Επόμενη στάση: «Μουσείο». Το Αρχαιολογικό ... › samples ›...

197

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ: «ΜΟΥΣΕΙΟ». ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΟΥ

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα στο Α.Μ.Θ.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έχει μα-κρά παράδοση στη διεξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων1. Πριν μια εικοσιπενταετία περίπου, εκεί κάπου στο 1986, ήταν από τα πρώτα μουσεία στην Ελλάδα που εντάχθηκε στο πρόγραμμα Μελίνα και ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμα της εποχής για τη δημιουργία του πρώτου του εκπαιδευτικού προγράμ-ματος σε συνεργασία με την αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού (νυν και Τουρισμού). Στα χρόνια που ακολούθησαν, στον προγραμματι-σμό της ΙΣΤʹ Εφορείας, υπηρεσία, στην οποία ανήκε μέχρι το 2002 και το Αρχαιολογικό Μουσείο, υπήρχε πάντοτε ένα κύριο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που αφο-ρούσε κυρίως στην ιστορία της πόλης Θεσσαλονίκης, ενώ σταδιακά δημιουργήθηκαν και άλλα κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο, σε αρχαιολογικούς χώρους της πόλης Θεσσαλονίκης, αλλά και σε μουσεία άλλων νο-μών και χώρων της αρμοδιότητας της Εφορείας, όπως είναι τα Μουσεία του Κιλκίς και του Πολυγύρου και οι αρχαιολογικοί χώροι της Ολύνθου, των Σταγείρων και της Αρχαίας Αγοράς Θεσσαλονίκης. Το Αρχαιολογικό Μουσείο αμέσως μετά την ανε-ξαρτητοποίησή του από την ΙΣΤʹ Ε.Π.Κ.Α., το 2002, και για μια τετραετία περίπου βρισκόταν σε μακρά φάση δυναμικών οικοδομικών και επανεκθετικών παρεμβάσεων στο ίδιο του το κτηριακό κέλυφος2, αλλά και στις συλλογές του3. Το 2004, έτος των

1. Για την ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, βλ. Αδάμ-Βελένη 2010. Επίσης, βλ. Βοκοτοπούλου 1986, 1-65, Ρωμιοπού-λου 2002, 174-176, Τρακοσοπούλου 2002, 188-191.

2. Σχετικά με το κτήριο του Π. Καραντινού και τις πρόσφατες επεμβά-σεις σε αυτό, βλ. Π. Μαρτινίδης, Θεσσαλονικέων Πόλις,18, 130 κ.ε. Zarkada 2009.

3. Στεφανή 2006. Γκαλινίκη, Κεφαλίδου, Κουκουβού, Μέλλιου, Ξανθοπούλου, Σουέρεφ 2006. Γκαζή 2006. Νικηφορίδου, Γκαζή 2006. Αδάμ-Βελένη 2007 και επίσης Adam-Veleni 2009, Αδάμ-Βελένη 2008.

Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα, άνοιξε εσπευ-σμένα η έκθεση για τον Χρυσό των Μακεδόνων. Επρόκειτο για μια έκθεση του 1999, η οποία προ-σαρμόστηκε στις τρεις μεγάλες εσωτερικές αίθουσες που περιβάλλουν το στεγασμένο σήμερα αίθριο του κτηρίου, στο λεγόμενο «μικρό Πι». Με αφορμή την έκθεση αυτή δημιουργήθηκε το πρώτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Χρυσαφένια στολίδια», από την αρχαιολόγο του Α.Μ.Θ. Κ. Ξανθοπούλου. Οι νέες μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου, οι οποίες αποδόθηκαν στο κοινό τον Σεπτέμβριο του 2006, διεύρυναν τους ορίζοντες σχεδιασμού των εκπαι-δευτικών προγραμμάτων του Μουσείου. Άλλωστε, ο σχεδιασμός των ίδιων των εκθέσεων, αλλά και ο τρόπος υλοποίησής τους είχαν ιδιαίτερα τονισμένο τον διδακτικό χαρακτήρα, έτσι ώστε να ενδείκνυ-νται απολύτως σε πολλαπλά εκπαιδευτικά προ-γράμματα. Στόχος μας ήταν να υπάρξει ένα εκπαι-δευτικό πρόγραμμα κατάλληλο για κάθε σχολική ηλικία, ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο και φθάνο-ντας μέχρι το λύκειο. Πράγματι, ανά δύο ή τρία σχολικά έτη δημιουργήθηκε ένα εκπαιδευτικό πρό-γραμμα. Για τα νήπια μέχρι δευτέρα δημοτικού, προσφέρ-θηκε, κατά τα έτη 2007-8, το πρόγραμμα «Χρυσαφέ-νια στολίδια», σχεδιασμένο και υλοποιημένο από την Κ. Ξανθοπούλου και μουσειο-παιδαγωγούς συ-νεργάτες. Για την τρίτη και τετάρτη δημοτικού διε-ξήχθη, κατά τα έτη 2007-9, το πρόγραμμα «Πηλός, κοχύλια κι όνειρα…», σχεδιασμένο από την Π. Σέξ-του, θεατρο-παιδαγωγό, υλοποιημένο από ηθοποι-ούς, για την πέμπτη και έκτη δημοτικού το πρό-γραμμα «Ένα ψηφιδωτό κι ένα παραμύθι», σχεδια-σμένο και υλοποιημένο από την Κ. Ξανθοπούλου και την Ε. Μέλλιου, για την έκτη δημοτικού, πρώτη

Πολυξένη Αδάμ-Βελένη

Επόμενη στάση: «Μουσείο». Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης συστήνεται στο κοινό του

198 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ | 2 1 , 2007

και δευτέρα γυμνασίου το πρόγραμμα «Τα φαγητά στα χρόνια τα παλιά», σχεδιασμένο από τη Στ. Γκα-λινίκη και την Κ. Ξανθοπούλου. Το 2008 ξεκίνησε και ένα ακόμη πρόγραμμα για παιδιά γυμνασίου με θέμα «Ένας ναός μετακομίζει», σχεδιασμένο από την Κ. Ξανθοπούλου και την Ε. Μέλλιου4. Τέλος, μέσα στο τρέχον πρόγραμμα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου εντά-χθηκε το 2008 και ένα ακόμη με αφορμή την περιοδι-κή έκθεση για τα Καλίνδοια, μια αρχαία πόλη στη Μακεδονία, με θέμα «Η εικόνα της εξουσίας», σχεδι-ασμένο από τους αρχαιολόγους του Μουσείου Χρ. Γκατζόλη και Ό. Σακαλή και υλοποιημένο από την τελευταία. Παράλληλα, με κάθε ευκαιρία περιοδικής έκθεσης ή κάποιου ξεχωριστού γεγονότος, σχεδιάστηκε και ένα επιπλέον εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Για παράδειγ-μα, τον Φεβρουάριο του 2007, κατά τη διάρκεια ενός αποκριάτικου διημέρου, παρουσιάστηκε ένα εκπαι-δευτικό πρόγραμμα με μάσκες, κατά τη διάρκεια της περιοδικής έκθεσης με εποπτικό υλικό για το έργο των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών στην Ελλάδα προσφερόταν ένα σχετικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ενώ και κατά τη διάρκεια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς διεξήχθη ένα εκπαιδευτι-κό φέτος με το θέμα: «Οικείες ιστορίες», δηλαδή ιστορίες για τα αρχαία (και όχι μόνο) σπίτια. Παρά το γεγονός ότι υπήρξε πληθώρα προγραμ-μάτων για παιδιά, αντιληφθήκαμε, ωστόσο, πολύ γρήγορα, ήδη από τον Οκτώβριο του 2006, ότι υπήρ-χε επιτακτική ανάγκη δημιουργίας και ενός εκπαιδευ-τικού προγράμματος για ενήλικες. Ενός προγράμμα-τος που θα μπορούσαν να το παρακολουθούν κατά βούληση μικρές ομάδες επισκεπτών, οικογένειες με μεγάλα παιδιά και σε ειδικές περιπτώσεις μεμονωμέ-να άτομα. Στους ενήλικες εντάχθηκε και η τρίτη λυ-κείου, για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως διότι 1) οι έφηβοι αυτοί βρίσκονται ένα βήμα πριν την ενηλικί-ωσή τους, 2) παρουσιάζουν σημάδια κόπωσης από τις συνήθεις εκπαιδευτικές διαδικασίες, 3) είναι η σχολι-κή ηλικία που επισκέπτεται λιγότερο από όλες τα μουσεία –και λόγω αυξημένων μαθησιακών υποχρε-ώσεων– και, τέλος, 4) αρέσκονται ιδιαίτερα να τους εντάσσουν πλέον ηλικιακά στους μεγάλους και όχι στα παιδιά.

4. Για τα εκπαιδευτικά προγράμματα της τριετίας 2006-2008, βλ. Αδάμ Βελένη, Ξανθοπούλου, Γεωργάκη 2007 και για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Α.Μ.Θ., βλ. Ξανθοπούλου, Μέλλιου 2008.

Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Περιήγησης Ενηλίκων (Ε.Π.Π.Ε.) στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Στο ρητορικό ερώτημα «γιατί ένα Εκπαιδευτικό Πρό-γραμμα Περιήγησης Ενηλίκων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης» υπάρχουν πολλές απαντή-σεις. Κατ’ αρχάς υπήρξαν οι δύο μοναδικές συγκυρίες που προαναφέρθηκαν: 1) της ανεξαρτητοποίησης του Α.Μ.Θ. από την Εφορεία Αρχαιοτήτων με το ΠΔ 164/2002 και 2) των ανανεωμένων εκθέσεων μέσα σε ένα ριζικά ανακαινισμένο κτήριο-μνημείο. Κατά δεύ-τερον υπήρχε η ισχυρή βούληση της υπογράφουσας, η οποία ανέλαβε από το 2006 τη Διεύθυνση του Μου-σείου, να ανοίξει το Μουσείο τις πύλες του προς κάθε κατεύθυνση και να απευθυνθεί προς όλους. Με δεδομένο ότι γενικά στα εκπαιδευτικά προ-γράμματα των ελληνικών μουσείων υπάρχει ένας εμ-φατικός προσανατολισμός στο σχολικό κοινό και απουσία συστηματικής δράσης για το ενήλικο κοινό, το οποίο αντιμετωπίζεται συνήθως με απόλυτες κα-τηγοριοποιήσεις (Α.Μ.Ε.Α., χρήστες ουσιών, κ.λ.π), το εγχείρημα ενός προγράμματος περιήγησης για ενήλικες ήταν τολμηρό για τα ελληνικά δεδομένα ενός δημόσιου αρχαιολογικού μουσείου. Ωστόσο, η διεθνής πραγματικότητα είναι πολύ δι-αφορετική. Το εναρμονισμένο με την εποχή του Μου-σείο αντιμετωπίζεται πλέον κατεξοχήν ως χώρος «δια βίου» εκπαίδευσης (life-long learning, outdoor learn-ing/Museum Learning for Adults) για ποικίλες ομάδες ενήλικου κοινού. Ταυτόχρονα, είναι και εναλλακτικό μέσο ανάγνωσης της μουσειολογικής πρότασης, που επιδιώκει να άρει τις όποιες οχλήσεις ή τα «δυσνόη-τα» μέρη της πρόσληψής της και να μυήσει στην τέ-χνη της θέασης. Παράλληλα, αποτελεί βαρόμετρο αξιολόγησης του Μουσείου σε συνεχή «ανοιχτή ακρόαση» με το κοινό, δυνατότητα ανάδρασης, η οποία είναι το μέτρο του αποτελέσματος της επικοινωνιακής πράξης, ενώ με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η διάχυση της έννοιας «Μουσείο» στον κοινωνικό ιστό (τι είναι αυτό το Μουσείο, πώς στήθηκε, πώς λειτουργεί, τι μπορώ να κάνω με αυτό;). Άλλωστε, καθώς το κάθε μουσείο, αλλά και ειδι-κότερα το Α.Μ.Θ., διανύει μία περίοδο «απολογίας» για την εσωστρέφεια των προηγούμενων δεκαετιών, οφείλει να εξηγήσει ex novo τις προθέσεις του και τη φιλοσοφία της όποιας επικαιροποιημένης μουσειολο-γικής του πρότασης. Είναι μέσα στις εκ των ων ουκ άνευ υποχρεώσεις του η φιλική υποδοχή των πολιτών

199ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ: «ΜΟΥΣΕΙΟ». ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΟΥ

στις νέες μόνιμες εκθέσεις των συλλογών του με πα-νοραμικές περιηγήσεις (browsing) για μια πρώτη γνωριμία με το Μουσείο και τη δυναμική του. Η πρακτική της εφαρμογής ενός εκπαιδευτικού προγράμματος ενηλίκων δεν είναι άγνωστη στο ελ-ληνικό μουσειακό πάνθεο. Σε αρκετά ελληνικά μου-σεία, κυρίως ιδιωτικού δικαίου, έχουν εφαρμοστεί, υλοποιούνται ή σχεδιάζονται προγράμματα ενηλί-κων5. Η ανακοίνωση του Προγράμματος Περιήγησης Ενηλίκων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλο-νίκης δεν συνάντησε μόνο επαίνους, αλλά αντιμε-τώπισε και την επιφυλακτικότητα των επαγγελματι-ών ξεναγών, που θεώρησαν, αδίκως βέβαια, ότι ει-σχωρούμε στα δικά τους εδάφη. Παρά την αντίδρα-ση των επαγγελματιών ξεναγών, ωστόσο, το πρό-γραμμα κέρδισε σταδιακά τον χώρο που του ανήκε, ως καθαρά εκπαιδευτική διαδικασία, και βρήκε πολ-λούς υποστηρικτές. Απομένει και οι επαγγελματίες ξεναγοί να πειστούν ότι άλλο είναι μία ξενάγηση και άλλο ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο σαφώς απευθύνεται σε διαφορετικό κοινό και έχει πολύ δι-αφορετικούς στόχους. Άλλωστε, παγκοσμίως τα περισσότερα μουσεία, όπως προαναφέρθηκε, έχουν ήδη διαγράψει μια μακρόχρονη πορεία σε αυτόν τον τομέα.

5. Με στόχο να κερδίσουν το στοίχημα με το «δύσκολο» ενήλικο κοινό –συχνά με την ανελαστική συμπεριφορά και την παγιωμένη αντιμετώπιση του περιεχομένου των μουσείων– έχουν γίνει αντίστοι-χα προγράμματα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Κρατι-κό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών), στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, Σοφίας Ρωκ-Μελά (Ν.Π.Ι.Δ.), στο Μουσείο Κοσμή-ματος Ηλία Λαλαούνη (Ν.Π.Ι.Δ.), στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (Ν.Π.Ι.Δ., εποπτεία ΥΠ.ΠΟ.), στο Μουσείο Αφής (Φάρος Τυφλών Ελλάδας, Σεμινάρια Εκπαιδευτών). Αρκετά μουσεία οργανώνουν, επίσης, προγράμματα αφιερωμένα σε ομάδες ενηλίκων και παιδιών, απευθυνόμενα κυρίως σε οικογένειες: στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας (Ν.Π.Ι.Δ.) Προγράμματα για ομάδες-οικογένειες στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (παι-χνίδι ρόλων για ενήλικες και εφήβους, που ξεκίνησε στο πλαίσιο της εκδήλωσης: «Μέρες Παγκόσμιας Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς»). Άλλοι φορείς, πάλι, προτιμούν να οργανώσουν σεμινάρια για ενήλικες ή βι-ωματικά εργαστήρια. Τέτοιου τύπου εκπαίδευση παρέχει το Μουσείο Μπενάκη (βιωματικά εργαστήρια), το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθήνας (βιωματικά εργαστήρια παιδιών και ενηλίκων: το βυζαντινό χειρόγραφο/βιβλιοδεσία), το Μουσείο Συναισθημάτων Παιδικής Ηλικίας, (Ν.Π.Ι.Δ.) με σεμινάρια για ενήλικες, το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης (Πολιτιστικό Ιδιωτικό Σωματείο) με σεμι-νάρια-εργαστήρια για εκπαιδευτικούς, το Βιοτεχνικό & Βιομηχανικό Εκπαιδευτικό Μουσείο (Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου/Δήμος Λαυρε-ωτικής) (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο), ενώ και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Ν.Π.Ι.Δ.) έχουν εκφραστεί σκέψεις για σχεδιασμό Προγράμματος Ενηλίκων και έχουν ήδη προσφερθεί προ-γράμματα για γονείς και παιδιά, καθώς και σεμινάρια Τέχνης «για με-γάλους».

Ο σχεδιασμός και το περιεχόμενο του Ε.Π.Π.Ε.

Το πρόγραμμα αποτέλεσε καρπό διεργασίας και εκτε-ταμένων συζητήσεων μεταξύ μας για τις επιδιώξεις και τους στόχους του, τις μεθόδους και την πρακτική του εφαρμογή. Στη συνέχεια, σχεδιάστηκε στις λε-πτομέρειές του από την Π. Γεωργάκη, έμπειρη αρχαι-ολόγο και διπλωματούχο ξεναγό, ιδιότητες οι οποίες εξασφαλίζουν μία καλή γνώση των απαιτούμενων προδιαγραφών μιας ελκυστικής και συνάμα τεκμηρι-ωμένης επιστημονικά περιήγησης. Ο σχεδιασμός του προγράμματος, βασισμένος στη γνωστή μαιευτική μέθοδο του Σωκράτη, είναι δια-δραστικός. Οι επισκέπτες-ενήλικες-εκπαιδευόμενοι δεν είναι παθητικοί δέκτες της αρχαιογνωστικής πλη-ροφορίας, αλλά καλούνται να συνδράμουν με τις όποιες γνώσεις, βιωματικές εμπειρίες ή με την επινο-ητικότητά τους στο «παιχνίδι» γνωριμίας με τα θεμα-τικά σύνολα των εκθέσεων. Ερωτήσεις και απαντή-σεις διαρκώς εναλλάσσονται σε ένα αμφίδρομο παι-γνίδι, όπου, όμως, δεν υπάρχουν χαμένοι, παρά μόνο κερδισμένοι. Για την εκπαίδευση των ενηλίκων στο Μουσείο και για τη σχέση τους με αυτό χρησιμοποιείται στη διε-θνή βιβλιογραφία ο όρος: «learning» (μάθηση), σε αντιδιαστολή με τον όρο «education» (εκπαίδευση). Έτσι, «Μάθηση» είναι παροχή γνώσης και πληροφό-ρησης μέσα από ελαστικά διδακτικά μοντέλα: συμμε-τοχή, ομάδα, συνεργασία, συζήτηση, επικοινωνία, διαδραστικότητα, κοινωνικότητα κ.λ.π.). Αντίθετα, η έννοια «Εκπαίδευση»6 με την παραδοσιακή της ερμη-νευτική είναι η τυπική μεθοδολογία (διδακτισμός/ιεραρχημένο μοντέλο). Ο όρος «εκπαιδευτικό», που χρησιμοποιήθηκε από εμάς, περιγράφει: την πρόθεση έμπνευσης μουσειακής παιδείας, τη φιλοδοξία να μετατρέψουμε τον επισκέ-πτη σε «φοιτητή», τη διαδραστική ανάγνωση με τη συνοδεία εκπαιδευτή-εμψυχωτή, τη χωρίς ιεραρχικά σχήματα τυπικής μεθοδολογίας (δάσκαλος C μαθη-τής) εκμάθησης. Με γνώμονα το κονστρουκτιβιστικό μοντέλο εκ-παίδευσης ενηλίκων, σύμφωνα με το οποίο «η γνώση δεν μεταδίδεται αλλά κατασκευάζεται» (meaning making), το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί με εξαιρετική ευελιξία. Ανάλογα με τα ενδιαφέροντα της ομάδας, την ηλικία των ενηλίκων, τον χρόνο ή τη διάθεσή τους, το πρόγραμμα μπορεί να διαρκέσει από ένα

6. Adorno, 1991.


μουσείου είναι ο εκπαιδευτικός, όλοι οι εργαζόμενοι του μουσείου είναι a priori εκπαιδευτές κοινού. Τα γνωστικά αντικείμενα του εκπαιδευτή-εμψυχωτή ενηλίκων στο μουσείο είναι 1) η εκπαίδευ-ση ενηλίκων και 2) η εκπαίδευση ομάδων. Για τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός προγράμματος ενηλίκων στο μουσείο καλούνται να συνδράμουν διάφορες ειδικότητες και επιστήμες, όπως η Συμπεριφορική, η Γνωστική Ψυχολογία, η Εκ-παιδευτική Ψυχολογία, η Ψυχολογία του Ενήλικα, οι Θεωρίες Προσωπικότητας, η Κοινωνιολογία8. Πα-ράλληλα, σημαντική είναι η συμβολή των κατακτή-σεων των Αισθητικών Θεωριών (της δημιουργικής όρασης, της οπτικής σκέψης, της πρόσληψης του έρ-γου τέχνης, της συμφραζομενοποίησης των εκθεμά-των-contextualisation), της Μουσειολογίας, της Ιστο-ρίας της Τέχνης, της Αρχαιολογίας, των αρχών και των μεθόδων προστασίας, της συντήρησης, και της αποκατάστασης αρχαιοτήτων και εν γένει των Σπου-δών Πολιτισμού. Βασικό είναι, επίσης, να χρησιμο-ποιηθούν με ορθό τρόπο οι Αρχές Δημόσιου Λόγου (Public Speaking) και οι επικοινωνιακές δεξιότητες. Έτσι, ο απρόθυμος ή ακόμη και ο πιο υποψιασμέ-νος επισκέπτης δεν καλείται να επινοήσει τρόπους με τους οποίους θα κατορθώσει να εντοπίσει τους άξο-νες ενός αρχαιογνωστικού τομέα ή ενός θέματος. Δεν καλείται να ανακαλύψει μόνος του τα κρυμμένα μυ-στικά μιας έκθεσης. Αντίθετα, μαζί με τον εμψυχωτή καλείται σε ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο διδάσκεται ευχάριστα, χω-ρίς να χρειάζεται να αναλώσει πολύτιμη ενέργεια, χω-ρίς να επιφορτίζεται με επιπλέον προσπάθεια και χωρίς να φορτώνεται με την κόπωση της αυτοδιδαχής. Η επίσκεψη στο Μουσείο οφείλει να γίνει για όλους μια ευχάριστη διαδικασία, χωρίς άγχη και ενοχές για ενδε-χόμενες άγνοιες, χωρίς κοπιώδη προσπάθεια στην ήδη «κουρασμένη» καθημερινότητά μας. Ένας επιπρόσθετος στόχος του προγράμματος πε-ριήγησης ενηλίκων ήταν η πρόθεση της ολοκλήρω-σης του συνόλου των εκπαιδευτικών δράσεων και μέσων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Μαζί με τις ψηφιακές πολυμεσικές εφαρμογές, με τον κατάλογο-οδηγό του Μουσείου, που κυκλοφόρησε στο μεταξύ, παράλληλα με τις πολλαπλές και αλλε-πάλληλες πολιτιστικές εκδηλώσεις στον χώρο του Μουσείου, η επιδίωξη να υπάρχει η δυνατότητα έμ-ψυχης συνοδείας ομάδων ή μεμονωμένων επισκε-πτών, εφόσον βεβαίως το επιθυμούν, ήταν κάτι από

8. Μ. Καρατζά, Α. Τζικόπουλος, Ι. Αποστολάκης, 2006.

ημίωρο μέχρι ένα γεμάτο δίωρο. Αν, επίσης, υπάρχει κάποια ειδικότητα στην ομάδα που θα ενδιέφερε να τονιστεί με ξεχωριστό τρόπο είναι δυνατόν το πρό-γραμμα να προσαρμοστεί. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να μιλήσει μόνο για μουσική, για θέατρο, για δικονομικά κείμενα, για εμπόριο και ανταλλαγές, για ταξίδια, για εκπαίδευση, για γυναικείες ή ανδρικές ασχολίες κ.ο.κ., η περιήγηση, δηλαδή, πλάθεται εναλ-λακτικά, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και την προέ-λευση του κοινού. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι 1) το κοινό των μουσεί-ων είναι εξαιρετικά ποικιλόμορφο και απρόβλεπτο, 2) ότι υπάρχει διαπιστωμένη αμηχανία των μουσείων απέναντι στο ενήλικο κοινό και 3) ότι η γνωριμία με τα μουσεία εξαντλείται στον παραδοσιακό-γραμμικό τρόπο επίσκεψης7, η επιλογή του εκπαιδευτικού προ-γράμματος για ενήλικες είχε πολλούς στόχους: παρο-χή γνώσεων μέσα στο πλαίσιο μιας ψυχαγωγικής μα-θησιακής διαδικασίας, εναλλακτικοί τρόποι αντιμε-τώπισης και γνωριμίας της αρχαιότητας και των αρ-χαιοτήτων, υπέρβαση του γραμμικού/ιεραρχημένου μοντέλου δάσκαλου-μαθητή, διεύρυνση του ορίζο-ντα της νόησης, της κατανόησης των πραγμάτων και της κριτικής σκέψης, ανάπτυξη της διαλεκτικής ανά-μεσα στο παρελθόν και το παρόν. Πρωταρχικός σκοπός μας, ωστόσο, ήταν, μέσα από το δέλεαρ ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για ενήλικες, να δώσουμε κίνητρα για να αυξηθεί η επι-σκεψιμότητα όλων των ομάδων, όλων των ηλικιών και όλων των ενδιαφερόντων. Είναι διαπιστωμένο ότι οι Έλληνες επισκέπτονται όλα τα μουσεία τους κό-σμου εκτός από αυτά της πόλης όπου κατοικούν. Υπάρχει ένας φόβος, θα έλεγε κανείς, άγνοια ή ανα-βλητικότητα, συναισθήματα που δημιουργούν ανα-στολές επιζήμιες και για τους ίδιους, αλλά και για τα μουσεία. Εξάλλου, ένα μουσείο θεωρείται ότι επιτέλε-σε κατ’ αρχάς τους στόχους του αν αποκτήσει σταθε-ρό και πολυάριθμο κοινό από τους κατοίκους της πόλης του. Ένα μουσείο έχει ανάγκη να στηριχτεί από τους πολίτες του, να απευθυνθεί και να συνομιλήσει με αυτούς. Αλλιώς, αποτελεί ξένο σώμα μέσα στην πόλη του. Βασικό κίνητρο στην απόφαση να επισκεφτεί κά-ποιος το μουσείο είναι αναμφίβολα η «έμψυχη» συ-νοδεία σε αυτό, η εμψύχωση του επισκέπτη. Άλλω-στε, δεν είναι διόλου τυχαίο ότι ο ειδικός εκπαιδευτής στην τρέχουσα ορολογία λέγεται και εμψυχωτής. Με δεδομένη την άποψη ότι ο πρωταρχικός ρόλος ενός

7. Kelly, 10.


θάνατο. Διαδραστική διαδικασία, αποκάλυψη κοινωνικού ρόλου των ατόμων ή της ομάδας συ-νολικά, ο οποίος αξιοποιείται από τον εκπαιδευ-τή, αλλά και τους συμμετέχοντες,

• περιήγηση στις εκθέσεις, διάρκειας περίπου 90ʹ: ενθάρρυνση ερωτήσεων, αναγωγικές και συγκρι-τικές διατυπώσεις, ενήλικα θέματα, όπως: γέννη-ση, δημιουργικότητα, θάνατος, οικογένεια, κ.λ.π.,

• κυκλική διαδικασία αναζήτησης, έμπνευσης και ερωτήσεων: δεν τελειώνει και δεν αρχίζει στο πλαίσιο μιας γραμμικής αφηγηματικής προσέγγι-σης: το ανθρωποκεντρικό μουσείο είναι αυτό που ρωτά, όχι αυτό που απαντά, «η μουσειακή έκθεση είναι ένα διακείμενο, ποτέ μια ερμηνευτική ολό-τητα με αρχή και τέλος»,

• συμπλήρωση ερωτηματολογίου (προαιρετικό), φωτογραφική τεκμηρίωση της ομάδας (με συναί-νεσή της),

• οι συζητήσεις, η κοινωνική επαφή, η ανταλλαγή απόψεων, κρίσεων, σκέψεων ήταν το ουσιαστικό-τερο κομμάτι του Προγράμματος.

Προβολή και αξιολόγηση του Ε.Π.Π.Ε.

Πέρα από τη λεπτομερειακή οργάνωση και τον σχε-διασμό της μεθοδολογίας, και στη συνέχεια την εφαρμογή στο πεδίο, κρίθηκε απαραίτητο να γίνει συστηματική «επικοινωνία» και προβολή της δράσης (διαφήμιση μέσω των Μ.Μ.Ε., ανάρτηση του Ε.Π.Π.Ε. στην επίσημη ιστοσελίδα του ΥΠ.ΠΟ.Τ. και με έντυ-πο), ενώ εξαρχής θεωρήσαμε χρήσιμο να γίνει πλήρης τεκμηρίωση των εφαρμογών μας επί του πεδίου και να προχωρήσουμε σε αξιολόγηση του προγράμματος με την προαιρετική, φυσικά, συμμετοχή των συμμετε-χόντων. Έτσι, είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε ένα ικανοποιητικά επαρκές δείγμα πληθυσμού των συμμετεχόντων, στοιχείο το οποίο μας δίνει και τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της έρευνας. Προχωρήσαμε, έτσι, στη σύνταξη ενός ερωτημα-τολογίου αξιολόγησης, στο οποίο λαμβάνονταν και σημειώνονταν από μέρους του εμψυχωτή όλες οι παραπάνω πληροφορίες (οι διαδρομές, η ομαδοποί-ηση των συμμετεχόντων, τα ενδιαφέροντά τους, η ηλικία, το επάγγελμα, το ελαστικό ωράριο του προ-γράμματος και η διαθεσιμότητα του εκπαιδευτή ανάλογα με του νόμους της προσφοράς και της ζή-τησης κ.ά.). Η σύνταξη ερωτηματολογίου είναι εκ προοιμίου μία πολύ σύνθετη διαδικασία, εφόσον απαιτείται να

παραπάνω επιβεβλημένο, ώστε το πακέτο προσφο-ράς για την ανάδειξη του περιεχομένου των εκθέσε-ων του Μουσείου να είναι πλήρες. Έτσι, ο ειδικός εμψυχωτής του προγράμματος περιήγησης ενηλίκων πέρα από την απλή ιστορικο-αρχαιολογική πληροφο-ρία θα απαντήσει σε ευρύτερα ζητήματα μουσειολο-γικού προβληματισμού και σε εν γένει θέματα διαχεί-ρισης του παρελθόντος.

Το Πρόγραμμα στήθηκε με βάση τρεις κύριες πα-ραμέτρους:1. Με την πεποίθηση ότι ο εκπαιδευτικός ρόλος του

Μουσείου δεν εξαντλείται στο σχολικό –δεδομέ-νο– κοινό (δεκαετία ’90: Παιδί και Μουσείο – σή-μερα και στον 21ο αιώνα: Ενήλικες και Μουσείο).

2. Με δεδομένο ότι η όλη διεξαγωγή του θα έπρεπε να ήταν χαμηλού κόστους.

3. Με στοχοθεσία για το τι έπρεπε κάθε φορά να προσφερθεί ανάλογα με τις κατηγορίες των ενη-λίκων (ηλικία, επάγγελμα, ειδικά ενδιαφέροντα, μορφωτικό επίπεδο, ιδιαίτερες κοινωνικές κατη-γορίες κ.λ.π.).

Δευτερόβαθμες παράμετροι, αλλά όχι αμελητέες, ήταν ο προσεκτικός και στοχευμένος, ο «σεναρια-κός», σχεδιασμός παρουσίασης των θεμάτων και των εκθεμάτων, ο σχεδιασμός των διαδρομών εντός του Μουσείου, η κατάλληλη ομαδοποίηση του κοινού, το ωράριο του προσωπικού, ο διαθέσιμος χρόνος των επισκεπτών και η διαθεσιμότητα του εμψυχωτή ανά-λογα με τη ζήτηση. Οι ανωτέρω παράμετροι καθόρι-σαν τις προτεραιότητές μας στις ομάδες του κοινού (priority groups) και βοήθησαν να προσδιορίσουμε τον τρόπο ανοίγματός μας σε περισσότερες ακόμη κατηγορίες επισκεπτών. Αυτή η «ομαδοποίηση» κα-θόρισε και το περιεχόμενο της δράσης μας.

Το Πρόγραμμα στο πεδίο διαρθρώθηκε ως ακο-λούθως:• υποδοχή της ομάδας,• σύντομη εισαγωγή-παρουσίαση του Α.Μ.Θ., εν-

θάρρυνση συζήτησης για: κτήριο, ιδεολογική προσέγγιση μουσειολογικής πρότασης, το Μου-σείο ως πρόταση επένδυσης χρόνου, το Μουσείο και η πόλη, κ.λ.π.,

• προβολή power point (διάρκεια: περίπου 15ʹ): παρελθόν, ιστορία, αρχαιολογία, το Μουσείο και η «κοινωνική διαδρομή» του από το Palazzo Medici και το Λούβρο ως σήμερα, το Μουσείο - «κατασκευή», πρόσληψη του εκθέματος, «μεθερ-μηνεία», η παιδεία για το «θραυσματικό» και τον


περιλαμβάνει πολλά πεδία και κυρίως να χαρακτηρί-ζεται από διεπιστημονικότητα και καλή γνώση μεθό-δου κοινωνιολογικής έρευνας. Επιπλέον ζητήματα για εμάς στο Μουσείο ήταν:1. Η «πιλοτική εφαρμογή»: το πρώτο που συντά-

χτηκε στο πλαίσιο της δράσης του Ε.Π.Π.Ε..2. Η προσπάθεια να εγκολπωθούν ερωτήσεις-

ζητούμενα ευρύτερης προβληματικής για τη λει-τουργία του Α.Μ.Θ. και την πρόσληψή του από το κοινό.

3. Η δειγματοληψία κατά στρώματα σε μη κατα-σκευασμένο δείγμα: ερωτηματολόγιο δύο ταχυ-τήτων (υποδιαίρεση δείγματος σε εκπαιδευτικούς φορείς - άλλες ομάδες: ιδιώτες, μεμονωμένοι, οι-κογένεια, φίλοι, άλλες ομάδες ιδιωτών).

4. Η δεδομένη ανάγκη βελτιστοποίησης.

Κατά τη σύνταξη και την εφαρμογή του ερωτηματο-λογίου αξιολόγησης αντιμετωπίστηκαν αρκετές δυ-σκολίες ακόμη, όπως: 1. συμπλήρωση στο πεδίο μετά την ολοκλήρωση

της δράσης,2. ελλείψεις και σφάλματα σε περιεχόμενο, μορφή,

διατύπωση, κατασκευή κλίμακας κ.ά.

Τελικά, το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε δώδεκα ερωτήσεις «κλειστού» τύπου σε δύο όψεις ενός φύλ-λου, με τις οποίες προέκυπταν δεδομένα ποσοτικής θεώρησης με τέσσερις ερωτήσεις πολλαπλής επιλο-γής, τέσσερις ερωτήσεις δυαδικής επιλογής: ναι-όχι, και τέσσερα πεδία ατομικών στοιχείων: επάγγελμα/ηλικία/φύλο/προέλευση. Υπήρχε, επίσης, και ένα ανοιχτό πεδίο με το σχόλιο: «συμπληρώστε ό,τι άλλο θέλετε: παρατηρήσεις, κρίσεις, σχόλια, απόψεις», με δυνατότητα καταγραφής πληροφορίας ποιοτικής θε-

ώρησης και ανάλυσης κρίσεων που δεν προέκυπταν από τις ερωτήσεις κλειστού τύπου. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Περιήγησης Ενηλί-κων εφαρμόστηκε και με ελεύθερους επισκέπτες, αλ-λά και σε συνεργασία με φορείς εκπαίδευσης ενηλί-κων: Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας Α.Π.Θ., Ινστιτούτα Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.) της Γενικής Γραμματείας Εκπαί-δευσης Ενηλίκων (Γ.Γ.Ε.Ε.), Τμήμα Πλαστικών Τε-χνών & Επιστημών της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαν-νίνων, Φοιτητές Τμημάτων Παιδαγωγικής Α.Π.Θ., Φοιτητική Εβδομάδα Α.Π.Θ., σύλλογοι εκπαιδευτι-κών αʹ/θμιας και βʹ/θμιας Εκπαίδευσης, ιδιωτικά και δημόσια Ι.Ε.Κ., κ.λ.π.. Στο πλαίσιο της επιπλέον εκπαιδευτικής αξιοποίη-σης του Ε.Π.Π.Ε. εκπονήθηκε και η πρακτική άσκηση του Π. Ρίζου, φοιτητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία στο «Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής πολιτι-κής» και ημερήσιου φύλακα στο Α.Μ.Θ. Τα πορίσματα που προέκυψαν από την έρευνα αξι-ολόγησης του προγράμματος παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Έτσι, λοιπόν, όπως προκύπτει και από τους συνημμένους πίνακες (Πίν. 1-13), υπήρξαν ση-μαντικές μετρήσεις για την ηλικία, το φύλο, το μορ-φωτικό επίπεδο, τα άτομα ή τους φορείς που ενδιαφέ-ρονται για μία επίσκεψη στο Μουσείο, για τον αριθμό των επισκέψεων του καθενός στο Μουσείο, τη διάθε-ση επαναλειπτικότητας, την πρόθεση διάδοσης της πληροφορίας, για την προτίμηση σε ωράριο και τις ώρες (πρωινές-απογευματινές) των επισκέψεων. Παρά το γεγονός ότι επιφυλασσόμαστε να επανέλ-θουμε για περαιτέρω σχολιασμό των ποσοστιαίων δεδομένων, είναι πολύ ενδιαφέρουσες ορισμένες πα-ρατηρήσεις επί των απαντήσεων του ερωτηματολογί-ου. Διατρέχοντας, λοιπόν, και μόνο τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, διαπιστώνει κανείς ότι οι συμμετέ-

Σύνθεση Συμμετεχόντων στο ΕΠΠΕ*

Διάστημα Έρευνας: Νοέμβριος 2006-Μάιος 2007

ΕΠΠΕ*: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Περιήγησης Ενηλίκων

Ενήλικες29%

Μαθητές άνω 16

22%

Μαθητές49%

Κατανομή Εκπαιδευτικών Φορέων

Γενικά Λύκεια40%

ΕιδικάΣχολεία

9%

ΣχολείαΔεύτερηςΕυκαιρίας

18%

Μακεδονία-Α.Π.Θ.

9%

ΤΕΕ-ΟΑΕΔ-ΙΕΚκ.α. 24%


χοντες στο πρόγραμμα ήταν κατά 29% ενήλικες, κατά 22% από 16-18 ετών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό (49%) καλύφτηκε από έφηβους μεταξύ 13-16 ετών. Από το ποσοστό αυτό μόνο το 15% ήταν άνω των 60 χρόνων. Κινητοποιηθήκαμε, δηλαδή, και προσπαθήσαμε να προσελκύσουμε «δύσκολες» ηλικίες που αναζητούν μία εύσχημη αφορμή-δικαιολογία για να επισκεφτούν το Μουσείο ή (σε πολλές περιπτώσεις) είναι ιδιαίτερα κριτικοί και επικριτικοί με τις πρακτικές του (κυρίως οι δύσπιστοι έφηβοι των 16-18 ετών). Από το σύνολο των συμμετεχόντων στο πρόγραμ-μα ποσοστό 26% μόνο ήταν άνδρες και 74% γυναίκες. Παρόμοια ήταν τα ποσοστά ανάλογα με τον τόπο προέλευσης των επισκεπτών και των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα. Από τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτε-ρη περιοχή της ήταν σε ποσοστό 74% και από άλλους τόπους 26%. Οι περισσότεροι από αυτούς, σε ποσο-στό 85%, ήταν νέοι επισκέπτες και μόνο το 15% είχαν ξαναεπισκεφθεί (μία ή περισσότερες φορές) το Μου-σείο. Από τους επισκέπτες σε ηλικία εκπαίδευσης ένα ποσοστό 40% ήταν από Λύκεια, ένα 24% προέρχονταν

από τα Τ.Ε.Ε., τον Ο.Α.Ε.Δ. και διάφορα Ι.Ε.Κ., ένα ποσοστό 18% προέρχονταν από σχολεία δεύτερης ευ-καιρίας, ένα 9% ήταν από το Α.Π.Θ. και το ΠΑ.ΜΑΚ και ένα 9% από ειδικά σχολεία. Από τους ενήλικες επισκέπτες που έλαβαν μέρος στο πρόγραμμα, ένα 52% ήταν οργανωμένοι σύλλογοι, 21% ήταν παρέες φίλων και οικογένειες, ένα 11% ήταν συμμετέχοντες σε συνέδρια της πόλης, ένα 8% ήταν επιτελικοί και των στρατιωτικών σωμάτων, ένα 5% ήταν ειδικοί επι-

Ηλικία και ΕΠΠΕ

Άνω των 6015%

35-6085%

Σύνθεση συμμετεχόντων πλην Εκπαιδευτικών Φορέων

Επίσημοι1%

Ερευνητές-Επιστήμονες 5%

Ειδικές Ομάδες 2%

Φίλοι-Οικογένειες21%

Επιτε-λικοί8%

Σύλλογοι 52%

Συνέδρια 11%

Προέλευση συμμετεχόντων στο ΕΠΠΕ

Θεσσαλονίκη-ευρύτερη περιοχή

74%

Άλλο 26%

Γυναίκες74%

Άνδρες26%

Φύλο και ΕΠΠΕ

Νέοι15%

Παλαιοί85%

Παλαιοί/νέοι επισκέπτες


Εντυπώσεις για το ΕΠΠΕ

ενθουσιασμός-ανάγκη να πωκαι σε άλλους

20%

ικανοποίηση10%

ενθουσιασμός12%

ανάγκη να πωκαι σε άλλους 45%

ικανοποίηση-ανά-γκη να πω και σεάλλους 13%

στήμονες και ένα 2% ειδικές ομάδες με άτομα διαφο-ρετικών δεξιοτήτων. Ποσοστό 58% πληροφορήθηκε δια στόματος, από φίλους και γνωστούς για το πρόγραμμα, 16% από το ραδιόφωνο, 15% από τον τύπο, και 13% από το ενη-μερωτικό δίπτυχο της δράσης. Σημαντικά ήταν τα αποτελέσματα σχετικά με το κίνητρο της επίσκεψης. Έτσι, ποσοστό 47% απάντησε ότι συνηθίζει να επι-σκέπτεται μουσεία, 30% απάντησε ότι θεωρεί ότι πρέ-

Κίνητρο Επίσκεψης

Το Μουσείομε κάλεσε

23%Πρέπει

πού και πού30%

Το συνηθίζω47%

Απογευματινές περιηγήσεις

ναι91%

όχι9%

Αναγκαιότητα εκπαιδευτή-εμψυχωτή

καλύτεραμόνος 0%

Εκπαιδευτής-εμψυχωτής100%

Πρόθεση επαν-επίσκεψης

μια επίσκεψη αρκεί 1%

θα ξανάρθω99%

Πηγή πληροφόρησης για το ΕΠΠΕ

Ραδιόφωνο16%

Τύπος / άλλο13%

ΕνημερωτικάΔίπτυχα 13%

Φίλοι-γνωστοί58%

πει ενίοτε να επισκέπτεται τα μουσεία (με την έννοια της «τυπικής» υποχρέωσης) και 23% απάντησε ότι ανταποκρίθηκε-δελεάστηκε στις προσκλήσεις του μουσείου. Η συντριπτική πλειοψηφία (91%) δήλωσε ότι προ-τιμά τις απογευματινές περιηγήσεις, όπως, επίσης, το 99% εκδήλωσε την πρόθεσή του για επαν-επίσκεψη, ενώ όλοι (100%) εκτίμησαν την προσφορά και τη χρησιμότητα του εκπαιδευτή εμψυχωτή. Τέλος, σε ό,τι

205

αφορά στις εντυπώσεις από το Ε.Π.Π.Ε., ποσοστό 45% δήλωσε ότι αισθάνεται την ανάγκη να μεταδώσει την ύπαρξη ενός τέτοιου εκπαιδευτικού προγράμμα-τος, ενώ οι υπόλοιποι δήλωσαν ενθουσιασμένοι και την ανάγκη να μιλήσουν και σε άλλους για το Ε.Π.Π.Ε. με διάφορες διαβαθμίσεις από απλή ικανο-ποίηση μέχρι απόλυτο ενθουσιασμό για την επίσκεψη στο Μουσείο μέσω του Ε.Π.Π.Ε. Μετά από δυόμιση χρόνια διεξαγωγής του Ε.Π.Π.Ε. (Οκτώβριος 2006 - Δεκέμβριος 2008), περίπου 12.000 συμμετέχοντες σε αυτό και με την εκ παραλλήλου διε-ξαγωγή της διαδικασίας αξιολόγησής του, εκείνο το οποίο με βεβαιότητα μπορεί να διατυπωθεί κατ’ αρχάς είναι ότι το Ε.Π.Π.Ε. βρήκε πρόσφορο έδαφος και

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ: «ΜΟΥΣΕΙΟ». ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΟΥ

Π. Αδάμ-Βελένη, «Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονί-κης. Ιστορία και εκθέσεις», στο Τιμητικός τόμος στην Ξανθίππη Χόιπελ, Θεσσαλονίκη 2010 (υπό έκδο-ση).

Π. Αδάμ-Βελένη, «Οι πολυμεσικές εφαρμογές και το ψη-φιακό Μουσείο Μακεδονίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης» 12ο Συνέδριο Εφαρμογών Πληροφορικής, Ψηφιακοί-Ηλεκτρονικοί Πυλώνες μιας Σύγχρονης Ηλεκτρονικής Ελλάδας, 28-30/9/2006 (2007) 617-628.

P. Adam-Veleni, «Multimedia applications at the Archae-ological Museum of Thessaloniki», Multimedia Con-gress, October 2008.

Π. Αδάμ-Βελένη, «Ένα Μουσείο, μια εμπειρία, μια ανά-μνηση. Βιωματικά διαδραστικά γεγονότα στο Αρ-χαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης», Ημερίδα Δια-τμηματικού Τμήματος Μουσειολογίας Α.Π.Θ. με αφορμή την Ημέρα των Μουσείων (υπό έκδοση).

Π. Αδάμ-Βελένη, Κ. Ξανθοπούλου, Π. Γεωργάκη, «”Εκ-παιδευτικά προγράμματα του Αρχαιολογικού Μου-σείου” Θεσσαλονίκης», Πανελλαδικό Συνέδριο, Βό-λος Νοέμβριος 2007, 195-206.

T. W. Adorno, The Culture Industry; Selected essays on mass culture (1991).

Ι. Βοκοτοπούλου, Τα πρώτα 50 χρόνια της Εφορείας Κλασσικών (sic) Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, Πρα-

κτικά Συμποσίου «Η Θεσσαλονίκη μετά το 1912», 1-3 Νοεμβρίου 1985 (1986) 1-65.

Α. Γκαζή, ΑΕΜΘ 20, 2006, 381-390.Α. Νικηφορίδου, Α. Γκαζή, ΑΕΜΘ 20, 2006, 367-380.Στ. Γκαλινίκη, Ε. Κεφαλίδου, Α. Κουκουβού, Ε. Μέλλιου, Κ.

Ξανθοπούλου, Κ. Σουέρεφ, ΑΕΜΘ 20, 2006, 403-412.Μ. Καρατζά, Α. Τζικόπουλος, Ι. Αποστολάκης, Ο ρόλος τού

εκπαιδευτή ενηλίκων στη Δια Βίου Μάθηση και οι από-ψεις τους για το ρόλο τους και τις τεχνικές που χρησι-μοποιούν (2006) 3.

L. Kelly, Visitors and Learners; investigating adult museum learning identities, Australian Museum, Sydney, 10.

Κ. Ξανθοπούλου, Ε. Μέλλιου, ΑΕΜΘ 22, 2008 (υπό έκδο-ση).

Κ. Ρωμιοπούλου, «Χρονικό της αρχαιολογικής δραστηρι-ότητας στη Βόρεια Ελλάδα (1912-2000)», στο Η Αρ-χαιολογία στην Ελλάδα, έκδοση του περιοδικού Corpus 2 (2002) 174-176.

Λ. Στεφανή, ΑΕΜΘ 20, 2006, 391-401.Ε. Τρακοσοπούλου-Σαλακίδου, «Αρχαιολογικό Μουσείο

Θεσσαλονίκης», στο Η Αρχαιολογία στην Ελλάδα, έκδοση του περιοδικού Corpus 2 (2002) 188-191.

Chr. Zarkada, «The Archeological Museum of Thessaloni-ki: Innovation and Renewal», Museum and Change III, International Congress, Prague 17-19 February 2009, 102-106.

Bιβλιογραφία - συντομογραφίες

πολλούς οπαδούς, οι οποίοι, πέρα από την πληροφό-ρησή τους από τις προαναφερθείσες πηγές, διέδωσαν δια στόματος τη παροχή αυτής της ψυχαγωγικο-εκπαιδευτικής δυνατότητας στο Α.Μ.Θ. με αποτέλε-σμα να αυξάνεται διαρκώς η ζήτηση και να αποκτάται ένα σταθερό κοινό. Επιπλέον, η διεξαγωγή του προγράμματος βελτίωσε και τη δική μας στάση απέναντι σε θέματα διαχείρισης των επισκεπτών, καθώς μας έφερε αντιμέτωπους εκ του σύνεγγυς, και με άμεση ανάγκη επίλυσης, επί του πεδίου και έμπρακτα, με ζητήματα τα οποία ακόμη για πολλούς ανθρώπους των μουσείων βρίσκονται στο επίπεδο μιας θεωρητικής υπόθεσης εργασίας.

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης


The new permanent exhibitions of the Museum, which opened to the public on September 2006, widened the design horizon of the museum’s educa-tional programmes. Despite the fact that many educa-tional programmes for children were available, we realized the urgent need of an educational programme for adults. The programme was designed interactively. The adult visitors are not viewed as passive receivers of archaeological information, but are encouraged to contribute with their knowledge, life experience or ingenuity to this “game” of acquaintance with the mu-seum’s collections. Questions and answers are con-stantly interchangeable in a reciprocal game, where no-one loses, but everybody wins. Keeping in mind that 1) the museums’ public is ex-tremely diverse and unpredictable, 2) that there is a certain awkwardness of museums towards adult visi-tors and 3) that the acquaintance with museums rests only on a traditional – linear way of viewing, then the choice of an adult educational programme had many aims: supply of knowledge within the frame of an en-tertaining educational process, alternative ways of dealing with and getting to know antiquity and an-cient artefacts, surpassing the linear/hierarchical model of student-teacher, expansion of the knowl-edge horizon, of the comprehension of artefacts and of critical thinking, development of the dialectics be-tween the past and the present. Another aim of the adult tour programme is the completion of the ensemble of educational actions and means offered by the Archaeological Museum of Thessaloniki. Together with the digital multimedia applications, with the Museum guidebook, and in parallel with the multiple and consecutive cultural events hosted at the Museum, our attempt to offer

guidance to groups or individuals, when asked for, was more than necessary, in order to offer a complete package of the museum’s exhibition content. Thus the special conductor of the adult tour programme, apart from the simple historical-archaeological informa-tion, would also address aspects of museological con-cern and management of the past on a wider scale.Apart from the detailed organization and design of methodology, and then moving on to field applica-tion, systematic “contact” and promotion was organ-ized through the media, the Ministry’s official website and a relevant leaflet. From the outset, we deemed useful to fully document all our applications on the field and advance to a validation of the programme with the voluntary involvement of participants. Thus, a sufficient population sample was available, which offers the initial results of the study. The questionnaire comprised of twelve questions, which offered quantitative data, with four multiple choice questions, four binary choice questions: yes-no, and four fields of personal information: occupa-tion/age/gender/origin. An open field, which allowed the recording of qualitative information and critical analysis not available in the previous questions, was also present. This study presents the results given by this evalu-ation of the programme. As the attached tables show, useful information was obtained in terms of age, gen-der, educational level, individuals or institutions in-terested in visiting the Museum, the attitude towards multiple visits, the willingness to impart information, and the preferences towards the Museum’s schedule and visiting hours. The Adult Educational Programme was conducted for two and a half years (2006-2009), with 12,000 par-ticipants.

Abstract

Next Stop: “Museum”.

The Archaeological Museum of Thessaloniki is introduced to its public

Polyxeni Adam-Veleni

207

Εσθήρ Σολομών, Σταυρούλα Βαρσάκη, Ιφιγένεια Καραγκούνη

Τί γνωρίζουν και τί προσδοκούν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης τους;Συμπεράσματα της πρώτης έρευνας κοινού

ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΟΣΔΟΚΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥΣ;

Από την εποχή που ο αγαπημένος διανοητής των κοινωνικών επιστημών Pierre Bourdieu δημοσί-ευσε τα βιβλία Η αγάπη της Τέχνης και Διάκριση σχε-τικά με τον ρόλο του οικονομικού και συμβολικού κεφαλαίου στις αισθητικές επιλογές μιας κοινωνίας, μεταξύ των οποίων και η επίσκεψη στο μουσείο, πολ-λά έχουν αλλάξει1. Έως και τη δεκαετία του ΄80, τα μουσεία έδειχναν να προσελκύουν κατά κύριο λόγο όσους είχαν τη δυνατότητα να ιδιοποιούνται την αξία της τέχνης, μια ελίτ, δηλαδή, πολιτών εύπορων, μορ-φωμένων ή με καλλιεργημένο γούστο, ενώ σήμερα, η μουσειακή δράση δείχνει να στρέφει το ενδιαφέρον της προς ολοένα διευρυνόμενες ομάδες: πολίτες κάθε ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, ενδιαφερόντων, ή με δυσκολίες στην επικοινωνία, τη μάθηση, την κατανό-ηση των εκθεμάτων κλπ. Η προσέγγιση, ωστόσο, των επισκεπτών, πραγματικών ή δυνάμει, αλλά και των μη-επισκεπτών, προϋποθέτει μια εκτενέστερη διερεύ-νηση των απόψεων και των προσδοκιών του πολίτη, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά τον βασικό χρηματο-δότη και αποδέκτη της γνώσης, που ένα μουσείο θέ-λει να μεταδώσει. Τα εργαλεία που δίνονται στα μουσεία για την επίτευξη της κοινωνικής αυτής στροφής είναι πολλά και εντάσσονται στις λεγόμενες ερμηνευτικές και επι-

1. P. Bourdieu, A. Darbel, L’amour de l’art: Les musées et leur public (1966). P. Bourdieu, La distinction: Critique sociale du jugement (1979).

κοινωνιακές τους λειτουργίες, καθώς, επίσης, και στις διαδικασίες αξιολόγησης, στις οποίες υποβάλλουν το έργο τους. Οι λεγόμενες προκαταρκτικές αναλύσεις, γνωστές στην αγγλοσαξονική βιβλιογραφία ως front-end, μας δίνουν πλέον τη δυνατότητα να ελέγξουμε τί γνωρίζει και τί ενδιαφέρει το κοινό, για μια έκθεση, μια υπηρεσία ή μια μουσειακή δραστηριότητα, πριν ακόμα αυτή σχεδιαστεί και υλοποιηθεί2. Η έρευνα, ωστόσο, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης που παρουσιάζεται εδώ, έχει ευρύτε-ρο και πιο σύνθετο χαρακτήρα. Βασικός μας στόχος ήταν να αφουγκραστούμε τη γνώμη, τις απόψεις, τη στάση, την ενημέρωση και τις προσδοκίες των ενηλί-κων κατοίκων της Θεσσαλονίκης από το Αρχαιολογι-κό Μουσείο της πόλης τους και, ταυτόχρονα, να επι-τρέψουμε στον πολίτη να επηρεάσει με τις απαντή-σεις και τα σχόλιά του τη δράση μας. Για τον σκοπό αυτό συνδυάστηκαν παράμετροι δημογραφικές, ψυ-χογραφικές, πολιτισμικές και κοινωνικές3. Η όλη προ-

2. Για το ζήτημα και τις μεθόδους της μουσειακής αξιολόγησης, η βιβλιογραφία είναι πλέον πολύ εκτενής, βλ. ενδεικτικά S. Bicknell, G. Farmelo (επιμ.), Museum Visitor Studies in the ΄90s (1993), M. Borun, R. Korn (επιμ.), Introduction to Museum Evaluation (1999), R. Korn, L. Sowd, Visitor Surveys: A User’s Manual (1990), Θ. Μουσούρη, Αρχαιο-λογία και Tέχνες 72, 1999, 56-61. Για σχετικές έρευνες στον ελληνικό χώρο, βλ. το τεύχος του περιοδικού Τετράδια Μουσειολογίας, αρ. 6.

3. Για τον συνδυασμό των παραμέτρων αυτών στις έρευνες κοινού, βλ. J. H. Falk, Museum News 77, αρ. 2, 1998, 38-43. J. H. Falk, D. G. Holland, L. D. Dierking, A Study of Visitor Expectations and their Effect on Visitation, Mysetic Seaport Museum (1992), J. Falk, T. Moussouri, D.

«Ωραία όλα αυτά, αλλά και που με ρωτάτε, τι θα γίνει; Αφού τίποτα δεν γίνεται στο τέλος.

Θα κλειστούν και τα ερωτηματολόγιά σου σε ένα συρτάρι, όπως γέμισαν και οι αποθήκες του Μουσείου με σαβούρες.

Γιατί τα καλά ή τα έχουν άλλοι ή τα έχουν κλέψει» Κάτοικος της Θεσσαλονίκης, 2007


σπάθεια αποτέλεσε φυσική συνέπεια, τόσο της πρό-σφατης ανακαίνισης του Μουσείου σε επίπεδο κτη-ριακών εγκαταστάσεων και φιλοσοφίας των μόνιμων συλλογών του4, όσο και της πολιτικής που ακολου-θεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα των πολιτιστι-κών δράσεων5. Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων ελπίζουμε ότι θα συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός marketing plan για το ΑΜΘ, αλλά και σε ένα νέο σχεδιασμό των δράσεών του και της προβολής τους, που θα λαμβά-νει υπόψη του τις απαντήσεις όλων όσων συμμετεί-χαν στην έρευνα: τόσο αυτών που ήδη γνωρίζουν ή έχουν επισκεφθεί το Μουσείο, όσο και εκείνων που δεν το έχουν επισκεφθεί ποτέ6.

Λίγα λόγια για τη μέθοδο

Στην έρευνα συμμετείχαν, συμπληρώνοντας και επι-στρέφοντας τελικά τα ερωτηματολόγια, χίλια πέντε άτομα (1005). Ακολουθήθηκε η μέθοδος της στρω-ματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας. Για την επιλογή του δείγματος έγινε προσπάθεια να συμπεριληφθούν σε αυτό άτομα από κάθε γειτο-νιά της Θεσσαλονίκης (Εικ. 1), κάθε ηλικίας (μοιρα-σμένοι σε τρεις ομάδες: 18-34 ετών, 35-64, και άνω των 65), (Εικ. 2), κάθε μορφωτικού επιπέδου (από-φοιτοι δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου, φοιτητές ΑΕΙ-ΤΕΙ, πτυχιούχοι, κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτο-ρικού), (Εικ. 3), οικογενειακής κατάστασης (άγαμοι, έγγαμοι, με παιδιά), (Εικ. 4), επαγγελματικής απα-σχόλησης, αλλά και οικονομικής κατάστασης, όπως την κρίνουν οι ίδιοι οι ερωτηθέντες («πολύ καλή», «ικανοποιητική», «μέτρια», «δυσμενή»), (Εικ. 5), ού-

Coulson, Curator 41, 2, 1998, 107-120, R. Prentice, A. Davies, A. Beeho, Museum Management and Curatorship 16, αρ. 1, 1997, 45-70. Η μελέ-τη, ωστόσο, που επηρέασε καταλυτικά τις έρευνες κοινού, αλλά και τις ερμηνευτικές και επικοινωνιακές στρατηγικές των επαγγελματιών που εργάζονται σε ιστορικά και αρχαιολογικά μουσεία ήταν αυτή του βρε-τανού μουσειολόγου N. Merriman, Beyond the glass case: The Past, the Heritage and the Public (1991).

4. Βλ. Δ. Γραμμένος, Αρχαιολογία και Τέχνες 102, 2007, 73-62.5. Π. Αδάμ-Βελένη, «Ένα μουσείο, μια εμπειρία, μια ανάμνηση. Βι-

ωματικά διαδραστικά γεγονότα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλο-νίκης», στο Μουσειολογία, Μουσειολόγοι, Μουσεία: Συνεργαζόμαστε για τη Θεσσαλονίκη, Πρακτικά της ομώνυμης ημερίδας, Θεσσαλονίκη, 2007 (υπό έκδοση).

6. Η έρευνα σχεδιάστηκε από την Ε. Σολομών, αρχαιολόγο-μουσειολόγο του ΑΜΘ, με την υποστήριξη της διευθύντριας του Μου-σείου, Π. Αδάμ-Βελένη. Τίποτε, όμως, από όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια δεν θα είχε γίνει δίχως την παρουσία των νεαρών ψυχολόγων Στ. Βαρσάκη και Ιφ. Καραγκούνη, εργαζόμενων στο ΑΜΘ με το πρό-γραμμα stage, οι οποίες, από τον Μάιο του 2007 έως τον Ιανουάριο του 2008, μοίρασαν 3.700 ερωτηματολόγια, μίλησαν με εκατοντάδες αν-θρώπους και παρήγαγαν τους σχετικούς στατιστικούς πίνακες.

Εικ. 1. Τόπος κατοικίας συμμετεχόντων.

Εικ. 2. Διάκριση δείγματος ανά ηλικιακή ομάδα.

Εικ. 3. Μορφωτικό επίπεδο συμμετεχόντων.

Εικ. 4. Οικογενειακή κατάσταση δείγματος.

24,6%24,8%

13,8%9% 3,4% 24,5%

ΚέντροΑνατολική ΘεσσαλονίκηΔυτική Θεσσαλονίκη

ΠερίχωραΆλλη πόληΔεν διευκρινίστηκε

65<[5,5%]

35-64[40,6%]

18-34[51,2%]

18>[2,7%]

60

50

40

30

20

10

0Ποσο

στό %

25%

16%

10%2% 1% 3%

4%

39%

Πτυχιούχοι ΑΕΙ-ΤΕΙΚάτοχοι ΜεταπτυχιακούΚάτοχοι ΔιδακτορικούΔεν διευκρινίστηκε

Απόφοιτοι ΔημοτικούΑπόφοιτοι ΓυμνασίουΑπόφοιτοι ΛυκείουΦοιτητές/-τριες

Με παιδιάΔεν διευκρινίστηκε

ΑνύπαντροιΠαντρεμένοι

11,8%

34,4%51,2% 2,5%

209ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΟΣΔΟΚΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥΣ;

τως ώστε στο δείγμα να αντιπροσωπεύονται τα γενι-κότερα χαρακτηριστικά του πληθυσμού. Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου δεν υπερέ-βαινε τα 15 λεπτά, και ο έλεγχος της καταλληλότητάς του πραγματοποιήθηκε αρχικά σε δείγμα 30 ατόμων. Ερωτηματολόγια δόθηκαν στα πανεπιστήμια, σε φροντιστήρια (ξένων γλωσσών, κέντρα εκμάθη-σης πληροφορικής κλπ.), βιβλιοθήκες, πολιτιστικούς συλλόγους, ωδεία, δήμους, ΚΕΠ, σε καταστήματα, ιδιωτικές εταιρίες, τράπεζες, φαρμακεία, κομμωτή-ρια, σε ΚΑΠΗ, νοσοκομεία, παιδικούς και βρεφονη-πιακούς σταθμούς, σε καφέ, ζαχαροπλαστεία, καθώς και στο αεροδρόμιο. Για να εξεταστούν οι υποθέσεις της έρευνας και να γίνουν οι απαραίτητες συσχετίσεις, οι πληροφορί-ες κωδικοποιήθηκαν και καταχωρήθηκαν στο Στατι-στικό Πρόγραμμα SPSS, έκδοση 15.

Τί ρωτήσαμε τον κόσμο;

Οι ερωτήσεις –όπως και τα δεδομένα που συλλέξα-με– ομαδοποιούνται και αναλύονται σε τρεις κατηγο-ρίες: η πρώτη αφορά την επισκεψιμότητα στο Μου-σείο και τις εκδηλώσεις ή τις εκθέσεις που οι ερωτη-θέντες έχουν παρακολουθήσει στο ΑΜΘ κατά και-ρούς, η δεύτερη περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με την επαφή του κόσμου με το Μουσείο, δηλαδή τί γνω-ρίζει και αν, πόσο και πώς ενημερώνεται, και, τέλος, στην τρίτη κατηγορία παρουσιάζονται οι προτιμή-σεις του δείγματος, όσον αφορά εκδηλώσεις και υπη-ρεσίες που θα ήθελαν να τους παρέχονται. Το ερω-τηματολόγιο περιλαμβάνει ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου, όπως, επίσης, και πολλαπλής επιλο-γής, ενώ στο τελευταίο μέρος συλλέγονται, πάντοτε ανώνυμα, τα δημογραφικά στοιχεία του πληροφορη-τή και τυχόν άλλα σχόλιά του. Έτσι, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων έχει επι-σκεφτεί το Μουσείο κάποια στιγμή στο παρελθόν σε ποσοστό 72,8% (Εικ. 6) Από αυτούς, το 11,2% ήρ-

θαν μόνοι τους, το 26,9% με κάποια παρέα (π.χ. οι-κογένεια, σύντροφο ή φίλους), 7,8% ήρθε με κάποιο γκρουπ (πολιτιστικό σύλλογο, αθλητικό σύλλογο, ΚΑΠΗ, τουριστικό γκρουπ κλπ.), 8,2% συνόδευσαν τα παιδιά τους στο Μουσείο και επί τη ευκαιρία το επισκέφθηκαν, 36,2% το επισκέφθηκαν ως μαθητές και ένα ποσοστό 2,2% θεωρούν εαυτούς τακτικούς επισκέπτες (Εικ. 7). Το υπόλοιπο των ερωτηθέντων (27,2%), που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ το Μουσείο, κατά βάση θέλει να έρθει, αλλά δεν έτυχε μέχρι στιγμής (61,6%), 11,7% δεν έχει χρόνο να έρθει, 5,9% δεν ξέρει πού βρίσκεται ακριβώς το ΑΜΘ, και ένα 11% έχει τελείως διαφορε-τικά ενδιαφέροντα. Μόλις ένα 26,3% των ερωτηθέντων έχει πάει σε άλλα μουσεία της Θεσσαλονίκης, με τη συντριπτική πλειοψηφία να έχει επισκεφθεί το Μουσείο Βυζαντι-νού Πολιτισμού (65,7%) και οι υπόλοιποι να μοιράζο-νται στα άλλα μουσεία της πόλης. Ο βασικός λόγος επίσκεψης στο ΑΜΘ (Εικ. 8) ήταν η επιθυμία των συμμετεχόντων στην έρευνα να μάθουν κάτι παραπάνω για την αρχαιοελληνική ιστο-ρία του τόπου που ζουν και κατάγονται (58%) και, σε μικρότερο ποσοστό (16,9%), επειδή υποχρεώθη-καν (συνήθως ως μαθητές), επειδή ήθελαν να κάνουν

Εικ. 5. Οικονομική κατάσταση δείγματος. Εικ. 6. Επισκεψιμότητα στο ΑΜΘ.

Εικ. 7. Τρόπος επίσκεψης στο ΑΜΘ (%).

Δυσμενής3,2%

Μέτρια36%

Ικανοποιητική50,3%

0

10

20

30

40

50

60

Πολύ καλή10,4%

Ποσο

στό %

Επισκέπτες Μη επισκέπτες

72,8%27,2%

05

10152025303540

Συνοδεία παιδιώνΜαθητέςΤακτικοί

Μόνος/-ηΦίλοι/συγγενείςGroup

Τρόποι

11,28,27,8

2,2

26,9

36,2

Ποσο

στό %


η δραματοποιημένη παρουσίαση της σημασίας κά-ποιων εκθεμάτων με σκοπό την πιο γλαφυρή κατα-νόηση της χρήσης τους (30,1%), και η διοργάνωση σεμιναρίων (20,5%), κυρίως ζωγραφικής, γλυπτικής, ιστορίας της τέχνης γενικά ή αρχαίας τέχνης ειδικά, καθώς και φωτογραφίας ή συντήρησης, συγκεντρώ-νουν το ενδιαφέρον του κοινού.

3,8%5,7%8,6%

16,9%58%

ΕπιμορφωτικόςΨυχαγωγικός

Παρακολούθησηεκδήλωσης

Με υποχρέωσανΕπαγγελματικός

Εικ. 8. Λόγος επίσκεψης στο ΑΜΘ.

Εικ. 9. Προσδοκίες εκδηλώσεων ΑΜΘ.

Εικ. 10. Κατανομή (%) προτίμησης για περιοδικές εκθέσεις.

Εικ. 11. Κατανομή προτίμησης περιοδικών εκθέσεων ευρύτερου περι-εχομένου.

36,4%28,9%

83,4%

20,5%

30,1%

60,8%56,1% 53,9% 53,5%

72,8%

0

20

40

60

80

10

30

50

70

90

ΟμιλίεςΜουσικές εκδηλώσειςΠεριηγήσειςΠεριοδικές εκθέσειςΣεμινάριαΘεατρική αναπαράσταση

Κινηματογράφος-ΘέατροΠολυαισθητηριακές εμπειρίεςΕκδρομέςΕκπαιδευτικάπρογράμματα

Εκδηλώσεις

Ποσο

στό %

16,2%8,7% 0,4% 16,2%

58,5%

ΑρχαιολογικέςΕυρύτερουπεριεχομένου

Και τα δύοΚαμίαΔεν διευκρινίστηκε

Εκθέσεις

26% 24,7%

20%

24,1% 24,9%

15%

10%

0

510

15

20

2530

Μοντέρνας τέχνηςΙστορικέςΛαογραφικέςΖωγραφικής

ΦωτογραφίαςΓλυπτικήςΕνδυματολογίας

Ποσο

στό %

κάτι διαφορετικό (8,6%), λόγω επαγγέλματος (5,7%) ή για να παρακολουθήσουν μία εκδήλωση (3,8%). Οι εκδηλώσεις που φαίνεται να προκάλεσαν περισ-σότερο το ενδιαφέρον ήταν η έναρξη της έκθεσης της πρώτης Biennale (12,5%) και η Νύχτα Μουσεί-ων 2007 (25%), ενώ ένα 12,5% ήρθε για να παρακο-λουθήσει κάποια διάλεξη. Επίσης, ένα 6,7% έχει έρθει να δει κάποια περιοδική έκθεση, κυρίως την Biennale (40,7%) και τα εκθέματα της Βεργίνας (25%). Μία πολύ σημαντική πληροφορία που προέκυψε είναι ότι μόλις το 34,2% των ερωτηθέντων γνώριζε για την επανέκθεση που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμ-βριο του 2006. Από αυτούς, οι περισσότεροι (77,7%) είχαν έρθει στο Μουσείο πριν την ανακαίνισή του, επομένως δεν έχουν δει από κοντά την καινούργια μορφή του. Μία άλλη βασική πληροφορία αφορά το 44,9% των ερωτηθέντων, το οποίο δεν έχει καμία ενημέρω-ση για τις εκδηλώσεις του ΑΜΘ. Κύριες πηγές ενη-μέρωσης συνιστούν οι αφίσες (24,4%), τα Μέσα Μα-ζικής Ενημέρωσης (20,9%), οι φίλοι και οι συγγε-νείς (16,5%), και, σε μικρότερο ποσοστό, το internet (9,3%). Σημαντικό και αισιόδοξο στοιχείο είναι το γεγο-νός ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες (88,7%), αφού ενημερώθηκαν από τους ερευνητές, θέλουν πλέον να έρχονται σε κάποιες εκδηλώσεις και να πληροφορού-νται για αυτές, ενώ ένα 74,7% θεωρεί ισχυρό κίνητρο την ελεύθερη είσοδο, τόσο στις εκδηλώσεις όσο και στην ίδια τη μόνιμη έκθεση, κάποιες ημέρες του χρό-νου. Αξιοπρόσεκτη είναι η επιθυμία των υποκειμένων να παρακολουθήσουν προβολές ταινιών ή παραστά-σεων στον χώρο του Μουσείου (60,8%), και μάλιστα ιστορικού περιεχομένου, υποδηλώνοντας έτσι την προτίμηση για δράσεις που συνδέονται με τον χαρα-κτήρα του χώρου. Επίσης, ο εμπλουτισμός της περιή-γησης με ερεθίσματα που γίνονται αντιληπτά όχι μό-νο με την όραση, αλλά και άλλες αισθήσεις (56,1%),

211ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΟΣΔΟΚΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥΣ;

πτουν την επίσκεψη στο ΑΜΘ σε οποιαδήποτε στιγ-μή της ζωής των συμμετεχόντων (κάποιοι από αυτούς το επισκέφθηκαν ως μαθητές πριν πολλά χρόνια) και οπωσδήποτε αφορούν μόνο το κοινό της Θεσσαλονί-κης και όχι το σύνολο των επισκεπτών, οι οποίοι προ-έρχονται από κάθε γωνιά της χώρας και του εξωτερι-κού. Έτσι, μεταξύ των κατοίκων της πόλης που έχουν επισκεφθεί το Μουσείο και συμμετείχαν στην έρευ-νά μας, οι άνδρες καλύπτουν το 36,7% και οι γυναί-κες το 62,6% (Εικ. 13) Από αυτούς, το 48,1% ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 18-34, και το 42,5% στην ηλικι-ακή ομάδα 35-64. Μόνο το 5,2% των ερωτηθέντων επισκεπτών είναι άνω των 65 ετών (Εικ. 14). Όσον αφορά τη μόρφωσή τους (Εικ. 15), το 2,3% έχει τελειώσει το δημοτικό, το 3,6% το γυμνάσιο και

Ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες είναι οι μουσικές εκ-δηλώσεις (28,9%). Για τον συγκεκριμένο χώρο του ΑΜΘ προτιμάται η κλασική (23,2%) ή η έντεχνη ελ-ληνική (22,6%) μουσική, και, σε μικρότερο ποσοστό, προτάθηκαν μουσικές εκδηλώσεις με αρχαιοελληνι-κή (12,6%), rock (11,9%), jazz (11,6%) και βυζαντι-νή (2,8%) μουσική. Τέλος, ως βασικές και επιθυμητές αξιολογήθηκαν εκδηλώσεις που έχουν να κάνουν με εναλλακτικά προγράμματα στον χώρο του Μουσείου ή οργανωμένα από αυτό σε άλλους χώρους, όπως τα εκπαιδευτικά προγράμματα (53,5%) και οι εκδρομές σε αρχαιολογικούς χώρους (53,9%). Σημαντικές είναι οι προτάσεις των συμμετεχό-ντων, όσον αφορά κάποιες υπηρεσίες του Μουσείου, οι οποίες διευκολύνουν και κάνουν πιο ευχάριστη την επίσκεψη σε αυτό (Εικ. 12). Έτσι, μεγάλο ποσοστό του δείγματος (63,6%) επιθυμεί την ύπαρξη και δι-ανομή βιβλίων, φυλλαδίων και οδηγών, έντυπων και ηλεκτρονικών (CD και DVD), τη χρήση πολυμέσων στην έκθ�

Επόμενη στάση: «Μουσείο». Το Αρχαιολογικό ... › samples ›...

Documents