားကး စတခထကေသာ စာနယဇငးပညာ၏ တနဖး

က ဆး႐ႈးမညျဖစၿပး ဆကသြယပညာေပးျခငး ယတမးစကားမားက ဖယရားျခငးတ႔

ေဆာငရြကႏငမညမဟတပါ။

အျခားတစဖကသ႔ ေရာကရျခငး

မတညေသာ ဆန႔ကငဘက ႏစဖကၾကားရ အတားအဆးမားက ဖယရားရငးလငး

ႏငရန သကေမြးအဆငရ စာနယဇငးသမားမားက ကညႏငသညမာ ၎ႏစဖကၾကားရ

ဘတညေသာအေၾကာငးအရာမားက ေဖာထတရနျဖစသည။ ဥပမာ ၎အေၾကာငး

အရာမားသည သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စတပပနမႈမား စးပြားေရး အလားအလာ

19 သရလကၤာျပညတြငးစစသည ၂၀၀၉တြင ၿပးဆးသည။ ၎အခနမစကာ မဒယာလြတလပခြင အခးအေကြ႔သ႔ေရာကရၿပး မဒယာအေပၚ စတခ ယၾကညႏငျခငး အထးသျဖင တကျခငး၊ ဘကမလကျခငး၊ တာ၀နချခငးတ႔ အေပၚတြင ေမးခြနးထတလာသည။

60

60

မား ကနးမာေရးျပနာမားႏင စကပးေရးထြနယကနညးအသစမားတ႔ ျဖစႏငပါ

သည။ ထ႔အျပင သတငးမားသည ႏစဖကစလးမ နားလညႏငေသာ ျပနာ၏

အေျဖမားကလညး ေရးသားတငဆကႏငပါသည။

အတားအဆးမားက ခးဖကႏငေသာ ေနာကထပနညးလမးတစခမာ လမးေရး

ကစၥရပမားမ ေကာလြနေသာ ပရပကစၥမား (သ႔) အမးသားေခါငးေဆာငမားက

သ႔ေသာ လပဂၢလမားအေၾကာငးမာက ေရးသားတငဆကျခငး ျဖစပါ သည။

လမးစတစစ (သ႔) ဘာသာယၾကညမႈတစခမ လာေသာလညး တစႏငငလးအား

ကယစားျပႏငသမားသည အားကစား၊ စးပြားေရး၊ ကမၻာႏငငေရးႏင ပညာေရး

က႑တ႔တြင ရပါသည။

အေရးအႀကးဆးနညးလမးမာ အေသယဆထငျမငခကမားႏင လကခထားခကမားက

သတငးမားမ ဖယရားရနျဖစသည။ လမး ဘာသာေရးႏင ဇာတစနစစေသာ အျခား

တစဖကႏင မတညမႈမားက အေသထငျမငယဆခကမားက ပမအားေကာငးေစသည။

၎သတငးတငဆကမႈမားသည အျခားတစဖကအေနႏင မညသညအခါမ မေျပာငး

လဘ အၿမတမးပစတ လပေဆာငေနေၾကာငး ထငျမငယဆႏငပါသည။ အေသထငျမင

ယဆခကမားသည မညသညတ႔ ျဖစပကခေစကာမ အျခားတစဖက၏ ဘာသာေရး

ဇာတစနစႏင ယဥေကးမႈတ႔က အျပစတငပါသည။ ၎သတငး တငဆကမႈပစသည

မားယြငးၿပး အစြဆးမားႏင ပဋပကၡမားက ျဖစေပၚေစႏငသည။

လမးေရး ဘာသာေရးႏင ဇာတစနစမားသည မမ၏ သတငးတငဆကရာတြင အေရးႀကးပါသလားဟအၿမ ေမးခြနး ထတပါ။ အေရးမႀကးပါက ၎တ႔က ဖယရားပါ။

နမနာ ၃- သမား႐းက သတငးတငဆကမႈႏင ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

(၃)သမား႐းက သတငးတငဆကမႈ

Yoho city, YNS- ၿမ႕ေတာအတြငး လမးစဂဏးမား၏ တကခကမႈအသစမားေၾကာင

အဂၤါေန႔ညက လငယခႏစဥး ေသဆးၿပး ကနေလာင႐တစခ ပကစးသြားပါသည။ ရန

61

61

ဖက ယဟႏငအတ လငယဂဏးမားသည ေသနတမား၊ လကလပမးေလာငဗးမား

အသးျပ ကာ မနစ ၂၀ ေကာၾကာေအာင ပစခတတကခကၾကၿပး ၎တကပြက

ရမားက လမးစျခငး ပစခတမႈတစခဟ ကငပြနးတတပါသည။ ကနေလာင႐၏ အျပင

ဖက၌ ရပထားေသာ ယဟလငယ အျပညပါရသည ကားတစစးအတြငးသ႔ ဓာတဆဗး

တစလးက ပစသြငးရင ငါတ႔မငးတ႔က အကနသတမယဟ အတလမး တစေယာကက

ေအာဟစခေၾကာငး အနးအနားတြင ေနထငသတစဥးက ေျပာပါသည။

အျခား အတဂဏး၀ငမားက ဓာတဆဗးမားက ကနေလာင႐ျပတငးေပါကမားထသ႔

ပစသြငးသညကေတြ႕ျမငခရၿပး အေဆာကအဥသည မးေၾကာင ပကစးခပါသည။

ႏစဖကေသာ ဂဏး၀ငမားသည လမးစစစပြတစခက ရကသတ ပတေပါငး အေတာ

ၾကာ ဆငႏႊၾကေၾကာငး ရအရာရမားက ဆပါသည။

(၃) ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

Yoho city, YNS- တရားမ၀င မးယစေဆး၀ါးေရာငး၀ယမႈျဖင ယယြငးေနေသာၿမ႕ႀကး

သည အဂၤါေန႔ညက မးယစေဆးေရာငး၀ယမႈျဖင အျငငးပြားၾကေသာ အပစႏစခၾကား

ၿမ႕လယဧရယာတြင ပစခတမႈတစခက စတငေစခ သည။ ေဒသခမား၏ အဆအရ

၎ဧရယာက ထနးခပရနႀကးစားေသာ ၿပငဖကမးယစေဆးလပငနးသမားမား၏

စေဆာငးသမးသြငးမႈကခရေသာ လငယမားသည လခႏစဥးေသဆးခေသာ ပစခတမႈ

တြင ပါ၀ငခသည။ ေသဆးသ မားထမ ေလးဥးသည မးယစေဆးျဖန႔ျဖးေရးေနရာဟ

ယဆရေသာ ကနေလာင႐က ေစာငေရာကရန ငားရမးျခငး ခရေသာ ယဟ

လငယမားျဖစသညဟ ေဒသခမားက ယၾကညပါသညဟ East-side Citizen

Association ၏ ဥက႒ Jane Brown ကဆပါသည။

Eastside ဧရယာက လႊေျပာငးရယရန ႀကးစားေနေသာ အျခားမးယစေဆးေရာငး

၀ယသမားသည အလပလကမ လငယမားက စစညးကာ လကနကမား တပဆငေပး

ေၾကာငး Ms.Brown က ဆပါသည။

62

62

ကၽြႏပတ႔၏ လမးမားက စစေျမျပငအျဖစျပလပေနေသာ မးယစေဆးေရာငး၀ယ

ေဖာကကားမႈက ရမားက ရငဆင ေျဖရငးရန ျငငးဆနထားပါသည။ ကၽြႏပတ႔အေနျဖင

ရစခနးမား ကသေရးဌာနမားအတြက ေငြမားလအပပါသည။

(၃) ျခားနားခကမားက ျမငပါသလား

သမ႐းကတငဆကမႈ

• သတငးသည အၾကမးဖကမႈျမငကြငးက ရငးလငးစြာေဖာျပျခငးျဖင

စတငသည။ လမးစတစစက အျပစတင သည။ လမးစအမညက

ထပတလလ အသးျပသည။

• သတငးသည အမညမေဖာျပထားေသာ ရတပဖြ႔၀င၏ အျမငက အခက

အလကအျဖစ အသးျပသည။

• သတငးသည အၾကမးဖကမႈ၏ အေသးစတက ေဖာျပသည။ သ႔ေသာ

အၾကမးဖကမႈအတြက ရငးျပခကက မေပးပါ။

• သတငးသည အျခားအျမငမားႏင စတ၀ငစားမႈက ႀကးစားေဖာျပ

ျခငးမရပါ။

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

• သတငးသညအစပငးတြင လမးေရးဆငရာ သတမတေဖာျပမႈမားက

သတထားၿပး ေရာငရားသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အေရးမႀကး၍

ျဖစသည။

• သတငးသည အၾကမးဖကျခငးကေဖာျပသည။ သ႔ေသာအဓက

အေၾကာငးရငးသည မးယစေဆး ေရာငး၀ယ ပတသကသမားေၾကာင

ျဖစသညဟ ရငးျပသည။

• သတငးသည လမးစဆငရာ သတမတခကက ေဖာျပသည။ သ႔ေသာ

၎တ႔သည သားေကာငမား ျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။

63

63

• သတငးသည အခကအလကမားကရရန အျခားအရငးအျမစမားမ

ႀကးစားသည။ အေျဖကလညး ေဖာျပ သည။

• သတငးသည ရအဖြ႕၏ အေျဖရာရာတြင မေအာငျမငပကလညး

ေဖာျပသည။

နမနာ ၄

(၄)သမ႐းက သတငးတငဆကမႈ

Yoho City, YNS- ၿမ႕ေတာအတြငးဆကလကျဖစပြားေနေသာ လမးေရးမနးတးမႈ

အတြငး ယမနေန႔က ေနာကထပအတ အပခပဆငတစခ မးေလာငဗးျဖင အပစ

ခခရသည။ ၂၁ မနးလမးေပၚရ အတဆငသည မးရႈ႕ခခရၿပး လး၀ ပကစးသြားသည။

ပငရငမသားစသည တကခကမႈအၿပးတြင အသကေဘးမ သသေလး လြတေျမာက

သြားသည။ တစၿမ႕လးတြင အပခပဆင တစ၀ကခန႔က အတလမးမားက ပငဆငပါ

သည။ ၿပးခသည သးလအတြငး အနညးဆး အပခပဆင ကးဆငသည လယက

ရမးကားမႈႏင တကခကမႈက ခရပါသည။ ယခအေတာအတြငး ျဖစပြားခေသာ

တကခကမႈမားသည ျမငတကလာခေသာ အတႏင ယဟလမးမားၾကားရ တငးမာမႈ

မားႏင ဆကစပေနၿပး ႏငငေျမာကပငးတြင ျဖစပြားေနေသာ အတခြထြကေရး

သမားမားႏင အစးရတ႔ၾကား ျဖစပြားေနေသာ ျပညတြငးစစက ထငဟပလကရပါသည။

(၄) ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

Yoho City, YNS- ၅၂ ႏစ အရြယရသ အပခပစကကရယာမား ေရာငးသတစဥးသည

ၿမ႕ေတာတြငး အပခပဆင တစဆငက မးေလာငဗးမား ပစသြငးမႈျဖင ဖမးဆး

ျခငးခခရသည။

၎သည အပခပဆငပငရငအား ၎ထမ စကအစတအပငးမား၀ယယရနေျပာၿပး

မ၀ယပါက အႏရာယျပမညဟ ၿခမးေျခာကခသညဟ စြပစြခခရပါသည။

64

64

မနးလမးေပၚရ အတဆင တစဆငအား ညအခန မး႐ႈ႕ဖကဆးခရၿပး ႏစပတအၾကာတြင

ထသအား ၿခမးေျခာက ရယျခငးအမႈျဖင အပခပဆငမား မး႐ႈ႕ဖကဆးခမႈမားႏင

ဆကစပမႈ ရမရ ရတပဖြ႕က စစမးစစေဆးေနပါသည။

မၾကာေသးခငက အနညးဆး အတဆင ၉ ဆင တကခကခခရသည။ အတဆင ပငရင

မားက ၎တ႔သည ယဟ အစြအလမးမား၏ သားေကာငမားျဖစခသညဟ ေျပာဆ

ပါသည။

ျခားနားမႈက ျမငပါသလား

သမ႐းကသတငး တငဆကျခငး

• သတငးသည လမးေရး သတမတမႈမားအား အေရးႀကးေဖာျပသည။

လမးေရး ပဋပကၡသည အေၾကာငးအရငး ျဖစသညဟ ယဆသည။

သကေသအေထာကအထားမရပါ။

• သတငးသည အျခားအရငးအျမစႏင ထငျမငခကမားက မရာေဖြပါ။

အရငးအျမစလညး မရပါ။

ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ

• လမးေရးသတမတမႈမားအား ခကခငးမေဖာျပပါ။ အဘယေၾကာငဆ

ေသာ ၎တ႔သည အေရးမႀကး ေသာေၾကာင ျဖစသည။

• သတငးသည ၿခမးေျခာကမႈက ေဖာျပသည။ လမးေရးပဋပကၡက

မေဖာျပပါ။

65

65

အစြအလမးကငးေစရန တကဆငစစေဆးရန လအပခကမား

စာနယဇငးသမားမားသည ၎တ႔၏ သတငးမားသည အစြအလမးမား ကပၿငမႈ

ရမရက စစေဆးရန အသၪာဏျပညေသာ ႀကးစားမႈျပရန လပါသည။ ယခ စာရငးသည

The Sunday Time of South Africa မ လကေလာညေထြရန ေဆာငရြကယထားၿပး

မမတ႔၏ သတငးတြင အစြအလမးမား ကပၿငမႈ ရမရ တကဆငစစေဆး ရန

ကညႏငပါသည။

၁။ ယခသတငးသည လအပမႈ ရ မရ ယခသတငးအေပၚတြင လအမား

စတ၀ငမႈ ရ မရ အျခားတစဖက အေၾကာငးကသာ ေရးသားေဖာျပျခငးျဖင

သတငး ဟတ မဟတ

၂။ အခကအလကမား မနသညဆေစကာမ ဤသတငးသည အစြရမရ

ျခားနားေသာပစျဖင တငဆက ႏငျခငး ရမရ

၃။ သတငးတြင ျခားနားေသာ အသ/ထငျမငယဆခကမား လေလာကစြာ

ပါမပါ ကြၽႏပတ႔သည သာမန ျပညသမားႏင ကြၽမးကငသမားထမ

ထငျမငယဆခကမား ေတာငးခခပါသလား

၄။ ယခသတငးတြင လမားက တကခကေသာ (သ႔) အစြအလမးက

အားေပးေသာ စကားလးမား မတခက မားပါ၀ငသလား ၎မတခကမားက

အျခားမတခကမားျဖင မေျခ ထနးခပထားပါသလား

၅။ ရာဇ၀တမႈသတငးတြင ကြၽႏပတ႔သည တကခကသမားႏင

တကခကခရသမား၏ လမးအမညႏင ယဥေကးမႈမားက ေဖာျပထားပါ

သလား ၎ေဖာျပခကသည လအမား စတ၀ငစားမႈအတြက လအပပါ

သလား အဘယေၾကာငနညး

66

66

သတငးခနးအတြငး မတကြျပားျခားနားမႈ

အားကးယၾကညရေသာ စာနယဇငးပညာသည တကမတ တာ၀နခမႈရသည။

ယဥေကးမႈ လမးမားႏင ဘာသာေရးမားသည ကြၽႏပတ႔၏ သတငးမားတြင လႊမးမးမႈ

မရ ကြၽႏပတ႔သည အေရာငက မသသမား ျဖစရမည။ ကြၽႏပတ႔၏ သတငးခနးမသည

အမးစေသာ လမး၊ ကား/မ၊ ဘာသာေရး၊ လမးႏြယစႏင ယဥေကးမႈမားက ကယစား

ျပသငသည။ ကြၽႏပတ႔သည မမတ႔ ဆငးသကလာေသာ လမႈအဖြ႔အစညးက ကယစား

ျပရန မတကြျပားျခားနားေစရန လ အပသည။

သ႔ေသာ ကြၽႏပတ႔သတငးခနးသည မတကြျပားမႈမား တစခါတရ မရေနပါ။ ကြၽႏပတ႔ထ

တြင အျခားတစဖက လမးႏြယစမ မတညေသာ လမးဘာသာ ယဥေကးမႈမားမ

သတငးေထာကမား မရပါ။ ကြၽႏပတ႔ ကြျပားေသာလမး၊ ဘာသာ၊ ယဥေကးမႈမားမ

သတငးေထာကမားက မမတ႔၏ အသငးအဖြ႔ဝငမားအျဖစေခၚယထညသြငးရမည

ျဖစၿပး ၎တ႔သညကြၽႏပတ႔ႏင ယဥေကးမႈကကြၽႏပတ႔၏ သငတနးခနးမဆသ႔ ယ

ေဆာငလာမညေၾကာငျဖစသည။

အကယ၍ ကြၽႏပတ႔ထတြင မတကြျပားမႈမား မရပါက ကြၽႏပတ႔သည အျခားတစဖကႏင

အဆကအသြယမရဘ အျခားတစဖကက ကယစားျပေသာ အရငးအျမစမားလညးမရ

ျဖစေနမည။ ဤသ႔ျဖစပါက ကြၽႏပတ႔သည ႏငင၏ အျခားေသာေနရာမားမ သတငးမား

မရရဘ ျဖစေနမည။ ကြၽႏပတ႔အေနျဖင မတကြျပားမႈမား ရသငပါသည။ ေယဘယ

အားျဖင ကြၽႏပတ႔အေနျဖင မတကြျပားမႈမား ရသငပါသည။ ေယဘယ အားျဖင ကြၽႏပ

တ႔သည အမးသမး သတငးေထာကအနညးငယကသာ ထားရၿပး အမးသမးက႑၏

အေရးႀကးပကလညး တငဆကေရးသားျခငး မျပပါ။ ထ႔ေၾကာင ကြၽႏပတ႔၏ သတငး

တငဆကမႈပစမားသည တငးျပညတြငး အမနတကယ ျဖစပကေန သညမားက

ကယစားမျပပါ။ ကြၽႏပတ႔ အမးသမးမားက ညမစြာ ဆကခရမည။ သတငးခနးမ

တြငးႏင သတငး ဇာတလမးတြင မတကြျပားမႈ ရေနျခငးသည ပဋပကၡအတြငး မဒယာ၏

အခနးက႑က အေရးႀကးတငးတာ မတေကာကတငႏငျခငးတစချဖစသည။ မဒယာ

သည ဥပမာမားေပးျခငးျဖင လမႈအဖြ႕အစညးက တညေဆာကႏငသလ ခြျပားျခားနား

67

67

ေအာငလညးလပႏငပါသည။ မတကြျပားေသာ မဒယာသည ၎တ႔အေနႏင တငးျပည

ေကာငးကးအတြက မညကသ႔ လပႏငေၾကာငး လမႈအဖြ႔အစညးက ျပသႏငပါသည။

မတကြျပားျခငးအတြက တကဆငစစေဆးရနစာရငး

၁။ အျခားတစဖက(သ႔) အျခားယဥေကးမႈအေၾကာငး ေဖာျပေသာသတငး

သည ၎တ႔၏ ကြၽႏပတ႔ လ႔ေဘာငအတြငး ပါ၀ငတညရမႈ အခးက

ပါသလား။

၂။ အားကစားႏင ယဥေကးမႈဆငရာကသ႔ေသာ က႑မားတြငသာ လနညးစ

အေၾကာငး အေကာငးျမင ေရးသားမႈမားရပါသလား။

၃။ အျခားတစဖကႏင ပတသက၍ သတငးခနးမထရ မညသ႔ထတြင စတခရ

ေသာ သတငးရငးျမစႏင အဆကအသြယရပါသလား။

၄။ လနညးစ မးႏြယမားမ သတငးေထာကမားက စစညးခန႔အပထား

ပါသလား။ အဆငျမင စြမးရညမားအတြက ေလကငသငၾကား ျမႇငတင

ေပးထားပါသလား။

၅။ သတငးခနးမႏင ကြၽႏပတ႔တငဆကေသာ သတငးမားအတြက

မတကြျပားမႈမား ရရ/ပါ၀ငေစရန လမးညႊနခကမား ရပါသလား။ ေလးစား

ထကေသာ လပပငခြငရေသာ ပဂၢလတစဥး ဥးေဆာငေသာ မတကြျပားမႈမား

ျဖစေပၚရငသနေစမည အစအစဥတစခ ရပါသလား။

68

68

အပငး ၆

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးအတတပညာ20

အားလးမဟတေစကာမ ယခလကစြစာအပ၏ အစတအပငးအေတာမားမားသည

ႏငငအမားစတြင စာနယဇငး ပညာ၌ အသးျပ၍ရပါသည။ ယခအပငးသည လကစြ

စာအပ၏ အခ႕ေသာ အေတြးအေခၚမားက ျမနမာႏငင၏ အေျခအေနႏင ကကညေစ

ရန မြမးမခ ႕ထြငေရးသားထားသည။

တကျခငး၊ ဘကမလကျခငးႏင တာ၀နခယမႈတ႔သည အားလးလကခႏငေသာ စာနယ

ဇငးပညာျဖစရန ကညေပးသည။ အကယ၍ ကြၽႏပတ႔က ဘကမလကေၾကာငး

မၾကည႐ႈခရပါက မမကယမမႏင မမ၏ မဒယာကပါ အႏရာယကေရာက ေစႏငသည။

စာနယဇငးသမားတစဥး၏ အဓကတာ၀နမာ ၎တ႔၏ ပတ၀နးကငတြင ျဖစပက

ေျပာငးလေနမႈမားက မတစြာ တကစြာ ဘကလကမႈကငးစြာ ေရးသားတငဆကရနျဖစ

သည။ ဤသညတြင ၎တ႔သည လအမား၏ စတ၀ငစားမႈ အလကေရးသားတငဆက

ရမည။ သသာထငရားေသာအျဖစအပကမားက ေကာလြန၍ စဥဆကမျပတ

ၾကည႐ႈကာ ဘကေပါငးစ၏ အျမငမားပါ၀ငေသာ လအမားစတ၀ငစားမည တစဖကက

လညး ၎တ႔၏ စတပပနမႈမားက ေဖာျပခြင လေလာကစြာေပးရမည။

မနကနေသာ စကားလးမား အသးအႏႈနးသည အေရးႀကးသည။ အဘယေၾကာငဆ

ေသာ တစခါတစရ ဘာေျပာ သလဆသညထက ဘယလေျပာခသလ ဆသညက ပမ၍

ျပနာမားတတ၍ ျဖစသည။ ဥပမာအစးရက ႐ဟငဂာျပနာမားတက၍ ႐ဟငဂာ

20 ျမနမာ မဒယာလမးေၾကာငးတစခက တတပပညႊနးဆျခငးသည ေလးစားဖြယျဖစေသာ

ျမနမာႏငင မဒယာအပစက ရညရြယႏမခရန မဟတပါ။ ျမနမာႏငင အပါအ၀င ကမၻာတစ၀မးတြင

မဒယာကမၸဏမားသည အမားမားျပလပၾကကာ ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ၏

အေျခခမားႏင ရနးကနေနရ ပါသည။ အထကပါနမနာမားသည မညသညက သတထားရမညႏင

သကေမြးအဆင စာနယဇငးသမားတစဥး ျဖစရန သတမရမညတ႔ ျဖစပါသည။

69

69

က ဘဂၤါလဟ သးႏႈနးပါက စာနယဇငးသမားသည ဤကစၥတြင အစးရဘကသ႔ ပါ၀င

သြားသည။ ဤသညမာ အပစတစခ (သ႔) အပစမားက အျခားဟေသာ စကားလး

သးစြျခငး၏ နမနာတစခ ျဖစသည။ ဤကသ႔ အေျခအေနမားတြင စာနယဇငး

သမားတစဥးသည သတငးက အရညအေသြး ျဖညတငးေပးရ သကသ႔ တစဖကမ

ကနတစဖကက အျခားဟ ေခၚေ၀ၚ တဆပကပျခငးအား မမအေနႏင သးႏႈနးသညဟ

မထငရ ေအာင ေရာငရားသငပါသည။

စာနယဇငးသမားသည ဒ႑ာရယတမးစကားမားႏင ၀ါဒျဖန႔မႈမားက လး၀ယၾကညျခငး

မျပရပါ။ ၎စတခစားမႈ မားက အခကအလကအျဖစရယကာ သတငးတငဆကျခငး

မျပရန သတထားရပါမည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငငရ ႐ဟငဂာ/ဘဂၤါလမားသည

အျခားလမးမားေပၚတြင လႊမးမးႏငရန ရညရြယခကရရျဖင ၎တ႔၏ ကေလးေမြး

ႏႈနးက တးျမႇငေနေၾကာငး စြပစြမႈမားရပါသည။ 21 ဤယၾကညခကသည မနကနပါ

သလား။ စာနယဇငးသမားမားသည သေတသနျပလပကာ ဤအျပအမမားသည

ရညရြယခကရရျဖင ျပလပေနသေလာ (သ႔) ဆငးရ မြေတမႈႏင ေကးလကေဒသမား

တြင လယယာမားႏင အျခား၀ငေငြရလပငနးမား ေဆာငရြကရန လဥးေရမားမား

ရရရန ေဆာငရြကေနျခငး ျဖစႏငသေလာ စသညျဖင ေလလာႏငပါသည။ ထ႔အတ

စာနယဇငးသမားမားသည အထကပါေျပာဆခကသည ထလမးစ အပစ၀င လအားလး

အတြက မနကနပါသေလာ။ မသားစ၀င အနညးငယ သာရေသာ မသားစမားကသ႔

ေသာ ခြၽငးခကကစၥရပမားအေၾကာငးရပါကလညး ေဖာထတေရးသားသငပါသည။

ေယဘယအားျဖင အခ႕ေသာ လအပမားသည မသားစႀကးႀကးရရန အျခားေသာ

အေၾကာငးျပခကမားစြာ ရႏငသည။ ၎အေၾကာငးျပခကမားမာ ဘာသာေရး၊ စးပြား

ေရးႏင အျခားအရာမား ျဖစႏငသည။ ကေလးေမြးဖြားႏႈနးမားျခငးက စြပစြမႈသည

အၾကမးဖကမႈအတြက အေၾကာငးျပခက တစချဖစေၾကာငး ဟတ/မဟတ စာနယဇငး

သမားမားက မမကယ မမေမးခြနး ထတသငပါသည။

21 http://www.globalpost.com/dispatch/news/regions/asia-pacific/myanmar/131011/rohingya-demographics-population-boom-myth

70

70

စာနယဇငးသမားမားအေနႏင ကြၽႏပတ႔လပရမညမာ တကၿပး ဘကလကမႈကငးေသာ

သတငးမားက တငဆကရန ျဖစသည။ အကးဆကအရ ကြၽႏပတ႔သည အၾကမးဖကမႈ

က ဂဏတငေပးျခငးႏင လမးစ၊ လမး၊ ကား/မ လင ႏင ဘာသာေရးက ဥးတညသည

လမာႏင အပစမားအတြက အစြအလမးမား ထတေဖာေပးျခငးတ႔က ေရာငရား ရမည။

မဒယာအတြကမ ပဋပကၡက ႐ႈတေထြးေအာငျပရနႏင စတခစားမႈဆငရာစြလမးမႈသ႔

ဥးတညမည လမးေၾကာငးေပၚ သ႔ ေရာကရႏငေသာ လားရာတစခရပါသည။ ၎ဥး

တညေစႏငျခငးမာ ေသြးထးလႈ႔ေဆာေသာ အသးအႏႈနးမားႏင သတေပး အာ႐ျပမေစ

ေသာ ေခါငးစဥမားျဖစသည။ ေခါငးစဥမားသည ပါ၀ငေသာအေၾကာငးအရာက

တရားမတ ထငဟပေစရမည။ ရႈတေထြးေနေသာ ပဋပကၡတစခက သာမနႏစဖကရင

ဆငၾကေသာ ကစၥရပတစခအျဖစသ႔ ေရာကရေအာင မခမေစရန သတထားရမည။

‘ပန႔ခမားႏင ဘနႀကးမား- ေရာခဂတသမားက ျမနမာႏငငရ လမးတး သတျဖတ

မႈမားက ဆန႔ကငေျပာၾကား’22 ဟေသာေခါငးစဥသည ၂၀၁၃ခႏစအတြငး အငတာနက

စာမကႏာမားတြင ေပၚထြကလာခသည။ ၎ေခါငးစဥသည သတငးအထတြငပါ၀င

သညအေၾကာငးကမေဖာျပ႐သာမက သတငးကယတငကလညး ၎သည စာနယဇငး

သမား ကယတငက သးစြရန ဆးျဖတထားေသာ တစစတစေယာက (သ႔) တစဖြ႕ဖြ႕က

ျပလပေသာ ေတာငးဆမႈ ဟတ မဟတက မေျပာျပထားပါ။ ထ႔အျပင စကားလးအသး

အႏႈနးသည အခ႕သမားအတြက ျပနာရပါသည။ ပန႔ခ (punk) ဆေသာ အသး

အႏႈနးသည လကၡဏာပေဆာငခကျဖစၿပး ၎တဆပတပျခငးခရေသာ အႏပညာရင

သည တနဖးမရဟ ျဖစႏငပါသည။ 23 ထ႔အျပင အခ႕ေသာ အပစမားက လမးတး

22 http://www.religiondispatches.org/dispatches/guest_bloggers/7241/punks_vs__monks__rockers_speak_out_against_genocide_in_myanmar 23 The Oxford Dictionary က ‘Punk’ ဆေသာ စကားလးအား တနဖးမရေသာသက

ညႊနးဆေသာ ေျမာကအေမရကန စကားလးတစလးအျဖစ အဓပၸာယဖြငပါသည။

(အလြသးစားျခငးကေဖာျပရာတြငလညး သးေလရသည)၊ အျခား အဓပၸာယမားမာ

ရာဇဝတေကာငမား၊ အေျခအေနမမား၊ အေမရကနအကဥးေထာငမားတြငသးေသာ

71

71

သတျဖတမႈ (Genocide) ဆေသာ စကားလးသည ေဘာငေကာေနရာ မရေသာ

စကားလးျဖစသညဟ ယဆပါသည။

ေဆြးေႏြးစရာ အခကမား

ဤကာတြနးသည ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာက မားယြငးေစရန

လႈ႔ေဆာ အားေပးေနပါသလား။

ဤကာတြနးသည အခကအလကအေျချပ ပေဖာျခငးဆသ႔ ကန႔သတထားပါသလား

(သ႔) အတညမျပႏငေသာ ေကာလာဟလမား ျပန႔ပြားေစရန အားေပးေနပါသလား။

အမးသားျခငး လငတဆကဆသမား၊ အေတြ႔အႀကမရသ လငယမား တ႔ျဖစပါသည။

အျခားအဓပၸာယတစခမာဂတသမားမားဟျဖစပါသည။

72

72

အၾကမးဖကမႈက အားေကာငးေစေသာ ျမငမားၿပးျဖစသည ေဒသႏရ အေျခအေနတြင

ဤကာတြနးသည ပါ၀င ပတသကေနသမား၏ စတခစားမႈက ေသြးထး မးေမႊးေန

ပါသလား။

မတညေသာ ဘကမားက တစဖကႏင တစဖက နားလညေအာင ဤကာတြနးက ကည

ေနပါသလား။

ျမနမာ မဒယာမားအဖ႔ ၎တ႔၏သတငးမားက တငဆကေရးသားရန အမညမတပ

ေသာ သတငးရငးျမစမားက အလြနအကး အားကးမခေနရသညမာလညး ဆနးသည

မဟတပါ။ အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြင အမညမတပ ေသာ သတငးရငးျမစမား

ရေနျခငးမာ စာနယဇငးပညာတြင လကခဖြယ ျဖစေသာလညး စာနယဇငးသမားမား

သည ျဖစႏငသည အခါတငး သတငးရငးျမစမားက ေဖာသငပါသည။ အမညမတပ

ေသာ ရငးျမစမားက သးစြျခငးက ခြငးခကအျဖစ ခြငျပသငသည။ အဘယေၾကာငဆ

ေသာ ဤသ႔ျပလပျခငးသည သတငးေပးရန တာ၀နခသမားက တာ၀နယႏငေစျခငး

မရေသာေၾကာင ျဖစသည။ သတငးရငးျမစမားက အမညမေဖာပါက သတငးသမား

သည အနညးဆး အယဒတာႏင ေဆြးေႏြးကာ အဘယေၾကာင ဤသ႔ျပရသညက

ရငးျပရပါသည။ ဤလပငနးစဥသည သကေမြးအဆငရ စာနယဇငးပညာက ကငသး

ေသာ သတငးအဖြ႕အစညးအမားစတြင အသးျပေနပါသည။

သတငးရငးျမစက မနကနေအာငခနထး စစစျခငးသည စာနယဇငးသမားတစဥး

အေနႏင ရငးျမစမားက မနကနစြာ ရရအသးျပျခငးက ေသခာေစသည နညးလမး

တစချဖစသည။ ၎သည အထးသျဖင လမႈမဒယာမားကသ႔ ရငးျမစမားမ သတငးမား

က မနကနေအာင ခနထးစစစျခငးမျပဘ ျပနလညအသးခ တငဆကေလရသည။ 24

စာနယဇငးသမားမားအဖ႔ အေရးႀကးသလြနစအတြက အရငးအျမစတစခ ျဖစေသာ

လညး အငတာနကမရေသာ သတငးမားအားလးသည တကမနကနျခငးမရသလ

ခနထး စစစထားေသာ အခကအလကမားလညး မပါ၀ငပါ။

24 လတတေလာနမနာတစခမာ ၂၀၁၄ ဇလငတြင မႏေလးတြင ျဖစပြားခေသာ လမးေရးအၾကမးဖကမႈတြင ပါဝငခေသာ လမႈမဒယာမား၏ က႑ျဖစပါသည။ အစးရက Facebook အသးျပျခငးက ေခတပတခပါသည။

73

73

ေနာကဆကတြမား

ေနာကဆကတြ(၁)- ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသငတနးမားအၿပး

သငတနးသားမား ေရးသားထတေ၀ေသာ သတငးဇာတလမးမား

ေအာကပါတ႔သည ျမနမာႏငငတြင ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ သငတနးမားအတြငး သငတနးသားမား ေရးသားတငဆကေသာ သတငးဇာတလမး မားျဖစသည။ ၎သတငးမားသည သတငးသမားမားအဖ႔ အခကအလကတင ဆကမႈမ မညသ႔ေကာလြနကာ ကစၥရပတြင ပါ၀ငသညမားက ရငးျပရသညက ေဖာျပပါသည။ သငတနးဆရာမားအေနျဖင ၎တ႔က သငတနးတြငး ေဆြးေႏြးျခငး အတြက အသးျပႏငပါသည။

နမနာ(၁) ျမစဆက အျမစလနျခငးခခရေသာ ဘဝမား

ေဖြးေအာင၊ ထနနနလရန၊ ရျမငထြနး၊ ေအာငမငးဥးႏင တငဥး တ႔တငဆကသည။

ဒလကပါေမာတာတပဆငထားေသာ ေလငယမားသည မလခ ျမစ႐းတစေလာက

ဆြမပရာဘြမၿမ႕နယ အတြငးရ ေရႊတးရာေဒသသ႔ မေမာႏင မပနးႏင ဆနတက

ခရးဆကပါသည။ အငအားႀကးမားလေသာ ဧရာ၀တျမစ၏ ျမစလကတကႏစချဖစေသာ

ေမခႏင မလခ ျမစမားသည ျမစဆတြင ဆေတြ႕ေပါငးစညးကာ ထေနရာမ စတင၍

ဧရာ၀တျမစသည ၎၏ ၁၂၅၀ ကလမတာ ရညလားေသာ ပငလယဘကသ႔ ခရးစဥ

က စတငခသည။

ျမစကမးပါးထငကာ အလပမရျဖစေနေသာ ရြာသားတစဥးက လြနခေသာ ဆယစႏစက

ကြၽနေတာတ႔သည ဧရာ၀တ ျမစေရကေသာက၍ရေၾကာငး ယခအခါေရသည ေနာက

ကညစပတကာ နညေရာင ေပါကေနေၾကာငး ေျပာပါသည။

ျမစဆသ႔ သြားရာကားလမးေပၚရ တနဖေကးရြာ စကခငးမားသည ေရႊတးရာတြင

သးေသာ ယႏရားႀကးမားေၾကာင ပကစးယယြငးလကရပါသည။ ျပန႔ကေနေသာ

အမႈကေပါငးစသည ဧရာ၀တျမစတြငးသ႔ပင စြန႔ပစခရပါသည။

74

74

ဘဒဇာမား မ၀ငေရာကလာခငက တနဖရြာသည ဧညသညအမားျဖင စညကားေလရၿပး

ယခအခါ ေျပာငးလသြားၿပ ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေခတ၀ငေရာက နားခသ

မားအား အစားအေသာကဧညခေရာငးခရန ရြာခအနညးမသာ ကနေတာေသာေၾကာင

ျဖစသည။

ထရြာသည အစးရက တညေဆာကရန လာထားေသာ ဆည ၇ ခ အနကမ တစခ၏

လပငနးခြင ျဖစလာပါလမမည။ မလချမစေပၚတြင ဆည ၂ ခ ေမချမစေပၚတြင ဆည ၄

ခႏင ျမစႏစစငးဆရာ ျမစဆေပၚတြင ဆည ၁ခ တည ေဆာကရန စမခက ရပါသည။

ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥအရ ရြာသားအမားစသည ေနရာသစမားသ႔

ေျပာငးေရႊ႕ၿပး ျဖစသည။ သ႔ေသာ အမားစမာ ပတ၀နးကငသစမာ ကဥးကပလ

ေၾကာငး ခစားရၿပး အခ႕က ကေလးမား ေဆာကစားရနႏင လႈပရား သြားလာရန

ကယျပန႔မႈရေသာ ၎တ႔၏ ေနရာေဟာငးကသာ ျပနခငၾကသည။

ေနရာသစရ အရြယေရာကၿပးသမားက ျမစကမးပါးသ႔ သြားကာ ေရႊကငအလပက

ေန႔စဥလပကငပါသည။ အာဏာပငမား မေတြ႕ရ/လကလဖမးဆးမခရပါက ၎

ကေကာငးသမားသည တစေန႔၀ငေငြ ၃၀,၀၀၀ကပ (ေဒၚလာ ၃၀)ခန႔ ရရပါသည။

ေရႊတးေရႊကငျခငးက ကန႔သတထားေသာေၾကာင ေၾကာကေၾကာကရြ႕ရြ႕ႏင လပရ

ေၾကာငး သ႔ေသာလညး အျခား အလပလပစရာ မရ၍ ဤေနရာသ႔ ေန႔စဥလာ ရေၾကာငး

အမညမေဖာလသ ရြာသားတစဥးက ေျပာပါသည။ ယနေဖာငး၀တမား ျမငပါက ထြက

ေျပးရၿပး ၎တ႔မရပါက ျပနလာေၾကာငး အျခားအလပလညး မလပတတေၾကာငး

၎က ဆပါသည။

တနဖရြာမ ရြာသားမားသည ယခအခါ ေအာငျမငသာစျပရြာသစတြင ေနထငၾကၿပး

ျမစဆဆညစမကနး စတငခနတြင ၎တ႔အား လကရေနရာတြင အတငးအကပ

ေနရာခထား ေပးခပါသည။ ရြာသားအမားစသည ရြာေဟာငးတြင လယယာေျမမား

ရခၿပး ယခေနရာသစတြငမ လယယာမားမရပါ။ ယခလကရ ေျမလႊာသည ေကာက

ထထပၿပး စကပးရန မသငေတာေၾကာငး ဆပါသည။ ရြာသစပတ၀နးကငရ လယယာ

75

75

ၿခေျမမားက ျမစႀကးနားၿမ႕ရ စးပြားေရးသမားမားက ပငဆငၾကၿပး ၎ေနရာမားတြင

အလပရာရနမာ မလြယကပါ။

ျမစဆအနး ျမစကမးပါးေပၚတြင ကၽြႏပတ႔ေတြ႕ဆခေသာ ရြာသားမားထမ တစဥးျဖစသ

ယႏးက ကြၽနေတာတ႔ ေအာငျမငသာရြာတြင အလပလညးမရ စကစရာေျမလညး မရ

ေၾကာငး ေျပာပါသည။ ကြၽနေတာတ႔ ဒေနရာ ျမစကမးပါးကလာၿပး ရာေဖြစားေသာက

ေနရတာ သးႏစရၿပ ျဖစေၾကာငးလညး ေျပာပါသည။

ရြာသားမားသည ေနရာေျပာငးေပးရျခငးေၾကာင ေလာေၾကးေငြမားရရေသာလညး

အမားစမာ ရရသညေငြေၾကးက သးစြၿပး ျဖစပါသည။ ကြၽနေတာတ႔ရေသာ ေလာေၾကး

ေငြ အမားစက သတ႔(ကနထ႐ကတာ) ေဆာကေပးတအမက မးမလလ႔ ေခါငမးျပငတ

ေနရာမာ သးရေၾကာငး အမမားပတပတလညတြင မးတြငးအခါ ရႊ႕ေရမားႏင ဖးလႊမးေန

ေၾကာငး ယႏးက ေျပာပါသည။ ေနရာသစ၌ အလပမရတာေၾကာင အားလး အမေနရာ

ေဟာငးက ျပနခငေၾကာငး လညး ေျပာပါသည။

အစးရခြငျပပါက ကြၽနမတစေယာကထသာမက အားလး အမျပနမညျဖစေၾကာငးလညး

သမက ဆကေျပာပါသည။

တနဖရြာမ ရြာသားမားသည ၂၀၁၁ ခႏစ ေမလတြင ေရႊ႕ေျပာငးခရသည။ ယခစျပ

ေကးရြာ တညေဆာကထားေသာ ေျမေနရာသည ကနခရမခဆည ကးေပါကစဥက

ေရလႊမးမးျခငးခရၿပး ကြငးမားသည အပကအစးမားႏင ျပညႏက ဖးလႊမးခပါသည။

ဆညက တညေဆာကခေသာ Asia World Company သည ဤေျမေနရာက ဘဒဇာ

မားျဖင ထးကာ ရြာသစက တညေဆာကခပါသည။ ဤေနရာသည စကပးေရးအတြက

လအပေသာ အေပၚယ ေျမဆလႊာ အနညးငယမသာ ရပါသည။

ကြၽနမတ႔ဘာမ ဒမာ စကပးလ႔မရပါ။ ေတာထ၀ငၿပး ဟငးသးဟငးရြက ရာေဖြစား

ေသာကရပါသည။ အလြယတက မသြားႏငေသာ သကႀကးရြယအမား ဒကၡေရာကလ

ပါသညဟ စျပေကးရြာတြငေနထငသ တစဥးျဖစသ လဘးက ေျပာပါသည။ တနဖရြာ

တြင အားလး၀ယစား/သး ေနရေၾကာငးလညး ေျပာပါသည။

76

76

အလပရႏငေသာ ေနရာသ႔ သြားေရာကရျခငးေၾကာင ေန႔စဥ အသးစရတမာ ၃,၀၀၀

ကပခန႔ပမ ကနကေနပါသည။ ကြၽနမတ႔ ေန႔စဥ အသးစရတမားက မညသ႔ ရငးျပ

မညက မသေၾကာငး ျမစဆတြင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပသ ေခါငနနက ေျပာပါ

သည။

ကြၽနေတာတ႔ ဒေနရာ ရြာအသစက ေျပာငးလာၿပး ေနာကပငး အေတာမားမား ေသဆး

ေၾကာငး အခ႕မာ အလြယတက ကသႏငေသာေရာဂါမားေၾကာင ေသဆးရျခငးျဖစ

ေၾကာငး အျခားသမားမာ စတဓာတကဆငးျခငးႏင ေမာလငခကမျခငးေၾကာင

ေသဆးရျခငး ျဖစေၾကာငး အသက ၆၀ အရြယ အမးသမးတစဥးက ဆပါသည။ ရြာျပန

ရငလညး အဖမးခရႏငေၾကာငး၊ အလပမရဘ ေဆး၀ါးႏင ေဆးကသစရတမား မရႏင

ေၾကာငးလညး သက ဆက ေျပာပါသည။

ႏငငအား ဒမကေရစစနစသ႔ ေျပာငးလေနရာတြင သမၼတ ဥးသနးစနက ျမစဆဆည

တညေဆာကေရး လပငနးမား က ၂၀၁၁ ခႏစ စကတငဘာ ၃၀ရက တြင ရပဆငး

လကပါသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ အေစာပငးတြင သေဘာတ စာခပ ခပဆထားသ လပငနး

ရငမားသည စကယႏရားႀကးမားႏင ပစၥညးကရယာမားက တ႐တႏငငသ႔ ျပနလည

သယယ ခပါသည။ သ႔ေသာ တနဖရြာသားမားမာမ အမျပနခြင မရရေသးပါ။ ႏငငပင

New Light of Myanmar သတငးစာက ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ဇြနလက ေဖာျပခသည သတငး

တစပဒအရ ျမစဆဆညတညေဆာကၿပးစးပါက လပစစ မဂါ၀ပ ၆,၀၀၀ ႏစစဥ

ထတလပႏငၿပး အေမရကနေဒၚလာ သနး ၅၀၀ ႏစစဥ ရရႏငလမမညဟ ဆပါသည။

ျမစဆ စမကနးမားတြင စစေပါငးဆည ၇ခ တညေဆာကရန ပါ၀ငၿပး ၿပးစးပါက

ဟတတာ ၄၈,၀၀၀ (ဧကေပါငး ၁၂၀,၀၀၀ ခန႔) ရေသာ ဧရယာက ေရလႊမးမညျဖစၿပး

၎ဧရယာ တစခလးသည စကၤာပႏငင၏ အရြယအစားမ ရပါသည။ ေရလႊမးမးမႈသည

ရြာေပါငး ၄၉ ရြာရ လေပါငး ၁၈,၀၀၀ က တကခကခစား သကေရာကမညျဖစသည။

၂၀၀၉ ခႏစတြင ၎စမကနး စတငခနတြင ကခငျပညနယ ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတး

တကေရး ေကာမတ ဥက႒ ေျမာကပငးတငး စစဌာနခပတငးမး၊ လပစစစြမးအား

၀နႀကး ဆကသြယေရး၀နႀကး၊ တ႐တႏငင CPI ေကာပေရးရငးမ ဒတယ ဥက႒ႏင

Aisa World ကမၸဏမ အရာရမားသည ေဒသခ ျပညသမားႏင ေတြ႕ဆခပါသည။

77

77

ေဒသခမားက ၎တ႔အေနျဖင ေရႊ႕ေျပာငးမေပးႏငေၾကာငး အဘယေၾကာငဆေသာ

၎တ႔၏ အသကေမြး၀မး ေကာငးမႈသည ၎တ႔၏လယေျမမားေပၚတြင မတညေန

ေၾကာငး ေျပာပါသည။ ဧညသညအရာရမားက ရြာသားမား အေနႏင စမကနးၿပးပါက

၎တ႔၏ လယေျမမားတြင ထြနယက စကပးႏငေၾကာငး ေသခာစြာ ေျပာခပါသည။

သ႔ေသာ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ မတလတြင စျပရြာမ လ ၂၂ဥး သည ရြာေဟာငးရ ၎တ႔

ေျမမားေပၚတြင ထြနယကစကပးရန အျပနတြင အဖမးခခရပါသည။ ေနာကတစခါ

မျပနပါဟ ေျပာဆ ကတေပးမသာ ၎တ႔က ျပနလႊတေပးခပါသည။

ေကာငးသားမား ေကာငးထြကႏႈနးမာလညး ေနရာအသစတြင ျမငတကလာေၾကာငး

အဘယေၾကာငဆေသာ ကေလးမားသည မသားစ၀ငေငြက ကာမေစရန အလပထြက

လပရေသာေၾကာငျဖစေၾကာငး ရြာသားမားက ဆပါသည။ သ႔ေသာ ဤသတငး အခက

အလကက လြတလပစြာ အတညမျပႏငပါ။ ယခငက ေကာငးသားမားသည အခနတ

အလပလပ႐မျဖင ေကာငးစရတကာမေၾကာငး ယခအလပေနရာမားႏင ေ၀းကြာျခငး

ႏင ထနးခပမႈမားေၾကာင မျဖစႏငေတာေၾကာငး စျပရြာမ ေကာငးဆရာတစဥးက

ဆပါသည။

ကမၻာျမစမားေန႔ျဖစေသာ မတလ ၁၄ ရကေန႔တြင အဆပါရြာသားမားက မမတ႔အား

အမျပနခြငျပရန အစးရအား လကမတေရးထး ေတာငးဆခသည။ ယခေနရာတြင

တစသကလး ေနရပါက စတညစျငးဖြယ အေျခအေနမားေၾကာင ကေလးမား၏

အနာဂတကေတြးပကာ ေသဆးရမညျဖစေၾကာငး ဟယဘးက ဆပါသည။ နဂရြာ

ေဟာငးတြင ဓားမဥးခ လပကငစားေသာကၿပး ရငသနႏငေၾကာငး ဘ၀သည နဂရြာ

ေဟာငးတြင လြယက သကသာေၾကာငးလ ဆပါသည။

နမနာ (၂) အမးသားမားသာ သငေတာေသာ အလပမားတြင အမးသားမားက

ခန႔ထားျခငးအား မညသညကမ မတားဆးႏင

စးစးႏြယသည လ႔အသကမားက ကယတငေသာ ဆရာ၀နတစဥး အၿမပင ျဖစခင

ခပါသည။ သမသည ၁၀တနး စာေမးပြက ၂၀၁၀ခႏစတြင ေအာငျမငခၿပး ၎စာသင

ႏစအတြက အမးသမးမားအတြက ေဆးတကသလ၀ငခြင အမတက တးျမႇငလကေသာ

78

78

ေၾကာင သမ၏အပမကမား မျဖစႏငေတာေၾကာငး သေဘာေပါက နားလညခသည။

အမးသမးမားအတြက လအပေသာအမတသည အမးသားမားထက ၃၀ မတ ပမ

ျမငမားခၿပး ယခအခါ သမသည သြားဘကဆငရာပညာရပတြင တတယႏစ ေကာငးသ

အျဖစ တကေရာကေနပါသည။

ကြၽနမ အခ အကနအဆငေျပပါေၾကာငး ဒါေပမယ ကြၽနမတ႔ ေကာငးသနညးနညးပရ

ေၾကာငး ဆရာဆရာမမားက သြားဆရာ၀နတစဥးအေနႏင သြားႏတရနအတြက ၾကခင

သနစြမးရနလသညဟ ေျပာေၾကာငး သမက ဆပါသည။ ၎ေျပာဆခကသည ေကာငး

သားမားႏင ေကာငးသမားက ခြျခားဆကဆရန လေလာကေသာ အေၾကာငးျပခက

မဟတေၾကာငး သမက ဆကလကေျပာဆပါသည။

ျမနမာႏငင ပညာေရးစနစအရ ေဆးတကသလ၊ သြားဘကဆငရာတကသလ၊ အငဂင

နယာဆငရာႏင စးပြားေရး တကသလမားအတြက ၀ငခြငက ေကာငးသား/သ

အရညအတြက ကန႔သတမႈမားရၿပး ရရေသာ အမတျဖင ဆးျဖတပါသည။

စးစးႏြယ ကသ႔ေသာ မနးကေလးမားမာ စနစႀကးတစခလးတြင စဥးစားစရာ ကစၥမား

အျဖစ ရမေနေသာလညး ၀ငခြငအမတမားမာ ေယာကားေလးမားထက မနးကေလး

မားက မားျပားေနျခငးအတြက ေမးခြနးထတစရာ ျဖစလာပါသည။ ၎စနစသည

ျမနမာႏငငတြင ယခငက လကခခရေသာ ခြျခားမႈပစျဖစေသာလညး စးစးႏြယကသ႔

ေသာ မးဆကသစလငယမားၾကားတြင စတငေမးခြနးထတလာၿပ ျဖစသည။

ေယဘယအားျဖင အမးသားမား လႊမးမးခပကငထားေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညး

တစခတြင ပညာေရးခြျခား ခရျခငးသည ပေနျမ ကားေနျမ အေျခအေနကသာ

ကယျပန႔ေစပါသည။

သြားဘကဆငရာေဆးတကသလ ေကာငးသားတစဥးျဖစေသာ ဟနထးလြငက

ေမးျမနးရာတြင ၎က တကသလ ၀ငခြငအတြက ကား/မ ခြျခားမႈရပါသည။ သ႔ေသာ

ကြၽနေတာတ႔ေကာငးတြင မရပါ။ ေကာငးသား ေကာငးသမား အားလး အတတ

လပကင ေဆာငရြကႏငပါသည။ စညးမဥးမားကေတာ ျပငသငပါၿပဟ ေျပာပါသည။

79

79

သ႔ေသာ ေဆးေကာငးသ တခ႕၏ ေတြးထငယဆခကမားမာ မတညလပါ။ အမးသား

ဆရာ၀နမား ေဆး႐တြင ပမ လအပသည။ ဤအသကေမြး၀မးေကာငးပညာတြင အမး

သမး ဆရာ၀နမားသည ဖအားဓာတက မခႏငပါ။ ညဘက တာ၀နခနမားအတြက

အမးသား ဆရာ၀နမား ပမလအပသည။

အမးသမး လႊတေတာအမတတစဥးက ကား/မ ကြျပား လအပခကက ဆဌမအႀကမ

လႊတေတာအစညးအေ၀းတြင တငျပေျပာဆပါသည။ ေအာကလႊတေတာတြင

အမးသမး အမတ ၄.၃ ရာခငႏႈနး သာရပါသည။ လႊတေတာ ကယစားလယ ေဒၚခင

ေစာေ၀က လႊတေတာအတြငး အမးသမးမား ပမပါ၀ငေစေရးအတြက လမးဖြငေပးႏင

ရန အႀကျပခကက လႊတေတာသ႔ တငသြငးပါသည။

၎အၾကျပခကက ၀နႀကးဌာနမားတြင အမးသမးလပသား ပမမားျပားသညဟေသာ

အခကျဖင ပယချခငးခရပါသည။ ၎အခကမာ မနေကာငးမနႏငေသာလညး ျမငမား

ေသာ ရာထးေနရာမားတြင အမးသမးအေရအတြကမာ နညးပါးလက ရေသးသည။

အဆငနမရာထးမားအတြကပငမ လအပခကမားသည အမးသမးမားအတြက ပမ

မားျပားဆပငျဖစသည။ အခ႕ေသာ အလပေခၚစာမားတြင အမးသမး အလပေလာက

သမားသည လလြတျဖစရမညဟ ပါရၿပး အမေထာငမရေၾကာငး သကေသျပရသည

စာရြကစာတမးမား လအပပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒသည လမး၊ ယၾကညမႈ၊ ကားမ ခြျခားမႈမရဘ

ႏငငသားအားလးက ညမေသာ အခြငအေရးမား ေပးရန အာမခထားပါသည။ သ႔ေသာ

၎အေျခခဥပေဒတြင ယခ သတငးေဆာငးပါး၏ ရညရြယခကက အႏငယမည

စာေၾကာငးတစေၾကာငး ပါရပါသည။ ရနကနတငးေဒသႀကး ဥပေဒျပအဖြ႕ အဖြ႕၀င

ေဒၚညညသငး၏ အဆအရ ၎စာေၾကာငးသည သ႔ေသာ အမးသားမားသာ

သငေတာေသာ ရာထးေနရာမားတြင အမးသားမားကသာ ခန႔ထားျခငးက ဤအပငး

တြင မညသညကမ တားဆးႏငျခငးမျပ ဟ၍ ျဖစပါသည။

80

80

ေနာကဆကတြ (၂)

ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသငတနးအတြက အၾကျပအစအစဥမား

ေအာကပါတ႔သည ျမနမာႏငင ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာသငတနးတြင

အစတအပငး တစခအေနျဖင ပ႔ခပါ၀ငခေသာ ကစၥရပမား၏ ပဓာနကေသာ အေျခခ

သြငျပငမား ျဖစပါသည။ အလားတ သငတနးမား ပ႔ခရနလညး ေထာကခ

မတခကျပပါသည။ သငတနးသားမားသည ရညရြယထားသလ ကစၥရပမားက

နားလညေစရန သငတနးပ႔ခသမားက ေဒသဆငရာ နမနာမားေပးရနကလညး အၾက

ျပပါသည။

အပငး(၁)

(၁) ပဋပကၡက နားလညျခငး ပဋပကၡမားက ေဖာျပမတဆကေပးပါ။ သငတနး

သားမားႏင ေဒသတြငး/ႏငငတြငး ပဋပကၡမားအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးပါ။ သငတနးသား

မားက အၾကျပေသာ အခ႕ပဋပကၡမားသည ၎တ႔အဖ႔ သတငးစတကးမား

ကြန႔ျမးကာ ဆကလက လပေဆာငႏငမည။

(၂) ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡမား အျပနအလန ေဆြးေႏြးျငငးခ အေျဖရာရနအတြက

အသးခႏငသည။ ဤသ႔ ျပလပ ျခငးျဖင သငတနးပ႔ခသမားႏင သငတနးသားမားပါ

ပဋပကၡအေၾကာငးက နားလညေစႏငသည။ ေဆြးေႏြးပြမား အသက၀ငေစရန

ေအာကေဖာျပပါ အဓကစကားလးမားက သးႏငပါသည။

(က) ႏငငေရးႏင ဆငေသာ (Political)

(ခ) သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငဆငေသာ (Environmental)

(ဂ) လမးစေရးရာႏငဆငေသာ (Ethnic)

(ဃ) ဘာသာေရးႏငဆငေသာ (Religious)

81

81

(င) အရငးအျမစႏငပတသကေသာ (Resource related)

(စ) ဆငးရမြေတျခငး (Poverty)

(ဆ) လမး (Race)

(ဇ) ကား/မ(Gender)

(စ) အလပသမားေရးရာႏငပတသကေသာ(Labour Related)

(၃)သတငးဇာတလမးမား၏ စတကးမားႏင လကေတြ႔ျပနလည အၾကျပခကမား

ယခအပငးသည သငတနးသားမားအဖ႔ ျဖစႏငေခရေသာ သတငးဇာတလမး

အေၾကာငးက စတငစဥးစားႏငရန ကညႏငသည။ သငတနးပ႔ခသမား

ကလညး ၎အေၾကာငးအရာမားက ေဆြးေႏြးရနႏင ပမေကာငးမြနေသာ

စတကးမားရရေအာင အားေပး တကတြနးႏငသည။

အပငး(၂)

(၄) စာနယဇငးပညာအေကာငးႏင စာနယဇငးပညာအဆး - ယခအပငးသည

စာနယဇငးပညာ၏ အသကေမြး၀မး ေကာငးအဆငရမႈက စးစက ေဆြးေႏြးသည။

ယခလကစြတြင ေဆြးေႏြးထားေသာ စာနယဇငးပညာ အေကာငးႏင စာနယဇငးပညာ

အဆးကလညး အာ႐စက ေဖာျပသည။

(၅) လၿခစြာ ေနထငေရး ပဋပကၡက ေဖာထတေရးသားရာတြင မမလၿခေရး

လၿခေဘးကငးေရးက စာနယဇငးဆငရာ သငတနးမား အားလးလလ ထညသြငးႏင

သည။ ၎သည အသြငကးေျပာငးေရးအခနတြင ရေနေသာ ႏငငမားႏင ပဋပကၡျဖစ

82

82

ပြားေနေသာ ႏငငမားတြင အထးသျဖင အေရးႀကးလသည။ ရရေသာအခနေပၚတြင

မတည၍ ေဘးကငးလျခေရးသငခနးစာက ေဆြးေႏြးမညအပငး၏ ၾကာျမငခနက

သငတနးပ႔ခသက သတမတႏငသည။

(၆) သငတနးတကေရာကသမား၏ ဇာတလမးစတကးမားက ျပနလညေဆြးေႏြးျခငး

သတငးဇာတလမး၏ စတကး စတသနးမားက ေဆြးေႏြးျခငးျဖင ပ႔ချခငးေၾကာင

ျဖစေပၚလာေသာ ၿငးေငြ႕မႈမားက ေျပေပာကေစသည။ ထ႔အတ ၎ေဆြးေႏြးျခငးသည

သငတနးသားတ႔၏ သတငးအရငးအျမစမား ဇာတလမး႐ႈေထာငမားႏင စးစကမႈတ႔က

ကယျပန႔ေစသည။

(၇) သတငးဇာတလမးမားက ျပနလညေရးသားျခငး သငတနးသားမားအား ၎တ႔၏

သတငးဇာတလမးစတကးမား က ဆကလကလပေဆာငေစရန တာ၀နေပးႏငၿပး

၎တ႔၏ ထငျမငစတကးမားက အၾကမးပေဖာ ေစႏငမညျဖစ သည။

သငတနးပ႔ခသမားက သငတနးသားမားအား အခနတစခ သတမတေပးျခငးျဖင

၎တ႔သည အငတာဗး မား ျပလပရန စစဥႏငၿပး သတငးဇာတလမးမားအတြက

ေနာကဆကတြလပရနမားက ဆကလပႏငလမမည။ ထေရာကေသာ

စမခခြမႈျဖစေစရန သငတနးသားမားက အပစငယမားခြ၍ သတငးဇာတလမးမား

စဥးစားခငးျခငး ျဖစသည။ ဤသ႔ျပလပျခငးျဖင သငတနးသားတငးသည

လပငနးစဥတြင ပါ၀ငႏငသည။

အပငး(၃)

(၈) ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာအတြက တကဆငစစေဆးရနစာရငး

ယခေဆြးေႏြးခကသည ထရလြယပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာလကစြက အေျခခ

ပါသည။ ေဒသတြငး/ႏငငတြငး နမနာမားက မားႏင သေလာကမားမား အသးခသည။

83

83

(၉) အမနးတရားမားျပန႔ပြားဖြယရေသာလညး အမနးစကားမား အသးအႏႈနးမား

စကားလးမားက ေဆြးေႏြးထား ပါသည။

(၁၀) ကယကငတရားႏင ဓမၼဓ႒ာနကျခငး ၎အပငးသည သကေမြးအဆငရ

စာနယဇငးပညာမ ဆြယနားလည ႏငၿပး ကယကငတရားမား ကင၀တမား၏

နမနာပစမား ပါ၀ငႏငပါသည။ ဓမၼဓ႒ာနကျခငးႏင စာနယဇငးပညာ၏ မတျခငးတ႔

အၾကားတြငလညး ေဆြးေႏြးျငငးခစရာ ျဖစပါသည။

84

84

ေနာကဆကတြ(၃) အေျခခစာနယဇငး အတတပညာ

သတငးေရးသားျခငး

ႏငငအားလးရ စာနယဇငးသမားအားလးသည စာနယဇငးပညာအေပၚတြင တညေသာ

နားလညမႈရႏငမည မဟတပါ။ အထးသျဖင ၾကာရညစြာ ျဖစပြားခေသာ ပဋပကၡတြငးမ

ကးေျပာငးေနေသာႏငငမားႏင လြတလပေသာ မဒယာအေတြ႕အႀကမရေသာ ႏငငမား

တြင ျဖစပါသည။ ယခအပငးသည စာနယဇငးပညာႏင သတငးေရးသားျခငး အေျခခ

မားက အႏစခပ ေဖာျပထားပါသည။

သတငးဇာတလမးမားသည ရရလာေသာ သတငးအခကအလကက စးစက၍ ေရးသား

ရသည။ ၎တ႔သည အျဖစအပကတစခ၏ အေျခခေမးခြနးမားက ေျဖႏငရနႀကးစားရ

သည။ ဘယသလ(Who)၊ ဘာလ(What)၊ ဘယအခနလ(When)၊ ဘယေနရာလ

(Where)၊ ဘာေၾကာငလ(Why)၊ ဘယလလ(How) စသည ေမးခြနးမား ျဖစသည။

သတငးဇာတလမးမားက စစဥတငဆကရာတြင အေရးႀကးဆးေသာ သတငးအခက

အလကကေပးရန ဥးစြာ စစညးရသည။ ၎ေနာကမ အေရးသပမႀကးေသာ အေသး

စတအခကအလကမား ေနာကမလကရသည။ သတငးဖြ႕စညးမႈပစသည ေယဘယ

အားျဖင ပရမစေျပာငးျပနပစျဖစသည။ အေရးအႀကးဆး သတငးအခက အလကသည

ပထမဆး စာပဒမားတြင ပါရရမည။

ဥးဆး (သ႔) သတငးဇာတလမး ပထမဆး၀ါကမားတြင သတငး၏ အေရးအႀကးဆး

အစတအပငး ပါ၀ငရမည။ ၎တြင အေရးႀကး (5Ws) အမားအျပားက ေျဖဆထား

ရမည။ ထပဆးပငးသည အေရးႀကး (5Ws) က ေျဖဆေဖာျပ ျခငးမရပါက ေနာကလာ

မည စာပဒမားတြင အၿမတမး How ႏငတြကာ ေဖာျပရမည။

သတငးစာပဒမားသည တတႏင ရငးလငးရမည။ စတကးတစခ စာတစေၾကာငးႏင

စာတစပဒ ျဖစရမည။ သတငး ဇာတလမးမားသည သတငးရငးျမစမားက ရညညႊနး

ကးကားပါက ၎တ႔ေျပာသည အတငး ေဖာျပရမည။ ကးကား ခကမားသည သတငး

ဇာတလမးက ေရ႕သ႔ ဥးတညေစသည။ သတငးဇာတလမးတြင သတငးေထာက၏

ထငျမင ယဆခကက မထညသြငးရ။

85

85

ပငမအေရးႀကး သတငးဇာတလမးမား (Feature Stories)

ပငမအေရးႀကး သတငးဇာတလမးမားသည သမ႐းက သတငးဇာတလမးမားထက

ပမတငဆကရန ရညရြယသည။ ၎တ႔သည သတငးအခကအလကမားက ေပးသည။

သ႔ေသာ ၎တ႔သည ပါ၀င ပတသကေနသည လပဂၢလမား ၏ ဇာတလမးမားကလညး

ေျပာျပသည။ ပမနပစအားျဖင ပငမအေရးႀကး ဇာတလမးမား၏ အစပငး (သ႔) ပထမ

စာေၾကာငးက ျမငကြငးတစချဖင တညေဆာကသငသည။ သ႔မဟတ ေနရာ

ေဒသတစခႏင ဇာတလမးတစပဒက ေျပာျပသငသည။ သ႔ေသာ မညကသ႔ေသာ

ေရးသားခညးကပနညးက အသးျပသညျဖစေစ ပထမဆးစာေၾကာငး (သ႔) အစပငး

သည စာဖတသအား ကနရသည အပငးမားက ဆကလကဖတခင ဆြေဆာငႏင

ရမည။ ၎အပငးသည သတငးဇာတလမး၏ ကနအပငးမားက ေမာလငဖတ႐ႈခင

လာေစႏငေသာ အာ႐က တညေဆာကသငသည။ ပငမအေရးႀကး သတငးဇာတလမး

တစပဒ အေနႏင

• သတငးဇာတလမးအတြက ျမငကြငးအေျခအေနတစခက တည

ေဆာကျပရမည။ လမားႏင ေနရာမားက ႐ပလးကြေစရန ဆြေခၚ

ေဖာျပရမည။ ပေဖာမႈေကာငးသည စာဖတသမား၏ အာ႐တြင အ႐ပ

ထင ျမငေယာင ႏငေစသည။

• ကးကားမႈေကာငးေကာငးမားသည ပငမသတငးဇာတလမးမားအတြက

မရမျဖစလအပသည။ ပမနအားျဖင ပငမသတငးဇာတလမးတစခသည

အေရာငအေသြးစေသာ စတ၀ငစားဖြယရာ ကးကားခကမား ပါ၀ငသင

သည။ ကနအားလးက မမကယပင အေရးအသားျဖင ျပနလညေရး

သားရမည။

• ကယေတြ႔ဇာတလမးမား(Anecdotes)သည ပငမဇာတလမးအတြငးရ

ဇာတလမးတမားျဖစသည။ ၎တ႔သည အဓကအခကအလကမားက

ေဖာညႊနးျပသရာတြင မယၾကညႏငေလာကေအာင ထေရာကႏင

သလ လမားျဖင ျဖစရပမားအား ႐ပလးကြ အသက၀ငေစႏငသည။

86

86

၎တ႔က ပငမဇာတလမး၏ အစပငးက တညေဆာကေရးသား

ရာတြငလညး သးေလရသည။

• ေနာကခသတငးအခကအလကမားသညလညး အေရးႀကးလသည။

သငအေနႏင ခငမာေသာ သတငး အခကအလက (သ႔) သကေသ

အေထာကအထား မရပါက ေသခာစြာေရးသားထားေသာ ပေဖာျခငး

မားႏင စလငလေသာ ကးကားခကမားမာ ျပညစလေလာကမည

မဟတပါ။ အခကအလကမားက ရငးလငးစြာႏင ႐ႈပေထြး ယမးယင

ျခငးမရစြာ အသးခကာ သင၏ ဆလရငးကေျပာပါ။

ပငမသတငးမား (News Features)

ပငမသတငးတစပဒသည လကရျဖစပကေနေသာ အျဖစအပကတစခ (သ႔) အေျခ

အေနတစရပႏင ဆကစပေနေသာ ဇာတလမးတစပဒျဖစၿပး စာဖတသမား စတ၀င

စားေနေသာ အေၾကာငးအရာျဖစသည။ ၎သည ပငမ ဇာတလမးေရးသားျခငး နညး

လမးမားႏင သမ႐းက သတငးတငဆကျခငး၏ အေျခခမား ေပါငးစညးထားေသာ

အရာျဖစသည။ ေယဘယအားျဖင

• ပငမသတငးမားသည ကယျပန႔ေသာ အေထြေထြသတငး စာဖတ

ပရသတသ႔ ဥးတညရညရြယသည။

• ဥးေဆာင အစပငးသည ေမးခြနးဆနေသာ ေခါငးစဥ (သ႔) ကနး

ဂဏာနး အခကအလကမား ျဖစႏငၿပး အေရးအႀကးဆး ဆလရငးက

ထငဟပေစရမည။

• စာဖတသက ပညာေပးႏငေအာင ၾကးစားပါ။ စာဖတသမား၏ ေန႔စဥ

ဘ၀တြင ျပနလညအသးခႏငေသာ သတငးမားႏင သလြနစ

မားကေပးပါ။ ေၾကာျငာမား သတငးထတျပနခကမားကသ႔ မျဖစေစ

ရန သတထားပါ။

87

87

• ပငမသတငးတစပဒသည အေသးစတ ခေရေစတြငးက သ႐ပခြ

ဆနးစစမႈမားႏင အမးမးေသာ ပါ၀ငပတသကေနသမားထမ

ကယျပန႔၍ မတကြျပားေသာ မတခကမား ပါ၀ငႏငသည။ ၎ပစက

အေဆာ တလင ေရးသားရေသာ သတငးတမားတြင ေရးသား၍ မရပါ။

• စာဖတသမားအား (၁)မညသညေနရာတြင ေနာကထပသတငးမား

ရႏငသညက ေျပာျပျခငးျဖင၎ (၂) အဓကေမးခြနးမားသ႔ ျပနလည

ႏငျခငးျဖင၎ (၃) သတငး၏ အထြဋအထပက ေဖာျပျခငး (သ႔) အခ႕

ေသာကစၥမားတြင အဓကေမးခြနးမားက ေမးျခငးျဖငလညးေကာငး

သတငးက အဆးသတႏငသည။

ထငျမငယဆခက အာေဘာမား (Opinion pieces)

ထငျမငယဆခက/အယဒတာအာေဘာ၏ သေဘာသဘာ၀သည ေဆြးေႏြးျငငးခစရာ

တစခက ကယစားျပရန လအပသည။ တစစတစရာ ဟတ/မဟတ၊ ထကတန/

မထကတန၊ တစဥးတစေယာကသည တစစတစခက လပရန သငေတာ/မသငေတာ

စသညတ႔ ျဖစပါသည။ သငအေနႏင အာေဘာသည အျဖစအပကတစခ၏ ရလာဒက

ႀကတငခန႔မနးႏငသည။ အျဖစအပကတစခေပၚတြင ႏငငေရးသမားတစဥးက အေရး

ယေဆာငရြက/မေဆာငရြကပါက မညသညတ႔ ျဖစလာမည (သ႔) မညသက ေရြး

ေကာကပြတြင အႏငရမည အဘယေၾကာင ျဖစရမညတ႔ ျဖစပါသည။ ေယဘယ

အားျဖင

• ထငျမငယဆခက အာေဘာတစခသည အဓကစတကး/ထငျမငခက/

သအရတစခရရမည။ ဤစာေၾကာငးသည သငအေနႏင ျငငးခ

ေဆြးေႏြးစရာ ဆလရငး တစခရ မရက ဆလသည။ သၿပးျဖစေသာ

အေၾကာငးအရာတစခက ျငငးခေဆြးေႏြးျခငး မျပရ။

88

88

• စအရ ထငျမငယဆခက/အယဒတာ အာေဘာတစခသည အလြန

မရညလားရပါ။ ထ႔ေၾကာင သင၏ ဆလရငးက ထေရာက ကစလစ

ေအာငျပလပရမည။

• လတတေလာ ျဖစေပၚေနေသာ ကစၥရပမားကသာ ေရးသားပါ။

အခနကက ျဖစမႈသည အေရးႀကးသည။

• တတတ၍ တြနးအားေပးႏငေသာ မတဆကစာေၾကာငးက တည

ေဆာကရန ႀကးစားပါ။ ၎စာေၾကာငးသည တစပဒလး၏ စတကး

စတသနးက ၿခငေတာကပေစၿပး ဖတ႐ႈသအား လႈ႕ေဆာ အား

ေပးႏငရမည။

• သင၏ ထငျမငခကက ေထာကပအားေကာငးေစရန သကေသ

အေထာကအထားမားေပးပါ။ ျဖစႏငပါက သငေတာသလ လသနညး

ေနေသာ အခကအလကမားက ဆကစပျဖညတငးေပးပါ။

• ခငမာအားေကာငးေသာ ထငျမငယဆခကျဖစရန စးရမျခငးမရပါႏင

တစပဒလးအလက သင၏ ကယရည ကယေသြး အစြမးအစက

ျပသပါ။

• ခငမာေသာ ၿခငနားလညေစေသာ အဆးသတစာေၾကာငး (သ႔)

စာပဒက ေရးသားပါ။

သတျပရန - ဤသညတ႔မ စာနယဇငးပညာ တငဆကပအမးမးအတြက အေျခခက

ေသာ လမးညႊနခကမား ျဖစသည။ သငတနးပ႔ခသမားသည ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပကာ

ဆလရငး အေၾကာငးမားက ရငးျပေျပာဆရမည။

ေနာကဆကတြ (၄) စာနယဇငးကင၀တ စညးမဥးမား ေၾကညာခက

ဤစာစသည IFJ ၏ စာနယဇငးသမားမားအတြက သတငးစေဆာငးျခငး လႊငထတျခငး

ျဖန႔ေ၀ျခငးႏင ထငျမငခကေပးျခငးမား ေဆာငရြကရာတြင လကနာရမည သကေမြး

အဆင စႏႈနးမား ခမတေပးထားသည။ အျခားအဖြ႕အစညး မားသညလညး ၎တ႔

ကယပငကင၀တမား ခမတႏငသည။

89

89

အမနတရားကေလးစားပါ။ စာနယဇငးသမားမားအဖ႔ ျပညသလထအတြက အမနတရား

ႏင ထေတြ႕ဆကစပႏငျခငး အခြငအေရးသည ပထမဆးတာ၀န ျဖစသည။

ဤတာ၀နက ထမးေဆာငရာတြင သတငးသမားသည ႐းေျဖာငေသာ သတငးစ

ေဆာငးမႈ၊ ျဖန႔ေ၀မႈႏင မတေသာ ထငျမငေ၀ဖနခက အခြငအေရးမားမလညးေကာငး

လြတလပမႈ စညးမဥးမားက ကာကြယရမည။

စာနယဇငးသမားသည မမကယတင သေသာ သတငးအရငးအျမစမ ရရလာေသာ

သတငးအခကအလကအတငး ေရးသား တငဆကရမည။ မရမျဖစ သတငးအခက

အလကမားက ဖႏပဖယရားျခငး စာရြကစာတမးမားက မားယြငး အသးမျပရ။

စာနယဇငးသမားသည သတငးမား ဓာတပမား စာရြကစာတမးမားက မတသန႔ရငး

ေသာ နညးလမးမားျဖင ရယ ရမည။

စာနယဇငးသမားသည ပႏပေဖာျပၿပး သတငးတစရပသည အႏရာယကေရာကႏင

ေအာင မတကေၾကာငး ေတြ႕ရပါက မနကနေအာင ျပငဆငရန အျပငးအထန

လပေဆာငရမည။

စာနယဇငးသမားသည ယၾကညနားလညမႈေၾကာင ရရလာေသာ သတငးအရငး

အျမစႏင ပတသကေသာ လ႕၀ကမႈက သကေမြးအဆငႏင ညမစြာ ထနးသမးေစာင

ေရာကရမည။

စာနယဇငးသမားသည မဒယာေၾကာင ခြျခားဆကဆေရးသား ေဖာျပမျခငး၏

အႏရာယက သတထားရမည။ လမး၊ လင၊ လငဆငရာဥးတညျခငး၊ ဘာသာစကား၊

ဘာသာေရး၊ ႏငငေရး (သ႔) အျခားထငျမငယဆခကမားႏင အမးသားေရးႏင

လမႈေရးအရငးအျမစ စသညတ႔က အေျခခကာ ခြျခားေရးသားေဖာျပျခငးက အစြမးကန

ေရာငၾကဥ ရမည။

စာနယဇငးသမားသည ေအာကပါတ႔က သကေမြးအဆငရသ တစဥးက ႀကးမားေသာ

မားယြငးကးလြနမႈမား အျဖစ သတမတသည။ ၎တ႔မာ တစလးမကန ပတကးချခငး၊

အျခားတစဥးက နာကငခစားေစရန မားယြငး အဓပၸာယဖြငဆေပးျခငး၊ အသေရ

90

90

ဖကျခငး၊ အျခားသတစဥး ဂဏသကၡာကဆငး ပကစးေအာင မားယြငး ေျပာဆ

ေရးသားျခငး၊ အေျခအျမစမရ စြပစြျခငး၊ ထတေ၀ျခငး ဖႏပရန စဥးစားျခငးႏင

ဖႏပျခငးတ႔အတြက မညသည ပစမး ျဖစေစ လာဘေပးမႈက လကချခငးတ႔ ျဖစသည။

ဂဏသတငးႏင ထကတနေသာ စာနယဇငးသမားမားသည အထကပါေဖာျပခေသာ

စညးမဥးမားက သစၥာရစြာ လကနာရပါမည။ ႏငငတစခစတငးရ ေယဘယ ဥပေဒ

ေဘာငအတြငး၌ စာနယဇငးသမားမားသည မမရေဘာ ရဘက လပေဖာကငဖကမား၏

သကေမြးအဆငရ ကစၥရပမားက အသအမတျပရမည။ အစးရမားႏင အျခားသမား၏

ပါ၀ငစြကဖကမႈမားက ဖယထတၿပး အ၀ငမခရပါ။

91ထရလြယ ပဋပကၡဆငရာ စာနယဇငးပညာ | ျမနမာႏငငအတြက လကစြစာအပ

91

Additional Reference List

Electronic Democratic Voice of Burma: www.dvb.no Human Rights Watch: http://www.hrw.org/burma The Irrawaddy: www.irrawaddy.org Mizzima: www.mizzima.com Reporters Without Borders: http://en.rsf.org/burma.html The World Factbook: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html

Text Michael W. Charney, 2009. A History of Modern Burma, Cambridge University Press Chester A. Crocker, Fen Osler Hampson, Pamela Aall (Eds.), 2001. Turbulent Peace: The Challenges of Managing International Conflict, United States Institute of Peace Bertil Lintner, 2000. Burma in Revolt: Opium and Insurgency since 1948, Silkworm Books Hugh Miall, Oliver Ramsbotham and Tom Woodhouse, 1999. Contemporary Conflict Resolution: The prevention, management and transformation of deadly conflicts, Polity Publishers Martin Smith, 1999. Burma: Insurgency and the Politics of Ethnicity, Zed Books Ashley South, 2008. Ethnic Politics in Burma: States of Conflict, Routledge David Steinberg, 2009. Burma/Myanmar: What Everyone Needs to Know, Oxford University Press