ΑΒΡΑΒΕΙΟ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

2014-2015

Ο σύγχρονος κόσμος διαρθρώνεται, ομοιάζοντας εφιαλτικά με οιδιπόδειο σύμπλεγμα: Ο άνθρωπος έχει από καιρό «δολοφονήσει» τον Θεό πατέρα με τις μηδενιστικές του τάσεις, ασελγεί χωρίς αιδώ στη μητέρα φύση και αντικρίζει έντρομος τις Ερινύες να τον

κυκλώνουν. Η τραγικότητα της εποχής μας απαντάται στο γεγονός ότι η τίσις που θα επαναφέρει την ισορροπία δεν θα έρθει αυτή τη φορά από το χέρι κάποιου τιμωρού θεού, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος ακούσια ήδη αυτοτιμωρείται μέσα από τις πράξεις του.

Απαραίτητη προϋπόθεση για διέξοδο της ανθρωπότητας από την τραγωδία που άθελά της σκηνοθετεί, αποτελεί η στροφή στις πανανθρώπινες αξίες, στα ιδανικά που την κράτησαν μέχρι σήμερα ζωντανή. Και τι άλλο συνιστά την πε-μπτουσία των αξιών αυτών, παρά ο ελληνικός πολιτισμός, η τεράστια κληρονο-μιά που η αρχαία Ελλάδα δώρισε στην ανθρωπότητα; Δεν είναι άλλωστε τυχαία τα λόγια του Γκαίτε πως: «Η Ελλάδα είναι για την ανθρωπότητα ότι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο».

Για να εξετάσουμε, όμως, διεξοδικότερα τη σύνδεση του ελληνικού πολιτισμού με τις πανανθρώπινες αξίες, θα πρέπει καταρχάς να εστιάσουμε στις επί μέρους έννοιες. Τι αποκαλούμε λοιπόν ελληνικό πολιτισμό; Πρόκειται για οποιοδήποτε πνευματικό, καλλιτεχνικό, γλωσσικό, ακόμα και πολιτικό ή κοινωνικό δημιούρ-γημα που διαπνέεται από ελληνικότητα, που σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη «δεν είναι παρά ένας τρόπος να βλέπεις και να αισθάνεσαι τα πράγματα». Είναι ο ελληνικός πολιτισμός το ρεύμα ιδεών και δημιουργημάτων που πηγάζει από τα βάθη του χρόνου και ξεδιψά την ανθρωπότητα μέχρι τις μέρες μας, συνεχίζο-ντας τη ροή του στο μέλλον.

Τεράστια η συμβολή του πολιτισμού αυτού σε αναρίθμητους τομείς, και πρώτα απ’ όλα στον πνευματικό. Στην αρχαία Ελλάδα αναπτύχθη-καν ο ορθολογισμός και η φιλοσοφική σκέψη, η ανάγκη για συνεχή διεύρυνση της γνώσης. Και κυρίως, εκεί γεννήθηκε ο ανθρωπισμός, εκεί τέθηκε ο άνθρωπος ως το επίκεντρο της πνευματικής αναζήτησης, αποκτώντας πια όχι μόνο τη βιο-λογική, αλλά και την πνευματική υπόσταση της έννοιας Άν-θρωπος, το ον που κοιτάζει ψηλά, που ατενίζει τον ουρανό.

Μαρία Κωνσταντίνου,

Παγκύπριον Γυμνάσιον,

Λευκωσία

Απτά δημιουργήματα του ελληνικού πολιτισμού, τα επιτεύγματα της ελληνικής τέχνης και των γραμμάτων. Η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας, χωρίς να είναι στομ-φώδης ή εγωκεντρική, αλλά συλλαμβάνοντας το κάλλος με ρεαλισμό και απλό-τητα, επιτυγχάνει να συγκινεί το κοινό και να μεταφέρει μηνύματα διαχρονικά. Η αρχαία τραγωδία και κωμωδία, τα κορυφαία, ίσως, γλωσσικά δημιουργήματα του Ελληνισμού, τεχνηέντως συνδυάζουν την τέρψη του θεατή με την πνευμα-τική και ηθική του καλλιέργεια και τον οδηγούν στην κάθαρση. Επιπρόσθετα, η επιβίωση και μόνο αυτούσιας της ελληνικής γλώσσας, που αποτέλεσε το πλαί-σιο όπου αναπτύχθηκαν η φιλοσοφία και η επιστήμη, αποτελεί απόδειξη της ουσιαστικότητας του ελληνικού πολιτισμού.

Όλα τα θαύματα που το ελληνικό πνεύμα πραγματοποίησε στην πορεία του είναι αδύνατο να αναφερθούν, δεν θα μπορούσαμε, όμως, να παραλείψουμε τις ύψιστες αξίες που η Ελλάδα κληροδότησε στον κόσμο: τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Το δημοκρατικό καθεστώς, που θεσπίστηκε από τους Έλληνες, όχι μόνο ως πολίτευμα, αλλά και ως τρόπος ζωής, εγγυήθηκε την πολιτική αλλά και προσωπική ελευθερία των πολιτών, την ισότητα και την ισονομία, αλλά και τους έθεσε προ των ευθυνών τους απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και επέβαλε τη συμμετοχή στα κοινά. Χαρακτηριστικά τα λόγια από τον Επιτάφιο του Περικλή: «τόν μηδέν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα ἀλλ’ ἀχρεῖον νομίζομεν».

Έχοντας, λοιπόν, ορίσει τη φυσιογνωμία του ελληνικού πολιτισμού, επιστρέ-φουμε στις πανανθρώπινες αξίες, που δεν αποτελούν μόνο έννοια αλληλένδε-τη με τον πρώτο, αλλά ουσιαστικά μια προέκτασή του στον σύγχρονο κόσμο. Και αυτό γιατί άπαντα τα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά μια επιτυχημένη, αναντίλεκτα, προσπάθεια έκφρασης και δι-άδοσης των ιδεών και των αξιών, οι οποίες αποκαλούνται σήμερα πανανθρώ-πινες.

Οι αρχές αυτές είναι όσες επιζώντας στον χρόνο υπερβαίνουν τα εθνικά σύνο-ρα και έρχονται αρωγοί στην υπερπήδηση κάθε εμποδίου και στην κατάκτηση της ουσιαστικής ευδαιμονίας. Και αφού, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, «εὔδαι-μον τὸ ἐλεύθερον καὶ ἐλεύθερον τὸ εὔψυχον», ως υψηλότερη όλων των αξιών ανάγεται η ελευθερία, που προϋποθέτοντας «αρετήν και τόλμην», αποτελεί το πολυτιμότερο δώρο για τα άτομα και τους λαούς που την κερδίζουν. Επικύρωση της ελευθερίας στον σύγχρονο, πολιτικά οργανωμένο βίο αποτελεί το δημο-κρατικό πολίτευμα. Η δημοκρατία, ο διάλογος, η δικαιοσύνη είναι οι βάσεις για την ίση συμβίωση των ανθρώπων, οι αξίες για τις οποίες ο καθένας αξίζει να αγωνίζεται.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ

Ακόμα, εφιαλτική θα ήταν η εικόνα του κόσμου μας δίχως τις ηθικές και κοινω-νικές αρετές, τη φιλία, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την αποδοχή. Σήμερα που η ανθρωπότητα όλο και περισσότερο πράττει σύμφωνα με τον «νόμο της ζούγκλας», τα λόγια του Μενάνδρου «Ὡς χαρίεν ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ. ὡς χαρίεν ἐστί ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ.» και του Ευριπίδη «οὐκ ἔστιν ἀρετῆς κτῆμα τιμιώτερον» ηχούν πιο ουσιώδη από ποτέ.

Η άρρηκτη, λοιπόν, σχέση του ελληνικού πολιτισμού και των αξιών που επι-βάλλεται αλλά και χρειάζεται να διακατέχουν την ανθρωπότητα είναι ξεκάθαρα εμφανής. Ο ελληνικός πολιτισμός πρώτος αντιλήφθηκε, εκτίμησε και ανέπτυξε τις αξίες αυτές, τις κατέστησε τρόπο ζωής και πάσχισε να τις μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενεές. Τις σμίλεψε στα μαρμάρινα βλέμματα των κούρων και των κόρων και στις περίτεχνες μετώπες, τις τραγούδησε στη λύρα με τους αρ-χαιοελληνικούς τρόπους, τις φύλαξε στα λόγια και τα έργα των τραγικών ηρώων και πάνω απ’ όλα τις δίδαξε έμπρακτα σε κάθε νέα γενιά. Χάρη στον πολι-τισμό αυτό απέκτησε ολόκληρος ο κόσμος όψη ανθρώπινη και μπόρεσαν οι λαοί όπου γης να αντικρύσουν με σοφία όχι μόνο τον κόσμο γύρω τους, αλλά, κυρίως, τον κόσμο μέσα τους και στηριζόμενοι στο αδιάσειστο αυτό θεμέλιο να αναπτυχθούν και να προοδεύσουν σε ποικίλους τομείς.

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως η μετάδοση των αξιών μέσω του ελλη-νικού πολιτισμού αποτελεί τετελεσμένο γεγονός, καθώς αυτές έχουν από καιρό καταστεί οικουμενικές. Πού έγκειται, λοιπόν, η διαχρονικότητα της σχέσης ελλη-νικού πολιτισμού και αξιών; Σίγουρα, όχι πια στον Παρθενώνα και τα αρχαιο-ελληνικά συγγράμματα, που χωρίς καθόλου να υποτιμάται η τεράστια αξία τους, δεν είναι πλέον σε θέση να σώσουν τον Ελληνισμό και πόσο μάλλον ολόκληρο τον κόσμο από το σύγχρονο αδιέξοδο. Τι απέμεινε, λοιπόν, από την τεράστια εκείνη κληρονομιά, για να βοηθήσει τον μπερδεμένο σύγχρονο άνθρωπο στον απελπισμένο αγώνα επιβίωσης που επιβάλλει η χαώδης πραγματικότητα; Η απάντηση στο κρίσιμο αυτό ερώτημα, το ανεξάντλητο δώρο των Ελλήνων προς τον κάθε εποχής άνθρωπο που αγωνίζεται, δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αγωνι-στικό πνεύμα, η συνεχής εγρήγορση και το πάθος για ζωή. Και είναι πραγματικά ιδιαίτερα ανακουφιστικό να γνωρίζει κανείς πως μπροστά στις ίδιες δυσκολίες, στα ίδια φαινομενικά δυσεπίλυτα προβλήματα, στάθηκαν απορημένοι και εξίσου απελπισμένοι οι πρόγονοί του, βρήκαν όμως τον τρόπο και τη δύναμη να επι-βιώσουν, γεγονός που αποδεικνύεται από την ίδια την ύπαρξη του ελληνικού έθνους σήμερα, σε πείσμα των καιρών και των συνθηκών. Αυτό λοιπόν που η ανθρωπότητα θα επιστρέφει πάντα στον Ελληνισμό για να αντλήσει, είναι πάνω απ’ όλα η αξία της αγωνιστικότητας, η θριαμβευτική ιαχή: «ἲτε παῖδες Ἑλλήνων!».

Είναι τοις πάσι αποδεκτό πως η χώρα και ευρύτερα το έθνος μας βρίσκο-νται σήμερα σε μια κρίσιμη συγκυρία. Η μακροχρόνια, γεμάτη αγώνες ιστορία μας και η πλούσια πολιτιστική παράδοση αποτελούν φυσικά τεράστια όπλα, η αποτελεσματική όμως αξιοποίησή τους προαπαιτεί βαθιά μελέτη, εξοικείωση και εκτίμησή τους από το λαό και ειδικότερα από τους νέους. Και καθώς «παι-δεία καθάπερ εὐδαίμων χώρα πάντα τ΄ ἀγαθά φέρει», μεγάλο βάρος για τη διαμόρφωση του ηθικού και υπεύθυνου πολίτη, που αξιοποιώντας δημιουργικά τα διδάγματα του ελληνισμού θα αντιμετωπίσει εύστοχα τις σύγχρονες προκλή-σεις και θα αγωνιστεί για τη διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητας και ελευθερίας, επωμίζονται οι φορείς παιδείας.

Ήδη από το λυκαυγές του εικοστού (20ου) αιώνα, ο Αλέξανδρος Παπαδια-μάντης έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου: «Μορφωμένους θέλουμε, όχι εγ-γράμματους!». Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, την ανάγκη ουσιώδους παιδείας στις μέρες μας, που ευδιάκριτα πλέον τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα συνιστούν οι άριστα τεχνικά καταρτισμένοι, που στερούνται όμως ανθρωπιστι-κής παιδείας.

Πρώτος στόχος της εκπαίδευσης, ειδικότερα στο σχολικό πλαίσιο, θα πρέπει να είναι η καλλιέργεια ανθρωπιστικού πνεύματος και η γαλούχηση των νέων με ψυχικές και ηθικές αρετές, χωρίς φυσικά να παραμελείται η επιστημονική κατάρ-τιση που θα εξασφαλίσει επαγγελματική αποκατάσταση και θα συντελέσει στην πρόοδο και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. Παράλληλα, σχολείο και οικογένεια από κοινού οφείλουν να μεριμνήσουν για την εξοικείωση των νέων με τη διαφορετικότητα και το φαινόμενο των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, που επιβάλλονται από την παγκοσμιοποίηση. Από την άλλη πλευρά, είναι κρίσιμο να διδαχθούν οι νέοι, που συχνά εμφανίζουν τάσεις άκριτου μιμητισμού ξενό-φερτων στοιχείων και απόρριψης των παραδοσιακών θεσμών και αξιών, την ανυπέρβλητη σημασία της ιστορικής μνήμης και παράδοσης για τη ζωτική και πνευματική επιβίωση του έθνους στους χαλεπούς καιρούς μας.

Κρίσιμο ρόλο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ελληνικής ιστορίας διαδραμάτισε η Εκ-κλησία, η Ελληνορθόδοξη πίστη που ως φορέας παιδείας αλλά και ως ανεξάρ-τητος, δυναμικός θεσμός αποτέλεσε πάντοτε συνεκτικό στοιχείο και πηγή ψυ-χικής δύναμης για τους Έλληνες στις πιο επικίνδυνες για το έθνος στιγμές της ιστορίας τους. Σήμερα, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες εθνικές και παγκόσμιες προκλήσεις, η Εκκλησία καλείται, δυστυχώς, να αντιμετωπίσει άλλον έναν πρω-τοφανή και έντονα ανασταλτικό παράγοντα: τις μηδενιστικές τάσεις απόρριψης της θρησκείας και την αυτόβουλη απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ

Πρώτο μέλημα, λοιπόν, των θρησκευτικών φορέων θα πρέπει να είναι η ανά-κτηση της εμπιστοσύνης και της βαθιάς, ειλικρινούς πίστης του ανθρώπου στον Θεό. Η Ορθόδοξη πίστη αποτέλεσε πάντοτε αναπόσπαστο κομμάτι του Ελλη-νισμού και η απουσία της θα ισοδυναμούσε με αφαίμαξη της σύγχρονης φυσιο-γνωμίας του έθνους. Έχοντας, λοιπόν, εξασφαλίσει ξανά την άμεση σύνδεση με το ποίμνιό της, η Εκκλησία θα πρέπει να σταθεί για άλλη μια φορά πυξίδα του αποπροσανατολισμένου ιδεολογικά Έλληνα, να συνεχίσει να του υπενθυμίζει από πού προέρχεται και ποιοι θα πρέπει να είναι οι υπό επιδίωξη στόχοι του, να γεμίζει την ψυχή του με καλοσύνη, δύναμη και φως και να τον ενθαρρύνει να πορεύεται με αγάπη για την πατρίδα και τον συνάνθρωπο.

Παράλληλα, και οι υπόλοιποι φορείς παιδείας όπως τα Μ.Μ.Ε., οι πνευματι-κοί άνθρωποι του τόπου και η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να καταστήσουν τη διαμόρφωση ενεργών, υπεύθυνων και ηθικών πολιτών πρώτο στόχο, ώστε να επιτευχθεί η οικονομική και ηθική ανάκαμψη του έθνους.

Ο ιδεατός πολίτης, που θα μπορέσει να αντικρούσει τα «τέρατα» της εποχής και όχι μόνο να οραματιστεί, αλλά και να πληρώσει ένα φωτεινότερο μέλλον, δεν είναι άλλος από τον αρχαίο Έλληνα, τον δημοκρατικό και ηθικό μέχρι τα βάθη της ψυχής του άνθρωπο. Πρόκειται για το άτομο που θα επιτύχει, με την εσωτερική δύναμη, την ευελιξία και τη νοοτροπία «γηράσκω ἀεί διδασκόμενος», που στις μέρες μας αποδίδεται ως δια βίου μάθηση, να υπερβεί τις δυσκολίες που η οικονομική κρίση επιφέρει. Πρόκειται για τον άνθρωπο, ο οποίος, υπερα-σπιζόμενος με σθένος και αγωνιστικότητα την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ισότητα, θα αντισταθεί στο φαινόμενο της «μεταδημοκρατίας», που ορίζεται από τον κοινωνιολόγο Κόλιν Κράουτς ως η επικράτηση της εξουσίας των Μ.Μ.Ε. και ο παραγκωνισμός του πολίτη που ζει με την ψευδαίσθηση πως έχει λόγο στη διακυβέρνηση. Πρόκειται για το άτομο που, αντικρίζοντας τον άνθρωπο ως άνθρωπο, θα καταπολεμήσει κάθε φαινόμενο ρατσιστικής ή αντικοινωνικής συ-μπεριφοράς. Πρόκειται για τον άνθρωπο που θα πάρει επιτέλους την απόφαση να χρησιμοποιήσει μπογιές πολύχρωμες κι όχι γκρίζες, για τη δημιουργία του νέου κόσμου!

Αυτόν τον άνθρωπο, λοιπόν, θα πρέπει να έχει κατά νου η Παιδεία, όταν σφυ-ρηλατεί τις προσωπικότητες των μελλοντικών πολιτών της Ελλάδας και της Κύ-πρου, αλλά και των μελλοντικών πολιτών όλου του κόσμου. Μέσω σημαντικών μέτρων εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης του Αναλυτικού Προγράμματος, αλλά και γενικά του εκπαιδευτικού συστήματος, μπορεί να επιτευχθεί η πολύ-τιμη και αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε αναβίωση των αξιών και του ήθους που

διδάσκει ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός. Ακόμα, η δημιουργία υπεύθυνων και ενεργών πολιτών θα μπορούσε να καλλιεργηθεί μέσω σχολικών δραστηριοτή-των, όπως οι μαθητικές εκλογές, η συμμετοχή σε δικοινοτικά ή διεθνή σεμινά-ρια και προγράμματα, οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, η ανάθεση ευθυνών στους μαθητές και η ενθάρρυνσή τους στην καινοτομία, τη δημιουργικότητα και την ανάληψη πρωτοβουλιών. Μεγαλύτερη έμφαση πρέπει να δίνεται, επίσης, στο μάθημα της Πολιτικής Αγωγής, που φέρνει του μαθητές σε πρώτη επαφή με τους θεσμούς διακυβέρνησης και τους γνωστοποιεί τα πολιτικά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.

Λαμβάνοντας τα κατάλληλα ερεθίσματα από το σχολείο, την οικογένεια, τη θρησκευτική ζωή και, γενικά, την κοινωνία όπου ζει, θα μπορέσει ο σύγχρονος νέος «να φτάσει το πόμολο του ήλιου και να ανοίξει την πόρτα στον κόσμο», κατά τον Γιάννη Ρίτσο. Θα μπορέσει πατώντας γερά στο έδαφος, το ποτισμένο με το αίμα, τους αγώνες, το πνεύμα, τις ιδέες, τις αξίες και τις ελπίδες των προ-γόνων του να ατενίσει με αισιοδοξία τον ουρανό, να ατενίσει με αυτοπεποίθηση το μέλλον το δικό του και της πατρίδας του.

«Ομπρός, αδέρφια μου, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ΄ την Ελλάδα.Ομπρός, αδέρφια μου, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!»