بارھویں جماعت کے لیے - haris basimیںھورباعتجما [3]نمبرصفحہ...

وۺرتبیت:وۺرتبیت:دعادۺدعادۺاا

حارث باسمحارث باسمحممد حممد حافظ حافظ

ابروھںیۺامجتعۺےکۺےیلابروھںیۺامجتعۺےکۺےیل

امجتعۺابروھںی ]1[ہحفصۺربمن اردوۺ)الزیم(

([email protected])حافظ حممد حارث باسم دعادۺوۺرتبیت:ۺا

فہرستفہرست

ہحفصۺربمن ونعاؿ ربمنۺامشر

02 ااستنب 00

03 ریثکۺاالاختنیبۺوساالت 01

24 ااعشرۺیکۺرشتاحیت 02

88 اابتقسۺیکۺرشتاحیت 03

111 ومظنںۺےکۺرمزکیۺایخؽ 05

118 اابسؼۺےکۺالخےص 06

127 اردوۺڈراامۺوۺااسفہن۔ااسفہنۺاگنرۺوۺڈرااماکنر 07

146 وساالتۺوۺوجاابت 08

156 رثنۺاگنروںۺیکۺرثنۺاگنریۺرپۺرصبتے 11

175 رعشاءۺیکۺاشرعیۺرپۺرصبتے 12

202 ایصخشتۺاورۺاؿۺےکۺااقلابتۺوۺاطخابت 13

203 رماعجۺوۺاصمدر 14



انتسابانتساب

زعزیؾۺوادلنیۺرتحمنیمۺےکۺانؾ

وھنجںۺےنۺرہۺاسۺلپۺبجۺںیمۺڑلڑھکاای،ۺےھجمۺاہسرادای

اورۺنجۺےکۺنسحۺرتتیبۺاورۺامکؽۺرظنۺےنۺےھجمۺیسکۺاقلبۺایک

…اور…

ااہتنیئۺرتحمؾۺوۺؤمرق

ہلمجۺااسذتہۺرکاؾۺےکۺانؾ

یہۺنجۺیکۺےبۺانپہۺتقفشۺ،ۺےبۺاہبۺتنحمۺاورۺاجاجبۺوحہلصۺازفایئۺ

ےنۺھجمۺاےسیۺانالقئۺلفطۺبتکمۺوکۺیسکۺاقلبۺانبای

----------------------



رثنۺہصح

اینۺاقونؿ

اؿۺیکۺرحتریۺےہ:قبسۺ"اینۺاقونؿ"ۺ .1

اعسدتۺنسحۺوٹنم ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"اینۺاقونؿ"ۺاموخذۺےہ: .2

امگیبتۺےکۺآوسنۺ٭ وٹنمۺےکۺرتہبنیۺااسفےن ٭ منجۺاہکاینںۺ٭

قبسۺ"اینۺاقونؿ"ۺںیمۺاسۺاقونؿۺاکۺذرکۺےہ: .3

1947اقونؿۺدنہۺۺ٭ اقونؿۺآزادیۺاپاتسکؿۺ٭ 1935اقونؿۺدنہۺ ٭

وٹنمۺےنۺاسۺزابؿۺےکۺاشاکہرۺااسفونںۺاکۺاردوۺںیمۺرتہمجۺایک: .4

رویسۺزابؿ ٭ زابؿ ینیچۺ٭ ارگنزییۺزابؿۺ٭

ااسفہنۺاینۺاقونؿۺےکۺاطمقبۺدنہواتسؿۺںیمۺاینۺاقونؿۺاسۺاترخیۺوکۺانذفۺوہانۺاھت: .5

مکیۺامرچۺ٭ مکیۺارپلی ٭ مکیۺرفوریۺ٭

ااسفہنۺاینۺاقونؿۺاکۺرمزکیۺرکدارۺےہ: .6

وگنم ٭ الگبۺ٭ میعنۺرھتپ ٭

اینۺاقونؿۺاکۺقلعتۺاسۺرہشۺےسۺےہ: .7

دیحرۺآابدۺ٭ الوہر ٭ دیلہۺ٭

اردوۺاکۺبسۺےسۺڑباۺرتیقۺدنسپۺااسفہنۺاگنرۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .8

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ اعسدتۺنسحۺوٹنم ٭

ہمسجم

قبسۺ"ہمسجمۺ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ الغؾۺابعس ٭ ریۺادمحڈیٹپۺذنۺ٭

قبسۺ"ہمسجم"ۺاموخذۺےہ: .2

اردوۺااسفہنۺاورۺااسفہنۺاگنر ٭ صصقۺادنہلۺ٭ آبۺایحتۺ٭

الغؾۺابعسۺیکۺرہشتۺیکۺوہجۺےہ: .3

ڈراہمۺاگنریۺ٭ لیثمتۺاگنریۺ٭ ااسفہنۺاگنری ٭

الغؾۺابعسۺےکۺااسفونںۺےکۺےلہپۺومجمےعۺاکۺانؾۺےہ: .4

منجۺاہکاینںۺ٭ آدننی ٭ رفسۺانیمۺ٭



الغؾۺابعسۺوکۺاؿۺےکۺااسفونںۺےکۺاسۺومجمےعۺرپۺآدؾۺیجۺاویارڈۺےسۺونازاۺایگ: .5

اجڑےۺیکۺاچدنین ٭ منجۺاہکاینںۺ٭ آدننیۺ٭

ااسفہنۺ"ہمسجم"ۺںیمۺابداشہۺہمسجمۺےکۺاسۺوضعۺوکۺدصػۺںیمیسۺاہکۺرکاتۺاھت: .6

رہچہۺ٭ اگؽۺ٭ اکؿ ٭

اکۺااسفہنۺےہ؟ہمسجمۺسکۺمسقۺ .7

امسیجۺ٭ العیتم ٭ اتریخیۺ٭

ااسفہنۺہمسجمۺاکۺوموضعۺےہ: .8

رفنتۺ٭ تبحم ٭ زماحۺ٭

ااسفہنۺہمسجمۺںیمۺامہۺرکدارۺےنتکۺںیہ؟ .9

اچرۺ٭ نیت ٭ دوۺ٭

ااسفہنۺہمسجمۺںیمۺہمسجمۺوکۺاؿۺےکۺاہوھتںۺاصقنؿۺاتچنہپۺراہ: .10

ولڈنیۺالغؾۺ٭ ابداشہۺ٭ ہکلم ٭

وچر

قبسۺ"وچر"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

اافشؼۺادمح ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"وچر"ۺاموخذۺےہ: .2

رفسۺانیم٭ۺ وصنمرۺومانہ٭ۺ رینگنۺایخؽ٭ۺ

ااسفہنۺ"وچر"ۺںیمۺاےنپۺاھبیئۺوکۺطخۺاوہنںۺےنۺاھکل: .3

ہلیکشۺاکۺاخودن٭ۺ وچر٭ۺ ہلیکشۺمگیب٭ۺ

ۺرو ےۺاراےنۺےکۺ دعۺدورۺ تعۺزامزۺںاہںۺاداۺیک:ااسفہنۺوچرۺںیمۺوچرۺےن .4

دااتۺدرابر٭ۺ دجسمۺوزریۺاخؿ٭ۺ ابداشیہۺدجسم٭ۺ

وچرۺرو ےۺاراےنۺےکۺ دعۺاانیمطؿۺبلقۺےکۺےئلۺاسۺزبرگۺےکۺزمارۺرپۺایگ: .5

ابابۺرفدیۺجنگۺ٭ۺ وخاہجۺنیعمۺادلنی٭ۺ ابابۺےھلبۺاشہ٭ۺ

ااسفہنۺوچرۺاکۺقلعتۺاسۺرہشۺےسۺےہ: .6

رکایچ٭ۺ الوہر٭ۺ دیلہ٭

ااسفہنۺوچرۺاکۺوموضعۺےہ: .7

ریمضۺیکۺشکمشک٭ۺ رفنت٭ۺ تبحم٭

ر سف مہ

ر "ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1سف مہ

قبسۺ"

نسحۺاظنیمۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ااظتنرۺنیسح ٭



ر "ۺاموخذۺےہ: .2سف مہ

قبسۺ"

منجۺاہکاینں ٭ دنچۺمہۺرصعۺ٭ رفسۺانیمۺ٭

ر ۺںیمۺالوہرۺ .3سف مہ

ےکۺاسۺالعےقۺاکۺذرکۺایکۺایگ:ااسفہنۺ

ربلگگۺاٹؤؿۺ٭ امڈؽۺاٹؤؿ ٭ وٹنمۺاپرکۺ٭

ر ۺںیمۺسبۺوکۺسکۺزیچۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگ؟ .4سف مہ

ااسفہنۺ

اگؤںۺ٭ رہشۺ٭ زدنیگ ٭

اردوۺادبۺںیمۺالعیتمۺااسفہنۺاگنریۺاکۺابینۺاؿۺوکۺاھجمسۺاجاتۺےہ: .5

ااظتنرۺنیسح ٭ اافشؼۺادمحۺ٭ رمزاۺادبیۺ٭

رۺنیسحۺےکۺااسفونںۺاکۺامہۺوموضعۺےہ:ااظتن .6

ایستسۺ٭ ایدۺامیض ٭ زماحۺ٭

ر ۺسکۺونتیعۺاکۺااسفہنۺےہ؟ .7سف مہ

العیتم ٭ زماہیحۺ٭ اتریخیۺ٭

ر ۺاکۺرمزکیۺرکدارۺےہ: .8سف مہ

ااسفہنۺ

اخدلۺ٭ اکیۺونوجاؿ ٭ میعنۺرھتپۺ٭

دبہل

قبسۺ"دبہل"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

الغؾۺرابینۺآرگو ٭ ۺنیسحۺآزاددمحمۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"دبہل"ۺاموخذۺےہ: .2

رفسۺانیمۺ٭ رتیقۺدنسپۺادب ٭ منجۺاہکاینںۺ٭

ااسفہنۺدبہلۺاکۺاردوۺںیمۺرتہمجۺاوہنںۺےنۺایک: .3

الغؾۺابعسۺ٭ خیشۺاایزۺ٭ رسحتۺاکسۺوجنگی ٭

ااسفہنۺدبہلۺںیمۺاتےگنۺواےلۺاکۺانؾۺاھت: .4

بالگ ٭ ریخوۺ٭ وگنمۺ٭

ااسفہنۺدبہلۺںیمۺالگبۺاتےگنۺواےلۺےکۺوھگڑےۺاکۺانؾۺاھت: .5

ی ٭ رباؼۺ٭

ھپ ک

ددلؽۺ٭

ااسفہنۺدبہلۺسکۺاموحؽۺاکۺاکعسۺےہ؟ .6

دیہی ٭ ایسیسۺ٭ رہشیۺۺ٭

الغؾۺرابینۺآرگوۺسکۺزابؿۺےکۺااسفہنۺاگنرۺںیہ؟ .7

اجنپیبۺ٭ دنسیھ ٭ اردوۺ٭

ااسفہنۺدبہلۺاکۺرمزکیۺرکدارۺوکؿۺےہ؟ .8

الگب ٭ ریخوۺ٭ زاخیل٭



ااسفہنۺدبہلۺںیمۺالگبۺیکۺیٹیبۺاکۺانؾۺاھت: .9

الگبۺ٭ ریخوۺ٭ زاخیل٭

آراؾۺوۺوکسؿ

قبسۺ"آراؾۺوۺوکسؿ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ اایتمزۺیلعۺاتج ٭

اایتمزۺیلعۺاتجۺیکۺرہشتۺیکۺوہجۺےہ: .2

اکمہملۺاگنریۺ٭ راہمۺاگنریڈ ٭ ااسفہنۺاگنریۺ٭

اایتمزۺیلعۺاتجۺیکۺرہشتۺیکۺوہجۺانب: .3

وتۃبۺاوصنلحۺ٭ آنگنۺ٭ اانرۺیلک ٭

آراؾۺووکسؿۺسکۺونتیعۺاکۺڈراہمۺےہ؟ .4

اتریخیۺ٭ رڈیاییئۺ٭ کیۺابیب ٭

اایتمزۺیلعۺاتجۺاکۺوہشمرۺرڈیاییئۺرکدارۺےہ: .5

اچچۺنکھچ ٭ امومںۺالمؽۺ٭ اچاچۺریحتۺ٭

رۺاکۺدؽدنمس

قبسۺ"دنمسرۺاکۺدؽ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

ریمزاۺادبی ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"دنمسرۺاکۺدؽ"ۺاموخذۺےہ: .2

آنگنۺ٭ وہلۺاورۺاقنیل ٭ رمأۃۺارعلوسۺ٭

"رحصاءۺونردۺےکۺوطخط"ۺاؿۺاکۺاکرانہمۺےہ: .3

نسحۺاظنیمۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ریمزاۺادبی ٭

ہمۺدنمسرۺاکۺدؽۺاکۺرمزکیۺرکداۺرۺےہ:ڈرا .4

ریھکۺ٭ انسحں ٭ رغصی ۺ٭

ڈراہمۺدنمسرۺاکۺدؽۺسکۺیکۺتبحمۺوکۺااجرگۺرکاتۺےہ؟ .5

دوتسۺ٭ ویبیۺ٭ امں ٭

ڈراہمۺدنمسرۺاکۺدؽۺںیمۺاحرضۺرکدارۺےنتکۺںیہ؟ .6

اپچن ٭ اچرۺ٭ نیتۺ٭

دنمسرۺاکۺدؽۺسکۺونتیعۺاکۺڈراہمۺےہ؟ .7

روامونیۺ٭ رڈیاییئۺ٭ کیۺابیب ٭

ڈراہمۺدنمسرۺاکۺدؽۺےکۺآرخۺسکۺاحدہثۺاکۺذرکۺےہ؟ .8

رٹکفیۺ٭ رٹنی ٭ سبۺ٭



ڈراہمۺدنمسرۺاکۺدؽۺںیمۺوموجدۺیچبۺاکۺانؾۺےہ: .9

رغصی ٭ ارغصیۺ٭ آہنمۺ٭

ریمزاۺادبیۺاکۺالصۺانؾۺےہ: .10

ریمزاۺدمحمۺ٭ ادبیۺاخؿۺ٭ دالورۺیلع ٭

یکۺاجتیعمملسو هيلع هللا ىلصریستۺدمحمی

یکۺاجتیعم"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ:ملسو هيلع هللا ىلصقبسۺ"ریستۺدمحمی .1

دیسۺامیلسؿۺدنوی ٭ دبعۺامیلحلۺرشرۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

یکۺاجتیعم"ۺاموخذۺےہ:ملسو هيلع هللا ىلصقبسۺ"ریستۺدمحمی .2

ذہتبیۺوسناںۺ٭ انبۺاولتقۺ٭ ابطختۺدمراس ٭

ابطختۺدمراسۺںیمۺلکۺےنتکۺےبطخۺںیہ؟ .3

سیبۺ٭ دسۺ٭ آھٹ ٭

اینبدیۺوطرۺرپۺےھت:دیسۺامیلسؿۺدنویۺ .4

اعملۺۺدنی ٭ ڈراہمۺاگنرۺ٭ ااسفہنۺاگنرۺ٭

دیسۺامیلسؿۺدنویۺاکۺالصۺاکرانہمۺےہ: .5

ایدۺراگتفںۺ٭ ملسو هيلع هللا ىلصریستۺایبنل ٭ ریستۺاعہشئۺ٭

دیسۺامیلسؿۺدنویۺےنۺیلبشۺےکۺاسۺاشاکہرۺوکۺاپہیۺلیمکتۺکتۺاچنہپای: .6

ایدۺراگتفںۺ٭ ملسو هيلع هللا ىلصریستۺایبنل ٭ ریستۺاعہشئۺ٭

امیلسؿۺدنویۺںاہںۺدموفؿۺںیہ:ۺدیس .7

االسہیمۺاکجلۺرکایچ ٭ دنوۃۺااملعلءۺ٭ تیبۺادقملسۺ٭

دیسۺامیلسؿۺدنویۺاؿۺےکۺاشرگدںیہ: .8

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ العہمۺیلبشۺامعنین ٭ ومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺ٭

دنوۃۺااملعلءۺںاہںۺواعقۺےہ: .9

دیلہۺ٭ الوہرۺ٭ ؤنھکل ٭

"ۺینتکۺدلجوںۺرپۺلمتشمۺےہ؟ملسو هيلع هللا ىلصاتکبۺ"ریستۺایبنل .10

ھچ ٭ اپچنۺ٭ اچرۺ٭

نسحمۺاکلمل

قبسۺ"نسحمۺاکلمل"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ومولیۺدبعۺاقحل ٭

نسحمۺاکلملۺاکۺالصۺانؾۺاھت: .2

دہمیۺیلعۺاخؿ ٭ دمحمۺنسحمۺ٭ افشءۺاکلملۺ٭



قبسۺ"نسحمۺاکلمل"ۺاموخذۺےہ: .3

ذہتبیۺوسناںۺ٭ انبۺاولتقۺ٭ ۺمہۺرصعدنچ ٭

ابابےئۺاردوۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .4

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ومولیۺدبعۺاقحل ٭

نسحمۺاکلملۺاؿۺےکۺاجنیشنۺےنب: .5

رسۺدیسۺادمحۺاخؿ ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ومولیۺدبعۺاقحلۺ٭

ومولیۺدبعۺاقحلۺںاہںۺدموفؿۺںیہ: .6

ؤنھکلۺ٭ اردوۺاکجلۺرکایچ ٭ ہیمۺاکجلرکایچۺاالسۺ٭

ڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺاہکین

قبسۺ"ڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺاہکین"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رفتحۺاہللۺگیب ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

رفتحۺاہللۺگیبۺاینبدیۺوطرۺرپۺےھت: .2

اشرعۺ٭ اگنراخہکۺ ٭ ااسفہنۺاگنرۺ٭

اشرگدۺےھت:ۺرفتحۺاہللۺگیبۺاؿۺےک .3

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمح ٭

ڈیٹپۺذنریۺادمحۺےنۺاسۺفنصۺیکۺاینبدۺریھک: .4

ڈراہمۺاگنریۺ٭ انوؽۺاگنری ٭ ااسفہنۺاگنریۺ٭

اںیہنۺاردوۺاکۺالہپۺانوؽۺاگنرۺاہکۺاجاتۺےہ: .5

نسحۺاظنیمۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمح ٭ ایمںۺریشبۺادمحۺ٭

الہپۺانوؽۺےہ:ۺاردوۺاک .6

وتۃبۺاوصنلحۺ٭ آنگنۺ٭ رمأۃۺارعلوس ٭

انوؽۺ"انبۺاولتق"ۺاؿۺاکۺاشاکہرۺےہ: .7

نسحۺاظنیمۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمح ٭ ایمںۺریشبۺادمحۺ٭

ومالاندمحمۺیلعۺوجرہ

قبسۺ"ومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

ۺاخؿرسۺدیسۺادمحۺ٭ ردیشۺادمحۺدصیقی ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"ومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہ"ۺاموخذۺےہ: .2

ہ ا ےئۺرگازامہی ٭ج

گن

آنگنۺ٭ اچدنینۺ٭

ہ ا ےئۺرگاںۺامہیۺسکۺونتیعۺیکۺاتکبۺےہ؟ .3ج

گن

اخوکںۺاکۺومجمہع ٭ اشرعیۺاکۺومجمہعۺ٭ ااسفونںۺاکۺومجمہعۺ٭



ومالانۺدمحمۺیلعۺںاہںۺدموفؿۺںیہ: .4

ؤنھکلۺ٭ الوہرۺ٭ تیبۺادقملس ٭

ءۺاکلملۺرموحؾافش

قبسۺ"افشءۺاکلملۺرموحؾ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ اراغۺنسحۺرسحت ٭

قبسۺ"افشءۺاکلملۺرموحؾ"ۺاموخذۺےہ: .2

رمدؾۺددیہ ٭ انبۺوطبہطۺےکۺاعتبقۺںیمۺ٭ داینۺوگؽۺےہۺ٭

افشءۺاکلملۺاکۺالصۺانؾۺاھت: .3

دہمیۺیلعۺاخؿۺ٭ ریقفۺدمحمۺیتشچ ٭ نسحمۺاکلملۺ٭

افشءۺاکلملۺاینبدیۺوطرۺرپۺایکۺےھت؟ .4

اامؾۺدجسمۺ٭ اشرعۺ٭ بیبط ٭

ومولیۺدبعۺاقحل

قبسۺ"ومولیۺدبعۺاقحل"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .5

اشدہۺادمحۺدولہی ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"ومولیۺدبعۺاقحل"ۺاکۺامذخۺےہ: .6

داینۺوگؽۺےہۺ٭ رۺاپراستۺدنمسۺ٭ زبؾۺمہۺوخشۺاسفنں ٭

زبؾۺمہۺوخشۺاسفنںۺسکۺونتیعۺیکۺاتکبۺےہ؟ .7

اخوکںۺاکۺومجمہع ٭ اشرعیۺاکۺومجمہعۺ٭ ااسفونںۺاکۺومجمہعۺ٭

ومولیۺدبعۺاقحلۺاہکںۺدیپاۺوہےئ؟ .8

اہزپ ٭ رکایچۺ٭ دیلہۺ٭

اںیہنۺابابےئۺاردوۺاہکۺاجاتۺےہ: .9

نیسحۺآزادۺدمحمۺ٭ ومولیۺدبعۺاقحل ٭ العہمۺاابقؽۺ٭

ومولیۺدبعۺاقحلۺاسۺراسےلۺےکۺاڈیرٹیۺےھت: .10

دردۺ٭ اسیقۺ٭ اردو ٭ ہ

زعؾۺۺزجؾ

قبسۺ"زعؾۺزجؾ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿ ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

اشلمۺاصنبۺومضمؿ"زعؾۺزجؾ"ۺاہکںۺےسۺاموخذۺےہ؟ .2

ہمۺرعشۺواشرعیدقمۺ٭ صصقۺادنہلۺ٭ اقمالتۺرسۺدیس ٭



رسۺدیسۺےنۺہیۺراسہلۺاجریۺایک: .3

میلعتۺوۺرتتیبۺ٭ ذہتبیۺاالالخؼ ٭ ذہتبیۺااہجلدۺ٭

املسمونںۺےکۺالخػۺارگنزیوںۺیکۺطلغۺیمہفۺدورۺرکےنۺےئلیکۺرسۺدیسۺےنۺہیۺاتکبۺرحتریۺیک: .4

آاثرۺاانصلددیۺ٭ اابسبۺاغبوتۺدنہ ٭ ذہتبیۺاالالخؼۺ٭

ۺاجاتۺےہ:اںیہنۺ"اردوۺاکۺاڈینسیۺ"اہک .5


آاثرۺاانصلددیۺےکۺفنصمۺاکۺانؾۺےہ: .6

العہمۺیلبشۺامعنینۺ٭ رسۺدیسۺادمحۺاخؿ ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

اںیہنۺدجدیۺاردوۺادبۺاکۺابینۺاہکۺاجاتۺےہ: .7

اخؿرسۺدیسۺادمحۺ ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

دیلہۺیکۺامعراتۺاورۺاملعءۺوۺرعشاءۺےکۺابرےۺںیمۺرسۺدیسۺےنۺہیۺاتکبۺرحتریۺیک: .8

اترخیۺونجبرۺ٭ آاثرۺاانصلددی ٭ اابسبۺاغبوتۺدنہۺ٭

ےکۺوجابۺںیمۺرسۺدیسۺےنۺہیۺاتکبۺیھکل:ملسو هيلع هللا ىلص" ومیلۺویمرۺیکۺاتکبۺ"الفئۺآػۺدمحمۺ .9

آاثرۺاانصلددیۺ٭ ابطختۺادمحہی ٭ اابسبۺاغبوتۺدنہۺ٭

میۺ،ۺاے،ۺاوۺاکجلۺیکۺاینبدۺاوہنںۺےنۺریھک:ا .10


اردوۺےکۺاسۺادبیۺوکحلصمۺوقؾۺاہکۺاجاتۺےہ: .11

وخاہجۺریمۺدردۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ رسۺدیسۺادمحۺاخؿ ٭

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺاکۺنسۺدیپاشئۺےہ: .12

٭ 1818 ٭ 1817 ٭

1898

ۺدیسۺادمحۺاخؿۺاہکںۺدیپاۺوہےئ؟رس .13

دیلہ ٭ آرگہۺ٭ ؤنھکلۺ٭

رسۺدیسۺادمحۺیکۺوافتۺوہیئ: .14

٭ 1888 ٭ 1898 ٭

1900

اردوۺاکۺومرثۺایلعۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .15


ذہتبیۺاالالخؼۺایکۺےہ؟ .16

انہمرفسۺ٭ انوؽۺ٭ راسہل ٭

ڑگیلعھۺاوکسؽۺوکۺاکجلۺاکۺدرہجۺاسۺنسۺوسیعیۺںیمۺدایۺایگ: .17



٭ 1875 ٭ 1857 ٭

1878

رسۺدیسۺےنۺاینپۺاسریۺزدنیگۺاکۺاحلصۺاسۺرحتریۺوکۺرقارۺدای: .18

اشانہہمۺاالسؾۺ٭ دسمسۺاحیل ٭ رمأۃۺارعلوسۺ٭

اردوۺںیمۺومضمؿۺاگنریۺیکۺادتباءۺاوہنںۺےنۺیک: .19

رسۺدیسۺادمحۺاخؿ ٭ دبعۺامیلحلۺرشرۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم

قبسۺ"االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺ٭ ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

ومضمؿۺ"االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم"ۺاسۺاتکبۺےسۺاموخذۺےہ: .2

ایلکتۺاحیل ٭ اقمالتۺیلبشۺ٭ اقمالتۺرسۺدیسۺ٭

اردوۺںیمۺوقیمۺاشرعیۺیکۺادتباءۺاوہنںۺےنۺیک: .3

ریظنۺاربکۺآابدیۺ٭ العہمۺاابقؽۺ٭ ااطلػۺنیسحۺاحیلۺ٭

ایداگرۺاغبل،ۺایحتۺدعسیۺاورۺایحتۺاجودیۺاؿۺیکۺاصتفینۺںیہ: .4

احیل ٭ اابقؽۺ٭ اغبلۺ٭

اںیہنۺاردوۺاکۺالہپۺوساحنۺاگنرۺاہکۺاجاتۺےہ: .5

احیل ٭ یلبشۺامعنینۺ٭ نیسحۺآزادۺ٭

دنہۺۺاکۺدعسیۺسکۺوساحنۺاگنرۺوکۺاہکۺاجاتۺےہ؟ .6

یلبشۺ٭ ذنریۺادمحۺ٭ احیل ٭

اںیہنۺاردوۺاکۺالہپۺدیقنتۺاگنرۺ)اقند(اہکۺاجاتۺےہ: .7

احیل ٭ ومولیۺدبعۺاقحلۺ٭ نیسحۺآزادۺ٭

اردوۺیکۺیلہپۺوساحنۺرمعیۺےہ: .8

ودیایحتۺاجۺ٭ ایحتۺدعسی ٭ ایداگرۺاغبلۺ٭

دقمہمۺرعشوۺاشرعیۺاؿۺیکۺفینصتۺےہ: .9

ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭ ومولیۺدبعۺاقحل٭

"ایداگرۺاغبل"ۺایکۺےہ؟ .10

ڈراہمۺ٭ وساحن ٭ ااسفہنۺ٭

دنچۺےحملۺاجسدۺدیحرۺےکۺاسھت

قبسۺ"دنچۺےحملۺاجسدۺدیحرۺےکۺاسھت"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

الصحۺادلنیۺادمح ٭ آزاددمحمۺنیسحۺۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭



قبسۺ"دنچۺےحملۺاجسدۺدیحرۺےکۺاسھت"ۺاکۺامذخۺےہ: .2

داینۺوگؽۺےہۺ٭ استۺدنمسرۺاپرۺ٭ رصریۺاخہم ٭

اجسدۺدیحرۺاینبدیۺوطرۺرپۺےھت: .3

ااسفہنۺاگنر ٭ اشرعۺ٭ ڈراہمۺاگنرۺ٭

اجسدۺدیحرۺاکۺرطزۺرحتریۺالہکاتۺےہ: .4

روامین ٭ امسیجۺ٭ ایسیسۺ٭

حۺادلنیۺادمحۺےکۺاخوکںۺےکۺومجمےعۺاکۺانؾۺےہ:الص .5

دنچۺمہۺرصعۺ٭ رصریۺاخہم ٭ ایدۺراگتفںۺۺ٭

وسیبںیۺدصیۺیکۺادتباءۺںیمۺاسۺادیبۺرحتکیۺےنۺمنجۺایل: .6

روامؿۺدنسپی ٭ ادبۺرباےئۺزدنیگۺ٭ رتیقۺدنسپیۺ٭

اردوۺذرہعیۺمیلعت

قبسۺ"اردوۺذرہعیۺمیلعت"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

ڈارٹکۺدیسۺدبعاہلل ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ذنریۺادمحڈیٹپۺۺ٭

ءۺےکۺآنیئۺ)دوتسر(ۺےکۺاطمقبۺاپاتسکؿۺیکۺوقیمۺزابؿۺےہ:1973 .2

رصػۺاردو ٭ اردوۺاورۺارگنزییۺ٭ اردوۺاورۺاگنبیلۺ٭

اردوۺزابؿۺےکۺافنذۺیکۺایتریۺےکۺےئلۺاپاتسکؿۺںیمۺہیۺادارہۺاقمئۺایکۺایگ: .3

ادارہۺرفوغۺاردوۺزابؿۺ٭ ۺرتیقۺاردوانمجنۺ٭ دتقمرہۺوقیمۺزابؿ ٭

رتیقۺےکۺےئلۺمیلعتۺیکۺزابؿۺوکؿۺیسۺوہینۺاچےئہ؟ .4

العاقیئۺزابؿۺ٭ وقیمۺزابؿ ٭ ارگنزییۺزابؿۺ٭

انعرصۺہسمخۺرپۺیھکلۺیئگۺڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺیکۺاتکبۺاکۺانؾۺےہ: .5

ؽۺکتویلۺےسۺاابق ٭ ویہجۺےسۺدبعۺاقحلۺکتۺ٭ رسۺدیسۺاورۺاؿۺےکۺراقفےئۺاکر٭

اجربۺنبۺایحؿ

قبسۺ"اجربۺنبۺایحؿ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

دیمحۺرکسعی ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

قبسۺ"اجربۺنبۺایحؿ"ۺاکۺامذخۺےہ: .2

داینۺوگؽۺےہۺ٭ استۺدنمسرۺاپرۺ٭ انومرۺاسدسنئاؿ ٭

وشرےۺاکۺزیتابۺ)انرٹئکۺاڈسی(ۺاوہنںۺےنۺایترۺایکۺاھت: .3

اجربۺنبۺایحؿ ٭ آنئۺاٹسنئۺ٭ وبیلعۺانیسۺ٭

اجربۺنبۺایحؿۺےنۺاسسنئۺےکۺاسۺےبعشۺںیمۺاکؾۺایک: .4

ایحایتتۺ٭ ایمیکء ٭ ایعیبطتۺ٭



ملعۺایمیکءۺںیمۺبسۺےسۺرضوریۺےشۺےہ: .5

راٹۺ٭ اشمدہہۺ٭ رجتہب ٭

امیضۺںیمۺوسانۺانبےنۺاکۺرجتہبۺرکےنۺواےلۺالہکےتۺےھت: .6

سوہم ٭ ریہوۺ٭ ایمیکءۺرگۺ٭

دیمحۺرکسعیۺےنۺزایدہۺرتۺاضمنیمۺاسۺوموضعۺرپۺےھکل: .7

روامؿۺ٭ اسسنئ ٭ ایستسۺ٭

وماالصتۺےکۺدجدیۺذراعئ

قبسۺ"وماالصتۺےکۺدجدیۺذراعئ"ۺاؿۺیکۺرحتریۺےہ: .1

ڈارٹکۺظیفحۺارلنمحۺدصیقی ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ڈیٹپۺذنریۺادمحۺ٭

ڈارٹکۺظیفحۺارلنمحۺاسۺتیثیحۺےسۺوہشمرۺںیہ: .2

ڈراہمۺوۺااسفہنۺاگنرۺ٭ ادبیۺاورۺاسسنئۺداؿ ٭ زماحۺاگنرۺ٭

امیضۺںیمۺاغیپؾۺراسینۺاکۺاکؾۺاسۺاجونرۺےسۺایلۺاجاتۺاھت: .3

وبکرت ٭ یلبۺ٭ وھگڑاۺۺ٭

وارئسیلۺانبےنۺںیمۺیلہپۺاکایمیبۺاوہنںۺےنۺاحلصۺیک: .4

ۺ٭ امروکین ٭ اریبلوینۺ٭

ج

ۺ بۺاورۺاہکںۺاقمئۺوہا؟اپاتسکؿۺںیمۺالہپۺرڈیویۺانشیٹس .5

اشپور1936 ٭ اشپور1956 ٭ الوہر1950 ٭

یلیٹۺوفؿۺاوہنںۺےنۺااجیدۺایک: .6

اجربۺنبۺایحؿۺ٭ اریبلوینۺ٭ رگامہۺلیب ٭

آؤبسۺلمۺرکۺوکششۺرکںی

قبسۺ"آؤبسۺلمۺرکۺوکششۺرکںی"ۺےکۺفنصمۺںیہ: .1

ڈارٹکۺدیسۺدبعۺاہللۺ٭ دمحمۺانمظۺاخؿۺامولتیۺ٭ دیمحرکسعیۺ٭

ایشنمتۺےکۺاامعتسؽۺےسۺااسنؿۺاکۺہیۺاظنؾۺابتہۺوہاجاتۺےہ: .2

اظنؾۺسفنتۺ٭ اظنؾۺااضہنؾۺ٭ ااصعیبۺاظنؾ ٭

ڑھپیھپوںۺےکۺرساطؿۺ)رسنیک(ۺاکۺابثعۺےہ: .3

رگسٹیۺونیش ٭ رشابۺونیشۺ٭ زایدہۺآابدیۺ٭

مظن ہصح



دمح

سجۺمظنۺۺںیمۺاہللۺیکۺرعتفیۺیکۺاجےئۺاےسۺاہکۺاجاتۺےہ: .1

زغؽۺ٭ تعنۺ٭ دمح ٭

اصنبۺںیمۺاشلمۺدمحۺےکۺاشرعۺںیہ: .2

ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ ظیفحۺاجدنلرھیۺ٭ رفظۺیلعۺاخؿۺ٭

تعن

یکۺرعتفیۺیکۺاجےئۺاےسۺاہکۺاجاتۺےہ:ملسو هيلع هللا ىلص سجۺمظنۺںیمۺدمحمۺروسؽۺاہللۺ .1

زغؽۺ٭ تعن ٭ دمحۺ٭

اصنبۺںیمۺاشلمۺتعنۺےکۺاشرعۺںیہ: .2

ریظنۺاربکۺآابدیۺ٭ ؿرفظۺیلعۺاخۺ٭ ظیفحۺاجدنلرھی ٭

سکۺوکۺاہک؟ۺوبحمبۺاحبسینظیفحۺاجدنلرھیۺےنۺ .3

اکانئتۺ٭ ملسو هيلع هللا ىلصوضحرۺارکؾۺ ٭ اہللۺاعتیلۺ٭

وبحمبۺاحبسینۺاسۺمظنۺےسۺاموخذۺےہ: .4

دموزجرۺاالسؾۺ٭ وجابۺوکشہۺ٭ اشانہہمۺاالسؾ ٭

ریمۺیقتۺریمر

اردوۺرعشاءۺںیمۺےسۺاںیہنۺدخاےئۺنخسۺاہکۺاجاتۺےہ: .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ۺریمریمۺیقت ٭

رساتجۺارعشلاءۺاؿۺاکۺبقلۺےہ: .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺیقتۺریم ٭ ریمۺدردۺ٭

سکۺاشرعۺےکۺرتہبۺااعشرۺوکۺرتہبۺرتشنۺےسۺریبعتۺایکۺاجاتۺےہ؟ .3

ریمۺیقتۺریم ٭ ریمۺدردۺ٭ ضیفۺادمحۺضیفۺ٭

اشنہشہۺزغؽۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .4

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریم ٭

اشرعۺمغۺےکۺبقلۺےسۺاںیہنۺایدۺایکۺاجاتۺےہ: .5

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺیقتۺریم ٭ ریمۺدردۺ٭

ریمۺیقتۺریمۺاکۺالصۺانؾۺاھت: .6

ریمۺدمحمۺیقت ٭ ریمۺدمحمۺیلعۺ٭ ریمۺدمحمۺدہمیۺ٭

ر وخاہجۺریمۺدرد



واےلۺاشرعۺںیہ:وصتػۺوکۺبسۺےسۺےلہپۺاردوۺاشرعیۺںیمۺالےنۺ .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدرد ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اردوۺزغۺؽۺاکۺالہپۺ"وصیفۺاشرع"ۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .2

ریمۺدرد ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭ العہمۺاابقؽۺ٭

وخاہجۺریمۺدردۺاکۺقلعتۺدنہواتسؿۺےکۺاسۺرہشۺےسۺاھت: .3

دیحرۺآابدۺ٭ ؤنھکلۺ٭ دیلہ ٭

اکۺاامؾۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ:اردوۺاشرعیۺںیمۺوصتػۺ .4

ادسۺاہللۺۺ٭ ریمۺدرد ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اغبل

ریمۺدردۺےکۺوادلۺاکۺانؾۺاھت: .5

انرصۺدنعیلر ٭ رسحتۺوماہینۺ٭ رعیفۺوسداۺ٭

رمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلر

اشرعیۺںیمۺدجتۺرطازیۺاورۺہفسلفۺوکۺاوہنںۺےنۺااجرگۺایک: .1

ادسۺاہللۺاغبل ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

ویحاؿۺرظفیۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .2

احیلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ادسۺاہللۺاغبل ٭

اغبلۺوکۺویحاؿۺرظفیۺسکۺےنۺاہک؟ .3

احیل ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اغبلۺےلہپۺاسۺانؾۺےسۺاشرعیۺایکۺرکےتۺےھت: .4

رظفیۺ٭ ادس ٭ ریمۺ٭

ںیہ:مجنۺادلوہلۺاورۺدریبۺاکلملۺاؿۺےکۺاطخابتۺ .5

العہمۺاابقؽۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ادسۺاہللۺاغبل ٭

اؿۺےکۺدویاؿۺوکۺ"دنہواتسؿۺیکۺااہلیمۺاتکبۺ"اہکۺاجاتۺےہ: .6

ادسۺاہللۺاغبل ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

الہپۺیفسلفۺاشرعۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .7

العہمۺاابقؽۺ٭ ادسۺاہللۺاغبل ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

ومنمۺاخؿۺومنم

ۺسال یکیۺاشرعۺومنمۺاخؿۺومنمۺیکۺوہجۺرہشتۺےہ:اردوۺےک .1

دیصقہۺوگیئۺ٭ تعنۺوگیئۺ٭ زغؽۺوگیئ ٭

اسۺرگنۺںیمۺڈیلھۺوہیئۺےہ:ۺیومنمۺیکۺاشرع .2



مغۺرپیتسۺ٭ رگنۺزغتؽ ٭ رگنۺابشبۺ٭

ومنمۺاخؿۺومنمۺاکۺآابیئۺہشیپۺاھت: .3

بطۺوۺتمکح ٭ تعنصۺاکریۺ٭ زراتعۺ٭

دیپاۺوہےئ:ۺومنمۺاخؿۺومنمۺاسۺرہشۺںیم .4

حیلمۺآابدۺ٭ دیلہ ٭ ؤنھکلۺ٭

زغتؽۺاکۺاشرعۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .5

ارتخۺریشاینۺ٭ ضیفۺادمحۺضیفۺ٭ ومنمۺاخؿۺومنمۺ٭

ومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیل

اردوۺںیمۺوقیمۺاشرعیۺیکۺادتباءۺاوہنںۺےنۺیک: .1

ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

وقیمۺاشرعۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ:اردوۺاکۺالہپۺ .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

احیلۺیکۺبسۺےسۺامہۺمظنۺوکؿۺیسۺےہ؟ .3

رپاانۺوکٹۺ٭ رباستۺیکۺاہبرںیۺ٭ دسمسۺدموزجرۺاالسؾ ٭

احیلۺےنۺدسمسۺدموۺزجرۺاالسؾۺاؿۺےکۺےنہکۺرپۺیھکل: .4

ہللۺاغبلادسۺاۺ٭ ریمۺدردۺ٭ رسۺدیسۺادمحاخؿ ٭

العہمۺاابقؽ

اشرعۺرشمؼۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .1

العہمۺاابقؽ ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

میکحۺاالتمۺاؿۺاکۺبقلۺےہ: .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ العہمۺاابقؽ ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اابقؽۺےنۺڈارٹکٹیۺیکۺڈرگیۺاسۺومضمؿۺںیمۺاحلصۺیک: .3

ارگنزییۺادبۺ٭ ہفسلف ٭ اردوۺادبۺ٭

ابقؽۺےنۺاردوۺےکۺالعوہۺاسۺزابؿۺںیمۺیھبۺاشرعیۺیک:ا .4

رعیبۺ٭ ارگنزییۺ٭ افریس ٭

العہمۺاابقؽۺاکۺالہپۺومجمہعۺۺسالؾۺےہ: .5

ابگنۺدرا ٭ اجودیۺانہمۺ٭ اراغمؿۺاجحزۺ٭

العہمۺاابقؽۺںاہںۺدیپاۺوہےئ: .6

الوہرۺ٭ ایسوکلٹ ٭ لصیفۺآابدۺ٭



ۺوماہینر ومالانۺرسحت

ۺاکۺالصۺانؾۺاھت:رسحتۺوماہین .1

دمحمۺرسحتۺ٭ دیسۺلضفۺانسحل ٭ ریمۺرسحتۺ٭

احیسمےئۺزغؽ/زغؽۺاکۺاحیسمۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ رسحتۺوماہین ٭

نیلۺاؿۺاکۺبقلۺےہ: .3

ر

غ

متل

رسیئۺا

رسحتۺوماہین ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

آربوےئۺزغؽۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .4

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ رسحتۺوماہین ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

رحتکیۺآزادیۺےکۺدوراؿۺسکۺاردوۺاشرعۺےنۺدیقۺابۺتقشمۺیکۺزساۺاکیٹ؟ .5

العہمۺاابقؽۺ٭ ریمۺدردۺ٭ رسحتۺوماہین ٭

دیسۺاالرحارۺاؿۺاکۺبقلۺےہ: .6

رسحتۺوماہین ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

سالؾۺوکۺاہکۺاجاتۺےہ:ۺاردوۺزغؽۺےکۺاایحءۺیکۺاشرعیۺاؿۺےک .7

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ رسحتۺوماہین ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

ضیفۺادمحۺضیفر

ضیفۺاکۺامشرۺنکۺاشرعوںۺںیمۺوہاتۺےہ؟ .1

روامونتیۺدنسپۺ٭ رتیقۺدنسپ ٭ رتعجۺدنسپۺ٭

ننیلۺادیبۺااعنؾۺاپاتسکؿۺےکۺسکۺاردوۺاشرعۺےکۺےصحۺںیمۺآای؟ .2

رگج ٭ ریشبۺدبرۺ٭ ضیفۺادمحۺضیف ٭

"شقنۺرفایدی،دتسۺابص،ۺرسۺوادئۺانیسۺاورۺرمےۺدؽۺرمےۺاسمرف"ۺاؿۺےکۺومجمہعۺاہےئۺسالؾۺںیہ: .3

ضیفۺادمحۺضیف ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

رتیقۺدنسپوںۺاکۺریمرۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .4

رگجۺ٭ ریشبۺدبرۺ٭ ضیفۺادمحۺضیف ٭

ارسارۺدقرت

مظن"ارسارۺدقرت"ۺاؿۺاکۺاشاکہرۺےہ: .1

ریظنۺاربکۺآابدی ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اردوۺاکۺالہپۺوعایمۺایۺوہمجریۺاشرعۺوہےنۺاکۺازعازۺاحلصۺےہ: .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ریظنۺاربکۺآابدی ٭

"سنہۺانہم،ۺیسلفم،ۺاجنبراۺانہم،ۺآدیمۺانہم"ۺےکۺاشرعۺںیہ: .3



ۺاغبلادسۺاہللۺ٭ ریظنۺاربکۺآابدی ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اردوۺاکۺوہۺوکؿۺاسۺاشرعۺےہۺسجۺےنۺزغؽۺےکۺدورۺںیمۺمظنۺیکۺاتیمہۺوۺاافدتیۺاثتبۺیک؟ .4

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ریظنۺاربکۺآابدی ٭

اردوۺزابؿۺاکۺاجنبرہۺاشرعۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .5

ریظنۺاربکۺآابدی ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اربکۺاورۺرغمیبۺمیلعت

ۺاورۺرغمیبۺمیلعت"ۺےکۺاشرعۺںیہ:مظنۺ"اربک .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ اربکۺاہلۺآابدی ٭

اںیہنۺ"اسلؿۺارصعل"ۺاکۺاطخبۺدایۺایگ: .2

اربکۺاہلۺآابدی ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

نشجۺاچیبریگ

مظنۺ"نشجۺاچیبریگۺ"ۺےکۺاشرعۺںیہ: .1

ادمحۺاخؿرسۺدیسۺۺ٭ دمحمۺنیسحۺآزادۺ٭ ااسحؿۺداشن ٭

اںیہنۺاشرعۺۺزمدورۺاہکۺاجاتۺےہ: .2

ااسحؿۺداشن ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

مظنۺنشجۺاچیبریگۺںیمۺسکۺیکۺاشدیۺاکۺہشقنۺاچنیھکۺایگۺےہ؟ .3

اریمۺھٹیسۺ٭ رغبیۺزمدور ٭ ابداشہۺ٭

ااسحؿۺداشنۺےنۺاینپۺوساحنۺرمعیۺاسۺانؾۺےسۺرمبتۺیک: .4

ہ ا ےئۺرکازامۺ٭ اہجؿۺداشن ٭ج

گن

اگیہنۺروزاگرۺ٭ ہی

تسکشۺزدناںۺاکۺوخاب

مظن"تسکشۺزدناںۺاکۺوخاب"ۺاؿۺیکۺمظنۺےہ: .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ وجشۺحیلمۺآابدی ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اشرعۺاالقنبۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .2

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ وجشۺحیلمۺآابدی ٭

اشرعۺابشبۺاؿۺاکۺبقلۺےہ: .3

وجشۺحیلمۺ ٭ ریمۺدرد ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

آابدی

"ہلعشۺوۺمنبش،ۺرحػۺوۺاکحتی،ۺرعشۺوۺرفش"ۺاسۺاشرعۺےکۺومجمہعۺاہےئۺسالؾۺںیہ: .4

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ وجشۺحیلمۺآابدی ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اؿۺیکۺآپۺیتیبۺےہ:‘‘ایدوںۺیکۺابراتۺ’’ .5



ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ وجشۺحیلمۺآابدی ٭

اتباوۺدسیۺےسۺآےنۺواےلۺ

مظنۺ"اوۺدسیۺےسۺآےنۺواےلۺاتب"ۺےکۺاشرعۺںیہ: .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ارتخۺریشاین ٭

ارتخۺریشاینۺیکۺوہجۺرہشتۺےہ: .2

دیصقہۺ٭ مظن ٭ زغؽۺ٭

اںیہنۺاشرعۺروامؿۺاہکۺاجاتۺےہ: .3

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ارتخۺریشاین ٭

ارتخۺریشاینۺاکۺالصۺانؾۺاھت: .4

دمحمۺداؤدۺاخؿ ٭ ارتخۺیلعۺ٭ یلعۺریشۺ٭

ارتخۺریشاینۺیکۺمظنۺںیمۺسکۺاجونرۺیکۺآوازۺیکۺوگجنۺاکۺذرکۺایکۺایگۺےہ؟ .5

وکلئۺ٭ ومر ٭ رماغۺ٭

رضحتۺافۃمطۺازلرہاۺیکۺریتصخ

مظن"رضحتۺافۃمطۺازلرہاۺیکۺریتصخ"ۺےکۺاشرعۺںیہ: .1

ادسۺاہللۺاغبلۺ٭ ریمۺدردۺ٭ ظیفحۺاجدنلرھی ٭

ۺ"رضحتۺافۃمطۺازلرہاۺیکۺریتصخۺ"ۺاموخذۺےہ:مظن .2

ابگنۺدراۺ٭ دموزجرۺاالسؾۺ٭ اشانہہمۺاالسؾ ٭

وقیمۺرتاہنۺےکۺاخقلۺںیہ: .3

ظیفحۺاجدنلرھی ٭ ریمۺدردۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

ظیفحۺاجدنلرھیۺیکۺوطلیۺمظنۺاکۺانؾۺےہ: .4

ابگنۺدراۺ٭ دموزجرۺاالسؾۺ٭ اشانہہمۺاالسؾ ٭

ۺےسۺرمادۺےہ:مینستۺوۺوکرث .5

رہنںی ٭ وحرںیۺ٭ ںیتمعنۺ٭

ےنۺاںیہنۺالصۺزیہجۺہیۺدای:ملسو هيلع هللا ىلص رضحتۺافہمطۺیکۺریتصخۺےکۺوتقۺوضحرۺ .6

ڑمچےۺاکۺدگاۺ٭ کشمۺوڑھگےۺ٭ رقفۺوافہق ٭

رسامیئۺ)رسیتیۺدااتسؿ(

مظنۺ"رسامیئ"ۺےکۺاشرعۺںیہ: .1

ؽالعہمۺاابقۺ٭ ااطلػۺنیسحۺاحیلۺ٭ اشہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئ ٭

اشہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئۺاسۺزابؿۺےکۺاشرعۺںیہ: .2

اجنپیبۺ٭ دنسیھ ٭ اردوۺ٭



مظنۺرسامیئۺاکۺاردوۺرتہمجۺاوہنںۺےنۺایک: .3

اشہۺدبعۺافیطللۺ٭ خیشۺاایز ٭ آافؼۺدصیقیۺ٭

اشہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئۺےکۺومجمہعۺسالؾۺاکۺانؾۺےہ: .4

رسامیئۺ٭ اشہۺوجۺاشرعیۺ٭ اشہۺوجۺراسول ٭

ہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئۺیکۺوہجۺرہشتۺےہ:اش .5

رگنۺزغتؽۺ٭ وصایفہنۺاشرعی ٭ رمہیثۺوگیئۺ٭

اشہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئۺاکۺقلعتۺاسۺالعےقۺےسۺےہ: .6

ٹھبۺاشہ ٭ رمعۺوکٹۺ٭ ڈنٹوۺاجؾۺ٭

اشہۺدبعۺافیطللۺاٹھبیئۺیکۺمظنۺۺںیمۺہیۺدااتسؿۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ: .7

یلیلۺ،ۺونجمںۺ٭ ریشںیۺ،ۺرفاہدۺ٭ رمعۺ،امروی ٭

رمعۺامرویۺیکۺدااتسؿۺاکۺقلعتۺدنسھۺےکۺاسۺالعےقۺےسۺےہ: .8

ٹھبۺاشہۺ٭ رمعۺوکٹ ٭ ڈنٹوۺاجؾۺ٭

رفتماقت

اردوۺاسۺزابؿۺاکۺظفلۺےہ: .1

رتیک ٭ دنہیۺ٭ افریسۺ٭

اردوۺےکۺیظفلۺینعمۺںیہ: .2

اپسیہۺ٭ ایھتہرۺ٭ رکشل ٭

اردوۺےکۺےلہپاصبحۺدویاؿۺاشرعۺںیہ: .3

یلقۺبطقۺاشہ ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭ ادسۺاہللۺاغبلۺ٭

اردوۺےکۺےلہپۺزغؽۺوگۺاشرعۺںیہ: .4

رعیفۺوسداۺ٭ اریمۺرسخو ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اردوۺےکۺےلہپۺوقیمۺاشرعۺںیہ: .5

ااطلػۺنیسحۺاحیل ٭ اریمۺرسخوۺ٭ ریمۺیقتۺریمۺ٭

اردوۺےکۺےلہپۺیفسلفۺاشرعۺںیہ: .6

رعیفۺوسداۺ٭ واریمۺرسخۺ٭ ادسۺاہللۺاغبل ٭

ابابےئۺاردوۺاںیہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .7

ومولیۺدبعۺاقحل ٭ رسۺدیسۺادمحاخؿۺ٭ العہمۺاابقؽۺ٭

اردوۺزابؿۺاکۺبسۺےسۺالہپۺہصقۺےہ: .8

اینۺاقونؿۺ٭ افلۺیلیلۺ٭ بسۺرس ٭

اردوۺزابؿۺاکۺالہپۺڈراہمۺےہ: .9

اانریلکۺ٭ ادنرۺاھبس ٭ بسۺرسۺ٭



اتۺےہ؟اقمہلۺسکۺومضمؿۺوکۺاہکۺاج .10

یقیقحت ٭ اتریخیۺ٭ زماہیحۺ٭

اسۺڈراہمۺاگنرۺوکۺاردوۺاکۺرئیپسکیشۺاہکۺاجاتۺےہ: .11

اایتمزۺیلعۺاتجۺ٭ آاغۺرشحۺریمشکی ٭ اعسدتۺنسحۺوٹنمۺ٭

اردوۺرثنۺیکۺادتباءۺاسۺرہشۺےسۺوہیئ: .12

دنک ٭ ؤنھکلۺ٭ دیلہۺ٭

ۺاجاتۺےہ:سجۺمظنۺاکۺاکیۺدنبۺاپچنۺرصموعںۺرپۺلمتشمۺوہ،ۺاےسۺاہک .13

رابیعۺ٭ سمخم ٭ دسمسۺۺ٭

دسمسۺےکۺاکیۺدنبۺںیمۺرصمےعۺوہےتۺںیہ: .14

ھچ ٭ اپچنۺ٭ اچرۺ٭

رعشۺںیمۺیسکۺواہعقۺیکۺرطػۺااشرہۺایکۺاجےئۺوتۺاےسۺاہکۺاجاتۺےہ: .15

ہیبشتۺ٭ ااعتسرہۺ٭ حیملت ٭

زغؽۺےکۺےلہپۺرعشۺوکۺاہکۺاجاتۺےہ: .16

نسحۺعلطمۺ٭ علطم ٭ عطقمۺ٭

زغؽۺےکۺآرخیۺرعشۺوکۺاہکۺاجاتۺےہ: .17

نسحۺعلطمۺ٭ علطمۺ٭ عطقم ٭

زغؽۺےکۺبسۺےسۺرتہبنیۺرعشۺوکۺاہکۺاجاتۺےہ: .18

نسحۺعلطمۺ٭ تیبۺازغلؽۺ٭ عطقمۺ٭

زغؽۺںیمۺسکۺزیچۺاکۺوہانۺرضوریۺےہ؟ .19

اقہیف ٭ علطمۺ٭ عطقمۺ٭

اتۺےہ:زغؽۺںیمۺاکیۺعلطمۺےکۺ دعۺدورساۺعلطمۺآےئۺۺوتۺاےسۺاہکۺاج .20

نسحۺعلطم ٭ علطمۺ٭ عطقمۺ٭

اکیۺزیچۺوکۺدورسیۺزیچۺےکۺاسیجۺرقارۺدےنیۺاکۺلمعۺالہکاتۺےہ: .21

نسحۺعلطمۺ٭ علطمۺ٭ ہیبشت ٭

وہۺمظنۺسجۺےکۺرہۺرعشۺےکۺدوونںۺرصمےعۺمہۺاقہیفۺوہںۺ،ۺاےسۺاہکۺاجاتۺےہ: .22

دیصقہۺ٭ ونثمی ٭ لسلسمۺمظنۺ٭

ااعتسرہۺےکۺیظفلۺینعمۺںیہ: .23

ااشرہۺرکانۺ٭ اداھرۺانیل ٭ اکانٹۺ٭

رعشۺںیمۺیسکۺابتۺوکۺڑباھۺڑچاھۺرکۺایبؿۺرکانۺالہکاتۺےہ: .24

ابمہغل ٭ ااعتسرہۺ٭ ہیبشتۺ٭

یسکۺزیچۺیکۺالصۺوہجۺوکۺوھچڑۺرکۺ،ۺوکیئۺاشرعاہنۺوہجۺایبؿۺرکانۺالہکاتۺےہ: .25

حیملتۺ٭ نسحۺلیلعت ٭ اضتدۺ٭



ااسفہنۺاہکۺاجاتۺےہ: .26

زماہیحۺاہکینۺوکۺ٭ وطلیۺاہکینۺوکۺ٭ ۺاہکینۺوکرصتخم ٭

یشنمۺرپمیۺدنچۺاکۺالہپۺااسفہنۺےہ: .27

اومنؽۺرنت ٭ دبہلۺ٭ نفکۺۺ٭

"ااگنرےۺ"ۺاشعئۺوہیئۺیھت: .28

٭ 1940 ٭ 1935 ٭

1960

رحتفیۺاگنریۺےتہکۺںیہ: .29

ڈراہمۺاگنریۺ٭ ریپوڈی ٭ اخہکۺاگنریۺ٭

ۺیکۺروودۺدوابالۺرکےنۺواالۺڈراہمۺاگنرۺےہ:ایقؾۺاپاتسکؿۺےکۺ دعۺاجیٹس .30

وخاہجۺنیعمۺادلنی ٭ ااظتنرۺنیسحۺ٭ اایتمزۺیلعۺاتجۺ٭

٭……٭……٭

Suggestions for further improvement will be highly

welcomed and appreciated at [email protected]



۲وجابۺوساؽۺربمن قی رط

ؽۺاوراسؽۺدوؾۺںیم :۳وساؽۺربمن ۔ۺۺۺۺربمنںیہ۵ےکۺۺحیرشتۺرعشۺیکۺکیظۺےسۺااسۺاحل۔ ربمنۺںیہ۰۱ےکۺحیرشتۺااعشریکۺنیتۺاسؽۺاو

ربمن۰ اشرع وحاہل ٭

ربمن۴ حیرشت ٭

ہۺرشتۺاکیفۺیہانیرکدریاشرعاکدرتسۺانؾۺرحتۺاشرعںیمءوحاہل

تلبۺدیہۺؿاشنۺیکۺینفۺاحمنسۺاورۺؽایخۺیداینباکۺرعشۺںیمۺلیےکۺذۺحیےہ۔ا

رشتحیۺےکۺذلیۺںیمۺارگۺوہےکسۺوتۺانمبسۺامملثۺرعشۺاھکلۺ۔ۺوہایگایکۺریےسۺرحتۺےقیلسۺاافلظۺںیم سپۺرظنمۺومزوںۺرشیتاعمۺیخیےکۺاسھتۺہنکممۺاتر

اجےئ۔رہۺرعشۺیکۺرشتحیۺںیمۺالزیمۺوطرۺرپۺرھبیتۺےکامملثۺرعشۺاشلمۺرکےنۺےسۺرگزیۺایکۺاجےئ۔

اخہکۺوجایب

اشرع:ۺءوحاہل

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:ؽایخۺیرمزک

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:وخیب ینف

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:لکشمۺاافلظ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:حیرشت

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

امملثۺرعش:

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔



ر ریمۺیقتۺم

:اعترػۺاشرع

ےکۺانؾۺےسۺایدۺایکۺاجاتۺےہ۔ۺ اشنہشہۺۺزغؽاورۺۺ دخاےئۺنخسۺیقتۺریمۺآامسؿۺنخسۺےکۺدر ںاںۺآ بابۺںیہ۔ۺآپۺوکۺاردوۺزغؽۺوگیئۺںیمۺریم

آپۺااسنینۺااسحاستۺوۺذجابتۺیکۺلمکمۺرتامجینۺرکےتۺںیہ۔وقبؽۺاغبل

!ںیہنۺوہۺاغبلر ۺااتسدہکۺمتۺیہۺ رہتخیۺ

یھبۺاھت ےتہکۺںیہۺاےلگۺزامےنۺںیمۺوکیئۺریمر

(۰)زغؽۺ

۰:رعش

یکۺاسریمۺدرایۺےہۺےنسۺرعشۺزابینۺ

اہللۺرےۺاہللۺتعیبطۺیکۺرواینۺاسۺیک

:وحاہل

ۺاردوۺادبۺںیمۺدخاےئۺنخسۺالہکےتۺںیہ۔شیپۺرظنۺرعشۺریمیقتۺریمۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ ر م

:رمزکیۺایخؽ

ےنۺاینپۺوجالینۺعبطۺاورۺدقرتۺرعشۺوگیئۺایبؿۺیکۺےہ۔ریمۺر

:یبینفۺوخ

o علطم

o تعنصۺیلعت

o سالؾۺوکۺدرایۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگۺ[تفصۺہیبشتۺ[

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺریمۺاسۺرطحۺےسۺوگایۺوہےئۺںیہۺہکۺےسیجۺولگۺاؿۺاکۺذرکۺرکےتۺںیہ۔ۺولگۺےتہکۺںیہۺہکۺریمۺدرایےئۺنخسۺںیہ۔ۺاافلظ،ۺ

ؿۺےکۺسالؾۺںیمۺاسۺدقرۺرواینۺےہۺہکۺاتگلۺےہۺہکۺاافلظۺاکۺدرایۺاہبۺالچۺآراہۺایخالت،ۺااعشرۺاکۺذریخہۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺایخالتۺاکۺدنمسرۺاڈماتۺالچۺآاتۺےہۺاورۺا

وہ۔ۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺایخالت،ۺاافلظۺاورۺااعشرۺںیمۺااسیۺلسلست،ۺایسیۺرواینۺاورۺایسیۺدیشکلۺےہۺہکۺاتگلۺےہۺہکۺدرایۺاگانۺانگنگاتۺاہبۺالچۺاجراہ

امملثۺرعش:

ےہۺرمیۺعبطۺوتۺوہیتۺےہۺرواںۺاورریتکۺ اپےتۺںیہنۺبجۺراہۺوتۺڑچھۺاجےتۺںیہۺانےل



۲:رعش

ہنیمۺوتۺوباھچرۺاکۺداھکیۺےہۺربےتسۺمتۺےن؟

یھتۺاکشۺاشفینۺاسۺیکۺےس ایسۺادنازۺ

:وحاہل



۔رےہۺںیہۺرکرگہیۺوزاریۺیکۺدشتۺاکۺایبؿۺ اسۺرعشۺںیم

:ینفۺوخیب

o تفصۺابمہغل

o آوسنؤںۺوکۺابرشۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگۺےہ[تفصۺہیبشتۺ[

لکشمۺاافلظ:

ابرش ہنیم:

آوسنۺاہبان اکشۺاشفین:

:رشتحی

ۺ ۺاینپۺدشتۺمغۺوکۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺاےنپۺریمۺیکۺاشرعیۺںیمۺیظفلۺوصمریۺےہ۔ اسۺرعشۺںیمۺریمۺےنۺابمہغلۺآرایئۺےسۺاکؾۺایلۺاور

وہۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمۺوہۺدببیصنۺااسنؿۺوہںۺسجۺیکۺاسریۺزدنیگۺاناکیمۺوۺابرشۺےسۺہیبشتۺدیۺےہۺ۔وہجۺہیبشتۺآوسنؤںۺیکۺرثکتۺےہۺ۔آوسنؤںۺوکۺ

رحمویمۺےسۺابعرتۺےہ۔ۺایسۺاناکیمۺوۺرحمویمۺےنۺریمیۺتعیبطۺاسۺدقرۺاداسۺرکدیۺےہۺہکۺرہۺےحملۺریمیۺآوھکنںۺےسۺآوسنۺرواںۺرےتہۺںیہ۔ۺرگہیۺ

نبۺیئگۺےہۺاورۺسجۺرطحۺہکۺومالسداھرۺابرشۺربیتسۺےہۺاسۺرطحۺےسۺریمےۺآوسنۺےتہبۺںیہ۔ۺریمیۺآوھکنںۺےسۺہنۺےنمھتۺواالۺوزاریۺریمیۺرطفتۺ

ںۺاکۺالیسبۺرواںۺراتہۺےہ۔ؤآوسن

امملثۺرعش:

اجےنۺسکۺرجؾۺیکۺاپیئۺےہۺزساۺایدۺںیہن زدنیگۺربجۺلسلسمۺیکۺرطحۺاکیٹۺےہ

۳ :رعش

اھتابتۺیکۺرطزۺوکۺدوھکیۺوتۺوکیئۺاجدوۺ

رپۺیلمۺاخکۺںیمۺایکۺرحسۺایبینۺاسۺیک

:وحاہل



ریمۺےنۺاسۺرعشۺںیمۺاینپۺاجدوایبینۺرپۺرخفۺنکیلۺاندقریۺرپۺاموییسۺیھبۺاظرہۺیکۺےہ۔

ینفۺوخیب:

o تعنصۺیلعت



o سالؾۺوکۺاجدوۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگ[تفصۺہیبشت،ۺ[

:رشتحی

ںۺےکۺریمۺےتہکۺںیہۺہکۺریماۺرطزۺایبؿۺاہنتیۺرپۺارثۺاورۺوحسمرنکۺےہ۔ۺادنازۺایبؿۺااسیۺہکۺےسیجۺوکیئۺاجدو،ۺوکیئۺرحس،ۺوکیئۺاوسفںۺوجۺہکۺدول

سۺےکۺ ےننۺواولںۺرپۺریمیۺرحسۺایبینۺاکۺوکیئۺارثۺہنۺوہا۔ۺہیۺادنرۺارتاتۺالچاجاتۺےہ۔نکیلۺہیۺاسریۺرحسۺایبین،ۺہیۺابوتںۺںیمۺاپھچۺاجدوۺاخکۺںیمۺلمۺایگ۔ۺاوسف

رۺیکۺاسریۺزدنیگۺاکۺاکعسۺےہ۔ۺاکیۺوتۺوہۺاسۺرطحۺ ےکپۺےسۺداینۺےسۺ ےلۺ ےئۺاورۺدورسےۺداینۺںیمۺیھبۺدقرولزن تۺہنۺناچہینۺیئگ۔ۺسالؾۺاکۺرعشۺم

اسراۺاجدو،ۺاسراۺاوسفںۺویپدنۺاخکۺوہایگ۔ۺبسۺھچکۺااکرتۺالچۺایگ۔

ۺرعش:امملث

ۺہیۺہنۺاہکر ۺۺایکۺاہکۺاصبحاہےئ،ۺرھپۺےیہک سکۺےنۺرعشۺنسۺم

۴:رعش

رسزگتشۺاینپۺیسکۺادنوہۺےسۺبشۺاتہکۺاھت

یک اساہکینۺ آہ!ۺ ہنۺینسۺ متۺ وس ےئۺ

:وحاہل



رپوسزۺادنازۺایبؿۺاورۺاندقرۺزامہنۺاکۺذرکۺایکۺےہ۔اےنپۺ


اتپب،ۺآپۺیتیب رسزگتش:

مغ ادنوہ:

:رشتحی

رۺرسحتۺرھبےۺادنازۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺلکۺبشۺیہۺوتۺریمۺ ںیہمۺاینپۺدااتسؿۺایحت،ۺاینپۺرسزگتشۺرانراہۺاھتۺنکیلۺمتۺاسۺرعشۺںیمۺم

ےکس۔وس ےئ،ۺتلفغۺںیمۺزپ ےئۺاورۺہنۺنسۺ

رۺیکۺاشرعیۺاؿۺیکۺدااتسؿۺایحتۺےہ۔ۺاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺاجاجبۺااسحسۺاندقرۺزامہنۺاپایۺاجاتۺےہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺبجۺرامریۺزدنیگۺیکۺحبۺم

ےنۺاؿۺیکۺاشؾۺںیمۺڈلھۺاجےئۺیگ،ۺمہۺ ےلۺاجںیئۺےگۺرھپۺںیہکۺزامےنۺوکۺوہشۺآےئۺاگۺاورۺوہۺرھپۺفکۺاوسفسۺاتلمۺرہۺاجےئۺاگ۔ۺزدنیگۺںیمۺریمۺیکۺیسکۺ

دااتسؿۺاملۺہنۺینس،ۺیسکۺےنۺاتیمہۺہنۺدیۺاورۺتلفغۺںیمۺزپےۺرےہ۔

امملثۺرعش:

ۺہکۺاصبحۺںیمۺےنر دردۺوۺمغۺےنتکۺےیکۺعمجۺوتۺدویاؿۺایک ھجمۺوکۺاشرعۺہنۺوہکۺم

۵:رعش

ۺ

ے

ولوگںۺوک رمےیثۺدؽۺےکۺیئکۺرکےکۺدی

یک اسۺںیمۺےہۺبسۺاپسۺاشنینۺرہشدیل

:وحاہل



ۺاردوۺادبۺںیمۺدخاےئۺنخسۺالہکےتۺںیہ۔یقتۺریمۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشۺریم ر م


وںۺیکۺوصرتۺںیمۺوموجدۺےہ۔

رہشۺدیلۺےکۺولوگںۺےکۺاپسۺاؿۺیکۺاشنینۺاؿۺےکۺمغۺزدہۺدؽۺےکۺرمث

ینفۺوخیب:

]رہشۺدیلۺیکۺرطػۺااشرہۺایک[تعنصۺحیملت،ۺ

:رشتحی

وںۺۺریمۺےتہکۺںیہۺہکۺرامراۺرعش،ۺرہ

ظفلۺرامرےۺدیھکۺدؽۺاکۺرمہیثۺےہ۔ۺرامرےۺہتسکشۺدؽۺاکۺآہنئۺدارۺےہ۔ۺاورۺمہۺےنۺاےنپۺدؽۺےکۺاؿۺرمث

ۺرامرےۺوکۺرعشوںۺاورۺزغولںۺےکۺاقبلۺںیمۺڈاھؽۺرکۺرہشدیلۺےکۺولوگںۺوکۺہفحتۺدایۺےہ۔ۺہیۺےفحتۺہیۺاشناینںۺوجۺہکۺالہۺدیلۺےکۺاپسۺوموجدۺوہۺدرالص

وٹےٹۺدؽۺےکۺڑکٹےۺںیہ۔

ۺااعشرۺوکۺدؽۺےکۺرمےیثۺےتہکۺںیہ۔ۺاوہنںۺےنۺوہۺاب ،ں،ۺوہۺرطزۺلمع،ۺوہۺدب ۺرھبیۺابےتںۺاینپۺاشرعیۺںیمۺایبؿۺیکۺںیہۺنجۺاےنپۺریمر

ےسۺدؽۺوٹٹۺاجاتۺےہ۔ۺذجابتۺیکۺومتۺوہیتۺےہ۔ۺدؽۺیکۺومتۺوہیتۺےہ۔ۺاورۺاؿۺاکۺسالؾۺدیلۺےکۺرھگۺرھگۺںیمۺاورۺےچبۺےچبۺیکۺزابؿۺرپۺےہ۔

امملثۺرعش:

ۺوخارۺوکیئۺوپاتھچۺںیہنرھپےتۺںیہۺر اسۺاعیقشۺںیمۺزعتۺاسداتۺیھبۺیئگ م

۶:رعش

ابۺ ےئۺاسۺےکۺزجۺاوسفسۺںیہنۺھچکۺاحلص

فیحۺدصۺفیح!ۺہکۺھچکۺدقرۺہنۺاجینۺاسۺیک

:وحاہل



دقرۺ دعازۺومتۺےبۺینعمۺےہ۔ۺداشنۺیکۺالہ

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺریمۺےتہکۺںیہۺہکۺابۺوتۺریمۺاسۺداینۺےسۺرتصخۺوہایگ۔ۺابۺھچکۺںیہنۺوہاتکس۔ۺاوسفسۺےکۺیسکۺےنۺزدنیگۺںیمۺاسۺیکۺدقرۺہنۺ

دنیگۺرھبۺبیصنۺہنۺوہا۔ۺہنۺزعتۺاسریۺزدنیگۺیسکۺےنۺدقرولزن تۺہنۺدی۔ۺدردبرۺےکٹھبۺرھپے،ۺاصمبئۺوۺآالؾۺاکۺاسانمۺایک،ۺھکسۺاورۺراتحۺز۔ناچہین

ہنۺناچہینۺیئگۺۺیلمۺاورۺہنۺوہۺاقمؾۺوۺرمہبتۺسجۺےکۺدقحارۺےھت۔ۺایسۺےئلۺاموییسۺرھبےۺادنازۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺابۺوتۺریمۺاجاکچۺےہ۔ۺزدنیگۺرھبۺاسۺیکۺدقر

ںیہنۺاحلص۔ۺاوسفسۺہکۺزدنیگۺںیمۺمتۺےنۺریمۺۺاورۺابۺومتۺےکۺ دعۺدقرۺالاحلصۺےہ۔ۺابۺاچےہۺمتۺاسۺیکۺایدۺںیمۺاحملفۺاجسوۺایۺاقمےلۺزپوھ۔ۺھچک

ےکۺملعۺوۺداشنۺاورۺذجہبۺوشؼۺیکۺدقرۺہنۺیک۔

امملثۺرعش:

رپۺمہۺوجۺہنۺوہںۺےگۺوتۺتہبۺایدۺرکوےگ ابۺرکےکۺرفاومشۺوتۺاناشدۺہنۺرکوےگ

(۲)زغؽۺ



۰:رعش

اک ےہۺایۺاتوجریۺ رسۺوکۺرغورۺآجۺۺسج

لکۺاسۺہپۺںیہیۺوشرۺےہۺرھپۺونہحۺرگیۺاک

:وحاہل



رگزیۺرکےنۺیکۺنیقلت۔ۺےبۺابثتۺداینۺاکۺایبؿۺاورۺوشتکۺوۺتمکحۺرپۺرغورۺوۺةکتۺےس


اتجۺاننہپ اتوجری:

ونہحۺرکان ونہحۺرگی:

:ینفۺوخیب

]رعشۺزغؽۺاکۺالہپ[،ۺعلطم

]آجۺاورۺلکۺ[تعنصۺاضتد،

:رشتحی

اسۺعلطمۺںیمۺریمۺںیمہۺزدنیگۺیکۺاناپدیئاریۺیکۺرطػۺوتمہجۺرکرےہۺںیہۺہکۺوہۺولگۺںیہنجۺاینپۺاطلسینۺایۺرمکحاینۺںیمۺدواؾۺرظنۺآاتۺےہۺ

یھبۺآینۺاجینۺزیچےہ۔ۺلکۺبجۺرشحۺاکۺوشرۺرباپۺاورۺسجۺیکۺدبو تۺوہۺرفوعؿۺےنبۺےھٹیبۺںیہۺاںیہنۺہیۺھجمسۺانیلۺاچےئۺہکۺزدنیگۺیکۺرطحۺادتقارۺاورۺدو تۺ

ۺںیمۺرفاماتۺوہاگ،ۺرہۺزیچۺدرمہۺربمہۺوہاجےئۺیگۺوساےئۺدخاےئۺزبرگۺوۺربرتۺےکۺوتۺہنۺوہۺوخدۺوہےگنۺاورۺہنۺاؿۺاکۺتختۺوۺاتج۔ۺاہللۺاعتیلۺوخدۺرقآؿۺدیجم

:ےہ

"رہۺسفنۺوکۺومتۺاکۺزماۺانھکچۺےہ۔"

وۺربرتۺیکۺاطعۺرکدہۺوتمعنںۺاکۺرکشۺرکے۔ۺااسنؿۺےکۺےئلۺةکتۺوۺرغورۺیکۺوکیئۺاجنگشئۺںیہن۔ۺاہللۺۺذہلاۺرہۺاکیۺوکۺاچےئہۺہکۺوہۺدخاےئۺزبرگ

اعتیلۺےنۺاےسۺاخکۺےسۺدیپاۺایکۺےہۺاورۺرھپۺبجۺاچےہۺاگۺاخکۺںیمۺالمدےۺاگ۔

امملثۺرعش:

داینۺےہۺلچۺالچؤۺاکۺرہتسۺ،ۺلھبنسۺےکۺلچ دوۺدؿۺیکۺزدنیگۺہپۺہنۺاانتۺالھچۺےکۺلچ

۲:رعش

وکؿۺالستم لزنؽۺےسۺایگۺ یکۺآافؼۺ

ایںۺرہۺرفسیۺاک راہۺںیمۺ اٹلاابسبۺ

:وحاہل



ےہۺاہجںۺذجابتۺوۺوخااشہتۺوکۺرودناۺاجاتۺےہ۔ۺ داینۺدوھکںۺاورۺرپاشیوینںۺیکۺاج



ینفۺوخیب:

]رفسیۺینعمبۺااسنؿ[ۺااعتسرہ،ۺتعنص


اکانئت آافؼ:

اسامؿ اابسب:

اسمرف رفسی:

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺزدنیگۺاورۺدب ۺدردۺیکۺابیمہۺرافتقۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺوہۺوکؿۺےہۺوجۺاسۺداینۺںیمۺآایۺاورۺوخشۺوۺرخؾ،ۺحیحصۺۺریمر

ایگ۔ۺہیۺداینۺراتحۺوۺآراؾۺہگجۺںیہنۺہکلبۺاشدیۺوۺمغۺےکۺےلمۺےلجۺارثاتۺوکۺاےنپۺدانمۺںیمۺےٹیمسۺۺںاہںۺےسۺواسپۺولٹ الستمۺ،ۺاشداںۺوۺاکرماں

وہےئۺےہ۔ۺ

ؽۺںیمۺداتسنھۺالچۺںۺاورۺاوگنمںۺاکۺرہۺومڑ،ۺرہۺومےعقۺرپۺوخؿۺرکےتۺںیہ۔ۺاورۺابالرخۺوہۺمغۺوۺادنوہۺیکۺددلؤداینۺےکۺبیشنۺوۺرفازۺااسنؿۺیکۺآرز

ےکۺوپراۺوہےنۺیکۺرسحتۺےئلۺاسۺداینۺےسۺرتصخۺوہاجاتۺےہ۔ۺرغضۺہکۺداینۺںیمۺآےنۺواالۺوکیئۺیھبۺصخشۺداینۺۺینۺاسفنۺاجاتۺےہۺاورۺاینپۺوخااشہت

ےسۺوخیشۺوخیشۺواسپۺںیہنۺرتصخۺوہات۔

۳:رعش

زدناںۺںیمۺیھبۺوشرشۺہنۺیئگۺاےنپۺونجںۺیک

اک آہفشۺرسیۺاسےہۺۺ دماوا گنسۺ ابۺ

:وحاہل

ۺاردوۺادبۺںیمۺدخاےئۺنخسۺالہکےتۺںیہ۔ےسۺایلۺایگۺےہ۔ۺشیپۺرظنۺرعشۺریمیقتۺریمۺیکۺزغؽ ر م


ےچسۺذجہبۺوشؼۺاورۺزدنیگۺاکۺوچیلۺدانمۺاکۺاسھتۺےہ۔


لیج زدناں:

اگنہہم وشرش:

رھتپ گنس:

العج دماوا:

اپلگۺنپ آہتفشۺرسی:

:رشتحی

ؿۺاتایحتۺراکٹھراۺںیہنۺاپاتکس۔ۺارگۺوکیئۺہیۺ اتھجمۺےہۺہکۺاع قۺےکۺذجہبۺقشعۺیکۺریمۺےتہکۺںیہۺہکۺقشعۺاکیۺااسیۺذجہبۺےہۺسجۺےسۺااسن

ۺارگۺوکیئۺاچاتہۺدشتۺدیقۺاہنتیئۺںیم،ۺزدناںۺںیم،ۺمکۺوہیتکسۺےہۺوتۺوہۺانداؿۺےہ۔ۺچسۺوتۺہیۺےہۺہکۺدیقاہنتیئۺںیمۺوتۺہیۺذجہبۺزمدیۺڑھبکۺاجیتۺےہ۔ۺانچہچن

ۺ،ورسےۺےسۺدجاۺرکدایۺاجےئۺوتۺرصػۺاکیۺیہۺرطقیۺےہۺہکۺرھتپۺےلۺرکۺاسۺےکۺرسۺوکۺلچکۺدایۺاجےئےہۺہکۺاع قۺےکۺدؽۺاورۺذجہبۺوشؼۺوکۺاکیۺد

ویکہکنۺبجۺکتۺزدنیگۺےہۺہیۺوتۺااسنؿۺےسۺدجاۺںیہنۺوہاتکس۔ۺرصػۺومتۺیہۺہیۺاکؾۺرسااجنؾۺدےۺیتکسۺےہ۔،گنسۺاسرۺرکدایۺاجےئۺ



رطحۺرطفتۺوکۺدبتلیۺرکانۺۺاننکممۺےہ،ۺایسۺرطحۺونجؿۺقشعۺۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺونجؿۺقشعۺرامریۺرطفتۺںیمۺرساتیۺرکاکچۺےہۺ۔ۺسج

وکۺمہۺےسۺاگلۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺۺاورۺبجۺکتۺہیۺونجؿۺرےہۺاگۺقشعۺیکۺدشتۺیھبۺرےہۺیگ۔ۺاہتبلۺومتۺیہۺاسۺےسۺراکٹھراۺدالیتکسۺےہ۔

امملثۺرعش:

ہیۺونجؿۺقشعۺےکۺادنازۺٹھچۺاجںیئۺےگۺایک رگۺایکۺانحصۺےنۺمہۺوکۺدیقۺااھچ!ویںۺیہس

۴ :رعش

رامرا ےسۺ رشحمۺ داورۺ رگجۺ زمخۺ رہۺ

ااصنػۺبلطۺےہۺریتیۺدیبادۺرگیۺاک

:وحاہل



یہۺوہاگ۔دخاۺیکۺدعا تۺںیمۺاےۺوبحمب!ۺرامریۺتبحمۺاورۺریتےۺمتسۺاکۺاسحبۺابۺ


دخا داور:

ملظۺوۺمتس دیبادرگی:

:رشتحی

ۺاکیۺاع قۺےکۺزماجۺےکۺربالخػۺاےنپۺوبحمبۺوکۺدیکمھۺدےۺرےہۺںیہ۔ ر اسۺرعشۺںیمۺم

رۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺوبحمب!ۺوتےنۺمہۺرپۺوجۺم

،ۺوکیئۺوکشہ،ۺوکیئۺاکشتیۺۺےس ۺےسۺوکیئۺ ہکۺرامریۺوقتۺربداتشۺوجابۺدےۺیئگۺےہ۔ۺرامریۺزدنیگۺابتہۺربابدۺوہیئگۺےہ۔ۺابۺںیمہ ملظۺڈاھےئۺںیہ

اسحبۺروزۺایقتمۺاہللۺےکۺۺااصنػۺبلطۺرکےۺاگۺاورۺےھجتۺاسۺاکۺںیہنۺرکںیۺےگۺہکلبۺرامرےۺرگجۺرپۺےنگلۺواالۺرہۺزمخۺروزۺایقتمۺامکلۺروزۺرشحمۺےس

ۺوہیگ۔ۺاورۺینتمۺرہۺصخشۺوکۺاےنپۺاامعؽۺیکۺوجابۺدیہۺرکاسےنمۺدانیۺزپےۺاگ۔ۺایدۺرب ۺہکۺلمعۺاورۺاکمافتۺلمعۺدوونںۺالزؾۺوۺزلموؾۺںیہ۔ۺروزۺایق

رگجۺےس ۺےسۺوجابۺبلطۺرکںیۺےگ۔ۺاورۺےھجتۺریتےۺےیکۺیکۺزساۺےلمۺیگ۔ۺداینۺںیمۺوتۺاچےہۺرامرےۺاسھتۺینتجۺانااصنیفۺوۺزایدیتۺۺاسۺدؿۺریمےۺزمخ

رکےلۺمہۺآرختۺںیمۺےس ۺےسۺرہۺاکیۺزایدیتۺاکۺاسحبۺںیلۺےگ۔

ۺاینپۺوافۺاعشریۺیکۺتیفیکۺوکۺایبؿۺرکرےہۺںیہۺ۔ۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺوبحمبۺےکۺملظۺوۺمتسۺۺرعشۺاکۺاکیۺبلطمۺ(۔۔۲) رہیۺیھبۺوہاتکسۺےہۺہکۺم

انہسۺرامریۺاعدتۺےہۺاورۺاسۺاعدتۺےکۺابثعۺرامراۺووجدۺزیمخۺےہۺاورۺبجۺایقتمۺےکۺدؿۺدخاۺےکۺاسےنمۺشیپۺوہںۺےگۺمہۺاسۺوتقۺیھبۺوافۺ

ھا رےۺدےیۺوہےئۺامتؾۺزمخۺۺ)رامریۺرمیضۺےکۺربالخػ(ۺوخدۺدخاۺےسۺرفایدۺرکںیۺاعشریۺاکۺدانمۺاھتےمۺرںیہۺےگۺنکیلۺ

م

ت

اےۺریمےۺدوتس!ۺ

ےگۺاورۺدخاۺےسۺااصنػۺبلطۺرکںیۺےگ۔

امملثۺرعش:

ااسیۺولسکۺرکۺوجۺدتارکۺذپریۺوہ دحۺےسۺزایدہۺوجرۺوۺمتسۺوخشۺزامۺںیہن

۵:رعش

ےلۺاسسنۺیھبۺآہتسہۺہکۺانزکۺےہۺتہبۺاکؾ

اک رگیۺ ہشیش اکرہگ اسۺ یکۺۺ آافق

:وحاہل





دؽۺاورۺومعمالتۺزدنیگۺںیمۺاتحمطۺرطزۺلمعۺاایتخرۺرکےنۺیکۺنیقلتۺےہ۔اعمالمتۺ


اکراخہن اکرہگ:

ےشیشۺاکۺاکؾ ہشیشۺرگی:

:یبینفۺوخ

،ۺ]داینۺوکۺہشیشۺےکۺاکراخےنۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگ[ہیبشتتفصۺ

:رشتحی

ریمۺاکۺہیۺرعشۺاناحصہنۺرگنۺاکۺاحلمۺےہ۔ۺداینۺوکۺہشیشۺاسزیۺےکۺاکراخےنۺےسۺہیبشتۺدےۺرےہۺںیہ۔ۺسجۺرطحۺہشیشۺانبےنۺےکۺاکراخےنۺ

ن یطۺاصقنؿۺاکۺب بۺنبۺیتکسۺےہ۔ۺہیۺداینۺدرالصۺرامریۺا ناحؿۺاگہۺںیمۺاایتحطۺالزؾۺےہۺایسۺرطحۺاعمالمتۺداینویۺاورۺاعمالمتۺقشعۺںیمۺیھبۺےبۺاایتح

تہبۺۺےہ۔ۺاورۺذراۺیسۺزغلشۺتہبۺڑبےۺاصقنؿۺاکۺب بۺنبۺیتکسۺےہ۔ۺریمۺااسنؿۺوکۺتحیصنۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺانداؿۺااسنون!ۺاسۺداینۺاکۺاکؾ

ۺواہطسۺتہبۺےس ۺاکیۺااسنؿۺےکۺذجابتۺوۺانزکۺےہ۔ۺںاہںۺاہنتیۺاتحمطۺزدنیگۺزگارینۺےہ۔ۺںاہںۺرامرا ۺدورسےۺااسنونںۺےسۺوہاتۺےہۺاور

ۺوہات۔ااسحاستۺاورۺاسۺاکۺدؽۺانزکۺےشیشۺےکۺآےنیگبۺیکۺامدننۺوہاتۺےہۺہکۺذراۺیسۺتلفغۺےسۺوٹٹۺاجاتۺےہ۔ۺاورۺاؿۺوٹےٹۺدولںۺاکۺوکیئۺالعجۺیھبۺںیہن

امملثۺرعش:

ۺسیھٹۺہنۺگلۺاجےئۺآونیگب ایخؽۺاخرطۺاةحبۺاچےئہۺرہۺدؾ ر

ںۺوکان

۶ :رعش

ۺرگجۺوسک ہۺیکۺدلجۺل رۺےلکٹۺمر

ایکۺایرۺرھبوہسۺےہۺاراغۺرحسیۺاک

:وحاہل



ایحتۺاکۺایبؿ۔ۺےبۺینیقیۺوۺےبۺابثیت


ذرا،ۺوھتڑیۺیسۺدریۺےکۺےیل کٹ:

تبیصمۺزدہ وسک ہ:

ینفۺوخیب:

]وخدۺوکۺایۺزدنیگۺوکۺاراغۺےسۺہیبشتۺدی[تفصۺہیبشت،ۺ

:رشتحی



ہیۺرعشۺریمۺیکۺزغؽۺاکۺعطقمۺےہ۔ۺاسۺںیمۺریمۺاےنپۺآپۺےسۺاخمبطۺںیہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺریمۺاےنپۺزمخۺوخردہ،ۺےلجۺوہےئۺدؽۺیکۺدلجۺ

ایکۺہتپۺسجۺرطحۺحبۺےکۺاراغۺاکۺوکیئۺرھبوہسۺںیہنۺوہاتۺہکۺل رۺسکۺےحملۺہیۺاراغۺھجبۺاجےئ۔ۺۺل رۺےل۔ۺاےۺوبحمبۺاسۺاکۺدلجۺھچکۺالعجۺرکۺویکہکنۺایک

ایحتۺےسۺاجنتۺاپۺاجںیئ۔ۺۺایکۺہتپۺسکۺےحملۺمہۺاسۺدیقۺ،ۺابلکلۺایسۺرطحۺابۺرامریۺاح تۺیھبۺتہبۺانزکۺےہۺحبۺاکۺوکاسنۺوھجاکنۺاےسۺاھجبۺدےۺابد

احؽۺےھٹیبۺںیہ۔ۺومتۺےکۺرظتنمۺںیہ۔ۺںیہنۺوہاتۺاورۺابۺوتۺمہۺاورۺہتسکشۺویکہکنۺزدنیگۺکۺوتۺوےسیۺیہۺوکیئۺرھبواس

امملثۺرعش:

اراغۺرحسۺوہںۺ،ۺاھجبۺاچاتہۺوہں وکیئۺدؾۺاکۺامہمںۺوہںۺاےۺالہۺلفحم

ر دوخاہجۺریمۺدر


نمۺںیمۺوصتػۺےکۺوھپؽۺالھکےئۺاورۺوخاہجۺریمۺدردۺوکۺاردوۺزغؽۺوگیئۺاکۺبسۺےسۺڑباۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺآپۺےنۺاشرعیۺےکۺدا

:زغؽۺیکۺاینبدۺقشعۺیقیقحۺرپۺریھک۔ۺآپۺےکۺابرےۺںیمۺےتھکلۺںیہ

) )رمزاۺیلعۺفطل"ارگہچۺدویاؿۺدردۺتہبۺرصتخمۺےہۺنکیلۺرسااپۺدردۺوۺارثۺراتھکۺےہ۔ۺ"

(۰)زغؽۺ

۰:رعش

اھتہنۺاختب ایۺ ہبعکۺۺ،ۺۺ اھت دریۺ ایۺ ہسۺدمر

یہۺاصبحۺاخہنۺاھتۺسبۺوت،مہۺیھبسۺامہمؿۺےھتۺواںۺ

:وحاہل

ردۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔دۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشوخاہجۺریمۺدر

ر در


ۺرہۺاجۺولج ااسنؿۺامہمؿۺدخاۺزیمابؿ۔رپوداگرۺےہ۔ۺہ


دنمر ری:د

رھگۺاکۺامکل اصبحۺاخہن:

:ینفۺوخیب

o ۺرعشزغؽۺاکۺالہپ[،ۺعلطم[

o ہبعکۺاورۺتبۺاخہن[تعنصۺاضتد،ۺ[

:رشتحی

یقیقحۺینعیۺاہللۺاعتیلۺےسۺاخمبطۺںیہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺبتکمۺوہۺایۺتبۺدکہ،ۺتیبۺاہللۺوہۺایۺدنمرۺرہۺہگجۺوتۺیہۺوموجدۺۺاسۺرعشۺںیمۺدردۺوبحمب

ۺہگجۺوموجدۺےہ۔ۺویہۺاصبحۺاخہنۺےہ،ۺرہۺزیچۺاکۺامکلۺاورۺےہ۔ۺرامریۺتیثیحۺوتۺالغومںۺیکۺیسۺےہۺوجۺریتیۺدنبیگۺاکۺارقارۺرکےنۺآےئۺںیہۺاہللۺاعتیلۺرہ

ۺیکۺرطػۺروجعۺرکےتۺںیہ۔ۺویہۺرہۺہگجۺ طیحۺاورۺولجہۺیساحمکۺےہ۔ۺویہۺرازؼ،ۺویہۺملعمۺےہ۔ۺوہۺوجۺداتیۺےہۺوہۺمہۺاحلصۺرکےتۺںیہۺاورۺرہۺاحؽۺںیمۺا



میحۺےکۺانؾۺےسۺایدۺایکۺاجاتۺےہۺںیہکۺراؾۺےس،ۺدنہوۺوہۺایۺاملسمؿ،ۺوتدیحۺرہۺہگجۺریتیۺیہۺابعدتۺیکۺاجیتۺےہ۔ۺںیہکۺوتۺر،رگۺےہ۔ۺاچےہۺدجسمۺوہۺایۺدنمرۺ

ۺرپتسۺوہۺایۺتبۺرپتسۺبسۺیسکۺہنۺیسکۺلکشۺںیمۺریتیۺیہۺرپشتسۺرکےتۺںیہ۔ۺامتؾۺااسنؿۺاسۺداینۺںیمۺلثمۺریتےۺامہمونںۺےکۺںیہ۔ۺزمکورۺاورۺےب

روھکاالۺےہ۔ۺہبعکۺوتۺریتاۺرھگۺےہۺیہ،ۺہیۺتبۺاخےنۺیھبۺ ےہ۔ۺوتیہۺرہۺہگجۺاکۺتیثیحۺںیہ،ۺریغۺلقتسمۺںیہ،ۺافینۺںیہۺاورۺرصػۺریتیۺذاتۺیہۺالافینۺ

ریتیۺیہۺتیکلمۺےہ۔ۺرہۺااسنؿۺالبۺرفتقیۺذمبہۺوۺتلمۺریتیۺیہۺابعدتۺںیمۺرصموػۺےہ۔

امملثۺرعش:

وۺیہۺرظنۺآایۺدجرھۺداھکی گجۺںیمۺآرکۺادرھۺادرھۺداھکی

ت

۲:رعش

وہا واےئۺانداینۺہکۺوتقۺرمگۺہیۺاثتبۺ

وخابۺاھتۺوجۺھچکۺہکۺداھکی،ۺوجۺرانۺااسفہنۺاھت

:وحاہل


ر در


ہیۺایحتۺافین،ۺےبۺامہیۺاورۺےبۺتیثیحۺےہ۔


ہملکۺۺاوسفس واےئ:

ےبۺووقیف انداین:

ومت رمگ:

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺاشرعۺہیۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺااسنؿۺانتکۺانداؿۺےہۺہکۺاسریۺزدنیگۺوتۺےبۺل رۺراتہۺےہۺاورۺبجۺومتۺاکۺوتقۺآاتۺےہۺوتۺایسۺ

ۺداینۺااسحسۺوہاتۺےہۺہکۺوہۺوتۺبسۺاکیۺوخابۺیکۺامدننۺاھت۔ۺطقفۺاکیۺااسفےنۺےکۺوساۺھچکۺںیہن۔ۺدردۺرسحتۺرھبےۺادنازۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺاوسفسۺمہ

ۺیکۺیکۺزدنیگۺاورۺاسۺیکۺتقیقحۺوکۺہنۺھجمسۺےکس۔ۺبجۺکتۺزدنہۺرےہۺزدنیگۺیکۺروینیگنںۺاورۺدویپسچلںۺںیمۺمگۺرےہ۔ۺرامریۺاگنوہںۺےسۺومتۺاورۺانف

رغضۺہکۺداینۺےکۺرسابۺںیمۺوھکےئۺرےہ۔ۺنکیلۺبجۺومتۺاکۺہجنپۺدرازۺوہاۺوتۺااسحسۺوہاۺہکۺزدنیگۺےبۺینعمۺےہ۔ۺداینۺاکیۺ،تیفیکۺاولھجۺریہۺ

ۺرصػۺاکیۺوخابۺیکۺامدننۺیھتۺہکۺآھکنۺیلھکۺاورۺبسۺھچکۺمتخۺوہایگ۔ۺارگۺمہۺہیۺابتۺزدنیگۺںیمۺیہۺاوھہکۺےہ۔ۺہیۺوتۺدارد

قت تحقتال ناحؿۺےہ۔ۺاسۺیکۺ

ۺھجمسۺںیلۺوتۺاشدیۺآرختۺےکۺےئلۺھچکۺرکںیکس۔ۺرگمۺاوسفسۺہیۺتقیقحۺومتۺےکۺ دعۺیتلھکۺےہ۔ۺرمےنۺےکۺ دعۺااسحسۺوہاتۺےہۺ،ۺاسۺوتق،ۺبجۺاپین

رسۺےسۺاواچنۺوہاکچۺوہاتۺےہ۔

:امملثۺرعش

زدنیگۺاکےہۺوکےہۺوخابۺدویاےنۺاک اکیۺہمعمۺےہۺےنھجمسۺاکۺہنۺاھجمسےنۺاک

۳:رعش

فیح!ۺےتہکۺںیہۺوہاۺزلگارۺاتراجۺزخاں

ۺآانشۺاانپۺیھبۺواںۺاکۺزبس ےبۺاگہنۺاھتہ

:وحاہل



ردۺوکۺاردوۺدۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشوخاہجۺریمۺدر

ر اکۺالہپۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔در


دیلۺرہشۺیکۺابتیہۺوۺربابدیۺیکۺرطػۺااشرہۺےہ۔


اوسفس فیح:

ابغ زلگار:

)ابتہ(زخاںۺاکۺاکشر اتراجۺزخاں:

:ینفۺوخیب

o آانشۺاورۺاگیبہن[تعنصۺاضتد،ۺ[

o رہشۺےئلیکۺابغۺاکۺظفلۺاعتسمرۺایلایگ[ۺ،تفصۺااعتسرہ[

:رشتحی

ۺاکۺ‘‘داتسبؿۺدیلہۺ’’اورۺدورساۺ‘‘داتسبؿۺؤنھکلۺ’’اردوۺاشرعیۺےکۺسال یکیۺدورۺںیمۺاشرعیۺےکۺدوۺرمازکۺوہاۺرکےتۺےھت۔ۺاکیۺ ر۔ۺوخاہجۺریمۺدرد

۔ۺاسۺرعشۺںیمۺدردۺااعتسرےۺںیمۺابتۺرکرےہۺںیہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺولگۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺزخاںۺےنۺآرکۺابغۺوکۺولٹۺایلقلعتۺداتسبؿۺۺدیلہۺےسۺاھت۔ۺ

اظرہۺےہۺہکۺبجۺوپراۺابغۺیہۺٹلۺایگۺوتۺاسۺںیمۺےنتجۺزبسےۺےھتۺوہۺیھبۺٹلۺ ےئ۔ۺاںیھنۺزبسوںۺ ۔زبسہۺاھتریماۺواہںۺوتۺریماۺیھبۺاکیۺاجےننۺواالۺاھت،ۺ

ےسجۺیھبۺولٹۺایل۔ںیمۺاکیۺریماۺزبسہۺیھبۺ

ااشرہۺرکرےہۺںیہ۔ۺدیلۺرہشۺاجےنۺینتکۺابرۺاڑجاۺاورۺدیلۺرہشۺیکۺابتیہۺوۺربابدیۺیکۺرطػۺاندرۺاشہۺےکۺاہوھتںۺاسۺااعتسرےۺںیمۺدردۺدرالصۺ

شب۔ۺےنتکۺیھبۺولگۺامرےۺ ےئ۔ۺ ےۺدر ےۺہلمحۺآوروںۺےنۺاسۺرہشۺیکۺاٹنیۺےسۺاٹنیۺاجبدی۔رغضۺہکۺدیلۺرہشۺاکیۺابغۺےکۺامدننۺاھت۔ۺےسجۺہلمحۺ

آوروںۺ)زخاںۺ(ۺےنۺولٹۺایل۔ۺابتہۺوۺربابدۺرکدای۔ۺااجڑۺدای۔

امملثۺرعش:

آدنیھۺیلچۺوتۺامؤںۺےسۺےچبۺڑھچبۺ ےئ ںۺےسۺےتپۺیھبۺڑھجۺ ےئآیئۺزخاںۺوتۺڑیپو

۴:رعش

!وہایگۺامہمؿۺرساےئۺرثکتۺوموہؾۺآہ

وہۺدؽۺاخیلۺہکۺریتاۺاخصۺولختۺاخہنۺاھت

:وحاہل


ر در


ؾۺیکۺہگج۔ۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺریماۺوہۺدؽۺوجہکۺرصػۺاورۺرصػۺاہللۺاعتیلۺاکۺنکسمۺاھت۔ۺابۺواہںۺفلتخۺاہنکسمۺایہلۺےہ۔ۺہنۺہکۺاوۺومنمۺاکۺدؽ

ؾۺاورۺووسوسںۺےنۺڈریاۺامجایلۺےہ۔اہرطحۺےکۺاو


اسمرفۺاخہن رساےئ:



ویمہ وموہؾ:

اہنتیئۺیکۺہگج ولختۺاخہن:

رشتحی:

اۺدؽۺاکیۺاےسیۺامہمؿۺاخےنۺیکۺامدننۺوہایگۺےہۺسجۺںیمۺرہۺوکیئ،ۺرہوتقۺالبۺااجزتۺداہ ۺوہاتکسۺےہ۔ۺاسۺںیمۺابۺدردۺےتہکۺںیہۺہکۺریم

اکشرۺۺرہۺومہ،ۺرہۺووسہسۺتہبۺدلجیۺرھگۺرکاتیلۺےہ۔ۺاحداثتۺوۺآالؾۺےنۺرامرےۺدؽۺاکۺیھبۺوکسؿۺوۺرقارۺنیھچۺایلۺےہ۔ۺابۺہیۺتہبۺدلجۺیہۺووسوسںۺاک

اورۺداینویۺاچہۺوۺبلطۺاکۺرمزکۺنبۺایگۺےہ۔ۺاکیۺوتقۺاھتۺہکۺرامرےۺدؽۺںیمۺطقف،ۺرصػۺۺںؾۺاب،ہل،ۺناطیینۺووسوساہدؽۺاووہاجاتۺےہ۔ۺابۺہیۺریماۺ

الٹۺنیقیۺاورۺدنلبۺاکۺاسۺدخاےئۺزبرگۺوۺربرتۺیکۺایدۺیتسبۺیھت۔ۺرصػۺاورۺرصػۺاہنتۺاسۺیہۺاکۺایخؽۺریمےۺدؽۺںیمۺداہ ۺوہاتکسۺاھت۔ۺاسۺیکۺذاتۺ

ؾۺاکۺرمزکۺنبۺ یکۺےہ۔اہۺاھتۺنکیلۺاحداثتۺزامہنۺیکۺدبو تۺوہۺہگجۺوجۺرقبۺدخاودنیۺاکۺرمزکۺیھتۺابۺاواامتعدۺریمےۺدؽۺںیمۺاتسب

امملثۺرعش:

ابۺوتۺدؽۺںیمۺوومہںۺےکۺووسوسںۺےکۺاجےلۺںیہ وتۺوجۺاسۺںیمۺراتہۺاھتۺانتکۺاصػۺۺوۺۺرونشۺاھت

(۲)زغؽ

۰:رعش

ابغۺاہجںۺےکۺلگۺںیہۺایۺاخرۺںیہۺوتۺمہۺںیہ

ںیہۺوتۺمہۺںیہ رۺایغۺوتۺمہۺںیہ،ۺارگایرۺںیہ

:وحاہل


ر در


اسۺاکانئتۺےکۺنسح،ۺرینیگنۺایۺابتیہۺوۺربابدیۺاکۺومدجۺااسنؿۺیہۺےہ۔


وھپؽ لگ:

اکاٹن اخر:

دنمش اایغر:

:ینفۺوخیب

o زغؽۺاکۺالہپۺرعش[،ۺعلطم[

o لگ،ۺاخر[،ۺ]ایر،ۺاایغر[،ۺتفصۺاضتدۺ[

o ۺاورۺاخرۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگ[تفصۺہیبشت،ۺ

]داینۺوکۺابغۺاورۺااسنؿۺوکۺگ

:رشتحی

ےسۺہیبشتۺںیمۺابتۺرکرےہۺںیہ۔ۺاسۺداینۺوکۺاکیۺابغۺےسۺہیبشتۺدےۺرےہۺںیہۺاورۺااسنؿۺوکۺلگۺاوراخرۺیلیثمتۺادنازۺاسۺرعشۺںیمۺدردۺ

ےہ۔ۺاسۺداینۺےکۺابغۺںیمۺےنتجۺوھپؽۺںیہۺوہۺیھبۺمہۺیہۺںیہۺاورۺےنتجۺاکےٹنۺںیہۺۺدےۺرےہۺںیہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺااھچۺیھبۺآدیمۺیہۺےہۺاورۺرباۺیھبۺآدیمۺیہ

افدئہۺاچنہپےتۺںیہۺوہۺیھبۺآدیمۺیکۺامدننۺےتکہمۺںیہ،ۺوخوبشۺدےتیۺںیہ،ۺدورسوںۺوکۺۺںوہۺیھبۺمہۺںیہ۔ۺداینۺاکیۺابغۺیکۺامدننۺےہۺاسۺںیمۺوہۺولگۺوجۺوھپول



ایسۺرطحۺاسۺداینۺںیمۺوجۺرامرےۺاےنپۺںیہ۔ۺ۔یہۺںیہ۔ۺاورۺوہۺوجۺرختبیۺرکےتۺںیہ،ۺاکوٹنںۺیکۺرطحۺےتھبچۺںیہۺوہۺیھبۺآدیمۺںیہ۔ۺبسۺیہۺااسنؿۺںیہۺ

ؽۺںیہنۺرکےتۺوہۺیھبۺآدیمۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺنجۺےسۺرامراۺوکیئۺرہتشۺےہۺوہۺیھبۺآدیمۺںیہۺاورۺنجۺےسۺابلکلۺانآانشۺںیہ،ۺانوافقۺںیہ،ۺنجۺاکۺوکیئۺایخ

ۺداینۺےسۺرساشر،ۺاسۺیکۺبجےسۺدردۺہیۺاتبانۺاچہۺرےہۺںیہۺہکۺاسۺداینۺےکۺنسحۺوۺامجؽ،ۺانمۺوۺاامؿۺایۺرھپۺابتیہۺوۺربابدیۺاکۺابثعۺااسنؿۺیہۺےہ۔ۺ

ؿۺیہۺںیہ۔ۺرغضۺہکۺااسنؿۺرمزکۺاکانئتۺےہ۔روینیگنںۺںیمۺتسمۺاورۺاسۺیکۺاناپدیئار،ۺےبۺابثتۺاورۺافینۺھجمسۺرکۺردۺرکےنۺواےلۺدوونںۺیھبۺااسن

:امملثۺرعش

ریمےۺووجدۺےسۺےہۺاسرےۺاہجںۺیکۺروود یہۺوخدۺدنمش،ۺاانپۺیہۺدوتسۺوہںۺںیمۺاانپ

۲:رعش

واہتسبۺےہۺںیمہۺےسۺرگۺربجۺےہۺورگۺدقر

ںیہۺوتۺمہۺںیہۺاتخمروبجمرۺںیہۺوتۺمہۺںیہۺ

:وحاہل

ردۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ایگۺےہ۔ۺدۺیکۺزغؽۺےسۺایلشیپۺرظنۺرعشوخاہجۺریمۺدر

ر در


ربجودقرۺایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ ۺہفسلف


زربدیتس ربج:

اطتق دقر:

آزاد اتخمر:

:ینفۺوخیب

تفصۺاضتدۺ]ربج،ۺدقر[،]وبجمر،ۺاتخمر[

:رشتحی

دۺےنۺوصایفۺاکۺہفسلفۺءۺربجۺوۺاسۺرعشۺںیمۺ ر دقرۺوکۺایبؿۺایکۺےہ۔وخاہجۺریمۺدر

رربجۺاورۺدقرۺاکۺنیسحۺازتماجۺےہ۔ۺوہۺضعبۺااسنؿۺدۺےتہکۺںیہۺہکۺدر

ؾ۔ۺوہۺوجۺاحمکۺاعمالمتۺںیمۺاقدرۺاالایتخرۺےہۺاورۺضعبۺںیمۺوبجمرۺوۺےبۺسب۔ۺوہۺراضےئۺایہلۺاکۺاپدنبۺےہ۔ۺنکیلۺاسۺداینۺںیمۺیھبۺوکیئۺاحمکۺےہۺوتۺیئکۺوکحم

ؿۺےہ۔ۺاورۺوجۺ مولؾۺےہۺوہۺیھبۺااسنؿۺںیہ۔ۺوہۺولگۺوجۺاےنپۺآپۺوکۺامکلۺاورۺآاقۺوۺومیلۺہ ےتھجۺںیہۺوہۺیھبۺاورۺوجۺےہ،ۺاباایتخرۺےہ،ۺاظملۺےہۺوہۺیھبۺااسن

ۺیکۺیئگۺںیہ۔ۺاؿۺیکۺات دعاریۺرکےنۺرپۺوبجمرۺںیہ،ۺراعایۺںیہۺوہۺیھبۺااسنؿۺیہۺںیہ۔ۺرغضۺہکۺوجۺھچکۺیھبۺںیہۺوہۺمہۺیہۺںیہ۔ۺہیۺدوونںۺزیچںیۺںیمہۺیہۺاطع

۔ۺےسۺولگۺوبجمرۺںیہۺاورۺرامریۺیہۺوہجۺےسۺاباایتخرۺںیہرامریۺوہج

رغضۺہکۺمہۺااسنونںۺےکۺیہۺفلتخۺروپۺںیہ،ۺفلتخۺرکدارۺںیہۺوجۺمہۺاسۺداینۺںیمۺاداۺرکرےہۺںیہ۔ۺںیہکۺاظمل،ۺںیہکۺ مولؾ،ۺںیہکۺاجرب،ۺ

سجۺیکۺرشتحیۺنکممۺںیہن۔ۺرغضۺااسنؿۺوہۺرعشۺےہۺ۔ںیہکۺاصرب۔ۺںیہکۺاحمک،ۺںیہکۺوکحمؾ۔ۺںیہکۺاباایتخر،ۺںیہکۺےبۺسب

امملثۺرعش:

ہۺرمےۺامشرۺںیمۺےہ ںیمۺزںیمۺرپۺدخاۺاکۺانبئۺوہںہۺذر ذر

ۺۺ اہںۺوتعسۺزریجنۺکتۺآزادۺوہںۺںیمۺیھب

ے

رےہۺۺیگۺ ادضادیتسہۺرمیۺومجمعہ



۳:رعش

اافلظۺقلخۺمہۺنبۺبسۺالمہمتۺےسۺےھت

ںیہ مہۺ ںیہۺوتۺۺاتفگرینعمۺیکۺرطحۺرطبۺ

:وحاہل

شیپۺرظنۺرعشوخ ردۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔دۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔اہجۺریمۺدر

ر در


قیلختۺاکانئت،ۺااسنؿۺےکۺریغبۺادوھریۺاورۺےبۺینعمۺںیہ۔


ولخمؼ قلخ:

ےبۺینعمۺظفل لمہم:

وگتفگ اتفگر:

ینفۺوخیب:

]اکۺظفلۺاعتسمرۺایلۺایگ ‘‘ینعمۺ’’اسنؿۺےکۺےیلۺاورۺا‘‘اافلظۺ’’اکانئتۺےکۺےیلۺ[تعنصۺااعتسرہ،ۺ

:رشتحی

ےبۺینعمۺوہاتۺارگۺااسنؿۺاکۺووجدۺہنۺداینۺاکۺووجدۺدردۺےتہکۺںیہۺہکۺقیلختۺاکۺلمعۺااسنؿۺےکۺریغبۺےبۺینعمۺاھت۔ۺااسنؿۺاسۺاکانئتۺاکۺرمزکۺےہ۔ۺ

ےکۺےئلۺانبیئۺےہ۔ۺاتہکۺوہۺاےنپۺلمعۺوکۺآزامۺےکس۔ۺارگۺااسنؿۺہنۺوہاتۺوتۺاھت۔اہللۺاعتیلۺےنۺہیۺاکانئت،ۺاسۺیکۺرہۺزیچۺااسنؿۺیکۺآزامشئ،ۺاسۺےکۺا ناحؿۺ

ظفلۺۺاسۺیکۺہیۺاسریۺقیلختۺےبۺینعمۺیھت۔ۺاکانئتۺیکۺروودۺیہۺااسنؿۺےکۺدؾۺےسۺےہ۔ۺااسنؿۺےسۺےلہپۺہیۺاکانئتۺاسۺرطحۺیھتۺہکۺےسیجۺوکیئۺےبۺینعم

ۺااسنؿۺووجدۺںیمۺآایۺوتۺہیۺاکانئتۺاےسیۺوہیئگۺہکۺےسیجۺںوظفںۺیکۺامال،ۺابینعم،ۺابرطبۺسجۺاکۺوکیئۺرطب،ۺوکیئۺدصقمۺہنۺاھت۔ۺوکیئۺاتیمہۺہنۺیھت۔ۺرھپۺبج

ۺےکۺےیلوگتفگ۔ۺرغضۺےکۺہیۺبس،ۺہیۺاکانئت،ۺہیۺآامسؿ،ۺزنیم،ۺرجشوۺرجح،ۺاردنۺرپدن،ۺوجۺھچکۺیھبۺدیپاۺوہاۺوہۺبسۺااسنؿۺےکۺےئلۺےہ۔ۺااسنؿۺاؿۺ

آےئۺیہۺرہۺزیچۺابینعمۺاورۺابدصقمۺنبۺیئگ۔ںیہن۔ۺاسۺےسۺےلہپۺرہۺزیچۺےبۺینعمۺیھتۺاورۺاسۺےکۺ

امملثۺرعش:

ھچکۺاسۺےسۺزایدہۺےہۺرماۺاخکۺہپۺوہان ہمۺوۺرہمۺاکۺاالفکۺہپۺوہانۺدنقلی

۴:رعش

ریتاۺیہۺنسحۺگجۺںیمۺرہۺدنچۺومزجؿۺےہ

ۺددیارۺںیہۺوتۺمہۺںیہۺہنشتستۺرپۺیھبۺ اکؾ

:وحاہل

ردۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوصیفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔۔دۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہشیپۺرظنۺرعشوخاہجۺریمۺدر

ر در


وپریۺاکانئتۺولجہۺاگہۺرپوراگرۺوہےنۺےکۺابووجدۺااسنؿۺددیارایہلۺےسۺرحموؾۺےہ۔


اکانئت گج:



زامایں ومزجؿ:

ایپاس ہنشت:

:رشتحی

ۺاکۺولجہۺر اھۺیہۺےہ۔ۺرہۺزیچۺںیمۺاہللۺاعتیلۺاکۺامجؽۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺاہللۺاسۺرعشۺںیمۺدردۺےتہکۺںیہۺہکۺاسۺداین،ۺاسۺاکانئتۺیکۺرہۺزیچۺاہللۺاعتیل

اعتیلۺاسۺاکانئتۺےکۺوصمرۺںیہۺاورۺاسۺیکۺرہۺےشۺںیمۺاسۺوصمرۺامظعۺاکۺسکعۺوموجدۺےہ۔ۺنکیلۺاسۺےکۺابووجدۺیھبۺمہۺااسنؿۺاسۺےکۺددیارۺےسۺ

۔ۺوپریۺاکانئتۺرپۺ طیحۺریتیۺذاتۺوہےنۺےکۺابووجدۺوتۺااسنؿۺیکۺاگنوہںۺےسۺرحموؾۺںیہ۔ۺریتےۺددیارۺذایتۺاورۺیقیقحۺووجدۺےکۺادراکۺےسۺرحموؾۺںیہ

اولھجۺےہ۔

رگمۺمتۺےنۺومیسءوہۺاھتۺولجہۺآراۺ

ہنۺداھکیۺہنۺداھکیۺہنۺداھکیۺہنۺداھکی

،ۺرجحۺںیم،ۺیتلۺدردۺاہللۺاعتیلۺےسۺاخمبطۺوہرکۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺاےۺدخاودنۺرکمیۺوپرےۺگجۺںیمۺریتاۺیہۺنسحۺاھٹںیٹۺامراہۺےہ۔ۺرجشۺںیم

ںۺںیم،ۺرہۺزیچۺںیمۺریتےۺووجدۺےکۺآاثرۺںیہۺنکیلۺاؿۺےکۺابووجدۺیھبۺمہۺریتےۺددیارۺےکۺایپےسۺںیہ۔ۺاسۺےکۺےئلۺزتپۺرےہۺںیہ،ۺاؤوہیئۺوہ

ویںۺیکۺرتسۺرےہۺںیہ۔ۺاشدیۺاسۺےئلۺہکۺرامرےۺادنروینۺادراکۺےنۺاینپۺآںیھکنۺومدنۺیلۺںیہ۔ۺمہۺاسۺاصبرتۺےسۺرحموؾۺوہ ےئۺںیہۺوجۺہکۺدنلب

رطػۺےلۺرکۺاجیتۺےہۺاورۺوجہکۺرصػۺریغۺزتمزلؽۺنیقیۺاورۺہتخپۺاامیؿۺیکۺدبو تۺبیصنۺوہیتۺےہۺاورۺوجہکۺرصػۺصلخمۺاورۺاپزیکہۺاورۺاخصلۺدؽۺ

ںیمۺرھگۺرکیتۺےہ۔

امملثۺرعش:

وۺیہۺرظنۺآایۺدجرھۺ گجۺںیمۺآرکۺادرھۺادرھۺداھکی

داھکیت

۵:رعش

اوروںۺےسۺوتۺرگاینۺکیۺتخلۺاھٹۺیئگۺیھت

ر ںیہۺوتۺمہۺںیہرۺابدۺاےنپۺدؽۺےکۺرگاےۺدر

:وحاہل


ر در


اےنپۺانگوہں،ۺوکاتویہںۺاکۺوبھجۺبسۺےسۺڑباۺاورۺدایمئۺوہاتۺےہ۔


وبھج رگاین:

اکیۺدؾ کیۺتخل:

:حیرشت

ر اسۺعطقمۺںیمۺدر

ررامرےۺاسھتۺوجۺیھبۺھچکۺولوگںۺےنۺایک،ۺوجۺزایدایتں،ۺ! دۺدۺاےنپۺآپۺوکۺاخمبطۺرکےتۺوہےئۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺاےۺدر

ۺنکیلۺایگوجۺاکتفیلۺںیمہۺولوگںۺےنۺدںیۺوہۺوتۺبسۺیکۺبسۺمہۺےنۺاعمػۺرکدںیۺاورۺکیۺتخلۺاؿۺوکۺرفاومشۺرکۺ ےئ۔ۺاؿۺاکۺوبھجۺیھبۺدؽۺےسۺارتۺ

ںۺایھبۺرامرےۺدؽۺرپۺاےنپۺانگوہںۺاکۺوبھجۺابیقۺےہ۔ۺاورۺہیۺبسۺےسۺڑباۺوبھجۺےہ۔ۺرامریۺاینپۺیہۺرباایئں،ۺاخایمں،ۺاےنپۺاامعؽۺاورۺوکاتایہۺ! داےۺدر

ۺرقآؿۺںیم۔ۺاورۺہیۺوبھجۺوتۺرصػۺاورۺرصػۺر تمۺابریۺاعتیلۺیبۺااترۺیتکسۺےہ۔ۺےبۺکشۺوہۺےبۺدحۺرمیحۺوۺرکمیۺےہ۔رامرےۺدؽۺرپۺابرۺنبۺیئگۺںیہ



ۺاےنپۺاہوھتںۺےسۺوجامکیئۺیکۺ،ۺاسۺیکۺوہجۺےسۺیکشخۺاورۺرتیۺںیمۺاسفدۺالیھپ‚اراشدوہاتےہ ہکۺۺمہۺولگۺاہللۺےسۺوکشہۺرکےتۺںیہ‘‘ ۔ولوگںۺےنۺ

ۺیکۺہباؿۺےسۺوتۺاورہن ںیہۺےتیدۺرطػۺابلکلۺوتہجۺںیہنۺمہۺاےنپۺربےۺاامعؽۺیکۺنکیلۺںیہۺؿاشیرپۺاورمہ زگاررےہۺںیہۺزدنیگۺدورسےۺوتزمےۺیک

۔اوروکششۺرکےتۺںیہۺیعس

..........

ادسۺاہللۺاخؿۺر

اغل


رمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺداینےئۺنخسۺںیمۺاکیۺامہۺاقمؾۺرےتھکۺںیہۺنجۺاکۺنفۺروسؾۺیکۺدحودۺوۺویقدۺیسۺابالرتۺےہ۔ۺآپۺےکۺسالؾۺںیمۺرہۺرگنۺاکۺ

ہیۺازعازۺیھبۺاحلصۺےہۺہکۺآپۺےکۺدویاؿۺوکۺدنہواتسؿۺیکۺااہلیمۺاتکبۺآپۺوکۺوموضعۺاتلمۺےہۺوجۺاردوۺاشرعیۺےکۺایلعۺرتنیۺاقمؾۺاکۺاکعسۺےہ۔

رقارۺدایایگ۔

()ردیشۺادمحۺدصیقی۔ۺ"دورۺہیلغمۺےنۺدنہواتسؿۺوکۺنیتۺزیچوؿۺاطعۺںیک۔ۺاردوۺزابؿ،ۺاتجۺلحمۺاورۺرمزاۺاغبل"

(۰)زغؽ

:وحاہل

دوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔آپۺوکۺارشیپۺرظنۺرعشۺرمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔

۰ :رعش

اھتوہیئۺاتریخ،ۺوتۺھچکۺابثعۺاتریخۺیھبۺ

ۺےھتۺرگمۺوکیئۺانعںۺ ریۺیھبۺاھتےتآپۺآ


اع قۺوکۺدبامگینۺےہۺہکۺربیقۺامعنۺواصؽۺےہ۔


دری اتریخ:

اگلؾ انعں:

اگلؾۺڑکپےنۺواال انعںۺ ری:

:ینفۺوخیب

]ۺرعشاکۺالہپۺزغؽ[،ۺعلطم

:رشتحی

اےۺریمےۺوبحمبۺ!ۺآپۺودعہۺےکۺاطمقبۺوتقۺرقمرہۺرپۺںیہنۺےچنہپۺہکلبۺآےنۺںیمۺدریۺاسۺرعشۺںیمۺاغبلۺوبحمبۺےسۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺ

۔ۺاسۺ۔ۺااظتنرۺیکۺڑھگایںۺوطلیۺوہیتۺںیئگۺاورۺرامریۺزتپۺڑبیتھۺیئگےئوتقۺرپۺہنۺآآپۺالماقتۺےکۺےئلۺرتسۺرےہۺںیہۺنکیلۺآپۺیکۺمہۺوہیئگۺ۔

انچہچنۺاشرعۺوخدۺیہۺوجابۺداتیۺےہۺہکۺآپۺانیقیۺۺ۔اتریخۺےسۺآدمۺاکۺرضورۺوکیئۺہنۺوکیئۺب بۺوہاگۺآپۺیکۺاتریخ،ۺاسۺدریۺیکۺرضورۺوکیئۺہنۺوکیئۺوہجۺوہیگ،ۺ

ۺ۔انمبسۺوتقۺرپۺایترۺوہرکۺرقمرہۺوتقۺرپۺچنہپۺاجےتۺنکیلۺیسکۺےنۺآپۺیکۺوساریۺیکۺاگلؾۺڑکپۺیلۺاورۺآپۺوکۺآےنۺںیمۺدریۺوہیئگ



ےسۺرمادۺربیقۺےہ۔ۺوگایۺاشرعۺہیۺانہکۺاچاتہۺےہۺہکۺوخدۺآپۺوتۺوتقۺرپۺیہۺآرےہۺےھتۺنکیلۺایکۺایکۺاجےئۺہکۺربیقۺ‘‘وکیئۺ’’اسۺرعشۺںیمۺ

رعشۺوشیخۺاورۺزنطۺیکۺوہجۺےسۺتہبۺغیلبۺوہایگۺےہ۔ےنۺآرکۺابگۺاھتؾۺیلۺاورۺشکمشکۺںیمۺآپۺوکۺدریۺوہیئگ۔

امملثۺرعش:

ںیہۺنئمطمۺربیقۺیکۺوھجیلۺںیمۺڈاؽۺرک وافیئۺےکۺۺازلاؾۺسجۺدقرۺےھتۺرتیۺےب

۲:رعش

ےھجمۺاینپۺابتیہۺاکۺ اجۺےب ےس مت

دقتریۺیھبۺاھتۺوخیبۺاسۺںیمۺھچکۺاشہبئ

:وحاہل

آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشۺرمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔


دنیگۺیکۺربابدیۺاکۺب بۺوبحمبۺںیہنۺہکلبۺریمیۺدبیتمسقۺےہ۔ریمیۺز

ینفۺوخیب:

]وخئبۺدقتریۺینعمبۺرخائبۺدقتری[تعنصۺااعتسرہ،ۺ


ہبشالموٹۺ،ۺکشۺ،ۺ اشہبئ:

تمسق دقتری:

:رشتحی

ویکہکنۺہیۺ،وکشہۺمتۺےسۺانمبسۺںیہنۺۺںیمۺاشرعۺوبحمبۺےسۺاخمبطۺوہہکۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺریمیۺزدنیگۺیکۺابتیہۺوۺربابدیۺاکۺ رعشۺاسۺ

ابتیہۺوتۺریمیۺ

وہۺبسۺۺدقمرۺںینبۺاتمسقۺںیمۺیھکلۺیھت۔ۺاشرعۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمۺےنۺزدنیگۺںیمۺوجۺاکتفیلۺاورۺالکشمتۺںیلیھج،ۺینتجۺاناکایمایبںۺوۺانرمادایںۺریم

ؾۺدااتسؿۺایحتۺاکۺوکیئۺاببۺیھبۺوبحمبۺیکۺےبۺوافیئۺےسۺریمےۺبیصنۺیکۺیہۺرخایبۺیھت۔ۺرامرےۺوبحمبۺاکۺاسۺںیمۺوکیئۺوصقرۺںیہن۔ۺرامریۺاناک

ۺہکۺابعرتۺںیہن۔ۺارگۺرامریۺتمسقۺایھچۺوہیتۺوتۺرامراۺقشعۺرضورۺاکایمبۺوہات،ۺرامراۺوبحمبۺمہۺےسۺرایضۺوۺوخشۺوہاتۺرگمۺہیۺرامریۺربیۺتمسقۺےہ

ںیمہۺرہاجۺےسۺرصػۺوھٹرکںیۺاورۺروساایئںۺںیلم۔

اۺاامعتسؽۺایکۺےہۺ۔ۺینعیۺریمیۺتمسقۺیہۺرخابۺیھتۺہکۺابتیہۺوۺربابدیۺریماۺدقمرۺوہیئۺ۔ۺورہنۺآپۺاسۺےکۺزنط‘‘وخئبۺدقتریۺ’’اسۺرعشۺںیمۺ

ذہمۺدارۺںیہن۔

امملثۺرعش:

تمسقۺاکۺاھکلۺوپراۺوہاۺرکاتۺےہۺآرخ متۺےسۺوتۺےھجمۺوکشہۺاکشتیۺںیہنۺواہللۺ

۳:رعش

اسۺوکۺوہکں،ۺاورۺھچکۺہنۺےہکۺریخۺوہیئ ویفسۺ

اھتیھبۺۺزعتریںیمۺالقئۺوتۺۺےھٹیبرگۺڑگبۺ



:وحاہل



وکۺویفسۺانہکۺیھبۺابثعۺوتنیہۺےہ۔وبحمبۺاع قۺےکۺےئلۺ


انراضۺوہان ڑگبان:

قحتسم القئ:

زسا زعتری:

:وخیبینفۺ

o ذرکرضحتۺویفسۺہیلعۺاالسلؾۺاکۺ[،ۺتفصۺحیملت[

o تفصۺابمہغل

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺرظاتفۺاکۺرصنعۺےہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمۺےنۺاےنپۺوبحمبۺوکۺوجہکۺنسحۺوۺامجؽۺاکۺرمعقۺےہۺویفسۺہہکۺرکۺاکپرایل۔ۺرھپۺےھجمۺ

ۺےہ۔ۺوہۺوتۺریخۺوہیئۺہکۺاسۺےنۺرباۺہنۺامانۺورہنۺھجمۺےسۺتہبۺڑبیۺزغلشۺرسزدۺااسحسۺوہاۺہکۺںیمۺےنۺطلغۺہہکۺدایۺریماۺوبحمبۺوتۺاےنپۺآپۺوکۺالاثینۺ اتھجم

وہیئۺیھت۔

یکۺاشؿۺںیمۺاتسگیخۺرکدیۺیھتۺرگمۺریمیۺوخشۺیتمسقۺہکۺوہۺہیۺہملکۺنسۺرکۺانراضۺہنۺوہا۔ۺارگۺوہۺڑگبۺاجاتۺمہۺےسۺۺسںیمۺےنۺوتۺاسۺہیبشتۺےسۺا

ربابدیۺیکۺوصرتۺںیمۺاداۺرکانۺزپات۔ۺاورۺہیۺربابدیۺںیمہۺرامریۺ ہحملۺیکۺزغلشۺاکۺافکرہۺاسریۺزدنیگۺیکۺافخۺوہاجاتۺاورۺمہۺےسۺہنمۺریھپۺاتیلۺوتۺںیمہۺاکی

تمسقۺیکۺدبو تۺبیصنۺوہیت۔ۺاتقیقحۺاسۺرعشۺںیمۺابمہغلۺےہ۔ۺاکیۺاع قۺےکۺےئلۺاسۺےکۺوبحمبۺےسۺڑبھۺرکۺوکیئۺاورۺںیہنۺۺۺۺیہۺیطلغ،ۺرامریۺوشیم

اتۺےہ۔ۺ یتۺہکۺاسۺےکۺاسےنمۺنسحۺویفسۺیھبۺںیہنۺ رہھۺاتکس۔ۺاسۺاکۺنسحۺوتۺےبۺلثمۺےہ۔وہاتکس،ۺوہۺےبۺلثمۺاورۺالاثینۺوہ

:امملثۺرعش

ۺرظنۺوتۺ ریماۺ رظنۺۺاک مت وہۺوتۺوہۺےہ،ۺ ںیہمۺوہاجےئۺاتفلۺھجمۺےس دوھکی وبحمب

۴:رعش

ڑکپےۺاجےتۺںیہۺرفوتشںۺےکۺےھکلۺرپۺانقح

ۺ رامراۺ وکیئۺ آدیمۺ ؟اھت یھبۺ رحتریۺ دؾ

:وحاہل



۔رکاامۺاکنیبتۺیکۺوہجۺےسۺزساۺےنلمۺاکۺدخاۺےسۺوکشہۺاورۺااجتحج


البۺوہج انقح:

ےتھکلۺوتق دؾۺۺرحتری:



:رشتحی

ۺۺاغبلۺۺوشیخۺاکۺاہسراۺےلۺرکۺدخاۺےسۺااجتحجۺرکرےہۺںیہ۔تۺایخؽۺےہ۔اسۺرعشۺںیمۺاکیۺدجاہللۺاعتیلۺےسۺوکشہۺرکےتۺںیہۺہکۺایرب

رۺںیہنۺذواالجلؽ،ۺاےۺامکلۺروزوۺزجا،ۺروزۺرشحمۺمہۺااسنونںۺیکۺڑکپ،ۺرامرےۺانگوہںۺیکۺزساۺرفوتشںۺےکۺےہکۺرپۺوہیگ۔ۺنکیلۺہیۺاہشدتۺاقلبۺاابتع

وہےتۺںیہۺاسۺوتقۺرامراۺوکیئۺآدیمۺیھبۺینیعۺوگاہۺہنۺاھت۔ۺویکہکنۺسجۺوتقۺوہۺھکلۺرےہ

اسۺرعشۺںیمۺاغبلۺاینپۺوشخۺعبطۺاکۺاظمرہہۺرکرےہۺںیہ۔ۺاورۺااسنؿۺیکۺاسۺداینۺںیمۺےبۺیسبۺاورۺوبجمریۺاکۺرظنمۺشیپۺرکرےہۺںیہ۔ۺرامرےۺ

اۺاکۺدارودمارۺوہاگ۔ۺوتۺااسنؿۺاسۺدقرۺےبۺسبۺوۺوبجمرۺےہۺہکۺرہۺلمعۺےکۺوگاہۺوتۺرصػۺرفےتشۺںیہۺاورۺاؿۺےکۺرمبتۺرکدہۺاامعؽۺانہمۺرپۺرامریۺزجاوزس

اسۺیکۺتمسقۺاکۺبسۺےسۺڑباۺہلصیف،ۺتنجۺوۺدوزخۺےکۺاطعۺےئکۺاجےنۺاکۺہلصیفۺیھبۺاسۺیکۺرمیضۺےکۺاطمقبۺہنۺوہےکسۺاگ۔

امملثۺرعش:

ۺدقتریۺرمقۺوہےنۺہنۺدںیۺےگ اےۺاکبتۺدقتریۺرامریۺیھبۺراضۺوپھچ

ے

ویںۺانم

۵:رعش

ت

خت

ۺااتسدۺہکۺ ںیہمۺےرر

!ںیہنۺوہۺاغل

ر ۺیھبۺاھتےتہکۺںیہۺاےلگۺزامےنۺںیمۺوکیئۺم

:وحاہل



اینپۺتمظعۺاکۺارتعاػۺیھبۺےہ۔اورۺنمۺوہجۺاسۺرعشۺںیمۺاغبل،ۺریمۺیکۺاشرعاہنۺتمظعۺاکۺارتعاػۺرکےتۺںیہ۔

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺاغبلۺاےنپۺآپۺےسۺاخمبطۺںیہ۔ۺاورۺوخدسالیمۺےکۺاسۺادنازۺےسۺاےنپۺدؽۺوکۺہیۺابتۺابورۺرکاےتۺںیہۺہکۺاغبلۺمتۺیہۺاردوۺ

اکۺاکیۺاعملۺرتعمػۺےہ۔ۺزابؿۺےکۺامرہۺاورۺاصبحۺتیثیحۺاردوۺداؿۺںیہنۺوہ۔ۺریمۺیھبۺےلھچپۺزامےنۺںیمۺزگرےۺںیہۺاورۺنجۺیکۺاشرعاہنۺتمظع

اسۺںیمۺانکۃیۺاغبلۺاینپۺتمظعۺ

یھبۺایبؿۺرکۺرےہۺںیہۺاورۺوخدۺوکۺیھبۺاردوۺاکۺااتسدۺہہکۺرکۺاخمبطۺایک۔

ۺاینپۺتمظعۺایبؿۺرکرےہۺںیہۺاورۺ(۔۔۲) رعشۺاکۺدورساۺبلطمۺوجۺاغبلرۺےکۺزماجۺےکۺرقبیۺرتۺےہۺ،ۺہیۺیھبۺایبؿۺایکۺاجاتکسۺےہۺاغبلر

اےنپۺےیلۺااتسدۺاکۺرۺالۺرپوایہۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺولگۺےتہکۺںیہۺہکۺاےلگۺزامےنۺںیمۺاردوۺاکۺاکیۺااتسدۺم

رۺیکۺ،ۺوتۺاغل

رۺظفلۺاامعتسؽۺایک۔ۺابیقۺریہۺابتۺم

زگراےہ۔رگمۺہیۺولوگںۺاکۺایخؽۺےہۺ،ۺریماۺایخؽۺاسۺےسۺفلتخۺےہۺاورۺںیمۺاےنپۺوساۺیسکۺوکااتسدۺمیلستۺںیہنۺرکات۔

امملثۺرعش:

ۺاانپۺہی ر

ۺاغل

خرس

ۺہنۺوہا دیقعہۺےہۺوقبؽۺانر آپۺےبۺرہبہۺےہۺوجۺدقتعمۺم

(۲)زغؽ

۰:رعش

ےہ اورۺ زدناگینۺ دؿۺرگۺ وکیئۺ

اےنپۺیجۺںیمۺمہۺےنۺاھٹینۺاورۺےہ



:وحاہل



آےنۺواےلۺدونںۺںیمۺےئنۺزعامئۺاکۺااہظر۔اہظرۺمغۺوۺزیبارۺایحتۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ۔ا

:ینفۺوخیب

]زغؽۺاکۺالہپۺرعش[،ۺعلطم

:رشتحی

ااہبؾۺےہۺ۔اسۺرعشۺںیمۺ ر

التشۺرکےتۺوہےئۺہیۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺارگۺابۺاسۺءۺۺاسۺمغۺوۺادنوہۺےسۺومعمرۺزدنیگۺںیمۺا دیۺوۺراجۺاغل

۔ۺںیہۺوتۺمہۺےنۺ ممصۺارادہۺرکایلۺےہۺہکۺابۺمہۺھچکۺاورۺیہۺادنازۺاانپںیئۺےگزدنیگۺےکۺدؿۺابیقۺرہۺ ےئ

ۺاسۺںیمۺاشرعۺاینپۺاسریۺزدنیگۺیکۺاہکینۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺزدنیگ ںیمۺوساےئۺویخلتںۺاورۺۺہیۺرعشۺزغؽۺاکۺعلطمۺےہ۔

احؽۺرکدایۺےہ۔ۺاناکویمںۺاورۺرحموویمںۺےکۺلسلستۺےنۺاعزجۺرکدایۺےہ۔ۺۺوھٹرکوںۺےکۺاورۺھچکۺبیصنۺہنۺوہا۔ۺمغۺاجانںۺاورۺمغۺدوراںۺدوونںۺےنۺےب

اؿۺنکیلۺایھبۺیھبۺاشدیۺدقرتۺوکۺمہۺرپۺرمحۺںیہنۺآات،ۺابۺیھبۺاسۺایحتۺےکۺھچکۺنھٹکۺدؿۺاورۺابیقۺںیہ۔ۺاورۺمہۺےنۺوسچۺایلۺےہۺہکۺاسۺابرۺمہۺ

ہۺرکر اھۺےہ۔ۺابۺمہۺاینپۺزدنیگۺےکۺرخۺوکۺدبںیلۺےگۺاورۺاینپۺہیقبۺزدنیگۺاورۺیہۺارادۺاصمبئۺوۺآالؾۺوکۺتسکشۺدےۺرکۺرںیہۺےگ۔ۺاسۺابرۺمہۺےنۺھچک

ےسۺاینپۺزگہتشۺزدنیگۺاکۺاسحبۺںیلۺےگ۔

امملثۺرعش:

ایھبۺکتۺاکؾۺبسۺرھکبےۺوہےئۺںیہ استعۺرمعۺےہزگریتۺاجریہۺ

۲:رعش

اہکں؟ ہیۺرگیمۺ ںیمۺ دوزخۺ آشتۺ

ےہ اورۺ اہنین اہےئ مغۺ وسزۺ

:وحاہل

آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔رعشۺرمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ۺشیپۺرظن


دگازۺےہ۔ مغۺقشع،ۺآشتۺدوزخۺےسۺزایدہۺاجؿ


آگ آشت:

نلج وسز:

وپدیشہ اہنین:

:ینفۺوخیب

تفصۺابمہغل

:رشتحی



ۺآگۺںیمۺوہۺرگیمۺںیہنۺوجۺاؿۺزںومںۺںیمۺےہۺوجۺمہۺےنۺاےنپۺدؽۺےکۺادنرۺاپھچۺر ےھۺںیہ۔ۺاسۺرعشۺںیمۺاغبلۺےتہکۺںیہۺہکۺدوزخۺیک

ےتیلۺاغبلۺےنۺاردوۺاشرعیۺںیمۺیئنۺیئنۺرتںیبیکۺوعضۺںیک۔ۺاؿۺںیمۺدجتۺیھبۺےہۺاورۺااسنینۺذجابتۺیکۺاکعیسۺیھب۔ۺاسۺرعشۺںیمۺوہۺابمےغلۺےسۺاکؾۺ

ۺدحتۺاناقلبۺایبؿۺےہ۔ۺاعمالمتۺقشع،ۺوارداتۺبلقۺاورۺذجابتۺوشؼۺیکۺرگیمۺااسنؿۺوکۺوہےئۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺقشعۺاکیۺااسیۺذجہبۺےہۺسجۺیک

مسھبۺرکدیتیۺےہ۔ۺاورۺدوزخۺیکۺآگۺںیمۺیھبۺوہۺرگیمۺہنۺوہیگۺینتجۺاؿۺومغںۺںیمۺےہۺوجۺمہۺےنۺاےنپۺدؽۺےکۺاہنںۺاخےنۺںیمۺاپھچۺرکۺر ےھۺۺالجےک

دوزخۺیکۺآگۺتہبۺتخسۺرگؾۺےہ۔ۺنکیلۺےھجمۺاتگلۺےہۺوجۺرگیم،ۺشپت،ۺوجۺرحارتۺدؽۺےکۺادنارۺںیہ۔واظعۺاتبےتۺںیہۺاورۺاتکوبںۺںیمۺیھبۺاھکلۺےہۺہکۺ

ےپھچۺوہےئۺزںومںۺںیمۺاورۺومغںۺںیمۺوہاتۺےہۺوہۺیھبکۺدوزخۺیکۺآگۺںیمۺںیہنۺوہاتکس۔

امملثۺرعش:

آشتۺمنہجۺیھبۺاےسیۺ بۺالجیتۺےہ مغۺیکۺآگۺںیمۺلجۺرکۺروحۺالملتیتۺےہ

۳:رعش

رںیشجن ۺاؿۺیکۺںیہدںیھکیۺۺ ابراہ

رپۺھچکۺابۺےکۺرسرگاینۺاورۺےہ

:وحاہل



وبحمبۺیکۺربیمہۺیکۺدشدیۺتیفیکۺرمقۺیکۺیئگۺےہ۔


انرایگض رشجن:

انرایگض رسرگاین:

:حیرشت

ر

اسۺاکۺویشہۺےہ۔ۺمہۺےنۺےبۺامشرۺوموعقںۺرپۺاسۺیکۺانرایگضۺاورۺیگفخۺاورۺۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺےسۺربمہۺرانہ،ۺانراضۺرانہۺوبحمبۺیکۺاعدتۺاغل

ۺیکۺتیفیکۺدیھکیۺےہۺوجۺہکۺرامرےۺےئلۺڑبیۺرپاشیؿۺنکۺاورۺفیلکتۺدہۺوہیتۺےہۺنکیلۺرکشۺےہۺہکۺمہۺاؿۺامتؾۺوموعقںۺےسۺریخبتیۺلکنۺآےئ۔ۺنکیل

ہکۺرضورۺریمےۺروبیقںۺےنۺاسۺےکۺاکؿۺرھبۺدےیئۺںیہۺاورۺاےسۺےہۺاسۺدہعفۺاؿۺیکۺرشجنۺاورۺیگفخۺڑبیۺدشدیۺاورۺریحاؿۺنکۺےہ۔ۺااسیۺولعمؾۺوہاتۺ

ریمےۺالخػۺرکدایۺےہ۔ۺھجمۺےسۺافخۺرکدایۺےہ۔

:امملثۺرعش

ۺانزۺ ہکۺ اہکۺ ےنۺ ںیمۺ دایۺہکۺویںۺنسۺےکۺمتسۺرظفیۺےنۺھجمۺوکۺااھٹ اچےئہۺریغۺےسۺیہت زبؾ

یولےگۺرمۺابۺاجؿۺیہۺوہاۺاسۺابرۺایکۺایک ںیمۺریدۺروھٹۺرکۺمتۺامؿۺاجےتۺےھتۺذرایس

۴:رعش

دےۺےکۺطخۺہنمۺداتھکیۺےہۺانہمۺرب

ےہ اورۺ ینۺابز اغیپل وتۺ ھچکۺ

:وحاہل

ۺاجاتۺےہ۔آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکشیپۺرظنۺرعشۺرمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔




۔یکۺوصمریۺیکۺیئگۺےہۺوشتشیۺاع ق


اقدص انہمۺرب:

:رشتحی

ۺےنۺںاہںۺیھبۺےہ۔رزمہیۺادنازۺاکۺاسۺرعشۺ ر

رعشۺےکۺدوۺۺیکۺرطحۺابتۺوکۺمہبمۺر اھۺےہ۔‘‘اےنپۺیجۺںیمۺمہۺےنۺاھٹینۺاورۺےہۺ’’اغل

بلطمۺوہےتکسۺںیہ:

االۺبجۺریمےۺاپسۺریمےۺوبحمبۺاکۺطخۺےلۺرکۺآایۺوتۺوہۺےھجمۺطخۺدےنیۺےکۺ دعۺریمیۺلکشۺداتھکیۺراہ،ۺاشدیۺالہپۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺطخۺالےنۺو (۰)

یکۺدرتسۺوہۺہیۺادنازہۺاگلےنۺیکۺوکششۺرکۺراہۺاھتۺہکۺطخۺزپےنھۺےکۺ دعۺریمےۺرہچےۺرپۺایکۺأترثاتۺںیہۺ،ۺاتہکۺوہۺاجۺرکۺوبحمبۺوکۺریمیۺدیلۺتیفیکۺ

رظنمۺیشکۺرکۺےکس۔

ۺہیۺےہۺہکۺطخۺالےنۺواالۺبجۺریمےۺاپسۺریمےۺوبحمبۺاکۺطخۺےلۺرکۺآایۺوتۺوہۺےھجمۺطخۺدےنیۺےکۺ دعۺریمیۺلکشۺداتھکیۺراہ،ۺدورساۺبلطم (۲)

رصػۺریمیۺرطػۺاشدیۺوہۺطخۺےکۺاسھتۺوکیئۺزابینۺاغیپؾۺیھبۺالایۺاھتوجۺےھجمۺدانیۺاچاتہۺاھتۺرگمۺڈرۺوخػۺایۺرشؾۺےکۺامرےۺےھجمۺوہۺاغیپؾۺہنۺدےۺاکسہکلبۺ

ایک۔داھکیۺ

امملثۺرعش:

ےگۺوجابۺںیمۺاجاتنوہںووہۺوجںیھکلۺںیم اقدصےکۺآےتۺآےتۺاکۺطخۺاورھکلۺروھکں

۵:رعش

وہںیکچۺر

امتؾ بسۺ البںیئۺ ۺاغل

ےہ اورۺ اناہگین رمگۺ اکیۺ

:وحاہل

ےہ۔آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺشیپۺرظنۺرعشۺرمزاۺادسۺاہللۺاخؿۺاغبلۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔


امتؾۺمغۺہہسۺےئلۺسبۺاکیۺومتۺیہۺرہۺیئگۺےنہسۺوک۔


ومت رمگ:

احداثیت/ااچکن اناہگین:

:رشتحی

ہیۺرعشۺاغبلۺیکۺوپریۺزدنیگۺیکۺاہکینۺےہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺرہۺرطحۺیکۺالبںیئ،ۺآافتۺاورۺاحداثتۺاسرےۺرامریۺزدنیگۺاکۺہصحۺںیہ۔ۺرہۺ

واردۺوہیئۺاورۺھجمۺرپۺارمۺوہیئگۺاورۺسبۺابۺاکیۺاناہگینۺومتۺیہۺابیقۺرہۺیئگۺےہ۔ۺوہۺیھبۺآاجےئۺاورۺہیۺدااتسؿۺدردومغۺلمکمۺفیلکت،ۺرہۺتبیصمۺمہۺرپۺ

وہاجےئ۔ۺوہۺڑبےۺرےبت،ۺڑبیۺاقتیلبۺےکۺآدیمۺےھتۺنکیلۺاسریۺزدنیگۺاصمبئۺوۺالکشمتۺاکۺاسانمۺرکےتۺزگاردی۔ۺاسریۺزدنیگۺھکسۺبیصنۺہنۺ

ومتۺےکۺاکرۺہیۺزعتۺوۺارکاؾۺایکۺایگ۔ۺرگ بارۺوہےت،ۺدردبرۺوہےئۺرغضۺہکۺرہۺرطحۺےکۺاصمبئۺوۺآالؾۺاکۺاسانمۺایکۺاورۺآرخۺۺوہا۔ۺہنۺدقرۺوہیئۺاور

آرزودنمۺےھت۔



امملثۺرعش:

لسغۺتیمۺیہۺرامراۺلسغۺتحصۺوہۺوتۺوہ ومتۺیہۺےسۺھچکۺالعجۺدردۺرفتقۺوہۺوتۺوہ

..........

ر ومنمۺاخؿۺومم

(۰زغؽۺۺ)

:رػۺاشرعاعت

رںۺؤۺوہۺاشرعۺںیہۺںوہنںۺےنۺتبحمۺوۺقشعۺیکۺد کنۺناتسلؿۺنخسۺںیمۺرہۺراہرۺوسۺ ریھکۺرکۺاسۺوموضعۺےکۺ تۺےئنۺولہومنمۺاخؿۺومم

ۺقشعۺاجمزیۺےکۺاشرعۺںیہۺ۔ۺآۺپۺوکۺزغتؽۺاکۺوکۺااجرگۺایک۔ۺآپۺےنۺاسۺنفۺںیمۺاتدجاریۺاحلصۺرکےکۺاردوۺزغؽۺےکۺدانمۺوکۺوتعسۺدی۔

رومم

اہکۺاجاتےہۺ۔ۺاشرع

"

ر (اینزۺحتفۺوپری")ےہۺہکۺاؿۺاکۺلثمۺرھپۺدیپاۺہنۺوہےکسۺاگ۔ۺۺۺاکۺرگنۺزغتؽۺاانتۺ،فیط،ۺاانتۺدؽۺ شۺاوراسۺدقرۺومقومم

:وحاہل

ر آپۺوکۺزغتؽۺاکۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشۺومنمۺاخؿۺومم

۰:رعشۺ

دجرھانوک ادناز ےگوہں اجانں ددیہ

مین لمسب یئک وہں ےگ، یئک ےب اجں وہں ےگ


وبحمبۺیکۺاگنںیہۺریتۺیکۺامدننۺںیہ۔ۺسجۺرطػۺاھٹۺاجںیئۺےبۺامشرۺولگۺاھگلئۺوہۺاجںیئ۔


ریت انوک:

آھکن ددیہ:

زیمخ لمسب:

ینفۺوخیب:


]ۺدیۺیئگاگنہۺوبحمبۺوکۺریتۺےسۺہیبشتۺ[تفصۺہیبشتۺ،

:رشتحی



اسۺرعشۺںیمۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺریمےۺوبحمبۺیکۺاگنںیہۺریتۺیکۺرطحۺںیہۺاورۺسجۺرطػۺاھٹۺاجںیئۺوتۺدےنھکیۺواولںۺوکۺاھگلئۺرکۺدیتیۺ

وںۺےکۺریتۺںیہ۔ۺاسۺےکۺادنازۺںیمۺریتۺیکۺیسۺنھبچۺےہۺہکۺوجۺیھبۺاسۺرطػۺرظنۺرھبۺرکۺداتھکیۺےہۺوہۺاھگلئۺوہۺاجاتۺےہ۔ۺدجرھۺیھبۺوہۺابۺاینپۺرظن

؎ الچےئۺاگۺاسۺرطػۺےبۺامشرۺمینۺاجؿ،ۺےبۺامشرۺرقبیۺارملگۺوہۺاجںیئۺےگۺاورۺےبۺامشرۺاؿۺرظنوںۺیکۺاتبۺہنۺالۺرکۺاجؿۺےسۺزگرۺاجںیئۺےگ۔

ہیۺیھبۺوتۺوارۺرکیتۺےہۺولتارۺیکۺرطح ایۺربۺاگنہۺانزۺہپۺالسنسئۺویکںۺںیہن

الہۺدؽۺاسۺیکۺاتفلۺےکۺاجؽۺںیمۺرگ بارۺوہۺہکۺوخدۺےسۺےبۺاگہنۺوہاجےتۺںیہۺاورۺرامراۺوبحمبۺاسۺدقرۺوشخۺےہۺہکۺاسۺیکۺاگنہۺزپےتۺیہۺ

ۺںیہنۺرکۺاپےتۺوتۺزتپۺزتپۺرکۺاجؿۺدےۺدےتیۺںیہۺایۺرھبۺدؽۺدےۺہکۺادھۺومےئۺوہۺاجےتۺںیہ۔لصبجۺوجاابۺاسۺاکۺاافتلتۺاح

:امملثۺرعش

کۺےہۺالبۺاکیکۺولتارۺےہ،ۺوہۺانوۺرہقہیۺ ژماگںۺےسۺاچبےئ یہۺاسۺاربوےئۺ اہللۺ

۲:رعشۺ

اکھٹہنۺرکۺےل اانپھچکۺ؟ۺاجےئۺیگۺاہکںوتۺ

ۺدعؾۺںیمۺبشۺرجہاںۺوہںۺےگ مہۺوتۺلکۺوخاب

:وحاہل



ۺرکےۺیگ۔اشرعۺےکۺاسۺاہجںۺےسۺرتصخۺوہےنۺےکۺ دعۺبشۺرفاؼۺوتۺےسکۺےبۺنیچ

ینفۺوخیب:

]وخابۺدعؾۺینعمبۺومت[تفصۺااعتسرہ،ۺ


ریغۺاحرضی :دعل

دجایئۺیکۺرات بشۺرجہاں:

:رشتحی

رامراۺاہمتراۺدموتںۺاےۺدجایئۺیکۺراتۺےتہکۺںیہۺہکۺۺ،اسۺرعشۺںیمۺومنمۺیلیثمتۺادنازۺںیمۺبشۺرجہاںۺینعیۺدجایئۺیکۺراتۺےسۺاخمبطۺںیہ

ۺںیمہۺزدنیگۺرھبۺزتاپای،ۺےبۺآراؾۺایکۺاورۺنیچۺہنۺ ےنیۺدای۔ۺنکیلۺابۺمہۺاسۺاہجںۺےسۺزگرےنۺواےلۺںیہ،ۺلکۺوتۺمہۺںاہںۺےسۺاکۺاسھتۺےہ۔ۺوتۺےن

رتصخۺوہۺاجںیئۺےگۺاورۺرھپۺریتاۺاکھٹہنۺایکۺوہاگ۔

رےۺاسھتۺریہ،ۺرامریۺےتہکۺںیہۺہکۺوتۺاےنتۺدؿۺرامذمااقۺومنمۺےکۺاسۺرعشۺںیمۺرظاتفۺےکۺاسھتۺاسھتۺڑبیۺرہگایئۺےہ۔ۺبشۺمغۺوکۺ

رعوادحۺرقیفۺوتۺیہۺیھت۔ۺدؿۺ،ۺراتۺمہۺاورۺمتۺاسھتۺوہاۺرکےتۺےہ۔ۺاانتۺرعہصۺوتےنۺںیمہۺاتسای،ۺراوتںۺوکۺاگجای،ۺرہۺہحملۺاسھتۺریہ۔ۺوقبؽۺاش

ۺےسۺریتاۺایخؽۺااھچۺےہےس اےۺدنمشۺاجںۺ دےنی ےھجم یلست ےہ آات روز

ۺےہۺاورۺاسھتۺیہۺرامریۺاہمتریۺرافتقۺاکۺا ےۺاریخۺےہ۔ۺمہۺوتۺلکۺںاہںۺےسۺ ےلۺاجںیئۺےگۺرگمۺرگمۺرامریۺزدنیگۺاکۺاراغۺابۺلگۺوہےنۺاگل

ۺایکۺوتےنۺاےنپۺلبقتسمۺےکۺابرےۺںیمۺوساچۺےہ۔ۺمہۺوتۺرقنعبیۺدورسےۺاہجؿۺںیمۺیھٹیمۺدنینۺوسرےہۺوہےگنۺوتۺرھپۺسکۺوکۺاجۺےکۺاگجےئۺیگ،ۺےسک

زتاپےئۺیگ،ۺسکۺوکۺرالےئۺیگ۔



:امملثۺرعش

ابرۺوہات اکی ارگۺ،ۺرمانۺۺایک ربا اھتےھجم ےس ۺےسۺںیمۺہکۺایکۺےہۺبشۺمغۺربیۺالبۺےہوہکںۺ

۳:رعش

مہ ںیہ وہےئ اےسی امیشپم ہک سب اکی

ےکۺارامںۺوہےگن اکیۺوہۺںیہۺہکۺںیہنجۺاچہۺ

:وحاہل


:ایخؽۺرمزکی

لبقۺتبحمۺاورۺ دعۺتبحمۺیکۺاضتمدۺتیفیکۺوکۺایبؿۺایکۺےہ۔


رشدنمہ :امیشپم

تبحم :اچہ

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺاکیۺمہۺںیہۺہکۺتبحمۺرکےکۺداینۺاہجںۺیکۺےبۺآراویمں،ۺےبۺوکسوینںۺوکۺاےنپۺدانمۺںیمۺرھبایل۔ۺاورۺ

ۺتبحمۺیکۺوخاہ ۺےہ۔ںیہنجۺاورۺاکیۺوہۺںیہۺںوہنںۺےنۺتبحمۺںیہنۺیک

اسۺرعشۺںیمۺومنمۺاینپۺزدنیگۺاکۺزجتہیۺرکےتۺوہےئۺہہکۺرےہۺںیہۺہکۺبجۺںیمہۺتبحمۺہنۺوہیئۺیھتۺوتۺںیمہۺڑباۺارامؿۺاھتۺاؿۺراوہںۺرپۺےنلچۺ

مہۺےنۺتبحمۺےکۺوجابۺںیم۔ۺرشدنمہۺوۺاندؾۺۺاک۔ۺنکیلۺبجۺںیمہۺتبحمۺوہیئگۺوتۺرھپۺداینۺاہجؿۺیکۺںیتبیصمۺاورۺںیتفلکۺرامرےۺےلگۺاکۺاہرۺنبۺںیئگ۔ۺایکۺاپای

ۺوہےکۺزامےنۺرھبۺںیمۺروساۺوہےئ،ۺراوتںۺوکۺاجےگ،ۺدؿۺوکۺروےئ،ۺوبحمبۺیکۺیلگۺںیمۺدےکھۺ اھےئ،ۺاینتۺوھٹرکںیۺ اھںیئۺہکۺوساےئۺدانتمۺےکۺھچک

وہۺوجۺاؿۺراوہؿۺیکۺالکشمتۺےسۺآاگہۺۺاچبۺیہۺںیہنۺاسریۺزدنیگۺونگادی۔ۺاکیۺرامرےۺربسکعۺوہۺولگۺںیہۺںیہنجۺاچےہۺاجےنۺےکۺارامںۺوہےگن۔

ںیہن۔ۺاںیہنۺایکۺاتپۺہکۺاکوٹنںۺرھبیۺراہۺےہۺوھپولںۺیکۺجیسۺ

ںیہن۔

:امملثۺرعش

فطلۺھچکۺدانمۺاچبۺرکۺیہۺلکنۺاجےنۺںیمۺےہ اکۺاکۺاداۺرپۺاجؿۺوۺدؽۺدصےقۺرگمنسحۺیکۺ

۴:رعش

!ےگۺیھبکۺااھٹںیئہنۺۺتنمۺرضحتۺیسیع

ۺرشدنم زدنیگۺےکۺےئلۺ ؟وہےگنااسحںۺہ

:وحاہل



ے

ے

ایحتۺاکۺایبؿ۔ۺمکۺامئ



ینفۺوخیب:

]رضحتۺیسیعۺہیلعۺاالسلؾۺاکۺذرک[،ۺتفصۺحیملت

:رشتحی

اہللۺاعتیلۺےکۺمکحۺےسۺرمدوںۺوکۺزدنہۺػۺااشرہۺےہ۔ۺرضحتۺیسیعۺےکۺواےعقۺیکۺرطۺںیمۺوسا ہیۺادنازۺاورۺحیملتۺےہ۔ۺرضحتۺیسیعۺاسۺرعش

رکدایۺرکےتۺےھت۔ۺامیبروںۺوکۺافشۺےتشخبۺےھت۔

۔ۺاحداثتۺےکۺےبۺرمحۺڑیپھتوںۺےنۺمہۺومنمۺ

ے

ےتہکۺںیہۺہکۺمہۺےنۺزدنیگۺےکۺاایؾۺالکشمتۺوۺاصمبئۺاکۺاسانمۺرکےتۺرکےتۺزگارۺدی

رامرےۺےئلۺابلکلۺےبۺاکرۺےہ۔ۺابۺمہۺویکںۺاےنپۺآپۺوکۺومتۺےسۺاچبےنۺےکۺےئلۺرضحتۺۺےسۺزدنیگۺیکۺاگنمۺیہۺنیھچۺیلۺےہ۔ۺابۺہیۺزدنیگ

اکۺااسحؿۺیھبکۺہنۺںیلۺےکۺااسحؿۺدنمۺوہےگن۔ۺوےسیۺمہۺیھبۺڑبےۺوخددارۺںیہۺاورۺزدنیگۺیسیجۺےبۺاکرۺاورۺےبۺامہیۺزیچۺےکۺےئلۺمہۺرضحتۺیسیعۺیسیعۺ

ےگ۔

اسۺےسۺزیبارۺوہےکچۺںیہ۔ۺابۺایکۺاہمتراۺہیۺایخؽۺےہۺہکۺمہۺاسۺیکۺاخرطۺرضحتۺہیۺزدنیگۺےبۺدحۺےبۺاکرۺاورۺوضفؽۺےشۺےہ۔ۺمہۺوتۺ

ےکۺااسحؿۺدنمۺوہںۺےگ۔ۺاؿۺےسۺزدنیگۺیکۺکیھبۺامںیگنۺےگ۔ۺںیہنۺیھبکۺںیہن۔ۺںیمہۺوتۺزدنیگۺیکۺوکیئۺرضورتۺیہۺںیہن۔یسیعۺ

:امملثۺرعش

ۺےہیتسہۺیکۺایکۺیتسہںۺںیمۺول تفمۺہنۺ ومتۺےلمۺوتۺ ےہۺایۺیتسسۺےہۺیگنہم اجےئۺ البۺ ریمیۺۺداین

۵:رعش

رھپ اہبر آیئ ویہ دتش ونردی وہیگ

ں ویہ اخر الیغمں وہےگنؤرھپ ویہ اپ

:وحاہل



وممسۺاہبر،ۺذجہبۺوشؼۺوکۺزمدیۺڑھباکداتیۺےہ۔


رحصاء دتش:

رفسۺرکان ونردی:

رکیک/وببؽ الیغمں:

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺراعتیۺیظفلۺےہ۔ۺاشرعۺےتہکۺںیہۺہکۺںیہۺہکۺاکیۺابرۺرھپۺوممسۺاہبرۺیکۺآدمۺآدمۺےہ۔ۺہیۺذجہبۺوشؼۺوکۺڑھباکۺدےنیۺاکۺوممسۺ

ذجہبۺقشعۺےکۺمتسۺزگدیہۺںیہ۔ۺبجۺیھبۺۺیھبۺےہ۔ۺمہۺیھبۺےہ۔ۺسپۺاہبرۺےکۺآےتۺیہۺاعوقشںۺیکۺواریگتفۺدوۺآہتشۺوہاجیتۺےہ۔ۺیہیۺھچکۺرامراۺاحؽ

یگنۺاکۺایپؾۺالیئۺاہبرۺاکۺوممسۺآاتۺےہۺرامریۺزتپۺدودنچۺوہاجیتۺےہ۔ۺابۺرھپۺاہبرۺاکۺوممسۺآراہۺےہ،ۺوممسۺاہبرۺیکۺوہاںیئ،ۺاؿۺںیمۺیسبۺوخوبشۺرامریۺدویا

۔رحصاۺرحصاۺلگنجۺلگنجۺامرےۺامرےۺرھپںیۺےگںیہ۔ۺرامرےۺزمخۺرھپۺےسۺرہےۺوہ ےئۺںیہ۔ۺمہۺاؿۺزںومںۺےسۺےبۺاحؽۺوہرکۺ



رحصاۺںیمۺریمےۺاحؽۺہپۺوکیئۺیھبۺہنۺروای

رگۺوھپٹۺرکۺروایۺوتۺریمےۺاپوںۺاکۺاھچال

ےۺوممسۺاہبرۺںیمۺوبحمبۺیکۺایدںیۺںیمہۺدویاہنۺانبدیتیۺںیہ۔ۺںیمہۺرحصاۺونردیۺرپۺوبجمرۺرکدیتیۺںیہ۔ۺمہۺدویاہنۺوارۺولگنجںۺںیمۺامرےۺامر

ںۺاکوٹنںۺےسۺینلھچۺوہاجںیئۺےگ۔ۺرغضۺوممسۺاہبرۺہشیمہۺاعوقشںۺرپۺاھبریۺزپاتۺےہ۔ۺاورۺدورسوںۺےکۺربسکعۺومنمۺاکۺؤرےۺاپرھپںیۺیگ،ۺرام

ونجؿۺقشعۺتہبۺڑبھۺاجاتۺےہ۔

:امملثۺرعش

ےسۺمہ ایھبۺ ھچکۺ اورۺوسےئۺدتشۺاھبےتگۺںیہۺ لگۺوتۺدورۺلصف ےہ،لگۺےلھکۺاگۺدےئھکیۺۺایک

ۺ لصۺالہلۺاکریۺےہۺآدم رھپۺرگجۺوھکدےنۺےگلۺاننخ

۶:رعش

ںیمۺومنمر ۺاتبںیٹکۺقشعۺ رمعۺاسریۺوتۺ

آرخیۺوتقۺںیمۺایکۺاخکۺاملسمںۺوہےگن

:وحاہل



ۺایکۺرکںی۔اسریۺزدنیگۺقشعۺاجمزیۺںیمۺزگاردی۔ۺابۺآرخیۺوتقۺںیمۺقشعۺیقیقح

ینفۺوخیب:

عطقم

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺومنمۺاکیۺرسحت،ۺاکیۺاوسفسۺےکۺادنازۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺےنۺوتۺاینپۺاسریۺزدنیگۺیہۺداینویۺذلوتںۺےکۺوصحؽۺیکۺ

ںیمہۺااسحسۺۺیۺوبحمبۺےکۺدرۺےسۺےٹپلۺرےہ۔ۺاسریۺزدنیگۺاسۺےکۺقشعۺںیمۺاتبدیۺاورۺابۺاریخۺوتقۺےہۺاورۺابزذنرۺرکدی۔ۺاسریۺزدنیگۺاجم

دؽۺقشعۺیقیقحۺیکۺرطػۺاملئۺۺاوہراہۺےہۺہکۺمہۺےنۺاسریۺزدنیگۺربابدۺرکدی،ۺےبۺاکرۺرکدی۔ۺنکیلۺاسۺآرخیۺوتقۺںیمۺایکۺوہاتکسۺےہ۔ۺویکرکنۺرامر

ۺآایۺاورۺہنۺھچکۺابۺرامرےۺہنۺھچکۺاہھتۺۺوہاتکسےہ۔ۺرپۺاشنطۺوجاینۺاکۺزامہنۺمہۺےنۺافینۺاورۺےبۺافدئہۺزیچوںۺےکۺوصحؽۺیکۺگتۺودوۺںیمۺربابدۺرکدای۔ۺۃجیتن

اہھتۺںیمۺےہ۔ۺاسۺرعشۺںیمۺرہگیۺونعمتیۺےہۺہکۺاسریۺزدنیگۺوتۺوخوصبرتۺرہچوںۺیکۺرپشتسۺںیمۺزگاردیۺاورۺابۺآرخۺوتقۺآایۺےہۺوتۺاتبئۺ

وہ ےئۺوہ۔

(۲زغؽۺۺ)

۰رعشۺ:

یکۺافج ارگۺتلفغۺےسۺابزۺآایۺ

ےنۺوتۺایکۺیکۺاظملالتیفۺیکۺیھبۺ

:وحاہل



ۺشیپۺرظنۺرعشۺومنم

ر آپۺوکۺزغتؽۺاکۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔اخؿۺومم


الرپوایہ تلفغ:

ےبۺوافیئ افج:

دبہل التیف:

ینفۺوخیب:

o زغؽۺاکۺالہپۺرعش[،ۺعلطم[

o وبحمبۺےکۺےیلۺاظملۺاکۺظفلۺاعتسمرۺایلۺایگ[تعنصۺااعتسرہ،ۺ[


ےہ۔وبحمبۺرطفاتۺافجاکرۺاورۺےبۺاینزۺ

:رشتحی

ںیمۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺرامریۺآہۺوۺاکبرۺرامرےۺےلگۺوکشوںۺوکۺنسۺرکۺرامراۺوبحمبۺرامریۺرطػۺوتمہجۺوتۺوہاۺرگمۺاینپۺیلھچپۺےبۺۺاسۺرعش

ۺاورۺلدگنؽۺاورۺاظملۺوتیہجۺاکۺافکرہۺاسۺرطحۺاداۺایکۺہکۺابۺمہۺرپۺملظۺوۺمتسۺرکان،ۺںیمہۺاتسانۺرشوعۺرکدایۺےہ۔ۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺرامراۺوبحمبۺرطفاتۺاظمل

اھت۔ۺابۺہکبجۺۺےہ۔ۺاےنپۺاچےنہۺواولںۺوکۺزتاپان،ۺاذتیۺدانیۺاسۺاکۺوبحمبۺہلغشمۺےہ۔ۺےلہپۺلہپۺوتۺہیۺرامریۺرطػۺوتہجۺیھبۺںیہنۺداتیۺاھت،ۺےبۺاینزۺراتہ

یفۺتبحمۺوۺاالخصۺےسۺرکےنۺیکۺاجبےئۺاجےنۺسکۺرطحۺاشدیۺولوگںۺےکۺاھجمسےنۺاھجبےنۺرپۺوہۺریمیۺرطػۺوتمہجۺوہاۺےہۺیھبۺوتۺاینپۺےبۺوتیہجۺیکۺالت

رامریۺۺںیمہۺزمدیۺزتاپانۺرشوعۺرکدایۺےہ۔ۺرامریۺرحمویمۺیکۺالتیفۺںیمہۺاذتیۺدےۺرکۺرکراہۺےہ۔ۺویںۺاتگلۺےہۺہکۺںیمہۺاذتیۺدانیۺاورۺرھپۺ دعۺںیم

زتپۺاکۺاظنرہۺرکانۺاسۺاکۺوبحمبۺہلغشمۺےہ۔ۺاےسۺاسۺرطحۺزتاپےنۺںیمۺفطلۺوۺرسورۺاحلصۺوہاتۺےہ۔

:ۺرعشامملث

ایدۺرکےکۺاینپۺرشامۺاجےئۺےہۺھجمۺےسۺافجںیئ ارگۺیکینۺیھبۺاسۺےکۺیجۺںیمۺآاجےئۺےہۺھجمۺےس

۲:رعش

!ومےئۺآاغزۺاتفلۺںیمۺمہۺاوسفس

یکۺافجرہۺیئگۺرسحتۺۺیھبۺاےس

:وحاہل



ےکۺذجہبۺرقابینۺاورۺملظۺوۺمتسۺےنہسۺرپۺوخیشۺوخیشۺااہظرۺآامدیگۺوکۺایبؿۺایکۺےہ۔ۺہۺقشعۺںیمۺبحمرا


رم ےئ ومےئ:

تبحم اتفل:

:رشتحی



ومنمۺاسۺرعشۺںیمۺرجنۺوۺاوسفسۺرھبےۺادنازۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺاوسفسۺمہۺتبحمۺےکۺآاغزۺںیمۺیہۺدربلداہتشۺوہۺرکۺلچۺےسبۺاورۺرامرےۺ

وشؼۺیکۺدشتۺاکۺہیۺاعملۺےہۺہکۺتبحمۺےکۺادتبایئۺدونںۺۺہکۺوہۺںیمہۺزتاپےئۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺیہۺرہۺیئگ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺرامرےۺذجہبۺبۺیکۺوخاہ وبحم

۔ںیمۺیہۺمہۺاےنپۺوبحمبۺاکۺانانمبسۺروہی،ۺاسۺیکۺےبۺوتیہج،ۺاسۺیکۺےبۺریخۺربداتشۺہنۺرکےکسۺاورۺادتباےئۺقشعۺںیمۺیہۺانفۺوہ ےئ

ۺآابدۺرکانۺرھگۺتبحمۺاکآاسںۺںیہنۺلیلج

ہیۺاؿۺاکۺاکؾۺےہۺوجۺزدنیگۺربابدۺرکےتۺںیہ

وبحمبۺےکۺملظۺوۺمتسۺہنۺہہسۺےکسۺاورۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺۺںیمہۺاینپۺومتۺاکۺوکیئۺمغۺںیہن۔ۺںیمہۺوتۺاسۺابتۺاکۺاوسفسۺےہۺہکۺمہۺاتۺدریۺاےنپ

ںیمہۺدؽۺرھبۺرکۺاتسۺاتکس۔ۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺزمدیۺافجۺیکۺاگنمۺابیقۺہنۺریتہ۔ۺوموجدۺافجۺیکۺرسحتۺابیقۺرہۺیئگ۔ۺاکشۺہکۺمہۺزدنہۺرےتہۺاتہکۺرامراۺوبحمب

:امملثۺرعش

وافیئۺیکۺےبوتۺریخۺۺوتےن مہۺےسۺایکۺوہاکسۺتبحمۺںیم

۳:رعش

نمچۺںیمۺوکیئۺاسۺوکۺےسۺہنۺآای

یکۺابص بسۺتنحم یئگۺربابدۺ

:وحاہل

ر ؽۺاکۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔آپۺوکۺزغتۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔شیپۺرظنۺرعشۺومنمۺاخؿۺومم


درۺوبحمبۺےسۺزایدہۺزعزیۺوکیئۺزیچۺںیہن۔ اع قۺیکۺرظنۺںیمۺوکہچۺدوتسۺایۺ


ابغ نمچ:

یلگ/ۺوکہچ وک:

:رشتحی

ۺںیم،ۺاسۺےکۺاسۺرعشۺںیمۺیلیثمتۺادنازۺںیمۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺریمےۺوبحمبۺیکۺیلگۺےسۺزگرۺہکۺابغۺاکۺراہتسۺاجاتۺےہۺاورۺاسۺیکۺیلگ

اجاتۺۺوکےچۺںیمۺاسۺےکۺاپسۺوہۺششک،ۺوہۺدیشکلۺےہۺہکۺوجۺاسۺیلگۺکتۺاتچنہپۺےہۺوہۺوںیہۺ رہھۺاجاتۺےہ۔ۺوںیہۺرکۺاجاتۺےہ،ۺدویاہنۺوہاجاتۺےہ۔ۺآےگ

آےنۺوایلۺرپۺاہبر،ۺرپۺزہمۺیہۺںیہنۺاورۺےبۺاچریۺوہاۺیکۺدبیبیصنۺہکۺاسۺےنۺڑبیۺتنحمۺےسۺابوغںۺوکۺآراہتسۺایکۺہکۺولگۺآںیئۺرگمۺوکیئۺہنۺآای۔ۺنمچۺےسۺ

رۺیکۺرطػۺاورۺرپۺکنخۺوہاۺےنۺوکہچۺوبحمبۺںیمۺچنہپۺرکۺاعوقشںۺوکۺنمچۺیکۺرینیگن،ۺناتسلؿۺےکۺنسح،ۺوھپولںۺیکۺیگتفگش،ۺاموحؽۺیکۺدیشکلۺاورۺزنتہۺاہب

حۺابصۺیکۺامتؾۺتنحمۺااکرتۺیلچۺیئگۺاورۺاثتبۺوتمہجۺرکانۺاچاہۺنکیلۺوکہچۺوبحمبۺںیمۺدجسہۺرزیۺیسکۺیھبۺاع قۺےنۺاسۺیکۺآوازۺرپۺکیبلۺںیہنۺاہک۔ۺاسۺرط

ںۺںیمۺوہۺنسحۺںیہنۺےہۺوجۺوبحمبۺیکۺیلگۺںیمۺےہۺاورۺاعوقشںۺےکۺزندکیۺوکہچۺوبحمبۺےسۺزایدہۺوکیئۺزیچۺزعزیۺںیہن۔ؤوہایگۺہکۺوھپولںۺاورۺوہا

:امملثۺرعش

ےکۺولگںیہۺوکےئۺاتبںۺ سکۺدرےجۺریسمشچ ںیہن دےتھکیۺ ےکۺ ااھٹۺ آھکنۺ یھبۺ وکۺ رفدوسۺ

۴:رعش

ےھجمۺاےۺدؽۺریتیۺدلجیۺےنۺامرا

یکۺآانشاسۺدریۺۺریصقتںیہنۺ



:وحاہل



ریمیۺربابدیۺاکۺب بۺوبحمبۺںیہنۺہکلبۺریماۺاانپۺدلجۺابزۺدؽۺےہ۔


ررجؾ/وصق :ریصقت

اتریخۺدنسپ دریۺآانش:

ینفۺوخیب:

o ]تعنصۺاضتدۺ]دلجی،ۺدری

o وبحمبۺےکۺےیلۺدریۺآانشۺاکۺظفلۺاعتسمرۺایلۺایگ[تعنصۺااعتسرہ،ۺ[

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺتعنصۺاضتدۺےہ۔ۺومنمۺےتہکۺںیہۺہکۺرامراۺوبحمبۺدریۺآانشۺےہ۔ۺرہۺاکؾۺںیمۺدریۺرکاتۺےہۺںاہںۺکتۺہکۺتبحمۺرکےنۺںیمۺ

ےۺاسھتۺیھبۺامونسۺوہےنۺںیم،ۺواتیفقۺدیپاۺرکےنۺںیمۺتہبۺدریۺیکۺاورۺاینتۺربداتشۺیکۺاتب،ۺاےنتۺااظتنرۺاکۺوحہلصۺمہۺںیمۺہنۺیھب۔ۺاسۺےنۺرامر

وفراۺتبثمۺاھت۔ۺریمیۺربابدیۺاکۺاورۺریمےۺدؽۺیکۺومتۺاکۺالصۺب بۺوتۺریماۺہیۺدلجۺابزۺدؽۺیہۺاھتۺسجۺےنۺاتفلۺاکۺوجابۺوفراۺاتفلۺےسۺاماگنۺاورۺبجۺ

آانش۔ۺاسۺۺۺالمۺوتۺےبۺرقارۺوہایگ۔ۺاورۺےبۺرقارۺوۺےبۺنیچۺوہرکۺاپرہۺاپرہۺوہایگ۔ۺاسۺںیمۺرامرےۺوبحمبۺاکۺوتۺوکیئۺوصقرۺہنۺاھت۔ۺوہۺوتۺےہۺیہۺدریوجابۺہن

اجات۔ۺاشدیۺہکۺۺےکۺزماجۺںیمۺیہۺآیگتسہۺاکرۺےہ۔ۺارگۺریمیۺدؽۺاینتۺدلجیۺہنۺرکان،ۺاینتۺدلجیۺےبۺرقارۺہنۺوہاتۺوتۺاشدیۺہکۺریماۺوبحمبۺریماۺدوتسۺنب

ۺےہۺواہںۺاسۺاکۺدؽۺرنؾۺزپۺاجات۔ۺرغضۺےکۺمہۺدوونںۺےکۺزماوجںۺںیمۺڑباۺاالتخػۺاھتۺاورۺیہیۺاالتخػۺرامریۺابتیہۺاکۺب بۺانب۔ۺویکہکنۺاہجںۺقشعۺوہات

دلجۺابزیۺیھبۺوہیتۺےہ۔ۺہیۺوتۺاکیۺرطفیۺابتۺےہ۔

:امملثۺرعش

وںۺوخؿۺرگجۺوہےنۺکتدؽۺاکۺایکۺرگنۺرک اتبۺانمت ےب اورۺ ربصۺبلطۺ اعیقشۺ

۵:رعش

”تبۺےسۺبجۺۺاساہکۺ

ر “رماتۺےہۺومم

“یکۺدخارمیضۺ؟رکوںۺ ںیمۺایکۺ” اہک

:وحاہل



اکۺایبؿۺےہ۔ےکۺامکؽۺےبۺاینزیۺاع قۺیکۺومتۺےکۺوتقۺوبحمبۺ

:رشتحی

رعشۺںیمۺاکیۺزنطہیۺادنازۺےہ۔ۺےتہکۺںیہۺہکۺبجۺمہۺےنۺاسریۺزدنیگۺوبحمبۺےکۺدرۺرپۺوھٹرکںیۺ اھںیئ۔ۺاسۺےکۺملظۺےہسۺاورۺابالرخۺاسۺ

ۺۺانفۺوہراہۺےہ،رامراۺووجدۺاپرہۺاپرہۺوہایگۺاورۺمہۺرمےنۺےگلۺوتۺولوگںۺےنۺاجرکۺاسۺمتسۺرگۺےسۺاہکۺہکۺاجوۺدوھکیۺومنمۺرمراہۺےہ۔ۺدوھکیۺاہمتریۺتبحمۺںیم

،ۺاہللۺیکۺھچکۺاسۺیکۺل رۺ رییۺرکو،ۺاہمتریۺوہجۺےسۺاسۺاکۺہیۺاحؽۺوہراہۺےہ۔ۺوتۺوہۺےبۺاینزیۺےسۺوجابۺداتیۺےہۺہکۺاسۺیکۺومتۺںیمۺریماۺوصقرۺایکۺےہ



یہۺےہۺوتۺںیمۺرمیضۺےہ،ۺاسۺاکۺوتقۺآایگۺےہ۔ۺریمیۺوہجۺےسۺوہۺوھتڑاۺیہۺرمۺراہۺےہ۔ۺاورۺرہۺوکیئۺاینپۺومتۺیہۺرماتۺےہ۔ۺارگۺاسۺیکۺزدنیگۺسبۺاینتۺ

ںۺےسۺابزںیہنۺآات،ۺاجےنۺاےسۺرامریۺومتۺےکۺ دعۺیھبۺااسحسۺۺانگہۺوہاتۺےہۺہکۺؤطقفۺہیۺہہکۺرکۺوہۺاانپۺدانمۺڑھچاۺاتیلۺےہۺاورۺابۺیھبۺافجۺ؟ایکۺرکوں

ںیہن۔

:امملثۺرعش

وہایگۺاملسمںۺرفوتۺوہۺاک،ںیمۺوہاۺاکرفۺ ایسیۺدضۺاکۺایکۺاکھٹہن،ۺاانپۺذمبہۺوھچڑۺرک

۔۔۔۔۔۔

احریلۺنیسح ومالانۺااطلػ

اعترػۺاشرع:

ریغہۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺوکۺاردوۺزابؿۺاکۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺاردوۺادبۺںیمۺاحیلۺاکیۺاایتمزیۺتیثیحۺرےتھکۺںیہ۔ۺاغبلۺ،ۺانبۺااشنءۺو

تۺیسکۺاکیۺیہۺفنصۺںیمۺاحلصۺیک۔ۺاحیلۺاکۺیسیجۺتہبۺیسۺایصخشتۺںیہۺںوہنںۺےنۺاردوۺرثنۺاورۺمظنۺدوونںۺاانصػۺںیمۺتمسقۺآزامیئۺیکۺنکیلۺرہش

رثنۺںیمۺاحیلۺوکۺۺاایتمزۺہیۺےہۺہکۺاوہنںۺےنۺہنۺرصػۺمظنۺوۺرثنۺدوونںۺںیمۺعبطۺآزامیئۺیکۺہکلبۺدوونںۺیہۺاانصػۺںیمۺاانپۺولاہۺونماۺرکۺرہشتۺاحلصۺیک۔اردو

ۺںیہ۔دیقنتۺاگنریۺاکۺابینۺاھجمسۺاجاتۺےہۺہکبجۺوموصػۺاردوۺمظنۺےکۺےلہپۺوقیمۺاشرعۺیھب

(۰زغؽۺ)

۰:رعشۺ

ےہۺوجتسجۺہکۺوخبۺےسۺےہۺوخبۺرتۺاہکں

ابۺ رہھیتۺۺےہۺۺدےیھکیۺۺاجۺرکۺرظنۺۺاہکں

:وحاہل

ۺشیپۺرظنۺرعشۺر آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔یکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ااطلػۺنیسحۺاحل


۔ااسنینۺرطفتۺاکۺایبؿ

ینفۺوخیب:

]رعشۺزغؽۺاکۺالہپ[،علطم


التش :وجتسج

رتہب وخب:

:رشتحی



ااسنؿۺاکۺاکیۺرطفیۺاقتاضۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔ۺیسکۺیھبۺزیچۺےکۺااختنبۺےکۺومعقۺرپۺاسۺرعشۺںیمۺوقیمۺاشرعۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺ

ؿۺزیچوںۺاکۺااختنبۺڑبےۺوغرۺوۺوخضۺےکۺ دعۺااسنؿۺیکۺہیۺیہۺوخاہ ۺوہیتۺےہۺہکۺاےسۺرتہبۺےسۺرتہبۺاورۺایھچۺےسۺایھچۺزیچۺرسیمۺآاجےئۺاےئلسۺااسن

رکاتۺےہ۔

ہنۺرصػۺزیچوںۺےکۺااختنبۺںیمۺہکلبۺااسنونںۺینعیۺدووتسںۺےکۺااختنبۺںیمۺیھبۺااسنؿۺبسۺےسۺرتہبنیۺصخشۺاکۺالتمیشۺوہاتۺےہۺ۔ۺاحیلۺ

ےلم۔ۺریمیۺرظنۺۺااختنبۺاہکںۺاجۺرکۺ رہھیتۺےتہکۺںیہۺہکۺریمیۺرظنۺیسکۺدوتسۺیکۺالتشۺںیمۺےہۺاورۺریمیۺوخاہ ۺےہۺہکۺےھجمۺرتہبۺےسۺرتہبۺدوتسۺ

ےہۺہیۺوتۺوتقۺیہۺاتبےئۺاگ۔

:امملثۺرعش

نمچۺاورۺیھب،ۺآایشںۺاورۺیھبۺںیہۺۺ انقتعۺہنۺرکۺاعملۺرگنۺوۺوبۺرپۺ

۲:رعشۺ

اکۺااجنؾۺوہۺریخبۺاس االتخطایۺربۺ!ۺ

اھتۺاسۺوکۺمہۺےسۺرطبۺ،ۺرگمۺاسۺدقرۺاہکں

:وحاہل

شیپۺرظنۺرعشۺر آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔یکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ۺااطلػۺنیسحۺاحل


۔ولصۺیکۺااہتنءۺرپۺوخػۺاکۺااہظر


المپ :االتخط

قلعت رطب:

:رشتحی

ۺھڑییھۺوہاۺرکیتۺاشرعۺاسۺرعشۺںیمۺدخاۺےسۺاخمبطۺںیہۺاورۺاےنپۺوخػۺاکۺااہظرۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺولصۺیکۺااہتنءۺدجایئۺیکۺیلہپ

ۺےہ۔ۺبجۺقلعتۺدحۺےسۺڑبھۺاجےئۺوتۺاسۺےکۺوٹےنٹۺاورۺمتخۺوہےنۺےکۺااکمانتۺتہبۺڑبھۺاجےتۺںیہ۔ۺاسۺیکۺواحضۺاثمؽۺہیۺےہۺہکۺیسکۺیھبۺزیچۺاکۺرتہب

ارگۺرطبۺاورۺقلعتۺدحۺےسۺہنۺۺاعمہنئۺرقبیۺےسۺیہۺایکۺاجاتکسۺےہۺنکیلۺارگۺاسۺزیچۺوکۺابلکلۺآھکنۺےکۺرقبیۺرکۺایلۺاجےئۺوتۺھچکۺرظنۺںیہنۺآات۔ۺایسۺرطح

یہۺزگرےۺوتۺایھچۺابتۺےہ۔

احیلۺےتہکۺںیہۺہکۺریماۺاورۺریمےۺوبحمبۺاکۺقلعتۺدحۺےسۺڑبھۺاکچۺےہۺاورۺےھجمۺڈرۺاتگلۺےہۺہکۺںیہکۺہیۺرمہلحۺرامرےۺاسۺقلعتۺےئلیکۺابثعۺ

رفاؼۺوۺدجایئۺہنۺنبۺاجےئ۔

:امملثۺرعش

ےہ؟ۺڑھچبےنۺاکۺارادہۺرکایل تہبۺزندکیۺآیتۺاجریہۺوہ

۳:رعشۺ

اکۺرمعۺاچےیہۺہکۺوگاراۺۺوہۺۺشینۺۺقشع

اہکںریھکۺےہۺآجۺذلتۺزمخۺرگجۺ

:وحاہل





۔قشعۺیکۺتمظعۺاکۺایبؿ

ینفۺوخیب:

لہسۺعنتمم


ۺونک،ۺڈکنریتۺیک :شین

قشعۺےکۺریتۺیکۺونک شینۺقشع:

:رشتحی

ااطلػۺنیسحۺاحیلۺاسۺرعشۺںیمۺ"یلہپۺرظنۺںیمۺوہےنۺوایلۺتبحمۺ"یکۺاخمتفلۺرکرےہۺںیہ۔احیلۺےتہکۺںیہۺہکۺقشعۺوۺتبحمۺےکۺذجوبںۺوکۺ

وکۺےنھجمسۺںیمۺاکۺرمعۺیتگلۺےہۺ۔ۺوگایۺاحریلۺانھجمسۺآاسؿۺاکؾۺںیہن۔ۺآجۺمہۺںیمۺاینتۺتمہۺںیہنۺہکۺمہۺقشعۺیکۺایفیکتۺوکۺھجمسۺںیکس۔قشعۺےکۺااسحسۺ

(یکۺوکیئۺتقیقحۺںیہنۺ۔ۺوہۺقشعۺوۺتبحمۺںیہنۺہکلبۺرصػۺآوھکنںۺاکۺدوھہکۺےہ۔Love at First Sightےکۺایخؽۺںیمۺیلہپۺرظنۺیکۺتبحمۺ)

ۺایفیکتۺوکۺھجمسۺںیکس۔ںاہںۺاحیلۺاکۺہیۺیھبۺاغیپؾۺےہۺہکۺآجۺےکۺدورۺںیمۺاےسیۺولگۺںیہنۺوجۺواۃعققشعۺںیمۺالتبمۺوہںۺاورۺاسۺیک

:امملثۺرعش

وکؿۺاتیجۺےہۺرتیۺزفلۺےکرسۺوہےنۺکت آہۺوکۺاچےئہۺاکۺرمعۺارثۺوہےنۺکت

۴:رعشۺ

مہۺسجۺہپۺرمرےہۺںیہۺوہۺےہۺابتۺیہۺھچکۺاور

ںیمۺےس ۺےسۺالب ۺیہس،ۺۺوتۺۺرگمۺاہکں؟ۺاعمل

:وحاہل

ۺشیپۺرظنۺرعشۺر اکۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺآپۺوکۺاردویکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ااطلػۺنیسحۺاحل


۔وبحمبۺےکۺدنلبۺاقمؾۺوۺرمہبتۺاکۺایبؿ

ینفۺوخیب:

لہسۺعنتمم

:رشتحی

احیلۺاسۺرعشۺںیمۺاہنتیۺاسدہۺوۺلہسۺادنازۺںیمۺاےنپۺوبحمبۺیکۺاشؿۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔احیلۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺوبحمب!ۺداینۺںیمۺونیسحںۺیکۺ

ۺالعوہۺاورۺیھبۺتہبۺےسۺنیسحۺولگۺںیہۺرگمۺوجۺابتۺآپۺںیمۺےہۺوہۺیسکۺںیمۺںیہنۺینعیۺامتؾۺاعملۺںیمۺآپۺاسیجۺوکیئۺیمکۺںیہنۺ۔اسۺاہجںۺںیمۺآپۺےک

ںیہن،ۺویکںۺہکۺمہۺےنۺآپۺےسۺقشعۺایکۺیسکۺاورۺےسۺںیہن۔



ۺںیمۺوہۺاانتۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺااسنؿۺسجۺےسۺتبحمۺرکاتۺےہۺاےسۺامتؾۺاعملۺںیمۺاسۺےسۺزایدہۺنیسحۺوکیئۺرظنۺںیہنۺآاتۺاچےہۺتقیقح

نیسحۺہنۺوہۺاورۺداینۺںیمۺاسۺےسۺزایدہۺنسحۺرےنھکۺواےلۺیئکۺولگۺوہں۔

امملثۺرعش:

رھپےتۺںیہۺےئلریوصتۺیرتۺںیمۺاہجںمہۺ وصرتۺیکۺیسکۺیتلم وصرتۺےسۺںیہنۺیریت

۵:رعشۺ

وہیتۺںیہنۺوبقؽۺداعۺرتکۺقشعۺیک

دؽۺاچاتہۺہنۺوہۺوتۺزابںۺںیمۺارثۺاہکں

:وحاہل

ۺاشیپۺرظنۺرعشۺر آپۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔یکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔اطلػۺنیسحۺاحل


۔داعۺےچسۺدؽۺےسۺیہۺوبقؽۺوہیتۺےہ


وھچڑان رتک:

:رشتحی

ۺوبقؽۺںیہنۺوہیت۔ۺاحیلۺۺاسۺرعشۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺداعۺیکۺوبقتیلۺیکۺرشطۺہیۺےہۺہکۺدؽۺےسۺداعۺیکۺاجےئ۔رصػۺزابینۺداعۺرکےنۺےسۺداع

ںۺانہکۺہیۺاچےتہۺںیہۺہکۺوجۺااسنؿۺقشعۺرکاتۺےہۺوہۺقشعۺیکۺویتخسںۺاورۺاصمبئۺےکۺےنہسۺوکۺاینپۺاعدتۺانبۺاتیلۺےہۺۺاورۺاسۺےکۺےیلۺاؿۺویتخس

یکۺداعۺرکاتۺےہۺرگمۺۺوکۺانلیھجۺھچکۺیھبۺلکشمۺںیہنۺوہات۔ۺنکیلۺیھبکۺااسیۺوتقۺیھبۺآاتۺےہۺبجۺوہۺقشعۺیکۺالکشمتۺےسۺگنتۺآرکۺدخاۺےسۺرتکۺقشع

زابؿۺاکۺاسھتۺںیہنۺداتیۺاورۺداعۺیکۺیکۺوچہکنۺوہۺقشعۺیکۺایفیکتۺاورۺذجابتۺیکۺقیمعۺرہگاویئںۺںیمۺوھکایۺوہاتۺےہۺاےئلسۺداعےکۺوتقۺاسۺاکۺدؽۺاسۺ

تیثیحۺرصػۺزابینۺسالیمۺرہۺاجیتۺےہۺسجۺےکۺب بۺوہۺداعۺابراگہۺۺایہلۺںیمۺوبقتیلۺاکۺرمہبتۺاحلصۺںیہنۺرکاپیت۔

امملثۺرعش:

رپۺںیہنۺاطتقۺرپوازۺرگمۺریتھکۺےہ دؽۺےسۺوجۺابتۺیتلکنۺےہۺارثۺریتھکۺےہ

۶رعش:

ر اب ہمغنۺوےمۺڈوھڈنےتۺوہۺاشنط احل

آےئۺوہوتقۺحبۺ،رےہۺراتۺرھباہکں

وحاہل:

اشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺالہپۺوقیماردوۺاکۺ۔آپۺوکۺےہایگزغؽۺےسۺایلۺیکۺاحیلۺرعشااطلػۺنیسحشیپۺرظنۺ

: ؽایخۺیرمزک

رہۺاکؾۺاسۺےکۺوتقۺرپۺایکۺاجےئۺوتۺافدئہۺوہاتۺےہ۔


وخیش اشنط:



رشاب ےم:

:حیرشت

ورشعتۺۺشیعۺیھبۺ۔ںیمۺںیہۺوہیت راتۺںیمۺںیلفحمۺورشعتۺیکۺہکۺشیعۺاتبرےہۺںیہۺہی ولہاحیلۺکی۔اۺولہوہےتکسۺںیہدوۺ اسۺرعشںیمۺ

اچنہپۺوتےھجمۺدوتسۺواةحبۺےنۺۺبیوتقۺرگزےنۺےکۺ دعۺحبۺوہےنۺےکۺرقۺںیمۺ۔نکیلالچایگۺلفحمۺںیمۺیسیاۺےکۺزمےۺولےنٹۺےکۺےیلۺ،زدنیگ

ۺملسمۺارگمتۺابۺۺہیالتبمرےہ۔ۺدورساولہۺورشعتۺںیمۺراتۺرھبشیع وہمتۺاہکںۺآےئ ںںاہزگاررکحبۺۺتقوتوۺمت اہکاےۺاحیلےہۺہکۺاےۺوقؾ

احلصۺرکےتکسۺوہہنۺاانپاسہقبۺۺیآزادۺوتمتوتقۺزگرایگۺہیارگۺاچےیہۺرکیندقرۺوتقۺیکۺاحلصۺرکاناچےتہۺوہوتںیھمتۺی،آزادۺوہااقمؾایاانپوھکۺیھب

۔اقمؾۺہنۺرتیق

امملثۺرعش:

ر ابۺآرخیۺوتقۺںیمۺایکۺاخکۺاملسمںۺوہںۺےگ رمعۺاسریۺوتۺیٹکۺقشعۺاتبںۺںیمۺومم

(۲زغؽۺ)

۰:رعشۺ

اسۺےکۺاجےتۺیہۺہیۺایکۺوہیئگۺرھگۺیکۺوصرت

رتہنۺوہۺدویارۺیکۺوصرتۺےہۺہنۺوہۺدرۺیکۺوص

:وحاہل



۔رھگۺیکۺروودۺوبحمبۺےکۺدؾۺےسۺےہ

ینفۺوخیب:

]زغؽۺاکۺالہپۺرعش[علطم،ۺ


دروازہ :در

:رشتحی

احیلۺرفامےتۺوبحمبۺےکۺ ےلۺاجےنۺےکۺ دعۺرھگۺیکۺوریاینۺوۺہتسخۺاحیلۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔اسۺرعشۺںیمۺوقیمۺاشرعۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺ

ۺدویارۺویہۺںیہۺوجۺوبحم ۺاورۺہیۺرھگۺاکےنٹۺوکۺدوڑاتۺےہۺاسۺںیمۺدؽۺیہۺںیہنۺاتگل۔رھگۺےکۺدرو بۺیکۺںیہۺہکۺرھگۺیکۺاح تۺتہبۺیہۺارسفدہۺوہیئگۺےہۺ

ۺیکۺروودۺرھگۺےکۺںونیکںۺےسۺوہیتۺےہۺدروۺدویارۺےسۺںیہن۔احیلۺےنۺاسۺتیفیکۺوکۺاےنپۺوموجدیگۺںیمۺےھتۺنکیلۺابۺاؿۺےسۺدردۺاتکپٹۺےہ۔ۺرھگ

وبحمبۺیکۺریتصخۺےکۺ دعۺوسحمسۺایکۺہکۺوبحمبۺےکۺاجےتۺیہۺرھگۺےکۺاموحؽۺرپۺادایسۺاکۺہبلغۺرظنۺآاتۺےہ۔

امملثۺرعش:

وہایگۺداینوھکایگۺوتۺاسریۺ بجۺالمۺاھتۺوہۺ،ۺطقفۺاکۺصخشۺاھت

۲:رعشۺ



ؿۺوافۺابدنھۺریہۺےہۺةلبسکۺےسۺامیپ

لکۺہنۺناچہؿۺےکسۺیگۺلگۺرتۺیکۺوصرت

:وحاہل



۔داینۺیکۺےبۺابثیتۺاکۺایبؿ

ینفۺوخیب:

ذوۺینعمۺرعش


ہتبحمۺاکۺودع امیپؿۺواف:

ۺوہاۺوھپؽ لگۺۺرت: ھک

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺاحیلۺڑبیۺوہشمرۺےہۺ۔ایسۺدااتسؿۺقشعۺوکۺوموضعۺانبےتۺوہےئۺوھپؽۺاورۺةلبۺےکۺقشعۺیکۺدااتسؿۺںیمۺاردوۺاشرعیۺ

اےسۺہیۺولعمؾۺںیہنۺۺاشدیۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺةلبۺاتزہۺوھپؽۺےسۺتبحمۺاھبنےنۺاکۺودعہۺرکریہۺےہۺنکیل۔داینویۺرانعویئںۺیکۺےبۺابثیتۺاکۺذرکۺرکرےہۺںیہ

نسحۺرےہۺاگۺےہۺہکۺاشخۺرپۺالھکۺوہاۺوھپؽۺوجۺآجۺاانتۺرتوۺاتزہۺرظنۺآراہۺےہۺۺاسۺیکۺاتزیگۺاکیۺدؿۺیکۺےہ۔لکۺبجۺیہیۺوھپؽۺرھکبۺاجےئۺاگۺوتۺہنۺاسۺاکۺ

ہنۺاسۺاکۺرگنۺاورۺہنۺیہۺوخوبش۔

اینۺیکۺرہۺزیچۺافینۺےہۺاسۺاکۺنسحۺدنچۺروزہۺےہۺذہلاۺداینۺںیمۺدؽۺاگلانۺالصۺںیمۺاحیلۺےنۺیلیثمتۺادنازۺںیمۺااسنؿۺوکۺااسحسۺدالایۺےہۺہکۺاسۺد

لقعۺےکۺاقتےضۺےکۺالخػۺےہ۔ااسنؿۺوکۺاچےئہۺہکۺتبحمۺرکےۺوتۺاےنپۺوبحمبۺیقیقحۺےس،ۺدؽۺاگلےئۺوتۺوبحمبۺیقیقحۺےس،ۺایسۺںیمۺاکایمیبۺےہ۔

امملثۺرعش:

ووںۺےسۺاےۺابص!گل رھۺ ےلدؾۺآےئۺادرھ،ۺادۺاکی ایکۺںیمہۺاکؾۺاؿۺ

۳:رعشۺ

واوظع!ۺآشتۺدوزخۺےسۺاہجںۺوکۺمتۺےن

وہۺڈراایۺےہۺہکۺوخدۺنبۺ ےئۺڈرۺیکۺوصرت

:وحاہل



۔انؾۺاہندۺواظعۺرپۺدیقنت


تحیصنۺرکےنۺواال واظع:

آگ آشت:



:رشتحی

یکینۺیکۺنیقلتۺرکےنۺواےلۺوکۺےتہکۺںیہۺنکیلۺںاہںۺواظعۺےسۺرمادۺوہۺصخشۺےہۺوجۺرصػۺزابینۺعمجۺرخچۺےسۺتحیصنۺرکےنۺواےلۺاورۺواظعۺ

اکؾۺےتیلۺوہےئۺدورسوںۺوکۺتحیصنۺرکاتۺراتہۺےہۺاورۺوخدۺھچکۺیھبۺکینۺاکؾۺںیہنۺرکات۔

راخمتفلۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺدنیۺیکۺرطػۺالبےتۺوہےئۺزساۺےسۺزایدہۺزجاۺاکۺذرکۺۺاسۺرعشۺںیمۺاےسیۺصخشۺیکۺاکیۺربیۺاعدتۺیکۺاحل

وہےکس۔وخػۺانیقیۺااسنؿۺوکۺاےنپۺروہیۺرپۺوسچۺاچبرۺرکےنۺےکۺےئلۺآامدہۺرابغۺرکانۺاچےئہۺاتہکۺ ےننۺواالۺزایدہۺےسۺزایدہۺدنیۺےکۺااکحامتۺیکۺرطػۺ

دریاپۺوہاتۺےہ۔احیلۺاےسیۺواوظعںۺرپۺزنطۺرکرےہۺںیہۺہکۺمتۺےنۺولوگںۺوکۺدوزخۺےسۺاسۺدقرۺرکاتۺےہۺنکیلۺاسۺیکۺتیفیکۺویتقۺوہیتۺےہ۔تبحمۺاکۺارثۺ

یلۺتہبۺرہمابؿۺوۺرہااسںۺوۺوخزفدہۺرکدایۺےہۺہکۺ ںیہمۺدےتھکیۺیہۺاہمتراۺذرکۺےتنسۺیہۺذنہۺںیمۺمنہجۺاکۺوصترۺھٹیبۺاجاتۺےہ۔احالہکنۺاہللۺاعتیلۺیکۺذاتۺاع

رمیحۺےہ۔

امملثۺرعش:

ۺ ےۺےہۺویؾۺااسحلبۺےسواظعۺےسکۺڈراو

ے

دوھایگۺ اامعكرگہیۺۺرماۺۺوتۺۺۺانم

۴:رعشۺ

اشنہنۺۺنبۺرکۺےسریتۺوحادثۺۺۺاچبںیمۺ

آڑےۺآیئۺرمےۺمیلست،ۺرپسۺیکۺوصرت

:وحاہل



وفحمظۺرےنہۺاکۺالعجۺاہللۺاعتیلۺیکۺمیلستۺوۺراضۺےہ۔داینویۺوحادثۺےسۺ

ینفۺوخیب:

]رۺمیلستۺوکۺڈاھؽۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگوحادثۺوکۺریتۺےسۺاوۺ[ہیبشت،ۺتفص


احدہثۺیکۺعمج،ۺالکشمت :وحادث

ڈاھؽ :رپس

راضدنمی میلست:

راکوٹۺاننب آڑےۺآان:

:رشتحی

ۺاکۺالعجۺدخاۺیکۺمیلستۺوۺراضۺاتبایۺےہ۔ۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺدنبہۺمیلستۺوۺراضۺوہۺےہۺوجۺاہللۺےکۺرہۺمکحۺاسۺرعشۺںیمۺاحیلۺےنۺداینویۺوحادثۺےسۺےنچب

دقرتۺےکۺرہۺہلصیفۺرپۺرساکھجۺدانیۺاورۺرہۺرطحۺےکۺاحالتۺوکۺاسۺیکۺراضۺھجمسۺرکۺوخشۺرانہۺیہۺوکۺمیلستۺرکاتۺےہۺاورۺاسۺیکۺراضۺدنمیۺرپۺراتہۺےہ۔

ومنمۺیکۺاشنینۺےہ۔

ۺںیہۺہکۺبجۺیھبۺےھجمۺاحالتۺےنۺفیلکتۺدیۺںیمۺےنۺاسۺوکۺاینپۺدقتریۺھجمسۺرکۺوبقؽۺایکۺ۔ۺوگایۺوہۺاکتفیلۺریتۺےھتۺنجۺوکۺںیمۺےنۺاحیلۺےتہک

میلستۺوۺااطتعۺیکۺڈاھؽۺےسۺروکۺایلۺاورۺںیمۺوفحمظۺراہ۔



امملثۺرعش:

یھبۺںیہنۺوہۺوافۺےسۺوخشۺہنۺوہںۺوتۺرھپۺوافۺھچک ےکۺامۺوساۺھچکۺیھبۺںیہنۺراضوۺۺمیلستقشعۺ

۵:رعشۺ

رامنہؤںۺےکۺوہےئۺاجےتۺںیہۺاواسؿۺاطخ

رطخۺیکۺۺوصرتۺےہراہۺۺںیمۺھچکۺرظنۺآیتۺ

:وحاہل



۔اےنپۺدورۺےکۺرامنہؤںۺےکۺزعؾۺوۺوحہلصۺرپۺدیقنتۺ

ظ:لکشمۺاافل

وہشۺوۺوحاسۺوھکۺدانی :اواسؿۺاطخۺوہان

رطخہ رطخ:

:رشتحی

وہۺےتہکۺںیہۺہکۺاسۺںیمۺوکیئۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺاسۺرعشۺںیمۺاےنپۺدورۺےکۺرامنہؤںۺےکۺزعؾۺووحہلصۺرپۺرہگیۺدیقنتۺرکرےہۺںیہ۔

ک ہلبۺرکانۺاچےئہ۔احؽۺہیۺےہۺہکۺاؿۺوحادثۺاورۺہکۺاملسمؿۺرطحۺرطحۺےکۺوحادثۺےسۺدواچرۺںیہۺنکیلۺںیمہۺاؿۺوحادثۺاکۺڈٹۺرکۺاقمکشۺںیہنۺ

وۺتمہۺںیہنۺےہۺاہللۺیہۺاانپۺضفۺرکےۺورہنۺاطتقۺالکشمتۺےسۺرامرےۺرامنہؤںۺےکۺوہشۺاڑۺےکچۺںیہۺاؿۺںیمۺاصمبئۺےسۺربندۺآزامۺوہےنۺیکۺ

آےئۺںیہ،ۺایسۺوہجۺےسۺاملسمؿۺزامعءۺمہۺاعشرئۺاالسیمۺوکۺرتکۺرکےکۺرمگایہۺےکۺراےتسۺرپۺتہبۺدورۺلکنۺدنمشۺےسۺےنچبۺیکۺوصرتۺرظنۺںیہنۺآیت۔

ۺابۺاملسمؿۺڈیلرۺآزادیۺیکۺراہۺںیمۺآےنۺواےلۺرطخاتۺاکۺاقمک ہلبۺرکےنۺیکۺ ےکۺوحےلصۺتسپۺوہ ےئ۔اورۺدنمشۺےنۺاںیہنۺوپریۺرطحۺریھگۺایلۺےہۺ

الصتیحۺںیہنۺرےتھک۔

امملثۺرعش:

وےٹۺاےسۺایکۺوہکں؟ یئۺاکۺرپمچۺےیلۺاہھتۺںیمۺامنہر اکرواںۺوکۺوجۺل

ایۺۺہکۺےبۺوخػۺوہۺرکۺۺریٹلاوہکں؟ۺ ۺرکۺاےسۺرامنہۺامؿۺولںۺوخػۺ اھ

۶:رعشۺ

ںیمۺہیۺڑیباۺوسۺابرۺابتیہویںۺوتۺآایۺےہۺ

رپۺڈرایتۺےہۺتہبۺآجۺونھبرۺیکۺوصرت

:وحاہل



۔ےلمحۺےسۺانچبۺآاسؿۺےہ،نکیلۺذہتیبیۺےلمحۺےسۺانچبۺتہبۺلکشمرکشلیۺ



ینفۺوخیب:

]ولمحںۺوکۺونھبرۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگۺملسمۺوقؾۺوکۺڑیبےۺےسۺاورۺدنمشۺےک[ہیبشت،ۺتفصۺ


اہجز :ڑیبا

رگداباپینۺاکۺرکچ۔ :ونھبر

:رشتحی

وقؾۺوکۺاکیۺرحبیۺاہجزۺےسۺاورۺدنمشۺےکۺولمحںۺوکۺونھبرۺےسۺہیبشتۺدیۺۺاحیلۺےنۺیلیثمتۺادنازۺاایتخرۺرکےتۺوہےئۺاملسمؿاسۺرعشۺںیمۺ

ۺاکچۺےہۺ۔ۺیئکۺرگداوبںۺ)دونمشںۺ(ےنۺاےسۺلگنۺاجانۺاچاہنکیلۺہیۺرہۺونھباحیلۺےہ۔رۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺرامراۺہیۺڑیباۺ)املسمؿۺوقؾ(یئکۺابرۺوطافونںۺںیمۺھگ

چبۺرکۺاتلکنۺراہنکیلۺاسۺوتقۺ

ۺاسۺےسۺچبۺ انلکۺنکممۺرظنۺںیہنۺآات۔ہیۺسجۺرگدابۺںیمۺاسنھپۺےہ

ہیۺاتبانۺاچےتہۺںیہۺہکۺرغمیبۺذہتبیۺےکۺرفوغۺاورۺاسۺیکۺادناھۺددنھۺدیلقتۺےکۺشیپۺرظنۺہیۺرطخہۺوسحمسۺرکےتۺںیہۺاورۺںیمہۺومالانۺاحیلۺ

ۺہکلبۺاسۺںیمۺارگۺاملسمونںۺوکۺتسکشۺےلہپۺاملسمؿۺوقؾۺرپۺوجۺوطافؿۺآےئۺوہۺرکسعیۺےھتنجۺاکۺاقمک ہلبۺرکانۺاملسمؿۺوقؾۺےکۺےیلۺلکشمۺہنۺاھتےسۺاسۺ

اسۺابرۺاملسمؿۺرکسعیۺںیہنۺذہتیبیۺاہتبلۺیھبۺوہیئۺوتۺملسمۺوقؾۺےنۺاینپۺوقوتںۺوکۺےئنۺرسےۺےسۺعمتجمۺرکےکۺدنمشۺرپۺہلمحۺایکۺاورۺحتفۺاحلصۺرکۺیل۔

ہکلبۺانۺنکممۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺتسکشۺےسۺدوۺاچرۺوہےئۺںیہۺسجۺےکۺونھبرۺےسۺ انلکۺاورۺاینپۺحتفۺےکۺااکمانتۺدیپاۺرکانۺتہبۺلکشم

امملثۺرعش:

اکۺاکۺدقؾۺہپۺرطخۂۺوطافںۺےہۺآجۺلک یتشکۺےکۺرخۺوکۺومڑ،ۺوحادثۺیکۺزدۺےسۺچب

۷ رعش:

ر یھبۺالبےتۺںیہۺرھگاےنپۺامہمں اؿۺوکاحل

دانھکیآپۺیکۺاورآپۺےکۺرھگیکۺوصرت

:وحاہل

ۺشیپۺرظنۺرعشۺر ۺالہپۺوقیمۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔آپۺوکۺاردوۺاکیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہ۔ااطلػۺنیسحۺاحل

رمزکیۺایخؽ:

۔وبحمبۺیکۺتمظعۺاکۺایبؿ

رشتحی:ۺ

وجاؿۺےکۺااتسدرمزااغبلۺےنۺایبؿۺایکےہۺ۔احیلۺےتہکۺںیہۺہکۺ اسۺرعشںیمۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺاسۺرعشںیمۺویہۺایخؽۺشیپۺرکرےہۺںیہ

ۺاکددیاررکےنۺیک ںیمۺاےنپۺوبحمبۺیکۺتبحمۺںیمۺرگ باراورےبۺرقاروہں۔ںیم ۺدوعتۺدےۺدی۔نکیلۺےنۺاس ۺاخرطاےنپۺرھگوطبرامہمؿ

ۺریماوبحمبۺانزکۺزماجۺ،ۺاجہۺوتمشحۺاورڑبیۺاشؿۺووشتکۺاکامکلۺےہ۔ۺوہۺھجمۺاےسیۺاندارورغبیۺآدیمۺےکۺاخہنۺربابدرپۺےسیکۺآےئۺاگ؟ہنۺںیمۺاےنپ

دیۺ۔ابۺریماایکےنبۺاگ؟ںیمۺابۺوبحمبۺیکۺاشؿۺووشتکۺےکۺالقئۺاورہنۺیہۺریمارھگاسۺےکۺاقلبۺےہ۔ۺہیۺوتںیمۺےنۺوھچاٹھنمۺڑبیۺابتۺرک

اےنپۺوبحمبۺیکۺڑبایئۺاوروخدےکۺےیلۺاعزجیۺےسۺاکؾۺےلۺرےہۺںیہ۔اسۺرعشۺوکۺقشعۺ رشدنمہۺوہراہوہں۔ںیمۺےنۺہیۺایکرکدای۔اسۺرعشںیمۺاحیل

یقیقحۺرپۺومحمؽۺایکۺاجےئۺوتۺاسۺاکۺوہفمؾۺاورۺیھبۺنیسحۺوہاجےئۺاگ۔

امملثۺرعش:



یھبکۺمہۺاؿۺوکیھبکۺاےنپۺرھگوکدےتھکیۺںیہ وہۺآںیئۺرامرےۺرھگدخایکۺدقرتۺےہۺ

اابقؽۺدمحمالعہمۺ


ۺوکۺوہلیسۺانبۺرکۺاےنپۺؤمرثۺسالؾۺالعہمۺاابقؽۺوہۺاصبحۺاغیپؾۺرکفمۺںیہۺںوہنںۺےنۺ اورۺاالسیمۺاالقنبۺیکۺراہۺںیمۺاینپۺوخادیبہۺوقؾۺوکۺوھجنھجڑاۺ

۔آےنۺوایلۺراکووٹںۺوکۺڑجۺےسۺا اھڑۺدےنیۺیکۺزتپۺدیپاۺیک

اابقؽۺربریغصۺیہۺےکۺںیہنۺینبۺونعۺااسنؿۺیکۺالزواؽۺذہتبیۺےکۺاکیۺربزگدیہۺرکفمۺاوراشرعۺیکۺتیثیحۺےسۺہشیمہۺایدۺر ےھۺاجںیئۺےگ۔ۺ

(۰) زغؽ

۰ :رعش

وجابۺآرخ اکۺۺ انولںۺ ےہ آاتۺۺےساالفکۺ

ںیہۺاجحبۺآرخ اےتھٹۺۺ رکےتۺںیہۺاطخبۺآرخ

:وحاہل

۔آپۺوکۺاشرعۺرشمؼۺاہکۺاجاتۺےہ۔ےسۺایلۺایگۺےہاابقؽۺیکۺزغؽۺۺشیپۺرظنۺرعشۺالعہم


اہللۺاعتیلۺیکۺانعتیۺوۺایفیضۺدنبےۺیکۺاعزجیۺےسۺرشموطۺےہ۔ۺبجۺدنبہۺاکپراتۺےہۺوتۺاہللۺاعتیلۺرضورۺاتنسۺےہ۔


کلفۺیکۺعمج،ۺینعیۺآامسؿ االفک:

آہۺوۺزاری انہل:

رپدہ اجحب:

:ینفۺوخیب

]ۺالہپۺرعشزغؽۺاک[،ۺعلطم

:رشتحی

اابقؽۺاےنپۺعلطمۺںیمۺرفامےتۺںیہۺہکۺدنبہۺوجۺاعزجۺوۺاگہنگرۺےہۺبجۺوہۺابراگہۺربۺازعلتۺںیمۺڑگڑگااتۺےہۺاورۺاسۺیکۺر تمۺوکۺبلطۺرکاتۺ

ےہ۔ۺآامسونںۺےسۺکیبلۺیکۺۺےہۺوتۺاہللۺاےنپۺدنبےۺےکۺاےھٹۺوہےئۺاہوھتںۺوکۺرمادۺےسۺرھبۺداتیۺےہ۔ۺاسۺیکۺداعۺانیقیۺوبقؽۺوہیتۺےہۺاورۺرفایدۺینسۺاجیت

اکۺرپورداگرۺاسۺیکۺرطػۺرضورۺوتمہجۺ اۺآیتۺےہۺاورۺدنبےۺاورۺاخقلۺےکۺدرایمؿۺےسۺرپدےۺاھٹۺاجیتۺںیہ۔ۺدنبےۺوکۺارگۺام ےنگۺاکۺ ہقیلۺوہۺوتۺاسدص

یۺتہبۺدنسپۺےہ۔اتۺےہۺویکہکنۺاسۺوکۺدنبےۺیکۺاعزجزوہاتۺےہۺاورۺاینپۺر تمۺوۺانعایتۺےسۺونا

:امملثۺرعش

ریتھکۺےہ رگمۺ رپوازۺ اطتقۺ رپۺںیہنۺ وجۺابتۺیتلکنۺےہۺارثۺریتھکۺےہدؽۺےسۺ

۲:رعشۺ

ااسی ںیہنۺ رفؼۺ ھچکۺ ںیمۺ تبحم اوحاؽۺ

بتۺوۺاتبۺآرخوۺۺوسزۺۺ،اوؽ اتبۺ وسزۺوۺبتۺوۺ



:وحاہل

۔آپۺوکۺاشرعۺرشمؼۺاہکۺاجاتۺےہ۔اابقؽۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺشیپۺرظنۺرعشۺالعہم


وۺتبحمۺاسریۺزدنیگۺاکۺروگۺےہ۔قشعۺ


احالت اوحاؽ:

نلج وسز:

کمچۺدکم بتۺوۺاتب:

:ینفۺوخیب

تفصۺاضتدۺ]اوؽ،ۺآرخ[

:رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺاابقؽۺذراۺاسۺاجمزیۺرگنۺےئلۺوہےئۺرفامےتۺںیہۺہکۺذجہبۺقشعۺاسریۺزدنیگۺاکۺروگۺےہ۔ۺہیۺاکوٹنںۺرھبیۺراہۺاسریۺزدنیگۺ

تۺدیتیۺےہ۔ۺبجۺاکیۺابرۺااسنؿۺاسۺرپطخۺوادیۺںیمۺدقؾۺرب ۺداتیۺےہۺوتۺرھپۺآزام،ںیش،ۺا،ںینھج،ۺرپاشیاینں،ۺالکشمتۺوۺاصمبئۺاسۺےکۺرفسۺیکۺدوع

کیھٹۺوہۺاجےئ۔ۺہیۺیھبۺۺاکۺدقمرۺنبۺاجےتۺںیہ۔ۺوہۺیسکۺرطحۺیھبۺاؿۺےسۺدانمۺںیہنۺاچبۺاتکسۺاورۺہیۺیھبۺںیہنۺہکۺھچکۺرعہصۺدب ۺااھٹےئۺابیقۺبسۺھچک

ںۺںیمۺاکےٹنۺےنھبچۺرشوعۺوہۺاجےتۺؤہکۺرشوعۺںیمۺااسنؿۺوخایشںۺدےھکیۺاورۺرھپۺآرخۺںیمۺاصمبئۺوۺالکشمتۺااھٹےئۺہکلبۺرشوعۺےسۺیہۺاسۺےکۺاپںیہنۺ

ںیہ۔

:امملثۺرعش

ہیۺالبۺاجؿۺیہۺرپآیتۺےہ آشتۺقشعۺیجۺالجیتۺےہ

۳ :رعش

ںیمۺےس ۺوکۺاتباتۺوہںۺدقتریۺاممۺایکۺےہ

راببۺآرخسۺوۺؤریشمشۺوۺرانںۺاوؽۺاط

:وحاہل



نمۺیکۺزدنیگۺاجمدہاہنۺوہیتۺےہۺہنۺہکۺایعایشہن۔ۺوقومںۺےکۺرعوجۺاکۺیہیۺب بۺےہ۔وم


تمسق دقتری:

ولتار ریشمش:

زینہ رانں:

ومر اطؤس:



ومیقیسآہلۺ رابب:

:ینفۺوخیب

تفصۺاضتدۺ]اوؽ،ۺآرخ[

:رشتحی

العہمۺاابقؽۺیکۺہیۺرعشۺزابؿۺزدۺاعؾۺےہۺسجۺںیمۺاوہنںۺےنۺاملسمونںۺےکۺرطقیۺزدنیگۺاورۺبصنۺانیعلۺایحتۺیکۺاشندنیہۺیکۺےہ۔ۺےتہکۺ

تۺاکۺااسحسۺاھتۺہکۺدخاۺےنۺاؿۺوکۺتریصتۺدیۺےہۺاورۺںیہۺہکۺاےۺاملسمؿۺانیمۺںیمۺےھجتۺداینۺاورۺآرختۺیکۺرسدنلبیۺاکۺرازۺاتباتۺوہں۔ۺاابقؽۺوکۺاسۺاب

ہیۺاینپۺذہمۺداریۺہ ےتھجۺںیہۺہکۺاملسمونںۺوکۺاؿۺاوصولںۺےسۺآاگہۺرکںیۺنجۺںیمۺاؿۺیکۺرتیقۺاکۺرازۺےہ۔ۺ

ںۺاورۺایعویشںۺرپۺاورۺاسۺرتیقۺاکۺرازۺااشفۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺویہۺاوقاؾۺداینۺںیمۺزعمزۺاورۺرکمؾۺاورۺرتحمؾۺوہیتۺںیہۺوجۺداینۺیکۺروینیگن

ےئہۺہکۺوہۺاےنپۺاجمدہاہنۺزدنیگۺوکۺرتحیجۺدیتیۺںیہ۔ۺداینۺیکۺرانعیئۺاورۺدؽۺیشکۺاورۺرینیگنۺ دعۺںیمۺےہۺاورۺےلہپۺلمعۺاورۺدجودہجۺےہ۔ۺسپۺاملسمؿۺوکۺاچ

ےکۺدقومںۺںیمۺوہںۺیگۺاورۺیہیۺوقومںۺیکۺۺذجہبۺاہجدۺوکۺاکؾۺںیمۺالےئۺاورۺراہۺقحۺںیمۺرمۺےنٹمۺاکۺذجہبۺدیپاۺرکے۔ۺوخدوخبدۺداینۺیکۺآاس،ںیشۺاؿ

اقبءاورۺرسدنلبیۺاکۺرسہتسبۺرازۺےہ۔

:امملثۺرعش

اہجدۺزدناگینۺںیمۺںیہۺہیۺرمدوںۺیکۺریشمشںی نیقیۺمکحم،ۺلمعۺمہیپۺ،ۺتبحمۺافحتۺاعمل

۴ :رعش

رناےلۺںیہ ویرپۺےکۺدوتسرۺ اخہنۺےم

ؽۺدےتیۺںیہۺرشابۺآرخ الےتۺںیہۺرسورۺاو

:وحاہل

۔آپۺوکۺاشرعۺرشمؼۺاہکۺاجاتۺےہ۔اابقؽۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺرعشۺالعہمۺشیپۺرظن


شخبۺدےتیۺںیہ۔زریےۺیکۺامدننۺالہۺویرپۺےلہپۺزبسۺابغۺد اھےتۺںیہۺاورۺرھپۺدنچۺرمااعتۺاوٹنۺےکۺہنمۺںیمۺ


رشابۺاخہن اخیمہن:

رطقی دوتسر:

ہشن رسور:

:ینفۺوخیب

وؽ،ۺآرخ[تفصۺاضتدۺ]ا

:رشتحی

ۺایستسۺوۺاعمرشتۺرامرےۺزماجۺےکۺمہۺآگنہۺںیہن۔ۺوہۺےلہپۺزبسۺابغۺ ۺویرپۺاکۺاظنؾ اابقؽۺالعیتمۺوگتفگۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺالہ

دصۺاحلصۺرکۺاورۺرھپۺبجۺاےنپۺاقم،ۺدولںۺںیمۺہگجۺانبےتۺںیہۺد اھےتۺںیہ۔ۺاینپۺکمچۺدکمۺاورۺرینیگنۺوۺرانعیئۺےسۺےلہپۺاگنوہںۺوکۺریخہۺرکےتۺںیہۺ

اورۺبجۺاتیلصۺاظرہۺوہۺاجیتۺےہۺوتۺولعمؾۺوہاتۺےہۺہکۺہیۺکمچۺدکمۺوتۺبسۺاظرہیۺےہ۔ۺالصۺںیمۺوتۺ۔ےتیلۺںیہۺوتۺاینپۺاتیلصۺیھبۺد اھۺدےتیۺںیہ



۔ۺھچکۺںیہنۺےہ۔ۺاسۺوتقۺااسحسۺوہاتۺےہۺہکۺایکۺھچکۺوھکۺایگۺےہ۔ۺرغمبۺاورۺالہۺرغمبۺےکۺاپسۺرواحتینۺںیہنۺرصػۺاورۺرصػۺامدتیۺےہ

امسجینۺآراؾۺوۺآاسشئۺےہۺرگمۺروحۺیکۺیقیقحۺیفشتۺاورۺوکسؿۺےکۺےئلۺھچکۺںیہن۔

:امملثۺرعش

یئنۺذہتبیۺےکۺاڈنےۺںیہۺدنگے رکۺکنیھپۺدوۺۺابرہۺیلگۺۺںیمۺۺااھٹ

۵ :رعش

ومیتریۺوشتکایکۺ،اندرۺ ددبہبۺ ایک

وہاجےتۺںیہۺبسۺدرتفۺرغؼۺےئمۺانبۺآرخ

:وحاہل

۔آپۺوکۺاشرعۺرشمؼۺاہکۺاجاتۺےہ۔یکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺاابقؽۺشیپۺرظنۺرعشۺالعہم


داینویۺاطتقۺوۺوقتۺایۺاشؿۺوۺوشتکۺرہۺےشۺیکۺرطحۺافینۺاورۺاناپدیئارۺےہ۔


ربع ددبہب:

اشؿ وشتک:

اخصلۺرشاب ےئمۺانب:

:ینفۺوخیب

]وشتکاندرۺاشہۺاکۺربعۺوۺددبہبۺ۔۔ومیترۺگنلۺیکۺاشؿۺوۺ[،ۺتفصۺحیملت

: رشتحی

اسۺرعشۺںیمۺتفصۺحیملتۺےہ۔ۺاابقؽۺرفامےتۺںیہۺہکۺاکانئتۺیکۺرہۺےشۺوکۺزواؽۺےہ۔ۺتنطلسۺوۺاحتیمکۺاطتقۺوۺوقتۺاشؿۺوۺوشتکۺبسۺ

اینۺےسیجۺربعۺوۺددبےبۺواےلۺاشنہشہۺاورۺاشؿۺوۺوشتکۺوااخدناؿۺۺےلاناپدیئارۺںیہ۔ۺاقبءۺرصػۺاہللۺاعتیلۺیہۺوکۺاحلصۺےہ۔ۺاسۺداینۺںیمۺاندرۺاشہۺدر

ۺزامہنۺےکۺاہوھتںۺانفۺےکۺدنمسرۺںیمۺڈوبۺ ےئ۔ۺوقبؽۺ:ومیترۺےسیجۺڑبےۺڑبےۺاخدناؿۺاےنپۺووجدۺوکۺربرقارۺہنۺرب ۺےکسۺاورۺاالقنب

العہمۺذجموب

؎

وہےئۺانومرۺےبۺاشنںۺےسیکۺےسیک

ےسیکۺےسیکۺآامسمزںیمۺ اھۺیئگۺ

ہیۺوتۺۺوجشۺوۺوولہلۺاشلمۺاکرۺوہاتۺےہۺنکیلۺےسیجۺیہۺلزنؽۺیتلمۺےہۺایسۺرطحۺےسۺیسکۺدصقمۺےکۺوصحؽۺیکۺدجودہجۺںیمۺادتباءںیمۺوتۺتہب

لمعۺرپۺزدنیگۺےسۺتبحمۺاکۺذجہبۺاغبلۺآاجاتۺےہ۔ۺۺذجےبۺامدنۺزپےنۺےتگلۺںیہ۔ۺداینۺیکۺدویپسچلںۺاورۺروینیگنںۺںیمۺوھکےنۺےتگلۺںیہ۔ۺاورۺآرخۺںیمۺذجہب

اؿۺرباویئںۺےسۺل ردارۺاورۺوہایشرۺرانہۺتہبۺرضوریۺےہۺایسۺوہجۺےسۺاملسمونںۺرپۺ آرخۺںیمۺاسریۺزیچںیۺرشابۺےکۺامیپےنۺںیمۺرغؼۺوہۺاجیتۺںیہ۔

۔انزؽۺوہےتۺںیہابتیہۺاورۺزواؽۺ

:امملثۺرعش

ریشمشۺوۺرانںۺاوؽۺ،ۺاطؤسۺوراببۺآرخ ںیمۺےس ۺوکۺاتباتۺوہںۺدقتریۺاممۺایکۺےہ



(۲) زغؽۺ

۰:رعش

اکۺوہۺزامہنۺ دؽۺ ریمےۺ،ےھجتۺایدۺایکۺںیہنۺےہ

وہۺہگنۺاکۺاتزایہنۺ،تبحمہہگۺ ادبوہۺ

:وحاہل



ۺقشعۺےہ۔ قشعۺوۺتبحمۺیکۺیلہپۺلزنؽۺادب


اقمؾ ہہگ:

وکڑا اتزایہن:

:ینفۺوخیب


:رشتحی

ایکۺےھجتۺوہۺزامےنۺایدۺںیہنۺبجۺںیمۺرسااپۺادبۺوۺارتحاؾۺاھت۔ۺ!ؽۺےلہپۺےسۺاجمزایہنۺرگنۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺوبحمبۺاسۺرعشۺںیمۺاابق

قشعۺوکۺوحلمظۺاخرطۺۺرامریۺتبحمۺںیمۺرسرگیمۺیھتۺاورۺتبحمۺےکۺآدابۺیہۺاجبالےنۺیکۺرکفۺںیمۺاگلۺراتہ۔ۺریتیۺاگنوہںۺےسۺریتۺےتلچۺےھتۺاورۺںیمۺآداب

ےنپۺذجابتۺوۺااسحاستۺوکۺاتعبۺزریجنۺرکایلۺرکاتۺاھت۔ۺںیمہۺریتیۺاگنوہںۺےسۺاغیپؾۺےتلمۺےھتۺنکیلۺمہۺریتےۺارتحاؾۺںیمۺشیپۺدقیمۺےسۺرےتھکۺوہےئۺا

۔اےنپۺآپۺوکۺابزۺرےتھکۺےھت

اکۺزامہنۺاھتۺ۔ۺاورۺۺنکیلۺدرۺالصۺاابقؽۺقیلختۺآدؾۺیکۺرطػۺااشرہۺرکرےہۺںیہۺہکۺبجۺدخاۺےنۺرضحتۺآدؾۺۺوکۺدیپاۺایکۺوہۺزامہنۺادتباےئۺقشع

ۺرھپۺناطیؿۺےکۺورالغےنۺرپۺرضحتۺآدؾۺےسۺیطلغۺرسزدۺوہیئۺوتۺدخاۺےئۺاعتیلۺاؿۺےسۺانراضۺوہےئۺاورۺاگنہۺاکۺوکڑاۺرباسےتۺوہےئۺاںیہنۺتنجۺےس

اکنؽۺزنیمۺرپۺجیھبۺدای۔"ہگنۺاکۺاتزایہن"ۺںیمۺاسۺانرایگضۺیکۺرطػۺااشرہۺےہ۔

:امملثۺرعش

ہیۺیھبۺ اؿۺیکۺوصتریۺیھبۺآوھکنںۺےسۺاگلیئۺہنۺیئگ ایک ہنۺ اۺوگارۺ تبحمۺےنۺآداب

۲:رعش

ںیمۺوکیئۺوگہشۺرفاتغۺاضفںیہنۺاسۺیلھکۺ

ےہۺہنۺسفقۺہنۺآایشہن اہجںۺ بجعۺ اہجںۺ ہیۺ

:وحاہل



ؾۺوۺوکسؿۺیکۺاجۺںیہن۔ذیۺایحتۺےکۺےئلۺآرا داینۺ




رفاتغۺیکۺہگج وگہشۺرفاتغ:

رجنپہ سفق:

وھگہلسن آایشہن:

:رشتحی

اابقؽۺےنۺدوونںۺۺالعہم اسۺرعشۺںیم داینۺدارۺانحملۺےہۺ۔اابقؽۺاکیۺیفسلفۺیکۺتیثیحۺےسۺداینۺیکۺتقیقحۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺ

ےہۺ۔بجۺہکۺھچکۺۺرہۺزگۺںیہنۺاسیہگجۺےہۺ۔ۺاحالہکنۺاۺیکۺتیاخہنۺےہۺ۔اذۺدیقۺکیاۺےہۺہکۺداینۺؽۺاکۺایخےہۺالہپۺوہۺولگۺنجۺاخمتفلۺیکۺیکۺتایرظن

ۺہیہکۺۺہہکۺرےہۺںیہۺرکےتۺوہےئۺاسۺرعشۺںیمۺیفنۺیکۺتایہگجۺےہۺ۔ۺالعہمۺاابقؽۺےنۺاؿۺدوونںۺرظنۺرکےنۺیکۺشیعۺداینۺہیےہۺہکۺۺؽایخۺہیولوگںۺاک

ۺوہیتۺا دیۺیکۺیباکایمۺاکۺومجمہعۺےہۺ۔ۺرہۺومعقۺرپۺااسنؿۺوکۺاینپ وۺوخػ(ۺ)ا دیۺ وۺراجۺمیبۺزدنیگۺےہ۔ااسنؿۺیک یتیاضفۺرصػۺدوعتۺلمعۺدۺیلھکۺیکۺداین

وکششۺرپۺوموقػۺےہۺاچےہۺوتۺۺااسنؿۺیکۺہیےہۺۺافحتۺوکؿۺوہاتۺگنجۺںیمۺیک‛وخػۺ‚اورۺ ‛ا دی‚وہاتےہۺ۔ۺاسۺۺاکۺوخػۺیھبۺاناکیمۺےہۺرگمۺاسھتۺیہ

آرختۺوکۺونسارےۺۺہکۺاینپۺوکۺاناکؾۺرکےۺ۔ذہلاۺااسنؿۺوکۺاچےیہۺزدنیگۺانبےئۺاورۺاچےہۺوتۺوخػۺوکۺافحتۺانبۺرکۺاینپۺباکایم زدنیگۺوکۺوتجارکۺاینپۺا دی

اسۺاکۺلقتسمۺۺہیوسانچۺےہۺہکۺۺہیاےسۺۺعمجۺرکےۺاورۺہنۺیہۺرشعتوۺۺاسامؿۺشیعۺایکۺایکۺاگہۺںیمۺےہۺہکۺاسۺشیعۺرکانۺابلکلۺانمبسۺںیہنۺؽایخۺہیاورۺ

۔ۺںۺےسۺاےسۺاجانںیہناکھٹہنۺےہۺاہج

:امملثۺرعش

ہیۺاخیکۺاینپۺرطفتۺںیمۺہنۺونریۺےہۺہنۺانریۺےہ لمعۺےسۺزدنیگۺیتنبۺےہۺتنجۺیھبۺمنہجۺیھب

۳:رعش

ر ۺاےسۺیھبۺارثۺصفی مہ

ےھجمسۺاہبرریمےۺ

اںیہنۺایکۺل رۺہکۺایکۺےہۺہیۺوناےئۺاعاقشہن

:وحاہل

وکۺاشرعۺرشمؼۺاہکۺاجاتۺےہ۔۔آپۺاابقؽۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺشیپۺرظنۺرعشۺالعہم


ہنۺاھجمسۺاجےئ۔ قشعۺیکۺاکعسۺےہ۔ۺاےسۺاعریضۺاموحؽۺایۺداینۺیکۺروینیگنںۺےکۺارثۺیکۺدیپاوارۺۺاشرعیۺذجہب ریمیۺ


ر : صفی مہ

ر سف مہ

،ۺاسیھت

دصا ونا:

:رشتحی

یھبۺارثۺاہبر،ۺاموحؽۺاورۺداینۺیکۺروینیگنںۺاورۺاسۺےکۺوکۺریمےۺسالؾۺۺاابقؽۺےتہکۺںیہۺہکۺریمےۺمہۺرصعۺاشرعۺایۺداوشنرۺاےنپۺسالؾۺیکۺرطح

یۺایکۺارثاتۺاکۺآہنیئۺدارۺہ ےتھجۺںیہ۔ۺاحالہکنۺریمےۺسالؾۺیکۺااسسۺوتۺیقیقحۺذجہبۺقشعۺدخاودنیۺےہ۔ۺریمےۺمہۺرصعوںۺوکۺایکۺل رۺہکۺریمیۺاشرع

ےہ۔ۺہیۺوتۺوقؾۺیکۺاالصحۺیکۺاخرطۺےہ۔ۺاسۺےکۺدردۺیکۺاحلمۺےہ۔ۺاابقؽۺیکۺاشرعیۺریمیۺاشرعیۺوتۺھچکۺاورۺیہۺزیچۺےہ۔ۺہیۺوتۺھچکۺاورۺیہۺآوازۺ؟ۺےہ

اشرعۺوتۺاکیۺدصقمۺےلۺرکۺااھٹۺےہ۔ہیۺلگۺوۺةلب،ۺعمشۺوۺرپواہنۺیکۺاشرعیۺںیہن۔ۺرفتیحیۺاشرعیۺںیہنۺہکلبۺ



ھا راۺےکۺابرےۺںیمۺیاشرعۺیاےۺولوگ!ریماابقؽۺےتہکۺںیہۺہکۺ

م

ت

رعوںۺیکۺرطحۺہیۺیھبۺاہبرۺےکۺہکۺدورسےۺاشۺرسارسطلغۺےہۺۺؽایخۺہی

آوازےہ۔اسۺۺوہےئۺدؽۺیکۺھچکۺرکےنۺاکذجہبۺےیلۺزتےتپۺوہےئۺ،ملسمۺوقؾۺےکۺےیلۺےریموتۺ یاشرعۺی۔ریمومغنںۺیکۺرطحۺےبۺینعمۺےہۺ

۔رضورتۺںیہنۺوکانبوٹۺیک

:امملثۺرعش

اکۺرطزۺسالؾۺاورۺےہۺدرددنمقشعۺےکۺ اوروںۺاکۺےہۺایپؾۺاور،ۺریماۺایپؾۺاورۺےہ

۴:رعش

ےۺاخکۺوۺوخںۺےسۺوتےنۺہیۺاہجںۺایکۺےہۺدیپارم

بتۺوۺاتبۺاجوداہنہلص دیہش ایک ےہ؟

:وحاہل



ویکہکنۺہلصۺدیہشۺایحتۺاجوداینۺےہ۔ۺااسنؿۺدیہشۺازیلۺےہ۔ۺاکانئتۺاسۺےکۺذجہبۺقشعۺیکۺرہظمۺےہ۔ۺاسۺیکۺاتانبیکۺہشیمہۺابیقۺرےہۺیگ


کمچۺدکم بتۺوۺاتب:

ہشیمہۺرےنہۺوایل اجوداہن:

:رشتحی

اابقؽۺےکۺاسۺرعشۺےکۺرصمہعۺاثینۺوکۺاینپۺآافتیقۺیکۺانبءرپۺڑبیۺرہشتۺاحلصۺےہ۔ۺاابقؽۺقیلختۺااسنینۺیکۺتیثیحۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺ

۔ۺاےسۺایلعۺالصںوتیںۺاورۺامکالتۺےسۺونازا۔ۺامتؾۺولخماقتۺےسۺالضفۺانبایۺاورۺاانپۺ ہفیلۺوۺاجنیشنۺرقمرۺایک۔ۺسپۺدخا!ۺوتےنۺااسنؿۺوکۺاےنپۺےئلۺدیپاۺایک

دنبیگۺاداۺرکےنۺیکۺرھبوپرۺوکششۺیکۺاورۺاکانئتۺںیمۺریتیۺاحتیمکۺےکۺایپؾۺاورۺریتےۺانؾۺوکۺدنلبۺرکےنۺےکۺےئلۺاینپۺاجؿۺوۺوہلۺۺااسنؿۺےنۺیھبۺاانپۺقح

رکےتۺوہےئۺہشیمہۺااسحؿۺدنمیۺاکۺوبثتۺدای۔ۺاکۺذنراہنۺشیپ

درتقیقحۺاسۺاکانئتۺیکۺروودۺیھبۺایسۺدیہشۺےکۺدؾۺےسۺےہ۔ۺاسۺیکۺدبو تۺاسۺاکانئتۺاکۺاظنؾۺلچۺراہۺےہ۔ۺاسۺےنۺاسۺاظنؾۺیکۺ

دایمئۺوۺادبیۺآراؾۺوۺوکسؿۺاسۺاکۺۺرطۺاانپۺوہل،ۺاانپۺوخؿۺاہبایۺےہۺاورۺابۺاسۺےکۺےلصۺںیمۺاےسۺاہشدتۺیسیجۺ تمعۺےسۺونازاۺایگ۔ۺایحتۺاجوداںۺاوراخ

دقمرۺےہ۔ۺاواچنۺوۺدنلبۺرتنیۺرمہبتۺاےسۺانعتیۺوہا۔

:امملثۺرعش

ہنۺوہا ہکۺقحۺاداۺۺےہقحۺوتۺہیۺ اجؿۺدی،ۺدیۺوہیئۺایسۺیکۺیھت

،ۺۺہنۺۺوشکرۺۺاشکیئۺتمینغہنۺۺامؽۺۺ اہشدتۺےہۺولطمبۺوۺوصقمدۺۺومنم

۵:رعش

ریتیۺدنبہۺرپوریۺےسۺرمےۺدؿۺزگرۺرےہۺںیہ

زامہن تی اکش ہنۺ ،ۺۺاک دووتسںۺۺےہہنۺ ۺ

:وحاہل





رپورداگر۔ۺۺۺۺۺۺارتعاػۺریمیحۺوۺرکیمی

:رشتحی

یۺانعایتۺوۺرہماباینںۺرفامیئۺںیہ۔ۺاورۺریتےۺآرسےۺاورۺڑبوتۺڑباۺرمیحۺوۺرکمیۺےہ۔ۺوتےنۺھجمۺرپۺۺ!اابقؽۺرفامےتۺںیہۺہکۺاےۺرپوداگر

ۺ وت! ریتےۺرھبوےسۺےسۺرپۺابۺںیمۺرہۺمسقۺےکۺوخػۺوۺرشۺےسۺآزادۺوہں۔ۺابۺہنۺےھجمۺیسکۺےسۺوخػۺےہۺاورہنۺیسکۺےسۺوکیئۺ ۺوکشہ،ۺاےۺدخاۺ

ہۺیسکۺےکۺآےگۺرسۺںیہنۺاکھجات۔ۺہنۺاےسۺدووتسںۺیکۺرپواۺونازےنۺواالۺےہ۔ۺوجۺےس ۺےسۺڈراتۺوہۺیسکۺےسۺںیہنۺڈراتۺاورۺوجریتےۺآےگۺرسۺاکھجاتۺےہۺو

رمحۺاکۺبلطوہیتۺےہۺاورۺہنۺزامےنۺرھبۺےکۺدونمشںۺیک۔ۺوہۺیسکۺےکۺدرۺاکۺاتحمجۺںیہن۔اےۺربۺااعلنیمل!ۺںیمۺانگہۺاگرۺوہں۔ۺریتیۺاامؿ،ۺانپہ،ۺرکؾۺاورۺ

ؿۺوہں۔اگرۺوہں۔ۺہیۺریتیۺیہۺونازشۺےہۺہکۺںیمۺرہۺمغۺےسۺوفحمظۺوۺونمم

:رعشۺامملث

ےہ ںیمۺ راہۺۺ تیۺرپوداگرانعطقفۺ ہنۺوکیئۺرقیفۺاسھتۺاےنپ،دبرہقۺےہۺ ہنۺ

وماہین ومالانۺرسحت

(۰)زغؽۺربمنۺ

۰رعش:

ددیۺڑباھیئۺہنۺیئگ دؽۺںیمۺایکایکوہس

وربو اؿۺےکۺرگمآھکنۺااھٹیئۺہنۺیئگ ر

وحاہل:

اہکۺاجاتۺےہ۔ۺ ‛زغؽۺاکۺاحیسم‚آپۺوکۺتۺوماہینۺیکۺزغؽۺےسۺایلایگےہ۔رسحردیسۺلضفۺانسحلۺہیۺرعش


الچل وہس:

ددیار ددی:

آےنمۺاسےنم روربو:

رمزکیۺایخؽ:ۺ

ھچکۺیھبۺہنۺہہکۺاکس۔وبحمبۺیکۺمیظعتۺاکۺااسحسۺیھبۺۺںیمۺۺریمےۺدؽۺںیمۺوبحمبۺےکۺددیاریکۺدشدیوخاہ ۺیھتۺنکیلۺبجۺوہۺاسےنمۺآایوت

ےہ۔

رشتحی:

قۺوکۺاےنپۺوبحمبۺےکۺددیارۺیکۺدحۺےسۺزایدہۺ انمۺوہیتۺےہۺاسۺےیلۺہکۺوبحمبۺےکۺددیارۺےسۺاعاسۺرعشںیمۺرسحتۺوماہینۺےتہکۺںیہۺہکۺ

ۺدؽۺوکۺوکسؿۺاتلمۺےہۺرگمۺددیارۺڑبیۺلکشمۺےسۺوہاتےہۺاورۺبجۺوہاتۺےہۺوتۺنسحۺیکۺولجہۺاسامینۺےکۺب بۺوبحمبۺیکۺرظنۺںیہنۺایتھٹ۔ۺرضحتۺومیس

ۺیھتۺنکیلۺد ھکۺہنۺےکس۔ہیلعۺاالسلؾۺےنۺونرۺایہلۺےکۺددیارۺیکۺوخاہ ۺیک

ا تجلى ربه للجبل جعله دكا وخر موسى صعقا فلم



(143وسرۃۺاالرعاػ:ۺ‘‘)رھپۺبجۺاؿۺےکۺربۺےنۺاہپڑۺرپۺیلجتۺرفامیئۺوتۺاسۺوکۺرزیہۺرزیہۺرکدایۺاورۺومیسۺےبۺوہشۺوہۺرکۺرگزپے۔’’

ڑبیۺدشۺوۺدمۺےسۺددیارۺیکۺبلطۺیکۺرگمۺبجۺددیارۺبیصنۺوہاۺوتۺوبحمبۺےکۺنسحۺوۺامجؽۺےنۺۺینعیۺبجۺوبحمبۺاکۺددیارۺبیصنۺہنۺاھتۺوت

رظنوںۺوکۺریخہۺرکدایۺاورۺربعۺاورۺنسحۺوۺامجؽۺےسۺےبۺوہشۺوہ ےئ۔

ۺےنۺہیۺوسچۺر اھاھتہکۺاسۺرعشۺوکۺقشعۺاجمزیۺرپۺیھبۺومحمؽۺایکۺاجاتکسےہۺہکۺۺ۔۔(۲) ریماوبحمبۺبجۺریمےۺاسےنمۺںیہنۺاھتوتم

اگہکۺںیمۺمتۺےسۺینتکۺتبحمۺرکاتوہں۔ۺنکیلۺبجۺ ریماوبحمبۺریمےۺاپسۺآےئۺاگوتںیمۺاسۺےسۺاےنپۺدؽۺیکۺاسریۺتیفیکۺایبؿۺرکدوںۺبج

ےکقشعۺںیم ںیمۺاساھتۺاورریمےۺوبحمبۺےسۺریمیۺالماقتۺوہیئ۔وتریمیۺاسریۺتیفیکۺیہۺدبتلیۺوہیئگ۔ریماوبحمبۺاانتنیسح،ۺاانتربعۺدار

ۺ اھت رگ بار ااسی ۺےسیج ۺاکس۔ابتۺہک ۺہن ۺیہ ۺد ھک ۺااھٹرکیھب ۺوکآھکن ۺوبحمب ۺوتاےنپ ۺںیم ۺاطخوہ ےئ۔ ۺیہ ۺوتاواسؿ ۺآانماسانموہا۔ریمے یہ

رکانوتدرانکررظنںیۺیھبۺہنۺالماکس۔

امملثۺرعش:

اؿۺےسۺمہۺآھکنۺالمۺہنۺےکس تمسقۺوشؼۺآزامۺہنۺےکس

۲رعش:

اتولیۺمتسۺوخدرکںیلۺںیہۺمہۺراضویشہ

یئگۺابتۺانبیئۺہن اؿۺےسۺارگ وہا ایک

وحاہل:

اہکۺاجاتۺےہ۔ ‛زغؽۺاکۺاحیسم‚آپۺوکۺتۺوماہینۺیکۺزغؽۺےسۺایلایگےہ۔رسحردیسۺلضفۺانسحلۺہیۺرعش


وبحمبۺاکۺاکؾۺافجۺرکانۺاورۺاع قۺاکۺوافرکانۺےہۺ۔


رطقی ویشہ:

رشتحی،ۺافصیئۺدانی اتولی:

ملظ متس:

رشتحی:

صۺادنازۺںیمۺوبحمبۺرعتفیۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺریماوبحمبۺھجمۺرپۺوجملظۺومتسۺاسۺرعشںیمۺرسحتۺوماہینۺاےنپۺوصخم

ےہۺہکۺ ایپرا ےبۺاچرا،اانتاسدہۺاورےھجمۺاانت وتہکۺمتۺےنۺاسۺدرہجۺملظۺوۺمتسۺویکںۺایکۺ؟رکاتےہۺوتاسۺےسۺبجۺاؿۺملظۺومتسۺاکب بۺ،وہجۺوپیھچۺاجےئۺ

۔ۺذہلاںیمۺوخدیہۺاسۺےکۺملظۺومتسۺرپۺرایضۺ،وساےئۺاخومیشۺےکۺاسۺےکاپسۺوکیئۺوجابۺںیہنۺوہاتۺاتباتکس وہۺھجمۺرپملظۺومتسۺاکحیحصۺب بۺیھبۺںیہن

یگ۔ ھجمۺےسۺیہۺرسزدوہیئۺوہں ہکۺوجیھبۺملظۺومتسۺوہۺھجمۺرپرکراہےہ۔اسۺںیمۺریمایہۺوصقروہاگ۔ایطلغں وہاجاتوہں

ۺہکۺرسحت ۺواکشتیۺرکےنۺیکۺاجبےئۺاسۺےکۺاظم رصتخمہی ۺوکوخبیشۺربداتشۺرکرےہۺںیہ۔یہیۺرسحتۺاےنپۺوبحمبۺےسۺوکشہ مل

ۺاختیصۺےہۺسجۺیکۺوہجۺےسۺرسحت ۺواکشتیۺےسۺرپزیہںیمہۺرسحت اکادنازےہ۔یہیۺوہ ۺتبحم،اوروکشہ یکۺ درگیرعشاےسۺاتممزںیہ۔اپزیکہ

اشرعیۺںیمۺاجاجبۺرظنآیتۺےہ۔ۺۺۺۺۺ

امملثۺرعش:

ۺوکۺرشاسمرۺدناتمۺہنۺےیجیک ذعرۺمتسۺرضورۺہنۺاھتۺآپۺےکۺےیلر رسحت



۳رعش:ۺ

ۺ ےنۺوگاراۺۺہنۺۺایکۺتبحمہیۺۺیھبۺۺآداب

اؿۺیکۺوصتریۺیھبۺآوھکنںۺےسۺاگلیئۺہنۺیئگ

وحاہل:



ادبۺوۺارتحاؾۺ،تبحمۺیکۺیلہپۺھڑییھۺےہ۔

رشتحی:

ںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺتبحمۺںیمۺاشیگتسئۺاورۺآدابۺاکۺاحلظۺرانھکۺتہبۺرضوریۺےہۺ۔ۺولگۺرجہۺورفاؼۺیکۺتیفیکۺںیمۺدحودۺرسحرتۺوماہینۺاسۺرعشۺ

تہبۺاعیقشۺےسۺاجتوزۺرکاجےتۺںیہ۔ۺےبۺربصیۺںیمۺوبحمبۺیکۺوصتریۺوکۺےنیسۺےسۺاگلےئۺرےتھکۺںیہ۔ۺاشدیۺاسۺےسۺہیۺوصقمدۺوہاتۺےہۺہکۺوہۺتبحمۺںیمۺ

ۺہیۺوطرۺرط ےقۺوتۺاینپۺےبۺربصیۺاورۺمکۺرظیفۺےکۺااہظرۺرکےنۺ،ۺاورۺاےنپۺوبحمبۺوکۺدبانؾۺرکےنۺےکۺںیہۺاورۺہیۺتبحمۺےکۺآےگۺڑبھۺ ےئۺںیہۺ۔ۺاحالہکن

آدابۺےکۺالخػۺےہ۔مہۺےنۺیھبۺرفاؼۺایرۺںیمۺاکیۺرعہصۺزگاراۺےہۺ۔ڑبےۺدردۺوۺرکبۺےسۺزگرےۺںیہۺنکیلۺیھبکۺادابۺتبحمۺےکۺالخػۺںیہنۺ

ریۺآیئۺوتۺاسۺوکۺوچانمۺوتۺدرانکرۺآوھکنںۺےسۺیھبۺہنۺاگلیئۺیئگ۔اسۺےسۺاکیۺرطػۺوتۺتبحمۺاکۺدقتسۺاپامؽۺوہاتےہۺایک۔ۺرامرےۺاسےنمۺوبحمبۺیکۺوصت

اورۺدورسیۺرطػۺمہۺرپۺےبۺربصیۺاکۺازلاؾۺاعدئۺوہاتےہۺ۔

امملثۺرعش:

ویشۂۺقشعۺںیہنۺ،ۺنسحۺوکۺروساۺرکان دانھکیۺیھبۺوتۺاںیھنۺدورۺےسۺداھکیۺرکان

۴رعش:

یھبۺاؿۺاک ایگانؾۺواشنں ہن مہۺےسۺوپاھچ

ہنۺیئگۺااھٹیئ دیہمتیکۺوکیئۺ وجتسج

وحاہل:



وبحمبۺیکۺزعتۺوۺرحتمۺےکۺااسحسۺیکۺوہجۺےسۺمہۺاحؽۺدؽۺہنۺہہکۺےکسۺ۔


ہتپ اشنؿ:

آاغز دیہمت:

رشتحی:

مہۺ وت اسۺرعشںیمۺرسحتۺوماہینۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺاےنپۺوبحمبۺاکادبۺوارتحاؾۺاانتزایدہۺرکےتۺںیہۺہکۺبجۺوہۺرامرےۺرقبیۺںیہنۺوہات

وسےتچۺرےتہۺںیہۺہکۺاےنپۺدؽۺبسۺاب ،ںۺاےنپۺوبحمبۺےسۺرکڈاںیلۺےگ۔وخبۺسجتۺاوروجتسجوہیتۺےہۺہکۺسبۺریمیۺاکیۺالماقتۺوہاجےئۺاسۺ

اجےئۺمہۺاسۺےسۺاےنپۺدؽۺیکۺبسۺتیفیکۺاورذجابتۺاکااہظررکںیۺےگ۔نکیلۺبجۺریماوبحمبۺریمےۺرقبیۺآاجاتےہ۔ریمیۺاسۺاکددیاروہ

ےسۺالماقتۺوہاجیتۺےہۺوتالیصفتتۺوتدرانکرۺںیمۺوتاسۺاکانؾۺوبسنۺیھبۺولعمؾۺرکان،اسۺیکۺاشؿۺںیمۺےبۺادیبۺ اتھجموہں۔



ۺوبحمبۺےسۺتبحمۺاکۺااہظرۺاسۺوخػۺےسۺیھبۺہنۺایکۺہکۺارگۺرامرےۺااہظرۺتبحمۺۺرعشۺاکۺدورساۺبلطمۺہیۺیھبۺوہاتکسۺےہۺہکۺمہۺےن(۔۔۲)

ۺرکےکس۔اکزامےنۺوکۺملعۺوہایگۺوتۺرامرےۺوبحمبۺیکۺدبانیمۺوہیگ۔ۺاسۺڈرۺےسۺتبحمۺوکۺوطافؿۺںیمۺاےنپۺیجۺںیمۺاپھچےئۺر اھۺاورۺیھبکۺااہظرۺتبحمۺہن

امملثۺرعش:

کیۺیھبۺاؿۺےسۺالماقتۺہنۺوہےنۺاپیئا یجۺیکۺیجۺیہۺںیمۺریہۺابتۺہنۺوہےنۺاپیئ

بجۺوہۺرتصخۺوہابتۺایدآایۺ رانےتۺنکیل مہۺیھبۺۺ احؽۺدؽ

۵رعش:

وسۺاںیھنۺانمترعضۺ وحہلصء دؽۺوکۺاھت

ہنۺیئگۺ رسۺزگتشۺبشۺرجہاںۺیھبۺرانیئۺ

وحاہل:

ےہ۔ۺاہکۺاجات ‛زغؽۺاکۺاحیسم‚آپۺوکۺتۺوماہینۺیکۺزغؽۺےسۺایلایگےہ۔رسحردیسۺلضفۺانسحلۺہیۺرعش


۔رکےکساورۺھچکۺیھبۺایبؿۺہنۺریحتۺاکۺشقنۺنبۺ ےئۺوبحمبۺےکۺاسےنمۺآاجےنۺرپۺ


شیپۺرکان رعض:

امرجا رسزگتش:

دجایئۺیکۺرات بشۺرجہاں:

رشتحی:

مہۺںیمۺاحؽۺدؽۺایبؿۺۺاسۺرعشۺںیمۺرسحتۺوماہینۺےنۺاینپۺاح تۺیکۺواضتحۺرکےتۺوہےئۺاھکلۺےہۺہکۺمہۺبجۺوبحمبۺےکۺاسےنمۺ ےئۺوت

رکےنۺیکۺوخاہ ۺیھبۺیھتۺاورۺوحہلصۺیھبۺاھتۺ۔ۺنکیلۺولعمؾۺںیہنۺویکںۺوبحمبۺےکۺاسےنمۺآےتۺیہۺمہۺرپۺایسیۺتیفیکۺاطریۺوہۺیئگۺہکۺوکششۺےکۺ

ےکۺنسحۺاورۺنسحۺےکۺربعۺابووجدۺمہۺاانپۺاحؽۺدؽۺہنۺہہکۺےکسۺہکلبۺمہۺرپۺدجایئۺیکۺراتۺسجۺرطحۺزگریۺیھتۺمہۺوہۺاوحاؽۺرانانۺاچےتہۺےھتۺ۔رگمۺاسۺ

ی ںکہۺاپےئۺاورۺاخومیشۺےسۺاےسۺدےتھکیۺیہۺرہۺ ےئۺ۔ہ

ت ےنۺںیمہۺااسیۺےبۺوناۺرکۺدایۺہکۺمہۺاسۺےسۺوکیئۺابتۺیھبۺ

امملثۺرعش:

وکشہۺاہکںۺاک؟ۺیسیکۺاکشتی؟ۺاہکںۺیکۺابت نبۺ ےئۺمہۺاؿۺوکۺد ھکۺرکۺشقنریحتۺاکۺ

ۺوتۺایکۺےیہک،ۺارگۺےیہکۺوتۺایکۺےیہکہنۺےیہکۺرگ رجہۺاکۺایربۺسکۺزابؿۺےسۺامرجاےیہکمغۺۺ

۶رعش:

مغۺۺدوریۺےنۺاشک شۺوتتہبۺیکۺنکیل

ر ےسۺالھبیئۺہنۺیئگۺایداؿۺیکۺدؽۺرسحت

وحاہل:



ۺنکیلۺدؽۺاسۺوکلوھباتیھبۺںیہن۔وبحمبۺیکۺدجایئۺاوردحیلعیگۺتبیصمۺاکب بۺےہ




اچنیھکۺاتین اشک ش:

رشتحی:

ےتہکۺںیہۺہکۺمہۺںیمۺاوررامرےۺوبحمبۺںیمۺتہبۺدوریۺوہیئگ۔سجۺےکۺب بۺںیمۺرپاشیؿۺاورےبۺاحؽۺوہایگ۔ اسۺرعشںیمۺرسحت

سۺیکۺتبحمۺںیمۺاےسیۺالتبموہ ےئۺےھتۺہکۺاسۺیکۺاوروبحمبۺیکۺدوری،دحیلعیگ،دجایئۺربداتشۺہنۺرکاکس۔ریمیۺزدنیگۺےبۺرقاروہیئگ۔نکیلۺمہۺا

یکۺوہجۺےسۺریمیۺلقعۺےنۺاہکہکۺاسۺوکالھبدونکیلۺریمادؽۺاسۺےکۺقشعۺںیمۺےبۺ ایدالھبےنۺابووجدالھبہنۺےکس۔ینعیۺںیمۺالکشمتۺاوررپاشیوینں

سبۺاورالاچروہایگےہ۔ریمادؽۺابۺریمےۺاایتخرںیمۺںیہنۺراہ۔

امملثۺرعش:

رگمۺبجۺایدۺآےتۺںیہۺوتۺارثکۺایدۺآےتۺںیہ وسںۺکتۺںیہنۺآیتںیہنۺآیتۺوتۺاؿۺیکۺایدۺرب

(۲)زغؽۺربمن

۰رعش:

ۺ یکۺ اجریۺ ےہۺقشمۺنخسۺ

قت

سم یھب یکۺ

یکۺتعیبطۺیھب اکۺط ہفۺامتاشےہۺرسحت

وحاہل:

اہکۺاجاتۺےہ۔ۺ ‛زغؽۺاکۺاحیسم‚آپۺوکۺتۺوماہینۺیکۺزغؽۺےسۺایلایگےہ۔رسحردیسۺلضفۺانسحلۺہیۺرعش


۔ۺوہےئۺیھبۺاشرعیۺاکۺوشؼۺمکۺہنۺوہایۺتعیبطۺیھبۺہ بیۺےہۺہکۺںیمۺلیجۺںیمۺ یکۺےتریم


سالؾۺ)اشرعی( نخس:

ہ بی ط ہف:

رشتحی:

رکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺاکیۺ ذرک اک یکۺوعصوتبں اےنپۺدیقودنب اسۺرعشںیمۺاشرعۺاینپۺتعیبطۺرپۺبجعتۺاکۺااہظرۺرکرےہۺںیہ۔رسحت

ربداتشۺرکےتۺوہےئۺ یکۺسیپۺراہوہں۔اوردورسیۺرطػۺںیمۺاےنپۺزماجۺےکۺاطمقبۺرعشواشرعیۺیھبۺ دیقودنبیکۺںیتبیصمرطػۺوتۺںیمۺ

ااھٹےنۺیکۺزسالمۺریہ۔ںیمۺ ےکۺالخػۺآواز ریمیۺتعیبطۺاورریمیۺاح تۺیسیکۺہ بیۺورغبیۺےہ۔ےھجمۺاظوملں دوھکی رکراہوہں۔اےۺولوگ!

وکعمجۺایکےہ۔ہیۺاسۺیکۺزسادیۺاجریہۺےہۺ۔ ۺولوگںےنۺالغیمۺےکۺالخػۺاورآزادیۺیکۺامحتیۺےکۺےیل

امملثۺرعش:

وجۺدؽۺہپۺزگریتۺےہۺرمقۺرکےتۺرںیہۺےگ مہۺرپورشۺولحۺوۺملقۺرکےتۺرںیہۺےگ

۲:رعش



ولیھک اورۺیھبۺلھکۺ ولۺمتۺ وجۺاچوہۺزساۺدےۺ

رپۺمہۺےسۺمسقۺےلۺولۺیکۺوہۺوجۺاکشتیۺیھب

وحاہل:

اہکۺاجاتۺےہ۔ ‛زغؽۺاکۺاحیسم‚آپۺوکۺزغؽۺےسۺایلایگےہ۔تۺوماہینۺیکۺرسحردیسۺلضفۺانسحلۺہیۺرعش


ملظۺوۺمتسۺوخشۺدیلۺےسۺانہسۺاورۺوکشہۺہنۺرکانۺ۔ۺاکۺرہۺوبحمبۺ

رشتحی:

اسۺرعشۺںیمۺرسحتۺوماہینۺےنۺوبحمبۺےکۺملظۺوۺمتسۺرکےنۺیکۺاعدتۺےکۺروایتیۺومضمؿۺوکۺڑبےۺوخوصبرتۺادنازۺںیمۺمظنۺایکۺےہۺ۔ہکۺ

ۺزساۺدےۺاتکسۺےہ۔ۺاورۺآزادیۺےکۺاسھتۺروبیقںۺےسۺوج ۺوجؽۺرب ۺاتکسۺےہۺ۔سجۺدقرۺاچےہۺملظۺوۺمتسۺرکۺاتکسۺےہۺرگمۺقشعۺوبحمبۺوجۺاچےہۺںیمہ

ورکشۺےکۺۺںیمۺوکشہۺرکانۺرامریۺاعدتۺیہۺںیہنۺےہۺاسۺےئلۺمہۺےسۺوتۺاسۺابتۺرپۺمسقۺیلۺاجیتکسۺےہۺہکۺمہۺےنۺیھبکۺاسۺروہیۺیکۺاکشتیۺںیہنۺیکۺاورۺربص

ۺرہۺمتسۺوکۺربداتشۺرکۺرےہۺںیہۺ۔ۺرامراۺاکؾۺےہۺتبحمۺرکانۺوہۺمہۺرکںیۺےگۺابۺآےگۺوبحمبۺیکۺرمیضۺہکۺوہۺمہۺہپۺفطلۺوۺانعتیۺاسھتۺوبحمبۺےک

ۺرکےتۺرکےتۺایۺملظۺوۺمتسۺ،ۺاایتخرۺاسۺوکۺےہۺ۔ۺتبحمۺںیمۺوبحمبۺایکۺرکاتۺےہۺاسۺےسۺںیمہۺوکیئۺرسواکرۺںیہنۺ۔ۺںیمہۺرغضۺاسۺابتۺےسۺےہۺہکۺمہۺایک

ںیہ۔ۺ

ۺرعش:امملث

ۺ اکۺرعضۺ انمۺےہۺوسمہۺرکےتۺرںیہۺےگ اکۺرطزۺاغتلفۺےہۺوسۺوہۺاؿۺوکۺابمرکۺۺ

۳رعش:

رکؾۺرسکیۺ ہی رپۺاؿۺاک ےہۺردنوں دوشار

رپورھچکۺفطلۺوانعتیۺیھب اےۺاسیقۺاجں

وحاہل:


ایخؽ:ۺرمزکی

ذہلااےۺاسیقۺمتۺیہۺھجمۺرپۺھچکۺرہمابینۺرکدو۔ لسلسمۺرکؾۺرکںیہنۺاتکسھجمۺرپۺۺریماوبحمبۺوت


لکشم دوشار:

رشایب ردن:

رہمابین رکؾ:

رشتحی:

دۺوکۺدموہشۺر ےھۺاسۺرعشۺںیمۺرسحتۺوماہینۺدردۺوۺمغۺیکۺدشتۺوکۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔دردۺوۺمغۺوکۺالھبےنۺاکۺاکیۺرطقیۺہیۺےہۺااسنؿۺوخ

ۺانالیقۺ۔رسحتۺوماہینۺاسیقۺوکۺاخمبطۺرکےکۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺاسیقۺ!رامراۺوبحمبۺوتۺمہۺردنوںۺرپۺفطلۺوۺرکؾۺیکۺرباستۺںیہنۺرکاتکسۺویکںۺہکۺمہۺاینپ

ےہۺہکۺمہۺوہشۺںیمۺہنۺوۺمکۺامیگیئۺیکۺوہجۺےسۺاسۺاقلبۺںیہنۺ۔ۺوبحمبۺیکۺےبۺریخۺےکۺ دعۺرامریۺزتپۺاورۺرکبۺوکۺمکۺرکےنۺاکۺاکیۺیہۺرطقیۺ



رںیہ۔اےۺاسیقۺ!ںیمہۺالپےئۺاج،ۺہنۺمہۺوہشۺںیمۺآںیئۺےگۺاورۺہنۺیہۺاےنپۺدردۺاکۺااسحسۺوہاگ۔اےۺاسیقۺابۺااسینکممۺںیہنۺےہۺہکۺمہۺےمۺونشۺ

ریتےۺرشابۺالپےنۺےسۺرحموؾۺرںیہۺویکںۺہکۺاکیۺرطػۺوتۺمہۺمغۺزدہۺںیہۺدورسیۺرطػۺوبحمبۺےبۺریخۺربےتۺوہےئۺےہۺ۔ۺ

ےسۺرمادۺوبحمبۺایلۺاجےئۺوتۺاکیۺولہۺہیۺیھبۺلکنۺاتکسۺےہۺہکۺاےۺوبحمب!ارگۺمتۺمہۺرپۺزایدہۺفطلۺوۺرکؾۺںیہنۺرکےتکسۺوتۺمکۺازۺمکۺۺارگۺاسیق

اسۺیکۺاتدیئۺرکراہۺےہ۔‛اجںۺرپور‚اینتۺانعتیۺوتۺرکدوۺہکۺمہۺزدنہۺرہۺںیکس۔ظفلۺ

امملثۺرعش:

زرہۺدےۺدےۺارگۺرشابۺںیہن یکۺاتبۺںیہنۺیگنشتاسایق!ۺ

۴:رعش

اشعؼۺےکۺدؽۺانزکۺاسۺوشخۺیکۺوخۺانزک

یھبتبحم انزکۺایسۺرےتشۺےسۺںیہۺاکر

وحاہل:



رےتشۺوکوٹےنٹۺےسۺاچبےنۺےئلیکۺتنحمۺدراکرۺ۔ذہلاۺاسۺ‛وبحمبۺاکۺزماج‚ورۺا‛اع قۺاکۺدؽ‚تبحمۺاکۺرہتشۺدوۺانزکۺزیچوںۺےسۺاتنبۺےہۺ

وہیتۺےہ۔


اعدت وخ:

اکؾ اکر:

رشتحی:

اسۺرعشںیمۺرسحتۺوماہینۺےتہکۺںیہۺہکۺتبحمۺاکۺرہتشۺدوۺانزکۺزیچوںۺےسۺاتنبۺےہۺاکیۺاع قۺاکۺدؽۺاورۺدورساۺوبحمبۺاکۺزماج۔اع قۺ

دیتیۺرےہۺاےسۺاانتۺوسحمسۺںیہنۺوہاتۺنکیلۺارگۺوبحمبۺذراۺیسۺےبۺریخۺربےتۺوتۺوہۺزتپۺۺاکدؽۺانزکۺوہےنۺاکۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺاےسۺاسریۺداینۺںیفیلکت

زتپۺاجاتۺےہۺ۔ۺوبحمبۺےکۺزماجۺیکۺانزیکۺوتۺبسۺاجےتنۺںیہۺہکۺوبحمبۺوکۺ بۺ،ۺسکۺوتقۺ،ۺوکؿۺیسۺابتۺربیۺگلۺاجےئۺھچکۺہتپۺںیہن۔اغبلۺےنۺاہک

؎

ۺآیتابتۺرکۺںیہنۺایکورہنۺ ےہۺھچکۺایسیۺیہۺابتۺوجۺپچۺوہںۺ

ولعمؾۺوہاۺ ےسۺلمۺرکےنبۺوہۺوبضمطۺوہیگۺاورۺوجۺانزکۺزیچوںۺےسۺلمۺرکۺےنبۺوہۺانزکۺوہیگۺ۔ اورۺہیۺاقدعہۺےہۺہکۺوجۺزیچۺوبضمطۺزیچوں

بۺیکۺہکۺتبحمۺتہبۺانزکۺرہتشۺےہۺوجۺذراۺیسۺالرپوایہۺےسۺدراڑۺاکۺاکشرۺوہاتکسۺےہۺذہلاۺاسۺرہتشۺیکۺد ھکۺاھبؽۺںیمۺاتحمطۺوہےنۺیکۺرضورتۺےہ۔وبحم

؎ انزیکۺوکاغبلۺاسۺرطحۺایبؿۺرکےتۺںیہ۔

ۺ وۺہنۺوتڑۺ ریتۺیۺانزیکۺےسۺاجان،ۺہکۺدنباھۺاھتۺدہعوبداۺۺ

وہاتۺ اوتسار ارگۺ اتکسیھبکۺت

امملثۺرعش:

عمشۺرگۺےبۺابکۺےہۺ،ۺاتسگخۺرپواہنۺےہ اتلمۺاتلجۺےہۺزماجۺنسحۺےسۺرگنۺقشع

۵رعش:



رہدنچےہۺدؽۺدیشارحتیۺاکلمۺاک

ۺےہۺدیقۺوتبحمۺیھبوظنمرداعنکیل

وحاہل:



ںیہ۔ یھبۺوظنمر احیمۺاورامحیتیۺےہۺ۔اسۺےیلۺےھجمۺدیقودنبیکۺوعصںیتب ریمادؽۺلمکمۺآزادیۺاک


اع ق،ۺدیشایئ دیشا:

آزادی رحتی:

لمکم لم:اک

رشتحی:

اسۺرعشںیمۺرسحتۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمۺآزادزماجۺاوردروشیۺتفصۺااسنؿۺوہںۺ۔ایسۺےیلۺںیمۺےنۺاینپۺزدنیگۺاکدصقمدنہواتسؿۺےکۺ

یکۺالغیمۺےسۺاجنتۺدالانانبایےہ۔ںیمۺاینپۺرحتریورقتریےکۺذرےعیۺ،اشرعیۺےکۺذرےعیۺ،رغضۺآزادیۺےکۺےیلۺرہذراعئۺ وکارگنزیوں املسمونں

ۺرک ۺاجےئ۔ےھجمۺبسۺ وںاامعتسؽ ۺےھجمۺدیقرکدایاجےئ۔دیقںیمۺتقشمۺیل ۺاجؿۺیھبۺیلچۺاجےئۺ۔ ۺہی اگ۔اسۺدصقمےکۺوصحؽۺںیمۺارگریمی

وہینۺ رضور دنہواتسؿۺآزادوہاناچےیہۺ۔ہیۺوتاامتجیعۺآزادیۺوہیئۺوج ہک وظنمرےہ۔دورساولہاسۺرعشںیمۺہیۺےہۺارگہچۺںیمۺآزادیۺاکاقلئۺوہں

اقلئۺںیہنۺ۔ااسنؿۺوکیسکۺہنۺیسکۺیکۺدیقںیمۺوہاناچےیہ۔ۺالثمذمبہۺیکۺدیق،ۺاہللۺیکۺتبحمۺیکۺدیق۔اسۺےسۺااسنؿۺۺاچےیہ۔ۺنکیلۺارفنادیۺآزادیۺاکںیم

،ااسنؿۺراتہےہ۔ۺورہنۺوہۺدردنہۺنبۺاجاتےہ۔ۺینعیۺااسنؿۺےکۺےیلۺہیۺتہبۺرتہبےہۺہکۺوہۺیسکۺاکوہاجےئۺاییسکۺوکاانپانبےل۔

امملثۺرعش:

متۺاینپۺدیقۺںیمۺےلۺولۺہکۺمہۺآزادۺوہاجںیئ دۺوہاجںیئھچکۺاانپۺدردۺوۺمغۺدےۺدوۺہکۺمہۺداشل

ضیفر ادمحضیف

(۰)زغؽۺربمن

۰رعش:

ھا ریۺایدےکۺبجۺزمخۺرھبےنۺےتگلۺںیہ

م

ت

ںیھمتۺایدرکےنۺےتگلۺںیہۺاہبےنیسکۺ

وحاہل:

ۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔ہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺدنسپوںۺاکۺم




اورۺاسۺیکۺایدۺںیمۺمگۺرےنہۺیکۺوخاہ ۔ وتقۺوبحمبۺےکۺایخؽۺںیمۺرہ

رشتحی:

اسۺرعشۺںیمۺضیفۺےنۺاےنپۺوبحمبۺےسۺوایگتسبۺوکۺوخوصبرتۺادنازۺںیمۺمظنۺایکۺےہۺہکۺارگۺمہۺیسکۺوتقۺاہمتریۺایدۺےسۺایۺاہمترےۺ

ۺل ردارۺرکۺداتیۺےہۺاورۺمہۺیسک وصترےسۺاغلفۺوہےنۺںیگل ہنۺیسکۺاہبےنۺےسۺرھپۺ ںیہمۺایدۺرکےنۺےتگلۺںیہۺاتہکۺاہمتریۺایدۺۺوتۺرامراۺقشعۺںیمہۺوفرا

بۺےکۺاوراہمترےۺوصترۺاکۺلسلستۺیسکۺیھبۺرط ےقۺےسۺوٹےنٹۺہنۺاپےئۺ۔اہمتریۺایدۺںیمۺزتانپۺوتۺوگاراۺےہۺنکیلۺ ںیہمۺدؽۺےسۺاکنانلۺوگاراۺںیہن۔وبحم

ہیۺارثےہۺہکۺمغۺدوراںۺاسۺےکۺرقبیۺیھبۺںیہنۺآاپات۔اع قۺوکۺوجذلتۺاحلصۺوہیتۺےہۺایسۺاک قشعۺںیمۺرہۺوتقۺنیگمغۺرےنہۺںیم

امملثۺرعش:

ابۺزتےنپۺیکۺںیہنۺاطتقۺڑبیۺراتحۺںیمۺوہں وہجۺنیکستۺوہایگۺرفتقۺںیمۺآرخۺارطضاب

۲رعش:ۺ

دحثیۺایرےکۺونعاؿۺرھکنےنۺےتگلۺںیہ

ےتگلۺںیہۺ ونسرےن رہرحمیۺںیمۺوسیگ وت

وحاہل:

ہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺدنسپوںۺاکۺم


ارگمہۺاےنپۺوبحمبۺیکۺرعتفیۺرکںیۺوترہنیسحۺاےسۺاینپۺیہۺرعتفیۺ اتھجمےہ۔ۺ

لکشمۺاافلظۺ:

ابتۺتیچ دحثی:

اکمؿۺ،ۺرھگ رحمیۺ:

زںیفل وسیگ:

رشتحی:ۺ

وتۺںیمہۺاسۺےکۺنسحۺوامجؽۺےکۺیئکۺیئکۺولہ رتۺیکۺابتۺرکںیےتہکۺںیہۺہکۺارگمہۺاےنپۺوبحمبۺیکۺوخبۺوص اسۺرعشںیمۺضیفۺادمحضیف

آےتۺںیہ۔بلطمۺہیۺہکۺںیمۺاےنپۺوبحمبۺےکۺسکۺسکۺولہسکۺسکۺوخیبۺاکذرکرکوں۔ریماوبحمبۺاانتنیسحۺےہۺہکۺںیمۺاافلظۺںیمۺایبؿۺںیہنۺ رظن

ےنپۺوبحمبۺیکۺرعتفیۺرکاتوہںۺرہنیسحۺولیمجۺرکاتکس۔ۺریمےۺاپسۺاافلظۺاورزابؿۺںیہنۺوجںیمۺاےنپۺوبحمبۺیکۺرعتفیۺںیمۺوھکلں۔بجۺںیمۺا

ہیۺ اتھجمےہۺہکۺںیمۺاسۺیکۺرعتفیۺںیمۺبلۺاشکیئۺرکراہوہں۔رہنیسحۺاورۺوخبۺوصرتۺصخشۺہیۺوسحمسۺرکاتےہۺہکۺںیمۺاےنپۺوبحمبۺاکںیہنۺہکلبۺ

؎ ےنۺاہکاھت۔ اسۺاکذرکاوررعتفیۺرکراہوہں۔ۺایسۺرطحۺآشت

ےسیکۺےسیک ںیہۺدرایمںۺسالؾۺآےت ےسیکۺےسیک دنہۺہپۺںیہۺاؿۺےکۺامگں

امملثۺرعش:

نبۺایگۺربیقۺآرخۺاھتۺوتۺرازۺداںۺاانپ ذرکۺاسۺرپیۺوشۺاکۺاورۺرھپۺایبؿۺاانپ

۳رعش:

ےہۺ داتیۺ د اھیئۺۺرحملایبنجۺںیمہۺ رہۺ

وجابۺیھبۺریتیۺیلگۺےسۺزگرےنۺےتگلۺںیہ



وحاہل:

ۺہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺدنسپوںۺاکۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔م


وبحمبۺیکۺیلگۺںیمۺوموجدۺروبیقںۺوکۺوبحمبۺےکۺب بۺاانپۺھجمسۺانیلۺ۔ۺ


وافق رحمؾ:

:وخیبینفۺ

]ایبنج،ۺرحمؾ[تعنصۺاضتدۺ

رشتحی:

رپۺاع قۺاےنپۺربیقۺےسۺوخشۺاسۺرعشۺںیمۺضیفۺےنۺربیقۺےکۺابرےۺںیمۺاانپۺہطقنۺرظنۺڑبےۺ،فیطۺریپاےئۺںیمۺایبؿۺایکۺےہۺ۔ۺاعؾۺوطرۺۺ

وبحمبۺےسۺقلعتۺرےتھکۺںیہۺاورۺاںیہنۺیھبۺںیہنۺوہاتۺنکیلۺضیفۺےتہکۺںیہۺہکۺوبحمبۺیکۺیلگۺںیمۺوجۺولگۺوموجدۺںیہۺوہۺرامرےۺربیقۺںیہۺویکںۺہکۺوہۺ

وہںۺےگۺ۔مہۺبجۺوبحمبۺیکۺیلگۺوبحمبۺاکۺددیارۺیھبۺبیصنۺوہاۺوہاگۺاسۺےئلۺوہۺرامرےۺقشعۺںیمۺرامرےۺمغۺاورۺرامریۺرکبۺیکۺرہگایئۺےسۺوافقۺ

ےسۺزگرےتۺںیہۺوتۺوہۺاسرےۺولگۺوجۺرامرےۺوبحمبۺیکۺتبحمۺںیمۺرگ بارۺںیہۺ،ۺرامرےۺربیقۺوہےنۺےکۺابووجدۺابرۺابرۺیکۺالماقتۺےسۺںیمہۺاےنپۺ

؎ رازداراورۺںیمہۺاےنپۺمغۺوکۺےنھجمسۺواےلۺرظنۺآےنۺےتگلۺںیہۺ۔اغبلۺےنۺاہکۺاھت

وہۺںیئگۺاعنکں امہۺۺ ہکۺوحمۺوخش زاخیلےہۺ ؿۺرصمۺےسبسۺروبیقںۺےسۺوہںۺانوخشۺرپۺزان

امملثۺرعش:

وہںۺایگادرھۺدموتںۺآایۺ وہںۺاسۺوکہچۺےکۺرہۺذرہۺےسۺآاگہ

۴رعش:

ابصےسۺرکےتۺںیہۺرغتبۺبیصنۺذرکۺونط

ںیہ ےتگلۺ رھبےنۺا ںیمۺآوسنۺۺحبصمشچۺ وت

وحاہل:

ہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺزغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺدنسپوںۺاکۺم


بجۺمہۺالجونطۺولگۺاینپۺرغیبیۺاولینطۺاکذرکحبۺیکۺوہاےسۺرکےتۺںیہۺوتوہۺیھبۺروےنۺاورآوسناہبےنۺگلۺاجیتۺےہ۔ۺ

:وخیبینفۺ

o ۺونطۺیکۺدباحیلۺوکۺرقارۺدایایگۺمنبشۺربےنسۺیکۺوہج[ ،تعنصۺنسحۺلیلعت[

o ےسۺہیبشتۺدیۺیئگۺےہۺوںۺوکۺآوسنۺمنبشۺےکۺرطق[ ،ہیبشتتفصۺ[

رشتحی:

اسۺرعشںیمۺضیفۺونطۺےسۺاینپۺےبۺااہتنتبحمۺاوررمکحاؿۺےقبطۺےکۺب بۺالجوینطۺاکپذرکرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺبجۺمہۺاےنپۺونطۺۺ

رپۺتہبۺروانآےنۺےسۺدردبروہ ےئۺوتںیمہۺونطۺیکۺایدےلہپۺےسۺزایدہۺزتاپےنۺیگل۔مہۺونطۺیکۺتبحمۺںیمۺآوسناہبےنۺےگل۔ۺاینپۺمکۺیبیصنۺاورالجوینطۺ



(ےسۺاگل۔ۺاوسفسۺوہےنۺاگلہکۺاظملۺمہۺرپملظۺومتسۺرکرےہۺںیہ۔بجۺمہۺےنۺاینپۺالجوینط،ۺونطۺےسۺدوریۺاوررمکحاؿۺےقبطۺاکذرکۺحبۺیکۺوہا)ابدۺابص

نطۺیکۺدباحیلۺوکۺرقارۺایکوتوہۺرامریۺدب ۺرھبیۺدااتسؿۺنسۺروےنۺاورزتینپۺیگل۔منبشۺےکۺرطقوںۺوکۺآوسنۺےسۺہیبشتۺدیۺےہۺاورۺمنبشۺربےنسۺیکۺوہجۺو

۔دای۔ینعیۺونطۺےکۺاحالتۺاےنتۺانہتفگۺہبۺںیہۺہکۺااسنؿۺوتۺااسنؿۺ،ۺریغۺاجدنارۺاایشءیھبۺونطۺیکۺاسۺاح تۺرپۺاوسفسۺےیکۺریغبۺںیہنۺرہۺںیتکس

امملثۺرعش:

زابںۺاھبنسںیلۺہکۺدؽۺاھبنسںیلۺ،اریسذرکۺونطۺےسۺےلہپ دردۺدؽۺےہۺرھاقتےضۺںیہۺتحلصمۺےکۺ،ادرھاقتۂضاد

۵رعش:

وہۺبجۺیھبۺرکےتۺںیہۺاسۺقطنۺوبلۺیکۺہیخبۺرگی

ںیہ ےتگلۺ رھکبےنۺ ےمغنۺ یھبۺ اور ںیمۺ اضف

وحاہل:



اورزایدہۺااہظررکےتۺںیہ۔بجۺاظملۺولگۺملظۺدابےنۺیکۺوکششۺرکےتۺںیہۺوت مولؾۺاےنپۺملظۺاکۺ


ابت،ۺوگتفگ قطن:

وہٹن بل:

انیس،ۺالسیئ ہیخبۺرگی:

رشتحی:

وکاخمبطۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺاےۺاظوملں،اےۺرمکحاونں،متۺ مولؾۺوعاؾۺرپملظۺومتسۺےکۺ اظوملں اسۺرعشںیمۺضیفۺادمحضیف

متۺ مولؾۺوخدرپۺوہےنۺواےلۺملظۺےکۺالخػۺآوازااھٹںیئ۔اظوملں،رمکحاونںۺاہپڑوتڑےتۺوہ۔ۺرھپاںیھنۺاسۺابتۺاکیھبۺقحۺںیہنۺدےتیۺہکۺوہ

ۺںیھمت ولوگں ۺواغفں ۺںیہنۺوہاگ۔ویکںرپملظۺرپملظۺرکےتۺوہ۔نکیلۺاسۺملظۺومتسۺاکافدئہ ۺوکآہ رکےنۺعنمۺ ہکۺملظۺرکےنۺےکۺ دع مولؾ

ۺ!اظومل! ںیمۺزمدیااضہفۺوہاتےہ۔اےۺلقعۺےکۺادنوھیکۺدعتاد رکانرسارسطلغۺےہ۔ۺاسۺرطحۺ مولومںۺیکۺامحتیۺاوراؿۺیکۺادمادرکےنۺواولں

ھا رےۺملظۺاکۺاسحبۺےلۺںیلۺےگ۔ وعاؾۺرپۺ،ولوگں

م

ت

رپملظۺومتسۺوھچڑرکاؿۺوکاؿۺاکۺقحۺدو۔ورہنۺ مولؾۺوخدیہۺ

امملثۺرعش:

ہکۺدابۺدںیۺےگۺانتجیہۺارھبےۺاگۺۺاانت االسؾۺیکۺرطفتۺںیمۺدقرتۺےنۺکچلۺدیۺےہۺ

۶رعش:

ۺیتگلۺےہہپۺادنریھےۺیکۺرہمۺسفقدرۺ

وتۺضیفۺدؽۺںیمۺاتسرےۺارتےنۺےتگلۺںیہ

وحاہل:





ےیلۺاینپۺۺاظملۺرمکحاؿۺہقبطۺںیمہۺدیقودنبیکۺتبیصمۺںیمۺڈاؽۺرکہیۺہنۺےھجمسۺہکۺمہۺاےنپۺدصقمےسۺٹہۺاجںیئۺےگۺہکلبۺمہۺاےنپۺدصقمےک

ےگ۔ وکںیششۺزیترکدںی


دروازہ در:

رجنپاۺ)لیج( سفق:

ینفۺوخیب:

]رونشۺایخالتۺوکۺاتسروںۺےسۺااعتسرہۺایکۺایگ[تعنصۺااعتسرہ،

رشتحی:

وہۺۺےتہکۺںیہۺہکۺدیقاخےنۺںیمۺروینشۺاکزگرںیہنۺ،ادنریھےۺںیمۺدنبرکےکۺوکحتمۺۺوتقۺہیۺیتھجمسۺےہۺہکۺاسۺرطح اسۺرعشںیمۺضیف

یسکۺوکقحۺےسۺرحموؾۺرکےنۺےکۺاجبےئۺاسۺیکۺنگلۺ ےگ۔ۺنکیلۺاپدنبایں ےگۺاورمہۺابتۺےنہکۺےکۺقحۺےسۺرحموؾۺوہاجںیئ ایخؽۺرپرہپےۺاھٹبدںی

ۺرکدیتیۺںیہ۔ۺےسیجۺدیقاخےنۺےکۺدروازےۺدنبوہےتۺںیہۺاوردیقیۺادنرھےیۺںیمۺدلیکھۺدایاجاتےہ۔ۺاسۺےکۺایخالتۺدؽۺودامغۺرونشۺ زایدہ

ۺےئن ۺںیہنۺوہاجاتہکلبۺدیقیکۺایتخسں ایخالتۺوکاوھنںۺوہاجاتےہۺ۔ ۺایخالتۺےسۺرحموؾ ۺینعیۺدیقی ۺایکےہ۔ ےنۺاتسرےۺارتےنۺےسۺااعتسرہ

ےکۺاسۺ ںیمۺوموجددرگیسالؾۺیکۺقیلختۺضیف‛دتسۺابص‚اسیجونرےتشخبۺںیہ۔ۺہیۺزغؽۺاور اورادنریھےۺاےسۺروحۺیکۺروینشۺاوردؽۺودامغۺوکاتسروں

ۺاکہنمۺوبباتوبثتۺےہ۔ۺ دوعی

لثۺرعش:امم

دبؽۺوکسۺوتۺدبؽۺدوۺرمےۺایخولںۺوک انۺوتۺوکیئۺابتۺںیہنزابںۺرپۺرہمۺاگل

(۲)زغؽۺربمن

۰رعش:

رگنۺریپانہۺاکوخوبشۺزفلۺرہلاےنۺاکانؾ

ھا رےۺابؾۺرپآےنۺاکانؾ

م

ت

وممسۺلگۺےہۺ

وحاہل:



ھا رےۺنسحۺوامجؽۺےکۺب بۺےسۺےہ۔ۺ

م

ت

اےۺوبحمبۺاہبراکوممسۺاکدشکلۺاظنرہۺ


ابلس ریپانہ:

تھچ ابؾ:

:وخیبینفۺ

o زغؽۺاکۺالہپۺرعش[علطم،ۺ[



o نسحۺۺلیلعت۔

رشتحی:

ےہۺںیہۺہکۺاہبراکوممسۺاےۺہہکۺر اتبرےہۺںیہۺوہۺےہۺںیہن۔ۺضیف اامعتسؽۺایکےہ۔وجوہجۺضیفۺنسحۺۺلیلعتۺاکےنۺۺاسۺرعشںیمۺضیف

ھا رےۺیہۺدؾۺےسۺےہ۔ۺوگایوممسۺاہبر،ۺوھپولں

م

ت

یکۺدبتیلیۺاؿۺےکۺوبحمبۺیکۺولجہۺرگیۺیہۺےہ۔ۺبجۺ یکۺوخوبش،اوروخشۺوگارۺومومسں وبحمبۺ

ےہۺویہۺریماوبحمبۺتھچۺےسۺاےنپۺولجےۺ ریھکاتےہ۔ۺوتاضفںیمۺوھپؽۺیکۺوخشۺوبۺلیھپۺاجیتۺےہ۔ۺریماوبحمبۺسجۺرگنۺاکابلسۺزبیۺنتۺرکات

بجۺوہۺزفلۺرہلااتےہۺوتۺۺایسۺرطحۺ۔ویںۺےیہکۺہکۺداینۺںیمۺنیسحۺروگنںۺوکۺدانھکیۺوہۺوتۺریمےۺوبحمبۺےکۺابلسۺوکۺدوھکیرگنۺابغۺںیمۺلیھپۺاجاتےہ

آاجےئۺوتۺۺوگایۺوخوبشۺسجۺاکۺانؾۺےہۺوہۺدرالصۺوبحمبۺاکۺزفلۺرہلاانۺےہۺاورۺبجۺوہۺابؾۺرپیکۺوخشۺوبۺنبۺرکلیھپۺاجیتۺےہ۔ اسۺیکۺوخشۺوبوھپولں

ےنۺاسۺ اہبراکوممسۺوترطفیۺوہاتےہۺنکیلۺضیفۺاسۺےکۺنسحۺیکۺرکںینۺاضفۺںیمۺرشتنمۺوہاجیتۺںیہۺویںۺوسحمسۺوہاتۺےہۺہکۺوگایۺ لصۺاہبرۺآایگۺوہ۔

وممسۺوکاوراسۺوممسۺےکۺارثاتۺوکاےنپۺوبحمبۺےکۺنسحۺوامجؽۺاکہجیتنۺرقاردای۔یہیۺنسحۺلیلعتۺےہ۔

امملثۺرعش:

ابکبۺرگئمۺاعرضۺےسۺآ بابۺوہا ہپۺےبۺاقنبۺوہاۺوہۺرکشۺامہۺوجۺوکےھٹ

۲رعش:

دووتسںۺاسۺمشچۺوۺبلۺیکۺھچکۺوہکۺسجۺےکۺریغبۺ

اکۺانؾےنۺاخیمیکۺابتۺرنیگنۺےہۺہنۺ اتسلگں

وحاہل:



فیۺںیمۺس وۺےسۺاکؾۺایلۺایگۺےہۺ۔ہکۺاسۺےکۺریغبۺہنۺناتسلؿۺںیمۺرگنۺےہۺہنۺاخیمےنۺںیمۺیتۺ۔وبحمبۺےکۺمشچۺوۺبلۺیکۺرعتۺ

:وخیبینفۺ

فلۺوۺرشنۺریغۺرمت

رشتحی:ۺ

اسۺرعشۺںیمۺضیفۺےنۺوبحمبۺےکۺنسحۺیکۺرعتفیۺیکۺرواتیۺاکۺافدئہۺااھٹےتۺوہےئۺوبحمبۺیکۺآھکنۺاورۺبلۺیکۺوخوصبریتۺاکۺذرکۺاخیمےنۺ

ۺانترظۺںیمۺایکۺ۔ۺہکۺوبحمۺبۺیکۺآھکنۺےسۺوجۺےمۺیتلمۺےہۺاسۺیکۺوجۺیتۺوہیتۺےہۺاسۺےکۺذرکۺےکۺریغبۺوتۺاخیمےنۺاکۺذرکۺیھبۺہ بیۺاتگلۺےہۺاورۺنشلگۺےک

اسۺاورۺوبحمبۺےکۺبلۺوجۺوھپولںۺےسۺاشمہبۺںیہۺاؿۺےکۺنسحۺورگنۺےکۺآےگۺنمچۺاکۺرگنۺیھبۺاکیھپۺرظنۺآاتۺےہۺ۔وہۺوبحمبۺارگۺوموجدۺںیہنۺوتۺیھبۺ

یکۺۺیکۺآوھکنںۺاکۺذرکۺیہۺرکوۺاتہکۺاخیمےنۺاورۺنشلگۺےکۺذرکۺںیمۺیھبۺھچکۺیتۺاورۺرگنۺدیپاۺوہاجےئۺ۔ضیفۺےنۺاۺسۺرعشۺںیمۺفلۺورشنۺریغۺرمبت

اعرػۺوصنمرۺےکۺدرجۺذلیۺرعشۺںیمۺفلۺوۺرشنرمبتۺےہۺ۔ۺ تعنصۺاامعتسؽۺیکۺےہۺ۔

ۺےکیھپۺقفشۺےہۺاعریضۺۺ

دۺوںۺریتےۺمشچۺوۺبلۺوۺراسخرۺوکۺۺسکۺےسۺةسن ںیلیھجۺمکۺرہگیۺںیہۺگ

امملثۺرعش:

اسریۺیتۺرشابۺیکۺیسۺےہ ابزۺآوھکنںۺںیمۺۺۺمینریمرۺۺاؿۺ

ڑھکنپیۺاکۺالگبۺیکۺیسۺےہ انزیکۺاسۺےکۺبلۺیکۺایکۺےیہک

۳رعش:



رھپرظنںیمۺوھپؽۺےکہمۺ،دؽۺںیمۺعمشۺںیلج

رھپوصترےنۺایل،اسۺزبؾۺںیمۺاجےنۺاکانؾ

وحاہل:

ۺہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔زغؽۺےسۺایلۺایگۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺدنسپوںۺاکۺم


۔وبحمبۺیکۺلفحمۺںیمۺاجےنۺےکۺوصترۺیہۺےسۺرظنۺںیمۺوھپؽۺزہمۺاےھٹۺاورۺدؽۺرونشۺوہایگ

رشتحی:

اکرصػۺوصتریہۺاجےنۺ اےنپۺوبحمبۺیکۺلفحمۺےکۺوصتریکۺاتیمہۺاتبرےہۺںیہۺہکۺارگںیمۺاےنپۺوبحمبۺیکۺلفحمۺںیم اسۺرعشںیمۺضیفۺ

ںۺنیچۺورقار،دؽۺوکرسوراحلصۺوہاجاتےہ۔بجۺریمےۺوبحمبۺیکۺلفحمۺےکۺوصتراکہیۺاعملۺےہۺوتاسۺلفحمۺںیمۺ مب

ووریمیۺآوھکنں

ترکولں

ػۺریمےۺوبحمبۺےکۺلفحمۺںیمۺوہےنۺیکۺوہجۺےسۺےہ۔ۺوبحمبۺیکۺوموجدیگۺؤارگتقیقحۺںیمۺالچاجںۺوتاسیکاعملۺوہاگ۔ہیۺبسۺزمہۺرصػۺاورص

یکۺریسرکیلۺاوروہۺ انبدیتیۺےہ۔وبحمبۺیکۺلفحمۺےکۺوصتراکامکؽۺےہۺہکۺبجۺاچاہاسۺرگنۺوونریکۺلفحمۺںیمۺچنہپۺ ےئۺاورواہں ںوکالاکم رہاکمں

ےنۺاےنپۺوبحمبۺےکۺوصتروکتقیقحۺےسۺیھبۺزایدہۺامہۺانبدای۔اکیۺوہشمرۺہیتعنۺاشرعاےنپۺذجابتۺاکااہظراسۺرطحۺرکےتۺ واسپۺآ ےئۺ۔ضیف

؎ۺۺۺۺۺۺۺۺۺںیہ۔ۺ

رھپدمےنیۺاکےہۺارامؿۺدمےنیۺواےل ایرتۺےنۺایکدؽۺےبۺنیچۺرھپ انمےئۺز

امملثۺرعش:

بجۺرتاۺمغۺاگجایل،ۺراتۺلچمۺلچمۺیئگ بجۺےھجتۺایدۺرکایل،ۺحبۺزہمۺزہمۺایھٹ

۴رعش:

اواچنےہۺایسۺےکۺضیفۺےس،بستحمۺیکۺریخ

اسیقۺاک، ردناک،

امیپےنۺاکانؾۺ ےمۺاک، ۺاک،خ

وحاہل:

ہیۺرعشضیفۺادمحۺضیفۺیکۺزغؽۺۺر ۺاہکۺاجاتۺےہ۔ےسۺایلۺایگۺےہۺ۔ۺآپۺوکۺرتیقۺدنسپوںۺاکۺم

رمزکیۺایخؽ:ۺ

بجۺمہۺربایئۺاطتقۺےسۺمتخۺرکےنۺوکششۺرکںیۺےگۺوتوہۺاورےلیھپۺیگ۔ربایئۺوکتمکحۺلمعۺےسۺروانکاچےیہ۔ۺ


اسحبۺ ےنیۺواال بستحم:

رشایب ردن:

رشابۺالپےنۺواال اسیق:

:

رشابۺاکۺاکٹم خ

الگس :امیپہن



رشتحی:ۺ

ۺیلمعۺاوروظعۺےسۺ ۺوکایھچۺتمکح ۺاتبرےہۺںیہۺہکۺربایئ اسۺرعشںیمۺضیفۺےبۺلمعۺوانیظعۺرپزنطرکرےہۺںیہۺوتدورسیۺرطػۺوہ

وہاؿۺ اکربا روانکانسحۺرطقیۺےہۺوجرقآؿۺےنۺیھبۺںیمہۺاتبایےہ۔ۺضیفۺزنطاےتہکۺںیہۺہکۺمکۺملعۺوانیظعۺیکۺریخوہ۔رشابۺرپاپدنبیۺاگلےنۺواولں

ںۺرتیقۺوہریہۺےہ۔ہنۺہیۺولگۺاسۺربایئۺیکۺریہشتۺ ااضہفۺ،ۺرشاویبں ےسۺیہۺرشابۺےکۺاامعتسؽۺںیمۺیکۺوہج مب

یکۺدعتادںیمۺااضہف،ۺرشابۺاخونں

ااضےفۺاکاسراوصقرۺبستحمۺینعیۺوپھچۺوگھچۺرکےنۺںیمۺرکےتۺہنۺہیۺرتیقۺرکیت۔البوہجۺربایئۺاکرپڈنگیپہۺ،ریہشترکےکۺاسۺوکزمدیالیھپدای۔اسۺربایئۺ

ڑچیکںیمۺرھتپامرےنۺےسۺاسۺےکۺےٹنیھچۺ‚اسۺرضبۺالثملۺوکاےنپۺاسۺرعشںیمۺایبؿۺرکرےہۺںیہ۔ اکےہ۔ضیف ،ااستحبۺرکےنۺواولںرپ واولں

ۺیلمعۺےسۺدوررکاناچےیہۺہنۺہکۺریہشترکےنۺاوراطتقۺےکۺزورےس۔ۺریہشتاوراطتقۺےسۺربایئۺ‛یہۺرگںیۺےگرپۺمہۺ ربایئۺوکاخومیشۺےسۺتمکح

راعئۺاالبغۺاوررشنوااشتعۺ)ڈیمای(یہیۺاکؾۺرکراہےہۺ۔سجۺےسۺرامرااعمرشہۺزمدیاصقنؿۺیکۺرطػۺاجراہےہ۔اوریتلیھپۺےہ۔ۺیفۺزامہنۺرامرےۺذ

امملثۺرعش:

ںیمۺاورۺیھبۺےمغنۺرھکبےنۺےتگلۺںیہۺاضف وہۺبجۺیھبۺرکےتۺںیہۺاسۺقطنۺوۺبلۺیکۺہیخبۺرگی

۵رعش:

مہۺےسۺےتہکۺںیہۺنمچۺواےلۺ،رغةیؿۺنمچۺ!

وریاےنۺاکۺانۺؾاسۺرب ۺولۺاےنپۺۺااھچمتۺوکیئۺ

وحاہل:



اقبطیتۺشکمشکۺںیمۺایلعۺہقبطۺاکےلچنۺےقبطۺےکۺولوگںۺےسۺریقحتۺآزیمۺروےیۺاکایبؿ۔ۺ

رشتحی:

ہیۺزغؽۺایسۺزامےنۺیکۺےہ۔اسۺےیلۺاسۺاکۺوہفمؾۺہیۺوہاتکسۺےہۺہکۺمہۺںاہںۺۺضیفۺاصبحۺرپۺاغبوتۺاکۺدقمہمۺالچۺوہۺدیقۺوۺدنبۺںیمۺرےہۺاور

اسۺوریاےنۺۺدیقۺوۺدنبۺںیمۺںیہۺ۔ۺنمچۺےسۺدورۺںیہۺوگایۺرغبیۺنمچۺںیہ۔ںاہںۺرامراۺدؽۺںیہنۺاتگل۔ۺہیۺہگجۺوریاہنۺےہۺالہۺنمچۺمہۺرپۺزنطۺرکےتۺںیہۺہک

وکیئۺااھچۺاسۺانؾۺرب ۺولہکۺرہباحؽۺزدنیگۺوتۺزگارینۺےہ۔ۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺنمچۺےسۺۺںیمۺزدنیگۺزگارانۺوتۺتہبۺلکشمۺےہۺ۔ۺاسۺےیلۺاسۺوریاےنۺاک

دوریۺڑبیۺاذتیۺانکۺوہیتۺےہ۔

وموجدۺفلتخۺ ضیفۺادمحۺضیفۺرتیقۺدنسپۺرحتکیۺےکۺنیعۺاطمقبۺاعمرشےۺںیماکۺدورساۺبلطمۺہیۺیھبۺوہاتکسۺےہۺہکۺاسۺرعشۺ(۔۔۲)

وہۺےہۺوجۺنمچۺواالۺےہۺینعیۺاؿۺےکۺاپسۺرہۺرطحۺیکۺوہس تۺاورۺآراؾۺوموجدۺےہۺ۔اورۺرمکحاؿۺےقبطۺاکیۺہقبطۺوتۺ اقبطتۺےکۺرفؼۺوکواحضۺرکۺرےہۺںیہ

ر ۺںیہنۺےہاکۺروہیۺاؿۺولوگںۺ سمب

ۺنمچۺیکۺآاسشئۺبیصنۺںیہنۺاورۺڑباۺریقحتۺآزیمۺےہۺہکۺمہۺوتۺنمچۺںیمۺںیہۺاورۺمتۺولگۺںیھنج ،ےکۺاسھت،ۺںیہنجۺبسۺ

ےسۺرحموؾۺزدنیگۺزگارےتۺوہوتۺمتۺاینپۺزدنیگۺوکۺیھبۺوکیئۺااھچۺاسۺانؾۺدےۺرکۺاےنپۺدؽۺوکۺیلستۺدےۺےتکسۺوریاےنۺںیمۺرےتہۺوہۺینعیۺبسۺوہسوتلںۺ

وہ۔اکیۺاورۺرخۺےسۺاعرػۺوصنمرۺےنۺاسۺابتۺوکاھکلۺےہ۔

ر زدنیگۺیکۺبسۺ ںیہمۺآاس،ںیشۺںیہ سمب

اسدیگۺںیمۺمہۺوجۺزدنہۺںیہۺںیمہۺےنیجۺوتۺدو ۺ

امملثۺرعش:

نمچۺسجۺاکۺونطۺوہۺاورۺنمچۺزیبارۺوہاجےئ اتۺمغۺۺاعمذۺاہللاعمذۺاہللۺ!ۺاسۺیکۺوارد

۶رعش:



ضیفۺاؿۺوکےہۺاقتاضےئۺوافمہۺےسۺںیھنج

ےکۺانؾۺےسۺایپراےہۺاگیبےنۺاکانؾ آانش

وحاہل:



ےسۺتبحمۺزایدہۺرکاتےہ۔ عقۺراتھکےہ۔ۺبجۺہکۺوخدریمےۺالعوہۺدورسوںوبحمبۺھجمۺےسۺتبحمۺیکۺوت


وافق،ۺاجؿۺناچہؿۺواال آانش:

رپاای،ایبنج اگیبہن:

:وخیبینفۺ

]آانشۺ،ۺاگیبہن[ ،تعنصۺاضتد

رشتحی:

دہۺوتہجۺداتیۺےہۺ۔ۺاسۺےسۺوصقمدۺوافۺاکۺا ناحؿۺاردوۺاشرعیۺاکۺروایتیۺوبحمبۺوافۺانۺآانشۺوہاتۺےہۺ۔ۺوہۺاےنپۺاع قۺےکۺاقمےلبۺںیمۺریغۺرپۺزای

ےتہکۺںیہۺہکۺریماوبحمبۺیھبۺہ بیۺےہ۔ۺںیمۺوتاسۺےسۺ اسۺرعشںیمۺضیفانیلۺوہاتےہۺ۔ۺاسۺابتۺوکۺرعشاءۺےنۺفلتخۺولہؤںۺےسۺایبؿۺایکۺےہ۔

یۺےسۺےسۺریمےۺاقمےلبۺزایدہۺتبحمۺرکاتےہ۔ۺابۺاوصال ےسۺ،ریغوں تہبۺتبحمۺرکاتوہںۺاوروہۺوخدریمےۺدونمشں

ہ

ریمےۺوبحمبۺوکریغوں

ےسۺزایدہۺرکاتےہ۔ تبحمۺیکۺوتاعقتۺرینھکۺاچےیہۺنکیلۺوہۺااسیںیہنۺرکاتہکلبۺوافاورتبحمۺیکۺوتاعقتۺھجمۺےسۺراتھکےہ۔اورۺایپرۺوتبحمۺدورسوں

امملثۺرعش:

دعوۺےکۺوہےیلۺبجۺمتۺۺوتۺریماۺا ناحںۺویکںۺوہ؟ وکےتہکۺںیہ؟ۺسک اتسانیہیۺےہۺآزامانۺوتۺ

..........



۳وجابۺوساؽۺربمن قیرط

حیرشتۺرثناپرےۺیک : ۲وساؽۺربمنۺ

ےہۺیئگۺاسۺرطحۺیکۺمیسقتۺزجوارربمنۺیکۺاکےہ۔ۺاےسۺاجےنچنۺےکۺےیلۺحیرشتۺوساؽۺرثناپرےۺیکۺہیربمنۺاکۺ۸

ربمنۺ۲ اکانؾ:اورۺقبسۺۺفنصمۺ ٭

ربمنۺ۶ :حیرشتۺاابتقسۺیک ٭

ںیمۺقبسۺاکۺاسھتۺاسۺہصحۺںیمۺفنصمۺاکۺانؾۺاورۺاؿۺاکۺاکیۺوہشمرۺبقلۺھکلۺدانیۺاکیفۺےہ۔ۺ ،ربمنۺ۲فنصمۺ:ۺقبسۺوہلۺوحا (۰

انؾۺاورۺاسۺاکۺامذخۺرحتریۺایکاجےئۺاگۺ)ینعیۺہیۺقبسۺاہکںۺےسۺایلۺایگۺےہ(

رطبۺولسلستۺےسۺۺحیاؿۺاکنتۺےکۺرشتۺاکنتۺرپۺرصحنمۺوہاتےہۺ۔ۺارگۺیداکومادۺدنچۺاینبۺحیرشتۺرثناپرےۺیک،ۺۺربمنۺۺ۶: حیرشت (۲

ربمنوںکا قحتسمۺوہاجاتےہ۔ۺدہایےئۺوتۺاطبلۺملعۺزاج یرکد


اکۺانؾ:اورۺقبسۺ(ۺفنصمۺافل)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:حیرشتۺ(اابتقسۺیکب)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔



ؼۺاسالہنۺا ناحؿۺںیمۺاابتقسۺےکۺےیلۺرکایچۺوبرڈۺےکۺبختنمۺرکدہۺاابس

وساحنۺاورۺتیصخش

امذخ فنصم ومضمؿ

ابطختۺدمراس دیسۺامیلسؿۺدنوی یکۺاجتیعمملسو هيلع هللا ىلص ریستۺدمحمیۺ

دنچۺمہۺرصع ومولیۺدبعۺاقحل نسحمۺاکلمل

ڈیٹپۺذنریۺیکۺاہکینۺھچکۺاؿۺیکۺھچکۺاینپۺزابین رمزاۺرفتحۺاہللۺگیب ڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺاہکین

ہ ردیشۺادمحۺدصیقی ومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہج

گن

ا ےئۺرگاںۺامہی

۔۔۔۔۔۔۔ اراغۺنسحۺرسحت افشءۺاکلملۺرموحؾ

زبؾۺمہۺوخشۺاسفنں اشدہۺادمحۺدولہی ومولیۺدبعۺاقحل

اضمنیم

امذخ فنصم ومضمؿ

اقمالتۺرسۺدیس رسدیسۺادمحۺاخؿ زعؾۺزجؾ

ایلکتۺاحیلۺ)رثن( ومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیل االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم

رصریۺاخہم ومالانۺالصحۺادلنی ھتدنچۺےحملۺاجسدۺدیحرۺےکۺاس

۔۔۔۔۔۔ ڈارٹکۺدیسۺدبعۺاہلل اردوۺذرۂعیۺمیلعت

انومرۺاسدسنئاؿ دیمحۺرکسعی اجربۺنبۺایحؿۺ،ۺاکیۺانومرۺاسدسنئاؿ



یکۺاجتیعمملسو هيلع هللا ىلص ریستۺدمحمیۺ

:اعترػۺفنصم

اکۺرہنسہۺدورۺاھت۔ۺادبۺوہۺایۺاترخی،ۺوساحنۺاگنریۺوہۺایۺقیقحت،ۺامتؾۺۺخیالعہمۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺاسۺدہعۺےکۺاعملۺںیہۺوجۺاملسمونںۺیکۺاتر

وبعشںۺںیمۺآپۺوکۺاخصۺاہمرتۺاحلصۺےہ۔ۺریستۺاگنریۺںیمۺآپۺےکۺقیلختۺرکدہۺرہگاہےئۺآدبارۺآجۺیھبۺآوھکنںۺوکۺریخہۺرکدےتیۺںیہ۔ۺآپۺ

:ےکۺیملعۺبصنمۺوۺاقمؾۺاکۺادنازہۺآپۺےکۺااتسدۺےکۺاسۺوقؽۺےسۺاگلایۺاجاتکسۺےہۺ

(العہمۺیلبشۺامعنین) "دنوہۺےنۺایکۺایک؟ۺھچکۺںیہنۺایک؟ۺرصػۺاکیۺامیلسؿۺدیپاۺایکۺوتۺیہیۺاکیفۺےہ۔"

ایسؼۺوابسؼ:

ۺاسۺقبسۺںیمۺسجۺوموضعۺوکۺاینبدۺانبۺرکۺشیپۺایکۺایگۺےہۺوہۺہیۺےہۺہکۺینبۺونعۺااسنںۺیکۺدہاتیۺاورۺارخویۺاکایمیبۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلۺےن

ۺاملسمونںۺےکۺآرخیۺ ربمغیۺرضحتۺدمحمۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺںیہ۔ۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺتیصخشۺرہۺاحلظۺےسۺاکلمۺےہۺاورۺاکیۺااسنؿۺاکلمۺاجیھبۺوج

ۺو ملۺیکۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺذاتۺرگایمۺزدنیگۺےکۺرہۺےبعشۺںیمۺرامنہیئۺرفامہۺرکیتۺےہ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاالسؾۺںیمۺریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلع

اورۺاوسہۺہنسحۺرپۺلمعۺرکےنۺوکۺالزؾۺرقارۺدایۺایگۺےہ۔ۺریپوی

(:۰)اابتقس

دخاۺیکۺتبحمۺاکۺالہۺاورۺاسۺےکۺایپرۺاکۺقحتسمۺےننبۺےکۺےئلۺرہۺذمبہۺےنۺاکیۺیہۺدتریبۺاتبیئۺےہۺاورۺوہۺہیۺےہۺہکۺاسۺذمبہۺےکۺاشرعۺ"

ؾۺےنۺاسۺےسۺرتہبۺدتریبۺاایتخرۺیکۺےہ۔ۺاسۺےنۺاےنپۺ ربمغیۺاورۺرط ےقۺےکۺابینۺےنۺوجۺدمعہۺںیتحیصنۺیکۺںیہۺاؿۺرپۺلمعۺایکۺاجےئ۔ۺنکیلۺاالس

ایپرۺاکۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺاکۺیلمعۺہمسجمۺبسۺےکۺاسےنمۺرب ۺدایۺےہۺاورۺاسۺیلمعۺےمسجمۺیکۺریپویۺاورۺاابتعۺوکۺدخاۺیکۺتبحمۺےکۺالہۺاورۺاسۺےکۺ

"قحتسمۺےننبۺاکۺذرہعیۺانبایۺےہ۔

:)افل(ۺفنصمۺاورۺقبسۺاکۺانؾ

دیسۺامیلسؿۺ”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺ”قبسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺۺہیۺاابتقس

ےسۺاموخذۺےہ۔ “سراابطختۺدم”یکۺاتکبۺ “دنوی

:رشتحی( ب)

ہیۺشیپۺرکاتۺےہ۔ۺاتہکۺےہۺہکۺدنمرہجۺابالۺاابتقسۺںیمۺرقمرۺاسنیعمۺوکۺاخمبطۺرکےتۺوہےئۺاؿۺےکۺاسےنمۺاترخیۺےکۺامتؾۺذمابہۺاکۺزجت

رکےنۺیکۺاسۺداینۺںیمۺابۺکتۺےنتجۺیھبۺذمبہۺآےکچۺںیہۺاوہنںۺےنۺاکایمیبۺاورۺاکرماینۺاکۺاکیۺیہۺلحۺاتبایۺاورۺرسرخویئۺےکۺےئلۺاؿۺدہاایتۺرپۺلمعۺ

ہکۺوجۺاؿۺےکۺ ربمغیۺےنۺااکحؾۺۺتحیصنۺیکۺےہۺوجۺ ربمغیۺدنیۺےلۺرکۺآےئ۔ۺاسۺرطحۺرہۺذمبہۺےکۺامےننۺواےلۺاسۺابتۺےکۺےئلۺوکںیششۺرکےتۺںیہ

اؿۺامتؾۺاچنہپےئۺںیہۺاؿۺرپۺلمعۺایکۺاجےئۺاورۺرسرخوۺوہاۺاجےئ۔ۺرقمرۺرھپۺدنیۺاالسؾۺاکۺوصخمصۺرط ےقۺیکۺرطػۺاشنؿۺدیہۺرکاتۺےہۺاورۺاتہکۺےہۺہکۺ

ایکۺےہ۔ۺہبتۺآےگۺاکۺاکؾۺرکےتۺوہےئۺاکیۺرمذمابہۺےکۺربسکعۺوچہکنۺاالسؾۺاکیۺلمکمۺدنیۺےہۺاسۺےئلۺاسۺےنۺاسۺاکۺآاسؿۺرتنیۺلحۺشیپۺ



ۺہیلعۺاالسؾۺےنۺاےنپۺامتؾۺااکحامتۺوۺدہاایتۺوکۺاکیۺصخشۺیکۺیلمعۺزدنیگۺیکۺوصرتۺںیمۺشیپۺایک۔ۺوہۺصخشۺاملسمونںۺےکۺ ربمغیۺرضحتۺدمحمۺ یلۺاہلل

اورۺااسنؿۺاسۺرپۺلمعۺریپاۺوہۺرکۺیہۺےہۺےئلۺۺیہۺےکۺںو ملۺےھتۺنجۺیکۺزدنیگۺےکۺرہۺےحملۺوکۺدنیۺقحۺاکۺریپواکرۺانبایۺاورۺہیۺاثتبۺرکدایۺہکۺہیۺدنیۺااسنون

ایہلۺاورۺاخقلۺیقیقحۺیکۺوخونشدیۺےکۺےئلۺہیۺرضوریۺۺےئۺداینۺوۺآرختۺںیمۺرسرخوۺوہےتکسۺںیہ۔ۺرھپۺاالسؾۺےنۺامتؾۺاملسمونںۺرپۺہیۺرفضۺرکدایۺہکۺراض

۔ومنہنۺےہےہۺہکۺ ربمغیۺاالسؾۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺریستۺرپۺلمعۺایکۺاجےئۺوجۺاالسؾۺاکۺیلمعۺ

(:۲)اابتقس

انچہچنۺاالسؾۺںیمۺدوۺزیچںیۺںیہ،ۺاتکبۺاورۺتنس۔ۺاتکبۺےسۺوصقمدۺدخاۺےکۺااکحؾۺںیہۺوجۺرقآؿۺدیجمےکۺذرےعیۺمہۺکتۺےتچنہپۺںیہۺاورۺ"

رے۔ۺتنسۺسجۺےکۺوغلیۺینعمۺراےتسۺےکۺںیہۺوہۺراہتسۺےہۺسجۺرپۺ ربمغیۺاالسؾۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺدخاۺےکۺااکحؾۺرپۺلمعۺرکےتۺوہےئۺزگ

"ینعیۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺاکۺیلمعۺومنہنۺسجۺیکۺوصتریۺااحدثیۺںیمۺوصبرتۺاافلظۺےہ۔


دیسۺامیلسؿۺ”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺ”قبسۺہیۺاابتقسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی( ب)

شیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺرقمرۺاسنیعمۺےکۺاسےنمۺاالسؾۺاکۺاینبدیۺڈاھہچنۺشیپۺرکراہۺےہۺاتہکۺاؿۺےکۺذونہںۺںیمۺاسۺدنیۺایہلۺےکۺحیحصۺ

ےلۺایہنۺدوۺرسومشچںۺےکۺتحتۺاالسؾۺاکۺرسہمشچۺدوۺاینبدوںۺےسۺلمۺرکۺاتنبۺےہۺاورۺاسۺدنیۺوکۺامےننۺواۺدخواخؽۺواحضۺوہاجںیئ۔ۺوہۺاتہکۺےہۺہکۺذمبہ

سجۺۺلمعۺرکےتۺںیہ۔ۺاسۺےکۺالعوہۺدہاتیۺاحلصۺرکےنۺےکۺذراعئۺیھبۺیہیۺدوۺاینبدںیۺںیہ۔ۺرھپۺوہۺےلہپۺرسہمشچۺیکۺاشندنیہۺرکےتۺوہےئۺاتہکۺےہۺہک

ۺےہ۔ۺاسۺہشیمہۺرےنہۺوایلۺاتکبۺےکۺذرےعیۺاہللۺاعتیلۺےکۺااکحامتۺمہۺکتۺےتچنہپۺںیہۺاورۺاسۺاتکبۺےکۺذرےعیۺدنبےۺاکۺاےنپۺدخاۺےسۺقلعتۺڑجاۺراتہ

دہاتیۺتنسۺۺںیمۺرہۺوقؾۺاورۺرہۺدہعۺےکۺےئلۺدہاتیۺوموجدۺںیہۺسجۺرپۺاملسمونںۺےکۺےئلۺلمعۺرکانۺالزؾۺےہ۔ۺایسۺرطحۺاالسؾۺاکۺدورساۺرسہمشچ

امتۺایہلۺاکۺیلمعۺومنہنۺںیمہۺروسؽۺارکؾۺ یلۺوبنیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےہ۔ۺینعیۺوہۺیلمعۺراہتسۺوجۺرقآؿۺدیجمۺےکۺذرےعیۺولوگںۺکتۺاچنہپایۺایگ۔ۺامتؾۺااکح

ۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺتنسۺںیمۺےلمۺاگۺاورۺہیۺتنسۺرامرےۺاپسۺفلتخۺبتکۺیکۺوصرتۺںیمۺوموجدۺےہۺوجۺدہعۺراس تۺےکۺااخشصۺےنۺاینپۺاتمۺےکۺےئل

ںۺرپۺلمعۺرکےنۺےسۺیہۺمہۺاالسؾۺےکۺحیحصۺوفحمظۺرکیلۺےہ۔ۺاسۺرطحۺاؿۺااخشصۺےنۺاینپۺتلمۺےکۺےئلۺوفحمظۺرکیلۺےہ۔ۺاسۺرطحۺاؿۺدوونںۺابوت

۔ریپواکرۺنبۺےتکسۺںیہۺاورۺیہیۺاجنتۺاکۺوادحۺذرہعیۺےہ

(:۳)اابتقسۺ

"رغضۺاسۺداینۺاکۺمظنۺوۺقسنۺاؿۺفلتخۺاانصػۺےکۺووجدۺاورۺایقؾۺیہۺرپۺوموقػۺےہۺاورۺاؿۺامتؾۺاانصۺػۺوکۺاینپۺاینپۺزدنیگۺےکۺےیلۺیلمعۺ

یکۺاابتعۺیکۺدوعتۺداتیۺےہۺ۔ۺاسۺےکۺاصػۺینعمۺہیۺںیہۺہکۺملسو هيلع هللا ىلص ؾۺاؿۺامتؾۺااسنونںۺوکۺتنسۺوبنیۺہمسجمۺاورۺومنہنۺیکۺرضورتۺےہ۔ۺاالس

"۔یکۺیلمعۺریستۺںیمۺومنےنۺاورۺاثمںیلۺراتھکۺےہملسو هيلع هللا ىلص وہۺفلتخۺاقبطتۺااسنینۺےکۺےیلۺاےنپۺ ربمغیۺ


دیسۺامیلسؿۺ”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺۺریستۺدمحمی”قبسۺہیۺاابتقسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی( ب)

اابتقسۺںیمۺوضحرارکؾۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےنۺاےنپۺاسۺےبطخۺریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺےکۺ



ااسنینۺزدنیگۺفلتخۺوکۺاہنتیۺدمللۺاورۺواحضۺادنازۺںیمۺشیپۺایکۺےہ۔ۺوہۺایکسۺواضتحۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺۺاورۺآافتیقۺاجتیعمریستۺہبیطۺیکۺ

ںیمۺابداشہۺۺاقبطتۺےسۺقلعتۺریتھکۺےہۺ۔ۺارگۺامتؾۺااسنؿۺاکیۺیہۺہقبطۺےسۺقلعتمۺوہۺاجںیئۺوتۺابیقۺرضورایتۺوکؿۺوپریۺرکےۺاگۺذہلاۺااسیۺںیہنۺہکلبۺاؿ

ںیہۺاورۺاامؾۺوۺوشیپاۺۺیھبۺںیہۺاورۺوکحمؾۺوۺراعایۺیھبۺ،ۺرغبیۺیھبۺںیہۺاورۺدو تۺدنمۺیھب،ۺاعدبۺوۺزادہۺںیہۺاورۺاپسیہۺوۺاجمدہۺیھب،ۺاترجۺاورۺوسدارگۺیھبۺوۺرسیئ

ۺرہۺصخشۺوکۺیلمعۺہمسجمۺیھب۔ۺاسۺداینۺاکۺاظنؾۺایہنۺفلتخۺاقبطتۺےکۺنیسحۺازتماجۺیہۺاکۺانؾۺےہۺ۔ۺاورۺہیۺیھبۺتقیقحۺےہۺہکۺاؿۺامتؾۺاقبطتۺےسۺکلسنم

ۺ یکۺملسو هيلع هللا ىلص اورۺومنےنۺیکۺرضورتۺےہۺ۔ۺاالسؾۺاؿۺفلتخۺاقبطتۺےسۺقلعتمۺامتؾۺااسنونںۺوکۺفلتخۺولوگںۺیکۺںیہنۺہکلبۺرصػۺاکیۺ ربمغیۺدمحمۺیفطصمۺ

یکۺریستۺںیمۺیلمعۺملسو هيلع هللا ىلصۺاابتعۺیکۺدوعتۺداتیۺےہۺوجۺاسۺابتۺیکۺبسۺےسۺڑبیۺدلیلۺےہۺہکۺوہۺاؿۺامتؾۺفلتخۺاقبطیتۺااسنونںۺےئلیکۺاےنپۺ ربمغی

ورہنۺاالسؾۺاؿۺامتؾۺولوگںۺۺاملسمونںۺےکۺرہۺےقبطۺرہۺحطسۺےکۺےئلۺہیۺریستۺرپششک،ۺاقلبۺلمعۺاورۺابثعۺاجنتۺےہومنےنۺاورۺاثمںیلۺراتھکۺےہۺاورۺ

وکۺاکیۺیہۺرفدۺۺوادحۺیکۺاابتعۺیکۺدوعتۺویکرکنۺدےۺاتکسۺےہ۔

(:۴)اابتقسۺربمن

ۺ،ۺاکیۺوکحمؾۺےکۺےیلۺاحمکۺۺیکۺزدنیگۺ،ۺاکیۺدو تۺدنمۺےکۺےیلۺرغبیۺیکۺزدنیگۺاورۺاکیۺرغبیۺےکۺزدنیگۺوکحمؾۺیکۺاحمکۺےکۺےیلۺکیا‚

ےیلۺدو تۺدنمۺیکۺزدنیگۺاکلمۺاثمؽۺاورۺومنہنۺںیہنۺنبۺیتکسۺ۔ۺاسۺےیلۺرضورتۺےہۺہکۺاعریگملۺاورۺدایمئۺ ربمغیۺیکۺزدنیگۺاؿۺامتؾۺفلتخۺ

‛رگنۺربےگنۺوھپولںکا لگۺدہتسۺوہ۔انمرظۺےکۺ

:(ۺفنصمۺاورۺقبسۺاکۺانؾ)افل

دیسۺامیلسؿۺ”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺ”قبسۺہیۺاابتقسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:حیرشت( ب)

ۺرظناابتقسۺںیمۺریز

س

ت

ما ؿل

وعاؾۺۺزدنیگۺوہاتےہ۔ابۺاحمکۺیکۺےسایےہۺاوراسۺاکواہطسۺراعۺرمکحاؿۺہکۺارگوکیئۺےتہکۺںیہۺیدنوۺ

دو تۺدنم،لمکمۺۺزدنیگۺیکۺبیاوررغۺےکۺےیلۺبیرغۺزدنیگۺرطحۺدو تۺدنمیکۺ،ایسۺاحمکۺوتقۺےکۺےیلۺزدنیگۺیکۺاعؾۺآدیمۺکی،اۺےیلۺےکایوراع

ھا رےۺےیلۺںیمۺزدنیگۺیکملسو هيلع هللا ىلصاہللۺۺ۔ےبۺکشۺروسؽایکۺشیپۺےنۺاسۺلکشمۺاکلحۺیھبۺ۔اہللۺاعتیلیتکسۺںیہنۺیہۺنبۺاثمؽایومنہنۺ

م

ت

ومنہنۺۺنیرتہبۺ

ۺآاسینۺدہایدوعتۺدےۺراہےہ۔ابۺاسۺےسۺزۺشقنۺدقؾۺرپےنلچۺیکۺےکملسو هيلع هللا ىلصاورآپۺرکےندیلقتۺیکملسو هيلع هللا ىلصوضحرۺرفامؿۺںیمہۺہیاکۺےہ۔اہللۺاعتیل

صخشۺۺیھبۺاکوکیئداینۺ۔ابایوفحمظۺرکدۺںیمۺثیےکۺومعمالتۺوکرقآؿۺاورۺدحۺزدنیگۺیاسرۺیکۺملسو هيلع هللا ىلص ےنۺاےنپۺبیبحۺہکۺاہللۺاعتیلۺوہیگاورایک

ۺدو تۺدنماورامؽۺداروہ،رغ ۺاحمکۺاورابداشہۺوہ،اچےہۺوہ زگاراتکسےہۺۺزدنیگۺوکاسےنمۺرب ۺرکاینپۺزدنیگۺیکملسو هيلع هللا ىلصوانداروہ،ۺوضحرۺبیاچےہۺوہ

ااطتعۺۺواؿۺیکاابتعۺرکۺیکۺملسو هيلع هللا ىلصوبحمبۺےرکےتۺوہوتریمۺی (ےسۺتبحمۺاکدوعاہللۺاعتیلۺینعیاچاتہےہۺہکۺارگمتۺھجمۺ)ۺیہیمہۺےسۺۺیھبۺاوراہللۺاعتیل

ۺےسۺیھبۺرکوںیم م

ن

ۺداینۺاےۺولوگں ۺوہاجۺباکایمۺںیمۺوآرختتبحمۺرکےنۺوگلںگا ۔اورمت ۺںیمۺؤواکرماؿ ۺاابتقس ےنۺۺفنصم ےگ۔اس

؎ۺۺۺۺےہ۔ۺزدنیگۺاوردایمئاعملۺ ریۺہی وہےئۺاہکہکۺےتیدۺےکۺفلتخۺاومروکوھپولںۺےکۺدلگےتسۺےسۺہیبشتۺزدنیگۺیکملسو هيلع هللا ىلصوضحر

ورےہۺۺیہی صقنۺاہجںۺںیہنۺوہۺامکؽۺنسحۺوضحرےہۺہکۺامگؿ عمشۺےہۺہکۺدوھاںۺںیہنۺیہیوھپؽۺاخرےسۺد

(:۵)اابتقسۺ

ۺایبۺاطبلۺےکۺدیقیۺاورۺدمےنیۺےکۺ‘‘ ارگۺدو تۺدنمۺوہۺوتۺےکمۺےکۺاترجۺاورۺرحبنیۺےکۺزخہنیۺدارۺیکۺدیلقتۺرکو۔ۺارگۺرغبیۺوہۺوتۺبعش

ارگۺراعایۺوہۺوتۺرقشیۺےکۺوکحمؾۺوکۺاکیۺرظنۺدوھکی،ۺارگۺافحتۺوہۺوتۺدبرۺوۺارگۺابداشہۺوہۺوتۺاطلسؿۺرعبۺاکۺاحؽۺزپوھ،ۺ۔امہمؿۺیکۺتیفیکۺونس

’’نینحۺےکۺہپسۺاسالرۺرپۺاکیۺرظنۺدوڑاؤ۔ۺارگۺمتۺےنۺتسکشۺ اھیئۺےہۺوتۺرعمہکۺادحۺےسۺقبسۺاحلصۺرکو۔




دیسۺامیلسؿۺ”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺ”قبسۺہیۺاابتقسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی( ب)

ۺرظنۺاابتقسۺںیمۺالعہمۺامیلسؿۺدنویۺےنۺیبنۺرکمیۺ یکۺاجعمۺاورۺلمکمۺزدنیگۺےکۺفلتخۺولہؤںۺوکۺاترخیۺےکۺآےنیئۺےسۺعمجۺملسو هيلع هللا ىلص زری

یکۺریپویۺیکۺدوعتۺدےۺرےہۺںیہ۔ۺدنویۺاصبحۺےتہکۺںیہۺہکۺملسو هيلع هللا ىلص ۺرےنھکۺواےلۺااسنونںۺوکۺریستۺدمحمیرکےکۺفلتخۺاقبطتۺااسنینۺےسۺقلعت

یکۺزدنیگۺاکۺرہۺہحملۺریتہۺداینۺکتۺےکۺاملسمونںۺےئلیکۺاکیۺاثمؽۺےہ۔ۺملسو هيلع هللا ىلص یبنۺرکمیۺ

ۺےکۺیسکۺیھبۺاترجۺےکۺےیلۺےکمۺےکۺدو تۺدنمۺاورۺاامیؿۺدارۺاترجۺےکۺروپۺںیمۺہشیمہۺایدۺر ےھۺاجںیئۺےگ۔ۺداینملسو هيلع هللا ىلص تیثیحبۺاترجۺآپۺ

رحبنیۺےکۺزخاونںۺےکۺامکلۺیھبۺرےہ۔ملسو هيلع هللا ىلص یکۺزدنیگۺرامنہیئۺاکۺونرۺےہ۔ایسۺرطحۺآپۺملسو هيلع هللا ىلص آپۺ

الہۺہکمۺےکۺملسو هيلع هللا ىلص یکۺایحتۺہبیطۺںیمۺرامنہیئۺوموجدۺںیہنۺویکہکنۺآپملسو هيلع هللا ىلص وکیئۺرغبیۺہیۺںیہنۺہہکۺاتکسۺہکۺریمےۺےیلۺوضحرۺارکؾۺ

ۺاسؽۺبعشۺایبۺاطبلۺانیمۺاھگیٹۺںیمۺااہتنیئۺرغتبۺںیمۺزگارا۔ۺہیۺاہپڑوںۺےکۺدرایمؿۺےنۺنیتملسو هيلع هللا ىلص اظمملۺاکیھبۺدشتۺےسۺاکشرۺرےہۺاورۺآپۺ

اھگیٹۺےہۺوجۺاوبۺاطبلۺیکۺتیکلمۺیھت۔

اکیۺوتقۺںیمۺرعبۺےکۺملسو هيلع هللا ىلص یکۺزدنیگۺںیمۺابداشہۺاورۺراعایۺدوونںۺےئلیکۺاسکیںۺدہاایتۺوموجدۺںیہۺویکہکنۺآپۺملسو هيلع هللا ىلص ایسۺرطحۺآپۺ

ۺےتہکۺںیہۺہکۺوجۺابداشہۺںیہۺوہۺوضحرۺۺابداشہۺیھبۺرےہۺاورۺدورسےۺوتقۺںیم رقشیۺیکۺوکحتمۺںیمۺراعایۺیکۺتیثیحۺےسۺیھبۺرےہ۔دنویۺاصبح

یکۺاشاہہنۺزدنیگۺےسۺقبسۺںیھکیسۺاورۺوجۺوکحمؾۺوۺراعایۺںیہۺوہۺریستۺےکۺدورسےۺاببۺےسۺدیفتسمۺوہں۔ملسو هيلع هللا ىلص

ۺاالسیمۺےکۺاجمدہنیۺوکۺےکۺزغواتۺاکۺذتملسو هيلع هللا ىلص آرخۺںیمۺدنویۺاصبحۺےنۺحیملتۺاکۺاامعتسؽۺرکےتۺوہےئۺوضحرۺارکؾ رکہۺرکےکۺاہجد

یکۺوتفاحتۺےسۺوھکیسۺہکۺملسو هيلع هللا ىلص یکۺریپویۺیکۺدوعتۺدیۺےہ۔ۺدنویۺاصبحۺےتہکۺںیہۺہکۺارگۺ ںیہمۺگنجۺںیمۺحتفۺیلمۺےہۺوتۺوضحرۺملسو هيلع هللا ىلص ریستۺوبنی

ےنۺزغوہۺملسو هيلع هللا ىلص دوھکیۺہکۺوضحرۺیئکۺزغواتۺںیمۺافحتۺرےہ۔اورۺارگۺگنجۺںیمۺتسکشۺوخردہۺوہۺوتۺملسو هيلع هللا ىلص حتفۺےکۺ دعۺاسیکۺروہیۺاایتخرۺایکۺاجاتۺےہۺ،آپۺ

ادحۺںیمۺتسکشۺےکۺ دعۺایکۺایک۔

(:۶)اابتقسۺ

۔ۺارگۺؤارگۺمتۺااتسدۺاورۺملعمۺوہۺوتۺصفہۺیکۺدراگسہۺےکۺملعمۺدقسۺوکۺدوھکی۔ۺارگۺاشرگدۺوہۺوتۺروحۺاالنیمۺےکۺاسےنمۺےنھٹیبۺواےلۺرپۺرظنۺامج"

اب ،ںۺونس۔ۺارگۺمتۺقحۺیکۺرصنتۺےکۺ دعۺاےنپۺدونمشںۺوکۺزریۺاورۺۺواظعۺاورۺانحصۺوہۺوتۺدجسمۺدمہنیۺےکۺربنمۺرپۺڑھکےۺوہےنۺواےلۺیک

"اخموفلںۺوکۺزمکورۺانبۺےکچۺوہ،ۺوتۺافحتۺہکمۺاکۺاظنرہۺرکو۔


ۺامیلسؿۺدیس”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“ریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺ”قبسۺہیۺاابتقسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی( ب)

اابتقسۺںیمۺوضحرارکؾۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاسۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺےنۺاےنپۺاسۺےبطخۺریستۺدمحمیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاجتیعمۺےکۺ

وہۺایکسۺواضتحۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺاملسمونںۺےکۺرہۺےقبطۺۺریستۺہبیطۺیکۺاافدتیۺےکۺرہۺرخۺوکۺاہنتیۺدمللۺاورۺواحضۺادنازۺںیمۺشیپۺایکۺےہ۔

ۺاجنتۺےہ۔ۺوہۺرفامےتۺںیہۺہکۺاہللۺےنۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺوکۺومجمعۺامکؽۺاورۺدو تۺرہۺحطسۺےکۺےئلۺہیۺریستۺرپششک،ۺاقلبۺلمعۺاورۺابثع

داینۺےکۺاسےنمۺر اھۺاتہکۺداینۺاکۺرہۺصخشۺمیلعتۺوۺدہاتیۺاورۺلزنؽۺوصقمدۺۺالزواؽۺانبۺرکۺاجیھب۔ۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےنۺاینپۺزدنیگۺاکۺاکلمۺومنہن

اپےل۔



آپۺیکۺریستۺںیمۺرصػۺاکیۺااتسدۺیہۺےکۺےئلۺرامنہیئۺیکۺدو تۺںیہن۔ۺاکیۺاشرگدۺیھبۺوصحؽۺملعۺےکۺحیحصۺادنازۺاورۺااتسدۺیکۺیچسۺ

اےنپۺااسحسۺتمظعۺےکۺملسو هيلع هللا ىلص ےہۺوجۺہفصۺالہکاتۺےہ۔ۺسجۺرپۺرامرےۺیبنۺیکۺاثمؽۺدجسمۺاکۺوہۺوبچرتہۺ تمظعۺوۺدختمۺےکۺادنازۺھکیسۺاتکسۺےہ۔ۺاس

اثمؽۺۺاسھتۺااشتعۺملعۺںیمۺرصموػۺرےتہۺ۔ۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺاکۺاسۺقیفشۺااتسدۺتمسقۺواولںۺیہۺوکۺاتلمۺےہ۔ۺواوظعںۺوکۺیھبۺآپۺیکۺریستۺےب

ؿۺاسۺرطقیۺاکرۺاامعتسؽۺرکانۺاچےئہ۔ۺویہۺرطقیۺوجۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺےسۺومنہنۺلمۺاتکسۺےہ۔ۺدورسوںۺوکۺتحیصنۺرکےنۺاورۺدہاتیۺرکےنۺےکۺےئلۺوک

اہللۺہیلعۺۺو ملۺدجسمۺوبنیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺںیمۺاایتخرۺرفامےتۺےھت۔ۺآپۺدونمشںۺرپۺاقوبۺاپرکۺایسۺرطحۺاطخںیئۺںیشخبۺےسیجۺرامرےۺایپرےۺیبنۺ یل

ۺاکۺمکحۺاصدرۺایکۺاورۺاہکۺآجۺوکیئۺوماذخہۺںیہن۔ۺبسۺےسۺےلہپۺاےنپۺاخدناؿۺاکۺوخؿۺو ملۺےنۺحتفۺہکمۺےکۺومعقۺرپۺاہکۺہکۺبسۺےکۺےئلۺانمۺوۺالسیتم

ےتۺںیہ۔ۺاعمػۺایک۔ۺدبرتنیۺدونمشں،ۺوخؿۺےکۺایپوسںۺوکۺشخبۺدای۔ۺیہیۺوہۺاےھچۺاامعؽۺںیہۺوجۺںیمہۺااھچۺااسنؿۺانبرکۺاکایمبۺزگارےنۺاکۺ ہقیلۺاھکس

۔اورۺرسدنلبیۺاحلصۺرکاتۺےہۺاسۺزدنیگۺےسۺااسنؿۺدنیۺوۺداینۺدوونںۺںیمۺرسرخویئ



ۺزابؿۺیکۺ ۺرقترییۺاورۺرحترییۺرہۺرطحۺےسۺاردو ۺااظتنیم، ۺومولیۺدبعاقحلۺیسکۺاعترػۺےکۺاتحمجۺںیہن۔ۺآپۺےنۺیلمع، ابابےئۺاردو

ۺوۺداانیئۺاکۺسکعۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺسجۺںیمۺدختمۺیکۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺآپۺیکۺرحتریوںۺںیمۺولخصۺےکۺاسھتۺاسھتۺادیبۺاتریث،ۺیگتفگش،ۺرواینۺاورۺتمکح

:ارفنادتیۺرہۺہحملۺربرقارۺریتہۺےہ۔ۺآپۺےکۺابرےۺںیمۺاہکۺایگ

دورۺدجدیۺںیمۺاردوۺیکۺاترخیۺاورۺدیقنتۺاکۺوجۺزماجۺمیلعتۺایہتفۺےقبطۺںیمۺدیپاۺوہاۺےہۺاورۺاردوۺیکۺوجۺیملعۺحطسۺدیپاۺوہیئۺےہ"

(ۺدصیقیثیللارٹکۺاوباڈ")اسۺںیمۺومولیۺاصبحۺاکۺتہبۺڑباۺاہھتۺےہ۔


ںۺوکۺااجرگۺایکۺےہ۔ۺآپۺیکۺاؿۺوخویبںۺاکۺذترکہۺایکۺےہۺنجۺوکۺؤفنصمۺےنۺاسۺقبسۺںیمۺونابۺنسحمۺاکلملۺیکۺتیصخشۺےکۺفلتخۺولہ

ۺدتربوداانیئ،ۺرہدزعلزیی،ۺنسحۺلعشمۺراہۺانبۺرکۺااسنؿۺاکایمیبۺوۺاکرماینۺےکۺرفسۺرپۺاگزمؿۺوہاتکسۺےہ۔ۺومولیۺدبعاقحلۺےنۺااہتنیئۺدنیشنلۺادنازۺںیم

اتفگرۺاورۺنسحۺانشیسۺےسیجۺوجارہۺرپۺروینشۺڈایلۺےہۺاورۺونابۺنسحمۺاکلملۺیکۺدنلبۺاپہیۺرکدارۺیکۺاخہکۺیشکۺیکۺےہ۔

(:۰)اابتقسۺ

یضۺاؿۺیکۺایسیۺاعؾۺاورۺاتممزۺافصتۺںیھتۺہکۺاکیۺراہۺاتلچۺیھبۺدنچٹنمۺیکۺابتۺ’’

تیچۺںیمۺولعمؾۺرکۺواجتہ،ۺذاہ تۺ،ۺوخشۺایبینۺاورۺف

،ۺاتیلۺاھت۔ۺاطخبۺایۺانؾۺالکٹۺےسۺرب ۺدےیۺاجےتۺںیہ۔ۺیمسم ۺیکۺوصخایصتۺاکۺاؿۺںیمۺقلطمۺاحلظۺںیہنۺوہات۔ۺانؾۺرےتھکۺوتقۺوتۺنکممۺیہۺںیہن

‘‘اطعےئۺاطخبۺےکۺوتقۺیھبۺاسۺاکۺایخؽۺںیہنۺایکۺاجات۔


دنچۺمہۺ”یکۺاتکبۺ “ومولیۺدبعۺاقحل”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“نسحمۺاکلمل”قبسۺۺےکۺرحتریۺرکدہۺہیۺاابتقسۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحل

ےسۺاموخذۺےہ۔ “رصع

:رشتحی( ب)

ولہۺۺبۺانای شیپۺرظنۺاابتقسۺےسۺفنصمۺاےنپۺقبسۺاکۺآاغزۺرکاتۺےہۺاورۺاہنتیۺوخوصبریتۺےسۺنسحمۺاکلملۺیکۺامسۺابیمسمۺتیصخشۺےکۺ

اتہکۺےہۺہکۺونابۺاصبحۺیئکۺوصخایصتۺےکۺامکلۺےھتۺنجۺںیمۺبسۺےسۺالہپۺذرکوۺاجتہۺاکۺےہ۔ۺوقبؽۺفنصمۺنسحمۺااجرگۺرکاتۺےہ۔ۺفنصمۺ

صخشۺےھتۺسجۺےسۺےنلمۺواالۺتہبۺدلجۺرموعبۺوہاجاتۺاھت۔ۺاسۺےکۺالعوہۺارگۺوکیئۺصخشۺاؿۺےسۺذراۺدریۺوکۺابتۺتیچۺرکےۺوتۺاؿۺۺاکلملۺاکیۺوہہیج



لئۺوہاجاتۺےہ۔ۺاسۺےکۺ دعۺفنصمۺاانپۺہفسلفۺشیپۺرکےتۺںیہۺہکۺااسنؿۺاکۺانؾۺرےتھکۺوتقۺاسۺیکۺوصخایصتۺاورۺیکۺوخشۺایبینۺاورۺذاہ تۺوۺایفیضۺاکۺاق

ۺاورۺاسۺصخشۺوخویبںۺوکۺںیہنۺداھکیۺاجاتۺویکہکنۺاسۺوتقۺایسیۺوصخایصتۺاسےنمۺیہۺںیہنۺآیت۔ۺذہلاۺارثکۺااسیۺوہاتۺےہۺہکۺانؾۺاکۺوہفمؾۺھچکۺاورۺوہاتۺےہ

ںۺدورسیۺمسقۺیکۺوہیتۺںیہ۔ۺوہۺاتہکۺےہۺہکۺونابۺنسحمۺاکلملۺےکۺاسھتۺہلسلسۺھچکۺاورۺالکنۺاورۺاؿۺاکۺاطخبۺاؿۺیکۺتیصخشۺےکۺںیمۺوخایبںۺاورۺاخایم

درداہنۺذجابتۺرےتھکۺےھتۺاورۺاکیۺیہۺالماقتۺںیمۺاؿۺوکۺرموعبۺرکدےتی۔ۺایس ےئلۺۺےئلۺابلکلۺومزوںۺالکن۔ۺوہۺامتؾۺولوگںۺےکۺےئلۺاےنپۺدؽۺںیمۺہ

ۺےھت۔وبحمبۺاجےتنۺاورۺاںیہنۺنسحمۺاکلملۺہہکۺرکۺاکپرےتۺولگۺاںیہنۺاانپ

(:۲)اابتقسۺ

"اؿۺںیمۺاپرسۺرھتپۺیکۺاختیصۺیھت۔ۺوکیئۺوہ،ۺںیہکۺاکۺوہ،ۺاؿۺےسۺوھچاۺںیہنۺاورۺدنکؿۺاکۺوہاۺںیہن۔"


دنچۺمہۺ”یکۺاتکبۺ “ومولیۺدبعۺاقحل”ایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺےسۺۺ“نسحمۺاکلمل”قبسۺہیۺاابتقسۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی(ب)

رطحۺاپرسۺرھتپۺسمۺ ےکۺسج زریۺرظنۺوطسرۺںیمۺابابےئۺاردوۺونابۺنسحمۺاکلملۺیکۺتیصخشۺیکۺارثۺذپرییۺاکۺذرکۺرکرےہۺںیہ۔ۺوقبؽۺاؿ

یکۺرکداریۺوصخایصتۺوکۺذجبۺرکایلۺ ایبۺوہاۺاسۺےنۺاؿ ۺےکۺارثۺےسۺضیفاخؾۺوکۺدنکؿۺانبداتیۺےہۺایسۺرطحۺوجیھبۺونابۺنسحمۺاکلملۺیکۺتیصخش

ہیۺاکیۺااسیۺزجعمہۺےہۺوجوساےئۺاوایلءۺاورۺ ربمغیوںۺےکۺاعؾۺولوگںۺوکۺمکۺیہۺبیصنۺوہاتۺےہ۔ۺونابۺنسحمۺاکلملۺ۔یکۺتیصخشۺدبؽۺرکۺرہۺیئگۺ اورۺاس

،ۺرشفیۺوۺرخابۺبسۺیہۺمسقۺےکۺولگۺاشلمۺےھتۺانچہچنۺربےۺولگۺاؿۺںیمۺاکیۺہیۺوخیبۺہیۺیھبۺیھتۺہکۺویکںۺہکۺاؿۺےکۺےنلمۺواولںۺںیم

ۺوۺالع

ادن

۔یکۺتیصخشۺےکۺزریارثۺاکرآدمۺااسنؿۺاکۺروپۺداھرۺےتیلۺےھت

(:۳)اابتقسۺربمن

ایوتسںۺںیمۺ۔ۺدیحرۺآابدۺںیمۺاؿۺیکۺایستسۺداینۺدترب،ۺااظتنیمۺاقتیلبۺےکۺوجرہۺےلھکۺ۔ۺرۺےھتۺاتکۺںیمۺومعقۺیکۺرگمۺوہۺوجرہۺاقلبۺےھت’’

ونرکیۺرکانۺاورۺاینپۺذےمۺدارویںۺےسۺدہعہۺربۺآوہانۺآاسؿۺںیہن۔ۺواہںۺاسزوشںۺ،ۺرتوبیغںۺاورۺدیچیپویگںۺاکۺااسیۺاجؽۺاھچبۺوہاتۺےہۺہکۺ

‘‘ےتکس۔ۺرہ ںیہنےسنھپۺریغبۺوہشۺدنمیھبڑبےۺڑبےۺزیتۺرظنۺاورۺ


دنچۺمہۺ”یکۺاتکبۺ “ومولیۺدبعۺاقحل”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“نسحمۺاکلمل”قبسۺےکۺرحتریۺرکدہۺہیۺاابتقسۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺ


:حیرشت(ب)

ہکۺۺاکذترکہۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہۺںوخویبۺاخؿۺارعملوػۺنسحمۺاکلملۺیکۺیلعۺیدہمۺدبعاقحلۺونابۺدیسۺیفنصمۺومولۺاسۺاابتقسۺںیم

ۺریہۺںالصںوتیۺۺایلعتہبۺ،وہتہبۺیھتۺاقتیلبۺاؿۺںیم ۺاینپۺےےکۺامکلۺےھت۔ہکلبۺوہ ووہ ےتھجالصںوتیۺےکۺامدننےھت۔وہسۺےھت۔اوراںیھنۺیھبۺں

ےکۺااہظراکومعقۺۺاورالصتیحۺاقتیلبۺےنۺنسحمۺاکلملۺوکاینپۺےھت۔اوراہللۺاعتیلۺالتشۺںیمۺانمبسۺوتقۺاورومعقۺلحمۺیکۺاامعتسؽۺرکےنۺےکۺےیل

وہےنۺۺوہۺالمزتمۺںیمۺہکایاثتبۺرکدۺہیاورآپۺےنۺاےنپۺرطزۺلمعۺےسۺۺالمزتمۺلمۺیئگۺںیمۺرآابددنکدیحۺہکۺاںیھنۺںوی۔ۺوہااھتایرفامہۺرکدۺیھب

ۺںیمۺوتسںایہکۺرۺںیہۺےتہکدیدبعاقحلۺزمۺی۔ومولاوراحالتۺووااعقتۺےکۺاطمقبۺاسملئۺاکلحۺاکنؽۺےتکسۺںیہۺاجےتنۺںیہۺبوکوخۺتسایسۺوایل

لکشمۺارموہاتےہ۔ڑبےۺڑبےۺۺیہۺتیراکووٹںۺےسۺانچب،اہنۺرکان،اخموفلںۺیکۺیۺوپرےسۺ ےقانسحۺرطۺںایذہمۺدارۺےکۺدوراؿۺاینپۺیونرک

اسفنلۺ،اسدہۺعبطۺولگۺوتۺالبۺۺفیےتکسۺ۔رشۺںیہنۺرہےسنھپۺریغبۺومعمالتۺںیمۺواےلۺوکحیتمۺےنھجمساوراےنپۺآپۺوکلقعۺدنمۺکریرظن،اچالک،ززیت



سنھپۺاجےتۺںیہۺںیمۺںویگدیچیپۺیتسایرۺیہۺابولاہطسایوہج،البواہطسۺ

م

۔اتمہۺنسحمۺاکلملۺاؿۺولوگں ب

احالتۺےسۺڑلانوخبۺاجےتنۺۺےسیےسۺےھتۺوجاۺں

چبۺاجےتۺےھت۔ۺاسملئۺےسۺابآاسینۺیتسایوہےئۺرۺاکافدئہۺااھٹےتۺںرھبوپرالصںوتیۺےھت۔ۺاوراینپ

(:۴)اابتقسۺ

ۺیسکۺاعمےلمۺںیمۺوگتفگۺ۔ارثکۺولگۺوجۺاؿۺےسۺےنلمۺایرقتریۺےکۺوتقۺہنمۺےسۺوھپؽۺڑھجےتۺےھت۔ۺآوازۺںیمۺریشینیۺاورۺدیشکلۺیھت‘‘

’’رکےنۺآےتۺوتۺاؿۺیکۺذاہ تۺاورۺایلتقۺےکۺاقلئۺوہاجےتۺ۔اؿۺیکۺوخشۺایبینۺایسیۺیھتۺہکۺارثکۺاواقتۺاخمفلۺیھبۺامؿۺاجےتۺےھت۔


دنچۺمہۺ”یکۺاتکبۺ “ومولیۺدبعۺاقحل”ےسۺایلۺایگۺےہ۔ہیۺقبسۺۺ“نسحمۺاکلمل”قبسۺہیۺاابتقسۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺےکۺرحتریۺرکدہۺ


:رشتحی(ب)

ابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺاسۺاابتقسۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺونابۺدہمیۺیلعۺاخؿۺارعملوػۺنسحمۺاکلملۺتہبۺڑبےۺرقمرۺےھت۔ۺوہۺاینپۺ

دشکلۺیھتۺوجۺ ےننۺواولںۺرپۺاجدوۺاکۺاسۺارثۺڈایتلۺیھت۔وہۺاےسیۺرقتریۺےسۺاحالتۺوکۺاےنپۺاایتخرۺںیمۺرکےنۺںیمۺتہبۺامرہۺےھت۔اؿۺیکۺآوازۺیھٹیمۺاورۺ

وگتفگۺرکےتۺےھتۺہکۺابوتںۺابوتںۺںیمۺاسےنمۺواےلۺوکۺاانپۺمہۺوناۺانبےتیلۺےھت۔ۺڑبےۺوخشۺایبؿۺاورۺوخشۺاتفگرۺااسنؿۺےھت۔

ۺاحمورہۺاؿۺرپۺابلکلۺوپراۺارتاتۺےہۺویکہکنۺرتشیۺرصتخمۺہیۺہکۺونابۺنسحمۺاکلملۺرقتریۺرکےتۺوتۺااسیۺاتگلۺہکۺوگایۺہنمۺےسۺوھپؽۺڑھجۺرےہوہں۔ۺہی

ۺاانپۺمہۺایخؽۺانبایلۺ۔اوھنںۺےنۺاینپۺدشکلۺوگتفگۺےسۺریسۺدیسۺرحتکیۺےکۺیمیلعتۺو

وںۺےنۺاینپۺوخشۺایبینۺےسۺاخمنیفلۺوکۺهب

االصیحۺۺوماعقۺرپۺان

وصنموبںۺوکۺڑبیۺاکایمیبۺےسۺانکمہرۺایکۺاھت۔

(:۵)اابتقسۺربمن

۔ۺوہۺھچکۺاےسیۺرہمۺآزیمۺرط ےقۺےسۺےتہکۺےھتۺاورۺرطحۺتمہۺازفایئۺرکےتۺےھتۺہکۺولگۺاھتۺڑباااھچ ہقیلۺاکاںیھنۺدورسوںۺےسۺاکؾۺ ےنی’’

ۺوخیشۺوخیشۺاؿۺاکۺاکؾۺرکےتۺےھت۔اےنپۺالمزومںۺاورۺاموتحتںۺےسۺیھبۺاؿۺاکۺولسکۺااسیۺاھتۺہکۺوہۺاؿۺیکۺرفامشئۺیکۺلیمعتۺایسیۺنتۺدیہۺۺاور

‘‘ےھت۔ۺےتیاوروتقۺرپاجؿۺڑلادوکیئۺذایتۺاکؾۺوہۺۺوشؼۺےسۺرکےتۺےھتۺےسیجۺاؿۺاک




:حیرشت(ب)

ۺںیہۺںکا ااہظررکرےہاؿۺوخویبۺۺ،ونابۺنسحمۺاکلملۺیکدبعاقحلۺیومولۺفنصم اابتقسۺںیمۺاس

م

وجتہبۺمکۺولوگں ب

ۺوموجدوہیتۺں

دردوۺدمداگرےھت۔تبیصمںیہ ہکۺۺوہجۺیھتۺیہیرکےتۺےھت۔ۺوحہلصۺازفایئۺرھبوپرادمادرکےتۺ،اسۺیکۺزدہۺصخشۺیکۺ۔نسحمۺاکلملۺرہصخشۺےکۺےچسۺہ

ےت بجۺآپۺوطبرۺارسفاےنپۺالمزومںس ںیرپۺاجؿۺڑلادۺاسایوکششۺرکےتۺہکۺوگۺۺوتوہۺاسۺرطحۺآپۺےکۺمکحۺرپلمعۺیکاکؾۺےتہکۺیتسایرۺوکیئۺا اموتحتں

تبحمۺۺےسیاھت۔آپۺاۺیہاسیاۺہیآپۺاکروۺےسۺیھبۺالمزنیمولیرطحۺرھگۺلمعۺرکےتۺ۔ایسۺوخیشۺیشآپۺےکۺمکحۺرپالبوچؿۺوارا،وخۺ۔المزنیمےگ

ۺ اموتحتںۺرھبےۺادنازےسۺاےنپۺاکؾۺیک ۺدۺاانپذایتےسۺرفامشئۺرکےتۺےھتۺہکۺامتحتۺاورالمزؾ ۺوسحمساسیےھت۔اوراۺےتیاکؾۺہ ےتھجۺوہےئۺااجنؾ

ۺاکؾۺوخیشۺیتسایےگ۔بجۺہکۺرامرااشمدہہۺےہۺہکۺامتحتۺتہبۺمکۺاےنپۺارسفابالۺاکرۺرکڈاںیلرقابؿۺۺاجؿۺیھبۺیتمیقۺاخرطاینپۺوہاتاھتہکۺوہۺاسۺاکؾۺیک

۔ںیہۺےتیااجنؾۺدۺوخیش



(:۶)اابتقسۺ

اھت۔ۺوھتڑیۺیسۺالماقتۺاورۺابتۺتیچۺےکۺ دعۺآدیمۺوکۺوپریۺرطحۺاھبپنۺےتیلۺےھت۔ۺاؿۺےسۺےنلمۺآدیمۺوکاچنہپےننۺںیمۺاںیہنۺاخصۺہکلمۺ"

واےلۺربےۺاورۺےلھبۺرہۺمسقۺےکۺآدیمۺےھت۔ۺداینۺوکینںۺیہۺےکۺےئلۺںیہن،ۺاسۺںیمۺربوںۺاکۺیھبۺہصحۺےہۺاورۺاشدئۺداینۺیکۺتہبۺھچکۺروودۺ

"اںیہنۺےکۺدؾۺےسۺےہ۔ۺوہۺدوونںۺےسۺاکؾۺےتیلۺےھت۔

:فنصمۺاورۺقبسۺاکۺانؾۺ)افل(



:رشتحی(ب)

ۺ۔ۺونابۺاصبحۺںیمۺہیۺابتۺاکینۺدحۺکتشیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺفنصمۺنسحمۺاکلملۺیکۺیسیجۺوخیبۺوکۺذترکہۺرکراہۺےہۺوہۺےہۺرمدؾۺانشیس

یھتۺہکۺوہۺآدیمۺوکۺیلہپۺالماقتۺیہۺںیمۺناچہؿۺےتیلۺےھت۔ۺوہۺابتۺتیچۺاورۺفلتخۺرحاکتۺوۺانکستۺےسۺاےنپۺاسےنمۺےھٹیبۺوہےئۺصخشۺیکۺتینۺوموجد

رھپۺیسکۺۺالماقیتۺاےنپۺافدئےۺےکۺےئلۺوموجدۺےہۺای۔ۺاؿۺےکۺےئلۺاسۺابتۺاکۺہلصیفۺرکانۺابلکلۺلکشمۺہنۺوہاتۺہکۺاؿۺاکۺےھتۺاورۺاقمدصۺاکۺادنازہۺاگلےتیلۺ

ۺاامتجیئۺافدئےۺیکۺوخاہ ۺےہ۔ۺفنصمۺاتہکۺےہۺہکۺوچہکنۺاؿۺےسۺےنلمۺواولںۺیکۺدعتادۺتہبۺزایدہۺیھتۺاسۺےئلۺاؿۺںیمۺربےۺاورۺےلھبۺرہۺمسقۺےک

ےکۺولگۺاپےئۺاجےتۺںیہۺاورۺاسۺداینۺیکۺروںیقنۺاورۺۺرکاتۺےہۺہکۺاسۺداینۺںیمۺاےھچۺاورۺربےۺرہۺمسقۺولگۺوہےتۺےھت۔ۺںاہںۺرپۺفنصمۺاانپۺہفسلفۺشیپ

دصقمۺدایپسچلںۺزایدہۺرتۺاؿۺربےۺولوگںۺیکۺوہجۺےسۺیہۺزدنہۺںیہ۔ۺارگۺربےۺارفادۺوچریۺہنۺرکںیۺوتۺالہۺقحۺسکۺرپۺدقمہمۺرکںیۺےگ،ۺارگۺوکیئۺربا

وگںۺاکۺاےھچۺولوگںۺیکۺالصںوتیںۺوکۺااھبرےنۺںیمۺیھبۺڑباۺاسےنمۺہنۺالایۺاجےئۺوتۺاسۺےکۺدساببۺےکۺےئلۺدتاریبۺےسیکۺآںیئۺںیگ۔ۺرغضۺہیۺہکۺربےۺول

ۺاکلملۺاہھتۺوہاتۺےہۺاورۺاسۺداینۺیکۺدایپسچلںۺاورۺروںیقنۺیھبۺاںیہنۺےکۺدؾۺےسۺںیہ۔ۺرھپۺفنصمۺاینپۺابتۺلمکمۺرکےتۺوہےئۺاتھکلۺےہۺہکۺونابۺنسحم

وہےنۺدےتیۺےھت۔ۺارگۺاؿۺاکۺوکیئۺاکؾۺیسکۺربےۺرفدۺےسۺوپراۺوہاتۺرظنۺآاتۺوتۺۺاانپۺاکؾۺولکناانۺوخبۺایھچۺرطحۺاجےتنۺےھتۺاورۺیسکۺیھبۺومعقۺوکۺاضعئۺںیہن

۔اسۺرپۺلمعۺرکےنۺںیمۺدریۺہنۺرکےتۺاوراےھچۺارفادۺوتۺاؿۺےکۺاسھتۺےھتۺوہۺیھبۺاؿۺےکۺاکؾۺںیمۺاہھتۺاٹبےت

ڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺاہکین

(:۰)اابتقسۺ

ںیۺینھگۺاورۺآوھکنںۺےکۺاورپۺاسہیۺنگفۺںیھت۔آوھکنںۺںیمۺبضغۺیکۺکمچۺآںیھکنۺوھچیٹۺوھچیٹۺذراۺادنرۺوکۺدیسنھۺوہیئۺںیھت۔لوھ’’

یھت۔ۺوہۺکمچۺںیہنۺوجۺہصغۺےکۺوتقۺومندارۺوہیتۺےہ۔ۺہکلبۺہیۺوہۺکمچۺیھتۺسجۺںیمۺوشیخۺوۺذاہ تۺوکٹۺوکٹۺرکۺرھبیۺیھت۔ارگۺںیمۺ

‘‘وہکںۺوتۺےبۺاجۺہنۺوہاگ۔ۺرکسمایتۺوہیئۺآںیھکناؿۺوکۺ

قبسۺاکۺونعاؿ:فنصمۺاورۺ( افل)

۔ۺہیۺقبسۺرفتحۺاہللۺگیبۺےکۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “ڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺاہکین” رمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺشیپۺرظنۺاابتقس

ےسۺاموخذۺےہ۔ “ڈیٹپۺذنریۺیکۺاہکینۺھچکۺاؿۺیکۺھچکۺاینپۺزابین”ومضمؿ

:رشتحی(ب)

ںیمۺاےنپۺااتسدۺاورۺاردوۺےکۺےلہپۺانوؽۺاگنرۺڈیٹپۺذنریۺادمحۺیکۺلکشۺوۺۺاردوۺےکۺاصبحۺرطزۺزماحۺاگنرۺرمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺےنۺاسۺاابتقس

وصرتۺ،ۺوصخاصۺاؿۺیکۺرکسماٹہۺرھبیۺآوھکنںۺرپۺرصبتہۺایکۺےہ۔



رمزاۺرفتحۺےتھکلۺںیہۺہکۺاؿۺیکۺآںیھکنۺوھچیٹۺۺوھچیٹۺاورۺادنرۺوکۺدیسنھۺوہیئۺںیھتۺنکیلۺاؿۺںیمۺبضغۺیکۺذاہ تۺاورۺوشیخۺواحضۺیتکلھجۺ

ۺاۺاصبحۺاکۺانہکۺےہۺہکۺوہۺتہبۺسنہۺھکمۺاورۺوخشۺزماجۺااسنؿۺےھت۔ۺاینتۺتمظعۺاورۺدنلبۺرمیتبتۺےکۺابووجدۺرغورۺوۺةکتۺاؿۺںیمۺانؾۺوکۺںیہنیھت۔ۺرمز

اھت۔اؿۺیکۺزدنیگۺےکۺےصقۺاورۺاؿۺےکۺرطزۺزدنیگۺںیمۺیھبۺوشیخۺاورۺیگتفگشۺےکۺوخبۺرگنۺرظنۺآےتۺںیہ۔ۺرفتحۺاہللۺگیبۺاہنتیۺدشکلۺاورۺتبحمۺ

‘‘ رکسمایتۺوہیئۺآںیھکن’’ادنازۺںیمۺاےنپۺااتسدۺومولیۺذنریۺادمحۺےکۺرہچےۺیکۺرعتفیۺرکرےہۺںیہۺاورۺاؿۺیکۺذاہ تۺرھبیۺدکمچارۺآوھکنںۺوکۺۺرھبے

اکۺبقلۺدایۺےہ۔

ومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہ


ےکۺانؾۺےسۺایدۺایکۺاجاتۺ" االاسذتہۺذۺااتس"آپۺوکۺدرےجۺےکۺملقۺاکرۺںیہ۔ۺۺرپورسیفۺردیشۺادمحۺدصیقیۺاردوۺادبۺیکۺاترخیۺںیمۺاہنتیۺایلع

:ےہ۔ۺرہۺفنصۺادبۺںیمۺآپۺےنۺاینپۺارفنادتیۺوکۺربرقارۺر اھۺاورۺاالصحۺاعمرشہۺےکۺےئلۺاضمنیمۺرحتریۺےئک۔ۺآپۺےکۺابرےۺںیمۺاہکۺایگ

(ادمحۺرسوررپورسیفۺآؽۺ۔"ۺ)اردوۺادبۺںیمۺردیشۺادمحۺدصیقیۺیکۺوموجدیگۺوخدۺاردوۺادبۺےکۺےئلۺوخشۺیتمسقۺےہ"

ایسؼۺوۺابسؼ:

فنصمۺاکۺرحتریۺرکدہۺوہۺوسایحنۺاخہکۺےہۺسجۺےکۺومضمؿۺاورۺادنازۺرحتریۺیکۺاثمؽۺاکۺاردوۺزابؿۺوۺادبۺںیمۺانلمۺلکشمۺ،ومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺ

ۺدمحمۺیلعۺےکۺےئلۺفنصمۺیکۺیقیقحۺتبحمۺےہ۔ۺدصقمۺےکۺاابتعرۺےسۺہیۺاکیۺزعتیتیۺرحتریۺےہۺوجۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺوافتۺرپۺرحتریۺیکۺیئگۺنکیلۺاسۺںیم

اپرہۺ ۺہشوۺدیقعتۺاکۺسکعۺےہ۔ۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺمیظعۺتیصخشۺاورۺرپورسیفۺردیشۺادمحیکۺواریگتفۺوۺذجابتیتۺےنۺاسۺاخہکۺوکۺاردوۺادبۺاکۺدشکل

۔وقبؽۺاغبل:انبدایۺ

ذرکۺاسۺرپیۺوشۺاکۺاورۺرھپۺایبؿۺاانپ ع

(:۰)اابتقس

ۺوہۺڑبےۺےھت،ۺنکیلۺاؿۺاکۺوکیئۺاکرانہمۺںیہن،ۺہیۺگنتۺدولںۺاورۺگنتۺرظنوںۺاکۺہلصیفۺےہ،ۺرامریۺوقیمۺزدنیگۺںیمۺآجۺضعبۺےتہکۺںیہ،ۺہک’’

‘‘ےنتکۺداھرےۺہہبۺرےہۺںیہۺ،ۺےنتکۺےمشچۺالبۺرےہۺںیہۺےنتکۺزعامئۺدیبارۺاورۺینتکۺروںیحۺدارورنسۺیکۺاگبلطرۺںیہ،ۺہیۺسکۺاکۺاضیفؿۺےہ؟

ؿ:قبسۺاکۺونعافنصمۺاورۺ( افل)

ہ ا ےئۺ”یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺردیشۺادمحۺدصیقیۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “ومالانۺدمحمۺیلع”ردیشۺادمحۺدصیقیۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺشیپۺرظنۺاابتقسۺج

گن

ےسۺاموخذۺےہ۔ “رگازامہی

:رشتحی(ب)

ںیہ۔ۺاتہکۺےہۺہکۺارثکۺولوگںۺاکۺشیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺفنصمۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺتیصخشۺرپۺضعبۺارفادۺیکۺدیقنتۺاکۺوجابۺشیپۺرکرےہۺ

ےئلۺفنصمۺۺایخؽۺےہۺہکۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺےنۺوکیئۺاکرانہمۺااجنؾۺںیہنۺدایۺاورۺولگۺالبوہجۺاںیہنۺوہشمرۺرکےنۺرپۺےلتۺوہےئۺںیہ۔ۺاےسیۺولوگںۺےک

ۺوجرہۺےنۺہنۺرصػۺاینپۺزدنیگۺںیمۺہشیمہۺاب لۺوکۺاہنتیۺدیقعتۺدنماہنۺاورۺدمرباہنۺادنازۺںیمۺاینپۺابتۺسیپۺرکاتۺےہۺاورۺاتہکۺےہۺہکۺومالانۺدمحمۺیلع

رحتوکیںۺیکۺۺاکللرہۺہکلبۺاسۺوسیتۺوہیئۺوقؾۺوکۺاینۺذجہبۺاورۺیئنۺآرزوںیئۺدںی۔ۺولوگںۺےکۺدولںۺںیمۺقحۺےکۺےئلۺڑلےنۺاکۺذجہبۺدیبارایکۺاورۺاسۺمسقۺیک

رۺآجۺاؿۺےکۺرمےنۺےکۺ دعیھبۺہیۺولگۺقحۺرپۺاقمئۺںیہۺاورۺہشیمہۺامحتیۺیک۔ۺاسۺرطحۺاؿۺیکۺتیصخشۺےسۺاتمرثۺولوگںۺیکۺوحہلصۺازفایئۺوہیئۺاو

ۺہکۺاےنپۺدصقمۺےکۺےئلۺدجودہجۺرکرےہۺںیہ۔ۺاؿۺذجوبںۺیکۺرواتیۺہشیمہۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیہۺےسۺیلم۔ۺاؿۺامتؾۺدخامتۺےکۺابووجدۺولگۺےتہکۺںیہ

وقبؽۺاشرع۔ںۺںیمۺوخشۺںیہنۺوہےتکساؿۺاکۺوکیئۺاکرانہمۺںیہنۺےہۺوتۺہیۺولگۺانیقیۺمکۺرظنۺںیہۺاورۺدورسوںۺیکۺوخویش



وہ ےئۺسےنتکۺیہۺولگۺاصبحۺااسح

اکؾۺرکۺیئگ ڑباۺ خیچ یکۺ ےبۺوناۺ اکۺ

(:۲)اابتقس

وواںۺیکۺ”

سبگ

یۺوۺرطبۺازیگنی،ۺرب

م مہہ

رمدۺاغزیۺےکۺاکرانومںۺاکۺادنازہۺوبقماضتۺیکۺوتعس،ۺامؽۺتمینغۺیکۺرفاواین،ۺنشجۺوولجسۺیکۺ

ایکۺاجاتۺےہ۔ۺوٹیٹۺوہیئۺولتار،ۺرھکبیۺوہیئۺزرہ،ۺےتہبۺوہےئۺوہل،ۺدیتکہۺوہیئۺروحۺاورۺ اورۺاکنھجرۺےسۺںیہنۺزتنیۺہغمتۺاورۺاےحلسۺیکۺکمچ

“ڈوےتبۺوہےئۺوسرجۺےس۔ۺ– – – – – – –دےتکمۺوہےئۺرہچےۺ


ینعم اافلظ ینعم اافلظ ینعم اافلظ

زایدیت،ۺرثکت رفاواین الیھپؤ وتعس وتفمہحۺالعےق وبقماضت

م مہہ

وواں وخیش رطبۺازیگنی زورۺآوری،ۺاطتق ی

سبگ

یگنجۺابلس رب



گن


:رشتحی(ب)

یصخشۺافصتۺںیہ۔ۺدقرتۺہیۺۺومالانۺےکۺرجاتۺرکدارۺوکۺرساےتہۺوہےئۺےتہکۺںیہۺہکۺاہبدریۺاورۺوجاںۺرمدیۺااہتنیئۺایلعردیشۺادمحۺدصیقیۺ

ےنۺوطبرۺاغزیۺےکۺدنمشۺاکۺانتکۺالعہقۺحتفۺایکۺاورۺسکۺدقرۺامؽۺۺاوھنںاواصػۺےنگۺےنچۺولوگںۺوکۺاطعۺرکیتۺےہۺاورۺایکنۺناچہؿۺاسۺابتۺےسۺںیہنۺوہیتۺہکۺ

یکۺاجشتعۺوۺاہبدریۺانےنپۺاکۺامیپہنۺہیۺوہاتۺےہۺہکۺولوگںۺےنۺاؿۺیکۺحتفۺاکۺنشجۺسکۺرطحۺانمایۺاورۺاؿۺےکۺوقیمۺابلسۺرپۺےنتکۺ آایۺاورۺہنۺاؿتمینغۺاہھتۺ

ۺاجشتعۺےکۺےغمتۺےجسۺےھت۔ۺہنۺاؿۺیکۺتمظعۺوۺرسدنلبیۺوکۺاسۺابتۺےسۺاناپۺاجاتۺےہۺہکۺاؿۺیکۺولتارۺیکۺاکٹۺسکۺدقرۺزیتۺیھت۔ۺہیۺبسۺاہبدریۺےک

اعریضۺاورۺزامیشئۺاظمرہۺںیہ۔

رسرفویشۺاورۺاہبدریۺاکۺالصۺایعمرۺوتۺہیۺوہاتۺےہۺہکۺاجمدہۺیکۺولتارۺڑلےتۺڑلےتۺوٹٹۺاجےئ۔ۺوہۺرمداہنۺوارۺڑلےتۺوہےئۺاےنپۺےنیسۺرپۺرہۺۺ

یکۺاجؿۺاکیۺااسیۺ دی۔ۺویںۺاسۺوارۺروےکۺاورۺزیمخۺوہےنۺےکۺابووجدۺاسۺاکۺرہچہۺاسۺاانیمطؿۺاکۺآہنیئۺدارۺوہۺہکۺاسۺےنۺاہبدریۺےسۺڑلےتۺڑلےتۺاجؿ

وجۺدورسوںۺوکۺروینشۺدےۺرکۺڈوبۺراہۺوہ۔ۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیھبۺاکیۺاےسیۺاجمدہۺےھتۺںوہنںۺےنۺوصحؽۺآزادیۺیکۺاخرطۺاینپۺےہۺوسرجۺرظنۺآیتۺ

اؿۺیکۺزدنیگۺاکۺرپۺانزۺرکیتۺےہ۔اجؿۺرقابؿۺرکدیۺرگمۺرحتیۺدنسپیۺرپۺرحػۺہنۺآےنۺدای۔ۺرسرفویشۺاورۺاجشتعۺوۺوحےلصۺیکۺدبو تۺوخدۺاہشدتۺاؿۺ

وسرجۺوتۺڈوبۺایگۺنکیلۺوہۺآزادیۺاکۺاکیۺااسیۺوسرجۺنبۺ ےئۺےسجۺیھبکۺزواؽۺہنۺوہےکسۺاگ۔

؎ وقبؽۺضیفۺ

جھۺےسۺوکیئۺلتقمۺںیمۺایگۺوہۺاشؿۺالستمۺریتہۺےہدسجۺ

ابتۺںیہن وکیئۺ وتۺ ےہاسۺاجؿۺیکۺ اجینۺ آینۺ وتۺ اجؿۺ ہیۺ

(:۳)اابتقسۺ

،ۺابزوےئۺربادرۺاورۺراتحۺزعزیاںۺےھت۔ۺسکۺالبۺےکۺوبےنلۺاورۺےنھکلۺواےلۺےھت۔ۺوبےتلۺوتۺولعمؾۺوہاتۺاوباوہلؽۺیکۺآوازۺوہۺآوغشۺامدرۺ’’

ۺرصمۺےسۺرکٹاریہۺےہ۔ۺےتھکلۺوتۺولعمؾۺوہاتۺرکپۺےکۺاکراخےنۺنیمۺوتںیپۺلچۺریہۺںیہۺایۺرھپۺاشاہجہںۺےکۺذنہۺںیمۺاتجۺاکۺہشقنۺارہاؾ

‘‘رمبتۺوہراہۺےہ۔



قبسۺاکۺونعاؿ:ۺاورۺفنصم( افل)


گن


:رشتحی(ب)

ۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺایلعۺوخویبںۺوکۺڑبےۺولخصۺاورۺتبحمۺردیشۺادمحۺدصیقیۺےنۺاےنپۺاسۺاترثایتۺاخےکۺںیمۺربۺریغصۺےکۺمیظعۺملسمۺرامنہۺومالان

ذجہبۺۺےکۺاسھتۺدنچۺرفنمدۺاحیملتتۺیکۺدمدےسۺشیپۺایکۺےہ۔ردیشۺادمحۺدصیقیۺےتھکلۺںیہۺہکۺوہۺاینپۺوقؾۺےکےیلۺامںۺیکۺتبحمۺاوراھبیئۺیکۺتمہۺاسیج

رےتھکۺےھتۺہکبجۺزعزیوںۺےکۺےیلۺراتحۺوۺوخیشۺاکۺابثعۺیھبۺےھت۔

یکۺرقتریۺوۺرحتریۺدوونںۺۺالصںوتیںۺوکۺتعنصۺحیملتۺےسۺایبؿۺایکۺےہ۔فنصمۺےتہکۺںیہۺہکۺوہۺرتہبنیۺرقمرۺےھت،ۺرقتریۺۺفنصمۺےنۺومالان

ۺۺرکےتۺوتۺایسیۺنھگۺرگجۺےکۺاسھتۺےسیجۺرصمۺںیمۺانبۺوہاۺزہاروںۺاسؽۺرپاانۺہمسجمۺاوباوہلؽۺخیچۺراہۺوہاورۺاسۺیکۺآوازۺاسۺےسۺھچکۺافےلصۺرپاقمئۺارہاؾ

رکۺوگجنۺریہۺےہ۔ۺاوباوہلؽۺاکیۺدقمیۺہمسجمۺےہسجۺاکرہچہۺااسنینۺاورۺابیقۺدڑھۺریشۺاکۺےہ۔ہیۺومالانۺیکۺرقمراہنۺالصںوتیںۺےئلیکۺحیملتۺۺرصمۺےسۺرکٹا

ےہ۔

ایسۺرطحۺاؿۺرحتریۺیھبۺوقیمۺوجشۺوۺذجےبۺےسۺرھبوپرۺوہیتۺیھت۔ےتھکلۺےھتۺوتۺولعمؾۺوہاتۺاھتۺہکۺرکپۺںیمۺوتںیپۺانبیئۺاجریہۺںیہ۔رکپۺ

خ ت لب

مۺاکۺاکیۺہبصقۺےہۺوجۺاہحلسۺانبےنۺےکۺوحاےلۺےسۺتہبۺوہشمرۺاھتۺاورۺواہںۺاہحلسۺانبےنۺےکۺیئکۺاکراخےنۺےھت۔،

ن

آرخۺںیمۺفنصمۺےنۺاؿۺیکۺرحتریۺیکۺاکیۺاورۺوخیبۺیکۺرطػۺااشرہۺایکۺےہۺاورۺوہۺےہۺذجہبۺروامؿ۔فنصمۺےتہکۺںیہۺہکۺاؿۺیکۺرحتریۺںیمۺ

یلۺیھبۺواحضۺیتکلھجۺیھتۺاورۺضعبۺرحتریوںۺںیمۺااسیۺاتگلۺہکۺےسیجۺابداشہۺاشاہجہںۺاےنپۺوبحمبۺےئلیکۺتبحمۺاالقنیبۺوجشۺےکۺاسھتۺاسھتۺروامینۺانزکۺایخ

یکۺۺیکۺبسۺےسۺڑبیۺاشنینۺاتجۺلحمۺاکۺہشقنۺرمبتۺرکۺراہۺےہ۔ردیشۺادمحۺدصیقیۺےنۺوخوصبرتۺاحیملتتۺاورۺاثمولںۺےکۺذرےعیۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہ

تسۺادنازۺںیمۺرسااہۺےہ۔رقتریۺاورۺاکملقرویںۺوکۺزربد

(:۴)اابتقسۺ

ااسنؿۺےکۺدؽۺںیمۺہ بیۺہ بیۺایخالتۺآےتۺرےتہۺںیہ۔ۺایھنۺایخالتۺوکۺیھبکۺااہلؾۺرقارۺدایۺاجاتۺےہۺاورۺیھبکۺہیۺلمہمۺیھبۺوہےتۺںیہ۔ۺ’’

‘‘لمہمۺوہےنۺےکۺوتۺںیہنۺوہےت۔ نکیلۺایخؽۺےکۺہ بیۺرتۺوہےنۺےکۺینعمۺہشیمہ



گن


:رشتحی(ب)

دجاۺوہےئۺںیہۺبجۺںیمہۺردیشۺاصبحۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺوافتۺرپۺااہظرۺاوسفسۺرکےتۺوہےئۺےتھکلۺںیہۺہکۺومالانۺاسۺوتقۺمہۺےسۺ

اؿۺیکۺتخسۺرضورتۺےھت۔ۺویکہکنۺایھبۺآزاد۔ۺونطۺاکۺاکرواںۺاینپۺلزنؽۺکتۺںیہنۺاچنہپ۔ۺاسۺوتقۺفنصمۺےکۺذنہۺںیمۺھچکۺاسۺرطحۺےکۺایخالتۺ

ۺاھتۺہکۺاشدئۺاسۺاکۺاسۺدقرۺآرےہۺںیہۺہکۺارگۺومالانۺےکۺاجبےئۺومتۺیسکۺاورۺایسیسۺڈیلرۺوکۺامیتگنۺوتۺدنہواتسؿۺاکۺڑبےۺےسۺڑباۺایسیسۺڈیلرۺیھبۺدایۺاجاتکس

ۺےکۺذنہۺںیمۺاممتۺہنۺوہات،ۺسجۺدقرۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺیکۺومتۺرپۺوہا۔ۺردیشۺاصبحۺےتہکۺںیہۺہکۺااسنینۺرکفۺوکۺاپدنبۺںیہنۺایکۺاجاتکس۔ۺاسۺوتقۺفنصم

ؽۺاون اھۺاورۺریغۺوتمعقۺےہۺنکیلۺذنہۺںیمۺدیپاۺوجۺایخؽۺآراہۺےہۺوہۺریغارادیۺںیہنۺےہ۔ۺاؿۺوکۺااسحسۺےہۺہکۺاؿۺےکۺذنہۺںیمۺارھبےنۺواالۺاینۺایخ

رگنزیۺےکۺوہےنۺواالرہۺاینۺایخؽۺےبۺاکرۺاورۺریغۺامہۺوتۺںیہنۺوہات۔ۺدرالصۺردیشۺادمحدصیقیۺہیۺتقیقحۺوااگشػۺاافلظۺںیمۺایبؿۺرکانۺاچےتہۺںیہۺہکۺا

ۺاتریخیۺاسہحۺورۺوکیئۺںیہنۺےھت۔ۺویںۺاؿۺیکۺومتۺاکیۺمیظعاسےنمۺڈٹۺاجےنۺواےلۺوادحۺاورۺاثمیلۺرامنہۺرصػۺاورۺرصػۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺےھتۺا

۔ےہۺیکسجۺاثمؽۺوپرےۺربریغصۺںیمۺںیہکۺںیہنۺےلمۺیگ



:(۵اابتقسۺ)

کلمۺوۺتلمۺیکۺگنجۺایھبۺاجریۺےہۺنکیلۺرعن”گنجۺاخومشۺےہ۔ۺحتفۺوۺتسکشۺوتۺایسۺےئلۺانبےئۺ ےئۺںیہۺہکۺحتفۺوۺتسکشۺوہیتۺرےہ۔ۺۺہ

اہکںۺسجۺوکۺوخدۺزیدیۺیکۺالتشۺوہ!ۺآےیئۺاہجںۺلکۺافحتۺتیبۺادقملسۺےنۺۺوکۺبیصنۺوہیگ۔ۺااسیۺنیسحۺ نکیلۺگنجۺآزامۺاہکں۔ۺاہشدتۺسک

“رسۺاکھجدایۺاھتۺواہںۺآجۺدمحمۺیلعۺیکۺرعماجۺانبںیئ۔


ہ ا ےئۺ”یکۺاتکبۺقبسۺردیشۺادمحۺدصیقیۺۺ۔ۺہیےسۺایلۺایگۺےہۺ “ومالانۺدمحمۺیلع”ردیشۺادمحۺدصیقیۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺشیپۺرظنۺاابتقسۺج

گن


:رشتحی(ب)

دوۺینفۺوخویبںۺاکۺاامعتسؽۺایکۺایگۺ۔ۺںیہۺشیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺفنصمۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺےسۺاہنتیۺرفنمدۺادنازۺںیمۺااہظرۺدیقعتۺرکرےہ

ےہۺ۔

۔ۺحیملت،ۺرضحتۺنیسحۺریضۺاہللۺہنعۺیکۺرطػۺااشرہۺےہ۔۰

۔ۺہیبشت،ۺومالانۺدمحمۺیلعۺوجرہۺوکۺاامؾۺنیسحۺ ۺےسۺہیبشتۺدیۺیئگۺےہ۔۲

دورۺںیمۺیھبۺقحۺاورۺاب لۺےکۺدرایمؿۺشکمشکۺاجریۺےہۺاورۺدوونںۺاکیۺآجۺےکۺہکۺومالانۺدمحمۺیلعۺےکۺدہعۺیکۺرطحۺےتہکۺںیہۺفنصمۺ

انتۺےہۺہکۺالہۺقحۺاب لۺوکۺاکللرۺںیہنۺرےہ۔ۺاؿۺےکۺدورسےۺہبلغۺاحلصۺرکےنۺےئلۺےئلۺوکاشںۺںیہ۔ۺاسۺدورۺںیمۺاورۺاسۺوتقۺںیمۺرفؼۺرصػۺا

درایمؿۺتحلصمۺدنسپیۺاورۺرواداریۺاسۺوخػۺےسۺرپورشۺاپریہۺےہۺہکۺںیہکۺقحۺوکۺتسکشۺہنۺوہاجےئ۔ۺابۺاےسیۺارفادۺوموجدۺںیہنۺںیہۺوجۺاب لۺ

وکۺاکللرۺرکۺاےسۺاب لۺاثتبۺرکںیکس۔ۺ

ہیۺتقیقحۺاسےنمۺےہہکۺاکیۺرفقیۺوکۺوتۺتسکشۺاکۺاسانمۺرکانۺیہۺزپاتۺےہ۔ۺوہاتکسۺہکۺارگۺتسکشۺاکۺاانتۺیہۺوخػۺےہۺوتۺۺںیہۺفنصمۺرھپےتہک

اسیجۺمیظعۺۺےہۺہکۺوہۺاب لۺیہۺوہ۔ۺرضورتۺاسۺابتۺیکۺےہۺہکۺاانپۺرکدارۺاداۺایکۺاجےئۺاورۺاب لۺےکۺالخػۺااھٹیئۺاجےئ۔ۺارگۺااسیۺہنۺایکۺایگۺوتۺاہشدت

یلیثمتۺہنۺحتفۺوۺتسکشۺوکۺںیہنۺہکلبۺاےنپۺرکدارۺاورۺاینپۺذہمۺدارویںۺوکۺانبانۺاچےئہ۔ۺفنصمۺرھپۺااعنؾۺسکۺوکۺےلمۺاگۺاورۺوکؿۺاسۺاکۺالہۺرہٹےۺاگ۔ۺامیپ

ںاہںۺ۔ںیہےتیوکۺوخدۺالتشۺرکےکۺاسۺرپۺقحۺاثتبۺرکد نجۺوکۺقحۺاکۺرکیپۺاھجمسۺاجاتۺےہۺاورۺوجۺاب لرکرےہۺںیہۺاکذرکۺ رضحتۺنیسحۺ ادنازۺںیمۺ

اکۺریپواکرۺ فنصمۺاکیۺرمہبتۺرھپۺومالانۺوکۺرخاجۺنیسحتۺشیپۺرکےنۺےکۺےئلۺاؿۺوکۺرضحتۺنیسحۺ ہۺےہ۔آرخۺںیمۺنیسحۺ ۺاچسیئۺاورۺزیدیۺاب لۺاکۺااعتسر

رکرےہۺںیہ۔اقنیئۺےسۺاؿۺاکۺارتحاؾۺرکےنۺیکۺادتساعۺرقارۺدےۺرکۺ

رموحؾ افشءاکلمل

(:۰)اابتقسۺربمن

ۺےنۺےنتجۺارماضۺاکۺذرکۺایکۺےہۺوہۺاچیبرہۺاؿۺبسۺںیمۺالتبمۺرہۺاکچۺۺاسۺےکۺرہچےۺےسۺہیۺولعمؾۺہنۺوہۺہکۺوبۺیلعۺانیسوتۺبجۺکتۺراہبیبطۺابیق’’

‘‘۔الںیئۺؿامیاۺاتقۺرپۺےسیکابطتبۺاورذحےہۺ،ۺولگۺاسۺیکۺ


۔ےسۺایلۺایگۺےہۺ “افشءۺاکلمل”اراغۺنسحۺرسحتۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺشیپۺرظنۺاابتقسۺ

:حیرشت(ب)

وہاتےہۺہکۺوہۺدےلبۺےلتپ،ےکلہۺۺؽایخۺابرےۺںیمۺےک ںوبیاوراد اشرعوںۺہک ےتہکۺںیہ‛ رسحتۺاراغۺنسح‚ اسۺابعرتۺںیمۺ



رپدۺؽ۔ۺاسۺایخےسۺوہےتۺںیہۺےکلھپ،فیحن

وتدرتسۺاثتبۺۺےن ںوبیاافصلتۺاشرعوںا ورادۺضی(ےکۺتہبۺےسۺداھؿۺاپؿۺ،رم۔یپوی)شیوکات

ۺاھتۺہکۺوہۺلکشۺووصرتۺاورامسجینۺؽایخۺیہیولوگںکا ۺیھبۺےکۺابرےۺںیم‛افشءاکلمل‚ارعملوػۺۺیتشچۺبحدمحماصۺریقفۺرطحۺمیکحۺ۔ابلکلۺایسایرکد

ۺےنانیسۺداروہاگۺوجۺوہشمرملسمۺامرہبطۺوبیلعۺاؿۺامتؾۺارماضۺاکآہنیئۺاوربیبطۺمیکحۺہیےگۺ۔اور وہںۺضیاستخۺےکۺاحلظۺےسۺلقتسمۺرم

اجےئۺہکۺوہۺرسااپارماضۺےہۺوتاسۺےکۺاہھتۺےسۺلکشۺووصرتۺےسۺاظرہوہۺۺیکاوربیبطۺوہاتےہۺہکۺسجۺمیکحۺؽاکایخ ۔ولوگںںیہۺےیکۺتفایدر

ۺتہبۺیہۺدلجافشءیتلمۺوکیھب ںوضیرم ۺنکیلۺیھبۺبیےھتۺاورادۺیھبۺاھجمساجاتےہ۔ۺافشءاکلملۺمیکحۺاقلبۺمیکحۺدہایزۺےہ۔اوروہ ۺہی اؿۺںیمۺ،

ںںا وروبیوبیےسۺفنصمۺےنۺاد۔افشءاکلملۺےکۺوحاےلۺابذوؼۺااسنؿۺےھتۺکیےتگلۺےھت۔وہۺاۺاررجیوہۺدقآورےھتۺاوروصدیبۺہنۺیھتۺوصختیص

واضتحۺرکےتۺزماحۺۺآبۺووہااوراقثتفۺیکۺ(ۺاورۺاجنپبۺیکشی)ارترپدۺیپوی ۔وجدرتقیقحےہتحصۺدنماکومازہنۺایکۺتیزمکورتحصۺاوراہنۺےک

۔ںیہۺےیکۺؿےکۺولہۺایب

دبعاقحلۺۺیومول

(:۰)ربمنۺاابتقس

۔ۺومولیۺاصبحۺیکۺرطحۺاوھنںۺےنۺیھبۺرسۺدیسۺیکۺےھتۺٹیوجیرگۺڑگھۺےکۺادتبایئۺیلعۺاصبحۺیھبۺہیرطحۺۺاصبحۺیکۺیومول’’

ہللۺوکۺآںیھکنۺدیھکیۺںیھتۺاورۺاکومںۺںیمۺاؿۺاکۺاہھتۺاٹبایۺاھتۺ۔ۺرتہمجۺتہبۺدمعہۺرکےتۺےھت۔ۺاانتۺدمعہۺہکۺاکیۺطخۺںیمۺرسۺدیسۺےنۺیشنمۺذاکءۺا

ھا راڑلاکمتۺےسۺااھچرتہمجۺرکاتےہ۔’’اھکلۺہکۺ

م

ت

‘‘


ۺاشدہۺادمحۺدولہیۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “ومولیۺدبعۺاقحل” اشدہۺادمحۺدولہیۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺۺرظنۺاابتقسشیپ زبؾۺمہۺ”یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺ

ےسۺاموخذۺےہ۔ “وخشۺاسفنں

:حیرشت(ب)

فنصمۺےنۺۺسۺںیماابتقۺحیرشتریزۺ۔نکیلںیہۺیسجۺےکۺےنھکلۺواےلۺاشدہادمحدولہۺےہایگدبعاقحلۺےکۺاخےکۺےسۺایلۺیاابتقسۺومولۺہی

ۺتیانعۺیرطحۺومولۺدبعاقحلۺیکۺی۔ومولےہںکا ذرکایکوخویبۺیکۺیاہللۺدولہۺتیانعۺیذاکءاہللۺےکۺاصزبحادےۺومولۺیومولۺامہۺرقیفۺےکرسدیس

ےۺیھبۺدبعاقحلۺیکۺی۔ومولیھتۺاحلصۺیکۺمیلعتۺےسۺایلعۺوریٹسۺینویڑگھۺۺیلعۺےنۺیھبۺیاہللۺدولہ

تۺضیفۺےسرسدیسۺرطحۺاوھنں

احلصۺۺااستکب

ہکۺوہۺۺیھتۺیھبۺہی وخیبۺکیاۺاہللۺیکۺتیانعۺی۔ومولیھتۺیکۺوخبۺدمدیھبۺاؿۺیکۺںیم اکومںۺےک۔ہکلبۺرسدیساھتایتبحصۺےسۺافدئہۺااھٹۺیک۔رسدیسایک

ھا رااٹیبۺںیمۺفیرعتۺیکۺذاکءاہللۺوکاؿۺےکۺےٹیبۺیومولۺےنرسدیسۺطخۺںیمۺکی۔اےنپۺاےھتۺرکےترتہمجۺتہبۺااھچایک

م

ت

ۺاہللۺتیانعۺیومولۺینعیاھکلہکۺ

ۺےسۺۺااھچرتہمجۺرکاتےہ۔ینفۺمتۺےسۺیھب دخامتۺۺاردوےکۺےیلۺدبعاقحلۺیکۺیےنۺومولۺیاشدہادمحدولہۺاخہکۺےہۺسجۺںیمۺکیقبسۺاۺہیاحلظ

وویھبوخویبرگیدۺ۔ابابےئۺاردویکےہایکۺوکاجاجبشیپسدبعاقحلۺےکۺالعوہۺۺیفنصمۺےنۺومولۺاسۺاابتقسۺںیمۺ۔نکیلےہایگایکۺؿایبۺاسۺاخےکۺںیمۺں

۔ۺۺۺۺۺۺۺۺۺےہایگایکۺؿوکایبۺالصتیحۺرتہمجۺرکےنۺیکۺنیاوررتہبۺاقتیلبۺیملعۺذاکءاہللۺیکۺیۺانبۺومولاہللۺتیانعۺیومول

(:۲ۺ)ربمنۺاابتقس

ۺرکٹ ےنیۺیجۺاگدنیھۺ’’ ۺ دعۺےس ۺالہکےنۺےک ۺاردو ۺابابےئ ۺ ےئاور ۺنب ۺامظع ۺاقدئ ۺےک ۺاردو ۺاصبح ومولی

‘‘رکےتۺےھت۔ۺیےسۺوپرۺنشنپۺاصبحۺاینپۺیومولانچہچنۺاسرےۺارخااجتۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ےگل


زبؾۺمہۺ”یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺۺاشدہۺادمحۺدولہیۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “ومولیۺدبعۺاقحل” اشدہۺادمحۺدولہیۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺشیپۺرظنۺاابتقس



ےسۺاموخذۺےہ۔ “وخشۺاسفنں

:حیرشت(ب)

دبعاقحلۺۺیومولۺاکردۺرکےنۺےکۺےیلۺاردوۺدنمشۺاپیسیلۺیکۺبجۺاگدنیھۺذرکرکرےہۺںیہاسۺوتقۺاکۺیاشدہۺادمحۺدولہۺاابتقسۺںیمۺرظنریز

ۺرپۺآ ےئۺوجاملسمونںۺاورۺملسمۺگیلۺاردوےکۺوحاےلۺےسۺایسۺوہای۔ۺوگلقتنمۺایکۺےنۺانمجنۺاکدرتفۺاورگنۺآابدےسۺدیلہ ےکۺوحاےلۺےسۺۺاقمؾ

۔ۺفنصمۺےکۺوقبؽۺاردوۺےکۺاھتایدۺوقلحںۺےنۺابابےئۺاردوۺاکبقلۺیھبۺوادیبۺیملعانمجنۺےکۺۺوہۺدؿۺےھتۺبجۺاںیھنۺیہیانجحۺاکاھت۔ۺیلعاقدئامظعۺدمحم

رصػۺوہاتۺۺہیوجرسامۺرکےتۺاورۺاؿۺںیمۺوجھچکۺوکںیششۺدؿۺراتۺرصموػۺےھتۺوہۺاردوےکۺرفوغۺےکۺےیلۺدبعاقحلۺیہۺیومولۺاہنت گنجۺںیمۺےیل

ۺڑگھۺںیمۺیلعۺںویاجاجرکۺدنچہۺااھٹکرکےتۺےھتۺاورۺۺوتۺکلمۺرھبںیمۺرسدیسۺینعیرکرےہۺےھتۺۺیوریپۺےھت۔ۺاحالںۺہکۺوہۺنجۺیکۺےتگنامۺےسۺںیہنۺےھتۺیسک

ےسۺدنچہۺۺےہۺ۔ۺانچںۺہچۺوہۺیسکۺےسۺدنچہۺامےتگنۺوہےئۺرشؾۺآیتۺیسکۺدبعاقحلۺاہکرکےتۺےھتۺہکۺاںیھنۺینکممۺوہارگمۺومولۺؾادارےۺاکایقۺیملعۺمیظع

ۺشیپۺیھبۺرقابینۺوہۺاجؿۺےکۺاسھتۺلسلسمۺامیلۺےکۺےیلۺاردوایےھتۺوگۺرکےتےۺرکایلرمقۺےسۺوپرۺنشنپۺیکۺارخااجتۺاینپۺیامتؾۺرضورۺاجبےئ ام ےنگۺیک

ےنۺۺیابدۺای۔دبعۺااملدجۺدرۺیکۺیےنۺاردوۺےسۺاشدۺ۔ۺوخدۺاؿۺاکۺانہکۺےہۺہکۺںیمۺدختمۺیکۺدبعۺاقحلۺےنۺرہۺرطحۺےسۺاردوۺیکۺیرکےتۺرےتہۺےھت۔ومول

۔وقبؽۺاعرػۺوصنمر‛وہےتۺیےسۺڑبےۺاجپرۺوتۺدبعۺاقحلۺاسۺےکۺبسۺوہیتۺیویدۺکیارگۺاردوۺا‚اہکۺےہۺہکۺ

ابابےئۺاردوۺےنہکۺےگلۺاؿۺوکولگۺبس روزوبشۺۺۺۺۺۺاکؾےکۺواےطسۺوجایکۺاردو

زجؾۺزعؾ


دجدیۺاردوۺادبۺےکۺابینۺرسدیسۺادمحۺاخؿۺاکۺامشرۺاردوۺےکۺانومرۺرثناگنرۺںیمۺوہاتۺےہ۔ۺآپۺےنۺاردوۺملعۺوۺادبۺےکۺدارئےۺوکۺوتعسۺ

دقرۺدخامتۺںیہۺاورۺاردوۺیکۺالانتمیہۺرتیقۺآپۺیہۺیکۺۺںاسۺزابؿۺوکۺداینۺیکۺفصۺاوؽۺزابونںۺںیمۺاچنہپۺدای۔ۺاردوۺزابؿۺےکۺےئلۺآپۺیکۺرگاۺدےتیۺوہےئ

:رموہؿۺتنمۺےہ۔ۺوقبؽۺابابےئۺاردو

ۺاقحل(")ومولیۺدبعہیۺرسدیسۺیہۺاکۺاکرانہمۺےہۺہکۺاکیۺدصیۺےکۺلیلقۺرعےصۺںیمۺاردوۺادبۺںیہکۺاکۺںیہکۺچنہپۺایگ۔ۺ"


۔ۺوہۺںیہۺاکۺاکیۺاالصیحۺومضمؿۺےہۺسجۺںیمۺوہۺزعؾۺوۺارادےۺاکۺدرسۺدےتیۺوہےئۺاینپۺوقؾۺیکۺرکفیۺرامنہیئۺرکےتۺفنصم“زعؾۺزجؾ”

ۺااسنؿۺوکۺدنیۺوۺداینۺ،ۺیہیۺاکیۺےشۺےہۺوج‘‘ںیمۺایکۺوہںۺاگۺاورۺایکۺرکوںۺاگ’’ااسنؿۺوکۺاسۺابتۺاکۺہیفصتۺرکےنۺںیمۺدریۺںیہنۺرکینۺاچےئہۺہکۺےتہکۺںیہۺہکۺ

افینۺوکۺابدصقمۺانباتۺےہ۔ ۔ۺزعؾۺوۺارادہۺیہۺوہۺذجہبۺےہۺوجۺاسۺایحتدوونںۺںیمۺاکایمبۺرکیتکسۺےہ

(:۰)اابتقسۺربمن

ےہۺہکۺوہۺۺاکرفض ںوتاسۺےکۺرمویباورۺاسۺارمۺمیظعۺاکۺوخدۺہلصیفۺرکےنۺےکۺالقئۺںیہنۺوہاتۺۺوہاتےہۺۺاح تۺںیمۺبجۺااسنؿۺنپچبۺیک‚

‛۔ںیرکۺہلصیفۺوخداسۺےکۺےیل


ۺزجؾ” رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺشیپۺرظنۺاابتقسےسۺ “اقمالتۺرسدیس”یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺۺرسۺدیسۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “زعؾ

اموخذۺےہ۔

:حیرشت(ب)

ںیمۺاگاورلبقتسم وہںایکۺںیمۺینعیۺاسۺامہۺدصقم)وہاتےہۺوتۺرمعںیمۺہکۺبجۺااسنؿۺنپچبۺیکۺےتہکۺںیہۺادمحاخؿرسدیسۺاسۺاابتقسۺںیم



ہکۺاسۺۺںیرکۺابپۺدادااکرفضۺاتنبےہۺہکۺوہۺوخداسۺامہۺدصقماکہلصیفۺای وہاتوتۺاسۺوتقۺاسۺےکۺرسرپوتسں،ڑبوںۺےسۺوافقۺںیہن (اگۺرکوںایک

ابتۺۺیےلکنۺاگ۔دورسۺااھچںیہنۺہجیتنےگۺوتاسۺاکۺرکےتۺرںیہۺلمعریغبۺ۔ارگدصقمےطۺےیکاننبےہاوراسۺوکایکۺرکانےہایکۺےچبۺوکلبقتسمۺںیم

ہکۺاسۺۺوکاچےیہ وخدرکاناچاتہےہۺوتاسۺےکۺرسرپوتسںۺہکۺارگہچبۺوخداسۺاقلبۺاورالقئۺوہاجاتےہۺہکۺاےنپۺلبقتسمۺاکامہۺہلصیفۺےتہکۺںیہۺہیرسدیس

۔ۺانباناچےیہۺااناکہلئسمۺںیہنۺ۔اوراینپاچےیہانذفرکانۺںیہنۺاسۺرپۺزربدیتسۺوخدرکے۔ابپۺداداوکاانپہلصیفۺوہۺہچبۺاانپہلصیفۺہک ںیرانبدےچبۺوکاباایتخ

ےکۺالقئۺۺارگہچبۺاسۺےلصیفۺنکیلۺرکانےہایکۺہکۺاسۺےچبۺوکلبقتسمۺںیمۺںیرکۺاکرفضۺےہۺہکۺوہۺوخدہلصیف ےچبۺےکۺرسرپتس،ابپۺدادا،اورڑبوں

ے۔اچےہۺوتۺوسنمخۺرکدۺوہایوکاحبؽۺر ےھۺۺےلصیفۺےک ںہکۺوہۺاےنپۺرمویبۺروہاناچےیہوہاجےئۺوتۺاسۺوکاایتخ

(:۲)اابتقسۺ

ۺاسۺارمۺاکۺہلصیفۺرکےتۺںیہۺاورۺ’’اسۺامتؾۺوسالیزئڈۺوکلمںۺںیمۺاکیۺاعؾۺرواجۺےہۺہکۺبجۺہچبۺمیلعتۺاپےنۺیکۺرمعۺوکۺاتچنہپۺےہۺوتۺاسۺےکۺرمن

وکۺاسۺۺےلصیفۺےکۺاطمقبۺاسۺیکۺمیلعتۺوۺرتتیبۺاکۺدنبوتسبۺرکےتۺںیہ۔ۺرگمۺاوسفسۺہکۺرامرےۺکلمۺاورۺابصیصختلۺرامریۺوقؾۺےکۺزبروگں

‘‘ابتۺہکۺوہۺاینپۺاوالدۺےکےیلۺاسۺارمۺمیظعۺااشلؿۺےلصیفۺیکۺدتریبۺرکںیۺھچکۺیھبۺایخؽۺںیہنۺےہ۔



اموخذۺےہ۔

:رشتحی(ب)

ںیمۺایکۺوہںۺاگۺاورۺایکۺ’’رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺےناےنپۺاسۺومضمؿۺںیمۺاکیۺامہۺےلصیفۺاکۺڑبےۺدشوۺدمۺےسۺذرکۺایکۺےہۺینعیۺاسۺابتۺاکۺہلصیفۺہکۺ

ینہۺوۺرکفیۺرتتیبۺ۔ۺاسۺاابتقسۺںیمۺرسۺدیسۺاینپۺوقؾۺےکۺزبروگںۺوکۺاؿۺیکۺالرپوایہۺاکۺااسحسۺدالۺرےہۺںیہ۔ۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺیئنۺلسنۺیکۺذ‘‘رکوںۺاگ

ۺاؿۺےکۺرسرپوتسںۺیکۺذہمۺداریۺےہ۔داینۺےکۺامتؾۺذہمبۺاممکلۺاکۺدوتسرۺےہۺہکۺےچبۺوکۺادتباءۺںیمۺرسرپوتسںۺےکۺےلصیفۺےکۺےجیتنۺںیمۺاوکسؽۺاجیھب

ۺےسۺاےنپۺیمیلعتۺرفسۺاکۺنیعتۺاجاتۺےہۺاورۺاسۺیکۺمیلعتۺےکۺوبعشںۺاکۺنیعتۺایکۺاجاتۺےہاورۺبجۺوہۺوخدۺدھجمسارۺوہۺرکۺاسۺاقلبۺوہاجاتۺےہۺوتۺاینپۺرمیض

رکاتۺےہ۔نکیلۺرسۺدیسۺےتہکۺںیہۺہکۺرامرےۺکلمۺںیمۺرپاینۺلسنۺاسۺوسچۺےسۺاعریۺےہۺسجۺیکۺوہجۺےسۺےچبۺمیلعتۺےسۺدورۺوہےتۺاجرےہۺںیہ۔

رۺاسۺیکۺدخادادۺالصںوتیںۺرسۺدیسۺےتہکۺںیہۺہکۺیسکۺیھبۺااسنؿۺیکۺزدنیگۺاکۺہلصیفۺاورۺاسۺیکۺمیلعتۺاکۺااظتنؾۺاسۺےکۺذینہۺوۺامسجینۺراحجانتۺاو

ےکۺاطمقبۺوہانۺاچےئہ۔رسۺدیسۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمہۺاینپۺآےنۺوایلۺولسنںۺیکۺرتہبیۺےئلیکۺاینپۺامتؾۺالصںوتیںۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺرکےنۺاچںیئہ۔

(:۳)اابتقسۺربمن

سجۺرطحۺرہتفۺرہتفۺہیۺارمۺمیظعۺااشلؿۺۺاسۺارمۺےکۺےیفصتۺیکۺاحتجۺہنۺوہۺ۔ۺرصػۺاانتۺرفؼۺےہۺہکہکۺۺزگرات ںیہناسیزامہنۺااسنؿۺرپۺاۺوکیئ’’

ۺںیمۺوہاتۺاجاتۺےہۺایسۺےکۺوماقفۺاسۺاکۺہیفصتۺیھبۺمیظعۺااشلؿۺوہاجاتۺےہ۔ۺاکیۺالہۺۺہشیپۺاکۺڑلاکۺادتبایئۺرمعۺےسۺاسۺاکۺہلصیفۺرکاتیلۺےہۺہک

‛۔رکاتےہۺاابپرکوںۺاگوجریمۺاورویہویہۺوہںۺاگۺوجۺریماۺابپۺےہۺ


ۺزجؾ” رسۺدیسۺادمحۺاخؿۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺۺرظنۺاابتقسشیپےسۺ “اقمالتۺرسدیس”یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺۺرسۺدیسۺےسۺایلۺایگۺےہۺ “زعؾ

اموخذۺےہ۔

:حیرشت(ب)

ۺوہںایکۺرضورتۺہنۺوہہکۺںیمۺیکۺآاتہکۺااسنؿۺوکاسۺامہۺےلصیفۺںیہناسیوتقۺاۺوکیئۺںیمۺزدنیگۺااسنینۺہک ںیہۺےتہکرسدیسۺاسۺاابتقسۺںیمۺ

ۺتیاوراافدۺاتیمہۺاسۺامہۺےلصیفۺینعیااضہفۺوہاتےہ۔ۺۺےکۺاسھتۺاسھتۺدشتۺاوررضورتۺںیمۺںووتقی م ۺ۔ہکلبۺاسۺامہۺےلصیفاگ رکوںاگاورایک



ۺاجاتےہۺہکۺوجاکؾۺابپۺدادارکےتۺآےئۺںیہۺاھکید ےہۺہکۺرامرےۺکلمۺدنہواتسؿۺےکۺاملسمونںۺںیمۺہیےنہکۺاکدصقمۺےکےہ۔رسدیسۺاجیت یلچۺڑبیتھ

ۺرغض۔وہ،ااتسد،ڈارٹک،ارئنیجنۺیہۺولیکۺیھبااٹیبےہۺوتوہۺاچےہۺاگہکۺریمۺرطحۺابپۺارگولیکۺایس ۔رکرےہۺوہےتۺںیہۺاؿۺےکۺےچبۺیھبۺاکؾۺویہ

وکمہۺ ہکۺتہبۺےسۺاطبلۺوملعںۺںیہۺےتہکرکےتۺوہےئۺرسدیسۺؿےنب۔اسۺاکاصقنؿۺایبۺہچبایرامرااٹیبۺویہۺہکۺوجمہۺںیہۺاچےتہۺںیہۺیہیورۺبسۺہشیپ

ےنۺاسۺ وہاتےہۺہکۺاوھنںۺیہی اسۺاکب بۺدرتقیقحۺںیہۺےتیےسۺربھگارکوھچڑدۺاوررھپاس رشوعۺرکےتۺںیہۺمیلعتۺمسقۺیکۺہۺیسکہکۺوۺںیہۺےتھکید

ۺزجؾۺدیپۺب بۺےسۺاؿۺںیمۺاورایسایکۺںیہنۺہلصیفۺوخبیبۺےگ ںیرکاورایکۺےگ وہںابتۺاکہکۺوہۺایکوہاوجامتؾۺالکشمتۺاکآاسؿۺرکےنۺۺاںیہنزعؾ

ۺآےنۺواالےہ۔وماعقۺرپاغبلۺکیواالاوررہا

(:۴)اابتقس

اسۺزامےنۺےکۺ دعۺااسنؿۺرپۺاکیۺااسیۺزامہنۺآاتۺےہۺسجۺںیمۺاسۺارمۺاکۺہیفصتۺزایدہۺرتۺمیظعۺااشلؿۺوہاجاتۺےہ۔ۺبجۺوہۺاینپۺرضوریۺمیلعتۺ’’

ہکۺںیمۺایکۺوہںۺۺوۺرتتیبۺےسۺافرغۺوہاتۺےہۺاورۺاکیۺمسقۺیکۺزیمتۺاورۺھجمسۺاحلصۺرکاتۺےہ۔ۺبتۺاسۺوکۺوخدۺاےنپۺآپۺےسۺوپانھچۺوہاتۺےہ

‘‘اگاۺورۺایکۺرکوںۺاگ۔ۺاسۺوتقۺاسۺارمۺاکۺہیفصتۺالبہبشۺاہنتیۺانزکۺاورۺمیظعۺااشلؿۺوہۺاجاتۺےہ۔



وخذۺےہ۔ام

:رشتحی(ب)

شیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺرسدیسۺادمحۺاخؿۺااسنینۺزدنیگۺےکۺاسۺدورۺیکۺابتۺرکرےہۺںیہۺبجۺوہۺاینبدیۺمیلعتۺاورۺرضوریۺرتتیبۺاحلصۺ

ےئلۺاےسیۺرفدۺۺرکےکۺیلمعۺزدنیگۺںیمۺدقؾۺرےنھکۺواالۺوہاتۺےہ۔ۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺاسۺدورۺںیمۺوچہکنۺذنہۺاینبدیۺحطسۺرپۺیگتخپۺاحلصۺرکاکچۺوہاتۺےہۺاس

اسۺۺےکۺےئلۺرضوریۺوہاجاتۺےہۺہکۺوہۺاےنپۺآےنۺوایلۺزدنیگۺاورۺلبقتسمۺاکۺہلصیفۺرکےل۔ۺاسۺوتقۺاکیۺااسنؿۺےکۺراجحؿۺاکۺیھبۺہتپۺلچۺاجاتۺےہۺہک

ۺومعقۺرپۺاسۺصخشۺوکۺوخدۺاےنپۺاورۺزایدہۺتنحمۺےسۺااھٹۺاتکسۺےہ۔ۺاےسیؤۺوکۺسکۺزیچۺںیمۺزایدہۺدیپسچلۺےہۺاورۺوہۺوکؿۺاسۺاکؾۺایۺوکؿۺیسۺذہمۺداریۺزایدہۺاگل

ۺںیمۺراجحانتۺرپۺرظنۺرےتھکۺوہےئۺاورۺوخدۺاےنپۺدؽۺوۺذنہۺےسۺوپےتھچۺوہےئۺاسۺابتۺاکۺہلصیفۺرکانۺاچےئہۺہکۺآدنئہۺآےنۺواےلۺوتقۺںیمۺوہۺسکۺہبعش

واالۺوتقۺاےسیۺاسملئۺاورۺایسیۺذہمۺاکؾۺرکانۺدنسپۺرکےۺاگ۔ۺہیۺہلصیفۺرکےتۺوتقۺاےسۺاسۺابتۺاکۺایھچۺرطحۺاانیمطؿۺرکانیلۺاچےئہۺہکۺںیہکۺآےنۺ

دہعۺزدنیگۺدارایںۺوتۺںیہنۺالےئۺاگۺوجۺاسۺےکۺطلغۺےلصیفۺیکۺوہجۺےسۺووجدۺںیمۺآںیئۺوہں۔ۺسپۺامتؾۺاقحقئۺاورۺوااعقتۺیکۺزناوتکںۺوکۺہ ےتھجۺوہےئۺاسۺ

۔ںیمۺہلصیفۺرکانیلۺاچےئہۺاورۺرھپۺزعؾۺوۺارادےۺےکۺاسھتۺاینپۺزدنیگۺاکۺآاغزۺرکدانیۺاچےئہ

ؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتماالس


بیۺےلۺرکۺاےھٹۺےھت،ۺاحیلۺاسۺےکۺرسرگؾۺرنکۺےھت۔ۺاوہنںۺےنۺیھبۺرسدیسۺیکۺرطحۺامتؾۺرسدیسۺوجۺیمیلعت،ۺذہتیبیۺاورۺرکفیۺذہت

الصحۺیکۺوکششۺیکۺوںیہۺاانصػۺںیمۺاسدہۺاورۺآاسؿۺادنازۺایبؿۺاایتخرۺایک۔ۺاعمرشیتۺاالصحۺےکۺوحاےلۺےسۺاہجںۺاورۺتہبۺیسۺاکیبرۺروسامتۺیکۺا

دگارگیۺوکۺیھبۺاکیۺاعمرشیتۺربایئۺےکۺوطرۺرپۺشیپۺایک۔


ومالانۺاحیلۺےنۺاےنپۺرپرکفۺاقمےلۺںیمۺامیلعتتۺوبنیۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےکۺوحاےلۺےسۺدگارگیۺےکۺاامتجیعۺاورۺارفنادیۺارثاتۺرپۺ

:ۺو ملۺےنۺرفامایروینشۺڈایلۺےہۺاورۺاتبایۺےہۺہکۺیبنۺرہمابؿۺ یلۺاہللۺہیلع



"ارگۺمتۺہیۺاجؿۺولۺہکۺوساؽۺرکےنۺےکۺایکۺاتنجئۺںیہۺوتوکیئۺصخشۺوساؽۺرکےنۺےکۺےئلۺدورسےۺصخشۺیکۺرطػۺرخۺہنۺرکے۔"

یکۺ رساکرۺدوۺاعملۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺاسۺاجعمۺدحثیۺںیمۺوجۺرہگایئ،ۺونعمتیۺاورۺہمہۺ رییۺےہۺوہۺیسکۺڑبےۺےسۺڑبےۺامرہۺاعمایشتۺ

ںیہنۺوہیتکس۔ۺآپۺےنۺہشیمہۺوساؽۺرکےنۺاورۺدورسوںۺےکۺآےگۺاہھتۺالیھپےنۺیکۺوحہلصۺینکشۺرفامیئ۔ میلعتۺںیم

وساؽۺرکےنۺاکۺبسۺےسۺڑباۺاصقنؿۺہیۺےہۺہکۺاسۺےسۺااسنؿۺیکۺوخدداریۺمتخۺوہاجیتۺےہ۔ۺوجۺااسنؿۺیکۺتیصخشۺاکۺالصۺوجرہۺےہ۔ۺااسیۺ

اورۺےبۺیتمہۺاکۺاکشرۺوہاجاتۺےہۺاورۺاسۺےسۺزمدیۺڑکنیسوںۺرباایئںۺمنجۺیتیلۺںیہ۔ۺرکےنۺےسۺااسنؿۺیکۺوقتۺلمعۺمتخۺوہاجیتۺےہۺ۔ۺوہۺےبۺریغیت

(:۰)اابتقسۺ

سجۺدقرۺوقؾۺںیمۺکیھبۺام ےنگۺواولںۺیکۺرثکتۺزایدہۺوہۺاجیتۺےہۺایسۺدقرۺوقؾۺیکۺدو تۺںیم،ۺتنحمۺوۺافجیشکۺںیم،ۺریغتۺوۺتیمحۺںیم،ۺ"

ںۺوکۺاکیلہۺاورۺےبۺریغیتۺیکۺرتبیغۺوہیتۺےہۺاورۺدو تۺدنموںۺاکۺتہبۺاسۺروہیپۺایسیۺۺںیمۺاھگاٹۺوہاتۺاجاتۺےہ۔ۺوسلفیمتمہۺوۺاوولاۺازعل

"امجتعۺیکۺدعتادۺڑباھےنۺاورۺوقتتیۺدےنیۺںیمۺرصػۺوہاتۺےہۺنجۺاکۺووجدۺوساسیٹئۺےکۺقحۺںیمۺمسۺاقلتۺاکۺمکحۺراتھکۺےہ۔

:)افل(فنصمۺاورۺقبسۺاکۺونعاؿ

ااطلػۺنیسحۺاحیلۺۺ ۔ۺہیۺقبسۺےسۺایلۺایگۺےہۺ“االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم” رکدہۺقبسۺااطلػۺنیسحۺاحیلرۺےکۺرحتریۺۺشیپۺرظنۺاابتقس

ےسۺاموخذۺےہ۔ “ایلکتۺاحیل)رثن(”یکۺاتکبۺ

:رشتحی(ب)

اسۺاابتقسۺںیمۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺاؿۺرخاویبںۺاکۺذرکۺرکرےہۺںیہۺوجۺکیھبۺام ےنگۺواولںۺیکۺرثکتۺیکۺوہجۺےسۺاعمرشےۺوکۺالقحۺ

وہیتۺںیہۺ۔

ۺروسؽۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےکۺوحاےلۺےسۺںیمہۺاتبایۺہکۺکیھبۺامانگنۺاینتۺربیۺااطلػۺومالانۺ نیسحۺاحیلۺےنۺاالسیمۺامیلعتتۺوۺااحدثیۺ

ۺاعدتۺےہۺہکۺایکسۺروکۺاھتؾۺےکۺےئلۺاالسؾۺںیمۺاسۺیکۺیتخسۺےسۺاممتعنۺیکۺیئگۺےہ۔ۺوضحرارکؾۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےنۺکیھبۺام ےنگۺیکۺادقسر

:امیئۺےہۺہکۺاشدیۺیہۺیسکۺےنۺیکۺوہ۔ۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺےنۺہشیمہۺاحصہبۺرکاؾۺوکۺوساؽۺرکےنۺےسۺرواکۺاورۺرفامایذمتمۺرف

)ادحلثی( "ولوگںۺیسکۺےسۺھچکۺہنۺاموگن۔"

وساؽۺ۔رۺرکیلۺےہوساؽۺہنۺرکےنۺیکۺاتدیکۺاکۺدصقمۺہیۺاھتۺہکۺولگۺکیھبۺام ےنگۺوکۺہشیپۺہنۺانبںیلۺےسیجۺآلکجۺاسۺےنۺاکیۺوابۺیکۺلکشۺاایتخ

ۺرکےنۺاکۺبسۺےسۺڑباۺاصقنؿۺہیۺےہۺہکۺاسۺےسۺااسنؿۺیکۺوخدداریۺمتخۺوہاجیتۺےہ۔ۺوجۺااسنؿۺیکۺتیصخشۺاکۺالصۺوجرہۺےہ۔ۺااسیۺرکےنۺےسۺااسنؿۺیک

ضۺکیھبۺام ےنگۺواولںۺیکۺرغوقتۺلمعۺمتخۺوہاجیتۺےہۺ۔ۺوہۺےبۺریغیتۺاورۺےبۺیتمہۺاکۺاکشرۺوہاجاتۺےہۺاورۺاسۺےسۺزمدیۺڑکنیسوںۺرباایئںۺمنجۺیتیلۺںیہ۔

وہجۺےسۺاعمرشےۺوکۺدرجۺذلیۺرباویئںۺاکۺاسانمۺرکانۺزپاتۺےہ:

(ۺدو تۺںیمۺیمک۔۰

(ۺتنحمۺوۺافجیشکۺںیمۺیمک۔۲

تمہۺوۺاوولۺازعلیمۺںیمۺیمک۔ۺ (۳

ریغتۺوۺتیمحۺںیمۺیمک۔ ( ۴

اکیلہۺاورۺےبۺریغیتۺیکۺرتبیغ۔ ( ۵

تۺدنموںۺاکۺتہبۺاسۺامؽۺاےسیۺریغۺقحتسمۺاسولئںۺیکۺدعتادۺںیمۺااضےفۺاکۺب بۺاتنبۺاؿۺرباویئںۺےکۺالعوہۺاکیۺربایئۺہیۺیھبۺےہۺہکۺدو

رہۺےہۺاورۺقحتسمۺولگۺابووجدۺااقحتسؼۺےکۺرحموؾۺرہۺاجےتۺںیہ۔ۺاحیلۺےکۺایخؽۺںیمۺریغقحتسمۺاورۺہشیپۺورۺاسولئںۺاکۺووجدۺاعمرشےۺےکۺقحۺںیمۺز

اقلتۺاکۺمکحۺراتھکۺےہ۔



(:۲)اابتقسۺ

لئۺوکۺوساؽۺرکےنۺےسۺرواکۺاجےئۺاورۺوساؽۺرکےنۺیکۺربایئۺاورۺتنحمۺوۺتقشمۺرکےنۺیکۺوخیبۺاسۺےکۺذنہۺنیشنۺ"اہجںۺکتۺنکممۺوہۺاس

ۺیکۺاجےئ۔ۺرگمۺاسۺزامےنۺےکۺاسولئںۺیکۺےبۺریغیتۺاورۺڈاٹھیئۺاینتۺدحۺےسۺزگرۺیئگۺےہۺہکۺیسکۺیکۺامہفشئۺایۺاممتعنۺاکۺاؿۺرپۺوکیئۺارثۺںیہن

"۔وہاتکس

:اؿ)افل(فنصمۺاورۺقبسۺاکۺونع

ااطلػۺنیسحۺاحیلۺۺ ۔ۺہیۺقبسۺےسۺایلۺایگۺےہۺ“االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم” ااطلػۺنیسحۺاحیلرۺےکۺرحتریۺرکدہۺقبسۺۺشیپۺرظنۺاابتقس


:رشتحی(ب)

رےہۺںیہۺ۔ۺوہۺوعاؾۺےسۺاخمبطۺوہۺرکۺےتہکۺںیہۺاحیلۺراےنپۺومضمؿۺےکۺاسۺاابتقسۺںیمۺاےنپۺزپےنھۺواولںۺوکۺاؿۺیکۺذہمۺداریۺاکۺااسحسۺدالۺ

رکںیۺاورۺۺہکۺہیۺمہۺبسۺیکۺوقیمۺاورۺاالخیقۺذہمۺداریۺےہۺہکۺمہۺکیھبۺام ےنگۺواولںۺوکۺتنحمۺیکۺتمظعۺاھجمسںیئۺۺاورۺاؿۺںیمۺریغتۺےکۺذجےبۺوکۺااجرگ

تۺوساؽۺرکےنۺرپۺایکۺایکۺودیعںیۺرانیئۺںیہ۔ۺزمدیۺیکۺامیلعتتۺےکۺوحاےلۺےسۺاھجمسںیئۺہکۺاوہنںۺےنۺالبرضورملسو هيلع هللا ىلص اںیہنۺاہللۺاورۺاسۺےکۺروسؽۺ

ہیۺہکۺوساؽۺرکےنۺےسۺااسنؿۺےکۺادنرۺوموجدۺوخدداریۺاکۺذجہبۺرمۺاجاتۺےہۺاورۺوہۺےبۺریغیتۺاورۺاورۺےبۺیتمہۺاکۺاکشرۺوہاجاتۺےہ۔

اسۺدقرۺہشیپۺورۺوہۺےکچۺںیہۺۺاحیلۺےنۺاکیۺدیفمۺوشمرہۺدےنیۺےکۺاسھتۺاسھتۺاسۺابتۺاکۺارتعاػۺیھبۺایکۺےہۺہکۺآجۺلکۺےکۺام ےنگۺواےل

اکۺااسحسۺدالایۺۺہکۺالب ۺاںیہنۺاھجمسؤۺاؿۺیکۺھجمسۺںیمۺںیہنۺآیتۺۺاورۺوکیئۺتحیصنۺاؿۺرپۺارثۺادنازۺںیہنۺوہیتۺ۔رہبۺاحؽۺاحیلۺرےنۺںیمہۺرامرےۺوقیمۺوعشر

رتشمہکۺذہمۺداریۺےہ۔ۺےہۺہکۺمہۺاینپۺذہمۺداریۺرہۺوصرتۺںیمۺوپریۺرکںیۺاےئلسۺہکۺوقؾۺوکۺحیحصۺراےتسۺرپۺالانۺمہۺبسۺیک

(:۳)اابتقسۺ

"اسلئۺاےنپۺادنوےتخۺوکۺوجۺکیھبۺےکۺذرےعیۺاسۺےنۺدیپاۺایکۺےہ،ۺاپھچاتۺےہۺاورۺابووجدۺااطتستعۺےکۺاینپۺانداریۺاکۺااہظرۺرکاتۺےہۺاورۺ

"۔اسۺرطحۺرفکاؿۺ تمعۺ،ۺدروغۺوگیئۺاورۺاکمریۺےکۺتخسۺرتنیۺانگوہںۺوکۺاینپۺاکایمیبۺاکۺذرہعیۺرگدااتنۺےہ

:فل(فنصمۺاورۺقبسۺاکۺونعاؿ)ا



:رشتحی(ب)

ںیہۺوجۺکیھبۺام ےنگۺیکۺوہجۺےسۺکیھبۺام ےنگۺواےلۺوکۺالقحۺوہیتۺںیہۺاسۺاابتقسۺںیمۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺاؿۺرخاویبںۺاکۺذرکۺرکرےہۺ

ۺ۔ومالانۺاحیلۺاسۺاابتقسۺںیمۺہشیپۺکیھبۺوگنمںۺیکۺایسفنتۺوکۺااجرگۺرکرےہۺںیہۺہکۺوہۺسکۺرطحۺاسۺربےۺلمعۺےکۺذرےعیۺدورسےۺفلتخۺانگوہںۺاک

ۺکیھبۺامگنۺرکۺاسۺےنۺعمجۺیکۺےہۺ،ۺاپھچاتۺےہۺاورۺاصبحۺتیثیحۺوہےنۺےکۺاکشرۺوہےتۺںیہ۔ۺاحیلۺےتہکۺںیہۺہکۺوہۺبسۺےسۺےلہپۺاینپۺعمجۺدشہۺرمقۺ،ۺوج

اسۺرطحۺوہۺنیتۺریبکہۺانگوہںۺاکۺاراکتبۺرکاتۺےہ:ابووجدۺرغتبۺاکۺروانۺرواتۺےہ،ۺوتمعنںۺیکۺانرکشیۺرکاتۺےہۺ،ۺوھجٹۺوبباتۺےہۺ،ۺدوھہکۺداتیۺےہ۔

(ۺوتمعنںۺیکۺانرکشی۰

(ۺوھجٹ۲

(ۺرفبیۺاکری۳

ہکۺہیۺامتؾۺرباایئںۺرہۺہظحلۺاسۺےکۺاسھتۺیگلۺریتہۺںیہۺاورۺرھپۺوہۺااسیۺاعدیۺوہاجاتۺےہہکۺاسۺےکۺدؽۺےسۺہیۺااسحسۺیھبۺمتخۺاحیلۺاکۺانہکۺےہۺ

ۺاؿۺیکۺتیصخشۺںیمۺرچۺسبۺاجیتۺےہ۔درالصۺاحیلۺرشےۺاکۺانتکۺڑباۺرجمؾۺنبۺایگۺےہ۔وہاجاتۺےہۺہکۺوہۺاعم داینۺیکۺالچلۺ،ۺوہس،ۺاکمری،ۺدروغۺوگیئۺ



واولںۺوکۺاےسیۺاکمرۺولوگںۺیکۺایسفنتۺےسۺآاگہۺرکےتۺوہےئۺاؿۺےکۺرفبیۺےسۺےنچبۺاورۺاؿۺےکۺدوھہکۺںیمۺہنۺآےنۺاکۺااسحسۺدالایۺےنۺاےنپۺزپےنھۺ

ےہ۔

(:۴)اابتقسۺ

ۺ"زابینۺوسلجمںۺںیمۺوعروتںۺوکۺوجۺرہۺریقفۺوکۺاجتسمبۺادلوعاتۺۺاورۺاسۺیکۺآوازۺوکۺبیغۺیکۺآوازۺیتھجمسۺںیہۺ،ۺاؿۺولوگںۺےکۺرکمۺوۺرفبیۺےس

"۔آاگہۺرکانۺاچےئہ

:)افل(فنصمۺاورۺقبسۺاکۺونعاؿ



:رشتحی(ب)

ااسحسۺدالایۺےہۺہکۺبسۺےسۺزایدہۺرضورتۺاسۺابتۺیکۺےہۺہکۺوعروتںۺوکۺہیۺااسحسۺںیمہۺاسۺاابتقسۺںیمۺنیسحۺاحیلۺےنۺااطلػۺومالانۺ

ۺااسحسۺکتۺدالایۺاجےئۺہکۺہیۺہشیپۺورۺاکھبریۺیسکۺراعتیۺےکۺقحتسمۺںیہنۺوہےتۺ۔ۺہیۺرکمۺوۺرفبیۺےسۺاؿۺےکۺاامتعدۺوکۺااسیۺاصقنؿۺاچنہپےتۺںیہۺہکۺاںیہن

ںیہنۺوہات۔

یتۺںیہۺوہۺآاسینۺےسۺاےسیۺولوگںۺےکۺرکمورفبیۺںیمۺآاجیتۺںیہۺاورۺاںیہنۺزبرگۺاورۺویلۺرگداےتنۺاحیلۺےتہکۺںیہۺہکۺوعر ،ںۺرنؾۺدؽۺوہ

یکۺامیلعتتۺوکیئۺملسو هيلع هللا ىلص وہےئۺہیۺیتھجمسۺںیہۺہکۺہیۺولگۺداعۺدںیۺےگۺوتۺوبقؽۺوہیگ۔ۺاحیلۺاکۺانہکۺےہۺہکۺبجۺاؿۺےکۺزندکیۺاہللۺاورۺاسۺےکۺروسؽۺ

رمحۺںیہنۺوہےتکسۺ۔ۺینعمۺںیہنۺریتھکۺوتۺہیۺولگۺیسکۺیھبۺرطحۺاقلب

احیلۺاکۺانہکۺےہۺہکۺںیمہۺاچےئہۺہکۺاؿۺولفحمںۺںیمۺاہجںۺوعر ،ںۺوموجدۺوہںۺاسۺمیلعتۺوکۺاعؾۺرکانۺاچےئہۺہکۺدگارگوںۺیکۺوحہلصۺینکشۺ

ںیمۺاکیلہۺ،ۺرکےنۺیکۺرضورتۺےہۺاتہکۺوہۺتنحمۺیکۺرطػۺرابغۺوہں۔ۺاےسیۺتحصۺدنمۺولوگںۺوکۺھچکۺدانیۺیکینۺںیہنۺہکلبۺانگہۺےہ۔ۺاسۺےسۺاعمرشےۺ

یسلفمۺاورۺایسیۺتہبۺیسۺامیبرایںۺمنجۺیتیلۺںیہ۔



ومالانۺالصحۺادلنیۺادمحۺاردوۺادبۺےکۺوہۺالہۺملقۺںیہۺںوہنںۺےنۺاینپۺاتمعۺایحتۺاردوۺزابؿۺیکۺاخرطۺجتۺرکدی۔ۺدیقنتۺاگنریۺوکۺمظنمۺ

یھبۺاخہمۺرفاسیئۺیکۺاورۺاردوۺوکۺداینۺیکۺاایتمزیۺزابونںۺںیمۺالڑھکاۺایک۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺالہۺداینۺآپۺ ںیمرکےنۺےکۺاسھتۺاسھتۺآپۺےنۺدرگیۺوبعشںۺ

ۺاردوۺےکۺانؾۺےسۺاجیتنۺےہ۔ۺآپۺےکۺابرےۺںیمۺاہکۺایگ :وکاخدؾ

اتلمۺاتلجۺاھت۔ۺومالانۺالصحۺادلنیۺاکۺاولسبۺاگنرشۺتہبۺدؽۺآوزیۺاھت۔ۺویںۺےئھجمسۺہکۺومالانۺدمحمۺنیسحۺآزادۺےکۺاولسبۺےس"

(ڈارٹکۺدبعاالسلؾۺوخردیش) "نکیلۺاسۺںیمۺدقاتمۺیکۺکلھجۺرظنۺںیہنۺآیت۔

ایسؼۺوۺابسؼ:

فنصمۺےنۺاسۺقبسۺںیمۺوہشمرۺااسفہنۺاگنراجسدۺدیحرۺدلیرؾۺیکۺادیبۺوصخایصتۺاکۺذرکۺرکےتۺوہےئۺوسیبںیۺدصیۺںیمۺادیبۺشکمشکۺاکۺاجزئہۺ

رۺالہۺونھکلۺاکۺادبۺرباےئۺادبۺاسۺقبسۺاکۺومضمؿۺےہ۔ۺفنصمۺےکۺوقبؽۺاجسدۺدیحرۺاؿۺایصخشتۺایلۺےہ۔ۺرسدیسۺرحتکیۺاکۺادبۺرباےئۺزدنیگۺاو

ںیمۺاشلمۺںیہۺںوہنںۺےنۺاردوۺرثناگنریۺیکۺالیختیتۺرواایتۺوکۺربرقارۺرےنھکۺںیمۺامہۺرکدارۺاداۺایک۔



(:۰)اابتقسۺ

عمشۺوکۺااسکےنۺیکۺوکششۺیک۔ۺسجۺےسۺیھبکۺاشؾۺاودھۺےکۺۺرساشر،ۺرشرۺاورۺاجسدۺنیسحۺےنۺاسۺیتھجبۺوہیئ اسۺںیمۺوکیئۺسالؾۺںیہنۺہک"

دۺےکۺارھبےتۺوہےئۺآ بابۺےکۺاسےنمۺاسۺیکۺولۺھچکۺاسۺرطحۺےسۺرشامۺرکۺرہۺیئگۺہکۺرھبۺاکیۺاہسےنۺددنھےکلۺرونشۺےھتۺنکیلۺجت

"رعہصۺدرازۺکتۺرامرےۺاویاؿۺادبۺےکۺدرودویارۺرپۺاسۺاکۺرصقۺرظنۺارفوزۺہنۺوہا۔

:اکۺونعاؿۺ)افل(فنصمۺاورۺقبس

یکۺاتکبۺ۔ۺہیۺقبسۺومالانۺالصحۺادلنیۺےسۺایلۺایگۺےہۺ“دنچۺےحملۺاجسدۺدیحرۺےکۺاسھت” ومالانۺالصحۺادلنیۺےکۺرحتریۺرکدہۺشیپۺرظنۺاابتقس

ےسۺاموخذۺےہ۔ “رصریۺاخہم”

:رشتحی)افل(

زگرراہۺاھتۺاورۺادبۺرباےئۺادبۺمتخۺوہاتۺۺشیپۺرظنۺاابتقسۺںیمۺفنصمۺاسۺدہعۺاکۺذرکۺرکراہۺےہۺبجۺاردوۺادبۺوۺنخسۺرپۺاکیۺنھٹکۺدور

اسۺیکۺاقبءےکۺےئلۺوکاشںۺےھتۺاورۺاےسیۺومعقۺرپۺاردوۺادبۺیکۺدختمۺرکےنۺواےلۺاورۺاسۺیکۺزدنیگۺےکۺوخااہںۺنیتۺارفادۺۺرظنۺآراہۺاھتۺالہۺؤنھکل

اجسدۺنیسحۺاشلمۺںیہ۔ۺاؿۺولوگںۺےنۺآرخیۺدؾۺےھتۺنجۺاکذرکۺفنصمۺےنۺایکۺےہ۔ۺاؿۺارفادۺںیمۺڈنپتۺرنتۺانھتۺرساشر،ۺدبعامیلحلۺرشرۺاورۺیشنمۺ

وکۺکتۺادبۺرباےئۺادبۺرحتکیۺاجریۺریھک۔ۺاؿۺیکۺوخاہ ۺیھتۺہکۺاردوۺرعشوۺرثنۺںیمۺابۺیھبۺایفسلفہنۺایخالتۺرپورشۺاپںیئۺاورۺاردوۺیکۺرواایتۺ

یگۺاےنپۺرعوجۺوکۺاھت۔ۺاےسیۺرپزورۺاورۺرپوجشۺوکیئۺاصقنؿۺہنۺےچنہپ۔ۺہیۺوہۺدورۺاھتۺبجۺرسدیسۺےنۺاینپۺرحتکیۺرشوعۺرکدیۺےھتۺاورۺادبۺرباےئۺزدن

ۺرحتکیۺںیمۺرسدیسۺےکۺمہۺرصعیھبۺاؿۺےکۺمہۺایخؽۺےھتۺسجۺیکۺدبو تۺاردوۺادبۺںیمۺرہۺمسقۺےکۺولوگںۺےنۺاکملقریۺیکۺاورۺدصقمتیۺرپۺاانپۺوپرا

ںیشۺاقنراخےنۺںیمۺوطن یطۺیکۺآوازۺاثتبۺوہیئۺزورۺرصػۺرکدای۔ۺہیۺرحتکیۺاسۺدقرۺرپۺارثۺیھتۺہکۺاسۺےکۺاسےنمۺرساشر،ۺرشرۺاورۺاجسدنیسحۺیکۺاکو

ویہۺۺاورۺدصقمتیۺاورۺوجشۺاکۺدورۺاردوۺادبۺرپۺاھچۺایگ۔ۺاسۺرطحۺاردوۺرواایتۺوکۺوجۺاصقنؿۺاچنہپۺاسۺیکۺالتیفۺآجۺکتۺنکممۺہنۺوہیئۺاورۺدوابرہ

۔رواایتۺمنجۺہنۺےلۺیکس

…..…..



۴ربمنوجابۺوساؽۺۂقیرط

ۺےسۺیسکۺںیمۺؽایخۺیرمزکۺای حیرشتۺہبلطۺوکۺمظنۺےکۺدنبۺیکۺوادحۺوساؽۺےہۺہکۺسجۺںیمۺہی امجتعۺےکۺرپےچۺںیمۺںیروھاب:۴وساؽۺربمن

ریرحتۺؽایخۺیمظنۺاکۺرمزکۺای ںیرکۺحیرشتۺدنسپۺرپۺرصحنمۺےہۺہکۺوہۺمظنۺےکۺدنبۺیکۺہبلطۺیکۺہیاجاتۺےہ۔ذہلاۺۺایدۺراکۺاایتخۺےنیزجۺےکۺوجابۺدۺکیاۺیھب

۔ۺںیرک

:حیرشتۺمظنۺےکۺزجۺیک

ۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺںیمدوؾۺاسؽۺۺ ۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺ ۺربمن: زجوارربمن:ۺۺۺۺۺۺۺ ۸ک

ربمنۺ۲ ۔مظنۺاورۺاشرعۺاکۺانؾ افل(ۺ

ربمن۶ ۔دنبۺیکۺرشتحی ب(

:ؽایخۺیرمزک

ۺکیۺدواطقفۺؽایخۺی۔ۺارگہچۺمظنۺاکرمزکۺےہایرکدۺاسۺوساؽۺاکوجابۺرثکتۺریبعتۺ

م

رطسوں ب

ےکۺمکۺۺؽایخۺیرمزکۺ۔رکاناچےیہریرحتۺں

ؼۺرکایل

ربمنۺاہنمرکۺۺرگی۔ۺوصبرتۺداچےیہۺوہین وطسرۺےسۺزادئۺںیہنۺ۹ ای ۸وطا تۺۺیکۺؽایخۺیوصرتۺرمزکۺیھبۺاورۺیسکۺاجےئےسۺمکۺومادرپۺات

۔ۺاجےتۺںیہۺےیل


:اشرعۺ(ۺاعترػافل)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:رمزکیۺایخؽ)افل(

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔



ارسارۺدقرت

:)افل(اعترػۺاشرع

ۺاربکۺآابدیۺاکۺیتمیقۺاشاکہرۺےہ۔ریظنۺاربکۺآابدیۺوکۺالہپۺوعایمۺاورۺوہمجریۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺہیۺمظنۺاردوۺےکۺےلہپۺوعایمۺوۺوہمجریۺاشرعۺریظن

ریظنۺاربکۺآابدیۺوکۺاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺوعایمۺزدنیگۺیکۺرتامجینۺےکاسھتۺاسھتۺاسۺدورۺےکۺذہتیبیۺاشملغۺےکۺوخوصبرتۺرگنۺاپےئۺاجےتۺںیہ۔

وصمرۺرطفتۺیھبۺاہکۺایگ۔

تینۺوکۺدوعتۺدےتیۺںیہۺہکۺاکانئتۺیکۺرہۺےشۺاسۺےسۺذاتۺابریۺاعتیلۺوکۺےنھجمسۺاکۺاقتاضۺرکۺریہۺےہ۔ۺزینۺاؿۺیکۺامتؾۺریظنۺاربکۺآابدیۺااسن

اؿۺیکۺوہشمرۺومظنںۺںیمۺآدیمۺانہم،ۺسنہۺانہم،ۺاجنبرہۺانہم،ۺیسلفمۺانہمۺاورۺرویٹۺوریغہۺاشلمۺںیہ۔ومظنںۺںیمۺتمظعۺااسنتینۺاکۺدرسۺاپایۺاجاتۺےہ۔

ؽ:رمزکیۺایخ(ب)

اسۺمظنۺاکۺرمزکیۺایخؽۺہیۺےہۺہکۺریظنۺاربکۺآابدیۺااسنؿۺوکۺہیۺدوعتۺدانیۺاچےتہۺںیہۺہکۺااسنؿۺلقعۺوۺوعشرۺاکۺامکلۺےہ،ۺاسۺاکۺرفضۺاتنبۺ

یعۺاورۺاکریۺرگیۺاکۺاشمدہہۺرکےۺاتہکۺوہۺاہللۺیکۺرعمتفۺاحلصۺرکےکس۔رپورد

رۺاگےہۺہکۺوہۺدقرتۺیکۺوخوصبریتۺںیمۺوغرۺوۺرکفۺرکےۺاورۺاہللۺص

وجۺیھبۺےہۺاعملۺےنۺرقآؿۺدیجمۺںیمۺااسنؿۺوکۺابرۺابرۺارسارۺدقرتۺںیمۺوغرۺرکےنۺیکۺاتدیکۺرفامیئۺےہ۔ۺزنیمۺیکۺرہگایئۺےسۺےلۺرکۺآامسؿۺیکۺدنلبیۺکتۺ

وجںۺااسنؿۺۺبسۺاہللۺیکۺمیظعۺااشلؿۺدقرتۺاکۺرہظمۺےہۺ۔ۺبسۺںیمۺاہللۺاکۺونرۺایعںۺےہۺاورۺوہۺااسنؿۺےسۺرعمتفۺدخاودنیۺاکۺاقتاضۺرکۺراہۺےہ۔وجں

ۺالۺ ۺایہلۺیکۺدو تۺاحلصۺوہیتۺریتہۺےہویکہکنۺہکۺدقرتۺےکۺامتؾۺانعرصۺاسۺودحہدقرتۺےکۺاحمنسۺںیمۺوغرۺرکفۺرکاتۺےہۺوتںۺوتںۺاےسۺرقب

ر رشکیۺےکۺامکؽۺدقرتۺیکۺوگایہۺدےۺرےہۺںیہۺۺاورۺرہۺرہۺےشۺںیمۺایسۺیکۺذاتۺادقسۺولجہۺزامۺےہ۔وقبؽۺوخاہجۺریمۺدرد

رگن،ۺےہگۺابغۺۺیکۺۺےہۺۺوبۺۺہکۺۺلگۺۺےہۺۺاگےہ

وہۺۺرطحۺۺۺدارۺۺۺاکۺۺرطحۺۺرظنآاتۺۺںیہنۺ

میلعتاربکۺاورۺرغمیبۺ


اربکۺاہلۺآابدیۺاکۺامشرۺزنطۺوۺزماحۺےکۺڑبےۺرعشاءۺںیمۺوہاتۺےہۺ۔اوہنںۺےنۺاینپۺۺاہلۺآابدیۺیکۺرحتریۺرکدہۺےہۺ۔ہیۺمظنۺاسلؿۺارصعلۺاربک

االصحۺےئلیکۺاامعتسؽۺایک۔ۺاربکۺےکۺسالؾۺاکۺاینبدیۺرصنعۺریغوںۺیکۺدیلقتےسۺاانتجبۺاورۺاےنپۺاالسػۺیکۺادنیھۺدیلقتۺاکۺدرسۺاشرعیۺوکۺکلمۺوۺتلمۺیکۺ

ۺدرسۺےہ۔ۺاوہنںۺےنۺاجاجبۺوقؾۺےکۺونوجاونںۺوکۺریغوںۺیکۺےبۺاجۺدیلقتۺےسۺعنمۺایکۺےہۺاورۺویریپۺذہتبیۺۺیکۺاظرہیۺکمچۺدکمۺےسۺأتمرثۺہنۺوہےنۺاک

دایۺےہ۔

رمزکیۺایخؽ:(ب)

اربکۺاہلۺآابدیۺےنۺہشیمہۺرغمیبۺذہتبیۺوکۺرشمیقۺادقارۺیکۺومتۺرقارۺدےۺرکۺاسۺہکحضمۺاڑاایۺےہ۔اؿۺیکۺاشرعیۺارگنزییۺذہتبیۺوۺ



وہنںۺدمتؿۺےکۺارثاتۺےکۺالخػۺاکیۺردۺلمعۺےہ۔ۺوہۺاخصلۺذمیبہۺآدیمۺےھتۺاورۺاؿۺوکۺرشمیقۺرواایتۺےسۺرہگاۺاگلؤۺاھتۺ۔ۺانچہچنۺاسۺمظنۺںیمۺیھبۺا

۔ےنۺتہبۺ،فیطۺادنازۺںیمۺاؿۺملسمۺزامعءۺاکۺذماؼۺاڑاایۺےہۺوجۺوخدۺاےنپۺافمدۺںیمۺوصعمؾۺاورۺدیسےھۺاسدےھۺاملسمونںۺوکۺرفبیۺدایۺرکےتۺںیہ

اںیہنۺادنازہۺاھتۺہکۺرغمیبۺذہتبیۺیکۺہیۺدنچایھۺدےنیۺوایلۺروینشۺرسارسۺرفبیۺےہۺوجۺاالسیمۺاعمرشےۺےکۺےئلۺزرہۺۺاقلتۺےہ۔ۺایسۺ

ایخؽۺوکۺاکیۺہگجۺاوہنںۺےنۺویںۺایبؿۺایکےہ:

ۺاتپسہكیٹکۺۺرمعۺۺوہولٹںۺںیمۺ،ۺۺۺرمےۺ وہۺےئۺاسۺدقرۺذہمبۺیھبکۺرھگۺاکۺہنمۺہنۺداھکی اجۺرکۺ

ۺاابحۺایکۺۺںیہک یب۔ۺاےۺایک،ۺونرکۺوہےئ،ۺنشنپۺیلمۺاورۺرمۺ ےئ رک ےئۺامنایںبۺایکۺۺاکرۺ

نشجۺاچیبریگ


دنمرہجۺابالۺمظنۺاشرعۺزمدورۺااسحؿۺداشنۺاکۺدردۺرھباۺلیختۺےہ۔ااسحؿۺداشنۺداینےئۺاردوۺںیمۺاشرعۺزمدورۺالہکےتۺںیہ۔اؿۺیکۺاشرعیۺ

اریۺاوریسلفمۺاکۺایبؿۺےہ۔ۺہیۺوہۺوادحۺاشرعۺںیہۺںوہنںۺےنۺوخدۺیھبۺزمدوریۺیک۔ۺااسحؿۺداشنۺاینبدیۺوطرۺرپۺمظنۺوگۺاشرعۺاکۺاینبدیۺومضمؿۺرغیبیۺ،ۺاند

دردیۺاؿۺےکۺسالؾۺاکۺاخصۺوموضعۺےہ۔ ںیہ۔ۺرغبیۺےقبطۺےسۺہ

ےسیجزساۺۺۺۺوہۺۺرجل ےبوکیئۺۺ داشنزدنیگۺویںۺتیبۺریہۺےہۺ


ےنۺوبجمریۺاورۺرغتبۺےکۺوبھجۺےلتۺدےبۺاکیۺرغبیۺزمدورۺیکۺیٹیبۺیکۺرقتبیۺریتصخۺاکۺاوحاؽۺدیلۺذجابتۺوۺۺاسۺمظنۺںیمۺااسحؿۺداشن

ااسحاستۺےکۺاسھتۺشیپۺایکۺےہ۔

اسۺمظنۺںیمۺاعمرشےۺیکۺاقبطیتۺشکمشکۺیکۺرظنمۺیشکۺیکۺیئگۺےہ۔ۺاکیۺرطػۺاریمۺریبکۺاےنپۺونشجںۺرپۺشیبۺاہبۺامؽۺوۺدو تۺاٹلاتۺےہۺوتۺ

رویںۺاکۺنشجۺےہۺہکۺاکیۺزمدورۺابپۺاچےتہۺوہےئۺیھبۺاینپۺیٹیبۺوکۺزیہجۺدےنیۺےسۺاقرصۺےہۺاورۺ یتالمیتۺآوھکنںۺاورۺتمسقۺےکۺدورسیۺرطػۺوبجم

ںۺیکۺرطحۺزویرۺربجۺاکۺاکشرۺاخیلۺاہوھتںۺےسۺاینپۺیٹیبۺوکۺرتصخۺرکاتۺےہۺ۔ۺوہۺاینپۺیٹیبۺےکۺربصۺوۺاطتعۺوکۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺاتہکۺےہۺہکۺہیۺروایتیۺڑلویک

وۺزرۺیکۺ انمۺہنۺرکےۺیگ۔اسۺاجںۺبلبۺومعقۺرپۺرغبیۺابپۺاینپۺیٹیبۺوکۺمشچبۺمنۺہیۺتحیصنۺیھبۺرکاتۺےہۺہکۺ:

دارۺۺۺیہۺۺۺرانہۺوافاجؿۺۺۺدپر!ۺۺد ھکۺۺۺۺاے

یھبۺوتۺسنہۺلیھکۺرکۺانہسۺایقتمآےئۺوجۺ

تسکشۺزدناںۺاکۺوخاب

:)افل(اعترػۺاشرعۺ

اسۺمظنۺےکۺاخقلۺوجشۺحیلمۺآابدیۺںیہۺنجۺوکۺاعؾۺوطرۺرپۺاشرعۺۺآابدیۺےکۺذجابتۺاکۺااہظرۺےہ۔ہیۺاالقنیبۺمظنۺاالقنیبۺاشرعۺوجشۺحیلم

اوہنںۺےنۺدحتمہۺنکیلۺوکحمؾۺدنہواتسؿۺںیمۺاینپۺاشرعیۺےکۺذرےعیۺالہۺونطۺںیمۺاالقنیبۺایخالتۺاکۺہکۺاالقنبۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺاسۺےئلۺابشبۺاورۺاشرعۺ

آپۺاکۺاشرعۺامظعۺیھبۺاہکۺالغیمۺےکۺالخػۺرفنتۺدیپاۺیکۺاورۺدجودہجۺآزادیۺےکۺےئلۺوجاانؿۺونطۺاکۺوہلۺرگامای۔ۺوطافؿۺااھٹای۔ۺریغۺیکلمۺرمکحاونںۺیک

ایگ۔



:رمزکیۺایخؽ(ب)

اشرعۺےنۺدنہواتسؿۺیکۺرحتکیۺآزادیۺےکۺےئلۺدیقۺاخےنۺآابدۺرکےنۺواےلۺمہۺوونطںۺوکۺآزادیۺاحلصۺوہےنۺاکۺنیسحۺ اسۺمظنۺںیم

ےہۺاورۺآزادیۺیکۺ تمعۺےنلمۺوایلۺےہ۔ۺرحتکیۺآزادیۺےکۺاپسیہۺدوۺوکۺںۺےکۺملظۺاکۺاخہمتۺوہےنۺؤاظملۺریغۺیکلمۺآاقےتہکۺںیہۺہکۺاشرعۺوخابۺد اھایۺےہ۔ۺ

کلفۺاگشػۺرعنےۺاگلںیئۺےگۺنجۺیکۺوگجنۺےسۺدیقۺاخےنۺرلزۺاںیھٹۺےگ۔ۺاورۺرپۺوجشۺونوجاؿۺڑبھۺرکۺرہۺرطػۺآزادیۺاکۺڈنھجاۺرہلادںیۺےگ۔

وگجنۺااھٹ،ۺوٹپھجۺہکۺوہۺدیقیۺوھچٹۺ ےئولھبنسۺہکۺوہۺزدناںۺ

اوھٹۺۺہکۺۺوہۺۺںیھٹیبۺۺدویارںی،ۺۺدوڑوۺۺہکۺوہۺۺوٹںیٹۺزریجنںی

اوۺدسیۺےسۺآےنۺواےلۺاتب

:)ب(اعترػۺاشرع

اکۺرہگاۺارتخۺریشاینۺےکۺملقۺیکۺقیلختۺےہ۔ۺارتخۺریشاینۺروامینۺاشرعۺںیہ۔ۺاؿۺیکۺومظنںۺںیمۺرھبوپرۺاورۺوخوصبرتۺلیختۺاشرعۺروامؿۺہیۺمظنۺ

اتلمۺےہ۔ۺیظفلۺوصتریۺیشکۺاورۺرکیپۺرتایشۺاؿۺےکۺنفۺاکۺوصخیصۺوفصۺےہ۔ۺاؿۺےکۺااعشرۺںیمۺوخوصبرتۺاورۺرنیگنۺوصتریںیۺیتکلھجۺرظنۺآیتۺۺؤراچ

۔ںیہ۔ۺارتخۺریشاینۺاکۺآابیئۺونطۺرایتسۺوٹکنۺاھت۔ۺوہۺالوہرۺآےئۺاورۺںیہیۺےکۺوہرےہۺرگمۺونطۺیکۺایدۺاںیہنۺارثکۺآۺآۺرکۺزتاپایۺرکیت

:رمزکیۺایخؽ(ب)

ونطۺااسنؿۺوکۺتہبۺوبحمبۺوہاتۺےہ۔ۺونطۺاچےہۺوکیئۺوخوصبرتۺالعہقۺوہۺاچےہۺرحصاۺںیمۺآابدۺوکیئۺیتسبۺوہ،ۺاسۺاکۺوصترۺدؽۺوۺدامغۺرپۺرمعۺ

ۺزگرےۺاکیۺےمغنۺیکۺوصرتۺںیمۺڈلھۺیئگۺےہ۔ۺرپدسیۺںیمۺرہۺرکۺیھبۺاشرعۺوکۺونطۺںیمۺینطاول راتہۺےہ۔ۺاسۺمظنۺںیمۺاشرعۺیکۺبحۺرھبۺاھچای

ۺوہا ۺروتںۺاورۺاظنروںۺاورۺاےنپۺؤاحملتۺدشتۺےسۺایدۺآےتۺںیہ۔ۺانچہچنۺوہۺونطۺےسۺآےنۺواےلۺاسمرفۺےسۺونطۺیکۺاضفوں، ںۺاورۺومومسں،

ۺےکۺاةحبۺیکۺایفیکتۺےکۺابرےۺںیمۺوپاتھچۺےہ۔ۺمہۺونطۺصخشۺوکۺد ھکۺرکۺونطۺیکۺایدںیۺاتزہۺوہرکۺاشرعۺیکۺروحۺوکۺےبۺرقارۺرکدیتیۺںیہ۔ۺاورۺذنہ

ونطۺےسۺوپاتھچۺہکۺںیمۺنجۺالہۺونطۺمہۺرپدےۺرپۺومندارۺوہےنۺوایلۺاکیۺاکیۺزیچۺےکۺقلعتمۺوہۺےبۺاتابہنۺوساؽۺرکاتۺالچۺاجاتۺےہ۔ۺآرخۺںیمۺوہۺاےنپۺ

ںیمۺاسۺرعوجۺےہۺسجۺۺرےۺوساالتۺاورےبۺرقارویںۺاکۺہطقنےکۺےئلۺزتاتپۺوہںۺایکۺاؿۺںیمۺےسۺوکیئۺےھجمۺایدۺرکاتۺےہۺایۺںیہن؟ۺہیۺوگایۺاسۺےکۺاس

ےنۺاینپۺاسریۺرسموتںۺوکۺومسۺدایۺےہ!ۺہیۺتیفیکۺااسنینۺرطفتۺےکۺنیعۺاطمقبۺےہ۔

رضحتۺافۃمطۺازلرہاۺیکۺریتصخ


دنمرہجۺابالۺمظنۺاوبۺاالرثۺظیفحۺاجدنلرھیۺاکۺنیسحۺلیختۺےہ۔اوبۺاالرثۺظیفحۺاجدنلرھیۺیکۺرہشتۺیکۺالصۺوہجۺاؿۺاکۺاشاکہرۺ"اشانہہمۺ

اکۺےہ۔ہیۺاکیۺوطلیۺمظنۺےہۺسجۺںیمۺاملسمونںۺیکۺاترخیۺوکۺڑبےۺدشۺوۺدمۺےسۺایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ۺظیفحۺاجدنلرھیۺاکۺدورساۺڑباۺاکرانہمۺاپاتسکؿۺاالسؾ"ۺ

تسۺالسوقیمۺرتاہنۺیکۺقیلختۺےہ۔ۺاسۺےکۺالعوہۺاوہنںۺےنۺتہبۺےسۺرناےلۺتیگۺیھبۺےھکلۺوجۺیلمۺذجابتۺاکۺآہنیئۺدارۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺاسدیگۺ،ۺ

اورۺیگتفگشۺاپیئۺاجیتۺےہ۔


ۺاالسؾۺےسۺاموخذۺےہۺسجۺںیمۺاوہنںۺےنۺوضحرۺادقسۺ یکۺونرۺرظنۺرضحتۺافۃمطۺملسو هيلع هللا ىلص ظیفحۺاجدنرھیۺیکۺذموکرۺادصلرۺمظنۺاشانہہمۺ

ویکںۺہنۺوہاتۺوہۺیٹیبۺیھتۺیہۺاینتۺمیظعۺۺوکۺاینپۺایپریۺیٹیبۺےسۺےبۺانپہۺایپرۺاورۺتبحمۺیھت،ۺاورملسو هيلع هللا ىلص ازلرہاۺ ۺیکۺریتصخۺاکۺرظنمۺشیپۺایکۺےہ۔وضحرۺارکؾۺ



ےہ:ملسو هيلع هللا ىلص ےنۺیئکۺہگجۺاسۺتبحمۺاکۺربالمۺااہظرۺیھبۺرفامای،ۺانچہچنۺاراشدۺوبنیۺملسو هيلع هللا ىلص سجۺےنۺتنجۺںیمۺوعروتںۺیکۺرسدارۺاننبۺاھت۔ۺآپۺ

"افہمطۺریمےۺرگجۺاکۺڑکٹاۺےہ"۔

اہنتیۺیہۺرصتخمۺزیہجۺےکۺاسھتۺاےنپۺتخلۺرگجۺوکۺرتصخۺۺرگمۺاترخیۺوگاہۺےہۺہکۺاسۺامتؾۺرتۺرفطۺتبحمۺےکۺابووجدۺوضحرۺہیلعۺاالسلؾۺےن

ےنۺداینویۺامؽۺوۺاتمعۺملسو هيلع هللا ىلص رفامایۺاورۺاینپۺاتمۺوکۺہیۺدرسۺدایۺہکۺاکایمبۺاشدیۺویہۺےہۺوجۺےبۺاجۺارساػۺاورۺافلکتتۺےسۺاپکۺوہ۔ۺوضحرۺ

ےکۺرقفۺوۺافہقۺیہۺوکۺاؿۺاکۺالصۺزیہجۺرقارۺدای۔ۺےکۺاجبےئۺربصۺوۺرکشۺاورۺانقتعۺوۺوتلکۺےسۺامالۺامؽۺرکےکۺاینپۺیٹیبۺوکۺرتصخۺایکۺاورۺداین

ریتےۺافوقںۺںیمۺیئکۺدؿۺیکۺڑکیۺلوھکۺےکۺ دع

وک الھکای اھت وج اھکان دوھکیں افہمطۺ

راتۺاورۺرلی


ۺےکۺذجابتۺاکۺااہظرۺےہ۔ارسارۺاقحلۺاجمزۺروامونیۺاشرع ۺ ۺےھت۔اوہنںۺےنۺضیفۺیکۺرطحۺرسامہیۺہیۺمظنۺروامونیۺاشرعۺارسارۺاقحلۺاجمزۺ

رتہبنیۺۺداراہنۺاظنؾۺےکۺالخػۺآوازۺیھبۺااھٹیئ۔ۺاؿۺاکۺقلعتۺرتیقۺدنسپۺرحتکیۺےسۺاھتۺاسۺےئلۺاشرعیۺوکۺدقاتمۺدنسپیۺےکۺےئلۺاامعتسؽۺایک۔ۺوہۺاکی

زغؽۺوگۺاورۺمظنۺوگۺاشرعۺےھت۔ۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺدیشکل،ۺۺاسدیگۺاورۺیگتفگشۺوپریۺرطحۺزامایںۺےہ۔


ۺیکۺوہشمرۺمظنۺےہۺسجۺںیمۺاوہنںۺےنۺۺرلیۺیکۺربؼۺر باریۺاکۺہشقنۺےتچنیھکۺوہےئۺاسۺےکۺآینہۺوحولصںۺوکۺایبؿۺایکۺےہۺ راتۺاورۺرلیۺاجمزر

اںۺدواںۺ۔اورۺااسنؿۺوکۺہیۺتحیصنۺیکۺےہۺہکۺسجۺرطحۺرلیۺاےنپۺراےتسۺںیمۺآےنۺواےلۺرہۺرطخےۺاورۺلکشمۺوکۺرودنیتۺوہیئۺاینپۺلزنؽۺیکۺرطػۺرو

ےسۺریتہۺےہۺنیعۺاسۺرطحۺااسنؿۺوکۺیھبۺاچےئہۺہکۺزعؾۺوۺاالقتسؽۺےکۺاسھتۺاینپۺزدنیگۺاکۺرفسۺاجریۺر ےھۺاورۺراےتسۺںیمۺآےنۺواےلۺنھٹکۺرمالحۺ

دؽۺربداہتشۺہنۺہکلبۺزعؾۺوۺوحہلصۺےسۺاکؾۺےل۔

ارغلضۺاڑیتۺیلچۺاجیتۺےہۺےبۺوخػۺوۺرطخ

سفنۺاکۺۺوخؿۺوھکالیتۺوہیئۺآشتاشرعۺ

وہںاتچنیھکریوصتۺےکۺرفسیکۺلیراکۺ

:اعترػۺاشرع(افل)

ےکۺۺیاشرعۺزنطوزماحۺیکۺاردوادبۺںیمۺیرفعجریمضہیۺمظنۺزماہیحۺاشرعۺدیسۺریمضۺرفعجیۺےکۺزنطۺوۺزماحۺاکۺوخوصبرتۺومنہنۺےہ۔

۔آپۺاشلمۺںیہۺتفصۺاوؽۺںیمۺآپ اؿۺںیمۺرہشتۺاحلصۺیکۺےنۺزنطوزماحۺںیم ۔ۺاپاتسکؿۺےننبۺےکۺ دعنجۺاشرعوںب بۺرہشتۺرےتھکۺںیہ

ۺےکۺزماہیح وژؿۺ۔اپاتسکؿۺیلیٹیکۺیھبۺیاشرعۺہےکۺاسھتۺاسھتۺدیجنسۺہکۺآپۺےنۺزماہیحۺاتممزںیہۺیھبۺاسۺےیلۺرعشاںیمرگید

م

اشمرعوں ب

ۺں

ۺدسمسۺدباحیلۺ اغبئ، ریمض احرض، :ۺریمضۺےہ۔اصتفینۺوہا۔آپۺاکزماروگرجاخؿۺںیمۺءںیم۰۹۹۹رکےتۺےھت۔آپۺاکااقتنؽۺۺیگآپۺارثکزامدیئ

۔ۺہوریغ

:ؽایخۺیرمزک(ب)



ۺزاراقلبۺرمحۺےہ۔ۺرغتبۺےکۺب بۺاؿۺیکۺاپکۺودنہےکۺاملسمونںۺیکۺاسۺمظنۺںیمۺۺۺ رکےکۺۺرتیقےہ۔ۺداینۺوہیئگۺؿاریجۺزدنیگۺاح تۺ

اسۺۺےہ۔اقلبۺرکشۺیھبۺاکررکدیگۺیکۺےولیرکےتکسۺ۔ہمکحمۺرۺںیہنۺابآاسینۺولگۺوتاےنپۺروزاہنۺاکرفسیھبۺہی ےہۺنکیلۺکتۺچنہپۺیئگ ےسۺاہکں اہکں

وک ولوگںۺدہایرضورتۺےسۺزۺہی (ےکۺرفسۺیکۺرظنمۺیشکۺیکۺیئگۺےہ۔Third Classمظنۺںیمۺزماہیحۺادنازۺںیمۺرلیۺاگڑیۺےکۺرسیتےۺدرےجۺ)

ےہۺ۔ۺۺااظتنؾۺںیہنۺوکیئۺںیمۺےولی۔ۺہمکحمۺرڑلےتۺڑگھجےتۺاسرارفسزگارےتۺںیہۺںیمۺاسۺےکۺ دعاسمرفآسپۺیہۺںیہۺےتیوساررکوادۺںیمۺلیر

۔روکۺوٹکۺںیہنۺ۔وکیئؤےلۺاجۺ،وجاچوہاسامؿۺںیمؤامؿۺےلۺاجاسۺانتجرمیض

………...



:ۺرطۂقیۺوجاب۵وساؽۺربمنۺ

فنصۺ قبسۺاکانؾ ربمنامشر

ااسفہن اقونؿاین ۰

ااسفہن ہمسجم ۲

ااسفہن وچر ۳

ر ۴سف مہ

ااسفہن

ااسفہن دبہل ۵

ڈراہم آراؾۺووکسؿ ۶

ڈراہم دنمسراکدؽ ۷

ربمن۸ اسؽۺدوؾ: قبسۺاکالخہصۺ: :۵وساؽۺربمنۺ

اسؽۺدوؾ:

۔اجےتکسۺںیہۺےیربمنۺد(۲وپرےۺدو)ۺتسنۺمکۺومادرپیھب ربمن۲ اعترػۺفنصمۺ

ربمن۶ :الخہص

ےہ۔ۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺوہیئۺامعرتۺریمعتۺنجۺرپۺےصقۺیکۺےئاجایکۺؿاؿۺامتؾۺامہۺاکنتۺوکایبۺومادۺاانتوہۺسجۺںیمۺالخےصۺںیمۺۺ

۔ںیہنۺیانھکلۺرضورۺؽایخۺیالخےصۺےکۺاسھتۺقبسۺاکۺرمزک

الخےصۺںیمۺرعشۺانھکلۺیتخسۺےسۺعنمۺےہۺویکہکنۺرعشۺالخےصۺیکۺروحۺےکۺالخػۺےہ۔


:اعترػۺفنصم(افل)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔

(الخہص:ب)

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔



‘‘اقونؿۺاین’’ااسفہنۺ

:اعترػۺفنصم( افل)

ےسۺاموخذۺےہ۔اعسدتۺنسحۺوٹنمۺ‛ااسفےنۺۺنیوٹنمۺےکۺرتہب‚اتکبۺۺوجۺہکۺاؿۺیکۺاسۺاشاکہرۺااسفےنۺےکۺفنصمۺاعسدتۺنسحۺوٹنمۺںیہ

ۺںۺیک ؽۺںیمۺاؿۺامہۺااسفہنۺاگنروۺاسۺےکۺذجابتۺوکاےنپۺااسفونںۺۺاسۺیکۺزدنیگۺوھنجںۺےنۺاعؾۺااسنؿۺیکۺاجےتۺںیہۺامشرےیکۺفصۺاو وسچۺاور

رصػۺسنجۺۺاؿۺںیمۺرپ اھۺاجےئۺوتۺادنازۺںیمۺارگۺاؿۺااسفونںۺوکیقیلختۺنکیلۺوہجۺےسۺوہیئۺااسفونںۺیکۺںایاورۺرعۺرہشتۺیسنجۺ۔ۺاؿۺیکایاکوموضعۺانب

دجودہجۺۺیکۺیوصحؽۺآزادۺںیمۺاورۺاےنپۺدورۺےکۺاسملئۺاخصۺوطرۺرپۺربریغصۺںیہۺیتید د اھیئۺیھبۺںیریوصتۺنیرتۺبیےسۺرقۺزدنیگۺیقیقحۺںیہنۺیہ

ۺوہےئۺوقبطںۺیکۺےہ۔ۺاوھنںۺےنۺاےنپۺااسفونںۺںیمۺرظنآیتۺڑبےۺرپارثادنازۺںیمۺیھبدارواںۺاورۺۺہیرسام ںیمۺتیامحۺاعمرشےۺےکۺ مولؾۺاورۺپ

۔وکششۺیکۺرکےنۺیکۺرےکۺالخػۺاضفایتۺداروںاج ری

:الخہص(ب)

وکوچاؿۺوگنمۺااسفےنۺاکۺرمزکیۺرکدارۺےہ۔ۺوہۺاکیۺبحمۺونطۺرہشیۺےہۺوجۺاےنپۺرمےبتۺےکۺولوگںۺںیمۺتہبۺداوشنرۺاھجمسۺاجاتۺےہ۔ۺ

اینپۺوسارویںۺیکۺوگتفگۺڑبےۺوہۺ۔اسۺاکۺایسیسۺوعشرۺدیبارۺےہۺاورۺہیۺااسحسۺہکۺوہۺاکیۺالغؾۺوقؾۺاکۺرفدۺےہۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺرفنتۺاکۺدنمسرۺنبۺاکچۺےہ

ےسۺاتنسۺاھتۺاورۺاسۺےسۺوجۺھچکۺاذخۺرکاتۺوہۺوطبرۺل رۺاےنپۺاسویھتںۺوکۺراندایۺرکاتۺاھت۔ۺاےسۺارگنزیوںۺےسۺدشدیۺرفنتۺیھت۔وغرۺ

اکیۺدؿۺاٹےگنۺیکۺوسارویںۺیکۺوگتفگۺےسۺاےسۺیسکۺےئنۺاقونؿۺینعیۺاڈنایۺاٹکیۺےکۺافنذۺاکۺملعۺوہاتۺےہۺاورۺاےسۺہیۺنسۺرکۺےبۺااہتنۺوخیشۺ

یلہپۺارپلیۺوکۺاسۺاقونؿۺےکۺافنذۺےکۺےجیتنۺںیمۺوہۺاورۺاسۺاکۺکلمۺآزادۺوہاجںیئۺےگ۔ۺاسۺل رۺےکۺاسھتۺاسۺےکۺذنہۺںیمۺاکیۺوسحمسۺوہیتۺےہۺہکۺ

آرخۺمکیۺارپلیۺاکۺوسرجۺاسۺےکۺوصترےکۺاطمقبۺوہۺاسۺےئنۺاقونؿۺوکۺ"ریخہۺنکۺ"ےنھجمسۺاتگلۺےہ۔وخوگشارۺاالقنبۺاکۺوصترۺاڑگناایئںۺ ےنیۺاتگلۺےہ۔ۺ

ںۺےکۺےئلۺوندیۺرحسۺےلۺرکۺعولعۺوہاتۺےہ۔ۺوہۺاےنپۺنیسحۺوصتراتۺںیمۺمگۺاےنپۺاٹےگنۺرپۺرہشۺواولںۺیکۺدبیلۺایفیکتۺدےنھکیۺےکۺےئلۺرحتیۺےکۺوتماول

اتلکنۺےہۺرگمۺاےسۺوکیئۺاخصۺدبتیلیۺرظنۺںیہنۺآیت۔ۺوھگےتمۺوھگےتمۺوہۺاکیۺہگجۺوساریۺیکۺالتشۺںیمۺرکۺاجاتۺےہ۔

۔ۺرقبیۺچنہپۺرکۺوہۺاےسۺاچنہپؿۺاتیلۺےہۺہکۺاکیۺابرۺےلہپۺیھبۺاسۺیکۺرکتارۺاسۺےسۺوہ یکۺیھت۔ۺوہۺاکیۺارگنزیۺوساریۺاےسۺآوازۺدیتیۺےہ

وگنمۺوکۺاچنہپؿۺاتیلۺےہۺاورۺوپاتھچۺےہۺہکۺوہۺیلھچپۺرمہبتۺیکۺرطحۺیھبۺاسۺےسۺتہبۺاقحرتۺرھبےۺےجہلۺںیمۺوپاتھچۺےہۺہکۺاےسۺاہکںۺاجانۺےہ۔ۺارگنزیۺ

رگنزیۺاکۺرفوعؿۺتفصۺروہیۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺآگۺاگلۺداتیۺےہ۔ۺارگنزیۺوگنمۺےکۺاسۺروےیۺوکۺزایدہۺدریۺکتۺرکاےئۺرپۺارتعاضۺوتۺںیہنۺرکےۺاگ۔ۺا

ےبۺربداتشۺںیہنۺرکاکس۔ۺاورۺاسۺےنۺوگنمۺوکۺڑھچیۺےکۺااشرےۺےسۺاتےگنۺےسۺےچینۺارتےنۺےکۺےئلۺاہک۔ۺوجاابۺاسۺےنۺارگنزیۺوکۺاتےگنۺےسۺارتۺرکۺ

اہتاشۺانٹیپۺرشوعۺرکدای۔

ےنۺادرھۺادرھۺٹمسۺرکۺوگنمۺےکۺوزینۺوھگوسنںۺےسۺےنچبۺیکۺوکششۺیکۺاورۺبجۺداھکیۺہکۺاسۺرپۺدویاونںۺیکۺیسۺاح تۺریحتمۺوگرےۺ

رۺاسھتۺاسھتۺاتہکۺاطریۺےہۺوتۺاسۺےنۺزورۺزورۺےسۺالچانۺرشوعۺرکدای۔ۺایسۺخیچۺوۺاکپرۺےنۺوگنمۺاکۺاکؾۺاورۺزیتۺرکدایۺوجۺوگرےۺوکۺیجۺرھبۺرکۺٹیپۺراہۺاھتۺاو

:اجراہۺاھت

!"یلہپۺارپلیۺوکۺیھبۺویہۺاڑکوفںۺابۺرامراۺراۺجۺےہۺہچب"



نکیلۺاےسۺہتپۺںیہنۺاھتۺہکۺاقونؿۺںیمۺوکیئۺدبتیلیۺںیہنۺآیئ۔ۺاسۺابتۺاکۺااسحسۺاےسۺبتۺوہاۺبجۺاےسۺاکیۺوگرےۺوکۺےنٹیپۺےکۺرجؾۺںیمۺ

کیۺہنۺینس۔وحاالتۺںیمۺدنبرکۺدایۺایگ۔ۺراےتسۺاورۺاھتےنۺےکۺادنرۺوہۺاینۺاقونؿۺاکپراتۺراہۺرگمۺیسکۺا

‘‘ہمسجم’’ااسفہنۺ


ۺیدےسۺاموخذۺےہ۔الغؾۺابعسۺاینب‛اردوۺااسفہنۺاورۺااسفہنۺاگنرۺ‚اتکبۺۺااسفہنۺآپۺیکۺہی۔ۺااسفےنۺےکۺفنصمۺالغؾۺابعسۺںیہۺنیاسۺرتہب

ۺاؿۺیکۺاشلمۺںیہۺںیمۺںوبیاتمرثۺوہےنۺواےلۺادۺےسۺکیدنسپۺرحتۺالغؾۺابعسۺرتیقۺرکےتۺںیہۺشیپۺںیمۺریرحتۺےکۺفلتخۺولہاینپۺتایسفنۺوطررپااسنین

ےہ۔اؿۺےکۺااسفونںۺےکۺرکدارۺرفدۺاورۺۺوکتہبۺھچکۺوسےنچۺرپوبجمرۺرکیتۺاےنپۺاقرنیئۺھتاصػۺاورۺاسدہۺزابؿۺےکۺاسۺیدنسپۺاورۺتقیقحۺیگدیجنس

ۺدوونںۺیک ۺۺوموضعۺےکۺفلتخۺولہۺاسےنمۺالرکہجیتنانبےتۺہکلبۺںیہنۺواظعایالغؾۺابعسۺاؿۺرکداروںۺوکحلصمۺوقؾۺۺنکیلۺرکےتۺںیہۺاکعیسۺاعمرشہ

ب،رہچےۺۺ،زدنیگ‚ تومجمےعۺاکایلکۺیاورۺنکۺرس۔ھچکۺرعےصۺلبقۺاؿۺااسفونۺاچدنینۺیکۺ،اجڑےی۔ۺآدننںیہۺےتیرکفۺرپۺوھچڑدۺیکۺاقرنیئ

ت

ااسفونںۺرپۺلمتشمۺےہ۔ۺ۳۵تی۔وجۺرقتےہوہایگۺعیےکۺانؾۺےسۺاش‛

:الخہص(ب)

داشہۺےہۺوجۺاینپۺنیسحۺولیمجۺہکلمۺےسۺےبۺانپہۺتبحمۺرکاتۺےہ۔ۺاکیۺوشرہۺیکۺتیثیحۺےسۺوہۺہکلمۺوکۺاینپۺاسۺاہکینۺاکۺرمزکیۺرکدارۺاب

وۺااطتعۺاکۺۺذجابیتۺزدنیگۺیکۺنیکستۺاکۺوہلیسۺ اتھجمۺےہۺاورۺرھگۺںیمۺےبۺاسیگتخۺیکۺاضفۺاچاتہۺےہ۔ۺاؿۺامتؾۺااسحاستۺوکۺےنھجمسۺےکۺابووجدۺہکلمۺدختم

تینۺاورۺوخدداریۺےکۺوخؽۺےسۺابرہۺںیہنۺآیت۔ۺہکلمۺاکۺہیۺعونصیعۺروہیۺابداشہۺوکۺفیلکتۺاچنہپاتۺسجۺیکۺدبو تۺوہۺہکلمۺےس،ۺرکیپۺنبۺرکۺریتہۺےہۺاورۺاان

اینپۺتنطلسۺےسۺاورۺرھپۺوخدۺےسۺیھبۺدورۺوہاتۺالچۺاجاتۺےہ۔

ہۺاکۺایسفنیتۺالخءۺڑباتھۺالچۺاجاتۺےہ۔ۺامعدئنیۺتنطلسۺابداشہۺاکۺمغۺابےنٹنۺےکۺےئلۺرطحۺرطحۺیکۺوکںیششۺرکےتۺںیہ۔ۺاسۺےکۺابووجدۺابداش

ہۺاہتبلۺاسۺےکۺےبۺفیکۺدؽۺوکۺوصمریۺاورۺگنسۺرتایشۺںیمۺیہۺاےنپۺااسحاستۺیکۺنیکستۺیتلمۺےہ۔ۺاورۺرھپۺاکیۺدؿۺبجۺاکیۺوبڑاھۺگنسۺرتاشۺابداش

اورۺوبڑےھۺانصعۺوکۺےبۺاہبۺااعنؾۺوۺرکاؾۺےسۺۺیکۺدختمۺںیمۺاکیۺوھچاٹۺرگمۺااہتنیئۺوخوصبرتۺہمسجمۺشیپۺرکاتۺےہۺوتۺابداشہۺوخیشۺےسۺاہنؽۺوہاجاتۺےہ

ونازاتۺےہ۔

ۺےمسجمۺوکۺابداشہۺاینپۺوخاہاگہۺںیمۺاجساتیلۺےہ۔ۺوہۺرہپوںۺاےسۺداتھکیۺاورۺذجابتۺیکۺدؽۺرفبیۺداینۺںیمۺوھکاجاتۺ۔ۺےمسجمۺاسۺااسحاستۺےسۺرپ

ۺآہتسہۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺرکش،ۺلب ۺہکلبۺراقتبۺےکۺذجابتۺدیپاۺںیمۺابداشہۺیکۺہیۺوحمتیۺد ھکۺرکۺہکلمۺےکۺعونصیعۺوخؽۺںیمۺلچلہۺچمۺاجیتۺےہ۔ۺآہتسہ

ۺےسۺںیہکۺوہےنۺےتگلۺںیہ۔ۺاؿۺذجابتۺیکۺنیکستۺےکۺےئلۺہکلمۺفلتخۺرط ےقۺاایتخرۺرکیتۺاتہکۺوہۺابداشہۺیکۺوتہجۺاحلصۺرکےکس۔ۺابداشہۺوکۺہیۺہمسجمۺےلہپ

ابتۺیکۺداینۺآابدۺوہےنۺیتگلۺےہ۔زایدہۺزعزیۺوہاجاتےہۺویکہکنۺایسۺیکۺوہجۺےسۺہکلمۺےکۺرھتپۺدؽۺںیمۺذج

ہۺاصقنؿۺاچنہپانۺرشوعۺرکدیتیۺدعےمسجمۺںیمۺابداشہۺیکۺدیپسچلۺاورۺہکلمۺیکۺراقتبۺدؿۺدبؿۺڑبیتھۺاجیتۺےہ۔ۺںاہںۺکتۺہکۺہکلمۺاسۺےمسجمۺوکۺاباق

ا ءوتڑۺدیتیۺےہ۔ۺابداشہۺاظبرہۺےبۺل ر

ضعامتؾۺولڈنیۺالغومںۺوکۺزساۺیھبۺداتیۺنبۺرکۺ ےہ۔ۺےلہپۺاسۺےکۺہنمۺرپۺایسیہۺےکۺدےبھۺاگلیتۺےہۺاورۺرھپۺاےکسۺا

ےہۺنکیلۺھجمسۺراہۺوہاتۺےہۺہکۺہکلمۺےکۺدؽۺرپۺایکۺزگریہۺےہ۔

رھپۺاکیۺدؿۺبجۺوہۺوسرکۺااتھٹۺےہۺوتۺہیۺد ھکۺرکۺاسۺےکۺہنمۺےسۺخیچۺلکنۺاجیتۺےہۺہکۺےمسجمۺڑکٹےۺڑکٹےۺوہاکچۺےہ۔ۺنکیلۺیہیۺوہۺوتقۺاھتۺ

اکۺتبۺیھبۺاپشۺاپشۺوہایگۺاورۺہکلمۺابداشہۺےکۺدقومںۺںیمۺامتؾۺرتۺوسحماستۺےکۺاسھتۺوموجدۺیھت۔ابداشہۺیکۺۺبجۺابداشہۺاکایمبۺوہایگ۔ۺہکلمۺاکۺاان

ےکۺاورۺبجعۺوہۺرطفیۺروپۺوہظرۺںیمۺآاتۺےہۺسجۺےکۺتحتۺوہۺزہارۺاانتینۺۺوخاہاگہۺںیمۺر ےھۺےمسجمۺاورۺہکلمۺیکۺاانۺےکۺےمسجمۺےکۺوٹےتٹۺیہۺوعرتۺاک

ۺاورۺربداتشۺںیہنۺرکاپیت۔ابووجدۺاےنپۺوشرہۺیکۺوتہجۺںیہک



‘‘وچر’’ااسفہنۺ


اافشؼۺادمحۺاکۺامشرۺرتہبنیۺااسفہنۺےسۺاموخذۺےہ۔‛رفسۺانیم‚اتکبۺۺااسفہنۺآپۺیکۺہی۔ۺںیہاافشؼۺادمحۺااسفےنۺےکۺفنصمۺۺنیاسۺرتہب

یکۺتیثیحۺرےتھکۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺوموضاعتۺیکۺاگنروںۺیکۺرہفتسۺںیمۺوہاتۺےہۺ۔ۺوہۺدجدیۺاورۺدقمیۺااسفہنۺاگنریۺےکۺاکیۺگنسۺوج ۺ

ۺدقرتۺےکۺاسھتۺاسھتۺاولسبۺاورۺاتزیگۺاکۺرہگاۺوعشرۺےہۺ۔اافشؼۺادمحۺےکۺااسفونںۺاکۺومجمہعۺ"اکیۺتبحمۺوسۺااسفےن"اقلبۺاطمہعلۺےہ۔ۺاؿۺیک

رہگاۺوعشرۺرےنھکۺواےلۺارفادۺاؿۺےکۺایفسلفہنۺاکنتۺےسۺوخبۺۺایفسلفہنۺرحتریوںۺوکۺانھجمسۺرہۺآدیمۺےکۺسبۺیکۺابتۺںیہن۔اہتبلۺالہۺملعۺاورۺاعمرشےۺاک

فطلۺادنوزۺوہےتۺںیہ۔ادمحۺدنمیۺاقیمسۺاافشؼۺادمحۺاصبحۺےکۺابرےۺںیمۺےتھکلۺںیہ:

"اافشؼۺاصبحۺاعمرشےۺےکۺےچسۺاورۺےبۺابکۺرتامجؿۺںیہ۔ۺاؿۺاکۺااسفہنۺوہۺایۺڈراہمۺوہۺاںیمسۺذجابتۺااسنینۺیکۺدمعہۺاکعیسۺرکےتۺںیہ۔ۺ"

:الخہص(ب)

اکیۺوچرۺراتۺےکۺادنریھےۺںیمۺاکیۺرغبیۺاخدناؿۺےکۺرھگۺںیمۺوچریۺیکۺتینۺےسۺداہ ۺوہاتےہ۔ۺرمکےۺںیمۺداہ ۺوہرکۺاکیۺ

ںۺیکۺایشیشںۺرھبیۺوہیتۺںیہ۔ۺایسۺااملریۺےکۺاخےنۺںیمۺےسۺاےسۺاکیۺافلہفۺاتلمۺےہۺسجۺںیمۺاکیۺوسۺرتسۺرو ےۺاورۺؤااملریۺوھکباتۺےہۺسجۺںیمۺدوا

اتۺےہ۔ۺوچرۺافلہفۺہنمۺںیمۺدابۺرکۺرسمورواشدامؿۺلکنۺاجاتۺےہ۔ۺرھگۺچنہپۺرکۺافلہفۺوھکباتۺےہۺاورۺطخۺاکنؽۺرکۺزپاتھۺےہ۔اکیۺطخۺر اھۺوہ

ےلۺرکۺالعجۺۺطخۺںیمۺیسکۺہلیکشۺمگیبۺےنۺاےنپۺاھبیئۺوکۺاےنپۺامیبرۺےٹیبۺےکۺالعجۺےکۺےئلۺرمقۺہنۺدےنیۺرپۺوکشہۺایکۺاھتۺاورۺاھکلۺاھتۺہکۺاداھرۺوریغہ

ۺاجؿۺرکۺوچرۺےھتاجےنۺواےلۺۺےٹیبۺوکۺرغبضۺالعجۺڈنپیۺےلۺہرمقۺایہمۺرکیلۺیئگۺےہۺاورۺوۺےکۺےئل

قت تحقتوسایۺوہاۺریمضۺدیبارۺوہایگ۔ۺراتۺاسۺاکۺ۔ۺہیۺ

رکےتۺرظنۺآےئ۔ۺوہۺۺرھگۺےسۺالکنۺرگمۺاےسۺاجےئۺوارداتۺرپۺوپسیلۺواےلۺشیتفتےکۺارادےۺےسۺےنۺتخسۺارطضابۺںیمۺاکیٹۺاورۺحبۺرمقۺولاٹےنۺ

اکۺریمضۺاےسۺنیچۺ ےنیۺہنۺداتیۺاھت۔ۺاےلگۺدؿۺوہۺرھپۺہلیکشۺمگیبۺےکۺرھگۺیکۺرطػۺایگ۔ۺاسۺےنۺاچاہۺہکۺررٹسجیۺاکۺافلہفۺ دہۺوہرکۺدااتۺدرابرۺالچۺایگ۔ۺاسوخزف

وسیپںۺتیمسۺادنرۺااھچۺؽۺدےۺنکیلۺتمہۺہنۺوہیئ۔

ڈنکیۺاٹھکٹھکۺ،حبۺوکۺاہنۺدوھۺرکۺدیساھۺہلیکشۺمگیبۺےکۺرھگۺاچنہپۺۺاورۺابآلرخۺاسۺےکۺآےگۺایھتہرۺڈاؽۺدےیئ۔راہۺوچرۺراتۺرھپۺاےنپۺریمضۺےسۺڑلاتۺ

اورۺۺااظتنرۺرکےنۺاگلۺہکۺوجیہنۺدروازہۺےلھکۺوہۺافلہفۺادنرۺکنیھپۺرکۺرواہنۺوہاجےئۺاگ۔ۺدروازہۺالھکۺنکیلۺوچرۺیکۺتمہۺہنۺوہیئۺبیجۺںیمۺاہھتۺڈاؽۺرکۺرک

۔ۺاسۺےنۺوییہنۺابتۺانبدیۺاورۺواہںۺےسۺالچۺآای۔ھتۺاخیلۺابرہۺآایگدبوحایسۺںیمۺاہھتۺںیمۺڑکپےۺونٹۺبیجۺںیمۺیہۺرہۺ ےئۺاورۺاہ

ۺرڈیویۺاراۺاےکسۺریمضۺےنۺرھپۺاسۺیکۺتنعلۺالمتمۺرشوعۺرکدیۺاورۺابآلرخۺاسۺیکۺوقتۺدماتعفۺوجابۺدےۺیئگ۔ۺاسۺےنۺاکیۺرٹارٹسسن

۔ۺاکیۺےتفہۺےکۺ دعۺوہۺرھپۺالوہرۺآایۺاورۺدیساھۺہلیکشۺمگیبۺےکۺرھگۺرکۺچیبۺدایۺاورۺوتقۺزگارےنۺوصقرۺالچۺایگۺنکیلۺںاہںۺیھبۺاسۺاکۺریمضۺآوسدہۺہنۺوہاکس

ۺرکرےہۺےھتۺاچنہپ۔ۺبجۺوہۺیلگۺےکۺومڑۺرپۺاچنہپۺوتۺادنرۺےسۺےچبۺاکۺانجزہۺابرہۺلکنۺراہاھت۔ۺوچرۺےنۺآےگۺڑبھۺرکۺتیمۺوکۺدنکاھۺدای۔ۺتہبۺےسۺولگۺاب ،ں

ےچبۺیکۺاجؿۺےلۺیلۺیھت۔ۺرکاورۺوچرۺوکۺرباۺالھبۺہہکۺرےہۺےھتۺسجۺےنۺرفسرخچۺیکۺرمقۺاراۺ

وچرۺےکۺریمضۺےنۺاسۺیکۺرگدؿۺرپۺزورۺےسۺداپھۺامرا۔ۺوہۺڑسکۺرپۺرگۺایگ۔ۺولوگںۺےنۺڑکپۺرکۺاےسۺااھٹای۔ۺانجزہۺایمینۺاصبحۺچنہپۺایگ۔ۺ

ےۺوکۺےسیپۺدےۺرکۺاسریۺربقۺرپۺڑھچسقاورۺرکواایۺ ؤاکدتنیفۺےسۺافرغۺوہرکۺولگۺرھگوںۺوکۺولٹۺ ےئ۔ۺوچرۺےنۺوھپولںۺیکۺاکیۺوٹرکیۺرخدییۺاورۺ

اسرےۺوھپؽۺربقۺرپۺڈاؽۺدےیۺاورۺتہبۺدریۺواہںۺاھٹیبۺراہ۔ۺاسۺکینۺاکؾۺیکۺدبو تۺاسۺےکۺریمضۺاکۺوبھجۺابلکلۺمتخۺوہایگ۔



‘‘مہۺرفس’’ااسفہنۺ


ۺ‚ ر سف مہ

دورۺےکۺاتممزۺااسفہنۺاگنروںۺۺدیرۺدجاکۺامشۺےسۺاموخذۺےہ۔ااظتنرنیسح‛ ںمنجۺاہکاین‚اتکبۺۺاکۺااسفہنۺےہۺوجۺاؿۺیکۺااظتنرنیسح‛

ےہۺ۔ۺاؿۺۺاجیتۺاپیئۺدیقنتۺیاحالتۺرپۺرہگۺاورۺاعمیش ،ۺ،اعمرشیتیسایسۺےھکلۺ۔ۺاؿۺےکۺااسفونںۺاورۺڈراومںۺںیمۺوہاتۺےہۺ۔اوہنںۺےنۺڈراےمۺیھبۺںیم

ےہۺاورۺرظنمۺۺیھبۺیرکدارۺاگنرۺںںاہ۔ۺاؿۺےکۺاورۺاجدنارۺںیہۺدہاہمرتۺرعوجۺرپۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺاکمےملۺاسۺوموضاعتۺاکۺونتعۺاورۺینفۺےکۺااسفونںۺںیم

ۺےہۺاورۺرکبۺازیگنۺرگنۺیھبۺالعیتمۺ،ۺاؿۺںیمۺیھبۺےہۺاورۺدیپسچلۺیھبۺاچینشۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺیھبۺیاگنرۺتاورۺزجایئۺیھبۺیاگنرۺ،واہعقیھبۺیاگنر

اؿۺےکۺامتؾۺااسفےنۺۺاور ااسفہنۺاگنرۺںیہۺباکایمۺکیاۺنیسحۺااظتنرای،ۺوگۺےہۺاورۺاحمورےۺاکۺاخٹچرہۺیھبۺیھبۺاسدیگۺزابؿۺیکۺ،ۺاؿۺںیمۺااسحسۺیھب

ےہ۔ۺوہیئۺاضفۺاھچیئۺہمہۺ ریۺیکۺینرحسایبۺنجۺںیمۺآوازۺںیہۺاعمرشہۺاورۺاموحؽۺیک

:الخہص(ب)

العیتمۺۺہیۺاکیۺایسیۺاہکینۺےہۺوجۺااسنؿۺںیمۺاپیئۺاجےنۺوایلۺارادےۺیکۺزمکوریۺاورۺریغۺلقتسمۺزمایجۺیکۺاکعیسۺرکیتۺےہ۔ۺااسفہنۺاگنرۺےن

ۺےہۺاورۺوہۺیسکۺوطرۺرپۺاکیۺصخشۺاکۺرفسۺایبؿۺایکۺےہۺوجۺطلغۺسبۺںیمۺوسارۺوہاجاتۺےہ۔ۺدوراؿۺرفسۺاسۺےکۺذنہۺںیمۺفلتخۺایخالتۺاکۺوجارۺاھباٹۺااتھٹۺراتہ

ۺسبۺیکۺر بارۺاورۺرشۺیکۺوہجۺاکیۺایخؽۺوکۺیھبۺیلمعۺاجہمۺںیہنۺانہپۺاپات۔ۺاےسۺہیۺااسحسۺھچکۺدریۺےکۺ دعۺوہاجاتۺےہۺہکۺوہۺطلغۺسبۺںیمۺوسارۺےہۺنکیل

ہکۺایکۺہیۺےسۺوہۺوکیئۺدقؾۺںیہنۺااھٹاپات۔ۺسبۺامڈؽۺاٹوؿۺیکۺیھت۔ۺہیۺاےسۺاسۺوتقۺہتپۺاتلچۺےہۺبجۺاکیۺونرمعۺڑلاکۺدبوحایسۺےکۺاعملۺںیمۺوپاتھچۺےہۺ

سبۺامڈؽۺاٹوؿۺاجےئۺیگ؟

ہکۺواہںۺےسۺدورسیۺسبۺابآاسینۺںیہنۺلمۺےکسۺیگ۔ۺےسیجۺےسیجۺےلہپۺوتۺوہۺاےلگۺااٹسپۺرپۺارتےنۺاکۺہلصیفۺرکاتیلۺےہ۔ۺنکیلۺرھپۺوساتچۺےہۺ

رخیۺااٹسپۺزگرےتۺاجےتۺںیہۺاےسۺااسحسۺوہاتۺےہۺہکۺوہۺلزنؽۺےسۺدورۺوہاتۺاجراہۺےہ۔ۺابآلرخۺوہۺاےنپۺآپۺوکۺوبجمرۺاپرکۺہلصیفۺرکاتۺےہۺہکۺوہۺآ

ااٹسپۺکتۺاجےئۺاگۺاورۺرھپۺوکیئۺہلصیفۺرکےۺاگ۔

دوتسۺایدۺآایۺوجۺےلہپۺامڈؽۺاٹوؿۺںیمۺراہشئۺذپریۺاھتۺاورۺاؿۺدونںۺارمہکیۺاجۺاکچۺاھت۔ۺرھپۺاےسۺارمہکیۺۺامڈؽۺاٹوؿۺےکۺذرکۺےسۺاےسۺاانپ

اجےنۺواےلۺدرگیۺدوتسۺایدۺآےئۺاورۺاپاتسکؿۺںیمۺرہۺاجےنۺرپۺاوسفسۺوہا۔ڈنکرٹکۺےکۺاتریخۺےسۺآےنۺیکۺوہجۺےسۺاسۺےکۺادنرۺریمضۺاورۺسفنۺیکۺ

ۺہنۺ ےنیۺرپۺااسکیتۺےہۺنکیلۺوہۺااسیۺںیہنۺرکاپات۔ۺھچکۺدریۺ دعۺبجۺوہۺڈنکرٹکۺوکۺرکاہیۺدےۺداتیۺےہۺوتۺوسارۺگنجۺرشوعۺوہاجیتۺےہ۔ۺدبداییتنۺاےسۺٹکٹ

:وقبؽۺفنصم،وہےنۺیکۺہگجۺںیہنۺاتبات۔ۺانچہچنۺبجۺڈنکرٹکۺرکاہیۺمکۺاتیلۺےہۺوتۺاکیۺرمہبتۺرھپۺاسۺاکۺریمضۺالمتمۺرکاتۺےہۺاورۺآرخۺاکر

ر ۺوکۺد ھکۺرکۺاانیمطؿۺاکۺاکیۺاسسنۺایلۺاورۺےسیپۺاورۺٹکٹۺبیجۺںیمۺاسۺےنۺآسۺاپسۺےکۺاسمرفوںۺرپۺوچ"سف مہ

رۺرظنۺڈایل۔ۺوسےنۺواےلۺ

"رب ۺےئل۔

اسۺاکۺرفسۺاجریۺراتہۺےہ۔ۺفلتخۺاقمامتۺرپۺےسۺوسارۺوہےنۺواولؿۺیکۺےبۺرقاریۺاورۺارتےنۺواولںۺیکۺدبوحایس،ۺوٹیسںۺرپۺےنھٹیبۺےکۺےئلۺ

ۺیکۺزابینۺںیہکۺیکۺاہکینۺبسۺاتنسۺاورۺداتھکیۺراتہۺےہ۔ۺاتینۺاورۺیسکۺاسمرفیکۺاچنیھکۺںاسمرفو

ۺےلہپۺوتۺاسۺےنۺوساچۺاھتۺہکۺوہۺطلغۺسبۺںیمۺوسارۺوہایگۺےہۺنکیلۺابۺاےسۺااسحسۺوہاتۺےہۺہکۺحیحصۺاورۺطلغۺوتۺاسمرفۺوہۺےتۺںیہ۔ۺسبۺوتۺاےنپ

سف مہ

ر ۺںیہنۺےہۺویکہکنۺدرگیۺارفادۺوتۺاینپۺلزنؽۺیکۺاجبنۺاگزمؿۺںیہۺیہۺراےتسۺرپۺیتلۺےہ۔ۺرھپۺاسۺےکۺذنہۺںیمۺہیۺایخؽۺارھباتۺےہۺہکۺاسۺاکۺوکیئۺ

امتؾۺاسمرفۺاکیۺاکیۺہکۺہکبجۺوہۺاہنتۺیہۺطلغۺراےتسۺرپۺلچۺراہۺےہ۔رشتنمۺااکفرۺےکۺاسۺرفسۺےکۺاسھتۺاسھتۺسبۺاکۺرفسۺیھبۺاجریۺراتہۺےہ۔ۺںاہںۺکتۺ

ہۺاجاتےہۺوجۺاسۺےکۺدےتھکۺاکدنےھۺرپۺرسر ےھۺوسراہۺاھت۔ۺاسۺاکۺدموہشۺمہۺرفسۺابیقۺررھپرکےکۺارتۺاجےتۺںیہ۔ۺسبۺںیمۺرصػۺوہۺایۺ



‘‘دبہل’’ااسفہنۺ


ےسۺاموخذۺ‛دنسپۺادبۺۺرتیق‚اتکبۺۺااسفہنۺاؿۺیکۺہی۔ۺآرگوۺںیہۺزابؿۺےکۺوہشمرۺااسفہنۺاگنرۺالغؾۺرابینۺےکۺفنصمۺدنسیھ‛ دبہلۺ‚ااسفہنۺ

ےہۺاورۺاؿۺےکۺااسفونںۺاکۺوموضعۺدصاتقۺوۺۺزدنیگۺیتںاہ۔ۺاؿۺےکۺااسفونںۺاکۺوحمرۺدۺۺاگنرۺںیہزابؿۺےکۺوہشمرۺااسفہنۺآرگوۺدنسیھۺےہ۔ۺالغؾۺرابین

ۺےہۺاؿۺاکۺادنازۺاسدہۺاورۺدشکلۺےہۺ۔ۺزابؿۺںیمۺاجیتۺاپیئۺوخشۺیگقیلسۺںیمۺیھبسۺؿالپٹۺ،ۺرکدارۺ،ۺوااعقتۺاورۺزابؿۺوۺایبۺںںاہولخصۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺ

ےہ۔ۺےنۺایکۺیرتہمجۺرسحتۺاکسۺوجنگۺرظنۺااسفےنۺاکۺاردوۺںیمۺریدبرہجءامتۺوموجدۺےہۺزۺاورۺیگتفگشۺاچینش

:الخہص(ب)

ۺاسۺاہکینۺںیمۺاکیۺااقتنیمۺذجہبۺرےنھکۺواےلصخشۺاکۺرکدارۺشیپۺایکۺایگۺےہ۔ۺےصقۺاکۺریہوۺاظبرہۺاکیۺاتےگنۺواالۺالگبۺےہۺوجۺویہیمۺاعموہض

ےہ۔ۺرگمۺالصۺاتیمہۺاسۺےصقۺںیمۺالگبۺےکۺرحفیۺریخوۺاتےگنۺواےلۺیکۺےہۺۺیسکۺاتےگنۺاورۺوھگڑےۺےکۺامکلۺوکۺدےۺرکۺاےسۺرکاےئۺرپۺالچایۺرکات

دایۺاورۺاےسۺوجۺالگبۺےسۺےلہپۺیہیۺوھگڑاۺاتہگنۺالچایۺرکاتۺاھتۺرگمۺاسۺیکۺطلغۺاورۺایٹھگۺاعدوتںۺےسۺگنتۺآرکۺوھگڑےۺےکۺامکلۺےنۺاسۺےسۺاعمہلمۺمتخۺرک

اوالدۺیکۺرطحۺیکۺاورۺابۺہیۺوھگڑاۺاینپۺدمعہۺاورۺزیتۺاچؽۺاورۺرشافیہنۺاعدوتںۺےکۺۺالگبۺوکۺدےۺدای۔ۺسجۺےنۺوھگڑےۺیکۺد ھکۺاھبؽۺاورۺدختمۺاینپ

وہۺالگبۺابثعۺاتےگنۺواولںۺیکۺربادریۺںیمۺتہبۺرعموػۺاورۺدنسپدیہۺنبۺایگ۔ۺہیۺابتۺریخوۺےکۺےئلۺتخسۺےصغۺاورۺرجنۺاکۺابثعۺینبۺاورۺدؽۺیہۺدؽۺںیمۺ

ےسۺااقتنؾۺ ےنیۺاکۺزعؾۺاپےنلۺاگل۔

ۺاےسۺدلجۺیہۺلمۺایگ۔ۺالگبۺاکیۺابرۺتخسۺامیبرۺوہایگۺسجۺےکۺابثعۺیئکۺامہۺکتۺپ رتۺرپۺزپاۺراہ۔ۺریخوۺےنۺالگبۺیکۺامیبریۺاسۺاکۺومعقۺیھب

ۺےسۺافدئہۺااھٹےتۺوہےئۺوھگڑےۺےکۺامکلۺےکۺاکؿۺرھبےۺہکۺاےنتۺدونںۺکتۺےبۺاکرۺڑھکےۺڑھکےۺوھگڑاۺیسکۺاکؾۺاکۺہنۺرےہۺاگ۔ۺانچہچنۺامکلۺےنۺہی

دای۔ۺریخوۺایسۺاکۺرظتنمۺاھت۔ۺاسۺےنۺالگبۺےسۺاینپۺدینمشۺاسۺےبۺزابؿۺوھگڑےۺرپۺاکنیل،ۺاےسۺربیۺرطحۺامراۺاٹیپۺںاہںۺکتۺہکۺےۺدۺوھگڑاۺرھپۺریخوۺوک

اکۺر اھاتۺاسۺیکۺراؿۺںیمۺاکیۺلیکۺیھبۺوھگپنۺدی،ۺوجۺاسۺےکۺےئلۺلقتسمۺاذتیۺنبۺیئگ۔ۺاسۺےکۺالعوہۺیھبۺوہۺاےسۺامراتۺاتٹیپۺراتہ۔ۺاےسۺزایدہۺرتۺلوھ

وہۺاجےئۺۺ اھےنۺوکۺیھبۺاہنتیۺایٹھگۺمسقۺاکۺاچرہۺداتی۔ۺاسۺےکۺاسھتۺاسھتۺاسۺےنۺامیفۺاورۺگنھبۺیھبۺالپیئ۔ۺرغضۺرہۺوکششۺرکۺڈایلۺہکۺوھگڑاۺاناکرہاورۺ

وکۺاسۺاکۺملعۺوہاۺوتۺاورۺابالرخۺوھگڑےۺےکۺامکلۺوکۺاالطعۺدےۺدیۺہکۺابۺہیۺوھگڑاۺیسکۺاکؾۺاکۺںیہنۺراہۺہیۺنسۺرکۺامکلۺاےسۺےنچیبۺرپۺآامدہۺوہایگۺبجۺالگبۺ

اورۺاتہگنۺوخدۺرخدیۺایل۔ۺسجۺےسۺہنۺرصػۺالگبۺےکۺرھگۺواولںۺوکۺےبۺدحۺوخیشۺوہیئۺہکلبۺوھگڑاۺیھبۺتہبۺوخشۺوہایگ۔ اسۺےنۺامکلۺےسۺوھگڑاۺ

ےنۺرثۺےہ۔ۺالگبۺیکۺمکۺنسۺیچبۺزاخیلۺوجۺاسۺوھگڑےۺےسۺتہبۺامونسۺیھتۺاورۺریخوۺےکۺاظمملۺوجۺاسۺؤماہکینۺاکۺآرخیۺہصحۺبسۺےسۺ

اشۺوھگڑےۺرپۺاینپۺوحتلیۺںیمۺڈاھےئۺےھت،نسۺرکتخسۺومغمؾۺاورۺریخوۺےسۺرفنتمۺوہیئگ،ۺاکیۺدؿۺریخوۺوکۺاےنپۺدورسےۺدےلبۺےلتپۺوھگڑےۺرپۺےبۺاحت

رطحۺاچکبۺالچےتۺد ھکۺرکۺطبضۺہنۺرکیکسۺاورۺوپرےۺوجشۺوۺےصغۺےسۺریخوۺےکۺاتےگنۺےکۺاسےنمۺآرکۺریخوۺوکۺڈاےنٹنۺیگلۺہکۺےبۺزابؿۺاجونروںۺرپۺاسۺ

اگل۔ملظۺہنۺڈاھایۺرکےۺاورۺہیۺرظنمۺد ھکۺرکۺوخدۺریخوۺیھبۺاتمرثۺوہےئۺریغبۺہنۺرہۺاکسۺاورۺاےسۺاےنپۺاظاملہنۺرکدارۺرپۺاتھچپواۺوسحمسۺوہےنۺ

‘‘آراؾۺوۺوکسؿ’’ ڈراہم


۔ۺےکۺاحلمۺںیہۺتہبۺاتیمہۺاتجۺاردوۺڈراومںۺںیمۺزیلعاایتمۺےہ۔دیسۺاتجۺےکۺزورۺملقۺاکہجیتنۺزیلعاایتمدیس‛آراؾۺوۺوکسؿ‚رظنۺڈراہمۺۺریز

ۺیراتھکےہ۔ۺاتجۺڈراہمۺاگنرۺتیثیحۺیکۺگنسۺوج ۺکیاۺںیمۺخیاترۺاھکلۺوجۺاردوۺڈراہمۺیکۺ‛اانریلک‚ڈراہمۺۺءںیم۰۹۳۲اوہنںۺےن

فن

ولازامتۺےسۺۺیےکۺ

اورۺ‛اوسنلاںۺۺبیذہت‚زانہنۺراسہلۺۺےھکل۔زینۺےنۺااسفےنۺیھبۺںتہبۺوہشمرۺوہا۔اوھنۺاورۺرکداراچچنکھچۺیھبۺکیرطحۺوافقۺےھتۺ۔اؿۺاکاۺیوپر



ااجنؾۺدۺادارتۺےکۺرفاضئۺیھبۺیک‛وھپؽۺ‚وچبںۺےکۺامانہہمۺ

ے

اپاتسکؿۺرامراۺ‚ےسۺاسۺزامےنۺاکۺوہشمرۺرپورگاؾۺۺویڈیۺاپاتسکؿۺےکۺ دعۺالوہرۺرۺؾ۔ایقی

رقمرۺوہےئ۔ۺیرٹالوہرۺےکۺرکیسۺادب سلجمۺرتیقۺںیمۺؾایاۺی۔آرخںیھکلۺںاہکاینۺدرنجۺےسۺزادئۺیملفۺکی۔ا‛ےہ

(ۺالخہصۺ:ب)

آراؾۺووکسؿۺۺےہ۔اںیہنۺوہجۺےسۺرحارتۺوہۺیئگۺہکۺاکتؿۺیکۺیکزی۔ڈارٹکۺےنۺوجتایےنۺڈارٹکۺوکۺالبۺیویبۺوہ ےئ۔ۺاؿۺیکۺراصبحۺامیبۺکیا

راہ۔ۺۺیوتقۺکتۺرباربۺاجروہۺآرخۺےنۺوجۺوشرۺولغۺایکۺیویبۺاؿۺیکۺ۔ۺڈارٹکۺےکۺاجےتۺیہاچےیہۺۺوشرۺولغۺںیہناؿۺےکۺرمکےۺںیمۺاورۺاسھتۺیہۺاچےیہ

ۺوکالبۺںیمۺوموجدیگۺکتۺاچنہپےنۺےکۺےئلۺاسۺےنۺڈارٹکۺیکۺیابرہۺاگڑۺگیبڈارٹکۺاکۺ وو للووکسؿۺۺآراؾ ۔ۺاسۺرپۺڈارٹکۺےنۺدوابرہۺاہکۺہکۺاںیہنۺایالچۺالچۺرکۺ

دابۺدوںۺ۔ۺۺدبؿۺوٹٹۺراہۺےہۺایکۺےسۺوپےنھچۺیگلۺںےسۺوبجمرۺوہۺرکۺایمۺوضفؽۺوگیئۺہکۺواہںۺلمکمۺوکسؿۺرےہۺاگۺرگمۺرھپۺاینپۺےنۺودعہۺایکۺیاورۺویبۺاچےیہ

ۺکیےنۺرھپۺاۺی۔ۺویبۺہگجۺوموجدۺہنۺیھتۺاینپۺرگمۺیٹنھگ وہںۺاہمترےۺرساہےنۺر ےھۺاجیتۺہکۺیٹنھگۺایوکۺاتبۺںاچہۺراہےہۺ۔ۺرھپۺایمۺوسےنۺوکۺیجۺایکۺرھپۺوبیل

۔ ایاگنہہمۺرباپۺرکۺد

رغضۺاسۺۺیگ رکدوںۺہےسۺدحیلعۺیونرکۺاےسےہۺۺایالۺۺ تخۺاسۺوتقۺہسۺرہپۺوکۺاپینہکۺمکۺالچیئۺی۔ویبۺےلۺرکۺآایگۺہقسۺاپینۺںیمۺریدۺاینت

ہکۺۺایوللۺآۺ۔ۺاےنتۺںیمےہایکۺزیآراؾۺووکسؿۺوجتۺہکۺڈارٹکۺےنۺاںیہنۺاجیتۺاورۺیتہکۺاجیتۺ۔ۺوخدۺوشرۺاچمیتۺوہیئۺےکےئلۺدنبۺںیہنۺڈنیکسۺکیزابؿۺاۺوعرتۺیک

ےنۺےچبۺرپۺربرانۺرشوعۺرکۺۺیاہجںۺویبۺایرمہلحۺوہۺآۺکی۔ۺاورۺرھپۺاۺاورۺیخیچۺ۔ۺاورۺوخبۺالچیئۺیسۺزپربۺیاسۺرپۺویبۺلمۺرےہۺںیہۺںیہنۺےھٹیرۺوگداؾۺںیم

رشوعۺۺانیاھجڑوۺدۺاگنہہمۺمکۺہنۺوہاۺاھتۺہکۺونرکۺےنۺرمکےۺںیمۺہی ےہۺاورۺوتۺوشرۺاچمۺراہۺےہۺ۔ۺایھبۺایکۺزیزپاۺےہۺ،ۺڈارٹکۺےنۺآراؾۺوکسؿۺوجتۺرہکۺابپۺامیبۺید

ۺ،ای ےننۺہنۺآۺؿوفیلیٹۺ۔ۺوہۺالچاتۺراہۺرگمۺوکیئآایگۺؿہنۺوہاۺاھتۺہکۺوفیلیٹۺوہۺوکسؿۺےسۺپچۺیھبۺوکۺاسۺرپۺالچانۺزپاۺ۔ۺایھبۺضیرمۺیھت ۔رگدۺاھٹۺریہیرکد

ہنۺۺںویکۺاھت۔ۺےھجمۺایآۺؿاورۺرھپۺوپاھچۺہکۺوفیلیٹۺآیئگۺیدنبۺوہاویبۺؿ۔ۺوفیلیٹکھجۺکھجۺیکۺیرکےنۺواےلۺےنۺڑبۺؿوفیلیٹۺایااھٹۺۺؿےنۺوفیلیٹۺرامیبۺوجۺیہن

عنمۺۺےسۺاہکۺہکۺاںیہنۺیےنۺویبۺ۔ۺںیمۺایاجبانۺرشوعۺرکۺدۺےکۺڑلےکۺےنۺاہروممینۺزپویسۺاکؾۺوہۺاگۺ۔ۺاےنتۺںیمۺاورۺاےسۺایکۺوکؿۺوہیگۺ۔ۺولعمؾۺںیہنایالب

۔ۺوہۺروےنۺاگلۺۺوراؿۺہچبۺرگۺایگ۔ۺاسۺدۺایوشرہۺےکۺارصارۺرپۺطخۺانھکلۺرشوعۺرکۺدۺ دعۺںیمۺےنۺاوؽۺوتۺااکنرۺایکۺیدہۺےہۺویبۺفیلکتۺرکدو۔ۺاسۺوتقۺومیقیس

لمۺےکچۺےھتۺاسۺےنۺۺےھٹیرۺ۔ۺاۺبۺوللۺوکۺیھبۺاورۺآوۺازاگلیئۺیےنۺدکتسۺدۺاھتۺہکۺریقفۺایطخۺوپراۺہنۺوہےنۺاپۺایھبۺریہۺرگمۺوہۺطخۺیتھکلۺایاسۺےکۺوخؿۺلکنۺآ

وتۺۺں؟ےنۺوپاھچۺویکۺیدےۺدو۔ویبۺواینریشۺوٹیپۺیگنتۺآۺرکۺاہکۺریماؿۺامتؾۺزیچوںۺےکۺوشرۺےسۺےنۺۺں۔ۺایمۺایاےسۺوکانٹۺرشوعۺرکۺدۺاہوؿۺدےتسۺںیم

درتفۺاجۺراہۺوہںۺ،ۺآراؾۺووکسؿۺےکۺےئل۔ۺےکۺںیمۺایاسۺےنۺوجابۺد

‘‘دنمسرۺاکۺدؽ’’ ڈراہم


ۺ‛اورۺاقنیلوہلۺ‚ فینصتۺڈراہمۺاؿۺیکۺہیےہۺ۔ۺیئگۺیدۺامںۺےکۺدؽۺوکۺدنمسرۺےسۺہیبشتۺےہۺسجۺںیماشاکہرۺاکۺۺبیرظنۺڈراہمۺرمزاۺادۺریز

ۺاطعۺایکۺہغمتۺرباےئۺنسحۺاکررکدیگۺدصاریتۺاںیہنۺںیم ء۰۹۶۹دخامتۺرپۺۺادیبۺایلعۺ۔ۺاؿۺیکۺرجتہبۺاکرۺڈراہمۺاگنرۺںیہۺکیاۺبیےسۺاموخذۺےہۺ۔رمزاۺاد

۔ۺوہۺۺاجاتۺےہۺایاپۺزنطۺیھبۺںیمۺدمعہۺاورۺاکنفراہنۺادنازۺرطحۺااجرگۺےہۺ۔ۺاؿۺںیمۺیوعشروپرۺاورۺاعمرشیتۺیس،ۺایسۺتایسفنۺااسنینۺ۔اؿۺےکۺڈراومںۺںیمایگ

ۺریتہۺاضفۺوپرےۺڈراےمۺرپۺاھچیئۺرعوجۺرپۺےہۺاورۺرواحینۺتیدصقمۺ۔اؿۺےکۺامتؾۺڈراومںۺںیمۺبلۺےکۺاقلئۺںیہۺریوگلاےتۺہکلبۺمسبتۺزۺےہقہقۺںیہن

ۺرہۺفنصۺںیمۺرغض ں،اہکاینۺوچبںۺےئلیکۺت،رتامج،ۺاتافیلۺ،۔ااسفہنۺ،ۺڈراہم،ۺرفسۺانہم،ۺدیقنتۺڈراےمۺےھکلۺںیہۺ‛ابیبۺکی‚رتۺۺدہایےنۺزۺبیےہ۔رمزاۺاد

ادبۺ‚ےسۺۺنجۺںیمۺادارتۺیکۺراسولںۺیکۺواہتسبۺرےہۺ۔یئکۺاپاتسکؿۺےسۺیھبۺویڈی۔راکۺابثعۺںیہۺوتریقۺاردوۺیکۺترگاںۺدقرۺاقیلختۺیکۺبیرمزاۺاد

اقلبۺذرکۺےہ۔‛ ،فیط



(ۺالخہص:ۺب)

بسۺےسۺےلہپۺابعسۺۺ۔ۺاسۺںیمۺڈراہمۺےہۺسجۺےکۺاپچنۺرکدارۺںیہۺ‛یبابۺکی‚ کیاۺہیایکۺریےنۺرحتۺبیرمزاۺاد‛ دنمسرۺاکۺدؽۺ‚ ڈراہم

اورۺۺاسمہیئۺاؿۺیکۺےہۺ۔ۺریھکۺاؿۺاکۺاولکاتۺاٹیبۺ۔ۺعیفشۺںیہۺیویبۺں۔ابعسۺاورۺانسحںۺایمۺےئکۺ ےئۺںیہۺؿاحالتۺایبۺاورۺانسحںۺےکۺاخدناؿۺےکۺادنروین

ےۺےٹیبۺیچبۺکیاۺی ےہۺاورۺرغصۺاکۺاٹیبۺریھکۺریبشسدورسےۺرہشۺےسۺانسحںۺےکۺۺاورۺونومولدۺہچبۺیسکۺیویبۺیکۺاکۺااقتنؽۺوہاجاتۺےہۺ۔ۺعیفشۺعیفشۺےہۺ۔ۺانسحں

ےکۺۺریھکۺونسزپۺاینپۺرگمۺوہۺرھپۺیھبۺیھتۺہاورۺردیجنۺوہجۺےسۺتہبۺنیگمغۺیکۺعیفشۺ۔ۺوہۺاےنپۺےٹیبۺیھتۺاالطعۺاسۺوکۺچنہپۺ یکۺاپسۺآرےہۺےھت۔ۺسجۺیک

ےہ۔ۺوہبۺےکۺےئلۺاتزہۺۺریتھکۺرےہ۔ۺےچبۺےکۺےئلۺوھجالۺاورۺڈیفۺرصموػۺوہۺاجیتۺںیمۺںویرایتۺؽۺیکوہبۺاورۺوپےتۺ)ومحمد(ۺےکۺاابقتسۺاسھتۺلمۺوکۺاینپ

اجےئ۔اگےنۺاجبےنۺۺایرکاۺہنمۺاھٹیمۺاکاجاتۺےہۺاتۺہکۺوہبۺاورۺوپےتۺےکۺآےنۺرپۺاؿۺۺاکۺااظتنؾۺایکۺدودھۺوگنماۺرکۺر اھۺاجاتۺےہۺاورۺےلحمۺواولںۺےکۺےئلۺاھٹمیئ

ا ےناورۺوخایش

وہباورونومولدوپےتۺۺاجاتۺےہ۔اسحؿۺاکۺوشرہۺابعسۺاینپۺےہۺاوررھگۺوکۺوخابۺآراہتسۺایکۺاجیتۺیوکۺدوعتۺدۺںڑلویکۺےلحمۺیکۺےکۺےئلۺںمت

ۺیلیہسۺالچاجاتےہۺ۔ۺانسحںۺاورۺایکسۺانشیٹسۺوک ےنی

دعۺبجۺامہمؿۺاورۺۺریےکۺوتقۺزگرۺاجےنۺےکۺتہبۺدۺنی۔ۺرٹںیہۺاؿۺاکۺااظتنرۺرکےنۺیتگلۺرک

ۺیلیہسۺرکۺرےہۺےھت۔اسۺیکۺیامغزۺرطخےۺیکۺیسکۺدیوجۺاشۺوہےنۺےتگلۺںیہۺارطحۺرطحۺےکۺووسےسۺدیپۺۺوتۺانسحۺںۺےکۺدؽۺںیمےچنہپۺابعسۺرھگۺںیہن

آاجاتۺےہ۔ۺۺریبشۺاکۺاٹیبۺریھکۺاانثۺءںیمۺےہ۔ۺایسۺیتوہۺاجۺؿاشیرپۺیھبۺوہےنۺرپۺریھکۺریدۺدہایےہۺرگمۺزۺرکیتۺنیقلتۺےہ۔اورۺربصۺیکۺیتیدۺاےسۺیلستۺریھک

ۺےتنسۺیہۺہیانسحںۺۺتہبۺےسۺارفادۺالہکۺوہۺےکچۺںیہۺےہۺاورۺاسۺاحدہثۺںیمۺامہمؿۺآۺرےہۺےھتۺوہۺاحدہثۺاکۺاکشرۺوہۺیئگۺںیمۺنیاتبۺاتۺےہۺسجۺرٹۺوہۺاںیہن

وہباورۺوپاتۺ ابعسۺرھگۺچنہپۺاجۺاتۺےہ۔ۺوہۺانسحںۺوکۺاتباتۺےہۺہکۺاسۺیکۺرہاسۺاکۺوشۺےہۺہکۺاےنتۺںیمۺوکششۺرکیتۺرطػۺاجےنۺیکۺیکۺربہعقۺااھٹۺرکۺانشیٹس

ۺامہمؿۺاکۺںیہکۺرطحۺاھچؿۺامراۺےہ۔ۺنکیلۺیالہکۺوہےنۺواےلۺارفادۺوکۺوپرۺاورۺاحدہثۺںیمۺیاگڑۺیہکۺاسۺےنۺاسرۺںویکۺآےئۺںیہۺےسۺںیہنۺیاسۺاگڑ

۔ۺابعسۺےنۺاترۺوکۺۺیئداہ ۺوہۺاترۺےلۺرکۺرھگۺںیمۺکیاۺی دوراؿۺرغصۺتمسقۺایسۺرخایبرگمۺںیہۺوخشۺوہۺاجیتۺنسۺرکۺانسحۺںۺاورۺریھکۺہیالچۺےہۺۺہتپۺںیہن

ۺامتؾۺولگۺےتکسۺںیمۺینبۺرکۺرگۺل رۺرھگۺواولںۺرپۺیلجبۺہیاھکلۺاھتۺہکۺاسۺےکۺوپےتۺومحمدۺاکۺااقتنؽۺوہۺاکچۺےہ۔ۺۺ۔ۺاترۺںیمۺڈناھؽۺوہۺایگۺزپاھۺاورۺزپےتھۺیہ

اتکسۺےہۺاےسۺوتۺرہۺمسقۺےکۺدصامتۺۺایکۺیھبۺااسنؿۺرکۺتہبۺڑباۺدصہمۺاھتۺنکیلۺکیانسحۺںۺےکۺےئلۺاۺہیدورسےۺاکۺہنمۺےتکتۺرہۺ ےئ۔ۺۺکیآ ےئۺورۺوہۺا

دوھکںۺاورومغںۺےکۺزہاروںۺاہپڑۺۺااھتۺہۺدنمسرۺ،ۺسجۺںیمۺکیدنمسرۺوہاتےہ۔ۺاۺکیامۺںۺاکۺدؽۺوتۺا‚ےہۺہکۺۺحیحصۺہی ۔ۺوایعقزپےتۺںیہۺربداتشۺرکانۺیہ

ۺۺڈوبۺاکچۺےہ۔ۺامںۺوتۺدب ۺےنہسۺاورربصۺرکےنۺےکۺےئلۺیہھچکۺایکۺوہاتۺہکۺاسۺدنمسرۺہکۺہہتۺںیمۺںیہنۺواولںۺوکۺولعمؾۺیہۺےنھکیدۺپچۺاچپۺامسۺاجےتۺںیہ

‛ےہ۔ۺوہیئۺادیپ

*********

Suggestions for further improvement will be highly

welcomed and appreciated at [email protected]



اردوۺااسفہنۺیکۺرصتخمۺاترخیۺاراقتء

ااسفہنۺاکۺاعترػ:

دےنیۺوایلۺزدنیگۺںیمۺولوگںۺےکۺاپسۺاسۺدقرۺوتقۺںیہنۺہکۺوہۺوطلیۺاورۺیلیصفتۺااسفہنۺدورۺدجدیۺیکۺدیپاوارۺےہۺ۔ۺاسۺینیشمۺدورۺیکۺاکھتۺ

واحضۺاثمؽۺدااتسںینۺایۺانوؽۺزپھۺںیکس۔ۺآجۺاکۺااسنؿۺمکۺےسۺمکۺوتقۺںیمۺزایدہۺےسۺزایدہۺاورۺدلجۺازۺدلجۺاتنجئۺاکۺالتمیشۺوۺوخااہںۺےہ۔ۺاسۺیکۺاکیۺ

ۺکتۺآاچنہپۺےہ۔ۺ(T-20ےٹنھگۺاکۺیٹۺ۔ۺوٹیٹنئۺ)ۺ3وہاۺرکاتۺاھتۺاورۺآجۺرصتخمۺوہےتۺوہےتۺرصػۺۺدؿۺےکۺٹسیٹۺچیمۺرپۺ طیحۺ6رکٹکۺاکۺچیمۺےہۺوجۺادتباء

ےتکسۺںیہ:اسۺرظنہیۺےکۺتحتۺاردوۺااسفےنۺےنۺمنجۺایل۔ۺوگایۺہیۺدااتسؿۺایۺانوؽۺیکۺرتیقۺایہتفۺلکشۺےہ۔ۺمہۺاجعمۺاافلظۺںیمۺااسفہنۺیکۺرعتفیۺویںۺرک

ۺآدےھۺےٹنھگۺےسۺدوۺےٹنھگۺاکۺوتقۺےگل۔""ہیۺاکیۺرثنیۺدااتسؿۺےہۺسجۺےکۺزپےنھۺںیم

ااسفہنۺاگنرۺااسنینۺزدنیگۺےکۺرصػۺاکیۺوگےشۺیکۺکلھجۺدالھکاتۺےہۺ۔ۺاسۺیکۺوتہجۺزدنیگۺےکۺرصػۺاکیۺولہۺرپۺرموکزۺریتہۺےہ۔ۺوہۺاسۺ

آسپۺںیمۺرموبطۺوہےتۺںیہ۔ۺۺاکیۺولہۺوکۺفلتخۺوگوشںۺیکۺواضتحۺےسۺاہکینۺلمکمۺرکاتۺےہ۔ۺنکیلۺہیۺبسۺوگےشۺاکیۺامجایلیتۺوتازؿۺےکۺاسھت

الپٹۺاےسیۺۺاخؾۺومادۺوکۺرتبیتۺدےنیۺےئلیکۺوااعقتۺےکۺرطبۺوۺقلعتۺےکۺاطمقبۺاہکینۺاکۺوجۺڈاھہچنۺایترۺایکۺاجاتۺےہۺاےسۺ"الپٹ"ۺےتہکۺںیہ۔ۺااسفےنۺاک

۔اوحاؽۺوۺوااعقتۺاورۺرجتابتۺےسۺرمبتۺایکۺاجاتۺےہۺوجۺرامریۺزدنیگۺںیمۺآےئۺدؿۺووقعۺذپریۺوہےتۺرےتہۺںیہ

اردوۺااسفےنۺےکۺادتبایئۺانعرص:

اسفہنۺاردوۺرثنۺیکۺرعموػۺاانصػۺانوؽۺ،ۺااسفہنۺاورۺدیقنتۺدرالصۺارگنزییۺاکۺرمثۺںیہ۔ۺدقمیۺدورۺیکۺدااتسونںۺاورۺاہکوینںۺےنۺاردوۺانوؽۺاورۺا

ۺیکۺوکۺرواجۺدای۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺادتبایئۺااسفونںۺںیمۺدااتسینۺاورۺدشکلۺرواوتیںۺاکۺسکعۺاتلمۺےہ۔ڈیٹپۺرذنریۺادمحۺیکۺ"رمأۃۺارعلوس"ۺاورۺرھپۺرشر

وکششۺیھتۺۺ"رفدوسۺربںی"ۺںیمۺااسفہنۺےکۺانعرصۺےتلمۺںیہ۔ۺاسۺےکۺ دعۺااشنءۺاہللۺاخؿۺااشنءۺیکۺاہکینۺ"راینۺیکۺاہکین"ۺااسفہنۺاگنریۺیکۺاکیۺاکایمب

سجۺںیمۺااسفہنۺےکۺامتؾۺانعرصۺزامایںۺےھت۔

اردوۺااسفےنۺاکۺادتبایئۺدور:

ےنۺیکۺادتباءۺوسیبںیۺدصیۺںیمۺوہیئ۔ۺیشنمۺرپمیۺدنچۺاردوۺااسفےنۺےکۺابینۺےھجمسۺاجےتۺںیہ،ۺنکیلۺاردوۺااسفےنۺوکۺدجدیۺرگنۺاردوۺااسف

دےنیۺںیمۺاؿۺےکۺاسھتۺاطلسؿۺدیحرۺوجشۺاورۺاجسدۺدیحرۺدلیرؾۺیھبۺاشلمۺںیہ۔

یشنمۺرپمیۺدنچ:

یکۺالغیمۺاکۺوطؼۺاینپۺرگدونںۺےسۺااترۺکنیھپۺدانیۺاچےتہۺےھت۔ۺانچہچنۺیشنمۺوسیبںیۺدصیۺاکۺآاغزۺوہۺزامہنۺاھتۺبجۺربۺریغصۺےکۺابیسۺارگنزیۺ

ۺ"اومنؽۺرنت"ۺاھکل۔ۺاسۺںیمۺاوہنںۺےنۺدنہواتسینۺدںاہتۺیکۺاصتوریۺشیپۺںیک۔ۺاؿۺاکۺاینبدیۺدصقمۺ1905رپمیۺدنچۺےنۺ ءۺںیمۺاانپۺالہپۺااسفہنۺ

ۺرکانۺاھت۔ۺاوہنںۺےنۺامسجۺےکۺتبثمۺولہؤںۺوکۺااجرگۺرکۺےکۺاعمرشےۺوکۺآزادیۺیکۺدنہواتسینۺذہتبیۺوۺدمتؿۺاورۺامسجۺیکۺاکعیسۺاورۺآزادیۺیکۺدجۺودہج

"نفک"ۺیکۺراہۺدالھکیئ۔ۺوہۺوموضاعتۺوکۺاخصلۺادنازۺںیمۺشیپۺرکےنۺےکۺاعدیۺےھت۔ۺاؿۺاکۺنفۺتقیقحۺاگنریۺاکۺنفۺاھتۺسجۺاکۺہطقنۺرعوجۺاؿۺاکۺااسفہنۺ

وصرتۺںیمۺوہا۔ۺ"نفک"ۺآرخیۺرمعۺںیمۺاھکلۺایگ۔



دۺدیحرۺدلیرؾ:اجس

ۺاردوۺااسفونںۺےکۺادتبایئۺدورۺںیمۺیشنمۺرپمیۺدنچۺےکۺاسھتۺاسھتۺاجسدۺدیحرۺدلیرؾۺیھبۺشیپۺشیپۺرےہ۔ۺہیۺوہۺدورۺےہۺےسجۺروامتینۺاکۺدورۺاہک

یۺےکۺقحۺںیمۺےھت۔ۺاجاتکسۺےہ۔ۺدلیرؾۺےکۺااسفونںۺںیمۺروامتینۺابلکلۺرغمیبۺادنازۺیکۺشیپۺیکۺیئگۺےہ۔ۺویکہکنۺرطفیۺوطرۺرپۺوہۺرغمبۺیسیجۺآزاد

ءۺںیمۺاشعئۺوہا۔ۺ"اخراتسؿۺاورۺناتسلؿ"ۺ،ۺ"تبحصۺ1911اسۺدورۺںیمۺدلیرؾۺےنۺاذخۺوۺرتہمجۺےسۺاکؾۺایل۔ۺاؿۺےکۺااسفونںۺاکۺومجمہعۺ"ایخاتسلؿ"ۺ

اورۺاردوۺےکۺرتہبنیۺااسفونںۺںیمۺامشرۺےیکۺاجےتۺںیہ۔ۺںیہاشاکہرۺانسنج"ۺ،ۺاورۺ"اکنحۺاثینۺ"ۺاؿۺےکۺرتہبنیۺ

ور:رتامجۺاکۺد

ءۺےکۺ دعۺاردوۺااسفونںۺںیمۺاکیۺیئنۺدبتیلیۺدےنھکیۺںیمۺآیئۺاورۺضعبۺااسفہنۺاگنروںۺ1930ءۺکتۺاردوۺااسفہنۺاکیفۺرتیقۺرکاکچۺاھتۺۺرگمۺ1930

ۺاگنروںۺےنۺااسفہنۺےنۺارگنزییۺ،ۺارمیکی،ۺرویسۺ،ۺرفایسیسن،ۺاجاپین،ۺرتیکۺاورۺدورسےۺریغۺیکلمۺااسفونںۺاکۺاردوۺرتہمجۺایک۔ۺرتمنیمجۺاورۺعبطۺآزادۺااسفہن

رطحۺااسفہنۺوکۺۺےکۺنفۺاورۺولازامتۺرپۺوپریۺوتہجۺدی۔ۺزدنیگۺ،ۺاعمرشہۺاورۺااسنؿۺوکۺۺاسۺوکۺوحمرۺانبایۺایگۺاورۺاسۺںیمۺیئنۺیئنۺراںیہۺوھکؽۺدیۺںیئگ۔اس

ۺاگنریۺاکۺرکیپۺانبدایۺایگ۔

قت تحقت

ااگنرےۺیکۺرحتکی:

ۺاسۺےکۺا1933 ۺاشعئۺوہیئ۔ ۺںیمۺاکیۺاتکبۺ"ااگنرے" اسفونںۺرپۺکلمۺرھبۺںیمۺااجتحجۺایکۺایگۺویکہکنۺاؿۺںیمۺرغمبۺیکۺاحفیشۺء

ۺ"ااگنرےۺیکۺرحتکیۺ"ۺ ورعایتینۺیھبۺیئنۺوسچۺاورۺاعمرشےۺیکۺرشمیقۺرواایتۺےکۺالخػۺیلھکۺاغبوتۺیھت۔ۺاورۺںاہںۺاکیۺرحتکیۺےنۺمنجۺایلۺوجۺ

ششۺیکۺیئگ۔ۺااگنرےۺےکۺےنھکلۺواولںۺںیمۺاجسدۺ،ریہ،ۺادمحۺیلع،ۺدنیۺالہکیئ۔ۺاؿۺااسفونںۺںیمۺتقیقحۺاگنریۺاکۺرہگےۺےسۺرہگاۺرگنۺڑچاھےنۺیکۺوک

ر ۺۺوریغہۺاشلمۺےھت۔ۺوگایۺف

لظءۺکتۺااسفہنۺےنۺاکیۺلقتسمۺروپۺداھرۺایل۔ۺاسۺےکۺنفۺںیمۺیگتخپۺ،ۺوتعسۺایخؽۺاورۺرہگایئۺ1934دمحمۺاتریثۺاورۺومحمدۺا

دیپاۺوہیئگ۔

رتیقۺدنسپۺرحتکی:

اینبدۺڈایلۺیئگ۔ۺاسۺرحتکیۺاکۺدصقمۺذمبہ،ۺرواتیۺاورۺاعمرشیتۺادقارۺےکۺالخػۺاغبوتۺرکانۺاھت۔ۺاسۺءۺںیمۺرتیقۺدنسپۺرحتکیۺیکۺ1935

ۺاشلمۺےھت۔ۺرحتکیۺےکۺزامدنئہۺااسفہنۺاگنروںۺںیمۺاجسدۺ،ریہۺ،ۺادمحۺیلعۺ،ۺاعسدتۺنسحۺوٹنم،ۺالغؾۺابعسۺ،ۺتمصعۺاہللۺاتغچیئۺاورۺادمحۺدنمیۺاقیمسۺیھب

۔ۺنکیلۺاسۺرحتکیۺےکۺزریۺارثۺےھکلۺ ےئۺااسفےنۺاؿۺولوگںۺےنۺرصتخمۺااسفےنۺےھکل

ے

،ۺاردوۺااسفےنۺںیمۺےئنۺےئنۺایخالتۺاورۺونعاانتۺداہ ۺرکدی

اؿۺیکۺۺارگہچۺینفۺاحلظۺےسۺتہبۺاتممزۺںیہۺرگمۺاؿۺںیمۺاالخیقۺاورۺاعمرشیتۺادقارۺےکۺالخػۺاغبوتۺیھت۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاعمرشےۺےکۺدیجنسہۺےقبطۺےن

وحہلصۺازفایئۺںیہنۺیک۔

ہنۺاگنریۺےکۺرعوجۺاکۺدور:ااسف

ءۺکتۺاکۺزامہنۺاکیفۺاحلظۺےسۺااسفونیۺادبۺےکۺرعوجۺاکۺدورۺےہ۔ۺاسۺزامےنۺےکۺااسفےنۺےنۺادبۺںیمۺاولسبۺاورۺ1944ءۺےسۺۺ1935

ۺوج ۺیکۺتیثیحۺراتھکۺنفۺےکۺےئنۺےئنۺرجتےبۺےئکۺاورۺنفۺااسفہنۺےنۺارفنادتیۺاورۺراگنۺریگنۺاکۺاتممزۺاقمؾۺاحلصۺایکۺ۔ۺہیۺدورۺااسفہنۺیکۺاترخیۺںیمۺگنس

ےہ۔

میسقتۺےکۺ دع:

ےۺےنۺزمدیۺرتیقۺیک۔ۺمیسقتۺےکۺ دعۺےئنۺاورۺرپاےنۺااسفہنۺاگنروںۺےنۺاردوۺ1947

سبف

ءۺںیمۺربریغصۺیکۺمیسقتۺاورۺایقؾۺاپاتسکؿۺےکۺ دعۺا

داتۺاورۺسنجۺوکۺاانپۺوموضعۺانبای۔ۺمیسقتۺےکۺااسفہنۺوکۺوموضعۺاورۺراحجؿۺےکۺاابتعرۺےسۺدجتۺاورۺدنرتۺےسۺانکمہرۺرکۺدای۔ۺاوہنںۺۺےنۺاعمرشہۺ،ۺاسف



اپاتسکؿۺےکۺ دعۺۺوفراۺ دعۺزامایںۺوہےنۺواولںۺںیمۺدخہجیۺوتسمر،ۺاحرجہۺرسمور،ۺاافشؼۺادمحۺ،ۺوشتکۺدصیقیۺ،ۺااظتنرۺنیسحۺاورۺاونرۺاجسدۺاتممزۺںیہ۔ۺایقؾ

وعیسۺرکدای۔ادمحۺدنمیۺاقیمسۺ،ۺاافشؼۺادمحۺاورۺاے۔ۺادمحۺےنۺااسفہنۺاگنریۺاکۺ دیاؿۺےبۺدحۺ

دورۺدجدیۺےکۺااسفہنۺاگنر:

دجدیۺدورۺےکۺااسفہنۺاگنروںۺےنۺااسنینۺزدنیگۺرپۺاسسنئۺاورۺانکیٹولیجۺےکۺارثاتۺوکۺڑبیۺوخیبۺےسۺاےنپۺااسفونںۺںیمۺشیپۺایک۔ۺاؿۺدجدیۺ

ااسفہنۺاگنروںۺںیمۺےسۺدنچۺاکیۺہیۺںیہ:

رپونیۺانہشز( ۴) اشمشدۺادمح( ۳) اطلسؿۺلیمجۺ( ۲) رشمػۺادمحۺ( ۰)

یلعۺراضۺاعدبی( ۸) رہظمۺاالسلؾ( ۷) یلعۺدیحۺکلم( ۶) آفصۺرفیخ( ۵)

رحػۺآرخ:

ۺاحلصۺہیۺےہۺہکۺااسفہنۺاگنریۺاکۺوہۺرفسۺوجۺیشنمۺرپمیۺدنچۺاورۺاجسدۺدیحرۺدلیرؾۺےنۺرشوعۺایکۺاھتۺوہۺآجۺکتۺاجریۺوۺاسریۺےہۺ۔ۺااسفہنۺرپ

تیمہۺوۺاافدتیۺوکۺونماےئۺر اھ۔ۺا دیۺےہۺہکۺلبقتسمۺںیمۺیھبۺہیۺرفسۺویںۺیہۺاتلچۺرےہۺاگ۔فلتخۺادوارۺآےئۺرگمۺااسفہنۺےنۺرہۺدورۺںیمۺاینپۺا

٭………٭………٭

اردوۺڈراہمۺیکۺرصتخمۺاترخیۺاراقتء

ڈراہمۺاکۺاعترػ:

ےکۺومجمےعۺاکۺےسۺاموخذۺےہۺسجۺاکۺبلطمۺےہۺ"ھچکۺرکۺےکۺد اھان"ۺ۔ۺۺڈراہمۺدرالصۺاافلظۺاورۺلمعۺڈراہمۺویانینۺظفلۺ"ڈراؤ"ۺایۺ"ڈراےئۺ"ۺ

یلمعۺۺانؾۺےہ۔ۺڈراےمۺںیمۺزدنیگۺےکۺاامعؽۺےکۺالعوہۺذجابتۺوۺااسحاستۺاکۺااہظرۺیھبۺایکۺاجاتۺےہ۔ۺڈراےمۺںیمۺااسنینۺزدنیگۺےکۺفلتخۺولہؤںۺوک

اجہمۺانہپایۺاجاتۺےہ۔ۺمہۺزدنیگۺےکۺرہۺوموضعۺوکۺڈراہمۺاکۺوموضعۺانبۺےتکسۺںیہ۔

ڈراہمۺیکۺااسقؾ:

(ۺرطہیبۺڈراہم۲) (ۺاہیملۺڈراہمۺ۰) :ڈراہمۺیکۺدوۺںیمسقۺںیہ

اہیملۺایۺرٹڈجییۺاسۺڈراےمۺوکۺےتہکۺںیہۺسجۺےکۺالپٹۺاکۺاتانۺابانۺاملۺازیگنۺاورۺدردۺانکۺوہ۔……٭

رطہیبۺایۺاکڈیمیۺڈراہمۺوہۺڈراہمۺالہکاتۺےہۺسجۺاکالپٹۺےنسنہۺاسنہےنۺواےلۺرطبۺازیگنۺوااعقتۺےسۺایترۺایکۺایگۺوہ۔……٭

ڈراہمۺےکۺےصح:

دقریتۺوطرۺرپۺاپچنۺوصحںۺرپۺلمتشمۺوہاتۺےہ:ڈراامۺ

ہطقنۺرعوج……٭ ااھجلؤ……٭ دیہمتۺواہعق……٭

ااجنؾ……٭ اھجلسؤ……٭

ربریغصۺںیمۺڈراہمۺاکۺآاغز:

ڈراہمۺاکۺآاغزۺدنہیۺدویامالیئۺاورۺرکسنستۺانوکٹںۺےسۺوہا۔ۺبجۺدیسیۺزابونںۺںیمۺفینصتۺوۺاتفیلۺرشوعۺوہیئۺوتۺضعبۺانوکٹںۺربریغصۺںیمۺ

ۺڈراہمۺ،ۺالیلںیئ،ۺ"اردوۺںیمۺرتہمجۺایکۺایگ۔ۺربریغصۺںیمۺلیثمتۺاگنریۺےکۺنفۺیکۺاینبدۺدقمیۺدنہواتسینۺرواایتۺرپۺریھکۺیئگ۔ۺاؿۺرواایتۺںیمۺاکۺ رکسنستۺ



"ۺوکۺڑبیۺاسۺزامےنۺےکۺےنھکلۺواولںۺںیمۺاکیلۺداسۺاکۺانؾۺاخصۺاتیمہۺراتھکۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺانکٹۺ"التنکشوریغہۺاشلمۺےھت۔ۺ"اقنیل،ۺونیکنٹۺ،ۺرہبوپ

وبقمتیلۺاحلصۺوہیئ۔

اردوۺڈراہمۺاکۺادتبایئۺدور:

ۺاردوۺڈراہمۺیکۺاباقدعہۺادتباءۺوادجۺیلعۺاشہۺےکۺدہعۺںیمۺاام تۺونھکلیۺےکۺوہشمرۺڈراےمۺ"ادنرۺاھبس"ۺےسۺوہیئ۔ۺہیۺالہپۺڈراہمۺےہۺوجۺؤنھکل

الیھکۺاجاتۺاھت۔ۺاسۺڈراہمۺےکۺالپٹۺ،ۺاگونںۺاورۺنیسحۺوعروتںۺےنۺرنیگنۺزماجۺےکۺاجیٹسۺرپۺالیھکۺایگ۔ۺہیۺڈراہمۺاشیہۺاامتہؾۺےسۺؤنھکلۺےکۺرصیقۺابغۺںیمۺ

رےنھکۺواولںۺوکۺاینپۺرطػۺوتمہجۺایک۔ۺاسۺےکۺ دعۺکلمۺںیمۺاسۺمسقۺیکۺاھبسؤںۺاکۺرواجۺاعؾۺوہایگ۔ۺاؿۺںیمۺدماریۺالؽۺزامایںۺےہ۔

ادنرۺاھبس:

ہیۺںیمۺرظنمۺاعؾۺرپۺآای۔ۺہیۺڈراہمۺاام تۺونھکلیۺاکۺاشاکہرۺاھت۔ۺاام تۺونھکلیۺاکۺامکؽۺادنرۺاھبسۺاردوۺاکۺالہپۺڈراہمۺےہۺوجۺوادجۺیلعۺاشہۺےکۺدورۺ

اشہۺیکۺۺےہۺہکۺاوہنںۺےنۺزابؿۺوۺسالؾۺںیمۺالستس،ۺیگتفگشۺاورۺرواینۺدیپاۺیکۺسجۺےسۺادنرۺاھبسۺیکۺوبقمتیلۺںیمۺےبۺدحۺااضہفۺوہاۺاورۺبجۺوادجۺیلع

یکۺاچرۺدویاریۺےسۺلکنۺرکۺوعاؾۺںیمۺآای۔اےسۺرشمیقۺاگنبؽۺاورۺیئبمبۺںیمۺلیثمتۺایکۺایگ۔ۺاسۺرطحۺادنرۺاھبسۺےنۺوکحتمۺاکۺہتختۺااٹلۺوتۺادنرۺاھبسۺرصیقۺابغۺ

اردوۺڈراہمۺاکۺراہتسۺومہارۺرکدای۔

رٹیھتۺاینپمکں:

ۺوتۺاسۺےکۺ دعۺیئبمبۺںیمۺتہبۺیسۺرٹیھت ۺاینپمکںۺفلتخۺبجۺرسزنیمۺرشمیقۺاگنبؽۺںیمۺاردوۺڈراہمۺاورۺرٹیھتۺوکۺاباقدعہۺرعوجۺبیصنۺوہا

اےمۺانومںۺےسۺاقمئۺوہںیئ۔ۺاسۺدورۺےکۺڈراہمۺاگنروںۺںیمۺاطبلۺانبریسۺ،ۺانسحۺونھکلیۺاورۺاتیببۺربولییۺاقلبۺذرکۺںیہ۔ۺارگہچۺاؿۺولوگںۺےکۺڈر

ڈراہمۺیکۺرتوجیۺںیمۺتہبۺدمدۺدی۔ۺادیبۺاحلظۺےسۺزایدہۺامہۺںیہنۺںیہۺنکیلۺاوہنںۺےنۺاردو

آاغۺرشحۺریمشکی:

ےکۺیقیقحۺرعوجۺاکۺرہساۺآاغۺرشحۺریمشکیۺےکۺرسۺےہ۔ۺآاغۺرشحۺریمشکیۺوخدۺابامکؽۺاشرعۺاورۺرثنۺاگنرۺےھت۔ۺاؿۺیکۺاگنہۺےصقۺےکۺاردوۺڈراےمۺ

وۺاسھتۺاسھتۺادبۺاورۺنفۺرپۺیھبۺریتہۺیھتۺ۔ۺاوہنںۺےنادیبۺاورۺینفۺاابتعرۺےسۺرتہبنیۺڈراےمۺےھکل۔ۺ"دیصۺوہس"ۺ،ۺ"وہیدیۺڑلیک"ۺاورۺ"رمتسۺ

رۺڈراےمۺںیہ۔ۺاوہنںۺےنۺاسۺفنصۺوکۺزدنہۺرےنھکۺںیمۺاانپۺوخؿۺۺرگجۺص ػۺایکۺاورۺےبۺاثمؽۺڈراےمۺفینصتۺےئک۔ۺوہۺاجبۺوطرۺرہساب"ۺاؿۺےکۺوہشم

ر ۺیھبۺالہکےتۺںیہ۔

ے

ست یس

ش

رپۺاردوۺڈراےمۺےکۺ

دجدیۺڈراہمۺاگنری:

ۺآافؼۺڈراہمۺ" اانرۺیلک"ۺدجدیۺڈراہمۺاگنریۺںیمۺگنسۺوج ۺیکۺدجدیۺڈراہمۺاگنریۺںیمۺبسۺےسۺزامایںۺانؾۺاایتمزۺیلعۺاتجۺاکۺےہ۔ۺاؿۺاکۺرہشہ

تیثیحۺراتھکۺےہ۔ۺدجدیۺڈراومںۺےکۺےلسلسۺںیمۺوشؼۺدقوایئۺ،ۺرفظۺیلعۺاخؿۺ،ۺدبعۺااملدجۺاورۺڈارٹکۺاعدبۺنیسحۺیھبۺاخصۺوطرۺرپۺزامایںۺںیہ۔

وخاہجۺنیعمۺادلنی:

نیعمۺادلنیۺےکۺرسۺےہ۔ۺاوہنںۺےنۺرجہتۺےکۺدب ۺاورۺااسنینۺایقؾۺاپاتسکؿۺےکۺ دعۺاجیٹسۺیکۺرووقنںۺوکۺیئنۺزدنیگۺدےنیۺاکۺرہساۺوخاہجۺ

اورۺاخدناونںۺےکۺرھکبےتۺریشازےۺوکۺزنطۺوۺزماحۺےکۺاسھتۺشیپۺایک۔ۺاؿۺےکۺوہشمرۺڈراومںۺںیمۺ"میلعتۺاباغلؿ،ۺرمزاۺاغبلۺدنبرۺروڈۺادقارۺیکۺاپامیلۺ

رپ،ۺالؽۺےعلقۺےسۺالولۺتیھکۺ"ۺتہبۺزامایںۺںیہ۔

ایفں:ڈراہمۺاورۺخلتۺامسیجۺانااصن

ربریغصۺںیمۺوعایمۺاسملئۺےکۺااہظرۺںیمۺبجۺیھبۺزابںۺدنبیۺیکۺوکششۺیکۺیئگۺڈراےمۺےنۺاانپۺرھبۺوپرۺرکدارۺاداۺایکۺاورۺڈراےمۺیکۺاکیۺ

ےکۺؾۺارٹسٹیۺرٹیھتۺیکۺلکشۺںیمۺووجدۺںیمۺآیئ۔ۺاپکۺوۺدنہۺںیمۺارٹسٹیۺرٹیھتۺےکۺذرےعیۺامسیجۺانااصنیفۺاورۺملظۺیکۺزریجنوںۺںیمۺڑکجےۺوہےئۺوعا

اسملئۺشیپۺےئکۺ ےئ۔ۺاپکۺوۺدنہۺےکۺرتشیۺرہشوںۺںیمۺفلتخۺرگوپۺےنۺارٹسٹیۺرٹیھتۺشیپۺرکۺےکۺاانپۺرکدارۺوخبیبۺاداۺایک۔



ادیبۺڈراےم:

ۺونھکلیۺاکۺ"دیہشۺواف"،ۺرفظۺیلعۺاخؿۺاکۺ"رو رسۺوۺدورۺدجدیۺںیمۺھچکۺادیبۺڈراےمۺیھبۺےھکلۺ ےئ۔ۺاؿۺںیمۺوشؼۺدقوایئۺاکۺ"اقمسۺوۺزرہہ"ۺ،ۺرشر

ےکۺۺاجاپؿ"ۺاقلبۺذرکۺںیہ۔اسۺےکۺالعوہۺاسۺدورۺںیمۺھچکۺولوگںۺےنۺاعمرشیتۺڈراےمۺیھبۺےھکلۺںیہ۔ۺاؿۺںیمۺدبعۺااملدجۺدرایۺآابدیۺاورۺربجۺومنہ

انؾۺاخصۺاتیمہۺرےتھکۺںیہ۔

یلیٹۺوژؿۺڈراےم:

ۺوجۺانؾۺاسےنمۺآےئۺاؿۺںیمۺھچکۺانؾۺہیۺںیہ:یلیٹۺوژؿۺۺےنۺاردوۺڈراہمۺیکۺاایحءۺںیمۺتہبۺامہۺرکدارۺاداۺایک۔ۺیٹۺویۺڈراہمۺےنھکلۺواولںۺںیم

ابونۺدقہیس( ۴) افہمطۺرثایۺایجب( ۳) ریمزاۺادبی( ۲) اافشؼۺادمح( ۰)

میلسۺیتشچ( ۸) ونمۺاھبیئ( ۷) اونرۺوصقمد( ۶) ادجمۺاالسۺادجم( ۵)

ادمحۺدنمیۺاقیمس( ۰۲) دبعۺااقلدرۺوجوجین( ۰۰) لضفۺنیسح( ۰۱) رصنتسمۺنیسحۺاتڑر( ۹)

رحػۺآرخ:

اردوۺڈراہمۺےنۺیئکۺرگنۺدبےلۺرگمۺرہۺرگنۺےنۺولوگںۺوکۺوصخاصۺرنیگنۺزماجۺولوگںۺوکۺاینپۺرطػۺوتمہجۺےیکۺر اھ۔لکشمۺاورۺنھٹکۺ

ۺاورۺرھپۺاردوۺڈراہمۺوعاؾۺےکۺتہبۺےسۺاسملئۺوکۺشیپۺرکاتۺراہۺسجاسمکئۺںیمۺرھگیۺوعاؾۺیکۺتہبۺڑبیۺدعتادۺڈراہمۺےسۺوظحمظۺوہیئۺاورۺوہۺریہۺےہ۔ۺ

رگۺرکےتۺےسۺاعمرشہۺوکۺاؿۺاسملئۺےسۺربندۺآزامۺوہےنۺںیمۺدمدۺیلم۔ۺا دیۺےہۺلبقتسمۺںیمۺیھبۺڈراہمۺاگنرۺوعاؾۺےکۺاعمرشیتۺاورۺاالخیقۺاسملئۺوکۺااج

رںیہۺےگ۔

…………

اصنبۺںیمۺاشلمۺدنچۺااسفہنۺاگنر

ادمح۲) (ۺاعسدتۺنسحۺوٹنم۰) اافشؼۺ ااظتنرۺنیسح۴) (ۺالغؾۺابعس۳) (ۺ (ۺ

نسحۺوٹنمۺاعسدت

:اعترػ

وہنںۺاردوۺااسفےنۺںیمۺوٹنمۺوکۺدنلبۺاقمؾۺمیلستۺایکۺایگۺےہ۔ۺوٹنمۺیکۺضعبۺاہکاینںۺےبۺکشۺاالخیقۺوطرۺرپۺاقلبۺارتعاضۺںیہۺنکیلۺومجمیعۺرپۺا

رفۺہصحۺبیصنۺوہاۺسجۺےنۺاردوۺااسفہنۺاگنریۺیکۺرواتیۺوکۺآےگۺڑباھےنۺںیمۺاقلبۺدقرۺاکؾۺایک۔ۺدقرتۺیکۺرطػۺےسۺوٹنمۺوکۺدجتۺاورۺذاہ تۺاکۺوا

ےنۺاؿۺےکۺنفۺوکۺدنلبیۺرپۺاچنہپۺدای۔ۺ

ر،ۺوٹنمۺاکۺدورۺاردوۺااسفےنۺیکۺرتیقۺاکۺدورۺاھت،ۺاسۺدورۺںیمۺاردوۺااسفےنۺںیمۺتہبۺےسۺانومرۺااسفہنۺاگنروںۺوکۺرہشتۺیلم۔ۺاؿۺںیمۺرکنشۺدنچ

دقرداؿۺےھت۔ۺۺۺےکنفیۺوریغہۺاشلمۺںیہۺاورۺہیۺبسۺولگۺوٹنمۺےکۺالغؾۺابعس،ۺتمصعۺاتغچیئ،ۺایحتۺاہللۺااصنری،ۺادمحۺدنمیۺاقیمس،ۺدمحمۺنسحۺرکسع

ۺمیسقتۺکلمۺےکۺومعقۺرپۺاجنپبۺںیمۺاملسمونںۺےکۺوخؿۺوجۺوہیلۺیلیھکۺیئگۺاورۺاملسمؿۺوعروتںۺاورۺوچبںۺوکۺسجۺرطحۺملظۺوۺمتسۺاکۺاشنہنۺانبای

اجنپبۺوکۺوخؿۺرگنۺد ھکۺرکۺوٹنمۺاکۺدؽۺرھبۺآایۺاورۺاؿۺےکۺملقۺایگۺاسۺےنۺوٹنمۺرپۺرہگےۺارثاتۺوھچڑے۔ۺاؿۺرپۺذجابیتۺرگنۺاغبلۺآایگ۔ۺرسزنیمۺ

ےجنگۺرفےتشۺوریغہۺاقلبۺذرکۺںیہ۔‚ےسۺدعتمدۺرتہبنیۺااسفےنۺقیلختۺوہےئ۔ۺاؿۺںیمۺالوڈۺارکیپس،ۺربےعقۺ،ۺریتۺامہشۺاورۺوتاہلورۺ

:وٹنمۺیکۺااسفہنۺاگنری



ۺےکۺولوگںۺےسۺاانپاک ۺاکۺقلعتۺرےتھکۺےھت۔ۺاینپۺرصتخمۺزدنیگۺںیمۺاںیہنۺوٹنمۺےکۺااسفونںۺںیمۺرہگاۺذجابیتۺرگنۺاپایۺاجاتۺےہ۔ۺوہۺےلچنۺےقبط

اسفہنۺاگنریۺےنۺاہکینۺونیسیۺںیمۺایداگرۺاقمؾۺالم۔ۺاوہنںۺےنۺارگۺہچۺرغمیبۺادبۺےسۺااسفہنۺاگنریۺاکۺنفۺاھکیسۺرگمۺاسۺنفۺںیمۺاانپۺاقمؾۺآپۺدیپاۺایک۔ۺا

وٹنمۺیکۺااسفہنۺاگنریۺیمۺیھبۺیلم۔ۺرگمۺوہۺےبۺرپواہۺوہۺرکۺاینپۺڈرگۺرپۺےتلچۺرےہ۔اںیہنۺرہشتۺیشخبۺنکیلۺایسۺنفۺےکۺابثعۺاںیہنۺدبان

دنمرہجۺذلیۺوصخایصتۺیکۺاحلمۺےہ:

:ایسفنیتۺوعشر( ۰)

ؿۺوٹنمۺےکۺاہںۺااسنینۺایسفنتۺاکۺرہگاۺوعشرۺاپایۺاجاتۺےہ۔ۺوصخاصۺااسنینۺیکۺیسنجۺوخااشہتۺاورۺاونھجلںۺےسۺاںیہنۺزایدہۺدیپسچلۺریہ۔ۺااسن

ادنرۺیپھچۺۺےک

ۺاعؾۺآدیمۺیکۺرطفیۺزمکورویںۺاو رۺوہیئۺایٹھگۺاورۺیحطسۺوسوچںۺرپۺاوہنںۺےنۺزایدہۺوتہجۺرصػۺیکۺاورۺاںیہنۺایبؿۺرکےنۺںیمۺذلتۺوسحمسۺیک۔ۺوہ

ویتسپںۺوکۺاجےتنۺےھت۔ۺاسۺےئلۺاؿۺےکۺایبؿۺےسۺاوہنںۺےنۺاےنپۺاقریۺوکۺراھجایۺاورۺوبقمتیلۺاحلصۺیک۔ۺاسۺرطحۺ

رۺاکروابرۺوطافئۺےکۺذرکۺےسۺیھبۺاینپۺاہکوینںۺںیمۺرگنۺرھبا۔اوہنںۺےنۺوطافئۺاو

:شحفۺاگنری( ۲)

وٹنمۺےنۺتقیقحۺدنسپیۺےکۺانؾۺرپۺشحفۺاگنریۺیھبۺیک۔ۺارگۺہچۺضعبۺاقندوںۺےنۺاؿۺیکۺواک تۺیکۺےہۺرگمۺذہتبیۺایہتفۺااسنؿۺیھبکۺڑپکےۺ

ۺاکۺاراقتءۺااسنؿۺےکۺازدوایجۺتاقلعتۺاکۺہجیتنۺےہ،ۺرگمۺہیۺتاقلعتۺابزارۺاکۺوموضعۺااترۺرکۺوکہچۺوۺابزارۺںیمۺںیہنۺرھپات۔ۺیھبسۺاجےتنۺںیہۺہکۺلسنۺااسنین

ااشتنرۺاورۺۺںیہنۺںیہ۔ۺاؿۺوکۺدحودۺوۺآدابۺاکۺاپدنبۺانبایۺایگۺےہ۔ۺااسنینۺزدنیگۺےسۺارگۺذہتبیۺوۺاشیگتسئۺوکۺاخرجۺرکدایۺاجےئۺوتۺاسۺےسۺاعمرشےۺںیم

ۺاگنریۺاکۺدوعیۺرکےکۺاوصؽۺاالخؼۺوکۺاپامؽۺرکےنۺیکۺااجزتۺںیہنۺدیۺاجیتکس۔ارتبیۺدیپاۺوہیتۺےہ۔ۺاسۺےئلۺاالصحۺاورۺتقیقح

:امسیجۺاورۺاقبطیتۺوعشر( ۳)

ۺرپد ہۺوٹنمۺےکۺاہںۺرہگاۺامسیجۺوعشرۺاورۺاقبطیتۺاوچنۺچینۺےسۺآیہگۺاپیئۺاجیتۺےہ۔ۺوہۺےلچنۺےقبطۺےکۺاعمالمتۺوۺاسملئ،ۺانآوسدویگںۺاورۺسپ

ؿۺرکےنۺیکۺابیبیکۺاورۺاہمرتۺرےتھکۺںیہ۔ۺاعمیشۺوبجمرویںۺےکۺاہوھتںۺبجۺاسۺےقبطۺےکۺولگۺرطفیۺآوسدیگۺےکۺوعالمۺےسۺآاگہۺںیہۺاورۺاںیہنۺایب

اۺاجےتنۺںیہ،ۺاسۺےئلۺےئلۺایسہۺاکرویںۺںیمۺالتبمۺوہےتۺںیہۺوتۺوٹنمۺاںیہنۺرعایںۺد اھۺرکۺاےنپۺاقرنیئۺیکۺدیپسچلۺاکۺاسامؿۺرکےتۺںیہ۔ۺوہۺاقبطیتۺمیسقتۺوکۺرب

ےسپۺوہےئۺےقبطۺوکۺوموضعۺانبےتۺںیہ۔ۺوہۺرگےۺزپےۺاورۺ

:درددنمی( ۴)

وٹنمۺےنۺاعؾۺآدیمۺےکۺدب ۺوکۺوسحمسۺایکۺاورۺاسۺےکۺاسملئۺےکۺایبؿۺںیمۺدیپسچلۺیل۔ۺاعؾۺآدیمۺگنتۺدتسۺدباکرۺوہۺایۺوتمصعںۺاکۺدالؽ،ۺ

وشںۺاورۺآوارہۺوہسۺرپوتسںۺےکۺاہوھتںۺولھکانۺوھکیلۺںیمۺرےنہۺوایلۺتنحمۺ شۺوبیصنںۺیکۺامریۺافہقۺزدہۺےبۺانومسۺوعرتۺوہ،ۺوخاہۺڈنغوں،ۺدباعم

ۺاوہنںۺےننبۺوایلۺوطافئ،ۺاوہنںۺےنۺاؿۺوبجمرۺاورۺ مولؾۺااسنونںۺوکۺرقبیۺےسۺداھکیۺاورۺدورسوںۺد اھای۔ۺاؿۺولوگںۺیکۺوبجمرویںۺوکۺآہنیئۺد اھۺرک

ےنۺاکیۺرطحۺےسۺاعمرشےۺوکۺاؿۺزیچوںۺیکۺرطػۺدےنھکیۺےکۺےئلۺوتمہجۺرکےنۺیکۺوکششۺیک۔

:ذجابیتۺروہی( ۵)

ایقؾۺاپاتسکؿۺےکۺوتقۺاجنپبۺںیمۺوھپٹۺزپےنۺواےلۺاسفداتۺےنۺوٹمۺوکۺرسکیذجابیتۺانبدای۔ۺدنہوںۺاورۺوھکسںۺیکۺوخرنزییۺاورۺلدگنالہنۺ

ۺوٹنمۺاکۺینفۺوتشحۺزیخیۺےنۺوٹنمۺوکۺالہۺرکۺرب ۺدای۔ۺانچہچنۺمیسقتۺےکۺ دعۺااسفونںۺںیمۺوٹنمۺےکۺاہںۺہیۺذجابیتۺروہیۺداھکیۺاجاتکسۺےہ۔ۺایسۺدورۺںیم

،ۺیگننۺآوازںی،ۺوٹہبۺکیٹۺھگنس،ۺوھکؽ

ں

ی ف

دوۺاورۺۺاراقتءووجدۺںیمۺآایۺاورۺاوہنںۺےنۺاشاکہرۺااسفےنۺقیلختۺےئک۔ۺاسۺدورۺےکۺااسفونںۺںیمۺومزلی،ۺرش

ۺنجۺںیمۺااسنینۺربربتیۺاورۺ مولتیمۺملظۺاورۺوبجمریۺوکۺآےنمۺاسےنمۺد اھرکۺاقریۺ ۺوگتشۺےسیجۺااسفےنۺاسےنمۺآےئ، ۺذجابیتۺڈنھٹا ےکۺادنر

رکفدنمیۺدیپاۺیکۺیئگۺےہ۔



:دشتۺدنسپی( ۶)

ۺوٹنمۺےکۺااسفونںۺںیمۺارگہچۺرعایںۺاگنریۺےکۺروےیۺوکۺذمومؾۺ رہھاایۺایگۺےہۺاورۺاسۺادنازۺااہظرۺوکۺااہتنیئۺاندنسپدییگۺیکۺرظنۺےسۺداھکی

اتۺےہ۔ۺسجۺےسۺتقیقحۺںیبۺاگنںیہۺمشچۺوپیشۺںیہنۺرکںیتکس۔ۺایگ،ۺنکیلۺاکنفرۺیکۺاسۺدشتۺدنسپیۺےکۺےھچیپۺاکیۺتخسۺردۺلمعۺیھبۺاکرۺرفامۺرظنۺآ

ےنۺااسنینۺوبجمرویںۺوکۺانگہۺیکۺاوہنںۺدرالصۺوٹنمۺےنۺلوھکۺاالفسۺاورۺگنتۺدیتسۺوکۺاعمرشیتۺاالخؼۺاورۺذہتیبیۺادقارۺےکۺےئلۺزرہۺاقلتۺرقارۺدای۔ۺ

۔ۺاسۺہطقنۺرظنۺےسۺداھکیۺاجےئۺوتۺوٹنمۺیکۺدشتۺدنسپیۺاورۺخلتۺونایئۺۺوادیۺںیمۺڈوےتبۺد اھۺرکۺاعمرشےۺےکۺالہۺرکفۺےقبطۺوکۺوھجنھجڑےنۺیکۺوکششۺیک

ےکۺےھچیپۺذجہبۺاالصحۺیکۺکلھجۺرظنۺآیتۺےہ۔ۺ

:ےبۺیفلکتۺوۺےبۺاسیگتخ( ۷)

ہنۺوٹنمۺےکۺایخالتۺںیمۺانبوٹۺیھتۺاورۺہنۺرحتریۺںیمۺاؿۺیکۺرحتریۺںیمۺاکیۺےبۺاسک ہۺنپۺےہۺوجۺاؿۺےکۺنفۺوکۺرطفیۺاورۺومرثۺانباتۺےہ۔ۺ

وؿۺیکۺرقف

ۺہنۺاستخۺاورۺںوظفںۺیکۺرتاشۺرخاشۺںیمۺوہۺدورۺیکۺوکڑیۺںیہنۺالےتۺاؿۺےکۺذایتۺرکدارۺاکۺےبۺاسک ہۺنپۺاؿۺےکۺرطزۺایبؿۺںیمۺیھبۺوموجدۺراہ۔ۺفلکت

اؿۺیکۺزدنیگۺںیمۺاھتۺاورۺہنۺاؿۺےکۺرطزۺااہظرۺںیم۔

:الستسۺوۺرواین( ۸)

اؿۺوکۺااسحسۺاھتۺہکۺاؿۺےکۺاقرنیئۺںیمۺمکۺزپےھۺےھکلۺولگۺیھبۺںیہ،ۺاسۺےئلۺوہۺۺوٹنمۺاکۺاولسبۺرحتریۺدیساھۺاسداھۺاورۺرواںۺدواںۺےہ۔

ۺزابؿۺاہنتیۺاسدہۺاورۺسیلسۺزابؿۺںیمۺےتھکلۺےھت۔ۺلکشمۺاافلظۺاورۺانامونسۺرتابیکۺاؿۺےکۺاہںۺاشذۺیہۺیتلمۺںیہ۔ۺاکموملںۺںیمۺوہۺاعؾۺوبؽۺاچؽۺیک

ۺےکۺاپدنبۺںیہن۔ۺااشنۺرپدازیۺاؿۺاکبصنمۺںیہنۺاھت۔ۺاکیۺپ اکۺا اکلۺاورۺےبۺاسک ہۺرطزۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ۔ۺزابؿۺےکۺاعمےلمۺںیمۺوہۺیسکۺدمرہسۺرکف

رحتریۺاوہنںۺےنۺاےنپۺنفۺےکۺےئلۺاانپایۺاھت،ۺوجۺاکایمبۺراہ۔

:الیصفتتۺوۺزجایئت( ۹)

ںیہ۔ۺاؿۺاکۺاشمدہہۺانتجۺوٹنمۺاینپۺابتۺےنہکۺںیمۺوہس تۺےسۺہہکۺاجےتۺںیہۺوجۺوسحمسۺرکےتۺںیہۺاےسۺوھکؽۺرکۺایبؿۺرکدےنیۺےکۺاقلئۺ

تہبۺانھکلۺابرکیۺےہۺاؿۺاکۺایبؿۺاانتۺیہۺالھک،ۺاصػۺاصػۺاورۺیلیصفتۺےہ۔ۺومعمیلۺزجایئتۺیھبۺاؿۺےکۺاہںۺرظنۺادنازۺںیہنۺوہ ،ں۔ۺیبۺاکتؿۺانھکلۺاورۺ

ینۺوتۺ لیصفۺاچیتہۺےہ۔ۺوٹنمۺاےنپۺاؿۺیکۺاعدتۺیھتۺاسۺےئلۺوہۺاقریۺوکۺتہبۺھچکۺزپےنھۺےکۺےئلۺدےۺدےتیۺںیہ۔ۺاؿۺاکۺنفۺاہکینۺاکۺنفۺاھتۺاورۺاہک

اقریۺوکۺاہکینۺیکۺزجایئتۺںیمۺذجبۺرکےتیلۺںیہ۔

:اسدیگۺوۺرپاکری( ۰۱)

ۺاظبرہۺ یکیھۺاورۺاپسٹۺولعمؾۺوہیتۺےہ۔ۺنکیلۺاسۺےکۺاولسبۺںیمۺاتریثۺاورۺاجدوۺایبینۺیکۺوگوٹنمۺےکۺرطزۺایبؿۺںیمۺاپیئۺاجےنۺوایلۺاسدیگۺ

ؿۺوۺایبؿۺیکۺاسدیگۺےکۺابووجدۺاؿۺیکۺرحتریۺںیمۺوالوتۺوۺرطاوتۺاکۺزماۺاتلمۺےہ۔ۺاؿۺیکۺاتزیگۺایبؿۺںیمۺاکیۺرسوخیشۺاکیۺاداۺاپیئۺاجیتۺےہ۔ۺانچہچنۺزاب

زۺرامرےۺاورۺےبۺانؾۺیسۺذلتۺاکۺااسحسۺوہاتۺےہ۔ۺانچہچنۺاقریۺاؿۺیکۺاہکینۺوکۺرشوعۺرکےلۺوتۺمتخۺرکےکۺیہۺوھچڑاتۺےہ۔ۺدیپسچلۺاکۺہیۺانقمیسیطۺادنا

ۺوٹنمۺےکۺےصحۺںیمۺزایدہۺآایۺےہ۔ااسفہنۺاگنروںۺںیم

اندقنیۺیکۺآراء:

ڈارٹکۺتہگنۺراحیؿۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘ٹۺاورۺرکدارۺاکۺنیسحۺازتماجۺےہ۔وٹنمۺےکۺاہںۺالپ’’

ڈارٹکۺارہطۺرپوزیۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘یتۺںیہ۔وٹنمۺیکۺاہکاینںۺاابسبۺیکۺرطػۺںیہنۺہکلبۺارثاتۺیکۺرطػۺااشرہۺرک’’



رکاؾۺےتہکۺںیہ:رپورسیفۺدمحمۺا٭....

‘‘تمظعۺےسۺااکنرۺںیہنۺایکۺاجاتکس۔ۺوٹنمۺیکۺےبۺابیکۺرعایتینۺکتۺاجیچنہپۺےہۺاتمہۺاؿۺیکۺاکنفراہن’’

:٭....آؽۺادمحرسورۺےتہکۺںیہ

‘‘۔ۺیکۺںیہنۺیطلغۺراحجانتۺےکۺرپدےۺافشۺرکےنۺںیمۺیتوٹنمۺےنۺایسفن’’

:ےتہکۺںیہۺواقرۺمیظعۺ٭....رپورسیف

ۺایادنازہۺاگلۺاکۺحیحصۺاتیمہۺیکۺرطحۺناچہانۺاورۺاےنپۺرت شۺےکۺرہۺریتۺیےسۺاےنپۺبصنمۺوکۺوپرۺتیثیحۺوٹنمۺےنۺااسفہنۺاگنرۺیک‚

‛۔ےہ

اافشق ادمح

:اعترػ

اافشؼۺادمحۺےکۺااسفےنۺاینپۺینفۺوخویبںۺےکۺابثعۺرہۺےقبطۺںیمۺوبقمؽۺںیہ۔ۺرکفۺوۺایخؽۺیکۺدنرتۺوتۺاؿۺیکۺاہکوینںۺیکۺاجؿۺےہۺرگمۺوہۺنفۺ

ا ہنۺتعیبطۺےسۺمہۺآگنہۺوہرکۺااسفہنۺاگنریۺاک

ت لامۺیھبۺایخؽۺرےتھکۺںیہ۔ۺوہۺاکیۺرطفیۺاہکینۺونسیۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺایفسلفہنۺایخالتۺاؿۺیکۺناملعہنۺاورۺ

اقرنیئۺںیمۺتبحم،ۺااسنتین،ۺدصؼۺوۺافصۺاورۺوخصۺوۺدای تۺےکۺذجابتۺیکۺآایبریۺرکےتۺںیہۺاتمہۺدصقمۺیکۺہیۺرساشریۺاںیہنۺینفۺاقتوضںۺےسۺ

۔ںیہرۺںیہنۺرکیت۔ۺانچہچنۺاؿۺیکۺاہکاینںۺایخؽۺاورۺنفۺاکۺوخوصبرتۺوتازؿۺشیپۺرکیتۺرصػۺرظنۺرپۺوبجم

:اافشؼۺادمحۺےکۺااسفونںۺاکۺرکفیۺوۺینفۺاجزئہ

اافشؼۺادمحۺےکۺااسفےنۺتہبۺیسۺادیبۺوۺینفۺوصخایصتۺےکۺاحلمۺںیہ،ۺنجۺںیمۺےسۺدنچۺاکۺذترکہۺںاہںۺایکۺاجاتۺےہ:

:دصقمتی( ۰)

رظنۺےکۺاقلئۺہطقنۺ رپۺاکیۺاصبحۺداشنۺوۺتریصتۺصخشۺںیہ۔ۺوہۺنفۺرباےئۺنفۺںیہنۺہکلبۺنفۺرباےئۺزدنیگۺےکۺۺاافشؼۺادمحۺاینبدیۺوطر

ںیہ۔ۺانچہچنۺاؿۺاکۺرہۺااسفہنۺاےنپۺسپۺرظنمۺںیمۺاکیۺتحصۺدنمۺوسچۺےئلۺوہاۺےہۺوجۺاقریۺوکۺربعتۺوۺومتمظعۺاکۺمشچۺاشکۺدرسۺداتیۺےہ۔

:اہکینۺےنہکۺاکۺادناز( ۲)

ااسفےنۺںیمۺدااتسؿۺوگیئۺاکۺاسۺادنازۺاانپۺرکۺااسفےنۺوکۺدااتسؿۺونیسیۺیکۺرواتیۺےسۺرموبطۺرکےنۺیکۺوعشریۺوکششۺیکۺاافشؼۺادمحۺےنۺ

ےہ۔ۺاےنپۺااسفےنۺوچرۺںیمۺوچرۺبجۺوچریۺرکےکۺڑسکۺرپۺآاتۺےہۺوتۺاکیۺنجۺاےسۺرظنۺآاتۺےہ،ۺوچرۺڈرۺرکۺوسرةۺاانلسۺیکۺالتوتۺرکاتۺےہ۔ۺ

زۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺااچکنۺدرۺآاتۺےہۺاورۺاؿۺےکۺرکدارۺدؾۺوۺدرودۺاورۺالتوتۺوۺےفیظۺاکۺاہسراۺےتیلۺںیہ۔دااتسونںۺاکۺاموفؼۺارطفلتۺادنا

:ایسفنیتۺوعشر( ۴)

اافشؼۺادمحۺیکۺاہکوینںۺںیمۺرکداروںۺےکۺریمضۺاورۺالوعشرۺںیمۺیکینۺاورۺدبیۺیکۺوجۺشکمشکۺاپیئۺاجیتۺےہ،ۺفنصمۺاےسۺاےنپۺایسفنیتۺرعافؿۺ

یکۺوخدسالیمۺےکۺادنازۺںیمۺاسےنمۺالےتۺںیہ۔اسۺرطحۺوہۺاقریۺےکۺےئلۺقبسۺآومزیۺاکۺومعقۺدیپاۺرکےتۺںیہ۔ۺاافشؼۺادمحۺۺےکۺلبۺرپۺرکداروؿ

ےہۺہکۺااسنؿۺۺااسنینۺایسفنتۺاکۺرہگاۺوعشرۺرےتھکۺںیہۺاورۺوہۺاےنپۺرکداروںۺےکۺذرےعیۺااسنؿۺےکۺادنرۺیپھچۺرطفیۺیکینۺوکۺااجرگۺرکےتۺںیہ۔ۺاؿۺاکۺدیقعہ

ےہۺرباۺںیہن۔ۺاسۺےکۺادنرۺاہنپںۺیکینۺومعقۺےتلمۺیہۺرضورۺابرہۺآیتۺےہۺاورۺدبیۺرپۺاغبلۺآاجیتۺےہ۔ۺکین رطفاتۺ

:تقیقحۺاگنری( ۵)

ارثکۺادبیۺاعمرشےۺںیمۺوجۺھچکۺدےتھکیۺںیہۺاےسۺاینپۺاہکوینںۺاکۺوموضعۺانبےتۺںیہ،ۺاورۺاسۺاکۺانؾۺتقیقحۺاگنریۺرےتھکۺںیہ۔ۺرگمۺاکیۺ

ےہۺہکۺوہۺاعمرشےۺوکۺلبقتسمۺیکۺیھبۺوصتریۺیھبۺد اھےئ۔ۺومرخۺامیضۺےکۺاحالتۺایبؿۺرکاتۺےہ۔ۺاحصیفۺاحؽۺرپۺۺڑبےۺادبیۺیکۺیہیۺناچہؿۺوہیت



اچےئہ۔ۺرصبتہۺرکاتۺےہۺاورۺادبیۺامیض،ۺاحؽۺاورۺلبقتسمۺونیتںۺادوارۺےکۺذرےعیۺونیتںۺزامونںۺوکۺابمہۺرموبطۺرکےکۺاشندنیہۺرکےتۺںیہۺہکۺایکۺوہان

دردی( ۶) :ااسنینۺتبحمۺوۺہ

دردیۺوہۺاالخیقۺوخایبںۺںیہۺوجۺااسنینۺرستشۺںیمۺوتسمرۺںیہ۔ۺسبۺاںیہنۺاگجےنۺاورۺربوےئۺاکرۺآےنۺاکۺ درددنمی،ۺاسگمغری،ۺتبحمۺاورۺہ

ینۺرستشۺومعقۺدانیۺاچےئہ۔ۺہیۺاکؾۺےلہپۺ ربمغیوںۺےنۺایکۺاورۺابۺےلھبۺولگۺہیۺرفہضیۺااجنؾۺدےتیۺںیہ۔ۺاےھچۺاشرعۺاورۺادبیۺویہۺوہےتۺںیہۺوجۺااسن

ںیمۺیپھچۺوہیئۺااسنتینۺاورۺرشاتفۺیکۺادقارۺوکۺربرسلمعۺالےتۺںیہ۔ۺوہۺاعمرشےۺوکۺونسارےتۺںیہۺہاگڑےتۺںیہن۔

:رکدارۺاگنری( ۷)

اافشؼۺادمحۺےکۺاہںۺرکدارۺاگنریۺرپۺزایدہۺزورۺاتلمۺےہ۔ۺوہۺرکداروںۺےکۺذرےعیۺاینپۺاہکوینںۺوکۺااجنؾۺیکۺرطػۺڑباھےتۺںیہ۔ۺےسیجۺاؿۺےکۺ

ۺرایۺںیمۺداوۺیجۺاکۺرکدارۺاورۺوچرۺاکۺرکدارۺاؿۺیکۺاہکینۺوچرۺںیمۺےہ۔ۺامتؾۺااسفےنۺاکۺاتانۺابانۺوہۺرمزکیۺرکدارۺےکۺرگدۺےتنبۺںیہ۔ۺاوروبقمؽۺااسفےنۺڈگ

اقریۺیکۺاگنہۺوںیہۺامجدےتیۺںیہ۔ۺدرالصۺرکدارۺےکۺذجابتۺوۺااسحاستۺےکۺسپۺرظنمۺںیمۺاؿۺےکۺاےنپۺذجابتۺوۺااسحاستۺوہےتۺںیہ۔

:اکمہملۺاگنری( ۸)

ۺذینہۺوۺرکفیۺراحجؿۺےکۺاطمقبۺزابؿۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ۔ۺافریسۺاورۺدنہیۺیکۺ اافشؼۺادمحۺاےنپۺاکموملںۺںیمۺرکدارۺےکۺرمےبتۺاور

دعۺۺآزیمشۺےسۺاؿۺےکۺاکموملںۺںیمۺدیشکلۺاکۺرصنعۺدیپاۺوہاتۺےہ۔ۺوہۺدؽۺںیشنۺاکموملںۺےکۺذرےعیۺاینپۺابتۺاقریۺےکۺریمضۺںیمۺااتردےتیۺںیہ،ۺوج

لمعۺنبۺاجیتۺےہ۔ںیمۺرحمکۺ

اضمنیم:ۺعونت ( ۹)

اافشؼۺادمحۺےکۺااسفونںۺںیمۺتہبۺونتعۺاپایۺاجاتۺےہ۔ۺسجۺرطحۺااسنتینۺاورۺتبحمۺاکۺذجہبۺاکیۺیہۺےہۺنکیلۺاسۺےکۺااہظرۺےکۺونتمعۺ

اکیۺیسۺےہ۔ۺۺادنازۺںیہ،ۺابلکلۺایسۺرطحۺسجۺرطحۺفلتخۺاقبطتۺےکۺااسنؿۺابمہۺروپۺرہبوپۺںیمۺفلتخۺیہسۺرگمۺاؿۺیکۺرستشۺاورۺرطفت

ذمیبہۺاقعدئۺاورۺاافشؼۺادمحۺیکۺاہکوینںۺںیمۺرکدار،ۺوااعقتۺاورۺوصرتۺاوحاؽۺفلتخۺوہیتۺےہۺنکیلۺاؿۺںیمۺچسۺاورۺیکینۺیکۺوجتسجۺاکۺولہۺاسکیںۺاتلمۺےہ۔ۺ

۔دیقعتۺےکۺوحاےلۺیھبۺاؿۺااسفونںۺںیمۺرگنۺرھبۺدےتیۺںیہ

وصتػ:ۺ(۰۱)

اتۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺوصتػۺوۺرعافؿۺاکۺرصنعۺاغبلۺرظنۺآاتۺےہۺ۔ۺوہۺیھبکۺابولاہطسۺاورۺیھبکۺالبۺاافشؼۺادمحۺوکۺاردوۺرثنۺاکۺریمۺدردۺاہکۺاج

سفنۺواہطسۺاہللۺےسۺتبحمۺاکۺدرسۺدےتیۺرظنۺآےتۺںیہ۔ۺاوہنںۺےنۺاےنپۺتہبۺےسۺڈراومںۺاورۺااسفونںۺیکۺاینبدۺوصتػۺرپۺریھک۔ۺوہۺوخدۺیھبۺاپزیکہۺ

ااسیۺیہۺاموحؽۺدانھکیۺاچےتہۺےھت۔ااسنؿۺےھتۺاورۺاےنپۺاردۺرگدۺیھبۺ


اتممزۺیتفمۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘۔وصتػۺ،ۺرواحتین،ۺاچسیئۺ،ۺقحۺوگیئۺوۺقحۺانشیسۺاافشؼۺادمحۺےکۺاخصۺوموضاعتۺںیہۺ’’

آذرۺظیفحۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘رکفۺیکۺقیمعۺرہگایئۺرےتھکۺںیہ۔ۺوۺاافشؼۺادمحۺےکۺااسفےنۺاورۺڈراےمۺاےنپۺادنرۺوصایفہنۺرظنایتۺےکۺاسھتۺاسھتۺوعشر’’

ارتخۺےتہکۺںیہۺ٭....ڈارٹکۺمیلس

‛۔ۺےکۺدساۺاہبرۺانؾۺںیہۺؿژیوۺیلیٹۺاافشؼۺادمحۺاورۺابونۺدقہیس‚



سابعؾۺالغ

اعترػ:

احمنسۺوۺۺالغؾۺابعسۺاکۺامشرۺاردوۺےکۺاؿۺااسفہنۺاگنروںۺںیمۺوہاتۺےہۺوجۺاعمرشیتۺبیشنۺوۺرفازۺیکۺشقنۺرگیۺرکےتۺںیہۺ۔وہۺزدنیگۺےک

وموضعۺثحبۺاعمبئۺوکۺرمیکہۺیکۺآھکنۺےسۺدےتھکیۺںیہۺاورۺوجۺھچکۺدےتھکیۺںیہۺرپسدۺملقۺرکۺدےتیۺںیہۺ۔اؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺارفادۺاورۺاعمرشہۺدوونںۺیہۺ

ۺرظنایتۺدورسوںۺرپۺطلسۺےتنبۺںیہۺنکیلۺوہۺیسکۺحلصمۺایۺاقندۺاکۺرفضۺااجنؾۺدےنیۺےکۺاجبےئۺہجیتنۺاورۺہلصیفۺزپےنھۺواےلۺرپۺوھچڑۺدےتیۺںیہۺ۔وہۺاےنپ

ا ایلکتۺرکےنۺیکۺوکششۺںیہنۺرکےتۺ۔الغؾۺابعسۺےکۺااسفونںۺاکۺوموضعۺارثکۺااسنینۺایسفنتۺاکۺامہۺولہۺوخدۺرفیبیۺوہاتۺےہۺالغؾۺابعسۺےکۺااسفۺونںک

۔ۺرپلمتشمۺےہ ااسفونںۺ۳۳

رحترییکۺوصخایصتۺ:

:الغؾۺابعسۺیکۺرحترییۺوصخایصتۺںیمۺےسۺدنچۺاکیۺدنمرہجۺذلیۺںیہ

رتیقۺدنسپۺرحتکیۺاکۺارث:ۺ( ۰)

امؽۺالغؾۺابعسۺیکۺااسفہنۺاگنریۺںیمۺرتیقۺدنسپۺرحتکیۺاکارثۺرظنۺآاتۺےہۺ۔ۺوہۺاےنپۺااسفونںۺںیمۺاعمرشےۺیکۺدبۺاحیلۺاورۺااسنینۺادقارۺےکۺاپ

یکۺرتامجینۺڑبےۺدنتۺوۺزیتۺےجہلۺںیمۺرکےتۺںیہۺ۔

دیجنسیگۺاورۺتقیقحۺدنسپی:(۲)

اسنینۺزدنیگۺوکۺاکیۺدیجنسہۺتقیقحۺیکۺوصرتۺںیمۺشیپۺرکےتۺںیہۺ۔ۺاؿۺیکۺشیپۺرکدہۺوصتریوںۺںیمۺرخسمتۺںیہنۺوہاتۺوہۺاےنپۺااسفونںۺںیمۺا

۔ۺوگایۺوہۺزدنیگۺےکۺاحمنسۺواعمبئۺوکۺرمیکہۺیکۺآھکنۺےسۺدےتھکیۺںیہۺاورۺوجۺھچکۺدےتھکیۺںیہۺرپسدۺملقۺرکۺدےتیۺںیہۺ۔

اصػۺاورۺاسدہۺزابؿ:ۺ(۳)

ۺزابؿۺاصػۺاورۺاسدہۺوہیتۺےہۺ۔ۺوہۺابمہغلۺآرایئۺےسۺرپزیہۺرکےتۺںیہۺوجۺھچکۺانہکۺاچےتہۺںیہۺوہۺاینپۺاصػۺزابؿۺالغؾۺابعسۺےکۺااسفونںۺیک

ںیمۺہہکۺاجےتۺںیہۺ۔ۺاہیبشتتۺوۺااعتسراتۺاکۺاہسراۺںیہنۺےتیلۺ۔

اقرنیئۺوکۺدوعتۺرکفۺ:ۺ(۴)

یئۺہلصیفۺںیہنۺرکےتۺوہۺاعمرشےۺیکۺشکمشکۺاورۺااسنینۺزمکورویںۺالغؾۺابعسۺاےنپۺااسفونںۺوکۺاکیۺاخصۺاقمؾۺرپۺوھچڑۺدےتیۺںیہۺ۔ۺوہۺوخدۺوک

اکۺالعجۺںیہنۺاتبےتۺہکلبۺاقرنیئۺوکۺدوعتۺرکفۺدےتیۺںیہۺہکۺوہۺوخدۺوجۺاچںیہۺہلصیفۺرکںیۺ۔

رفنمدۺادنازۺ:ۺۺ(۵)

ےتۺ۔ۺالغؾۺابعسۺےکۺمہۺرصعۺیشنمۺالغؾۺابعسۺےکۺاولسبۺںیمۺادتعاؽۺاورۺوتازؿۺےہۺوہۺینسنسۺزیخۺرپوازۺوکۺےبۺاگلؾۺوھچڑانۺدنسپۺںیہنۺرکۺ

ۺ۔ۺاوہنںۺےنۺرپمیۺدنچ،ۺاجسدۺدیحرۺدلیرؾۺاورۺیلعۺابعسۺینیسحۺےسیجۺوہشمرۺااسفہنۺاگنرۺےھتۺ۔ۺنکیلۺاؿۺےکۺدرایمؿۺالغؾۺابعسۺاکۺاانپۺاکیۺاگلۺادنازۺاھت

دۺاھتۺ۔اؿۺںیمۺےسۺیسکۺاکۺیھبۺاولسبۺاایتخرۺںیہنۺایکۺ۔ۺاینپۺاکیۺاگلۺراہۺاکنیل۔ۺاؿۺاکۺبلۺوۺہجہلۺرفنم

اشمدہےۺیکۺوتعس:(۶)

اکۺالغؾۺابعسۺاکۺاشمدہہۺتہبۺوعیسۺاھت۔ۺوہۺزدنیگۺےکۺاظرہۺاورۺابنطۺرپۺوپریۺرظنۺرےتھکۺےھتۺ۔ۺااسنؿۺیکۺامتؾۺرتۺوخویبںۺاورۺاخویمںۺاکۺادرۺ

ںیمۺتیصخشۺےکۺدوۺ‛ اوورۺوکٹۺ‚رےتھکۺےھتۺوہۺاعمرشےۺےکۺاقتوضںۺاورۺرطفتۺااسنینۺےکۺذجابتۺوکۺوخبۺہ ےتھجۺےھتۺ۔ۺاوہنںۺےنۺاےنپۺااسفےنۺ

۔اضتمدۺروگنںۺوکۺشیپۺایکۺےہۺ



ونتع:ۺ(۷)

رظنۺںیہنۺآاتۺ۔وہۺوموضاعتۺیکۺالتشۺںیمۺلقتسمۺوطرۺۺؤاؿۺےکۺںاہںۺوموضاعتۺیکۺرثکتۺیتلمۺےہۺاؿۺیکۺااسفہنۺاگنریۺںیمۺوکیئۺ رہھا

ۺدیپاۺرکدیۺےہۺسجۺےسۺاردوۺااسفےنۺیکۺاشؿۺوۺوشتکۺںیمۺرپۺآےگۺڑبےتھۺرظنۺآےتۺںیہۺ۔اؿۺےکۺاسۺادنازۺےنۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺوہۺراگنۺریگن

اقلبۺدقرۺااضہفۺوہا۔

ااسنینۺایسفنتۺیکۺاکعیس:ۺ(۸)

الغؾۺابعسۺوکۺااسنینۺایسفنتۺیکۺاکعیسۺرپۺرھبۺوپرۺرگتفۺاحلصۺےہۺ۔ۺوااعقتۺےکۺایبؿۺںیمۺااسنینۺایسفنتۺیکۺوتہجۺاؿۺےکۺااسفونںۺںیمۺ

ۺاےنپۺایسفنیتۺزجتویںۺںیمۺوجۺیقیقحۺاتنجئۺاحلصۺوہےتۺںیہۺوہۺاںیہنۺریغبۺیسکۺااضےفۺاورۺرتای ۺایۺےک خیۺےکۺاکیۺیئنۺآؿۺابؿۺدیپارکدیتیۺےہۺ۔ۺاںیہن

اقریۺےکۺاسےنمۺرب ۺدےتیۺںیہۺ۔ۺ

ااصتخر: (۹)

ےتۺہکلبۺوہۺالغؾۺابعسۺیکۺاہکوینںۺںیمۺااصتخرۺاپایۺاجاتۺےہۺ۔ۺوہۺاےنپۺرکداروںۺےکۺاعترػۺےکۺےئلۺیبملۺوچڑیۺالیصفتتۺایبؿۺںیہنۺرک

وھچےٹۺوھچےٹۺاورۺاعؾۺمہفۺرقفوںۺںیمۺوہفمؾۺواحضۺرکےتۺںیہۺ۔اسۺااصتخرۺےکۺابووجدۺاؿۺےکۺالپٹۺاورۺرکداروںۺںیمۺںیہکۺیھبۺےبۺریطبۺدیپاۺ

ںیہنۺوہیتۺ۔

رہۺمسقۺےکۺرکداروںۺاکۺااحہطۺ: (۰۱)

یھبۺاورۺاالخیقۺدقروںۺوکاپامؽۺرکےنۺواےلۺیھبۺرہۺمسقۺےکۺرکدارۺرظنۺآےتۺںیہۺ۔ایلعۺاالخؼۺےکۺاحلمۺ ںیم الغؾۺابعسۺےکۺااسفونں

اجرگۺرکےتۺ۔ایلعۺوساسیٹئۺےسۺقلعتۺرےنھکۺواےلۺیھبۺاورۺےلچنۺےقبطۺےکۺارفادۺیھبۺ۔ایہنۺرکداروںۺیکۺدمدۺےسۺوہۺاعمرشےۺیکۺوخویبںۺاورۺاخویمںۺوکۺا

ںیہۺ۔

لیختۺلقعۺےکۺاتعب:ۺ(۰۰)

ںۺذجابتۺےسۺولغمبۺوہۺرکۺلیختۺوکۺ مب

ابالےئۺاطؼۺںیہنۺرےتھکۺہکلبۺاےنپۺذجےبۺولیختۺوکۺلقعۺےکۺاتعبۺرےتھکۺںیہۺ۔وہۺوہۺاےنپۺااسفونں

ےسۺۺزدنیگۺےکۺرازدارۺنبۺرکۺرسوگویشںۺںیمۺاسریۺاب ،ںۺاسۺرطحۺایبؿۺرکےتۺںیہۺہکۺاقریۺذجابتۺیکۺروۺںیمۺںیہنۺاتہبۺہکلبۺاکلمۺوکسؿۺوۺاانیمطؿ

زدنیگۺےکۺاسملئۺوکۺوسےنچۺرپۺاملئۺوہاجاتۺےہۺ۔ۺ

اہظر:ۺوقتۺا(۰۲)

ڈارٹکلیمجۺاجیبلۺےتہکۺںیہۺہکۺالغؾۺابعسۺےنۺاردوۺااسفےنۺوکۺاکیۺاینۺرخۺدایۺےہ۔ۺاوہنںۺےنۺوجۺھچکۺاھکلۺےہۺاسۺںیمۺاؿۺیکۺیقیلختۺوق ،ںۺ

سۺےنۺااسنونںۺوپرےۺوطرۺرپۺاظرہۺوہیتۺںیہۺ۔زابؿۺوایبؿۺاکۺااسیۺ ہقیلۺاورۺوقتۺااہظرۺرپۺایسیۺدقرتۺتہبۺمکۺااسفہنۺاگنروںۺوکۺرسیمۺآیتۺےہ۔ۺالغؾۺابع

ںیمۺےنتجۺرجتےبۺےیکۺتہبۺمکۺااسفہنۺاگنرۺاؿۺکتۺچنہپۺےکس۔

:ءاندقنیۺیکۺآرا

٭....وشتکۺدصیقیۺےتہکۺںیہ

‛الغؾۺابعسۺےکۺاسھتۺاردوۺااسفےنۺاکۺاکیۺدہعۺمتخۺوہایگۺ۔‚

٭....دمحمۺنسحۺرکسعیۺےتہکۺںیہ

ںۺامشروہےتۺںیہ۔‚ مب

‛اؿۺےکۺااسفےنۺاردوےکۺرتہبنیۺااسفونں

.ارتخۺنیسحۺراےئۺوپریۺےتہکۺںیہ٭...



‛الغؾۺابعسۺاکۺامشرۺاجبۺوطرۺرپۺااسفہۺاگنروںۺیکۺفصۺاوؽۺںیمۺوہاتۺےہ۔‚

٭٭....٭....

نیسحااظتنر

:اعترػ

اردوۺااسفونیۺادبۺںیمۺااظتنرۺنیسحۺاکیۺربتعمۺانؾۺیکۺرہشتۺرےتھکۺںیہۺارگۺہچۺمیسقتۺربریغصۺےسۺلبقۺیہۺااظتنرۺنیسحۺےنۺاہکینۺونیسیۺاکۺ

تخۺۺرشوعۺرکدایۺاھتۺرگمۺایقؾۺاپاتسکؿۺیکۺ دعۺاؿۺےکۺدقؾۺزیتیۺےسۺاسۺراہۺرپۺزپےنھۺےگلۺاورۺتہبۺدلجۺاوہنںۺےنۺااسفونیۺادبۺںیمۺاینپۺانشلغش

ۺںۺیکمیلستۺرکایل۔ۺاؿۺیکۺاہکوینںۺںیمۺایسیسۺوۺامسیجۺونتیعۺےکۺوگانوگںۺاسملئۺاپےئۺاجےتۺںیہۺنکیلۺاؿۺےکۺرکداروںۺیکۺذہتیبیۺحطسۺاورۺاکمومل

یکۺوکیئۺرواتیۺدبتلیۺںیہنۺوہیت۔ۺاترخیۺوۺذہتبیۺےنۺاؿۺیکۺتیصخشۺاورۺزماجۺیکۺریمعتۺوۺلیکشتۺںیمۺاینتۺرہگیۺاورۺمکحتسمۺڑجںیۺڑکپںیۺںیہۺہکۺوتقۺ

رہلۺاورۺوکیئۺدابوۺاںیہنۺاتمرثۺںیہنۺرکاکس۔

:ااسفونںۺیکۺینفۺوصخایصت

:اتکسۺےہااظتنرۺنیسحۺےکۺااسفونںۺیکۺینفۺوصخایصتۺوکۺویںۺایبؿۺایکۺاج

:امیضۺوۺاحؽۺاکۺارابتط( ۰)

اتریخیۺوۺذہتیبیۺسپۺرظنمۺاھچایۺراتہۺےہ۔ۺنکیلۺامیضۺےکۺاحالتۺاکۺاحؽۺےکۺ اسۺںیمۺکشۺںیہنۺہکۺااظتنرۺنیسحۺےکۺااسفونںۺںیم

ۺاورۺزگرےۺوہےئۺوااعقتۺےسۺارابتطۺاؿۺاکۺوصخمصۺرطزۺرکفۺےہ۔ۺوہۺامیضۺاورۺاحؽۺےکۺدقریتۺرےتشۺوکۺڑبیۺوخوصبریتۺےسۺابمہۺویپتسۺرکےتۺںیہ

وااعقتۺیکۺروینشۺںیمۺوموجدہۺوصرتۺاوحاؽۺیکۺرتبیتۺاقمئۺرکےتۺںیہ۔

:ونتعۺدنسپی( ۲)

ایخؽۺاورۺاولسبۺدوونںۺاابتعرۺےسۺااظتنرۺنیسحۺونتعۺدنسپۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺاہںۺوموضاعتۺیکۺرثکتۺےہۺوتۺاؿۺوموضاعتۺوکۺفلتخۺاونلعۺ

۔ۺاےنپۺااسفونںۺںیمۺوہۺوموجدہۺایسۺیسۺایسؼۺابسؼۺاکۺیھبۺافدئہۺااھٹۺےتۺںیہ۔رطزۺااہظرۺںیمۺشیپۺرکےنۺےکۺفلتخۺےقیلسۺیھبۺںیہ

:العتمۺوۺیلیثمتۺادناز( ۳)

اسدہۺایبینۺےکۺاجبےئۺاںیہنۺالعیتمۺوۺرجتدییۺاولسبۺزایدہۺدنسپۺےہ۔ۺارگۺہچۺاسۺاولسبۺایبؿۺےسۺاالبغۺھچکۺلکشمۺوہاجاتۺےہۺاورۺاکیۺ

ےتۺںیہ۔ۺنکیلۺااظتنرۺنیسحۺسجۺدنلبیۺرپۺاجۺرکوسےتچۺںیہۺاسۺےکۺرزموۺااشرہۺاکۺرطؼۺااہظرۺانمبسۺوصخمصۺذینہۺحطسۺےکۺاقرنیئۺیہۺاےسۺھجمسۺاپ

دےۺںیمۺراتہۺےہ۔ۺااسنؿۺےکۺاالخیقۺزواؽ،ۺایسیسۺےبۺاضویگطبںۺاورۺدباویلمعںۺےکۺےجیتنۺںیمۺمنجۺ ےنیۺوایلۺرکموہۺرباویئںۺوکۺالعتمۺوۺلیثمتۺےکۺرپ

ر ۺیھۺااسیسف مہ

ۺااسفہنۺےہۺسجۺںیمۺزدنیگۺےکۺرفسۺوکۺالعیتمۺوطرۺرپۺشیپۺایکۺایگےہ۔ایبؿۺرکانۺیہۺااھچۺےہ۔ۺ

:دااتسؿۺےسۺقلعت( ۴)

ۺاکۺااظتنرۺنیسحۺاکۺااسفہن،ۺدااتسؿۺاورۺااسفےنۺےکۺدرایمؿۺیکۺزیچۺےہ۔ۺوہۺاینپۺاہکینۺاکۺرہتشۺدااتسینۺرواتیۺےسۺوجڑےتۺںیہ۔ۺوہۺاہکینۺرانےن

ۺاھکسےتۺںیہۺاورۺویںۺہدشمہۺاعمرشےۺیکۺابزایتفۺیکۺوکششۺرکےتۺںیہ۔ۺونجں،ۺلوھوتں،ۺرپویںۺادنازۺاایتخرۺرکےتۺںیہ۔ۺاہکینۺےسۺاکیۺاخصۺقبس

ؾۺرکےتۺاورۺدویامالیئۺوحاولںۺےسۺاکیۺدپسچلۺاورۺرحسۺازیگنۺاضفۺدیپاۺرکےتۺںیہۺاورۺااسنؿۺےکۺذجابتۺوۺااسحاستۺاورۺایسفنیتۺایفیکتۺوکۺتشطۺازاب

ںیہ۔



:ریحتۺزیخی( ۵)

ریحتۺزیخیۺاورۺریحتۺازفایئۺےسۺسجتۺدیپاۺرکےتۺںیہۺاورۺویںۺاقریۺیکۺوسچۺاورۺرکفۺوکۺوپریۺوطرحۺرگتفۺںیمۺےلۺاینپۺاہکوینںۺںیمۺوہۺ

ںیہ۔رکاہکینۺےکۺااجنؾۺاورۺےجیتنۺےکۺےئلۺےبۺرقارۺرکدےتیۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺوہۺاہکینۺاکۺاترثۺرھبوپرۺرط ےقۺےسۺاقریۺےکۺذنہۺںیمۺرہگاۺااترۺدےتیۺ

:رجہتۺاکۺرہگاۺارث( ۶)

رۺنیسحۺاھبرتۺےکۺوصےبۺوییپۺیکۺسجۺاعمرشیتۺاضفۺںیمۺوجاؿۺوہےئۺےھت،ۺواہںۺاؿۺیکۺھچکۺا دیںیۺںیھت،ۺھچکۺوخابۺےھت،ۺھچکۺااظتن

ۺوصنمےبۺےھت۔ۺابسیئۺاسؽۺیکۺرمعۺیھت،ۺمیلعتۺےسۺرفاتغۺاپیئۺیھت،ۺزدنیگۺےکۺوعیسۺااکمانتۺاؿۺےکۺاسےنمۺےھتۺہکۺمیسقتۺکلمۺاکۺاالقنیبۺرمہلح

دویںۺدرشیپۺاھت۔ۺینبۺانبیئۺاعمرشیتۺاضفۺرھکبۺرکۺرہۺیئگ،ۺایسیسۺامسیج،ۺاعمیشۺاورۺذہتیبیۺزدنیگۺاکۺاتانۺابانۺاترۺاترۺوہایگ۔ۺریغۺملسمۺاسفآایگ۔ۺرجہتۺاکۺرفسۺ

یکۺدردنیگۺےنۺاچروںۺرطػۺوخػۺوۺدتشہۺےکۺایھبکنۺاسےئۺالیھپدےیۺےھت۔ۺاسۺوصراحتؽۺاکۺارثۺااظتنرۺنیسحۺیکۺاہکوینںۺوکۺاکیۺسپۺرظنمۺرفامہۺ

اتۺےہۺاورۺاکیۺایسفنیتۺاترثۺیھب۔رک

:وعایمۺوموضاعت( ۷)

اینپۺاہکوینںۺےکۺوموضاعتۺااظتنرۺنیسحۺاےنپۺرگدۺیلیھپۺوہیئۺوعایمۺزدنیگۺےسۺےتیلۺںیہ۔ۺرغبیۺاورۺوتمطسۺےقبطۺےکۺولگۺوجۺاےنپۺرزؼۺ

رکداراگنریۺرکےتۺںیہ۔ۺا اھڑوں،ۺامیمتۺولجوسںۺروزیۺےکۺاسملئۺںیمۺاےھجلۺوہےتۺںیہ،ۺاتہگنۺابونںۺاورۺوسبںۺںیمۺدمکھۺلیپۺرکےتۺاسمرفوںۺیکۺ

اورۺونپاڑویںۺےکۺاہںۺےگلۺ

ر ۺںیمۺاوہنںۺےنۺایسیۺیہۺوعایمۺزدنیگۺاکۺہشقنۺاچنیھکۺےہ۔سف مہ

اژداہؾۺیکۺوصتریۺیشکۺرکےتۺںیہ۔ۺاےنپۺااسفےنۺ

:رکدارۺاگنری( ۸)

داروںۺیکۺذینہۺحطسۺرپۺدبیتلۺایفیکتۺےکۺذرےعیۺآےگۺڑباھےتۺااظتنرۺنیسحۺرکدارۺاگنریۺےکۺاجبےئۺاعؾۺوطرۺرپۺاینپۺاہکینۺوکۺوااعقتۺاورۺرک

ر ۺںیمۺفنصمۺےکۺایبؿۺرکدہۺرکدارۺیکۺطلغسف مہ

ۺںیہ۔ۺاسۺےلسلسۺںیمۺاؿۺےکۺاشمدہےۺیکۺابریکیۺاورۺزجایتۺاگنریۺاؿۺےکۺاکؾۺآیتۺےہ۔ۺاےنپۺااسفےنۺ

وکۺڑبیتھۺیلچۺاجیتۺےہ۔ۺاورۺہیۺتقیقحۺآہنیئۺوہۺرکۺاسےنمۺآیتۺےہۺسبۺںیمۺوسارۺوہےنۺیکۺیطلغۺےسۺدیپاۺوہےنۺوایلۺوصراحتؽۺیہۺےسۺاہکینۺاےنپۺااجنؾۺ

ںیمۺآرکۺوہۺھچکۺرکاتۺےہۺوجۺاسۺےنۺیھبکۺوساچۺیھبۺںیہنۺؤہکۺزدنیگۺںیمۺااسنؿۺارثکۺاینپۺوصنمہبۺدنبیۺاورۺوخااشہتۺےکۺربسکعۺاحالتۺےکۺربجۺاورۺداب

وہات۔

:ہیلحۺاگنری( ۹)

ؿۺیکۺرظنۺاؿۺےکۺرسااپۺرپۺاہنتیۺابریکیۺےسۺزپیتۺےہۺوہۺاؿۺاکۺہیلحۺیھبۺارثکۺالیصفتۺایبؿۺااظتنرۺنیسحۺرکداروںۺاکۺذترکہۺرکےتۺںیہ۔ۺا

رکےتۺںیہ۔

:دصقمتی( ۰۱)

ااظتنرۺنیسحۺیکۺاہکاینںۺااسنؿۺدویتسۺاورۺبحۺاولینطۺےکۺرشافیہنۺذجوبںۺےسۺومعمرۺوہیتۺےہ۔ۺوہۺاینپۺذاتۺاورۺاخدناۺینۺرتتیبۺےکۺ

دقارۺےکۺاپسۺدارۺںیہ۔ۺبصعت،ۺرفنتۺاورۺرمدؾۺزیباریۺایسیۺذمومؾۺاعداتۺوۺاوطارۺاؿۺیکۺرستشۺےسۺوحاےلۺےسۺتبحمۺوۺرشاتفۺیکۺایلعۺا

اشلمۺۺوکوسںۺدورۺںیہ۔ۺانچہچنۺاےنپۺاعمرشےۺوکۺانمۺوۺالسیتم،ۺوکسؿۺوۺآیشتۺاورۺتبحمۺوۺومدتۺےسۺرھباۺاعمرشہۺدےنھکیۺیکۺآرزوۺاؿۺیکۺایسفنتۺںیم

ؿۺیکۺاہکوینؿۺےکۺرگۺوۺرےشیۺںیمۺامسیئۺوسحمسۺوہیتۺےہ۔ںیہۺاورۺیہیۺاگنمۺاکیۺایلعۺدصقمۺنبۺرکۺا

:زجایئتۺاگنری( ۰۰)

ۺاؿۺیکۺ لیصفۺاینپۺوپریۺزجایئتۺےکۺاسھتۺدیۺاجیتۺےہ۔ۺوھچےٹۺ ااظتنرنیسحۺیکۺاہکوینںۺںیمۺوجۺرظنمۺانےمۺشیپۺےئکۺاجےتۺںیہ،

ۺوہےتۺںیہۺاورۺاسۺاکۺملقۺاہنتیۺطوسبطۺرط ےقۺےسۺاںیہنۺایبؿۺوھچےٹۺوااعقتۺاورۺرکداروںۺیکۺومعمیلۺرحاکتۺوۺانکستۺیھبۺااسفہنۺاگنرۺیکۺرظنۺںیم



ی ںا ۺسۺیکۺدیپسچلۺاورۺسجتۺرہۺہظحلۺڑباتھۺیہۺالچۺرکاتۺالچۺاجاتۺےہ۔ۺزجایئتۺاگنریۺاکۺہیۺادنازۺاقریۺوکۺوپریۺرطحۺاینپۺرگتفۺںیمۺےئلۺراتہۺےہۺاوۺاہکینۺم

اجاتۺےہ۔

اگنرڈرااماصنبۺںیمۺاشلمۺ

ادبی۰) ۺ اتج(ۺدیس۲) (ۺریمزا اایتمزۺیلعۺ ۺ

ریمزاۺادبیدالورۺیلعۺ

:اعترػ

ۺصلختۺےہ۔ۺالوہرۺںیمۺدیپاۺوہےئ۔ۺاؿۺولوگںۺںیمۺےسۺںیہۺںیہنجۺرغتبۺوۺاالفسۺورہثۺںیمۺےتلمۺںیہ۔ ر

اینپۺادیبۺدالورۺیلعۺانؾۺ،ۺادت

ںیمۺتہبۺوبقمؽۺراہ،ۺاورۺاسۺںیمۺامسلطیتۺاضفۺۺادبۺےسۺاتمرثۺےھتۺوجۺدوۺاعریگملۺوگنجںۺےکۺدرایمؿۺاردوالیختیتۺزدنیگۺےکۺآاغزۺںیمۺرمزاۺادبیۺایسۺ

ںیمۺتسمۺوہاجےت۔ۺہیۺویہۺروامونیۺمسقۺاکۺ “کیۺوگہنۺےبۺوخدی”ایترۺرکےکۺاشرعۺاورۺادبیۺیقیقحۺزدنیگۺیکۺویخلتںۺےسۺاھبگۺرکۺانپہۺڈوھڈنےتۺاورۺ

ورۺونرمعیۺاکۺرگؾۺوخؿ،ۺلیختۺںیمۺاےنپۺذوؼۺمہمۺوجیئۺیکۺادبۺاھتۺےسجۺادبۺ،فیطۺاکۺانؾۺدایۺایگ۔ۺااسیۺولعمؾۺوہاتۺےہۺہکۺہیۺونوجاینۺیکۺقشمۺیھت،ۺا

ۺنیکستۺالتشۺرکراہۺاھت۔ۺاسۺدورۺںیمۺاؿۺاکۺبصنۺانیعلۺہنۺاھت،ۺاہتبلۺوتقۺےکۺاقتوضںۺوکۺدےتھکیۺوہےئۺاوہنںۺےنۺرحصاۺونردۺےکۺانؾۺےسۺوجۺہلسلس

۔ۺرگمۺ دعۺںیمۺرہتفۺرہتفۺوہۺاسۺومفقۺےسۺٹہۺ ےئۺاورۺااسنؿۺرشوعۺایکۺاسۺںیمۺاؿۺاکۺدوعیۺاھتۺہکۺوہۺابنطۺےکۺدقتسۺاورۺونطۺدویتسۺےکۺاقلئۺںیہ

دویتسۺوکۺاایتخرۺرکایل،ۺاورۺابۺاوہنںۺےنۺزایدہۺرتۺڈراومںۺوکۺذرہعیۺااہظرۺانبایل۔

:ڈراہمۺاگنریۺیکۺزامایںۺوصخایصت

:رمزاۺادبیۺیکۺڈراہمۺاگنریۺیکۺزامایۺںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ

:روزۺرمہۺیکۺرواںۺدواںۺزدنیگ( ۰)

دہۺرتۺاؿۺےکۺڈراومںۺیکۺاینبدۺاعؾۺااسنونںۺےکۺاعؾۺذجابت،ۺابیمہۺتاقلعتۺاورۺروزۺرمہۺےکۺوااعقتۺوہےتۺںیہ،ۺنجۺوکۺاےنپۺادنازۺاورۺزای

ہطقنۺرظنۺےسۺاہکینۺںیمۺدیپسچلۺیکۺاخرطۺآےگۺڑباھےتۺںیہ۔

:اتریخیۺوااعقتۺرپۺینبم( ۲)

،ۺزایدہۺںیہن،ۺنکیلۺاؿۺںیمۺوہۺزایدہۺاکایمبۺرظنۺآےتۺںیہ،ۺویکہکنۺاؿۺںیمۺاؿۺےکۺاےسیۺڈراےم،ۺنجۺاکۺوکیئۺیقیقحۺاتریخیۺسپۺرظنمۺیھبۺوہ

وھچڑۺداتیۺۺاںیہنۺاےنپۺلیختۺیکۺدمدۺےسۺرفیضۺوااعقتۺاورۺوصرتۺاحؽۺقیلختۺرکےنۺاکۺزایدہۺومعقۺاتلمۺےہ۔ۺوگای،ۺاترخیۺاگنرۺوجۺوگےشۺریغۺامہۺھجمسۺرک

رکےتیلۺںیہ۔ےہ،ۺریمزاۺادبیۺاؿۺالخوںۺوکۺاےنپۺلیختۺیکۺدمدۺےسۺرپۺ

:رکداروںۺیکۺدنرت( ۳)

ہکنۺوہۺہنۺوتۺاردوۺڈراہمۺاگنریۺےکۺومدجۺںیہۺاورۺہنۺریغۺومعمیلۺوچرمزاۺادبیۺوکۺرطحۺرطحۺےکۺاورۺاون ےھۺرکدارۺیھبۺرتاےنشۺاکۺوشؼۺےہۺ۔ۺ

یۺاراقتءۺںیمۺراکوٹۺنبۺاجےتۺاورۺذینہۺاورۺیقیلختۺالصںوتیؿۺےکۺامکل،ۺاسۺےئلۺاؿۺےکۺالپٹ،ۺرکدارۺاکمےملۺاورۺوصرتۺاحؽۺرہۺزیچۺڈراےمۺےکۺرطف

رظنۺوکۺونماےنۺےکۺےئلۺاںیہنۺزربدیتسۺاکیۺاخصۺتمسۺیکۺرطػۺاجےنۺرپۺوبجمرۺرکاتۺیہ۔ۺاخصۺرکۺکیۺابیبۺػۺولعمؾۺوہاتۺہکۺفنصمۺاےنپۺۂطقناص

ےہ۔ۺڈراےمۺسجۺرطحۺیکۺاراقتیئۺزیتیۺاورۺرعوجۺےکۺاون ےھۺنپۺاکۺاقتاضۺرکےتۺںیہۺاسۺیکۺیمکۺاؿۺڈراومںۺںیمۺیتکٹھک



:اجیٹسۺےکۺےئلۺانومزوں( ۴)

ۺادبیۺیکۺڈراہمۺاگنریۺےکۺابتۺہیۺ اجیتۺےہۺاؿۺےکۺڈارےمۺاجیٹسۺےئکۺاجےنۺےکۺےئلۺںیہنۺہکلبۺاطمہعلۺرکےکۺفطلۺالخػۺیھبۺرمزا

ےنۺیکۺرواتیۺمکۺازۺمکۺااھٹےنۺےکۺےئلۺےھکلۺ ےئۺںیہ۔ۺاسۺیکۺربیۺوہجۺاغابلۺہیۺےہۺہکۺویریپۺزابونںۺےکۺربالخػ،ۺرامرےۺاہںۺکیۺابیبۺڈراےمۺاجیٹسۺرک

ایقؾۺاپاتسکؿۺےسۺلبقۺابلکلۺہنۺیھت۔ۺاورۺابۺیھبۺاسۺرطػۺزایدہۺراجحؿۺںیہنۺوہاۺےہ۔ۺاسۺرطحۺرمزاۺادبیۺےکۺکیۺابیبۺڈراےمۺاؿۺےکۺادیبۺ

رمےبتۺاورۺرہشتۺوۺوبقمتیلۺںیمۺااصہفۺںیہنۺرکےکس۔

:رظنۺہطقن ( ۵)

شیپۺرکانۺاچےتہۺںیہۺوجۺاکیۺاجہمۺاورۺلیختۺرپتسۺاعمرشےۺںیمۺدقریتۺوطرۺرپۺۺاعمرشیتۺڈراومںۺںیمۺرمزاۺادبیۺاؿۺایسفنیتۺاونھجلںۺوک

ۺوہاجیتۺںیہ،ۺارگہچۺوہۺاؿۺاکۺلحۺںیہنۺاتبےت۔ۺاسۺیکۺرضورتۺاورۺاجنگشئۺیھبۺاؿۺرصتخمۺدوراےینۺےکۺڈراومںۺںیمۺںیہنۺوہیت۔ۺاہتبلۺاسۺاکۺہجیتن دیپاۺ

یگۺےسۺاموخذۺوہےتۺوہےئۺیھبۺومعامۺایبنجۺےتگلۺںیہ۔اعمرشیتۺڈراومںۺںیمۺریمزاۺادبیۺزایدہۺہیۺوہاتۺےہۺہکۺاؿۺےکۺڈراےمۺاکۺالپٹۺاورۺرکدارۺاعؾۺزدن

،ۺویکہکنۺایہنۺےکۺدرایمؿۺوہۺاھٹۺرکۺزامایںۺوہےئۺںیہۺاورۺاؿۺےکۺوکۺوموضعۺانبےتۺںیہۺرتۺوتمطسۺایۺرغبیۺےقبطۺیکۺزدنیگۺ

۔اوحاؽۺوۺراحجانتۺاکۺرتہبۺرجتہبۺرےتھکۺںیہ

(ۺونتمعۺاضمنیم:۶)

ۺادبیۺےکۺوموضاعتۺاعمرشےۺےکۺانوسرۺاورۺزدنیگۺیکۺرحموایمںۺرسۺا دتبایئۺدورۺےکۺااسفونںۺوکۺوھچڑۺرکۺدجدیۺااسفونںۺںیمۺریمزا

رہفتسۺںیہ۔ۺاوہنںۺےنۺزدنیگۺوکۺتہبۺرقبیۺےسۺداھکیۺےہۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاوہنںۺےنۺزدنیگۺےکۺرہۺروپۺاکۺدمعہۺہشقنۺاچنیھکۺےہ۔

(ۺدصقمتی:۷)

ۺادبیۺاکیۺدصقم ۺونردۺےکۺریمزا یۺادبیۺںیہ۔ۺادتبایئۺااسفونںۺںیمۺدصقمتیۺاکۺواحضۺااہظرۺاتلمۺےہ،ۺوصخاصۺاؿۺےکۺومجمہعۺ"رحصا

روامؿۺ"ۺیکۺاہکوینںۺںیمۺاسۺےکۺفلتخۺرکدارۺوااگشػۺادنازۺےسۺواظعۺیکۺرطحۺاالصحۺےکۺذجہبۺاکۺااہظرۺرکےتۺںیہ۔

(ۺاکمہملۺ:۸)

اہتنیئۺوکششۺوہیتۺےہۺہکۺاکمہملۺرپفلکتۺاورۺزورۺدارۺوہ۔ۺریمزاۺادبیۺیھبۺاسۺابتۺےسۺآاگہۺاکمہملۺڈراہمۺیکۺاجؿۺےہ۔ۺڈراہمۺاگنرۺیکۺہیۺا

۔ںیہۺاؿۺےکۺاکمےملۺیھبۺدنلبۺاورۺزورۺآورۺںیہۺنکیلۺاؿۺںیمۺعنصتۺایۺاقہیفۺامیپیئۺابلکلۺںیہنۺۺہکلبۺروزۺرمہۺابتۺتیچۺاکۺادنازۺزامایںۺےہ

(ۺزابؿۺوۺایبؿ:۹)

ہتفگشۺےہۺ۔ۺرواینۺوۺالستسۺاسۺےکۺازجاےئۺرتیبیکۺںیہ۔ۺوہۺروزۺرمہۺیکۺاچینشۺےکۺاسھتۺزابؿۺوکۺاسۺرطحۺۺریمزاۺادبیۺیکۺزابؿۺاسدہۺاور

ؿۺایکۺشیپۺرکےتۺںیہۺہکۺزپےنھۺواالۺاسۺےسۺتہبۺفطلۺااھٹاتۺےہ۔ۺاؿۺےکۺےجہلۺںیمۺیسکۺمسقۺیکۺیخلتۺںیہنۺےہ۔ۺاکنفراہنۺزنطۺوکۺڑبیۺوخوصبریتۺےسۺایب

۔ےہۺ۔ۺاؿۺےکۺزماحۺںیمۺاشیگتسئۺےہ

:اندقنیۺیکۺآراء

ڈارٹکۺلیمجۺاجیبلۺےتہکۺںیہ:٭....

ۺادبیۺیکۺارفنادتیۺہیۺےہۺہکۺاوہنںۺےنۺااسفےنۺاورۺڈراےمۺوکۺالمۺرکۺاکیۺیئنۺلکشۺدیۺےہۺسجۺںیمۺااسفےنۺاورۺ’’ ریمزا

‘‘وونںۺیکۺاسریۺوصخایصتۺوموجدۺںیہ۔ڈراےمۺد

:ےتہکۺںیہۺسیلجۺ٭....اربامیہ

ؽۺےسۺآجۺکتۺبیرمزاۺاد‚ۺای بجۺہکۺاؿۺےکۺتہبۺےسۺاسیھتۺےکۺاسھتۺاسھتۺرسرگؾۺرفسۺںیہۺاورۺیگتفگشۺاتزیگۺۺاینپروزۺاو

‛۔ۺاھبکرۺرظنۺآےتۺںیہۺرھپۺیھبکۺای ےئۺںیہۺوتۺکھتۺاہرۺرکۺھٹیب



: ےتہکۺںیہۺیقیدصۺ٭....ۺڈارٹکۺاوبۺاثیلل

‛ےہۺ۔ۺۺںیہنۺیہمہۺ ریۺڈراےمۺیکۺسال یکیۺںںاہ۔ۺاؿۺےکۺۺےکۺرموہؿۺتنمۺںیہۺشزیآوۺےکۺڈراےمۺومعامۺامسیجۺبیرمزاۺاد‚

: ےتہکۺںیہرپورسیفۺااشتحؾۺنیسحۺ٭....ۺ

‛۔ۺریمزاۺادبیۺےسۺرتہبۺکیۺابیبۺڈراےمۺےنھکلۺواالۺاردوۺںیمۺںیہن‚

اتجۺیلعزاایتمدیسۺ

:اعترػ

ۺیسیجۺیاورۺرطپسۺاخبرۺنیالصحۺادلادمحۺاجشعۺ،ۺۺالعہمۺاابقؽۺ،ۺمیکحۺاموحؽۺںیمۺالمۺاھت۔ۺاؿۺےکۺادیبۺذوؼۺورےثۺںیمۺاتجۺوکۺادیبۺیلعۺزاایتم

ۺیھب سیاتجۺااسفہنۺاگنرۺاورۺزماحۺونۺیلعۺزےھتۺ۔ۺاایتمۺ۔ۺاؿۺےکۺوادلۺالوہرۺےکۺوہشمرۺعبطمۺادارےۺداراالاشتعۺاجنپبۺےکۺابینآںیئۺرسیمۺںایتسہ

ۺیلعۺز۔ۺاایتموکۺمظنمۺایکۺتایرشنۺیکۺویڈیرۺاورۺآرٹۺوکلسنۺاقمئۺیکۺےنۺاپاتسکؿۺںیم ۔ۺاوہنںۺیھبۺیاکرۺتیےہۺاورۺدہاۺیکۺیھبۺیےھتۺاوہنںۺےنۺادااکر

وہشمرۺوہاۺ۔ۺاؿۺےکۺۺرکدارۺاچچنکھچۺیھبۺوہشمرۺزماہیحۺکیاتجۺاکۺاۺیلعۺز۔ۺاسۺےکۺالعوہۺاایتمۺےہ‛اانرۺیلک‚ رہشتۺاکۺب بۺاؿۺاکۺوہشمرۺڈراہمۺۺاتجۺیک

۔ۺااسفےنۺںیہۺداگرایےنۺاؿۺےکۺانکۺااسفۺ،ۺاحمرصہۺرغانہطۺاورۺتبیہۺرقہبطۺاکۺاقیضۺوہشمرۺوہےئۺنجۺںیمۺضعبۺااسفےنۺیھب

: توصخایصۺیکریرحت

۔ںیہۺلیدنمرہجۺذۺتوصخایصۺیریرحتۺہدیچۺہدیچۺاتجۺیکۺیلعۺزاایتم

اصػۺاورۺاسدہۺزابؿۺ:ۺ(۰)

ۺایکۺزیرکےنۺےسۺرگۺرزابؿۺاایتخۺیاورۺابزارۺہنےہۺ۔ۺاوہنںۺےنۺوسایقۺزابؿۺاصػۺاورۺاسدہۺوہیتۺاتجۺےکۺااسفونںا ورۺڈراومںۺیکۺیلعۺزاۺایتم

آاجےتۺۺھجمسۺںیمۺوہجۺےسۺاؿۺےکۺڈراےمۺاورۺااسفےنۺرہۺسکۺوانۺسکۺیکۺاعؾۺمہفۺاورۺواحضۺ۔ایسۺےہۺوتۺوہۺیھبۺاامعتسؽۺایکۺاحمورہۺیھبۺوکیئۺارگۺںیہکۺزین

۔ۺںیہ

دجت:ۺالپٹۺیک(۲)

ۺیلعۺزاایتم

م

اتجۺےکۺڈراومں ب

ۺ۔ۺڈراےمۺےکۺےلہپۺیہۺےہۺاخصۺوطرۺرپۺاؿۺےکۺڈراومںۺےکۺالپٹۺتہبۺمظنمۺوہےتۺںیہۺاجیتۺدجتۺاپیئۺں

ۺزاایتمۺنیےہۺاورۺالپٹۺواحضۺوہانۺرشوعۺوہاجاتۺےہۺ۔ارثکۺاندقۺآےگۺڑبیتھۺاجاتۺےہۺ۔اسۺےکۺ دعۺاہکینۺایومعامۺامتؾۺرکداروںۺاکۺاعترػۺرکاۺدۺرظنمۺںیم

ۺیلع

ک

۔ۺوصخاصۺالپٹۺوکۺرساےتہۺںیہۺرتبیتۺیاتجۺےکۺڈراومں

اورۺرظاتفۺ:ۺوشیخ(۳)

ۺںیہۺاکؾۺےتیلۺہکلبۺوااعقتۺاورۺاموحؽۺےسۺیھبۺےتیلۺاکۺاہسراۺںیہنۺضحمۺرکدارۺیہۺےکۺےیلۺارکےنزماحۺدیپۺڈراومںۺںیماتجۺاےنپۺۺیلعۺزاایتمۺ

رکداروںۺۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺزماہیحۺیئگۺوکششۺیکۺرکےنۺیکۺااموحؽۺ،ۺاحالتۺاورۺرکدارۺےسۺزماحۺدیپۺںیم‛ آراؾۺوۺوکسؿۺ‚ہکۺاےنپۺوہشمرۺڈراےمۺۺ۔ۺےسیج

۔ۺارتخاعۺیھتۺاینپۺاؿۺیکۺاچچۺنکھچۺاکۺرکدارۺںیم

ربۺلحمۺربۺہتسجۺاکمہمل:(۴)

۔ۺۺےہۺہکۺاؿۺےکۺاکمےملۺڑبےۺدپسچلۺاورۺوخوصبرتۺوہےتۺںیہۺیھبۺہی امہۺوصختیصۺکیاۺاتجۺےکۺااسفونںا ورۺڈراومںۺیکۺیلعۺزاۺایتم

ۺربیگتسجۺیہی امہۺوہجۺاؿۺیکۺکیاۺاجےنۺیکۺےیکۺ۔اؿۺےکۺڈراےمۺاورۺااسفےنۺدنسپۺرکےتۺںیہۺانمتبسۺےسۺربۺہتسجۺاکمےملۺقیلختۺوہۺاموحؽۺاورۺومےعقۺیک

ےہۺ۔ۺیاورربلحمۺاکمہملۺاگنر



اکۺرگن:ۺتقیقحۺ(۵)

ےہ۔ۺۺرظنۺآیتۺریوصتۺاجیتگۺیتیجۺاکۺامگؿۺوہاتۺےہۺ۔زدنیگۺتقیقحۺسجۺںیمۺرکےتۺںیہۺشیپۺںاہکاینۺیسیاۺاتجۺاےنپۺڈراومںۺںیمۺیلعۺزاۺایتمۺ

ی اتجۺےکۺڈراومںۺم ۺیلعۺزرظنۺآاتۺےہ۔ارگۺہچۺاۺایتمۺبیےسۺرقۺتقیقح‛ آراؾۺوۺوکسؿۺ‚ہکۺاؿۺاکۺوہشمرۺڈراہمۺاسیجخق ںت

ۺاکۺرگنۺرظنۺآاتۺےہۺنکیلۺقت

ےہۺ۔ۺیکۺیفنۺیکۺیاگنرۺتقیقحۺںیمۺہکۺاوہنںۺےنۺاےنپۺڈراےمۺاانرۺیلکۺاسیجۺرکےتۺںیہۺیھبۺیفنۺوہۺاسۺابتۺیکۺںیہکۺںیہک

: دیپسچل(۶)

ۺیلعۺزاایتمۺ

ک

ۺادتباءےسۺآرخۺکتۺدیپسچلۺےہۺ۔ۺڈراےمۺیکۺدیپسچلۺاجےنۺوایلۺاپیئۺڈراےمۺںیمۺاؿۺےکۺامہۺوصختیصۺکیاۺیاتجۺےکۺڈراومں

رکےتۺ۔ۺوسحمسۺںیہنۺتیوبرۺاقرنیئای نی،اورۺانرظۺومعقۺرپۺاسنیعمۺیھبۺےہۺاورۺیسکۺربرقارۺریتہ

اجدنارۺرکدار:(۷)

ۺایتم ۺۺرےتھکۺںیہۺتیثیحۺیدرکداراینبۺاتجۺےکۺڈراومںۺںیمۺیلعۺزا ۺاور آراؾۺ‚ہکۺڈراہمۺۺےسیجۺوہےتۺںیہۺوشخۺیھباؿۺےکۺرکدارۺاجدنار

اجؿۺداراوردؽۺپسچۺےہ۔ۺرکدہۺرکداراچچنکھچۺیھبۺاکقیلختۺاؿایاکۺرکدارۺتہبۺاجدنارۺےہۺ۔ۺیویبۺںیم‛ ووکسؿۺ

وتعس:ۺیکۺؽرکفوۺایخ(۸)

ےھتۺۺۺاانپۺدصقمۺاحلصۺرکۺےتیلااحہطۺرکےتۺوہےئۺاکۺیھبۺتزجایئۺومعمیلۺاھتۺوہۺاےنپۺوموضعۺیکۺاتجۺاکۺاشمدہہۺتہبۺرہگہۺاورۺزیتۺیلعۺزاۺایتمۺ

۔ڈارٹکۺاوبۺاثیلل

ۺہیاکۺدؽۺاکپرۺااتھٹۺےہۺہکۺچسۺۺواےلزپھۺرکۺزپےنھۺۺرکےتۺ۔ۺااکنۺڈراہمۺاانریلکۺرظنۺادنازۺںیہنۺوکۺیھبۺتایےسۺزجۺاتجۺومعمیلۺیلعۺزہکۺاایتمۺےتہکۺںیہۺیقیدص

ادبۺاکۺروامؿۺےہۺ۔ۺیہۺخیےہۺہکۺاتر

:اکعیسۺاموحؽۺیک(۹)

ۺکتۺےنچبۺںیہنۺترکےتۺےھتۺسجۺےسۺزجایئۺرہشقنۺایتۺاسیرپۺوپراۺوبعرۺاحلصۺاھتۺ۔ۺوہۺوااعقتۺاکۺاۺاکعیسۺجۺوکۺاموحۺؽۺاورۺرظنمۺیکاتۺیلعۺزاایتم

ۺاکۺہشقنۺاموحؽدورۺےکۺۺےہۺہکۺہیلغمۺایکۺشیپۺاشؿۺووشتکۺاورۺاجہۺوۺالجؽۺوکۺاےنتۺومرثۺادنازۺںیمۺہیلغمۺںیمۺاوہنںۺےنۺاےنپۺڈراہمۺاانرۺیلک ۔ۺںیھتۺاپیت

آوھکنںۺےکۺاسےنمۺآاجاتۺےہۺ۔

:اکعیسۺذجابتۺیک(۰۱)

۔ۺاوہنںۺےنۺۺرپۺلمکمۺدرتسسۺاحلصۺیھتۺاکعیسۺذجابتۺیکۺےہۺہکۺاںیہنۺہی اورۺامہۺوصختیصۺکیاۺاؿۺےکۺااسفونںۺاورۺڈراومںۺیک

اکۺاشاکہرۺےہۺ۔ۺۺاکعیسۺیکۺذجابتۺےہۺاؿۺاکۺڈراہمۺاانرۺیلکۺیکۺاشدنارۺادنازۺںیمۺاکعیسۺرمداہنۺ،زانہنۺاگچبہنۺذجابتۺاورۺااسحسۺیک

اکۺازتماج:ۺتایرواۺاورۺرشمیقۺرغمیب(۰۰)

اپامۺؽۺۺوکۺیھبۺتیرواۺاسۺےکۺاسھتۺاسھتۺرشمیقۺنکیلۺایوکۺاانپۺکینکتۺةسنۺےسۺاوہنںۺےنۺرغمیبۺادبۺےسۺوافقۺےھتۺایسۺیزیارگنۺزاایتمۺ

ر بارۺواتفگرۺ،ۺرحاکتۺوانکستۺۺاسۺیکۺاکۺارہبۺےہۺنکیل‛الکنۺوپرجۺ‚رکدارۺۺیزیرکدارۺاچچۺنکھچۺدرالصۺارگنۺاؿۺاکۺوہشمرۺزماہیحۺایدۺوہےنۺںیہن

۔ۺںیہۺوہیئۺارتخاعۺیکۺہکلبۺاینپۺںیہۺیقرشم

: تیدصقم(۰۲)

رکداروںۺوکۺۺہدیےہۺوہۺاعمرشےۺےکۺاندنسپۺیتلمۺیھبۺتیدحۺکتۺدصقمۺہکلبۺیسکۺںیہنۺرصػۺزنطوۺزماحۺیہۺاتجۺےکۺڈراومںۺںیمۺیلعۺزاایتم

رظنۺآاتۺےہۺ۔ۺاوراالصحۺاکولہۺیھبۺتیدصقمۺاسۺرطحۺاؿۺےکۺااسفونںۺاورۺڈراومںۺںیمۺےبۺاقنبۺرکےتۺںیہۺونںۺںیماےنپۺڈراومںۺاورۺااسف



: یگاتم تۺوۺدیجنس(۰۳)

رکدارۺۺہیاورۺۺرظنۺآےتۺںیہۺرکدارۺیھبۺاورۺنیتمۺہضعبۺہگجۺدیجنسۺںیہنۺرصػۺزنطوۺزماحۺیہۺاتجۺےکۺڈراومںۺاورۺااسفونںۺںیمۺیلعۺزاۺایتمۺ

۔ۺںیہۺےتیدپسچلۺانبدۺدیااسفےنۺوکۺزمۺایڈراےمۺ

آراء:اندقنیۺیکۺ

ڈارٹکۺاوبۺاثیللۺدصیقیۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘ڈراامۺیکۺضحمۺوعایمۺدنسپۺوہےنۺیکۺرواتیۺوکۺاایتمزۺیلعۺاتجۺےنۺڑبیۺتمہۺاورۺرجاتۺےسۺوتڑا۔’’

ڈارٹکۺفینحۺوفؼۺےتہکۺںیہ:٭....

ۺاموحؽۺےسۺک عطقۺرکےکۺشیپۺاایتمزۺیلعۺاتجۺیکۺتہبۺڑبیۺتیجۺیہیۺےہۺہکۺاوھن’’ ںۺےنۺااسنینۺذجابتۺوکۺاؿۺےکۺامسجۺاورۺ

‘‘ایک۔

ڈارٹکۺدبعۺاالسلؾۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘اردوۺڈراےمۺوکۺدجدیۺادنازۺیکۺرطػۺالےنۺاکۺرہساۺاتجۺےکۺرسۺےہۺ۔’’

العہمۺاابقؽۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘اانرۺیلکۺیکۺزابؿۺںیمۺرواینۺاورۺادنازۺںیمۺدرفلیبیۺےہ۔’’



اینۺاقونؿ

:ۺوگنمۺاےنپۺاڈےۺےکۺولوگںۺںیمۺبسۺےسۺزایدہۺدنملقعۺویکںۺاھجمسۺاجاتۺاھت؟ۺ(۰)وساؽۺربمن

ۺوگنمۺاےنپۺاڈےۺےکۺولوگںۺںیمۺاسۺےئلۺدنملقعۺاھجمساجاتۺاھتۺہکۺمیلعتۺایہتفۺہنۺوہےنۺےکۺابوجدۺاسۺیکۺولعمامتۺاخیصۺوعیسۺںیھتۺاورۺوہۺاؿ وجاب:

ااہظرۺاڈےۺےکۺامتؾۺوکوچاونںۺےکۺاسےنمۺایکۺرکاتۺاھت۔ۺوہۺولگۺڑبۺذوؼۺوۺوشؼۺےکۺاسھتۺاسۺیکۺاب ،ںۺرانۺرکےتۺےھتۺاورۺاسۺےسۺڑبےۺۺولعمامتۺاک

رموعبۺےھت۔ۺ

:وگنمۺہیۺویکںۺاہکۺرکاتۺاھتۺہکۺدنہواتسؿۺیھبکۺآزادۺہنۺوہاگ؟(۲)وساؽۺربمن

ؾۺاھتۺہکۺارگنزیۺدنہواتسؿۺںیمۺوکحتمۺرکۺےکۺاشاہہنۺزدنیگۺرسبۺرکۺرےہۺںیہۺذہلاۺاؿۺاکۺوگنمۺارگنزیوںۺےکۺاظمملۺداھکیۺرکاتۺاھتۺاورۺاےسۺولعم وجاب:

ںاہںۺےسۺاجانۺلکشمۺےہ۔ۺ

:وہۺارگنزیوںۺےسۺدشدیۺرفنتۺویکںۺرکاتۺاھت؟ۺ(۳)وساؽۺربمن

ھ ۺوگنمۺاکۺدؽۺارگنزیوںۺےکۺملظۺوۺمتسۺد ھکۺرکۺڑکاتھۺاھتۺدورسےۺاےسۺاھچؤینۺےکۺوگرےۺتہبۺرانایۺرکےتۺےھت وجاب:

ھ ن

ۺاورۺاسۺےکۺاسھتۺڑباۺ

آزیمۺولسکۺرکےتۺےھتۺاسۺےکۺالعوہۺاےسۺارگنزیوںۺےکۺرسخۺوۺدیفسۺرہچےۺےسۺیھبۺرکاتیہۺآیتۺیھتۺاؿۺےکۺالؽۺرہچوںۺوکۺد ھکۺرکۺاےسۺوہۺالشۺ

ایدۺآاجیتۺیھتۺسجۺےکۺمسجۺےسۺاورپۺیکۺیلھجۺلگۺلگۺےکۺڑھجۺریہۺوہ۔ۺ

ۺرمادۺےلۺراہۺاھت؟ۺ:وگنمۺاےنپۺوطرۺرپۺےئنۺاقونؿۺےسۺایک(۴)وساؽۺربمن

وگنمۺےکۺزندکیۺمکیۺارپلیۺوکۺوجۺاینۺاقونؿۺانذفۺوہےنۺواالۺاھتۺوہۺاےسۺدنہواتسؿۺیکۺآزادیۺاکۺاضنمۺھجمسۺراہۺاھت۔ۺ وجاب:

:وگنمۺےکۺےئلۺیلہپۺارپلیۺیکۺایکۺاتیمہۺیھت؟(۵)وساؽۺربمن

یلہپۺارپلیۺےکۺدؿۺوکۺدنہواتسؿۺیکۺآزادیۺاکۺدؿۺوصترۺرکۺراہۺاھتۺہکۺاسۺ ےکۺےیلۺیلہپۺارپلیۺاکۺدؿۺۺتہبۺاتیمہۺاکۺاحلمۺاھتۺویکںۺہکۺوہوگنمۺ وجاب:

دؿۺدنہواتسؿۺوکۺارگنزیوںۺیکۺالغیمۺےسۺراکٹھراۺاحلصۺوہاجےئۺاگ۔

:وہۺاسۺدؿۺایکۺد ھکۺرکۺامویسۺوہۺراہۺاھت؟(۶)وساؽۺربمن

رگمۺبجۺاسۺوکۺرہۺرہۺزیچۺیتکمچۺدیتکمۺاورۺیئنۺیئنۺد اھیئۺدےۺیگۺ۔ وگنمۺوکۺوچاؿۺ اتھجمۺاھتۺہکۺیلہپۺارپلیۺاکۺوسرجۺاکیۺےئنۺدؿۺیکۺادتباءۺوہاگ وجاب:

وتۺاسۺڑبیۺاموییسۺوہیئ۔ زیچۺرپاینۺیہۺرظنۺآیئ

:ۺوگنمۺےنۺاسۺدؿۺوگرےۺیکۺروع تۺد ھکۺرکاےسۺڑبیۺابیبۺےکۺےکۺاسھتۺانٹیپۺویکںۺرشوعۺرکدای؟ۺ(۷)وساؽۺربمن

ابیبیکۺےکۺاسھتۺانٹیپۺرشوعۺرکدایۺویکہکنۺاسۺےکۺزندکیۺارگنزیوںۺیکۺرمکحاینۺاکۺوگنمۺےنۺاسۺدؿۺوگرےۺیکۺروع تۺوکۺد ھکۺرکۺاےسۺڑبیۺ وجاب:

۔ۺدورۺمتخۺوہاکچۺاھتۺاورۺدنہواتسؿۺآزادۺاھت۔ۺابۺیسکۺارگنزیۺوکۺہیۺقحۺںیہنۺاتچنہپۺاھتۺہکۺوہۺںاہںۺےکۺولوگںۺرپۺاینپۺربرتیۺاکۺربعۺڈاںیل

ہمسجم

دارۺیھبۺاورۺابداشہۺاےسۺدؽۺوۺاجؿۺےسۺاچاتہۺیھبۺاھتۺوتۺرھپۺوہۺارسفدہۺویکںۺراتہۺاھت؟ۺ:ہکلمۺےبۺدحۺنیسحۺیھبۺیھتۺاورۺرفامربن(۰)وساؽۺربمن

ۺاکۺوجابۺتبحمۺےسۺاچاتہۺاھت۔ۺہکلمۺابداشہۺاکۺدحۺدرہجۺابسۺوۺارتحاؾۺرکیتۺیھتۺرگمۺ وجاب:

ھت تم

ااہظرۺابداشہۺاسۺےئلۺارسفدہۺراتہۺاھتۺہکۺوہۺہکلمۺےسۺ

دؽۺیھبکۺےبۺیفلکتۺےسۺابداشہۺوکۺرانیتۺیھت۔ۺاسۺیکۺوگتفگۺرپۺفلکتۺاوورۺتبحمۺےسۺاعریۺاافلظۺرپۺلمتشمۺوہیتۺیھت۔ۺۺتبحمۺںیہنۺرکیتۺیھتۺاورۺہنۺاانپۺاحؽ

:ہکلمۺےنۺابداشہۺےسۺایکۺاہکۺاورۺہیۺابتۺابداشہۺوکۺویکںۺانوگارۺزگری؟(۲)وساؽۺربمن

اشدیۺاکۺوشمرہۺدای۔ۺابداشہۺوکۺہیۺابتۺانوگارۺزگریۺویکہکنۺوہۺہکلمۺےسۺابداشہۺاوالۺدۺیکۺ تمعۺےسۺرحموؾۺاھتۺاسۺےئلۺہکلمۺےنۺابداشہۺوکۺدورسیۺ وجاب:

یچسۺتبحمۺرکاتۺاھت۔



:رھتپۺےکۺےمسجمۺیکۺسکۺزیچۺےنۺابداشہۺوکۺاانپۺرگودیہۺانبۺایل؟(۳)وساؽۺربمن

ۺیکۺتیفیکۺرھبۺدیۺوہۺایسۺزیچۺےنۺرھتپۺےکۺےمسجمۺاکۺنسحۺوۺامجؽۺےبۺاثمؽۺاھتۺااسیۺولعمؾۺوہاتۺاھتۺہکۺیسکۺےنۺےبۺاجؿۺہمسجمۺںیمۺنسحۺوۺقشع وجاب:

ابداشہۺوکۺاانپۺرگودیہۺانبۺایلۺاھت۔ۺ

:ہکلمۺےنۺاسۺےمسجمۺوکۺےلہپۺدادغارۺاورۺرھپۺاپرہۺاپرہۺویکںۺرکدای؟(۴)وساؽۺربمنۺ

ارۺایکۺرھپۺاسۺیکۺآںیھکنۺہمسجمۺابداشہۺیکۺوتہجۺاکۺرمزکۺنبۺایگۺاھت۔ۺذہلاۺہکلمۺاسۺےسۺلب ۺرکےنۺیگلۺیھتۺانچہچنۺاسۺےنۺےمسجمۺوکۺےلہپۺدادغ وجاب:

وھپڑںی،ۺاکؿۺاکےٹ،ۺےنیسۺرپۺرضںیبۺاگلںیئۺاورۺاکیۺدؿۺاسۺوکۺڑکٹےۺڑکٹےۺرکدای۔ۺ

اسۺاخصۺہتکنۺےہۺوجۺااسفہنۺاگنرۺےنۺااسفےنۺںیمۺشیپۺایکۺےہ؟ۺ :ۺوہۺوکؿ(۵)وساؽۺربمنۺۺ

اچےہۺ،رہۺیکۺتبحمۺںیمۺیسکۺیکۺرشتکۺربداتشۺںیہنۺرکیتۺوشۺہیۺےہۺہکۺوعرتۺااسفہنۺاگنرۺےنۺاسۺااسفےنۺںیمۺوجۺاخصۺہتکنۺشیپۺایکۺےہۺوہۺ وجاب:

وہۺرھتپۺےکۺےبۺاجؿۺہمسجمۺیہۺویکںۺہنۺوہ۔ۺ

وچر

ہلیکشۺےنۺاےنپۺطخۺںیمۺاےنپۺاھبیئۺوکۺایکۺاھکلۺاھتۺاورۺاسۺےسۺرامرےۺاسۺدورۺیکۺاالخیقۺدقروںۺےکۺقلعتمۺایکۺادنازہۺوہاتۺےہ؟ :(۰)وساؽۺربمن

ۺاھتۺہکۺایسیۺدو تۺرپۺتنعلۺوہۺوجۺوتقۺرپۺرغبیۺاھبیئۺےکۺاکؾۺہنۺآےکسۺںیمہۺاۺاہمترےۺرووپںۺیکۺرضورتۺہلیکشۺےنۺاےنپۺطخۺںیمۺاھکل وجاب:

ۺویبیۺںیہنۺےہۺویکہکنۺےچباکۺآرپنشیۺڈنپیۺاکۺاکیۺڈارٹکۺتفمۺرکۺراہۺےہۺاورۺدرگیۺارخااجتۺےکۺےئلۺمہۺےنۺااظتنؾۺرکایلۺےہ۔ۺمتۺاؿۺرووپںۺےسۺاینپ

اھبویئںۺےسۺبسۺوکۺوفحمظۺر ےھ۔ۺےکۺنگنکۺونبادانیۺدخاۺآپۺےسیجۺ

اکۺاکشرۺوہ یکۺںیہۺاسفنۺیسفنۺاکۺدورۺےہۺوخینۺروتشںۺںیمۺیھبۺتبحمۺۺطہلیکشۺےکۺاسۺطخۺےسۺادنازہۺوہاتۺےہۺہکۺرامریۺاالخیقۺدقرںیۺااطحن

متخۺوہیئگۺےہۺاورۺتبیصمۺوۺفیلکتۺںیمۺاکیۺدورسےۺےکۺاکؾۺآےنۺاکۺذجہبۺدولںۺےسۺلکنۺاکچۺےہ۔ۺ

رۺوکۺراےتسۺںیمۺوجۺنجۺرظنۺآایۺوہۺدرالصۺایکۺاھت؟ۺوچ :(۲)وساؽۺربمنۺ

وچرۺوکۺراےتسۺںیمۺوجۺنجۺرظنۺآایۺوہۺدرالصۺاسۺاکۺریمضۺاھتۺوجۺاےسۺوچریۺرپۺالمتمۺرکۺراہۺاھتۺسجۺیکۺوہجۺےسۺوہۺدوۺوبضمطۺوبمھکںۺوکۺنجۺ وجاب:

سفا ررپۺاکۺویفزۺاڑاۺاورۺانیجنۺر

یگنۺاکۺہلعشۺاکپلۺوتۺوہۺاھجمسۺہکۺنجۺیسیتبۺاکنؽۺرکۺزورۺےسۺاسنہۺےہۺبسۺاسۺاکۺھجمسۺراہۺاھتۺاورۺبجۺاؿۺوبمھکںۺرپۺواڈپاۺےکۺرٹا

ومہۺاھت۔ۺ

ہلیکشۺاکۺطخۺزپےنھۺےکۺ دعۺوچرۺیکۺوجۺذینہۺتیفیکۺیھتۺاسۺےسۺایکۺتقیقحۺاسےنمۺآیتۺےہ؟ۺ :(۳)وساؽۺربمن

سۺوہاۺہکۺاسۺےنۺکیۺامیبرۺےچبۺےکۺالعجۺیکۺرمقۺارارکۺتہبۺرباۺہلیکشۺاکۺطخۺزپےنھۺےکۺ دعۺوچرۺاکۺریمضۺاےسۺرباۺالھبۺاتہکۺراہۺویکہکنۺاےسۺااسح وجاب:

یۺیکین ھنت

یپھچۺۺایکۺےہۺاورۺوہۺاسۺرمقۺوکۺحبۺوہےتۺںیہۺولاٹدےۺاگ۔ۺوگایۺوچرۺیکۺذینہۺتیفیکۺےسۺہیۺتقیقحۺاسےنمۺآیتۺےہۺہکۺربےۺااسنؿۺےکۺارنۺ

وہیتۺےہۺاورۺوہۺیسکۺوتقۺیھبۺدیبارۺوہیتکسۺےہ۔ۺ

ونوٹںۺاکۺافلہفۺاسۺےکۺامکلۺوکۺواسپۺویکںۺںیہنۺایک؟ۺوچرۺےنۺ :(۴)وساؽۺربمنۺ

وچرۺونوٹںۺاکۺافلہفۺاسۺےکۺامکلۺوکۺیلہپۺدہعفۺواسپۺرکےنۺایگۺوتۺدروازےۺرپۺوپسیلۺد ھکۺرکۺولٹۺآای۔ۺدورسیۺدہعفۺالچلۺےکۺتحتۺوہۺافلہفۺ وجاب:

ؽۺوہۺاکچۺاھتۺاورۺانجزہۺاجراہۺاھت۔ۺواسپۺہنۺدےاکس۔ۺرسیتیۺدہعفۺبجۺوہۺایگۺوتۺتہبۺدریۺوہ یکۺیھتۺانیبرۺےچبۺاکۺااقتن

وچرۺالوہرۺےسۺوصقرۺویکںۺایگۺاورۺرھپۺواہںۺےسۺواسپۺویکںۺآایگ؟ۺ :(۵)وساؽۺربمن

وچرۺالوہرۺےسۺوصقرۺاینپۺذینہۺشکمشکۺےسۺاجنتۺاحلصۺرکےنۺایگۺاھت۔ۺوصقرۺںیمۺاےسۺےھلبۺاشہۺےکۺزمارۺرپۺاحرضیۺدےرکۺویتقۺوکسؿۺوتۺ وجاب:

یۺےئکۺوہےئۺرو ےۺرخچۺرکاکسۺہنۺاسۺاکۺریمضۺوسایۺہکلبۺوہۺوبجمرۺوہرکۺاکیۺےتفہ دعۺواسپۺالوہرۺآایگۺاتۺہکۺرووپںۺاکۺافلہفۺولاٹۺےکس۔ۺلمۺایگۺرگمۺوہۺہنۺوتۺوچر



ر سف مہ

ارثکۺوۺرتشیۺاصبحۺااسفہنۺویکںۺسبۺااٹسپۺرپۺااظتنرۺرکاتۺاھت؟ۺ :(۰)وساؽۺربمن

رۺرکاتۺاھتۺہکۺبجۺوہۺرھگۺےسۺرہشۺآےنۺےکۺےئلۺڑھکاۺوہاتۺاھتۺوہۺرہشۺےسۺرھگۺیکۺرطػۺارثکۺوۺرتشیۺاصبحۺااسفہنۺاسۺےئلۺسبۺااٹسپۺرپۺااظتن وجاب:

وہاتۺآےنۺوایلۺسبۺوھتڑےۺوھتڑےۺوےفقۺےسۺآرکۺڑھکیۺوہیتۺاورۺزگراجیت۔ۺرگمۺاسۺاکۺااٹسپۺوریاؿۺراتہۺاورۺوکۺیئۺسبۺہنۺآیت،ۺضعبۺدہعفۺااسیۺیھبۺ

ھتۺرباربۺےسۺزگرۺاجیتۺایۺااٹسپۺرپۺڑھکیۺوہیتۺاورۺاسۺےکۺےتچنہپۺےتچنہپرواہنۺوہاجیتۺاورۺاےسۺہکۺوہۺااٹسپۺےسۺدورۺوہاتۺاورۺاسۺیکۺسبۺزیتیۺےکۺاس

ااٹسپۺرپۺدریۺکتۺسبۺےکۺےئلۺااظتنرۺرکانۺزپات۔ۺ

سبۺیکۺایکۺتیفیکۺیھتۺایبؿۺےئجیک۔ۺ :(۲)وساؽۺربمن

ۺرےہۺےھت،ۺم ےنیۺںیمۺرشاوبرۺےھت۔ۺوکیئۺراےتسۺسبۺاسمرفوںۺےسۺرھبیۺوہیتۺیھت۔ولگۺذراۺذراۺیسۺہگجۺےکۺےئلۺاکیۺدورسےۺوکۺڈلیکھ وجاب:

ےسۺانوافقۺربھگاایۺوہاۺاھت۔ۺوکیئۺاسۺوجہؾۺںیمۺیھبۺوسراہۺاھت۔ۺاکیۺارفاۺرفتیۺاورۺےبۺینیچۺسبۺںیمۺیلیھپۺوہیئۺیھت۔ۺ

۔ۺٹکٹۺرخدیےنۺےکۺابرےۺںیمۺااسفہنۺاگنرۺےکۺدؽۺںیمۺایکۺایکۺایخالتۺآرےہۺےھت؟ۺاےنپۺںوظفںۺںیمۺےئھکل :(۳)وساؽۺربمنۺ

ٹکٹۺرخدیےنۺےکۺابرےۺںیمۺااسفہنۺاگنرۺےکۺدؽۺںیمۺفلتخۺایخالتۺآۺرےہۺےھتۺیھبکۺوہۺوساتچۺہکۺڈنکرٹکیۺےنۺہیۺوتۺںیہنۺداھکیۺہکۺوہۺسکۺ وجاب:

ےہۺاورۺہیۺاالخیقۺااٹسپۺےسۺاھٹیبۺےہۺذہلاۺوہۺاچےۺوتۺاستۺآےنۺاچبۺاتکسۺےہۺرگمۺاسۺاکۺریمضۺاےسۺالمتمۺرکاتۺےہۺہکۺےبۺاامیینۺروحۺوکۺژپۺرمدہۺرکدیتیۺ

ۺوہےئۺرگاوٹۺیکۺاشنینۺیھبۺےہۺذہلاۺوہۺڈنکرٹکیۺےسۺٹکٹۺ ےنیۺےکۺےئلۺروہیپۺاکنباتۺےہۺہیۺاورۺابتۺےہۺہکۺڈنکرٹکیۺاےسۺامڈؽۺاٹؤؿۺیکۺوساریۺہ ےتھج

نیتۺآےنۺاکۺٹکٹۺداتیۺےہۺاورۺااسفہنۺاگنرۺہیقبۺےسیپۺاورۺٹکٹۺبیجۺںیمۺرب ۺاتیلۺےہ۔ۺ

ہقثۺصخشۺیکۺایسفنیتۺتیفیکۺاےنپۺںوظفںۺںیمۺایبؿۺےئجیک۔ۺاسۺرشفیۺاورۺ :(۴)وساؽۺربمن

ہۺرشفیۺاورۺہقثۺصخشۺیکۺایسفنیتۺتیفیکۺھچکۺایسیۺولعمؾۺوہیتۺیھتۺہکۺوہۺوخدۺوکۺسبۺےکۺامتؾۺاسمرفوںۺےسۺربرتۺھجمسۺراہۺاھتۺاورۺوجہؾۺںیمۺو وجاب:

اھت۔بسۺےسۺےبۺاینزۺ

دبہل

ےئۺرپۺالچاتۺاھت؟ۺالگبۺاتےگنۺواالۺسکۺاکۺاتاگنۺرکا :(۰)وساؽۺربمن

الگبۺاتےگنۺواالۺرسیئۺوغثۺشخبۺاکۺاتاگنۺرکاےئۺرپۺالچاتۺاھت۔ۺ وجاب:

الگبۺاتےگنۺواےلۺےکۺوھگڑےۺںیمۺایکۺوخایبںۺںیھت؟ :(۲)وساؽۺربمن

۔ۺالگبۺاتےگنۺواےلۺاکۺوھگڑاۺوخوصبرت،ۺڈسوؽ،ۺاطوتقرۺۺاورۺدیفسۺرگنۺاکۺاھت۔ۺاسۺںیمۺڑبیۺزیتیۺاورۺرھپیتۺاپیئۺاجیتۺیھت وجاب:

الگبۺۺےنۺاےنپۺوھگڑےۺاکۺایکۺانؾۺر اھۺاھت؟ۺ :(۳)وساؽۺربمنۺ

ی"ۺر اھۺاھت۔ۺ وجاب:

ھپ ک

الگبۺےنۺاےنپۺوھگڑےۺاکۺانؾۺ"

یۺںیمۺایکۺایکۺاعد ،ںۺںیھت؟ :(۴)وساؽۺربمنۺ

ھپ ک

یۺاکیۺیھبۺاچکبۺیھبکۺربداتشۺںیہنۺرکاتۺاھت۔ۺاےنپۺامکلۺےکۺااشروںۺوکۺوخبۺ اتھجمۺاھتۺاےسۺولعمؾۺاھت وجاب:

ھپ ک

ۺہکۺ بۺاےسۺزیتۺدوڑانۺےہۺاورۺ

یکۺ بۺآہتسہۺانلچۺےہ۔ۺاسۺےکۺالعوہۺاسۺیکۺہیۺاعدتۺیھبۺیھتۺہکۺوہۺیسکۺدورسےۺوھگڑےۺوکۺاےنپۺےسۺآےگۺںیہنۺےنلکنۺداتیۺاھت۔ۺارگۺوکیئۺےنلکنۺ

وکششۺرکاتۺوتۺوہاۺوہاجاتۺاورۺدورساۺاتاگنۺرگدوۺابغرۺںیمۺاٹۺاجات۔ۺ

یۺاعدوتںۺیکۺوہجۺےسۺرسیئۺےنۺریخوۺیکۺاجبےئۺالگبۺوکۺاانپۺاتاگنۺدای؟ۺریخوۺیکۺوکؿۺوکیسنۺرب :(۵)وساؽۺربمنۺ

انپۺاتاگنۺریخوۺاکیۺآوارہۺزماجۺصخشۺاھتۺوہۺوجاۺاتلیھکۺاھتۺہشنۺرکاتۺاھتۺاورۺتہبۺیسۺربیۺاعدوتںۺاکۺاکشرۺاھتۺایسۺےیلۺۺرسیئۺےنۺریخوۺےکۺاجبےئۺا وجاب:



الگبۺوکۺدےۺدایۺاھت۔

ہۺریخوۺوکۺاانپۺاتاگنۺویکںۺدےۺدای؟رسیئۺےنۺدوابر :(۶)وساؽۺربمن

ۺرسیئۺےنۺدوابرہۺریخوۺوکۺاانپۺاتاگنۺاسۺےئلۺدےۺدایۺہکۺالگبۺوکۺاعیمدیۺاخبرۺےنۺآریھگاۺاھتۺنیتۺامہۺکتۺوہۺاسۺومذیۺرمضۺںیمۺالتبمۺراہ۔ وجاب:

ےۺڑھکےۺابتہۺوہاجےئۺاگاورۺرھپۺاتےگنۺںیمۺالچےنۺبجۺاکیۺہنیہمۺزگراۺاورۺوھگڑاۺاکیبرۺڑھکاراہ۔ۺوتۺریخوۺےنۺرسیئۺےسۺاہکۺہکۺہیۺوطافینۺوھگڑاۺویںۺڑھک

ےکۺاقلبۺںیہنۺرےہۺاگ۔ۺذہلاۺرسیئۺےنۺاسۺیکۺینکچۺڑپچیۺابوتںۺںیمۺآرکۺریخوۺوکۺاانپۺاتاگنۺدےۺدای۔ۺ

یۺےکۺاسھتۺایکۺولسکۺایک؟ۺ :(۷)وساؽۺربمنۺ

ھپ ک

ریخوۺےنۺ

یۺےکۺاسھتۺتہبۺرباۺولسکۺایکۺاےسۺامراۺاٹیپ،ۺلوھاکۺ وجاب:

ھپ ک

اورۺایپاسۺر اھۺذہلاۺوہۺزمکورۺاورۺامیبرۺرےنہۺاگل۔ۺاسۺیکۺراؿۺںیمۺلیکۺوھبچۺدیۺریخوۺےنۺ

سجۺیکۺوہجۺےسۺوہۺڑگنلاۺوہایگۺاورۺانتاگۺےنٹیسھگۺےکۺاقلبۺہنۺراہ۔ۺ

یۺوکۺداھکیۺوتۺایکۺاہک؟ :(۸)وساؽۺربمنۺ

ھپ ک

الگبۺےنۺدوابرہۺ

یۺوکۺداھکیۺوتۺمغۺےکۺامرےۺاسۺیکۺآوھکنں وجاب:

ھپ ک

یۺرمےۺۺالگبۺےنۺدوابرہۺ

ھپ ک

ےسۺآوسنۺےنہبۺےگل۔ۺاسۺےنۺرھبایئۺوہیئۺآوازۺںیمۺاہکۺہکۺ"

ےٹیبۺہیۺایکۺاحؽۺوہایگ۔ۺہیۺبسۺھچکۺےسیکۺوہایگ۔"

ریخوۺوکۺزمکورۺوھگڑےۺرپۺملظۺرکےتۺد ھکۺرکۺزاخیلۺےنۺایکۺاہک؟ :(۹)وساؽۺربمنۺ

ۺوکۺامرانۺڑباۺانگہۺےہ۔ۺمتۺریخوۺوکۺزمکورۺوھگڑےۺرپۺملظۺرکےتۺد ھکۺرکۺزاخیلۺےنۺاہک"ۺریخوۺاتےگنۺواےل وجاب: ۺل ردارۺوجۺوتۺونۺوھگڑےۺوکۺامرا،ۺےبۺزابون

یۺوکۺےبۺانگہۺامراۺاھت۔ۺاسۺاکۺانگہۺمتۺرپۺرضورۺزپۺاگ۔ۺدخاۺمتۺوکۺیھبکۺاعمػۺںیہنۺرکےۺاگ۔"

ھپ ک

ےنۺرامرےۺ

زاخیلۺیکۺاب ،ںۺنسۺرکۺریخوۺیکۺایکۺاح تۺوہیئگ؟ :(۰۱)وساؽۺربمن

وۺوخػۺاورۺدناےمۺےسۺرلزےنۺاگل۔ۺاسۺےکۺرہچےۺاکۺرگنۺزردۺوہایگۺاورۺاسۺےنۺرشؾۺےکۺامرےۺرگدؿۺےچینۺزاخیلۺیکۺاب ،ںۺنسۺرکۺریخ وجاب:

اکھجیل۔ۺ

آراؾۺووکسؿ

ایمںۺوکۺآراؾۺیکۺرضورتۺویکںۺیھت؟ۺ :(۰)وساؽۺربمنۺ

ڈارٹکۺےنۺہہکۺدایۺاھتۺ"اںیہنۺدوۺاۺےسۺایمںۺوکۺآراؾۺیکۺرضورتۺاسۺےئلۺیھتۺہکۺدرتفۺںیمۺاکؾۺیکۺرثکتۺیکۺوہجۺےسۺوہۺامیبرۺزپۺ ےئۺےھتۺاورۺ وجاب:

ایھچۺزایدہۺآراؾۺوۺوکسؿۺیکۺرضورتۺےہ۔ۺاکروابرۺیکۺرپاشیاینںۺاورۺا،ںینھجۺالھبۺرکۺاکیۺروزۺیھبۺآراؾۺوۺوکسؿۺےسۺزگارۺںیلۺوتۺتعیبطۺتہبۺدلچۺ

وہاجےئۺیگ۔"

ویبیۺےنۺایمںۺےکۺآراؾۺےکۺےئلۺایکۺایکۺنتجۺےئک؟ :(۲)وساؽۺربمن

ےکۺآراؾۺےکۺےئلۺتہبۺنتجۺےئک۔ۺرھگۺںیمۺوشرۺوۺلغۺہنۺرکےنۺیکۺدہاتیۺدیتیۺریہ۔ۺذغاۺاکۺیھبۺایخؽۺرےنھکۺیکۺوکششۺیکۺویبیۺےنۺایمںۺ وجاب:

رگمۺانداۺیگتسۺںیمۺےسۺزایدہۺوشرۺوۺلغۺوخدۺیہۺاچمیتۺریہ۔ۺ

ایمںۺوکۺرھگۺںیمۺآراؾۺویکںۺہنۺلمۺاکس؟ :(۳)وساؽۺربمن

ۺویبیۺیکۺاہج تۺاور وجاب: ویبوقیفۺیکۺوہجۺےسۺہنۺلمۺاکسۺوہۺرھگۺںیمۺوخبۺوشروۺلغۺرکیتۺریہۺاسۺےکۺاسھتۺزپویسۺےکۺۺایمںۺوکۺرھگۺںیمۺآراؾۺ

رکدایۺہکۺاصزبحادےۺاگےنۺیکۺقشمۺرکےتۺرےہ۔ۺہچبۺاےنپۺولھکونںۺےسۺٹپۺٹپۺرکاتۺراہ،ۺوفیلیٹؿۺیکۺیٹنھگۺاورۺرھپۺریقفۺیکۺدصاۺےنۺایمںۺوکۺاانتۺاعزجۺ

ۺیگل۔ۺذہلاۺوہۺوٹیپۺاورۺریشواینۺااھٹۺرکۺدرتفۺاجےنۺےکےئلۺایترۺوہایگ۔ۺاےسۺرھگۺےکۺاجبےئۺدرتفۺزایدہۺرپۺوکسؿۺہگجۺےنگل



اسۺڈراےمۺںیمۺرساکریۺدرتفوںۺیکۺاح تۺرپۺایکۺ،فیطۺزنطۺایکۺایگۺےہ؟ :(۴)وساؽۺربمن

المزنیمۺیکۺتحصۺاتمرثۺوہاجیتۺاسۺڈراےمۺںیمۺرساکریۺدرتفوںۺیکۺاح تۺرپۺہیۺ،فیطۺزنطۺایکۺایگۺےہۺہکۺواہںۺرپۺاکؾۺاکۺاانتۺوبھجۺوہاتۺےہۺہکۺ وجاب:

اورۺرساکریۺےہۺدورسےۺرھگۺوجۺآراؾۺوۺوکسؿۺاکۺوہگارہۺوصترۺایکۺاجاتۺےہۺاسۺاکۺیھبۺانداؿۺوۺانھجمسۺویبیۺیکۺوموجدیگۺںیمۺاسراۺوکسؿۺاغرتۺوہاجاتۺےہۺ

درتفۺاسۺےکۺاقمےلبۺںیمۺزایدہۺرپۺوکسؿۺہگجۺولعمؾۺوہاتۺےہ۔ۺ

دارۺآپۺوکۺدنسپۺآایۺاورۺویکں؟اسۺڈراےمۺںیمۺوکاسنۺرک :(۵)وساؽۺربمنۺ

اسۺڈراےمۺاکۺرمزکیۺرکدارۺویبیۺاکۺےہۺوجۺےھجمۺتہبۺدنسپۺآایۺویکہکنۺاسۺرکدارۺےکۺذرےعیۺاعمرشےۺیکۺاؿۺےبۺامشرۺوعروتںۺیکۺاکعیسۺیکۺ وجاب:

یئگۺےہۺوجۺاینپۺاہج تۺاورۺانداینۺیکۺوہجۺےسۺرھگۺوکۺآراؾۺوۺوکسؿۺیکۺہگجۺانبےنۺےکۺاجبےئۺ۔

دنمسرۺاکۺدؽ

انسحںۺےنۺاینپۺوہبۺاورۺوپےتۺےکۺآےنۺیکۺل رۺنسۺرکۺرھگۺںیمۺایکۺایکۺااظتنامتۺرکۺر ےھۺےھت؟ۺ :(۰)اؽۺربمنوس

رۺانسحںۺےنۺاینپۺوہبۺاورۺوپےتۺےکۺآےنۺیکۺل رۺنسۺرکۺرھگۺوکۺوخبۺاجسایۺاھتۺاورۺےچبۺےکۺےئلۺڈیفر،ۺدودھۺاورۺوھجےلۺاکۺااظتنؾۺایکۺاھتۺاوۺ وجاب:

ارکۺریھکۺیھت۔ۺامہمونںۺےکۺےئلۺاھٹمیئۺوگنم

انسحںۺےکۺنکۺاافلظۺےسۺہیۺاتپۺاتلچۺےہۺہکۺدقرتۺاےسۺاکیۺاورۺدب ۺےسۺدواچرۺرکےنۺوایلۺیھت؟ :(۲)وساؽۺربمن

انسحںۺاینپۺوہبۺاورۺوپےتۺاکۺااظتنرۺرکۺریہۺیھتۺہکۺاےسۺاالطعۺیتلمۺےہۺہکۺاسۺاگڑیۺیکۺرکٹۺوہیئگۺےہۺسجۺےسۺہیۺدوونںۺآےنۺواےلۺےھت۔ۺ وجاب:

یلستۺدیتیۺےہۺہکۺ"ریماۺدؽۺاتہکۺےہۺوہۺاسۺاسۺاگڑیۺےسۺںیہنۺآیئ!ۺاےلگۺےنیہمۺاسۺاکۺاھبیئۺیہۺےلۺرکۺاےسۺآےئۺاگ۔"ۺرگمۺانسحںۺےکۺریھکۺانسحںۺوکۺ

ےۺیہۺ۔ۺ"ریماۺدؽۺںیہنۺاماتن۔"ۺاؿۺاافلظۺےسۺاتپۺاتلچۺےہۺہکۺوہۺدایھکۺاکیۺاورۺدب ۺاےسۺدواچرۺوہےنۺوایل

کلت

ی ۺیھت۔ۺہنمۺےسۺےبۺاایتخرۺہیۺاافلظۺ

اسۺڈراےمںیمۺانسحںۺسجۺرطحۺ ےۺدرۺ ےۺاورۺانا دییۺیکۺتیفیکۺےسۺزگریتۺےہۺاسۺاکۺہشقنۺاےنپۺاافلظۺںیمۺےئچنھک۔ۺ :(۳)ربمنوساؽۺ

ۺاسۺڈراےمۺےکۺادتباءۺںیمۺانسحںۺا دیۺاگلےئۺیھٹیبۺےہۺہکۺاسۺیکۺوہبۺاورۺوپاتۺآےنۺواالۺےہۺرگمۺاےسۺرٹنیۺےکۺاحدےثۺیکۺل رۺیتلمۺےہۺوتۺوہ وجاب:

ۺںیمۺڈوبۺاجیتۺےہ۔ۺریھکۺاےسۺیلستۺدیتیۺےہۺہکۺوہۺدوونںۺاسۺرٹنیۺےسۺںیہنۺآےئۺاورۺ دعۺںیمۺاسۺابتۺیکۺاالطعۺیھبۺلمۺاجیتۺانا دییۺیکۺتیفیک

ےہۺہکۺوایعقۺوہۺاسۺرٹنیۺںیمۺوسارۺںیہنۺوتےئ۔ۺاسۺرطحۺانسحںۺ ےۺدرۺ ےۺا دیۺاورۺانۺا دییۺیکۺتیفیکۺےسۺزگراجیتۺےہ۔ۺ

"دنمسرۺاکۺدؽ"ۺویکںۺر اھۺایگۺےہ؟ۺاسۺڈراےمۺاکۺونعاؿۺ :(۴)وساؽۺربمنۺ

اسۺڈراےمۺاکۺونعاؿۺ"دنمسرۺاکۺدؽ"ۺاسۺےئلۺر اھۺایگۺےہۺہکۺدنمسرۺتہبۺزایدہۺوتعسۺراتھکۺےہۺرہۺزیچۺاسۺںیمۺامسۺاجیتۺےہ۔ۺڑبےۺ وجاب:

لۺادنازہۺںیہنۺوہاتۺہکۺاسۺیکۺہہتۺںیمۺھٹیبۺپ لکۺاورۺدےنھکیۺواولںۺوکۺ اجےتۺںیہۺاورۺدےنھکیۺواولںۺوکۺادنازہۺںیہنۺڑبےۺاہپڑۺاسۺیکۺہہتۺںیمۺھٹیبۺاجےتۺںیہۺ

رہگایئۺوہیتۺےہسجۺںیمۺداینۺاہجؿۺےکۺالوھکںۺدب ۺوہاتۺہکۺاسۺیکۺہہتۺںیمۺایکۺھچکۺوموجدۺےہ۔ۺایسۺرطحۺامںۺاکۺدؽۺوہاتۺےہۺسجۺںیمۺدنمسرۺیکۺیسۺ

پچۺاچپۺامسۺاجےتۺںیہ۔

یکۺاجتیعمملسو هيلع هللا ىلص ریستۺدمحمیۺ

؟رقآؿۺاورۺتنسۺےسۺایکۺرمادۺےہ :(۰)وساؽۺربمن

رپۺانزؽۺملسو هيلع هللا ىلص رقآؿۺےسۺرمادۺاہللۺاعتیلۺےکۺااکحؾۺںیہۺوجۺاسۺاتکبۺےکۺذرےعیۺمہۺکتۺےچنہپۺںیہۺہیۺاتکبۺینعیۺرقآؿۺاپکۺروسؽۺاہلل وجاب:

وہیئۺ۔تنسۺےکۺوغلیۺینعمۺراہتسۺےکۺںیہۺوہۺراہتسۺسجۺرپۺ ربمغیۺاالسؾۺاہللۺاعتیلۺےکۺااکحؾۺرپۺلمعۺرکےتۺوہےئۺزگرے۔



وکۺد ھکۺرکۺایکۺاہکۺاھتۺاورۺرضحتۺابعسۺملسو هيلع هللا ىلص ۺومعقۺرپۺاوبۺنایفؿۺےنۺروسؽۺرکمیحتفۺہکمۺےک :(۲)وساؽۺربمن

رہض

ےنۺایکۺوجابۺدایۺاھت؟

وکۺد ھکۺرکۺرضحتۺابعسۺےسۺایکۺاہکۺ"ابعسۺاہمتراۺاجیتھبۺوتۺڑباۺابداشہۺنبۺایگ۔"رضحتۺملسو هيلع هللا ىلص حتفۺہکمۺےکۺومعقۺرپۺاوبۺنایفؿۺےنۺروسؽۺارکؾ وجاب:

داشیہۺںیہنۺوبنتۺےہ۔"ابعسۺےنوجابۺدای۔ۺ"اوبۺنایفؿۺہیۺاب

دعیۺنبۺاحمتۺےکۺاالسؾۺوبقؽۺرکےنۺاکۺواہعقۺایبؿۺےئجیک۔ۺ :(۳)وساؽۺربمنۺ

اسیعیئۺےھتۺاکیۺدؿۺروسؽۺۺتہبۺوہشمرۺےہ۔ۺہیۺذمابہدعیۺنبۺاحمتۺہلیبقۺےطۺےکۺوہشمرۺرسیئۺاحمتۺاطیئۺےکۺرفزدنۺےھتۺنجۺیکۺاخسوتۺ وجاب:

ورۺاہجدۺاکۺاسزوۺاسامؿۺد ھکۺرکۺوسےنچۺےگلۺہکۺ ربمغیۺاالسؾۺوکۺابداشہۺاھجمسۺاجےئۺایۺ ربمغی۔ۺایسۺےسۺےنلمۺآےئۺاورۺاحصہبۺیکۺدیقعتۺدنمیۺاملسو هيلع هللا ىلص اہللۺ

ےنۺرفامایۺ"دوھکیۺدمےنیۺیکۺسجۺیلگۺںیمۺوہکۺملسو هيلع هللا ىلص ےسۺھچکۺرعضۺرکانۺےہۺآپملسو هيلع هللا ىلص دوراؿۺاکیۺرغبیۺولڈنیۺآرکۺڑھکیۺوہیئگۺاورۺاہکۺہکۺوضحر

ےۺوہ ےئۺ۔ۺاظرہیۺالجؽۺںیمۺہیۺاعزجیۺد ھکۺرکۺدعیۺھجمسۺ ےئۺہکۺہیۺابداشتہۺںیہنۺڑھکملسو هيلع هللا ىلص آپۺںیمۺاہمتریۺاب ،ںۺنسۺاتکسۺوہں۔ۺہیۺہہکۺرکۺ

وبنتۺےہ۔


اکیۺمظتنمۺایلعۺیکۺتیثیحۺےسۺنسحمۺاکلملۺںیمۺایکۺافصتۺںیھت؟ۺ :(۰)وساؽۺربمن

اؿۺیکۺتعیبطۺایسیۺاحرض،ۺاؿۺےکۺاواسؿۺاکیۺمظتنمۺایلعۺیکۺتیثیحۺےسۺنسحمۺاکلملۺںیمۺتہبۺیسۺافصتۺںیھت۔ۺاؿۺاکۺذنہۺااسیۺراس،ۺ وجاب:

اےسیۺاجبۺاورۺاعمالمتۺاورۺوااعقتۺرپۺااسیۺوبعرۺاھتۺہکۺڑبےۺےسۺڑبےۺدیچیپہۺاعمالمتۺوکۺابوتںۺابوتںۺںیمۺاھجلسۺدےتیۺےھت۔ۺ

وہۺدورسوںۺےسۺاکؾۺ ےنیۺاکۺرگۺاجےتنۺےھت؟ :(۲)وساؽۺربمن

وہۺھچکۺاےسیۺتبحمۺآزیمۺرط ےقۺےسۺابتۺےتہکۺےھتۺہکۺولگۺڑبیۺوخیشۺےسۺاؿۺاکۺاکؾۺدورسوںۺےسۺاکؾۺ ےنیۺاکۺاںیہنۺڑباۺااھچۺ ہقیلۺاھت۔ۺ وجاب:

ؾۺوہ۔ۺرکےتۺےھت۔ۺاےنپۺالمزومںۺاورۺاموتحتںۺےسۺیھبۺاؿۺاکۺولسکۺتہبۺااھچۺاھتۺوہۺاؿۺیکۺرفامشئۺایسیۺنگلۺےسۺوپریۺرکےتۺےھتۺےسیجۺاؿۺاکۺذایتۺاک

دباعمشۺاھتۺہشیمہۺوکیئۺہنۺوکیئۺزمکوریۺاسۺیکۺاےنپۺاہھتۺںیمۺایسیۺرےتھکۺہکۺوہۺرسۺہنۺااھٹۺاتکسۺاھت۔ۺوہۺڑبوںۺےسیھبۺہیۺاکؾۺےتیلےھتۺنکیلۺہیۺھجمسۺرکۺہکۺوہۺ

ومولیۺدبعۺاقحل

ومولیۺدبعاقحلۺےنۺرایتسۺدیحرآابدۺدنکۺںیمۺایکۺامہۺدخامتۺااجنؾۺدںی؟ :(۰)وساؽۺربمن

ؾۺدںیۺوہۺدرجۺذلیۺںیہ۔ومولیۺدبعاقحلۺےنۺرایتسۺدیحرۺآابدۺدنکۺںیمۺوجۺامہۺدخامتۺااجن وجاب:

ومولیۺدبعاقحلۺانمجنۺرتیقۺاردوۺےکۺروحۺرواںۺےھتۺآپۺےنۺاسۺانمجنۺوکۺاینتۺرتیقۺدیۺہکۺانمجنۺاسرےۺدنہواتسؿۺےکۺےئلۺ ۔۰

اردوۺاکۺرمزکۺنبۺیئگ۔

ینبۺوتۺاسۺےکۺےئلۺآپۺامثعہینۺاکجلۺےکۺرپورسیفۺرےہۺاورۺامثعہینۺویوینریٹسۺاکۺوصنمہبۺآپۺیہۺےنۺانبای۔ۺبجۺہیۺاردوۺویوینریٹسۺ ۔۲

دارارتلہمجۺےکۺےلہپۺانمظۺآپۺیہۺےھت۔ۺاسۺدارارتلہمجۺاقمئۺایکسجۺںیمۺایلعۺاقتیلبۺےکۺرتممجۺعمجۺےئک۔ۺ

آپۺےنۺاینپۺریغۺومعمیلۺذاہ تۺےسۺدیحرآابدۺدنکۺےکۺامتؾۺڑبےۺولوگںۺوکۺاانپۺرگودیہۺرکایلۺاورۺوزریۺامظعۺدیحریۺےکۺوتۺ ۔۳

آپۺتہبۺیہۺرقبیۺےھت۔

ومولیۺدبعاقحلۺےنۺانمجنۺرتیقۺاردوۺاکۺدرتفۺاورگنۺآابدۺےسۺدیلۺویکںۺلقتنمۺایک؟ :(۲)وساؽۺربمنۺ

اگدنیھۺیجۺبجۺاردوۺدینمشۺرپۺارتۺآےئۺاورۺدنہواتسینۺیکۺآڑۺںیمۺدنہیۺوکۺدنہواتسؿۺیکۺوقیمۺزابؿۺانبےنۺرپۺلتۺ ےئ۔ۺوتۺومولیۺدبعاقحلۺ وجاب:

ہکۺاردوۺرپۺوہےنۺواےلۺولمحںۺاکۺوجابۺدایۺاجۺےکس۔ۺےنۺانمجنۺاکۺدرتفۺاورگنۺآابدۺےسۺدیلۺلقتنمۺایکۺات



ومولیۺدبعاقحلۺوکۺابابےئۺاردوۺویکںۺاہکۺاجاتۺےہ؟ :(۳)وساؽۺربمن

ومولیۺدبعاقحلۺوکۺابابےئۺاردوۺاسۺےیئلۺاہکاجاتۺےہۺہکۺاںیہنۺےنۺاینپۺوپریۺزدنیگۺاردوۺیکۺدخامتۺےکۺےئلۺوفقۺرکدیۺ۔ۺاسریۺرمعۺاشدیۺ وجاب:

اھتۺہکۺاکیۺدہعفۺرھگۺواولںۺےنۺزربدیتسۺاؿۺیکۺاشدیۺرکدیۺیھتۺوتۺومولیۺاصبحۺےنۺدیحرۺآابدۺواسپۺچنہپۺرکۺالطۺؼۺانہمۺجیھبۺدای۔ۺۺںیہنۺیک۔ۺہیۺیھبۺران

ۺالصۺںیمۺاؿۺیکۺاشدیۺوتۺاردوۺےسۺوہ یکۺیھت۔ۺوہۺرمےتۺدؾۺکتۺاردوۺیکۺدختمۺرکےتۺرےہۺرمےتۺوتقۺیھبۺاؿۺیکۺزابؿۺرپۺدوۺظفلۺےھتۺ"انمجنۺاور

اردو"۔

زجؾۺزعؾ

وچبںۺیکۺمیلعتۺوۺرتتیبۺےکۺےلسلسۺںیمۺاؿۺےکۺوادلنیۺاورۺرمویبںۺوکۺنکۺابوتںۺاکۺایخؽۺرانھکۺاچےئہ؟ :(۰)وساؽۺربمن

وچبںۺیکۺمیلعتۺوۺرتتیبۺےکۺےلسلسۺںیمۺاؿۺےکۺوادلنیۺاورۺرمویبںۺوکۺادتباءۺیہۺےسۺاؿۺےکۺراحجانتۺاورۺایخالتۺاکۺاشمدہہۺرکانۺاچےئہۺاورۺ وجاب:

اکۺالہحئۺلمعۺرمبتۺرکانۺاچےئیہۺاتہکۺوہۺایسیۺمیلعتۺاحلصۺرکںیۺوجۺاؿۺیکۺرطفتۺےکۺاطمقبۺوہۺلبقتسمۺںیمۺوہۺاسۺےبعشۺںیمۺدیپسچلۺۺاؿۺےکۺاطمقبۺاس

ۺرکے۔ۺلصںیلۺاورۺڑبےۺوہرکۺوہۺاسۺںیمۺزامایںۺاکایمیبۺاح

رامرےۺارثکۺاطبلۺوملعںۺںیمۺزعؾۺوۺزجؾۺویکںۺدیپاۺںیہنۺوہات؟ :(۲)وساؽۺربمن

رثکۺاطبلۺوملعںۺںیمۺزعؾۺوۺزجؾۺاسۺےئلۺدیپاۺںیہنۺوہاتۺہکۺاؿۺیکۺمیلعتۺوۺرتتیبۺاؿۺےکۺراحجانتۺےکۺاطمقبۺںیہنۺوہاپیت۔ۺوہۺرامرےۺا وجاب:

اںیہنۺاعمرشیتۺادقارۺیکۺاپدنبویںۺںیمۺڑکجےۺوہےتۺںیہ۔ۺاینپۺرمیضۺےکۺاطمقبۺزدنیگۺںیہنۺزگارۺےتکسۺاورۺہنۺاےنپۺابرےۺںیمۺوکیئۺہلصیفۺرکےنۺاکۺ

ےہ۔ۺاؿۺےکۺوادلنیۺاورۺرسرپتسۺیھبۺاؿۺیکۺرطفۺتۺاورۺراحجانتۺےکۺاطمقبۺراہۺلمعۺنیعتمۺںیہنۺرکےتۺذہلاۺوہۺزدنیگۺرھبۺشکمشکۺاکۺاکشرۺاایتخرۺوہاتۺ

رےتہۺںیہۺاورۺوخدۺاامتعدیۺیکۺدو تۺےسۺرحموؾۺوہاجےتۺںیہ۔ۺ

ےکۺسکۺےلصیفۺرپۺوہاتۺےہ؟ۺمیلعتۺمتخۺرکےنۺےکۺ دعۺرہۺونوجاؿۺےکۺلبقتسمۺیکۺاکایمیبۺاکۺااصحنرۺاس :(۳)وساؽۺربمن

ۺوہۺمیلعتۺمتخۺرکےنۺےکۺ دعۺرہۺونوجاؿۺےکۺلبقتسمۺیکۺاکایمیبۺاکۺااصحنرۺاسۺےکۺاسۺےلصیفۺرپۺوہاتۺےہۺہکۺںیمۺایکۺوہںۺاگۺاورایکۺرکوںۺاگ،ۺارگ وجاب:

ۺوتۺاسۺںیمۺزعؾۺزجؾۺدیپاۺوہاتۺےہۺاورۺوہۺاکایمیبۺاسۺہیفصتۺرپۺاقدرۺںیہنۺوہاتۺوتۺہشیمہۺرپاشیؿۺاورۺہتسخۺاحؽۺراتہۺےہۺاورۺارگۺہیفصتۺابلکلۺدرتسۺرکاتۺےہ

یکۺلزنںیلۺڑبیۺزیتیۺےسۺےطۺرکاتۺےہ۔

وجۺولگۺاےنپۺلبقتسمۺاکۺہلصیفۺاومرۺاعریضۺرپۺرکےتۺںیہۺاؿۺاکۺااجنؾۺایکۺوہاتۺےہ؟ :(۴)وساؽۺربمن

ہشیمہۺاےنپۺدصقمۺرںیمۺاناکؾۺوہےتۺںیہۺویکہکنۺوجۺولگۺاےنپۺلبقتسمۺاکۺہلصیفۺاومرۺاعریضۺینعیۺاخدناینۺدو ت،ۺبصنمۺرپۺرکےتۺںیہۺوہۺ وجاب:

اومرۺاعریضۺدبتلیۺوہےتۺرےتہۺںیہ۔ۺرھپۺوہۺابتیہۺوۺربابدیۺاکۺاکشرۺوہےتۺںیہۺاورۺاؿۺاکۺلبقتسمۺاترویکیںۺںیمۺڈوبۺاجاتۺےہ۔ۺ

االسؾۺںیمۺدگارگیۺیکۺذمتم

ںیہ؟دگارگیۺےسۺوکؿۺوکؿۺیسۺارفنادیۺاورۺاامتجیعۺرباایئںۺمنجۺیتیلۺ :(۰)وساؽۺربمن

ۺمتخۺدگارگیۺےسۺتہبۺیسۺارفنادیۺاورۺاامتجیعۺرباایئںۺمنجۺیتیلۺںیہۺالثمۺہیۺہکۺکیھبۺام ےنگۺواالۺتسسۺاورۺاکلہۺوہاجاتۺےہۺاسۺںیمۺرشؾۺوۺایح وجاب:

کیھبۺام ےنگۺوایلۺوقؾۺںیمۺوہاجیتۺےہ۔ۺاسۺےکۺادنرۺوخدۺرغیضۺاورۺالچلۺمنجۺاتیلۺےہۺاورۺوہۺتنحمۺوۺتقشمۺےسۺیجۺارااتۺےہ۔ۺاامتجیعۺرباایئںۺہیۺںیہۺہکۺ

ںۺےسۺزعتۺسفنۺمتخۺوہاجیتۺےہ۔ۺارفادۺاہبدریۺاورۺوجارمندیۺیکۺافصتۺےسۺرحموؾۺوہاجےتۺںیہ۔ۺاکولہںۺیکۺدعتادۺںیمۺااضہفۺاورۺتنحمۺرکےنۺواول

وھکالھک،ۺزمکورۺ،ۺااپجہۺانبۺداتیۺےہ۔ۺۺیکۺدعتادۺںیمۺیمکۺوہۺاجیتۺےہۺاورۺہیۺدبۺرتنیۺہشیپۺرمضۺدعتمیۺیکۺرطحۺارفادۺںیمۺرساتیۺرکاجاتۺےہۺاورۺاعمرشےۺوک

وپریۺوقؾۺرتیقۺےکۺاجبےئۺزنتۺؽۺاکۺاکشرۺوہاجیتۺےہ۔ۺ



ومالانۺاحیلۺےنۺاسۺومضمؿۺںیمۺاملعءۺدنیۺاورۺوخانیتۺوکۺایکۺوتہجۺدالۺیئۺےہ؟ :(۲)وساؽۺربمنۺ

ورۺوانیظعۺوکۺاچےئہۺہکۺاہنتیۺآزادیۺےسۺےبابیکۺےسۺومالانۺاحیلۺےنۺاسۺومضمؿۺںیمۺاملعءۺدنیۺاورۺوخانیتۺوکۺوتہجۺدالۺیئۺےہۺہکۺاملعءۺا وجاب:

وسلجمںۺںیمۺدورسوںۺےکۺآےگۺاہھتۺالیھپےنۺےکۺلمعۺیکۺذمتمۺرکںیۺاورۺاخصۺرکۺوعروتںۺوکۺریقفوںۺےکۺرکموۺرفبیۺےسۺآاگہۺرکںیۺاؿۺوکۺہیۺ

اکۺرمبکتۺوہانۺےہ۔ۺااسحسۺدالںیئۺہکۺےٹہۺےٹککیھبۺام ےنگۺواولںۺوکۺھچکۺدانیۺاجبےئۺیکینۺاورۺالھبیئۺےکۺااٹلۺانگہۺ


وسیبںیۺدصیۺےکۺآاغزۺںیمۺرامرےۺاردوۺادبۺیکۺایکۺوصراحتؽۺیھت؟ :(۰)وساؽۺربمن

وسیبںیۺدصیۺےکۺآاغزۺںیمۺرامرےۺادبۺرپۺاالخؼۺاورۺاافدتیۺاھچئۺوہیئۺیھتۺ۔رسۺدیسۺادمحۺیکۺرحتکیۺےسۺولوگںۺںیمۺدیباریۺآ یکۺ وجاب:

وکۺدحمودۺریپاےئۺےسۺاکنؽۺرکۺالۺدحمودۺریپاےئۺزابؿۺاطعۺایکۺاھتۺاورۺزغؽۺےکۺانددیہۺوبحمبۺوکۺآرخیۺالسؾۺرکۺےکۺوپریۺوقؾۺوکۺاانپۺیھت۔ۺاحیلۺےنۺزغؽۺ

ۺاھتۺاتمہۺاؿوبحمبۺانبۺایلۺاھت۔ۺینعیۺوقیمۺاشرعیۺےکۺرطػۺاملئۺوہےئ۔ۺاہتبلۺؤنھکلۺںیمۺرساشر،ۺرشر،ۺاجسدۺنیسحۺےنۺدقمیۺرواایتۺوکۺربرقارۺر اھۺوہاۺ

اکۺادنازۺۺایبؿۺدجدیۺاقتوضںۺےکۺآےگۺامدنۺزپھۺایگۺاھت۔ۺ

اجسدۺدیحرۺوکۺااسفہنۺاگنرےکۺاجبےئۺااشنءۺرپوازۺانہکۺویکںۺدرتسۺےہ؟ :(۲)وساؽۺربمن

ۺاجسدۺدیحرۺوکۺااسفہنۺاگنرۺےکۺاجبےئۺااشنءۺرپدازۺانہکۺاسۺےئلۺدرتسۺےہۺہکۺوہۺزدنیگۺےکۺنسحۺوکۺڑبیۺاہمرتۺےکۺاسھتۺاافلظۺےکۺنسح وجاب:

ںیمۺلقتنمۺرکےنۺیکۺرھبۺوپرۺالصتیحۺرےتھکۺےھت۔ۺاورۺاوہنںۺےنۺاانپۺاکیۺاگلۺاولسبۺانبۺایلۺاھتۺ۔

اجسدۺدیحرۺےنۺاےنپۺرحسوۺاگنرۺملقۺےسۺاردوۺادبۺوکۺوجۺھچکۺدایۺاسۺرپۺروینشۺڈاےئل۔ۺ :(۳)وساؽۺربمن

رتہبنیۺاولسبۺدای،ۺنیسحۺاافلظۺاورۺاوھچیتۺرتابیکۺدںیۺاےنپۺدورۺۺاجسدۺدیحرۺےنۺاےنپۺرحسوۺاگنرۺملقۺےسۺاردوۺادبۺوکۺااشنءۺرپدازیۺاکۺاکی وجاب:

ےکۺدورسےۺےنھکلۺواولںۺرپۺیھبۺاولسبۺےکۺارثاتۺڈاےلۺاؿۺیکۺدبو تۺاردوۺادبۺںیمۺ،فیطۺذجابتۺوۺااسحاستۺرپواؿۺڑچےھ۔ۺسجۺےنۺ دعۺ

ۺزابونںۺےسۺرتامجۺےئکۺاخصۺوطرۺرپۺرتیکۺزابؿۺےکۺااسفونںۺوکۺںیمۺاباقدعہۺادبۺ،فیطۺااشنےئۺ،فیطۺایۺرعشۺوشنمرۺاکۺانؾۺاایتخرۺایک۔ۺاوہنںۺےنۺریغۺیکلم

اردوۺںیمۺلقتنمۺایکۺاؿۺیکۺوہشمرۺاصتفینۺںیمۺایخاتسلؿ،ۺاکحتیۺوۺااسحاستۺ،ۺاثثلۺابریخلۺوخارزؾۺاشہۺاشلمۺںیہ۔

اردوۺذرہعیۺۺمیلعت

وقیمۺزابؿۺےکۺافنذۺےکۺےئلۺایکۺالکشمتۺدرۺشیپۺںیہ؟ :(۰)وساؽۺربمنۺ

زابؿۺےکۺافنذۺےکۺےئلۺیئکۺالکشمتۺدرۺشیپۺںیہ۔ۺوقیمۺ وجاب:

وقیمۺزابؿۺوکۺوخدۺاینپۺیہۺوقؾۺےسۺڑلانۺزپۺراہۺےہۺویکہکنۺاےنپۺیہۺولگۺاردوۺوکۺذرہعیۺمیلعتۺےننبۺںیہنۺدےتی۔ۺ ۔۰

وقیمۺزابؿۺوکۺدرتفوںۺاورۺاکروابرۺںیمۺداہ ۺوہےنۺںیہنۺدایۺاجات۔ۺ ۔۲

الغؾۺںیہۺذہلاۺوقیمۺزابؿۺےکۺافنذۺںیمۺراکوںیٹۺڈاےنلۺاکۺاکؾۺاکیۺوصخمصۺہقبطۺہشیمہۺمہۺذینہۺوطرۺرپۺابۺیھبۺارگنزیۺوںۺےکۺ ۔۳

اجریۺراتھکۺےہ۔

وقیمۺزابؿۺےکۺےلسلسۺںیمۺالصۺاکؾۺایکۺابیقۺےہ؟ :(۲)وساؽۺربمنۺ

،ۺینفۺمیلعت،ۺاورۺدرتفیۺ،ۺۺوقیمۺزابؿۺےکۺےلسلسۺںیمۺالصۺاکؾۺہیۺابیقۺےہۺہکۺاےسۺذرہعیۺمیلعتۺانبےنۺےکۺاسھتۺاسھتۺکلبپۺرسوسۺنشیمک وجاب:

اکروابریۺاعمالمتۺںیمۺیھبۺاےسۺراجئۺایکۺاجےئ۔ۺ



ذرہعیۺمیلعتۺاردوۺوہےنۺےسۺایکۺافدئہۺوہاگ؟ :(۳)وساؽۺربمن

ذرہعیۺمیلعتۺاردوۺوہےنۺاکۺبسۺےسۺڑباۺافدئہۺہیۺوہاگۺہکۺرامریۺوقیمۺانشتخۺاقمئۺوہیگ۔ۺمیلعتۺاحلصۺرکانۺرامرےۺےئلۺلہسۺوہاجےئۺاگۺمہۺ وجاب:

ۺرپۺسجۺزابؿۺںیمۺوسںیچۺےگۺایسۺںیمۺھکلۺںیکسۺےگ۔ۺاےنپۺایخالت،ۺاشمدہات،ۺولعمامتۺاکۺرتہبۺوطرۺرپۺااہظرۺرکںیکسۺےگ۔ۺذہلاۺرتیقۺیکۺراںیہۺمہ

یتلھکۺیلچۺاجںیئۺیگ۔ۺ

ءۺںیمۺڈاھہکۺںیمۺاردوۺےکۺابرےۺایکۺاالعۺؿۺایکۺاھت؟ۺ۰۹۴۸اقدئۺامظعۺےنۺامرچۺ :(۴)وساؽۺربمن

ءۺںیمۺڈاھہکۺںیمۺاردوۺےکۺابرےۺایکۺاالعۺؿۺایکۺاھت؟ۺںیمۺاالعؿۺایکۺاھتۺہکۺرصػۺاردوۺیہۺکلمۺیکۺرساکریۺزابؿۺ1948امرچۺاقدئۺامظعۺےنۺ وجاب:

وہیگ۔ۺاہتبلۺوصابیئۺدارئےۺںیمۺہلگنبۺےکۺقحۺںیمۺہلصیفۺایکۺاجاتکسۺےہۺنکیلۺکلمۺیکۺرساکریۺزابؿۺاردوۺرصػۺاردوۺوہیگ۔ۺ

ابرےۺایکۺافسرشۺشیپۺیکۺیھت؟رشفیۺنشیمکۺےنۺاردوۺےکۺ :(۵)وساؽۺربمن

رشفیۺنشیمکۺےنۺاردوۺےکۺابرےۺںیمۺہیۺافسرشۺشیپۺیکۺیھتۺہکۺرغمیبۺاپاتسکؿۺںیمۺیلہپۺامجتعۺےسۺاپوچنںیۺامجتعۺکتۺ)اموساۺرسدحۺوۺ وجاب:

دنسھ(ۺذرہعیۺ

آؤۺبسۺلمۺرکۺوکششۺرکںی

یکۺیملعۺوۺیلمعۺامیلعتتۺدںی۔ۺاایبنےئۺرکاؾۺےنۺینبۺونعۺااسنینۺوکۺسکۺسکۺولہۺےسۺونسارےنۺ :(۰)وساؽۺربمن

اایبنےئۺرکاؾۺےنۺینبۺونعۺااسنؿۺوکۺذمیبہ،ۺایسیس،ۺاعمیش،ۺاعمرشیتۺالفحۺیکۺیملعۺوۺیلمعۺامیلعتتۺدںی۔ۺزدنیگۺزگارےنۺےکۺےئلۺاضےطبۺ وجاب:

اورۺےقیلسۺاطعۺےئکۺاورۺزدنیگۺںیمۺاؿۺرپۺلمعۺدرۺآدمۺرکۺےکۺد اھای۔ۺ

وکؿۺوکؿۺےسۺاعیملۺاعمرشیتۺاسملئۺاکۺذرکۺایکۺایگۺےہ؟ۺۺاسۺقبسۺںیمۺرصعۺاحرضۺےک :(۲)وساؽۺربمن

اسۺقبسۺںیمۺرصعۺاحرضۺےکۺنیتۺڑبےۺاعیملۺاعمرشیتۺاسملئۺاکۺذرکۺایکۺایگےہۺنجۺںیمۺااضہفۺآابدی،ۺاموحؽۺیکۺآولدیگۺاورۺایشنمتۺےکۺ وجاب:

تنعلۺےسیجۺاسملئۺاشلمۺںیہ۔ۺ

لئۺمنجۺےتیلۺںیہ؟ےبۺاحتاشۺااضہفۺآابدیۺےسۺوکؿۺوکؿۺےسۺاسم :(۳)وساؽۺربمنۺ

ےبۺاحتۺاشۺااضہفۺآابدیۺیکۺوہجۺےسۺذغایئۺتلق،ۺراہیئۺدںیتق،ۺےبۺروزاگریۺ،ۺاہج تۺاورۺریغۺاالخیقۺذراعئۺےکۺاامعتسؽۺےسیجۺاسملئۺمنجۺ وجاب:

ےتیلۺںیہ۔ۺ

وقیمۺایۺنیبۺاالوقایمۺحطسۺرپۺواسلئۺںیمۺسکۺرطحۺااضہفۺایکۺاجاتکسۺےہۺ؟ :(۴)وساؽۺربمن

الوقایمۺحطسۺرپۺواسلئۺںیمۺااضہفۺاسۺرطحۺایکۺاجاتکسۺےہۺہکۺمہۺڑبیتھۺوہیئۺآابدیۺرپۺاقوبۺاحلصۺرکںی۔ۺوقیمۺایۺنیبۺا وجاب:

مہۺسکۺرطحۺآابدیۺاورۺواسلئۺںیمۺانمبسۺوتازؿۺرب ۺےتکسۺںیہ؟ :(۵)وساؽۺربمنۺ

ۺاورۺواسلئۺںیمۺااضہفۺرکںی۔ۺآابدیۺاورۺواسلئۺںیمۺانمبسۺوتازؿۺرےنھکۺےکۺےئلۺرضوریۺےہۺہکۺمہۺڑبیتھۺوہیئۺآابدیۺوکۺروںیک وجاب:

زریعۺاورۺیتعنصۺدیپاوارۺڑباھںیئ،ۺاہج تۺاورۺاہج تۺاورۺےبۺروزاگریۺاکۺاخہمتۺرکےنۺیکۺوکششۺرکںی۔

رامرےۺاضفیئۺاموحؽۺںیمۺایکۺرخاایبںۺدیپاۺوہیتۺاجریہۺںیہ؟ :(۶)وساؽۺربمن

ۺدنچۺہیۺںیہ۔ۺرامرےۺاضفیئۺاموحۺؽۺںیمۺوجۺرخاایبںۺدیپاۺوہیتۺاجریہۺںیہۺاؿۺںیمۺےس وجاب:



توصخایصۺیکۺریفنصمۺےکۺرطزۺرحت:۹رطۂقیۺوجابۺوساؽۺربمنۺ

ووۺشیپۺتیدصرۺنحتممۺےکۺدہاۺاسۺوساؽۺےکۺوجابۺےکۺےیلربمنۺےکۺ۰۵ س وہاگ:ۺلیۺرظنۺر اھاجےئۺوتۺاؿۺاکاحلصۺدرجۺذۺانومں

:دمعہۺدیہمت )افل(

ۺیرطزۺرپۺرثنۺاثمؽۺیکۺیانمبسۺاافلظۺ)رگمۺرعشۺواضتحۺےکۺےیلۺیکۺۺوہ،ۺرہوصختیص،ۺرکتارۺہنۺتدسۺےسۺابرہۺوصخایص )ب(

(رضورتۺںیہن رکےنۺیکۺریڑکٹےۺرحت

۔ۺءآراۺیکۺنی،اچرۺدنتسمۺاندقۺ)ج(ۺنیتۺ


:ادتباہیئ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:توصخایص

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۰

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۲

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۳

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:ءآراۺیکۺنیدقان

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۰

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۲

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۳

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚



اخؿۺادمحرسۺدیسۺ

ۺاھتحلصمۺاھت،ۺدہتجمۺ ںیہکۺےسجۺدیسوہۺذاتۺۺابامکؽۺۺہکۺ زامہنۺۺانشسۺاھتۺ

ر

ۺونۺۺوس اجیتنۺےہۺۺادبۺیکۺااسسۺاھتۺداین اسۺےنۺدایۺےہۺرثنۺوکۺاولسب

احالتۺزدنیگ:

ۺدیپاۺوہےئ۔ۺوادلۺاکۺانؾۺریمۺت یقۺاھتۺوجۺاکیۺدروشیۺشۺءۺںیمۺدیلہۺےکۺاکیۺاہنتیۺدقمیۺذہمبۺاورۺیملعۺاخدناؿۺںیمۺ۰۸۰۷رسۺدیسۺ

زبرگۺ

ۺایھچۺےھت۔وادلہۺوخاہجۺریمۺدردۺےسیجۺوصیفۺاخدناؿۺےسۺقلعتۺریتھکۺںیھت۔ڑلنپکۺاورۺوجاینۺںیمۺہنۺرصػۺاسۺدہعۺیکۺافریسۺ،ۺرعیبۺاورۺدرگیۺولعؾۺیک

ضیفۺایبۺوہےئ۔ۺاغبل،ۺؤمنم،ۺذوؼ،ۺابہصیئۺاورۺہتفیشۺےسیجۺابامکؽۺولوگںۺےسۺۺمیلعتۺۺاپیئۺہکلبۺوتقۺےکۺانومرۺاعوملںۺاورۺادوبیںۺیکۺتبحصۺےسۺیھب

رسۺدیسۺاکۺقلعتۺدیقعتۺدنماہنۺاھت۔

میلعتۺےسۺرفاتغۺےکۺ دعۺرسۺدیسۺارگنزییۺوکحتمۺےکۺالمزؾۺوہ ےئ۔ہمکحمۺاقونؿۺےکۺفلتخۺدہعوںۺرپۺافزئۺرےہۺاورۺکلمۺےکۺفلتخۺ

اقمامتۺرپۺاؿۺاکۺابتدہلۺوہاتۺراہ۔

:اصتفین

رسۺدیسۺیکۺاصتفینۺںیمۺ:

ۺاغبوتۺۺدنہ۲) (ۺآاثرۺاانصلددی۰) (ۺاترخیۺونجبر۴) (ۺابطختۺادمحہی۳) (ۺاابسب

ووٹ۷) (ۺالجءۺاولقلب۶) (ۺآنیئۺۺاربکی۵)

تب

ست

ی

(ۺذہتبیۺاالالخؼ۸) (ۺیلعۺڑگھۺا

: اولسبۺرحتری

ۺاےنپۺملقۺےکۺذرےعیۺاینپۺوخادیبہۺوقؾۺوکۺرتیقۺیکۺراںیہۺاایتخرۺرکےنۺرپۺآامدہۺےنۺاوھنںرسۺدیسۺادمحۺاخؿۺوکۺدجدیۺاردوۺاکۺابینۺاہکۺاجاتۺےہۺ۔ۺ

ۺرحتریۺیکۺاجبےئۺہشیمہۺابدصقمۺاورۺاالقنیبۺریہۺ۔ ایک۔ۺآپۺیکۺرحتریۺریہۺرااھجنۺاورۺریشںیۺرفاہدۺےکۺےصقۺاہکوینںۺرپۺلمتشمۺوہےنۺےکۺآپۺےکۺاولسب

:زامایںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ

(ۺاسدہۺاگنری:۰)

رسۺدیسۺےسۺےلہپۺاردوۺرثنیھبۺاشرعیۺیکۺرطحۺوبلھجۺوہریہۺیھت۔اداےئۺاطمبلۺںیمۺاہیبشتتۺاورۺااعتسراتۺاکۺرواجۺاعؾۺاھت۔ۺرسۺدیسۺ

اےسیۺاسدہۺۺےنۺرثنۺوکۺافلکتتۺاورۺےبۺاجۺوطا تۺےسۺاپکۺرکےکۺاسدہۺرگمۺدیجنسہۺادنازۺاشخبۺاورۺکشخۺمسقۺےکۺیملعۺ،ۺادیبۺ،دینیۺاورۺاعمرشیتۺاسملئۺوک

رواںۺادنازۺںیمۺایبؿۺایکۺہکۺزپےنھۺواالۺااتکٹہۺوسحمسۺںیہنۺرکات۔ۺاور

(ۺاعایمہنۺنپ:۲)

ۺزاب ؿۺرسۺدیسۺیکۺرحتریۺںیمۺںیہکۺںیہکۺزابؿۺاکرپاانۺنپۺاپایۺاجاتۺےہۺیھبکۺیھبکۺاولسبۺںیمۺڈالیھۺنپۺیھبۺآاجاتےہ۔ۺضعبۺاواقتۺوہۺوقادعۺ

اامعتسؽۺیھبۺاؿۺےکۺاہںۺاتلمۺےہ۔یکۺاپدنیۺیھبۺےبۺاینزۺوہاجےتۺںیہ۔اعایمہنۺاافلظۺاکۺ



(ۺارگنزییۺاافلظۺاکۺاامعتسؽ:۳)

دیسۺاصبحۺیکۺرحتریۺںیمۺضعبۺدہعفۺارگنزییۺاافلظۺیکۺرھبامرۺیھبۺذوؼۺمیلسۺرپۺرگاںۺزگریتۺےہ۔ۺوہۺاؿۺاافلظۺوکۺوجۺاعؾۺمہفۺاورۺوعاؾۺ

ںیمۺادیبۺنسحۺیکۺیمکۺےہ۔ۺیکۺزابؿۺرپۺاجریۺوہںۺحیحصۺںوظفںۺرپۺرتحیجۺدےتیۺںیہ۔ۺایسۺےئلۺاؿۺیکۺرحتریوں

:اسیسنئۺادنازۺرحتری( ۴)

ف ۺےہ۔رسۺدیسۺےئنۺرطزۺرحتریۺےکۺاحلمۺاورۺدجدیتیۺےکۺاقلئۺےھتۺ۔ ت

ب

ت

ے

ب

اؿۺاکۺرطزۺرحتریۺاس

:وقتۺادتسالؽ( ۵)

اورۺاعمرشیتۺاضمنیمۺذجابیتۺۺرہۺمسقۺےکۺیملعۺ،ۺاالخیقۺ،ۺدینی۔ۺوہۺرسۺدیسۺادمحۺےنۺاینپۺرحتریوںۺںیمۺذجابتۺےسۺزایدہۺلقعۺوکۺأتمرثۺایکۺےہۺ

ںیمۺدلیلۺےسۺوزؿۺدیپاۺرکےتۺںیہۺاورۺیقطنمۺرطبۺےکۺاسھتۺاینپۺابتۺآےگۺڑباھےتۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺوہۺاینپۺرصنعۺوکۺمکۺرےتھکۺںیہۺہکلبۺادتسالیلۺادنازۺ

ابتۺرموبطۺادنازۺںیمۺاصػۺرھتسےۺرط ےقۺےسۺاداۺرکےتۺںیہ۔

:ادیبۺاچینش( ۶)

دیسۺاصبحۺاےنپۺرطزۺرحتریۺےسۺاےسۺدپسچلۺاورۺرپفطلۺانبدےتیۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺاولسبۺںیمۺرسۺاورۺیقیقحتۺوہۺۺوموضعۺانتکۺیھبۺیملع،ۺرکفی

وموجدۺریتہۺےہ۔ۺاسۺرطحۺاقریۺوپریۺدیپسچلۺدیپسچلۺےکۺاسھتۺاؿۺوالوتۺیکشخۺاورۺےبۺیفطلۺںیہنۺہکلبۺاؿۺےکۺزابؿۺوۺایبؿۺںیمۺاکیۺادیبۺاچینشۺیکۺ

یکۺرحتریوںۺاکۺاطمہعلۺرکاتۺےہ۔

:دصقمتی( ۷)

رپدازیۺیھبکۺاؿۺاکۺدصقمۺںیہنۺیتنبۺانچہچنۺاؿۺاکۺیملعۺوۺرکفیۺۺءۺدیسۺادبۺوکۺزدنیگۺاکۺاخدؾۺہ ےتھجۺںیہ۔ۺاسۺےئلۺضحمۺابعرتۺآرایئۺاورۺااشنرسۺ

اکۺرطزۺرحتریۺاولسبۺرحتریۺدیقنتۺاگنریۺےکۺےئلۺاہنتیۺانمبسۺاورۺومزوںۺےہ۔ۺسجۺرطحۺوہۺاکیۺوتمازؿۺاقندۺمیلستۺےئکۺاجےتۺںیہۺایسۺرطحۺاؿۺ

یھبۺوتمازؿۺاورۺدتعمؽۺوہاتۺےہۺاورۺدصقمتیۺیکۺاشؿۺراتھکۺےہ۔

:ےبۺاسیگتخۺوۺربیگتسج( ۸)

ےکۺاجبےئۺےبۺرحتریۺرپدازاۺہنۺاولسبۺءۺدیسۺاصبحۺےنۺارثکۺیملع،ۺرکفیۺاورۺدیقنتیۺوموضاعتۺرپۺملقۺااھٹایۺےہۺاورۺاسۺےکۺےئلۺااشنرسۺ

اکۺاخصۺایخؽۺر اھۺایگۺےہۺہکۺوہۺیظفلۺاشؿۺوۺوکشہۺابتۺۺاصبحۺےکۺاہںۺاسۺادمحۺبسۺوہاتۺےہ۔ۺانچہچنۺدیسۺاسک ہۺاسدہۺاورۺربہتسجۺابتۺانہکۺزایدہۺانم

د اھےنۺےکۺاجبےئۺالصۺوتہجۺاسۺابتۺرپۺدےتیۺںیہۺہکۺاؿۺیکۺابتۺرتہبۺوطرۺرپۺاقریۺیکۺھجمسۺںیمۺآےکس۔

(ۺذینہۺاالقنب:۹)

یتیۺامسجۺںیمۺاطریۺومجدۺوکۺوتڑاۺاورۺاکیۺمیظعۺذینہۺاالقنبۺرباپۺرکدای۔ۺرسۺدیسۺوکۺرسۺدیسۺےنۺاینپۺومضمؿۺاگنریۺےکۺذرےعیۺربۺریغصۺےکۺروا

ومالانۺۺیلعۺۺڑگھۺےسۺےبۺدحۺاگلؤۺاھتۺرسۺدیسۺےنۺاےنپۺراقفءۺیکۺدمدۺےسۺاردوۺزابؿۺادبۺےکۺذرےعیۺوقیمۺوعشرۺدیبارۺرکےنۺیکۺاکایمبۺوکششۺیک۔وقبؽ

ااطلػۺنیسحۺاحیل:

ۺیکۺیسۺےہۺسجۺےکۺرھگۺںیمۺآگۺیگلۺوہۺاورۺوہۺاےسۺاھجبےنۺےئلیک"رسۺدیسۺیکۺاثمؽۺاسۺرطضمبۺصخش

اسمہویںۺوکۺاکپرےۺ،ۺایسیۺاح تۺںیمۺوخوصبرتۺولمجںۺاکۺوہشۺےسیکۺرہۺاتکسےہ۔"ۺ

(ۺوطلیۺوطلیۺےلمج:۰۱)

ۺابووجدۺاؿۺیکۺرحتریۺرسۺدیسۺیکۺرحتریۺںیمۺاکیۺزامایںۺاورۺارفنادیۺزمکوریۺہیۺےہۺہکۺوہۺتہبۺوطلیۺوطلیۺرقفےۺےتھکلۺںیہۺنکیلۺاسۺےک

ںیمۺااھجلؤۺدیپاۺںیہنۺوہاتۺاورۺدیپسچلۺربرقارۺریتہۺےہ:



"ڈباھۺاہنتیۺنیگمغۺےہۺرگمۺاسۺاکۺمغۺادنریھےۺرھگۺرپۺےہۺہنۺاےلیکۺنپۺرپۺاورۺہنۺادنریھیۺراتۺاورۺیلجبۺیکۺڑککۺاورۺآدنیھۺ

یکۺوگجنۺرپۺاورۺہنۺربسۺیکۺاریخۺراتۺرپ"

ایق(۰۰) ان:راہۺومہاررکۺاپاتسکؿۺیکۺؾ

ۺوہاتےہ۔ۺاؿۺےکۺدہعںیمۺںیمۺتایصخشۺافینریغۺےسۺاؿۺاکامشردنہواپکۺیکۺتیثیحۺوہےنۺیکۺابینۺرثنےکدیاوردجۺ،فنصمبیادۺکیا

ۺ۔ۺاسۺےکۺےیلۺرشوعۺوہیئۺکیوجرحتۺونطۺےکۺوصحؽۺےکۺےیلۺہدحیلعۺ دعۺںیمۺتکلممۺاکوصترۺوتوموجدہنۺاھتنکیلۺہدحیلعۺکیاۺاملسمونںۺےکۺےیل

دبعاقحلۺےنۺاؿۺےکۺۺیابابےئۺاردوومولۺےیلۺ۔ۺایساجاتکسایکۺرکدارۺوکرظنادنازںیہنۺےکرسدیسۺںیمریمعتۺ۔ۺاسۺوقؾۺیکیلمۺؾوقۺرایتۺکیںۺوکاؤراامنہ

۔‛یھتۺریھکۺرمدےنریپۺایسۺٹنیاۺیلہپۺرصقۺاپاتسکؿۺیک‚اھکلہکۺومضمؿۺںیمۺکیاۺرکدہریرحتۺابرےۺںیم

:یکۺآراءۺاندقنی

ۺاحیلۺےتہکۺںیہۺہکۺ:رسۺدیسۺاخؿۺےکۺابرےۺںیمۺومالانۺااطلػۺنیسح

‘‘رسۺدیسۺدجدیۺاردوۺرثنۺےکۺومرثۺایلعۺںیہ۔’’

:ڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺےتہکۺںیہ

‘‘ےکۺاکیۺےئنۺدورۺاکۺآاغزۺوہاتۺےہ۔رسۺدیسۺیکۺرثنۺےسۺاردوۺاولسبۺرثنۺ’’

:ابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺرسۺدیسۺےکۺابرےۺںیمۺےتہکۺںیہ

‘‘دیپاۺایکۺوجۺابۺکتۺاکؾۺرکراہۺےہ۔اکیۺیئنۺروحۺوھپکنۺدیۺاورۺااسیۺوقیۺذجہبۺوقیمۺاسۺےنۺاکیۺامویسۺاورۺارسفدہۺوقؾۺںیمۺ’’

ےتہکۺںیہۺڈارٹکۺانسحۺافرویق:

۔‛ایااھٹۺہاالصحۺاکڑیبۺوقیمۺےعیےکۺذرۺیےنۺرثناگنر حلصمۺوقؾۺےھت۔اوھنںۺکیارسدیس‚

ےتھکلۺںیہۺیڈارٹکاحدمۺنسحۺاقدر:

۔‛احلصۺاھتاکۺہکلمۺرکےنۺۺؿوکوقتۺودقرتۺےکۺاسھتۺایبۺوکرہوموضعرسدیس‚

:ڈارٹکۺاوبۺاثیللۺدصیقیۺےتہکۺںیہ

‘‘اوہنںۺےنۺوہۺرحتکیۺرشوعۺیکۺسجۺیکۺوموجدہۺلکشۺآجۺاپاتسکؿۺیکۺوصرتۺںیمۺرظنۺآیتۺےہ۔’’

رحػۺآرخ:

ےکۺمغۺےسۺاؿۺاکۺدؽۺرساشرۺرغضۺہکۺرسۺدیسۺاردوۺزابؿۺوۺادبۺاکۺاانتۺڑباۺانؾۺےہۺہکۺوکیئۺادیبۺاترخیۺاؿۺےکۺریغبۺلمکمۺںیہنۺوہیتکسۺ۔ۺوقؾۺ

اھتۺاورۺاؿۺاکۺووجدۺ"اکؾۺاورۺاکؾۺےسۺنگلۺ"یکۺاکیۺرھبوپرۺاثمؽۺاھت۔

ریمۺاکۺہیۺرعشۺایہنۺےسیجۺولوگںۺےئلیکۺاہکۺایگۺےہ:

ابرےۺۺۺداینۺۺۺۺںیمۺۺۺروہۺۺمغۺۺزدہۺۺۺایۺۺۺاشدۺۺۺروہ ؎

ایدۺۺۺروہۺۺتہبااسیۺۺۺھچکۺۺۺرکۺۺۺولچۺۺۺایںۺۺۺہکۺۺ

…………



ر وخاہجۺااطلػۺنیسحۺاحل

:اعترػ

وخاہجۺااطلػۺنیسحۺاردوۺادبۺوۺنخسۺںیمۺاکیۺااسیۺانؾۺےہۺسجۺےکۺااسحانتۺیکۺدبو تۺدجدیۺاردوۺاعیملۺایعمرۺےکۺرفسۺرپۺاگزمؿۺوہیئگ۔ۺ

ۺداینۺےسۺدادۺوۺنیسحتۺووصؽۺیک۔ ایسۺیکۺاکووشںۺیکۺدبو تۺۺوہۺاکیۺااسیۺصخشۺاھتۺسجۺےنۺادبۺوۺنخسۺدوونںۺںیمۺرھبوپرۺاخہمۺرفاسیئۺیکۺاورۺالہ

ؿۺےہ۔ۺربریغصۺاپکۺوۺدنہۺںیمۺملعۺوۺلمعۺےکۺاراغۺرونشۺوہےئۺاورۺتریصوتںۺوکۺزدنیگۺاکۺرساغۺالم۔ۺاردوۺملعۺوۺادبۺاکۺرہۺہبعشۺاسۺاکۺونممعۺااسح

اشرعیۺوہۺایۺرثن،ۺدیقنتۺوہۺایۺقیقحتۺرہۺولہۺںیمۺاحیلۺیہۺوکۺایعمرۺاھجمسۺاجاتۺےہ۔

رحتری:رطزۺ

:ۺاحیلۺیکۺرثناگنریۺیکۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہااطلػۺنیسح

:دصقمتی( ۰)

احیلۺےنۺہشیمہۺدصقمتیۺوکۺاونیلۺرتحیجۺدیۺاورۺاینپۺرحتریوںۺےسۺاالصحۺاعمرشہۺیکۺاکوںیشۺںیک۔ۺآپۺےنۺادبۺوۺنخسۺوکۺزدنیگۺاکۺیقیقحۺ

:تۺہنۺوہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپۺوہۺرمقۺرطازۺںیہرتامجؿۺانبۺڈاالۺویکہکنۺآپۺےکۺرظنہیۺےکۺاطمقبۺااسیۺادبۺےبۺادیبۺےہۺوجۺرتامجؿۺۺایح

ںیمۺےنۺوجۺھچکۺاھکلۺاسۺاکۺاشنمءوہۺرضورتۺوہۺتحلصمۺےہۺسجۺےکۺب بۺےسۺلوھےلۺوکۺراہۺاتبیئۺاجیتۺےہۺ"

()اقمالتۺاحیل "اورۺرمضیۺوکۺدواےئۺخلتۺیکۺرتبیغۺدیۺاجیتۺےہ۔ۺ

:اسدیگۺوۺالستس( ۲)

ںۺںیمۺایبؿۺایکۺاجاتۺےہ۔ۺوحاہلۺاجیتۺاضمنیمۺؤریپااشہتسئۺںیمۺدماعۺااہتنیئۺۺنج،ۺوہیتۺںیہۺںۺرپلمتشمولمجاحیلۺیکۺرحتریںیۺاسدہۺاورۺسیلسۺ

اؿۺیکۺابتۺدیساھۺاورۺواحضۺوہفمؾۺریتھکۺےہ۔،اؿۺوہں،ۺوساحنۺاگنریۺوہۺایۺدیقنتۺاکۺتخسۺ دی

:دیقنتۺاگنری( ۳)

ا۔ۺآپۺےنۺاینپۺرتشیۺرحتریوںۺںیمۺدیقنتۺاکۺاہسراۺایل۔ۺآپۺےنۺیھبکۺاردوۺداینےئۺادبۺںیمۺاباضہطبۺدیقنتۺاگنریۺاکۺآاغزۺاحیلۺیکۺآدمۺےسۺوہ

ۺاکۺدانمۺاہھتۺےسۺہنۺاجےنۺدایۺاورۺرحتریۺاورۺرکدارۺوکۺدادغارۺوہےنۺےسۺہشیمہۺاچبای۔ۺ

قت تحقت

ےہ۔ےکۺانؾۺےسۺوہشمرۺ"دقمہمۺرعشۺوۺاشرعیۺ"آپۺیکۺوہۺاتکبۺسجۺںیمۺآپۺےنۺاینپۺدیقنتیۺالصویتیحںۺاکۺرھبوپرۺااہظرۺایکۺ

:وساحنۺاگنری( ۴)

وخاہجۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺدجدیۺوساحنۺاگنریۺےکۺومدجۺںیہ۔ۺومدجۺوہےنۺےکۺابووجدۺآپۺےنۺاسۺفنصۺادبۺیکۺرعماجۺوکۺوھچایۺاورۺ

:رحتریۺشیپۺےئک۔ۺآپۺےکۺدنچۺوہشمرۺوساحنۺدرجۺذلیۺوتیصخشںۺرپۺینبمۺںیہےئۺرتہبنیۺومناہن

(ایحتۺدعسی) خیشۺدعسی

(اغبلایداگرۺ) رمزاۺاغبل

رسدیسۺادمحۺاخؿ

:نسحۺلیخت( ۵)

وخاہجۺااطلػۺنیسحۺاحیلۺےکۺرثنۺاپروںۺںیمۺلیختۺیکۺاکررفامیئۺوموجدۺےہۺوجۺاؿۺرحتریوںۺںیمۺاشرعاہنۺدؽۺیشکۺاکۺوادحۺب بۺےہ۔ۺہیۺلیختۺ

:اؿۺےکۺذجابتۺاکۺآہنیئۺدارۺےہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپوہۺرمقۺرطازۺںیہ

ابڑھۺںیمۺںیہنۺہکلبۺاپسیہۺےکۺرکتخۺاہھتۺںیمۺےہ،ۺاسۺرطحۺۺسجۺرطحۺولتارۺیکۺاکٹۺدرتقیقحۺاسۺیک"



"سالؾۺیکۺاتریثۺاسۺےکۺاافلظۺںیمۺںیہنۺہکلبۺملکتمۺیکۺاچسیئ،ۺاسۺےکۺڈنرۺدؽۺاورۺےبۺالگۺزابؿۺںیمۺےہ۔ۺ

:ونتعۺاضمنیم( ۶)

یبۺےسۺشیپۺےیک۔ۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺریحتۺاحیلۺوہۺےلہپۺرفدۺںیہۺںوہنںۺےنۺاردوۺںیمۺادیب،ۺاسیسنئ،ۺدیقنتیۺوۺاشرعاہنۺابمےثحۺتہبۺاکایم

:ازیگنۺونتعۺاپایۺاجاتۺےہۺاورۺرہۺوموضعۺاکۺرگنۺاتلمۺےہ۔ۺآپۺےکۺابرےۺاھکلۺایگ

()ڈارٹکۺدیسۺدبعاہلل"یلمعۺرظنایتۺاورۺااہظرۺاقحقئۺےکۺےئلۺاحیلۺےکۺرثنۺےسۺرتہبۺریپاہیئۺایبؿۺاردوۺںیمۺںیہنۺےہ۔ۺ"

:ارگنزییۺاافلظۺاکۺاامعتسؽ( ۷)

ۺادمحۺاخؿۺیکۺرطحۺاحیلۺیکۺرحتریوںۺںیمۺیھبۺاجاجبۺارگنزییۺاافلظۺاکۺاامعتسؽۺاتلمۺےہ۔ۺآپۺدصقمتیۺرپۺزورۺدےتیۺوہےئۺضعبۺرسدیس

اواقتۺوعشریۺ

:وطرۺرپۺیھبۺہیۺاافلظۺاامعتسؽۺرکاجےتۺںیہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپۺآپۺےتھکلۺںیہ

ۺیکۺرمعۺ ساسۺربسۺےسۺزادئۺںیہن۔رگمۺاکیۺومرٹسلۺاشرعۺاؿۺےسۺہیۺہجیتنۺاکنؽۺاتکسۺےہ۔سجۺےکۺرٹلرچی"

"سجۺیکۺرگارمۺآجۺکتۺاانیمطؿۺےکۺاقلبۺںیہنۺینب۔

ادتسالؽ:( ۸)

احیلۺیکۺرثنۺںیمۺرسدیسۺیکۺتیلقعۺدنسپیۺاورۺادتساؽۺاکۺرگنۺیھبۺزامایںۺےہ۔ۺوہۺاینپۺابتۺیکۺدصاتقۺونماےنۺےکۺےیلۺقطنمۺاورۺدلیلۺ

آرایئۺےسۺاکؾۺےتیلۺںیہ۔

دامیھۺنپ:( ۹)

ےکۺاولسبۺںیمۺیلبشۺیکۺرطحۺوجشۺایبؿۺاورۺابیطخہنۺدنلبۺآیگنہۺںیہنۺےہۺاورۺہنۺیہۺوہۺآزادۺیکۺرطحۺرثنۺںیمۺاشرعیۺرکےنۺیکۺوکششۺاحیلۺ

رکےتۺںیہۺہکلبۺاؿۺیکۺرثنۺےکۺےجہلۺںیمۺویہۺدامیھۺنپۺ،ۺالمتمئۺ،ۺاسدیگۺاورۺرنیمۺےہۺوجۺاؿۺےکۺزماجۺاکۺہصحۺےہ۔

تحصۺزابؿ:( ۰۱)

ابؿۺںیہنۺےتھکلۺرگمۺاؿۺیکۺرحتریںیۺڑبیۺاصػۺاورۺاپزیکہۺوہیتۺںیہۺ۔ۺوہۺتحصۺزابؿۺ،ۺروزرمہۺاورۺاحمورہۺیکۺدریتسۺاکۺاخصۺاحیلۺارگہچۺرپۺوکشہۺز

اامتہؾۺرکےتۺںیہ۔ںیمہۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺایبؿۺیکۺدصاتقۺ،ۺزابؿۺیکۺتحصۺاورۺافصیئۺایبؿۺاکۺاکیۺاچجۺالتۺادنازۺاتلمۺےہ۔

:ےبۺاسیگتخ( ۰۰)

ۺہسمخۺںیمۺ ریرحتۺنجۺیکۺادحرثناگنرںیہےسۺرصػۺاحویلۺانعرص

م

وں ب

ۺیکۺےبۺاسیگتخۺہیےہۺ۔رگمۺاورےبۺیفلکتۺےبۺاسیگتخۺں ۺاؿ

ہی رےتھکۺہ ۺؽارگاوفںکا ایخہنۺریپۺںیمۺےہ۔ۺوہۺرواینۺنبۺاجیتۺےننبۺےکۺاجبےئۺبیعۺاکنسحریرحت

ۺںت

ک

۔ۺسجۺےسۺالےتۺںیہۺںیمۺؿوطا تۺوکدایھۺیولمجں

۔ےہۺاوہاجیتدیپۺریطبےبۺۺںیمریرحتۺاؿۺیک

:ۺیکۺآراءاندقنی

’’ۺرپورسیفۺآؽۺادمحۺرسور‘‘احیلۺےکۺںاہںۺرسدیسۺےسۺیھبۺزایدہۺاچجۺالتۺادنازۺرطفتۺرپیتسۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺ()

’’(ۺدصیقیاثیلل)ڈارٹکۺاوب‘‘احیلۺاکۺاولسبۺۺرحتریۺتہبۺاصػۺاورۺاسدہۺےہۺ۔ۺ

’’رپورسیفۺااشتحؾۺنیسح‘‘اگلۺرک ےنیۺےکۺرازۺاتبےئ۔ۺاحیلۺےنۺاےنپۺدقؾۺادیبۺرسامےئۺوکۺرپےنھکۺاورۺاسۺںیمۺاےھچۺوکۺربۺےۺےسۺ()

’’ونجمںۺوگروپھکریۺ(‘‘احیلۺےسۺاردوۺادبۺںیمۺاکیۺیئنۺرزلیؾۺایۺواتیفقۺیکۺادتباءۺوہیئ۔(

‚ۺےتیدۺتیثیحۺیاورآراشئۺۺزابؿۺوکاثونۺںیہۺےتیبلطمۺرپوتہجۺدۺدہایےہۺوہۺزابؿۺےسۺزۺاورسیلسۺاسدہریاکادنازۺرحتۺاحیلۺ

رقیشی(ۺ)ڈارٹکودیح‛۔ںیہ



‚(یاافدۺیدہم)۔‛ےیجیوھچڑدۺےکۺےیلۺایئالقئۺرخفوشیپۺیکۺرگوہدیدجۺاںیھنۺںیہۺیھبۺےسیج احیل

’’ڈارٹکۺدیسۺدبعۺاہلل(‘‘ احیلۺاینپۺاشرعیۺاورۺرثنۺدوونںۺےکۺاابتعرۺےسۺاردوۺےکۺمیظعۺادوبیںۺںیمۺامشرۺےیکۺاجےتۺںیہ۔(

دصیقیادمح ردیشۺ


ءۺںیمۺدیپاۺوہےئ۔ۺرٹیمکۺکتۺوجروپرۺںیمۺرےہرھپۺایلعۺمیلعتۺےکۺ۰۸۹۶ۺےکۺ علۺوجروپرۺےکۺاکیۺدںاہتۺیڑایۺںیمۺردیشۺادمحۺدصیقیۺوییپ

ےیلۺیلعۺڑگھۺآ ےئ۔ۺامیلۺاح تۺےسۺوبجمرۺوہۺرکۺرہچکیۺںیمۺالمزتمۺیک،ۺانچہچنۺمیلعتۺےکۺاسھتۺاسھتۺالمزتمۺیھبۺاجریۺریھکۺاورۺافریسۺںیمۺ

ءۺںیمۺوںیہۺاکجلۺںیمۺ۰۹۲۲زامےنۺےسۺزماہیحۺاضمنیمۺانھکلۺرشوعۺےیک۔ۺیلعۺڑگھۺزگیمنیۺےکۺاڈیرٹیۺرےہۺ۔ۺامی۔اےۺایک۔ۺآپۺےنۺاطبلۺیملعۺےک

اردوۺےکۺرپورسیفۺوہ ےئ۔

اصتفین:

اؿۺیکۺامہۺاصتفینۺہیۺںیہ:

(ۺاضمنیمۺردیش۰)

(ۺدنخاںۺ)زماہیحۺاضمنیم(۲)

(ۺجنگۺاہےئۺرگاںۺامہیۺ)وسایحنۺاخہک(۳)

خکا تۺ)زنط۴)

مض

ۺوۺزماح((ۺزنطایتۺوۺ

رطزۺرحتریۺیکۺوصخایصت:

ردیشۺادمحۺدصیقیۺیکۺرحترییۺوصخایصتۺںیمۺےسۺدنچۺاکیۺہیۺںیہ:

زنطۺوۺزماح:( ۰)

ۺاکلمۺ،ۺ ردیشۺادمحۺدصیقیۺتہبۺیہۺدیجنسہۺمسقۺےکۺزنطۺونسیۺاورۺزماحۺاگنرۺںیہ۔ۺزماحۺاگنریۺوکیئۺآاسؿۺاکؾۺںیہنۺےہۺاسۺےکۺےئلۺرکف

وعیسۺاطمہعلۺاورۺذہمبۺامرہۺملقۺیکۺرضورتۺےہ۔ۺہیۺبسۺامکالتۺردیشۺادمحۺدصیقیۺںیمۺدبرہجۺامتۺوموجدۺںیہۺاسۺواےطسۺوقتۺۺاشمدہہۺ،ۺاطلتفۺعبطۺ،ۺ

اؿۺےکۺزماحۺںیمۺالبۺاکۺارثۺوموجدۺوہاتۺےہۺ۔

اینۺڈگنھ:( ۲)

تۺہ ےتھجۺںیہۺاؿۺیکۺغیلبتۺرکےتۺںیہۺ۔ۺاؿۺیکۺاگنہۺںیمۺامسجۺیکۺوجۺرخاایبںۺرظنۺآیتۺںیہۺاؿۺاکۺذماؼۺاڑاےتۺںیہۺاورۺوجۺاواصػۺہشیمہۺاقلبۺزع

ۺویںۺوتۺاوھنںۺےنۺاضمنیمۺیھبۺےھکل،ۺدویاونںۺےکۺدقمےمۺیھبۺےھکل،ۺرمےنۺواولںۺیکۺوخایبںۺیھبۺااجرگۺںیک۔ۺنکیلۺرہۺہگجۺوہۺاکیۺےئنۺڈگنھۺےس

اےنپۺآپۺوکۺشیپۺرکےتۺںیہۺاؿۺبسۺروگنںۺںیمۺاؿۺاکۺزماہیحۺاورۺزنطہیۺرگنۺبسۺےسۺزایدہۺوبقمؽۺےہ۔

اخہکۺاگنری:( ۳)

اؿۺ’’ذارکۺاصبحۺ‘‘اورۺ’’جنگۺاہےئۺرگاںۺامہیۺ‘‘ردیشۺادمحۺاصبحۺےنۺاخہکۺاگنریۺںیمۺیھبۺامکؽۺےکۺوجرہۺد اھےئںیہ۔ۺاؿۺےکۺاضمنیمۺ

ےکۺرتہبنیۺاخےکۺںیہ۔ۺاؿۺاضمنیمۺںیمۺدمموحۺاکۺرمعقۺشیپۺایکۺایگۺےہۺاورۺہیۺولگۺرمےنۺےکۺابووجدۺیھبۺزدنہۺولعمؾۺوہےتۺںیہ۔

وعشر:دیقنتیۺ( ۴)

ردیشۺادمحۺدصیقیۺےناےنپۺدمموحۺرپۺےبۺالگۺرصبتہۺرکےنۺیکۺرواتیۺوکۺڑبیۺوقتتیۺیشخب۔ۺہیۺاؿۺےکۺدیقنتیۺااسحسۺاکۺامکؽۺےہۺہکۺ

ۺوگیئۺےکۺازلاؾۺےسۺیھبۺوفحمظۺر اھ۔ردیشۺادمحۺدصیقیۺ یکۺاوھنںۺےنۺدمللۺدمایحۺےسۺیھبۺرگزیۺایکۺاورۺدیقنتۺاگنریۺوکۺصیقنتۺاگنریۺاورۺدیصقہ

اردوۺادبۺاکۺاقلبۺرخفۺرسامہیۺۺدیقنتںی



ںیہ۔

رواداری:( ۵)

ردیشۺادمحۺدصیقیۺیکۺرمعقۺونیسیۺاورۺدیقنتۺاگنریۺاکیۺوتمازؿۺرواداریۺیکۺوخبۺوصرتۺرواتیۺےہ۔ۺاوھنںۺےنۺاےنپۺزنطۺوۺزماحۺوکۺنعطۺ

وۺعینشتۺےسۺہشیمہۺدورۺر اھ۔ۺاؿۺےکۺاخےکۺدیقنتیۺوتازؿۺاکۺدنیشنلۺرمعقۺںیہ۔

اسدہۺاگنری:( ۶)

ردیشۺادمحۺدصیقیۺیکۺرثنۺاسدہۺایبینۺاورۺلہسۺاگنریۺےکۺزرمےۺںیمۺرضورۺآیتۺےہۺنکیلۺایلبۺوہیئۺڑچھکیۺیکۺرطھۺںیہنۺہکلبۺاسۺاسدیگۺںیمۺ

یھبۺالبۺیکۺنسحۺاکریۺاپیئۺاجیتۺےہ۔اؿۺیکۺرحتریںیۺنیبۺاوطسلرۺاعمینۺےسۺربلزیۺوہیتۺںیہ۔

ااشنءۺرپدازی:( ۷)

جنگۺاہےئۺ‘‘اتفۺیکۺاچینشۺیکۺوہجۺےسۺزماہیحۺاضمنیمۺںیمۺضعبۺاواقتۺاگنوہںۺےسۺاولھجۺوہاتۺےہ،ۺآپۺیکۺااشنءۺرپدازیۺاکۺنسحۺوجۺرظ

ںیمۺاےنپۺزبروگںۺاورۺدووتسںۺیکۺایدۺےکۺاہسرےۺرھکنۺرکۺاکیۺاورۺآبۺوۺاتبۺےسۺآایۺےہ۔ۺاسۺاتکبۺںیمۺاوھنںۺےنۺدنچۺزبروگںۺ،ۺ’’ رگاںۺامہیۺ

ںیمۺشیپۺےئکۺںیہ۔ۺادوبیںۺاورۺدووتسںۺےکۺوسایحنۺاخےکۺدشکلۺادناز

اشیگتسئۺوۺیگتفگش:( ۸)

اؿۺیکۺابعرتۺاےنپۺایخؽۺیکۺدنلبیۺاورۺاافلظۺیکۺرتبیتۺیکۺوہجۺےسۺاعؾۺمہفۺںیہنۺےہۺنکیلۺاکیۺرطػۺیکۺرواینۺرہۺہگجۺاپیئۺاجیتۺےہۺ۔ۺ

یگتفگشۺومضمؿۺےکۺرہۺےصحۺںیمۺیتلمۺےہاؿۺیکۺزابؿۺرعیبۺوۺافریسۺاافلظۺےسۺشقنۺوۺاگنرۺاحلصۺرکیتۺےہ۔

اردوۺرثنۺںیمۺزغؽۺوگیئ: (۹)

ردیشۺادمحۺدصیقیۺںیہکۺںیہکۺاردوۺرثنۺںیمۺزغؽۺوگیئۺرکےتۺرظنۺآےتۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺاولسبۺںیمۺعنصتۺںیہنۺےہ۔ۺضعبۺاواقتۺابتۺتیچۺ

اکۺادنازۺولعمؾۺوہاتۺےہۺ۔ۺاسۺںیمۺےفیطلۺیھبۺآاجےتۺںیہۺاورۺااعشرۺیھبۺاورۺاحیملتتۺیھب۔ۺوقبؽۺریظنۺدصیقی:

’’ۺیسکۺےنۺزغؽۺوگیئۺیکۺےہۺوتۺوہۺردیشۺدصیقیۺاصبحۺںیہ۔اردوۺرثنۺںیمۺارگ‘‘

اجعمۺونیسی:( ۰۱)

ردیشۺادمحۺدصیقیۺیکۺرثنیۺاقیلختتۺںیمۺاجعمۺونیسیۺاکۺرصنعۺہگجۺہگجۺاغبلۺرظنآاتۺےہ۔ۺوہۺڑبیۺےسۺڑبیۺابتۺوھچےٹۺےسۺےلمجۺںیمۺاداۺ

رکےنۺاکۺاکیۺاخصۺوعشرۺ

رےتھکۺںیہۺ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپ!

’’واتسؿۺوکۺنیتۺزیچںیۺاطعۺںیک۔ۺاردوۺزابؿۺ،ۺاتجۺلحمۺاورۺاغبلر۔ہیلغمۺدہعۺےنۺدنہ‘‘

رحتفیۺاگنری:( ۰۰)

رحتفیۺاگنریۺںیمۺرطپسۺاخبریۺۺاورۺاراغۺنسحۺرسحتۺےکۺاسھتۺاسھتۺردیشۺادمحۺدصیقیۺاکۺانؾۺزامایںۺاقمؾۺراتھکۺےہ۔ۺاوھنںۺےنۺ

ۺاغبلۺےکۺیسکۺرصمےعۺیکۺرحتفیۺیکۺےہۺ،ۺوخدۺاغبلرۺیکۺروحۺوکۺیھبۺرحتفیۺےکۺےئلۺاغبلرۺےکۺااعشرۺاکۺااختنبۺایکۺےہ۔ۺاوھنںۺےنۺاہجںۺںیہک

رکسماےنۺرپۺوبجمرۺرکدایۺےہ۔

اغبلرۺاکۺوہشمرۺرصمہعۺےہ:

’’اایلگنںۺاگفرۺاینپۺاخہمۺوخاکچنںۺاانپ‘‘

ردیشۺادمحۺدصیقیۺےنۺاےسۺرحتفیۺرکےکۺےبۺاحتہشۺاھبےنگۺیکۺتیفیکۺوکۺایبؿۺرکےنۺےئلیکۺویںۺاہک:

’’اینپۺانٹھگۺوخاکچنںۺاانپۺاینہکںۺاگفر‘‘




ڈارٹکۺاوبۺاثیللۺدصیقیۺےتھکلۺںیہ:٭....

‘‘ۺزنطۺاگنروںۺںیمۺرسۺرہفتسۺںیہ۔دخامتۺےکۺشیپۺرظنۺردیشۺادمحۺدصیقیۺدہعۺاحرضۺےک’’

ںیہ:رٹکۺدیسۺدبعۺاہللۺےتہکۺڈا٭....

‘‘۔دجدیۺاردوۺرثنۺےکاتممزۺزنطۺاگنرۺردیشۺادمحۺدصیقیۺںیہ’’

: ےتہکۺںیہۺارلنمحۺایمظعۺلیلخ٭....

۔‛ملسمۺےہۺتیارفنادۺدخامتۺاورۺاؿۺاکۺرطزۺاگنرشۺدوونںۺیکۺادیبۺاصبحۺیکۺردیش‚

:ےتہکۺںیہۺیقیدصۺ٭....ۺریظن

‛۔اصبحۺںیہۺیقیادمحۺدصۺےہۺوتۺوہۺردیشۺیکۺےنۺزغؽۺوگیئۺارگۺیسکۺاردوۺرثنۺںیم‚

ابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘ٹۺغیلبۺرقفوںۺاورۺدپسچلۺااشروںۺ،ۺوشخۺروگنںۺاورۺرہگیۺابوتںۺاکۺنفۺےہ۔اؿۺاکۺآر’’

رمزاۺرفتحۺاہللۺگیب

:دیہمت

رمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺےنۺاسۺاموحؽۺںیمۺآھکنۺوھکیلۺبجۺرپاینۺذہتبیۺدؾۺوتڑریہۺیھت۔ۺرسدیسۺیکۺرحتکیۺاانپۺارثۺد اھریہۺےھت۔ۺاےسیۺ

اھت۔ۺایسۺےئلۺوہۺۺؤدقرںیۺوموجدۺںیہ۔ۺاںیہنۺدہعرہتفۺیکۺاؿۺدقروںۺےسۺدیلۺاگلۺںیمۺزدنیگۺیکۺایلعۺںیمۺرمزاۺاصبحۺےنۺوسحمسۺایکۺہکۺرپاینۺذہتبی

رکدےیۺاینپۺرھبوپرۺوکوششںۺےسۺرپاینۺایدوںۺاکۺابرۺابرۺذترکہۺرکےتۺںیہ۔ۺرمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺےنۺاینپۺرثناگنریۺیکۺرغضۺوۺاقمدصۺوخدۺیھبۺایبؿۺ

:ںیہ

ہیۺوہیتۺےہۺہکۺرپاےنۺومضمؿۺوجۺزبروگںۺیکۺزابینۺمہۺکتۺےچنہپۺںیہۺرحتریۺیکۺوصرتۺںیمۺآاجںیئۺاتہکۺۺاضمنیمۺےنھکلۺںیمۺریمیۺوکشش"

(رمزاۺرفتحۺاہللۺگیب) "ےکۺاسھتۺاسھتۺاالصحۺاعمرشتۺاکۺرپاچرۺایکۺاجےئ۔ۺیجۺرفاومشۺہنۺےئکۺاجںیکسۺاورۺوخشۺزما

ےکۺاخصۺرظافیہنۺادنازۺاگنرشۺیکۺدبو تۺاکیۺاخصۺاقمؾۺوۺرمہبتۺۺرمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺاؿۺاخصۺااشنءرپدازوںۺںیمۺےسۺںیہۺںیہنجۺاؿ

اطعۺوہا۔ۺ

:رطزۺرحتریۺیکۺزامایںۺوصخایصت

:رمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺرطزۺرحتریۺیکۺزامایؿۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ

:دیلہۺیکۺاسکٹیلۺزابؿ( ۰)

ۺےہ۔ۺامتؾۺاقندۺاسۺابتۺرپہ قفۺںیہۺہکۺزماحۺاگنریۺںیمۺرفتحۺۺےسۺدریہنیۺقلعتۺیکۺانبءرپۺاؿۺیکۺزابؿۺںیمۺاسکٹیلۺزابؿۺاکاخٹچرہۺآایگیلہد

ےتہکۺںیہ:ۺدبعااملدجۺدرایآابدی یکۺاکایمیبۺیکۺاضنمۺاؿۺیکۺدشکلۺزابؿۺےہ۔

"رفتحۺیکۺزابؿۺرنؾۺوۺانزکۺیھتۺےسیجۺرمشی،ۺ،فیطۺیھتۺےسیجۺمنبش،ۺکبسۺیھتۺےسیجۺےسیجۺوھپؽۺیکۺیلک،ۺریشںیۺیھتۺےسیجۺرصمیۺیکۺڈیل۔"

رمزاۺہیۺوہۺانعرصۺںیہۺںوہنںۺےنۺ،،ۺومزوںۺاافلظ،ۺوخشۺآگنہۺبلۺوۺہجہل،ۺاحموراتۺاکۺربلحمۺاامعتسؽ،ۺانامونسۺاافلظۺےسۺرگزیۺرصتخمۺےلمج

یکۺرحتریۺاکۺاتانۺابانۺانبۺےہ۔ۺاہللۺگیبۺرفتح



:احموراتۺاکۺربلحمۺاامعتسؽ( ۲)

اردوۺےکۺاسھتۺاسھتۺافریسۺےکۺاحمورےۺیھبۺاامعتسؽۺرکاجےتۺہیۺےہۺہکۺۺ رفتحۺاکۺوکیئۺومضمؿۺاحمورہۺدنبیۺےسۺاخیلۺںیہن۔ۺدحرمزاۺ

یکۺالعتمۺںیہ۔ۺاہتبلۺذہتبیۺنکیلۺےقیلسۺےس۔ۺرثنۺںیمۺاحموراتۺاکۺاامعتسؽۺبیعۺںیہن۔ۺہیۺزابؿۺیکۺدیشکلۺاورۺاچینشۺاکۺابثعۺوہےتۺںیہۺاورۺ،ۺںیہ

ہیۺوخیبۺےکۺاجبےئۺبیعۺنبۺاجاتۺےہ۔رکیکۺاورۺکبسۺاحمورےۺاامعتسؽۺےیکۺاجںیئۺوتۺومضمؿۺاکۺفطلۺمتخۺوہاجاتۺےہۺاورۺ

:زجایئتۺاگنری( ۳)

ےہ۔ۺوہۺسجۺوموضعۺرپۺیھبۺملقۺااھٹےتۺںیہۺاسۺیکۺوھچیٹۺوھچیٹۺزجایئتۺیھبۺاقریۺۺرمزاۺاصبحۺیکۺاکیۺاورۺوخیبۺزجایئتۺاگنریۺیھب

ےہۺسجۺںیمۺاوہنںۺ ۺاکیۺایداگرۺاشمرعہدیلۺاک ےکۺاسےنمۺرب ۺدےتیۺںیہ۔ۺاسۺےسۺومضمؿۺدپسچلۺاورۺوہفمؾۺواحضۺوہاجاتۺےہ۔ۺاسۺیکۺدمعہۺاثمؽ

رغضۺوپریۺذہتبیۺاکۺہشقنۺاچنیھکۺےہ۔،ےنۺفلتخۺااخشص،ۺاؿۺاکۺابلس،ۺاموحؽ،ۺہیلح،ۺاچؽۺڈاھؽۺ

:دصقمتی( ۴)

رمزاۺاصبحۺےنۺاینپۺزماحۺاگنریۺوکۺدصقمتیۺےکۺاتعبۺر اھ۔ۺوہۺزگرےۺوہےئۺوااعقتۺاکۺذترکہۺرکےتۺوہےئۺاکیۺیتٹمۺوہیئۺذہتبیۺ

ۺےنۺہشیمہۺےکۺےئلۺوفحمظۺرکانیلۺاچےتہۺںیہ۔ۺنکیلۺارگۺاسۺںیمۺاایتحطۺےسۺاکؾۺہنۺایلۺاجےئۺوتۺادیبۺاضمنیمۺضحمۺاترثایتۺاضمنیمۺوہرکۺرہےکۺاندرۺومن

ںیہۺاجںیئۺےگۺنکیلۺاؿۺیکۺرظاتفۺاورۺہتفگشۺایبینۺاؿۺںیمۺیھبۺدشکلۺرگنۺرھبۺدیتیۺےہ۔ۺوہۺوااعقتۺہپۺرہگیۺرظنۺڈاےتلۺوہےئۺاسۺرطحۺایبؿۺرکےتۺ

ۺاؿۺیکۺہک

اقث تۺمتخۺوہاجیتۺےہۺاورۺاکیۺزدنیگۺیکۺاگنمۺدیپاۺوہاجیتۺےہ۔ۺ

: اہکینۺاکۺرصنع( ۵)

یکۺوہجۺےسۺاقریۺیکۺدیپسچلۺآرخۺکتۺربرقارۺ رمزاۺاصبحۺےکارثکۺاضمنیمۺاہکینۺاکۺرگنۺےئلۺوہےئۺںیہ۔ۺادنازۺایبؿۺااسفونیۺےہۺسج

اضمنیمۺوتۺاےسیۺںیہۺوجۺاکیۺاہکینۺےکۺاقتوضںۺوکۺتہبۺدمعیگۺےسۺوپراۺرکےتۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺۺریتہۺےہ۔ۺاںیہنۺدااتسؿۺرسایئۺاکۺیھبۺتہبۺوشؼۺاھت۔ۺضعب

:ھچکۺاےسیۺاضمنیمۺدرجۺذلیۺںیہ

اکۺایداگرۺاشمرعہ دیل( ۳) اکیۺوتیصۺیکۺلیمکتۺںیم( ۲) ذنریۺادمحۺیکۺاہکین( ۰)

دولہیۺاعمرشتۺیکۺاکعیس( ۵) وھپؽۺواولںۺیکۺریس( ۴)

:اخہکۺاگنری( ۶)

یکۺریظنۺ تحۺاہللۺگیبۺےکۺںاہںۺاخہکۺاگنریۺایۺتیصخشۺاگنریۺاےنپۺرعوجۺرپۺرظنۺآیتۺےہ۔ۺاؿۺےکۺرحتریۺرکدہۺاخےکریظنۺادمحۺیکۺاہکینرف

یھبۺفلتخۺایصخشتۺاکۺاجعمۺوصترۺشیپۺرکےتۺںیہ۔رمزاۺرفتحۺاہللۺ دیلۺاکۺایداگرۺاشمرعہ اور اکیۺوتیصۺیکۺلیمکتۺںیم انلمۺلکشمۺےہ۔ۺایسۺرطح

اعداتۺوۺۺ ں،،ۺاخایمںۺدمایحۺرکےتۺںیہۺاورۺہنۺیہۺدمموحۺےکۺاجبےئۺوخدۺوکۺزامایںۺرکےتۺںیہ۔ۺوہۺسجۺاکۺہشقنۺےتچنیھکۺںیہۺاسۺیکۺوخایبگیبۺہنۺدملل

رغضۺرہۺزیچۺیتلۺرھپیتۺوصتریۺیکۺرطحۺآوھکنںۺےکۺاسےنمۺرھپۺاجیتۺےہ۔،اوطار،ۺابلس،ۺانکۺہشقنۺ

(ۺاتعبۺلمہمۺاکۺاامعتسؽ:۷)

اکۺاکیۺوجرہۺاتعبۺلمہمۺاکۺاامعتسؽۺےہۺ۔ۺوہۺاےنپۺومضمؿۺوکۺربہتسجۺ،ۺےبۺاسک ہۺۺاورۺؤمرثۺانبےنۺےکۺےئلۺاتعبۺلمہمۺاکۺرمزاۺرفتحۺیکۺرحتریۺ

اامعتسؽۺرکےتۺںیہ۔ۺاتعبۺلمہمۺےکۺاامعتسؽۺںیمۺاؿۺاکۺوکیئۺاثینۺںیہن۔

الثم:ۺ اھانۺداانر،ۺڑلایئۺوڑایئ،ۺٹیسھگۺاسھگٹ،ۺڈوھڈنۺڈاھدن۔

(ۺاعمرشیتۺوقنش:۸)

اربکۺاہلۺآابدیۺیکۺرطحۺرشمیقۺذہتبیۺےکۺددلادہۺںیہۺاورۺرغمیبۺرطزۺیکۺدیلقتۺرکےنۺواولںۺوکۺزنطۺاکۺاشنہنۺانبےتۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺوہشمرۺآپۺ



ۺ"دیلہۺاکۺایداگرۺاشمرعہ"ۺںیمۺایسۺدورۺےکۺذہتیبیۺ ااشرےۺاضمنیمۺامیضۺےکۺیسکۺدمتؿۺایۺتیصخشۺےسۺقلعتمۺںیہ۔ۺالثمۺۺ"وھپؽۺواولںۺیکۺریس"ۺاورۺ

ۺںیہ۔ےتلم

(ۺزماحۺاگنری:۹)

آپۺیئکۺرطحۺےسۺزماحۺدیپاۺرکےتۺںیہ۔ۺیھبکۺوتۺولوگںۺےکۺدخوۺاخؽۺ،ۺہیلحۺوریغہۺےسۺرظاتفۺدیپاۺرکےتۺںیہۺےسیجۺذنریۺادمحۺیکۺاہکینۺ

یکۺہکحضمۺںیمۺایکۺےہ۔یھبکۺرکداروںۺیکۺہ بیۺوۺرغبیۺرحاکتۺےسۺرظاتفۺدیپاۺرکےتۺںیہ۔ۺاسۺیکۺاثمؽۺاصبحۺاہبدرۺسجۺںیمۺاکیۺدنہواتسینۺ

زیخۺرحاکتۺوکۺشیپۺایکۺایگۺےہ۔ۺضعبۺاواقتۺوہۺاضتدۺےسۺاورۺزابؿۺوۺایبؿۺےسۺیھبۺرظاتفۺدیپاۺرکےتۺںیہ۔

(ۺوخشۺذمایق:۰۱)

رمزاۺےکۺوصخمصۺزماہیحۺرگنۺوکۺوخشۺذمایقۺےکۺانؾۺےسۺایدۺایکۺاجاتۺےہ۔ۺاسۺںیمۺہہقہقۺاکۺومعقۺمکۺاتلمۺےہۺاہتبلۺمسبتۺےکۺوماعقۺےتلمۺ

یسیۺرحتریۺزپےنھۺےسۺاکیۺرطحۺاکۺااسبنطۺاحلصۺوہاتۺےہۺےسجۺدریاپۺاہکۺاجاتکسۺےہ۔اخصلۺزماہیحۺاضمنیمۺےکۺالعوہۺاوہنںۺےنۺادیبۺرےتہۺںیہۺاورۺا

اضمنیمۺیھبۺےھکلۺںیہۺنکیلۺتعیبطۺیکۺیگتفگشۺےنۺواہںۺیھبۺلگۺالھکےئۺںیہ۔

:اندقنیۺءآرا

:ںیہۺاورۺاےنپۺاےنپۺادنازۺںیمۺےتھکلۺںیہۺفلتخۺدیقنتۺاگنرۺرمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺیکۺتمظعۺاکۺارتعاػۺرکےت

(دبعااقلدرۺرسوری) رمزاۺاصبحۺےکۺملقۺےسۺالستسۺاورۺاصفتحۺاکۺدانمۺتہبۺمکۺیہۺوھچےنٹۺاپاتۺےہ۔

(ومولیۺدبعاقحل) رمزاۺرفتحۺاہللۺگیبۺاکۺایبؿۺتہبۺاسدہۺوۺدؽۺآوزیۺےہۺسجۺںیمۺعنصتۺانؾۺوکۺںیہن۔

رۺضعبۺاواقتۺرخسمتۺھچکۺاسۺرطحۺالمۺوہاتۺےہۺہکۺسجۺںیمۺوھپؽۺاورۺاکےٹنۺرظنۺرفتحۺیکۺزابؿۺہتفگشۺافریسۺآزیمۺےہۺاو

ڈارٹکۺدیسۺ) آںیئ۔

(دبعاہلل

(رمزاۺرفتحۺاہللۺگیب) وخشۺذمایقۺیکۺڑسکۺےکۺداغۺلیبۺھجمۺےسیجۺانمگؾۺصخشۺےکۺاہوھتںۺڈولایئۺیئگ۔

امیلسؿۺدنویۺدیسالعہمۺ

:ادتباہیئ

ۺےکۺاعملۺںیہۺسجۺںیمۺاملسمونںۺےنۺرہۺےبعشۺںیمۺرتیقۺیک۔ۺآپۺاکۺقلعتۺداتسبؿۺیلبشۺےسۺےہ۔ۺآپۺاکۺدیسۺامیلسؿۺدنویۺاسۺدہعۺمیظع

رکفومہفۺےکۺےئنۺوگےشۺرونشۺوہےئۺ۔ۺآپۺۺوہجۺےسۺاردوۺااشنءۺرپدازیۺںیمۺآپۺیکۺۺ،ادبۺوۺنخسۺملعۺدنیۺاکۺواقرۺیھبۺراتھکۺےہۺاورۺادبۺاکۺنسحۺیھب

ۺیکۺبتۺوۺاتبۺہشیمہۺربرقارۺرےہۺیگ۔ںیہۺسجےکۺاےسیۺرونشۺاراغۺنفۺ ملعۺو

رحتری:اولسبۺ

رکفۺےکۺ،ےنۺاںیہنۺاورۺدنکؿۺانبدایۺاھتۺ۔ۺدیسۺاصبحۺےکۺزندکیۺزابؿۺوایخؽۺۺرکؾۺےبۺلثمۺاھت۔ۺیلبشۺیکۺرظنۺرحتریۺدیسۺاصبحۺاکۺادنازۺ

۔ۺاالبغۺۺاکۺذرہعیۺےہ۔ۺانچہچنۺاوہنںۺےنۺوکششۺیکۺہکۺاؿۺیکۺرحتریۺاسدہ،ۺرواںۺاورۺاعؾۺمہفۺوہ

:رطزۺرحتریۺیکۺوصخایصت

:دیسۺامیلسؿۺدنویۺےکۺرطزۺرحتریۺیکۺزامایںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ



:دصقمتی( ۰)

امیلسؿۺدنویۺادبۺںیمۺدصقمتیۺےکۺاقلئۺےھت۔ۺاںیہنۺااسحسۺاھتۺہکۺاحالتۺیکۺدبتیلیۺےکۺاسھتۺاسھتۺادبۺےکۺاقمدصۺیھبۺدبےتلۺ

:رفامےتۺںیہںیہۺانچہچنۺاشرعیۺرپۺااہظرۺایخؽۺرکےتۺوہےئۺ

ابۺزامہنۺالسنیطۺےکۺدرابریۺرعشاءاکۺںیہنۺہکلبۺوقیمۺاورۺیلمۺاشرعوںۺاکۺےہ۔ۺوجۺابداشوہںۺےکۺدمہیحۺدیصقوںۺیکۺہگجۺکلمۺ"

"وۺوقؾۺےکۺذجابتۺیکۺرتامجینۺرکںی۔

:یملعۺاتم ت( ۲)

ونںۺرپۺوبعرۺاحلصۺاھت۔ۺاؿۺاکملعۺوۺداشنۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺتیملعۺےنۺاکیۺاخصۺاتم تۺوۺتنکمتۺدیپاۺرکدیۺےہ۔ۺومالانۺوکۺیئکۺزاب

ںیمہۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺیھبۺرظنۺآاتۺےہ۔

:اسدیگۺاورۺالستس( ۳)

ےہ۔ۺوہۺاپیئۺاجیتۺںیمۺیگتفگشۺاورۺاطلتفۺیکۺ اسںیہنۺۺہکلبۺۺدیسۺاصبحۺیکۺرحتریوںۺںیمۺاسدیگۺاورۺالستسۺےہۺرگمۺوہۺکشخۺاورۺےبۺاجؿ

ادنازۺاایتخرۺرکےتۺںیہ۔ۺریستۺوبنیۺںیمۺاہجںۺرساکرۺدواعملۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺریستۺیکۺۺیمیہفتۺ اکیۺملعمۺاورۺدمرسۺیکۺرطحۺرشتیحیۺاور

ۺایبؿۺیکۺےہۺواہںۺیھبۺادنازۺایبؿۺلہسۺاورۺاسدہۺےہ۔ۺسکعۺرحتریۺشیپۺےہ

عتمت :اج

ہعلۺرکوۺ۔ۺارگۺاوالدۺواےلۺوہۺوتۺارگۺمتۺویبویںۺےکۺوشرہۺوہۺوتۺدخہجیۺرہضۺاورۺاعہشئۺرہضۺےکۺدقمسۺوشرہۺیکۺایحتۺاپکۺاکۺاطم"

"ےکۺانانۺاکۺاحؽۺوپوھچ۔وۺنیسحۺ ےکۺابپۺاورۺنسحۺ افہمطۺ

:دیجنسیگۺاورۺاشیگتسئ( ۴)

ریستۺایبنلۺ یلۺاہللۺہیلعۺو اعاملہنۺدیجنسیگۺاورۺاشیگتسئۺوکۺربرقارۺر اھ۔ۺوخاہوتۺدیسۺاصبحۺےنۺیملعۺاورۺادیبۺسجۺوموضعۺرپۺیھبۺملقۺااھٹایۺ

اؿۺاکۺاشہتسئۺادنازۺاورۺدیجنسیگۺوۺدیپسچلۺربرقارۺریتہۺےہ۔ۺ ،ریستۺاعہشئۺ وہۺای مل

:ادتسالیلۺادناز( ۵)

ت ا ہنۺرطزۺادتسالؽۺاتلمۺےہ۔ۺزابؿۺوۺایبؿ ظق

متۺوچہکنۺدیسۺاصبحۺاکیۺداوشنر،ۺاعملۺدنیۺاورۺایسیسۺڈیلرۺیھبۺےھت۔ۺذہلاۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺ

رہۺہگجۺوموضعۺوکۺدلیلۺےسۺواحضۺرکےتۺںیہ۔ۺواضتحۺاکۺریپاہیۺاایتخرۺرکےتۺںیہ۔ۺاورۺاینپۺ،وہۺۺابمہ ہۺوہۺیکۺثحبۺوہۺایۺایسیسۺاعمالمتۺوہںۺایۺذمیبہ

ںیمۺہیۺرگنۺتہبۺزامایںۺںیہ۔ ابطختۺدمارس اور ریستۺایبنلۺ یلۺاہللۺہیلعۺو مل ابتۺںیمۺدلیلۺےسۺوزؿۺدیپاۺرکےتۺںیہ۔ۺوصختیصۺےس

:دیشکلۺاورۺرانعیئ( ۶)

اکۺوموضعۺدیجنسیگ،ۺیملعۺاتم تۺاورۺتنکمتۺاکۺاقتاضۺرکاتۺےہ۔ۺرگمۺدیسۺاصبحۺےکۺملقۺےنۺاےنپۺدشکلۺاورۺ اہللۺہیلعۺو ملۺریسةۺایبنلۺ یل

یکۺوگاہۺےہۺہکۺےنھکلۺواالۺقشعۺراس تۺابتۺدپسچلۺادنازۺایبؿۺیکۺوہجۺےسۺاےسۺیھبۺدیشکلۺورانعیئۺاطعۺرکدیۺےہ۔ۺریستۺیکۺاکیۺاکیۺرطسۺاسۺ

ۺےسۺرساشرۺےہ۔ۺآپۺ یلۺاہللۺہیلعۺو ملۺیکۺتبحمۺےنۺاسۺےکۺےجہلۺوکۺریشینی،دیشکلۺوۺرانعیئۺاطعۺیکۺےہ۔ۺااہظرۺیکۺہیۺدیشکلۺآمبۺ یلۺاہللۺہیلعۺو مل

یہۺاؿۺیکۺرحتریۺاکۺنسحۺالزواؽۺےہ۔

:ولخصۺوۺدای ت( ۷)

ھتۺاسۺےکۺامتؾۺاقتوضںۺوکۺذمبہۺوہ،ۺاترخیۺوۺایستسۺوہ،ۺدیسۺاصبحۺےنۺسجۺوموضعۺرپۺااہظرۺایخؽۺایکۺاہنتیۺولخصۺوۺدای تۺےکۺاس

رظنۺوکۺاقرنیئۺکتۺدای تۺداریۺاورۺدصاتقۺےسۺاچنہپےنۺیکۺاخرطۺاوہنںۺےنۺاےنپۺملقۺوکۺیسکۺبصعتۺایۺاعمرصاہنۺکمشچۺےسۺوپراۺایک۔ۺاےنپۺہطقنۺ

آولدہۺںیہنۺوہےنۺدایۺاورۺاپکۺوۺاصػۺرطزۺایبؿۺوکۺاانپۺرط اایتمزۺانبای۔ۺہ

:قیقحتۺوۺوجتسج( ۸)



ۺاالسہیم ےکۺۺتدمعیگۺےسۺاداۺایک۔ۺاؿۺیکۺرحتریںیۺاےنپۺوموضاعۺقحۺامکؽ ۺےکۺامتؾۺوبعشںۺںیمۺدیسۺاصبحۺےنۺقیقحتۺوۺوجتسجۺاکۺولعؾ

وہۺ رمعۺایخؾ رعوبںۺیکۺاہجزۺراین، وہۺای ارضۺارقلآؿ ،ریستۺاعہشئۺ وہۺای ریستۺایبنلۺ یلۺاہللۺہیلعۺو مل ںۺاکۺااحہطۺرکیتۺںیہ۔ۺوخاہؤفلتخۺولہ

ےہ۔ایکۺاجاتکسۺاؿۺیکۺیملعۺدای ت،ۺدصاتق،ۺقیقحتۺاسۺایلعۺاپےئۺیکۺےہۺہکۺآھکنۺدنبۺرکےکۺاؿۺےکۺیقیقحتۺاتنجئۺرپۺاابتعرۺ درسۺاالدب ای

(ۺایفسلفہنۺوموضاعت:۹)

دیسۺامیلسؿۺدنویۺوکۺہیۺامکؽۺاحلصۺےہۺہکۺوہۺلکشمۺرتنیۺایفسلفہنۺوموضاعتۺوکۺیھبۺڑبےۺدشکلۺادنازۺںیمۺایبؿۺرکےتۺںیہ۔ۺاںیہنۺہنۺ

آاسینۺےسۺاھجمسۺاجاتکسۺےہۺہکلبۺاقریۺفطلۺادنوزۺیھبۺوہاتۺےہۺ۔ۺارگہچۺاوہنںۺےنۺاسحسۺوموضاعتۺوکۺانچۺےہۺرگمۺڑبیۺرواینۺاورۺےبۺۺرصػ

اسیگتخۺےکۺاسھت،ۺاورۺابعرتۺوۺوموضاعتۺاکۺلسلستۺربرقارۺراتہۺےہ۔

(ۺاجعمۺاضمنیم:۰۱)

ۺرھبوپرۺاگنہۺڈاےتلۺںیہۺاورۺوہۺاب ،ںۺااجرگۺرکےتۺںیہۺوجۺاعؾۺاگنوہںۺدنویۺاصبحۺسجۺوموضعۺرپۺملقۺااھٹےتۺںیہۺاسۺےکۺامتؾۺولہؤںۺرپ

ےسۺاولھجۺوہیتۺںیہ۔ۺوہۺاےنپۺوموضعۺےکۺاعمےلمۺںیمۺوکیئۺیگنشتۺابیقۺںیہنۺوھچڑےت۔ۺاؿۺیکۺاصتفینۺےسۺاقریۺوکۺزربدتسۺولعمامتۺاحلصۺوہیتۺ

وتقۺکتۺاسۺرپۺھچکۺںیہنۺےتھکلۺۺںیہۺلمکمۺوبعرۺاحلصۺرکےنۺےکۺ دعۺیہۺملقۺۺوضعۺیکۺامتؾۺالیصفتتۺوکۺھجمسۺںیہنۺےتیلۺ،ۺاغابلۺاسومںیہ۔ۺبجۺکتۺوہۺ

ۺںیہ۔ ااھٹےت


:ےتہکۺںیہۺالعہمۺاابقؽاشرعۺرشمؼۺ٭....

‘‘ ۔ولعؾۺاالسیمۺیکۺوجےئۺریشۺاکۺرفاہدۺآجۺدنہواتسؿۺںیمۺوساےئۺامیلسؿۺدنویۺےکۺاورۺوکیئۺںیہن’’

:رپورسیفۺواقرۺمیظعۺےتہکۺںیہ٭....

‘‘امیلسؿۺدنویۺاکۺاولسبۺاققحمہنۺےہۺوہۺیسکۺہگجۺاےنپۺاسۺادنازۺےسۺدربتسدارۺںیہنۺوہےت۔’’

ڈارٹکۺاتممزۺنیسحۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘اؿۺاکۺووجدۺملعۺوۺلضفۺاکۺاکیۺدرایۺےہۺسجۺےسۺڑکنیسوںۺرہنںیۺیلکنۺںیہ۔’’

ومالانۺدبعۺااملدجۺدرایۺآابدیۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘زۺادبیۺےھت۔دیسۺاصبحۺاکیۺاصبحۺرط’’

:رحػۺآرخ

اؿۺیہۺامتؾۺافصتۺوۺوصخایصتۺیکۺانبءرپۺاںیہنۺوہۺاناقلبۺرفاومشۺاقمؾۺاحلصۺوہاۺسجۺیکۺدبو تۺاؿۺیکۺادیب،ۺایسیس،ۺذمیبہۺاورۺیملعۺ

وجدۺاوہنںۺےنۺہشیمہۺریایئۺیلمۺاورۺسجۺیکۺدبو تۺاؿۺاکۺاکؾۺہشیمہۺزدنہۺاجودیۺرےہۺاگ۔اسۺدقرۺرہشت،ۺزعتۺوۺتمظعۺےکۺابوادبۺںیمۺذپوکۺاکووشںۺ

یلبشۺیکۺاشرگدیۺوکۺاےنپۺےئلۺابثعۺازعازۺوۺاایتمزۺاجانۺاورۺاسۺرپۺہشیمہۺرخفۺایکوجۺاؿۺیکۺتمظعۺیکۺدلیلۺےہ۔

اہللدبعڈارٹکۺدیسۺ

:اعترػ

الکشمتۺیکۺایتخسںۺںۺںیمۺدیپاۺوہےنۺواالۺاکیۺےبۺوہلیسۺاورۺےبۺاہسراۺونوجاؿۺامیلۺؤزہارہۺےسیجۺامسپدنہۺالعےقۺےکۺاکیۺدوردرازۺاہپڑیۺاگ

اایؾۺاکۺاقمک ہلبۺرکاتۺابالرخۺاکایمیبۺلزنؽۺرپۺاچنہپ۔ۺاینپۺایلعۺیمیلعتۺاقتیلبۺاورۺاقلبۺدیلقتۺیملعۺوۺادیبۺرہشتۺےکۺلبۺوبےتۺرپۺاتہسۺاورۺدقؾۺدقؾۺرپۺیخلتۺ

ویوینریٹسۺاورلٹنیۺاکجلۺےکۺرپلپسنۺوہےنۺاکۺازعازۺاحلصۺایک۔



ۺتیصخشۺےکۺامکلۺےھت۔ۺاردوۺاشرعیۺںیمۺریم،ۺاغبلۺاورۺاابقؽۺاؿۺےکۺدنسپدیہۺاشرعۺےھت۔ۺاؿۺیکۺڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺاکیۺوعیسۺااطملہعل

اسۺتقیقحۺیکۺوگایہۺدیتیۺںیہ۔ۺریمیقتۺریمۺےسۺاؿۺیکۺدیقعتۺیکۺوہجۺاؿۺیکۺیعبطۺدرددنمیۺ اوراقمامتۺاابقؽ دقنۺریم،ارطاػۺاغبل نیتۺاتکںیب

ےھت۔

ںۺںیمۺدیسۺاصبحۺوکۺاکیۺدنلبۺاپہیۺرمہبتۺوۺاقمؾۺاحلصۺےہ۔ۺاؿۺےکۺیقیقحتۺوۺدیقنتیۺاکؾۺوکۺالہۺملعۺربریغصۺاپکۺوۺدنہۺےکۺیملعۺوۺادیبۺوقلح

دقرۺیکۺاگنہۺےسۺدےتھکیۺںیہ۔رشمیقۺولعؾۺاورۺاہنسلۺےکۺوقلحںۺاورۺاداروںۺںیمۺدیسۺدبعاہللۺاکیۺربتعمۺوۺملسمۺتیصخشۺیکۺتیثیحۺرےتھکۺںیہ۔

:رطزۺرحتریۺیکۺوصخایصت

اہللۺےکۺاہںۺوموضاعتۺیکۺوتعسۺاپیئۺاجیتۺےہ۔ۺاوہنںۺےنۺرقتتیۺص فۺدصیۺکتۺاردوۺزابؿۺوۺادبۺےکۺےلسلسۺںیمۺڈارٹکۺدیسۺدبع

ۺزابؿۺیکۺاسلینۺوۺاتریخیۺتیثیحۺواتیمہۺرپۺاوہنںۺےنۺیقیلختۺوۺدیقنتیۺوحاےلۺےسۺاہنتیۺاقلبۺدقرۺاکؾۺایک۔ۺآپۺےک ۺدخامتۺااجنؾۺدںی۔ۺاردو

ۺرحتریۺیکۺزامایںۺوصخایص :تۺدرجۺذلیۺںیہاولسب

:ونتعۺاورۺوتعس( ۰)

دیسۺدبعاہللۺےنۺاہجںۺوھٹسۺیملعۺوۺادیبۺوموضاعتۺرپۺملقۺااھٹایۺواہںۺرصعیۺاسملئۺیھبۺاؿۺیکۺوتہجۺاکۺرمزکۺےنب۔ۺوقیمۺزدنیگۺںیمۺواتقۺ

دنازۺایبؿۺرہۺوموضعۺےکۺےئلۺومزوںۺےہ۔وفاتقۺاےنھٹۺواےلۺذہتیبی،ۺامسیجۺاورۺرمعاینۺاسملئۺرپۺیھبۺاوہنںۺےنۺاعاملہنۺااہظرۺایخؽۺایک۔ۺاؿۺاکۺا

:اسیسنئۺادنازۺرحتری( ۲)

ف ۺےہ۔ۺاسۺےلسلسۺںیمۺوہۺرسدیسۺادمحۺاخؿۺےکۺریپوۺرظنۺآےتۺںیہ۔ۺنکیلۺرسدیسۺےکۺربسکعۺاولسبۺ ت

ب

ت

ے

ب

اکۺاکۺرطحۺاؿۺاکۺرطزۺرحتریۺاس

اتۺےہ۔احلمۺوہاتۺےہ۔ۺانچہچنۺاؿۺےکۺاولسبۺرحتریۺںیمۺرسدیسۺاورۺیلبشۺاکۺازتماجۺاپایۺاج

:اسدیگۺوۺرواین( ۳)

دیسۺدبعاہللۺےکۺزندکیۺزابؿۺایخؽۺوۺرکفۺےکۺاالبغۺاورۺادراکۺاکۺذرہعیۺےہ۔ۺانچہچنۺوہۺوکششۺرکےتۺںیہۺہکۺاینپۺابتۺوکۺاسدیگۺاورۺرواینۺ

ےکۺاسھتۺشیپۺرکںیۺاتہکۺاقریۺوہس تۺےسۺاےسۺھجمسۺےکس۔ۺاسۺرطزۺرحتریۺوکۺدیسۺاصبحۺدماعاگنریۺرقارۺدےتیۺںیہ۔

:ےبۺاسیگتخۺوۺربیگتسج( ۴)

ےکۺاجبےئۺےبۺرحتریۺرپدازاۺہنۺاولسبۺءۺدیسۺاصبحۺےنۺارثکۺیملع،ۺرکفیۺاورۺدیقنتیۺوموضاعتۺرپۺملقۺااھٹایۺےہۺاورۺاسۺےکۺےئلۺااشن

یظفلۺاشؿۺوۺوکشہۺاکۺاخصۺایخؽۺر اھۺایگۺےہۺہکۺوہۺابتۺۺاسک ہۺاسدہۺاورۺربہتسجۺابتۺانہکۺزایدہۺانمبسۺوہاتۺےہ۔ۺانچہچنۺدیسۺاصبحۺےکۺاہںۺاسۺ


:وقتۺادتسالؽ( ۵)

ڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺےکۺرطزۺرحتریۺںیمۺقطنمۺوۺادتسالؽۺاکۺاخصۺایخؽۺر اھۺاجاتۺےہ۔ۺوہۺاینپۺابتۺںیمۺدلیلۺےسۺوزؿۺدیپاۺرکےتۺںیہۺاورۺ

رطبۺےکۺاسھتۺاینپۺابتۺآےگۺڑباھےتۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺوہۺاینپۺابتۺرموبطۺادنازۺںیمۺاصػۺرھتسےۺرط ےقۺےسۺاداۺرکےتۺںیہ۔یقطنمۺ

:ادیبۺاچینش( ۶)

وموضعۺانتکۺیھبۺیملع،ۺرکفیۺاورۺیقیقحتۺوہۺدیسۺاصبحۺاےنپۺرطزۺرحتریۺےسۺاےسۺدپسچلۺاورۺرپفطلۺانبدےتیۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺاولسبۺںیمۺ

وموجدۺریتہۺےہ۔ۺاسۺرطحۺاقریۺوپریۺدیپسچلۺدیپسچلۺےکۺاسھتۺاؿۺوالوتۺںیہنۺہکلبۺاؿۺےکۺزابؿۺوۺایبؿۺںیمۺاکیۺادیبۺاچینشۺیکۺیکشخۺاورۺےبۺیفطلۺ

یکۺرحتریوںۺاکۺاطمہعلۺرکاتۺےہ۔

:دصقمتی( ۷)

اکۺدصقمۺںیہنۺیتنبۺانچہچنۺاؿۺاکۺرپدازیۺیھبکۺاؿۺۺءۺڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺادبۺوکۺزدنیگۺاکۺاخدؾۺہ ےتھجۺںیہ۔ۺاسۺےئلۺضحمۺابعرتۺآرایئۺاورۺااشن



یملعۺوۺرکفیۺاولسبۺرحتریۺدیقنتیۺاگنریۺےکۺےئلۺاہنتیۺانمبسۺاورۺومزوںۺےہ۔ۺسجۺرطحۺوہۺاکیۺوتمازؿۺاقندۺمیلستۺےئکۺاجےتۺںیہۺایسۺرطحۺ

اؿۺاکۺرطزۺرحتریۺیھبۺوتمازؿۺاورۺدتعمؽۺوہاتۺےہۺاورۺدصقمتیۺیکۺاشؿۺراتھکۺےہ۔

:ااصتخرۺوۺاجتیعم( ۸)

ریوںۺںیمۺدیسۺاصبحۺوھچےٹۺوھچےٹۺرگمۺغیلبۺاورۺینعمۺزیخۺےلمجۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ،ۺاؿۺےکۺاہںۺںوظفںۺاکۺاامعتسؽۺابافکتیۺاورۺاینپۺرحت

رحتریۺیکۺاخصۺاداۺےہ۔وہاتۺےہ۔ۺوھتڑےۺںوظفںۺںیمۺڑبیۺابتۺےنہکۺاکۺادنازۺاؿۺےکۺاولسبۺرھبوپرۺاسدہۺنکیلۺاعمینۺےسۺ

: پ اکۺزنط( ۹)

وںۺںیمۺیھبکۺزنطۺاکۺرصنعۺیھبۺآاجاتۺےہۺرگمۺاسۺیکۺنھبچۺاہنتیۺد یمیۺاورۺدقرےۺدشکلۺوہیتۺےہ۔ۺہیۺزنطۺوہۺیھبکۺےبۺدیسۺاصبحۺیکۺرحتری

ںیمۺاوہنںۺےنۺریمۺیقتۺریمۺےکۺاکیۺرعشۺےسۺہیۺ میلعتۺاردوۺذرہعی رضرۺےلمجۺاورۺیھبکۺانمبسۺاحؽۺرعشۺایۺرصمہعۺےکۺذرےعیۺالےتۺںیہ۔ۺاےنپۺومضمؿ

؎ۺۺۺ اکؾۺایلۺےہ

ےنۺوقحؼۺدویتسۺےکۺبسۺاداۺےیکۺ مت ےیکۺ رباۺیھبۺاہک وگلاےئۺرھتپۺاورۺ

:یگتفگشۺوۺرانعیئ( ۰۱)

ڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺرعیب،ۺافریسۺےکۺاعملۺےھت۔ۺنکیلۺاوہنںۺےنۺاینپۺرحتریوںۺوکۺیملعۺاقنتہۺےسۺوبلھجۺںیہنۺوہےنۺںیہنۺدای۔ۺزابؿۺےکۺ

ۺرےنہۺیکۺرواتیۺےکۺاقلئ

ے

ےہ۔ۺوہۺ ۺںیہن۔ۺانچہچنۺاؿۺےکۺاہںۺضعبۺرعموػۺارگنزییۺاافلظۺاامعتسؽۺیکۺیھبۺاجنگشئۺیتلکناعمےلمۺںیمۺوہۺےئلۺدی

میلعتۺیھبۺےھتۺاورۺزابؿۺداینۺےکۺمیظعۺاعملۺیھب۔ۺزابؿۺےکۺاعمےلمۺںیمۺوہۺیسکۺانروابصعتۺےکۺروادارۺہنۺےھت۔ۺوہۺاردوۺزابؿۺںیمۺاکیۺڑبےۺامرہۺ

وتعسۺوۺونتعۺدیپاۺرکےنۺےکۺاقلئۺےھت۔

:ۺاسزیتغل( ۰۰)

یسکۺزابؿۺیکۺرتیقۺوۺرتوجیۺےکۺےئلۺرضوریۺےہۺہکۺاسۺاکۺدانمۺیملعۺوۺرکفیۺااہظرۺےکۺےئلۺوعیسۺوہ۔ۺاسۺںیمۺاینتۺالصتیحۺوہۺہکۺوہۺ

ۺیھبکۺدورسیۺزابونںۺےکۺاافلظۺوۺاالطصاحتۺوکۺاےنپۺادنرۺومسےنۺاورۺےنٹیمسۺیکۺاجنگشئۺریتھکۺوہ۔ۺضحمۺرعشوۺادبۺےکۺےئلۺدحمودۺوہاجےنۺوایلۺزابؿ

ای۔ۺزدنہۺزابؿۺاکۺدرہجۺںیہنۺاپیتکس۔اؿۺاقحقئۺےکۺشیپۺرظنۺڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺےنۺاردوۺوکۺدورسیۺزابونںۺیکۺدیسیھۺاسدیھۺآزیمشۺےسۺابرثوتۺانب

ایبؿۺےنۺےئنۺاافلظۺاورۺاوھچیتۺرتابیکۺےکۺاامعتسؽۺےسۺاوہنںۺےنۺاردوۺوکۺیملعۺااہظرۺایخؽۺےکۺےئلۺآاسؿۺرتۺانبےنۺیکۺوکششۺیک۔ۺاؿۺےکۺاسۺادنازۺ

اعؾۺاامعتسؽۺےکۺےئلۺوحہلصۺازفایئۺیک۔ۺوہۺاردوۺرپۺضحمۺادیبۺااجرہۺداریۺمیلستۺںیہنۺرکےتۺےھت۔یکۺاردوۺرثنۺ


وقبؽۺڈارٹکۺاوبۺاثیللۺدصیقیۺ:٭....

ۺ،ۺیقیقحتۺرہۺرطحۺےکۺاضمنیمۺےھکلۺںیہۺ۔ۺاؿۺاضمنیمۺےکۺاطم’’ ہعلۺےسۺاردوۺںیمۺدجدیۺڈارٹکۺدیسۺدبعۺاہللۺےنۺیملعۺ،ۺادیبۺ،ۺاسلینۺ

‘‘انتۺاکۺادنازہۺاگلایۺاجاتکسۺےہ۔الیمانتۺاورۺراحج

:ےتہکۺںیہۺیءروض٭....ایض

۔‛وہۺیتکسۺںیہنۺلمکمڈارٹکۺدبعاہللۺےکۺذترکےۺےکۺریغبۺخیاترۺوکیئۺاردوۺیک‚

:ےتہکۺںیہۺیوقنۺ٭....ڈارٹکۺمیعن

اجۺےکسۺۺۺیکرفاومشۺںیہنۺیھبکۺتیاافدۺسجۺیکۺاوہنںۺےنۺڑباۺاکؾۺایکۺنکیلۺےھتۺافرؾۺےسۺواہتسبۺںیہنۺوصخمصۺٹیلپۺۺدبعاہللۺیسکدیسۺڈارٹک‚

۔‛یگ

:ےتہکۺںیہۺیلعۺبویاۺ٭....رپوۺرسیف



‛اجۺاتکس۔ۺایکۺںیہنۺشیپۺدخامتۺوکۺرصتخمۺومضمؿۺںیمۺوہاتۺےہۺہکۺاؿۺیکۺںیمۺںدبعاہللۺاکۺامشۺراؿۺانومرۺویتسہۺدیسۺڈارٹک‚

اقحلۺدبعومولیۺ


ادتبایئۺمیلعتۺرھگۺرپۺوہیئ۔ۺرھپۺریمھٹۺںیمۺزپےتھۺءۺوکۺاہزپۺےکۺ علۺریمھٹۺںیمۺدیپاۺوہےئ۔1870اتسگۺۺ20دوۺومولیۺدبعۺاقحلۺابابےئۺار

ءۺںیمۺیلعۺڑگھۺےسۺیب۔ۺاےۺایک۔ۺیلعۺڑگھۺںیمۺرسۺدیسۺیکۺتبحصۺرسیمۺریہ۔ۺاؿۺیکۺآزادۺایخیلۺاورۺرونشۺدامیغۺاکۺومالانۺےکۺزماجۺرپۺرہگاۺ1894رےہ۔ۺ

ءۺوکۺرکایچۺںیمۺااقتنؽۺوہا۔1961اتسگۺۺ16ولیۺدبعۺاقحلۺےنۺاردوۺیکۺدختمۺےکۺےئلۺامتؾۺزدنیگۺوفقۺرکدی۔ارثۺزپا۔وم

امہۺاصتفین:

اؿۺیکۺامہۺاصتفینۺہیۺںیہ:

رموحؾۺدیلۺاکجل رسۺدیسۺادمحۺاخں،ۺاحالتۺوۺااکفر دنچۺمہۺرصع

دقمامتۺدبعۺاقحل اکۺہصحاردوۺیکۺادتبایئۺوشنوزامۺںیمۺوصایفےئۺرکاؾۺ ابطختۺدبعۺاقحل

دیقنتاتۺدبعۺاقحل

:رطزۺرحتریۺیکۺزامایںۺوصخایصت

ابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺیکۺرحتریۺدنمرہجۺذلیۺوصخایصتۺےسۺزمنیۺےہ۔

:وقتۺادتسالؽ( ۰)

،ۺدینیۺاورۺاعمرشیتۺاضمنیمۺۺرہۺمسقۺےکۺیملعۺ،ۺاالخیق۔ۺوہۺومولیۺدبعۺاقحلۺےنۺاینپۺرحتریوںۺںیمۺذجابتۺےسۺزایدہۺلقعۺوکۺأتمرثۺایکۺےہۺ

ںیمۺدلیلۺےسۺوزؿۺدیپاۺرکےتۺںیہۺاورۺیقطنمۺرطبۺےکۺاسھتۺاینپۺابتۺآےگۺڑباھےتۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺوہۺذجابیتۺرصنعۺوکۺمکۺرےتھکۺںیہۺہکلبۺادتسالیلۺادنازۺ

اینپۺابتۺرموبطۺادنازۺںیمۺاصػۺرھتسےۺرط ےقۺےسۺاداۺرکےتۺںیہ۔

:ادیبۺاچینش( ۲)

اصبحۺاےنپۺرطزۺرحتریۺےسۺاےسۺدپسچلۺاورۺرپفطلۺانبدےتیۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺاولسبۺومولیۺ،ۺرکفیۺاورۺیقیقحتۺوہۺوموضعۺانتکۺیھبۺیملع

وموجدۺریتہۺےہ۔ۺاسۺرطحۺاقریۺوپریۺدیپسچلۺدیپسچلۺےکۺاسھتۺوالوتۺںیمۺیکشخۺاورۺےبۺیفطلۺںیہنۺہکلبۺاؿۺےکۺزابؿۺوۺایبؿۺںیمۺاکیۺادیبۺاچینشۺیکۺ

ےہ۔اؿۺیکۺرحتریوںۺاکۺاطمہعلۺرکاتۺ

:دصقمتی( ۳)

رپدازیۺیھبکۺاؿۺاکۺدصقمۺںیہنۺیتنبۺانچہچنۺاؿۺاکۺیملعۺوۺۺءۺادبۺوکۺزدنیگۺاکۺاخدؾۺہ ےتھجۺںیہ۔ۺاسۺےئلۺضحمۺابعرتۺآرایئۺاورۺااشندبعۺاقحلۺ

رطحۺاؿۺاکۺرطزۺۺرکفیۺاولسبۺرحتریۺدیقنتۺاگنریۺےکۺےئلۺاہنتیۺانمبسۺاورۺومزوںۺےہ۔ۺسجۺرطحۺوہۺاکیۺوتمازؿۺاقندۺمیلستۺےئکۺاجےتۺںیہۺایس

رحتریۺیھبۺوتمازؿۺاورۺدتعمؽۺوہاتۺےہۺاورۺدصقمتیۺیکۺاشؿۺراتھکۺےہ۔

:ےبۺاسیگتخۺوۺربیگتسج( ۴)

ےکۺاجبےئۺےبۺرحتریۺرپدازاۺہنۺاولسبۺءۺاصبحۺےنۺارثکۺیملع،ۺرکفیۺاورۺدیقنتیۺوموضاعتۺرپۺملقۺااھٹایۺےہۺاورۺاسۺےکۺےئلۺااشنومولیۺ

اکۺاخصۺایخؽۺر اھۺایگۺےہۺہکۺوہۺیظفلۺاشؿۺوۺوکشہۺابتۺۺاصبحۺےکۺاہںۺاسۺادمحۺزایدہۺانمبسۺوہاتۺےہ۔ۺانچہچنۺدیسۺاسک ہۺاسدہۺاورۺربہتسجۺابتۺانہکۺ




:ااجیزوۺااصتخر( ۵)

قحلۺ لیصفۺدنسپۺواعقۺںیہنۺوہےئۺہکلبۺاوہنںۺےنۺاینپۺرحتریوںۺںیمۺااجیزۺوۺااصتخرۺوکۺہگجۺدیۺاحیلۺےکۺینثمۺوہےنۺےکۺابووجدۺومولیۺدبعۺا

ےہ۔ۺرصتخمۺاافلظۺ،ۺرصتخمۺےلمج،ۺرصتخمۺادتسالؽۺیکۺانبۺرپۺاقریۺوکۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺااتکٹہۺاکۺااسحسۺںیہنۺوہات۔

تقیقحۺدنسپی:( ۶)

ںیہۺہکۺیلہپۺرمہبتۺضحمۺدیپسچلۺاورۺرفتحیۺےکۺدصقمۺوکۺرظنۺادنازۺرکےکۺاکیۺہلئسمۺوکۺاردوۺںیمۺاسۺاابتعرۺےسۺاکیۺاینۺرجتہبۺدبعۺاقحلۺ

ںۺےنۺوموضعۺانبایۺےہ۔ۺہیۺہلئسمۺاکیۺامسیجۺاورۺذہتیبیۺہلئسمۺےہۺ۔ۺاسۺےسۺےلہپۺاہکوینںۺںیمۺاموفؼۺارطفلتۺانعرصۺیکۺرھبۺامرۺوہیتۺیھتۺرگمۺاوہن

ۃصلۺوعایمۺوموضاعتۺوکۺاشلمۺایک۔وصقںۺاورۺاہکوینںۺےسۺاسۺرصنعۺوکۺاخرجۺایکۺاورۺاخ

دامیھۺنپ:( ۷)

ےکۺاولسبۺںیمۺیلبشۺیکۺرطحۺوجشۺایبؿۺاورۺابیطخہنۺدنلبۺآیگنہۺںیہنۺےہۺاورۺہنۺیہۺوہۺآزادۺیکۺرطحۺرثنۺںیمۺاشرعیۺرکےنۺیکۺدبعۺاقحلۺ

ےکۺزماجۺاکۺہصحۺےہ۔ۺوکششۺرکےتۺںیہۺہکلبۺاؿۺیکۺرثنۺےکۺےجہلۺںیمۺویہۺدامیھۺنپۺ،ۺالمتمئۺ،ۺاسدیگۺاورۺرنیمۺےہۺوجۺاؿ

تحصۺزابؿ:( ۸)

ارگہچۺرپۺوکشہۺزابؿۺںیہنۺےتھکلۺرگمۺاؿۺیکۺرحتریںیۺڑبیۺاصػۺاورۺاپزیکہۺوہیتۺںیہۺ۔ۺوہۺتحصۺزابؿۺ،ۺروزرمہۺاورۺاحمورہۺیکۺدریتسۺاکۺدبعۺاقحلۺ

کیۺاچجۺالتۺادنازۺاتلمۺےہ۔اخصۺاامتہؾۺرکےتۺںیہ۔ںیمہۺاؿۺیکۺرحتریوںۺںیمۺایبؿۺیکۺدصاتقۺ،ۺزابؿۺیکۺتحصۺاورۺافصیئۺایبؿۺاکۺا

:اولسبعۺونتم( ۹)

ۺرہۺوموضعۺےکۺاطمقبۺزابؿۺاامعتسؽۺیکۺےہۺانچہچنۺمہۺدےتھکیۺںیہۺہکۺاؿۺیکۺ ۺاور اوہنںۺےنۺونتمعۺایۺفلتخۺوموضاعتۺرپۺملقۺااھٹای

ونتمعۺوموضاعتۺۺاضمنیمۺںیمۺادتسالتیلۺیھب۔رحتریںیمۺرینیگنۺاورۺیگتفگشۺیھبۺےہۺ،ۺاتم تۺوۺدیجنسیگۺیھب۔ۺابیطخہنۺادنازۺیھبۺےہۺاورۺدیقنتیۺوۺیقیقحت

ۺاگنرشۺاایتخرۺرکانۺدبعۺاقحلۺاکۺیہۺاکؾۺےہ۔ رپۺونتمعۺاولسب

(ۺابطختۺںیمۺوطا تۺدنسپی:۰۱)

ۺوہۺاسیجۺہکۺدنمرہجۺابالۺوطسرۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺہکۺومولیۺدبعۺاقحلۺیکۺرحتریۺیکۺاکیۺزامایںۺوصختیصۺااجیزۺوۺااصتخرۺیھبۺےہۺرگمۺابطختۺںیم

وہےئ۔اسۺوفصۺوکۺربرقارۺںیہنۺرب ۺےکساورۺوطا تۺاکۺاکشرۺوہ ےئۺںیہ۔ۺاہتبلۺابطختۺےکۺالعوہۺوہۺںیہکۺیھبۺ لیصفۺدنسپیۺایۺوطا تۺاکۺاکشرۺںیہنۺ


وقبؽۺدبعۺااملدجۺدرایۺآابدی:٭....

اکیۺرعےصۺےسۺےبۺامشرۺاردوۺےکۺونسحمںۺۺآپۺیکۺیملعۺوۺادیبۺدخامتۺامشرۺرکانۺتہبۺدوشارۺےہ۔ۺاردوۺیکۺدخامتۺوتۺمکۺوۺشیب’’

ۺوتۺوہۺذاتۺالبۺاالتخػۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺ ےنۺیکۺںیہۺنکیلۺومجمیعۺوطرۺرپۺارگۺیسکۺوکۺنسحمۺامظعۺاکۺبقلۺدایۺاجاتکسۺےہۺ

‘‘یہۺیکۺوہیتکسۺےہ۔

ومالانۺالغؾۺروسؽۺرہمۺےتہکۺںیہ:٭....

ۺںیہنۺآجۺاپکۺوۺدنہۺےکۺآامسؿۺےکۺےچینۺوکیئۺدورساۺصخش’’ ۺملعۺوۺادبۺاورۺزابؿۺےکۺدارئےۺںیمۺاؿۺیکۺ یرسیۺاکۺدوعی

‘‘رکاتکس۔

ڈارٹکۺدیسۺدبعۺاہللۺےتہکۺںیہ:٭....

اولسبۺاردوۺرثنۺاکۺۺہہکۺےتکسۺںیہۺہکۺدبعۺاقحلۺاکۺارگۺاشرعیۺیکۺرطحۺرثنۺرپۺیھبۺلہسۺعنتممۺاکۺاالطؼۺوہاتکسۺےہۺ۔ۺوتۺمہۺالبۺفلکت’’

‘‘لہسۺعنتممۺےہ۔



ےتہکۺںیہۺیقیدصادمح٭....ردیش

ےکۺاطمقبۺۺتایرضورۺیےہۺاوررامرۺارکیتدیپۺاتزیگۺںیمۺزدنیگۺیےہۺوجۺرامرۺڈڈایلاینبۺادبۺیکۺےسیدبعاقحلۺےنۺاۺیومول‚

۔‛ےہ

ےتہکۺںیہۺیقیدصۺ٭....ڈارٹکۺاوبۺاثیلل

۔‛یک اورۺرفدۺےنۺںیہنۺاردوۺےکۺےئلۺدجوۺدہجۺیسکۺداہایدبعاقحلۺےسۺزۺیومولۺںیمۺخیاترۺیوپرۺاردوۺزابؿۺیک‚

ےتہکۺںیہۺی٭....اشدہۺادمحۺدولہ

‘‘اجاتکسۺ۔ۺایکۺدورسےۺےسۺاگلۺںیہنۺکی۔ۺدوونںۺوکۺادبعۺاقحلۺاورۺاردوۺزابؿۺالزؾۺوۺزلموؾۺںیہۺیومول’’



توصخایصۺیکۺریےکۺرطزۺرحتاشرعۺ:۸رطۂقیۺوجابۺوساؽۺربمنۺ

ووۺشیپۺتیدصرۺنحتممۺےکۺدہاۺوجابۺےکۺےیلاسۺوساؽۺےکۺربمنۺےکۺ۰۵ س وہاگ:ۺلیۺرظنۺر اھاجےئۺوتۺاؿۺاکاحلصۺدرجۺذۺانومں

۔دمعہۺدیہمت )افل(

رعش۔انمبسۺۺواضتحۺےکۺےیلۺیکۺ،ۺرکتارۺہنۺوہ،ۺرہوصختیصۺتدسۺےسۺابرہۺوصخایص )ب(

۔ۺءآراۺیکۺنی،اچرۺدنتسمۺاندقۺنیتۺ )ج(ۺ


:ادتباہیئ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

توصخایص

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۰

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ رعش:

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۲

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ رعش:

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

:ءآراۺیکۺنیاندق

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۰

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۲

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔( ۳

‛۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‚



ر ریمیقتۺم

:اعترػ

اتۺرشحۺاہجںۺںیمۺریماۺدویاؿۺرےہۺاگ اجےنۺاکۺںیہنۺوشرنخسۺاکۺرمےۺرہزگ

نکیلۺوہۺیلعۺت یقۺاھتۺوادلۺاکۺانؾۺدیسۺدبعاہللۺۺ۔ءۺںیمۺاربکآابد)آرگہ(ۺںیمۺدیپاۺوہےئۺ۰۷۲۳اھت۔ۺاسۺمیظعۺاشرعۺاکۺانؾۺدمحمۺیقتۺاورۺصلختۺریم

۔دخاےئۺنخسۺمیلستۺایکۺےنۺۺاینپۺہگجۺاکیۺملسمۺتقیقحۺےہۺہکۺریمۺوکۺاسۺدورۺےکۺرعشاءۺاورۺاقندوںۺیکۺرعتیفۺےسۺوہشمرۺںیہ۔ۺریمۺیکۺاشرعاہنۺیلعت

رۺاصتفین:وہشم

’’(ۺدویاؿۺںیہ۔ۺآپۺےنۺ۶ولںۺےکۺھچۺ)ریمۺیقتۺریمۺۺیکۺزغ ر ےکۺانؾۺےسۺآپۺیتیبۺیھبۺیھکل۔‘‘ۺذرکۺم

:یقتۺریمۺےکۺاحمنسۺسالؾریمۺ

۔:ریمیقتۺریمۺےکۺزامایںۺاحمنسۺسالؾۺدرجۺذلیۺںیہ

(ۺوسزۺوۺدگاز:۰)

یتۺوتۺزامےنۺیکۺایھبکنۺآدنیھۺےکۺاسےنمۺاھت۔ۺارگۺریمۺںیمۺزامےنۺیکۺوچٹۺ اھےنۺاورۺزمخۺےنہسۺیکۺاعدتۺہنۺوہاکۺدورۺۺریمۺاکۺدہعۺارفارفتیۺ

ۺاؿۺیکۺتیصخشۺاورۺاشرعیۺاکۺاراغۺلگۺوہاجاتۺاسۺےئلۺریمۺیکۺراؾۺاہکینۺاسۺدہعۺیکۺدااتسؿۺولعمؾۺوہیتۺےہ۔ۺریمۺیکۺاہنتیئۺدنسپیۺاورولختۺینیشن

وکسؿۺیکۺالتش،ۺرشافءۺیکۺرپاشیؿۺاحیلۺاورۺاعمشۺیکۺاےنپۺدہعۺاورۺاموحؽۺیکۺرتامجینۺےسۺابزۺہنۺرب ۺیکس۔ۺاسۺدہعۺیکۺارفارفتی،ۺذینہۺااشتنر،ۺۺاںیھن

تلقۺیکۺیتیجۺاجیتگۺوصتریںیۺںیمہۺاؿۺےکۺسالؾۺےسۺیتلمۺںیہ۔

اکاٹۺریپیۺںیمۺںیلۺآںیھکنۺومدنۺ وجاینۺروۺرو دہعۺ

آراؾۺایک وہیئۺۺ حب،ۺۺراتۺتہبۺےھتۺاجےگۺ ینعیۺ

ےن ںیمۺ ہکۺۺۺۺاصبحۺ ریمۺ وہکۺ ہنۺ اشرعۺ وکۺ ھجمۺ

ایک دویاؿۺ وتۺ عمجۺ ےئک ےنتکۺ مغۺ و دردۺ

:وصترۺقشع( ۲)

ریمۺیکۺداینۺںیمۺقشعۺیکۺرمکحاینۺےہۺسجۺںیمۺاؿۺےکۺاخدناؿۺیکۺذہتبیۺاورۺاعمرشیتۺرواایتۺوکۺڑباۺدہ ۺےہۺاؿۺوکۺرشوعۺیہۺےسۺقشعۺوۺ

؎ :تبحمۺیکۺمیلعتۺدیۺیئگۺیھت۔ۺسکعۺسالؾۺشیپۺرظنۺےہ

دؽۺںیمۺایتھٹۺےہۺاکۺدردۺرگجۺںیمۺوہاتۺےہاکۺوہکۺیسۺ

ےہۺ اعملۺوسات ںیہۺبجۺاسراۺۺ روےترکۺۺ وکۺاھٹ راوتںۺۺ مہ

وہاگ احؽۺرگجۺایکۺۺ،ۺاجؿۺےپھکۺےہۺ دؽۺزت ےۺےہ

ونجمںۺونجمںۺولگۺےہکۺںیہۺونجمںۺایکۺمہۺاسۺوہاگ



:دردوامل( ۳)

،ۺمغۺااسنینۺزدنیگۺاکۺالزیمۺزجوۺےہ۔ۺااسنتینۺمغۺےسۺاورۺزایدہۺونس

قت تشبریتۺےہۺہیۺمغۺیہۺےہۺسجۺےنۺریمۺیکۺاشرعیۺںیمۺنسح،ۺوم

؎ وصعمامہنۺلیختۺاورۺرواینۺوۺاترثۺدیپاۺرکدایۺےہ۔ۺ

انحص ےہۺ ارثکۺ ےسۺ روےنۺ اکؾۺ ےھجمۺ

بۺکتۺریمےۺہنمۺوکۺدوھاتۺرےہۺاگۺ وت

ےہۺداغ رگجۺ اچکۺےہۺاسراۺ ہنیسۺامتؾۺ

ریمۺدبدامغ ریماۺ ںیمۺ وسلجمں انؾۺ ےہ

:ذجابتۺیکۺرقابین (۴)

ااسحاستۺاورۺاترثاتۺوکۺافصیئۺاورۺدردۺازیگنیۺےکۺاسھتۺایبؿۺرکےتۺںیہۺوتۺاؿۺےکۺااعشرۺںیمۺااسیۺرتمنۺدیپاۺوہاتۺےہۺوگایۺاےنپۺبجۺریمۺ

ودجاؿۺےسۺاکیۺاؿۺیکۺروحۺومیقیسۺںیمۺآیسبۺےہۺوہۺاافلظۺںیمۺااسیۺاجدوۺرھبدےتیۺںیہۺسجۺےسۺدؽۺرپۺوچٹۺےسۺیتگلۺےہ۔ۺریمۺےنۺاےنپۺمغۺازیگنۺ

ۺرظنۺاگلۺداینۺریمعتۺیکۺےہۺوجۺاینپۺتمظعۺاورۺرگنۺروپۺےکۺاابتعرۺےسۺابلکلۺیئنۺےہ۔ۺاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺرزمتیۺیھبۺاپیئۺاجیتۺےہ۔ۺسکعۺسالؾۺشیپ

:ۺےہ

ایل انؾۺ ےنۺ یسکۺ بجۺ رتاۺ آےگۺ رامرےۺ

ایل اھتؾۺ اھتؾۺ ےنۺ مہۺ وکۺ زدہۺ متسۺ دؽۺ

:داریوخد( ۵)

اسۺےسۺوج ۺوجؽۺوکۺدنسپۺہنۺرکےتۺےھتۺہکۺاسۺےسۺاؿۺیکۺؤریمۺیکۺاکیۺاورۺوصختیصۺاؿۺیکۺریغتۺاورۺوخدداریۺےہ۔ۺوہۺارماءۺاورۺر

۔ۺایسۺاھتۺۺوخدداریۺوکۺسیھٹۺہنۺےگل۔ۺوہۺےبۺدحۺمکۺوگۺاورۺآزادۺتعیبطۺواعقۺوہےئۺےھت۔ۺیسلفمۺاورۺدرویشیۺےنۺاؿۺیکۺایلعۺرظیفۺوکۺاورۺدنلبۺرتۺرکدای

؎ :۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپوخدداریۺیکۺواحضۺکلھجۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺاپیئۺاجیتۺےہ

دتسۺعمطۺدراز رکںیۺۺ ایکۺ ےک یسکۺۺ آےگ

وسایگۺےہۺرساہےنۺدرھےۺدرھےۺ اہھت

:وصتػۺوۺہفسلف( ۶)

ےتلمۺںیہ۔ۺایسۺریمۺوصتػۺےکۺںیہنۺزغتؽۺےکۺاشرعۺںیہۺنکیلۺاسۺدورۺےکۺرواجۺےکۺاطمقبۺاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺاعرافہنۺاضمنیمۺیھبۺ

؎ رطحۺاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺہفسلفۺاکۺارثۺیھبۺاپایۺاجاتۺےہ۔ۺنکیلۺہیۺہفسلفۺوکیئۺوھٹسۺتقیقحۺںیہنۺےہ۔ۺالثم

آافؼۺیکۺلزنؽۺےسۺایگۺوکؿۺالستم

اک رہۺرفسیۺ ایںۺ ںیمۺ راہۺ اٹلۺۺ اابسب

ےسۺزگرے اہجںۺ رسرسیۺمتۺ

اھت درگیۺ اہجؿۺ اجۺ رہۺ ورہنۺ

از:(ۺاعؾۺمہفۺادن۷)

ریمۺےکۺسالؾۺیکۺاکیۺوصختیصۺہیۺیھبۺےہۺہکۺاؿۺاکۺادنازۺاہنتیۺاعؾۺمہفۺےہۺسجۺوکۺرہۺاعؾۺوۺاخصۺآاسینۺےسۺھجمسۺاتکسۺےہۺ۔ۺریمۺاےنپۺ

سالؾۺےکۺابرےۺ

؎ ںیمۺوخدۺےتہکۺںیہ:



رعشۺریمےۺںیہۺوگۺوخاصۺدنسپ

ۺ رپۺۺۺ وگتفگۺ ۺ ےھجمۺوعاؾۺ ےہ ےسۺ

(ۺانصعئۺوۺدباعئ:۸)

ےنۺارثکۺافریسۺرتابیکۺایۺاؿۺےکۺرتومجںۺوکۺااہتنیئۺوخوصبریتۺےسۺاےنپۺسالؾۺںیمۺۺاوھنںؿۺرپۺڑبیۺدقرتۺاحلصۺیھتۺریمۺوکۺااسیلۺایب

ارگۺوخوصبریتۺےسۺربےتۺاجںیئۺوتۺرعشۺاکۺنسحۺدوابالۺرکدےتیۺںیہ۔ۺریمۺ،ومسایۺےہ۔ۺایسۺرطحۺںیہیبشتۺاورۺااعتسرےۺوجۺرہۺاشرعیۺیکۺاجؿۺوہیتۺںیہۺ

؎ :شکلۺادنازۺںیمۺایکۺےہ۔ۺسکعۺسالؾۺشیپۺےہےنۺاؿۺاکۺاامعتسؽۺیھبۺد

ڑھکنپیۺاکۺالگبۺیکۺیسۺےہ انزۺیکۺاسۺےکۺبلۺیکۺایکۺےیہک

اسریۺیتۺرشابۺیکۺیسۺےہ آوھکنںۺںیم ابزۺ مینۺ اؿۺ ریم

(ۺرزمتیۺوۺاامیاک :۹)

اےنپۺسالؾۺیکۺاسۺوصختیصۺاکۺااہظرۺریمۺےنۺاشرعیۺومعامۺاورۺزغؽۺوصخاصرزمۺوۺاامیءۺاکۺنفۺےہۺینعیۺابتۺوکۺڈاھکنۺاپھچۺرکۺایبؿۺرکان۔ۺ

اےنپۺاسۺرعشۺںیمۺایکۺےہ:

ابثت اکۺ لگۺ ےہۺ انتکۺ ےنۺ اہکۺںیمۺ

ایک مسبتۺ رکۺ نسۺ ہیۺ ےنۺ یلکۺ

(۰۱:

قت تشب (ۺوم

ۺاورۺومیقیسۺیکۺریمۺرنؾۺاورۺ،فیطۺاافلظۺوکۺاےنپۺااعشرۺںیمۺاہنتیۺ ہقیلۺدنمیۺےسۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہۺ۔ۺاسۺرطحۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺیگمغن

تیفیکۺدیپاۺوہاجیتۺےہ۔ہیۺوخیبۺریمۺیکۺاؿۺزغولںۺںیمۺاخصۺوطرۺرپۺزامایںۺےہۺوجۺوطلیۺرحبوںۺںیمۺیہکۺیئگۺںیہ،ۺالثم:

ےہ ےن اج رامراۺۺ احكوباٹۺۺۺ وباٹۺۺۺۺۺ ، اتپۺ اتپ

اجےنۺہنۺاجےنۺلگۺیہۺہنۺاجےنۺ،ۺابغۺوتۺاسراۺاجےنۺےہ


ںۺوگرب ۺوپریۺےتہکۺںیہ:ونجم٭....

‘‘اردوۺاشرعیۺیھبۺاانپۺدخاۺریتھکۺےہۺاورۺوہۺریمۺالہکاتۺےہ۔ۺ’’

ڈارٹکۺاوبۺاثیللۺےتہکۺںیہ:٭....

ریمۺیقتۺریمۺاشنہشہۺنخسۺںیہ۔ۺاؿۺاکۺسالؾۺاسیجۺاؿۺےکۺزامےنۺںیمۺوبقمؽۺاھتۺواسیۺآجۺیھبۺوبقمؽۺےہۺہکلبۺدورۺدجدیۺںیمۺزغؽۺیکۺ’’

یکۺرطػۺرتعجۺاکیۺامہۺراجحؿۺےہ۔ۺسجۺےسۺریمۺےکۺسالؾۺیکۺہمہۺ ریۺآافتیقۺاورۺادبتیۺاکۺوبثتۺاایحءۺےکۺاسھتۺرطزۺریمۺ

‘‘اتلمۺےہ۔ۺ

ومولیۺدبعۺاقحلۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘اؿۺاکۺسالؾۺایسۺذوؼۺوۺوشؼۺےسۺزپاھۺاجےئۺاگۺےسیجۺدعسیۺاکۺسالؾۺافریسۺزابؿۺںیمۺ۔ۺ۔ریمۺیقتۺریمۺرساتجۺرعشاےئۺاردوۺںیہۺ’’

دبعۺاہللۺےتہکۺںیہ:ۺڈارٹکۺدیس٭....

‘‘اردوۺےکۺتہبۺمکۺاشرعوںۺےکۺںاہںۺاقحقئۺیکۺوجتسجۺےکۺےئلۺاینتۺزتپۺاپیئۺاجیتۺےہۺینتجۺےکۺریمۺےکۺسالؾۺںیم۔ۺ’’

؎ اغبلۺےتہکۺںیہ:٭....

ت

خت

اغبلر یہۺااتسدۺںیہنۺوہۺ ےکۺمتۺ ےر



ےتہکۺںیہۺاےلگۺزامےنۺںیمۺوکیئۺریمۺیھبۺاھت

؎ ذوؼۺےتہکۺںیہ:٭....

ادنازۺبیصنۺ اک ریمۺر ہنۺوہاۺۺ رپۺ ہنۺوہا

ر ایروںۺےنۺتہبۺزورۺزغؽۺںیمۺامراۺذوؼ

:٭....ۺانبۺااشنءےتہکۺںیہ

ےتہکۺرمعۺوہیئۺہتخیرۺ،ںیھمتۺیج ءااشنر وت اکۺابتۺوہک

ۺاہجںۺاکملعۺزپےھ،وکیئۺکیمتۺار ےن؟ۺاسرعشاہکمتم

:ےتہکۺںیہۺ٭....ۺرسحتۺوماہین

ترسحر ۺرپۺدردۺنکیلۺںیہۺیھبۺےرعشۺریم

ر ںۺ؟ؤاہکںۺےسۺالۺاتفگر ۂویش اکۺ م

وخاہجۺر دریمۺدر

:اعترػ

ابپۺاکۺانؾۺدمحمۺانرصۺدنعیلۺاھت۔ۺدردۺاردوۺادبۺںیمۺوصیفۺاشرعۺےکۺانؾۺےسۺاجےنۺاجےتۺںیہۺ۔دیسۺوخاہجۺریمۺانؾۺاورۺدردۺصلختۺاھت۔ۺ

ۺںیشنۺزبرگۺےھت۔ۺدردۺیکۺمیلعتۺایسۺدینیۺاموحؽۺںیمۺوہیئ۔ۺءۺںیمۺدیلہۺںیمۺدیپاۺوہےئ۔ۺوادلۺاصبحۺاکیۺاصبحۺدویاؿۺوصیفۺاشرعۺاورۺوگہش۰۷۰۹

ںیمۺوفجۺیکۺالمزتمۺیکۺنکیلۺوادلۺےکۺمکحۺرپۺالمزتمۺوھچڑۺرکۺااھٹسیئۺربسۺیکۺرمعۺںیمۺوگہشۺںیشنۺوہ ےئۺاورۺابپۺےکۺءوخاہجۺاصبحۺےنۺادتباۺ

داہ ۺےیک۔ۺترپۺزپاۺاورۺدردۺےنۺزغؽۺںیمۺوصتافہنۺایخالںیشنۺاورۺاقمئۺاقمؾۺوہےئ۔ۺاسۺاکۺارثۺاؿۺیکۺاشرعیۺہۺااقتنؽۺےکۺ دعۺاؿۺیکۺاجسدۺ

وصخایصتۺۺسالؾ:

:وخاہجۺریمدردۺےکۺزامایںۺاحمنسۺسالؾۺدرجۺذلیۺںیہ

:وصتػ( ۰)

وخاہجۺریمدردۺدردۺےلہپۺاشرعۺںیہۺںوہنںۺےنۺاےسۺنفۺانبای۔ۺوصتػۺ"وصتیف"ۺےسۺالکنۺےہۺسجۺاکۺبلطمۺےہۺاہللۺابترکۺوۺاعتیلۺاکۺقشعۺ۔

دردۺیکۺتمظعۺاسۺںیمۺےہۺہکۺاؿۺیکۺاشرعیۺاکیۺوصیفۺیکۺاشرعیۺولعمؾۺوہیتۺںیہ۔ۺوہۺوصایفہنۺاقعدئۺۺوجۺاہکۺآجۺکتۺیسکۺےسۺہنۺوہا۔ےنۺوصتػۺںیم

؎ :اورۺاسملئۺاکۺذترکہۺیہۺںیہنۺرکےتۺہکلبۺاؿۺیکۺاشرعیۺاکۺبلۺوۺہجہلۺوصایفہنۺےہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپ

گجۺںیمۺآرکۺادرھۺادرھۺداھکی

داھکی رھۺدج رظنۺ آایۺ یہۺ وتۺ

ارضۺۺوۺۺامسۺۺاہکںۺۺریتیۺۺوتعسۺۺوکۺۺاپےکس

وتۺۺۺۺۺۺامسۺۺےکسۺۺۺاہجںریماۺۺۺۺیہۺۺدؽۺۺےہۺۺہکۺۺ

:انقتعۺدنسپی( ۲)

ۺسالؾۺںیمۺاتلمۺےہ۔ۺاؿۺیکۺرفایدۺںیمۺیخلتۺوۺےکاؿۺیکۺاشرعیۺںیمۺاصمبئۺزدنیگۺےکۺالخػۺوکشہۺاکشتیۺاکۺوہۺرگنۺوموجدۺںیہنۺوجۺریمۺدردۺ

دورۺۺےنۺاےنپۺاوھنںدردۺےنۺاانپابثتۺاورۺاالقتسؽۺہنۺوھچڑا۔ۺۺ،زامےنۺیکۺالہتکۺزیخویںۺےکۺاسےنمۺڑبےۺڑبےۺاثتبۺدقؾۺاہرۺ ےئہکبجۺ۔ایسۺںیہنۺ

:رگؾۺوۺرسدۺوکۺاینپۺرطفتۺاورۺےنیسۺںیمۺومسایلۺےہ۔ۺسکعۺسالؾۺشیپۺےہےکۺےکۺوااعقتۺےکۺااشراتۺیھبۺتہبۺمکۺےیکۺںیہۺاورۺاحالتۺ



اجۺدرہہنۺادتعاؽۺںیمۺرہزگۺزم آایۺ

زامہنۺومسایگ وۺرسدۺ ںیمۺرگہچۺرگؾۺ

وخدۺاتسیئ:( ۳)

۔الثم:

ے

؎ دردےکۺسالؾۺںیمۺوخدۺاتسیئۺاکۺرصنعۺیھبۺواحضۺراہۺ۔ۺںیہکۺںیہکۺوہۺاینپۺرعتفیۺرکےتۺد اھیئۺدی

وھپےلۺاگۺاسۺزابؿۺںیمۺزلگارۺرعمتف

ایگ وب ہیۺمختۺ زنیمۺرعشۺںیمۺ ںیمۺ ایںۺ

:داینۺیکۺےبۺابثیتۺ( ۴)

ےۺہشیمہۺاےنپۺسالؾۺےکۺذرےعیۺاسۺارمۺوکۺواحضۺۺاوھنںوچہکنۺوصیفۺاشرعۺںیہۺاورۺاؿۺاکۺدؽۺاخقلۺۺیقیقحۺےکۺقشعۺےسۺرساشرۺےہۺاےئلسۺدردۺ

؎ اجۺاجبۺداینۺیکۺتقیقحۺاورۺےبۺابثیتۺایعںۺرظنۺآیتۺےہ۔الثم:ےکۺسالؾۺںیمۺںیمہۺایکۺہکۺداینۺیقیقحۺاکھٹہنۺںیہنۺہکلبۺیقیقحۺرھگۺوتۺآرختۺےہۺ۔دردۺ

وہا اثتبۺ ہیۺ وتقۺرمگۺ! انداینۺ اےئۺو

وجۺرانۺااسفہنۺاھت،وجۺھچکۺہکۺداھکیۺ وخابۺاھتۺ

بس ولگۺ ہیۺ ےہۺ ولعمؾۺ ھچکۺۺ درد

دکرھۺ ےل،سکۺرطػۺےسۺآےئۺےھتۺ

وسزۺوۺدگاز:( ۵)

ںیمۺداینۺےکۺومہؾۺوۺومغؾۺاورۺاصمبئۺوۺۺدردۺےکۺسالؾۺںیمۺوسزۺوۺدگازۺرثکتۺےسۺوموجدۺےہۺ۔ۺوہۺارثکۺوسزۺوکۺایبؿۺرکےتۺرظنۺآےتۺںیہۺ۔ۺاؿۺےکۺسالؾ

ےنۺوتۺزدنیگۺوکۺوطافؿۺہہکۺڈاال:ۺۺۺۺۺۺۺۺ؎ۺاوھنںآالؾۺاکۺذترکہۺرثکتۺےسۺاتلمۺےہۺ۔ۺہکلبۺ

ےہۺۺۺوطافؿ وکیئۺ ایۺ ےہۺ زدنیگ

اسۺےنیجۺےکۺاہوھتںۺرمۺ ےل مہۺوتۺ

:ودحتۺاولوجد( ۶)

ؿۺولوگںۺاکۺایخؽۺےہۺہکۺاکانئتۺیکۺامتؾۺزیچںیۺووجدۺیقیقحۺاکۺہصحۺںیہۺاورۺرہۺا،ےکۺدوۺفلتخۺہبتکمۺایخؽۺںیہ۔ۺالہپۺودحتۺاولوجدوصایفءۺ

اؿۺولوگںۺاکۺایخؽۺےہۺہکۺامتؾۺاایشءۺدخاۺےنۺاخرجۺےسۺدیپاۺںیکۺںیہۺاورۺاکانئتۺیکۺامتؾۺ،ےشۺںیمۺاسۺاکۺولجہۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺدورساۺودحتۺاوہشلد

؎ الثم:ۺںیہ۔ۺزیچںیۺرہظمۺدخاودنیۺںیہ۔ۺدردۺودحتۺاولوجدۺےکۺرظنہیۺےکۺاقلئ

رگۺامگںۺںیمۺھچکۺےہ طلغۺ ےہۺ

ےس ۺوساۺیھبۺاہجںۺںیمۺھچکۺےہ

:رشػۺااسنتین( ۷)

دردۺےکۺںاہںۺتمظعۺااسنینۺاکۺااسحسۺبسۺےسۺزایدہۺےہ۔ۺوہۺوصایفہنۺآدابۺلفحمۺوجۺاشہۺاعملۺوکۺرھبیۺلفحمۺںیمۺوٹکۺدےتیۺںیہ۔ۺاؿۺ

؎ تینۺیکۺتمظعۺاکۺرپاچرۺرکےتۺد اھیئۺدےتیۺںیہۺ۔ۺالثم:وہۺہگجۺہگجۺااسنےکۺسالؾۺںیمۺہگجۺہگجۺاپیئۺاجیتۺںیہ۔ۺ

مہۺںیہ اخرۺںیہۺوتۺ ابغۺاہجںۺےکۺلگۺںیہۺایۺ

مہۺںیہ،ۺاایغرۺںیہۺوتۺمہۺںیہ ںیہۺوتۺ ایرۺ رگ

دقر رگۺ وۺ ربجۺ ےسۺرگۺ ںیمہۺ ےہۺ واہتسبۺ

ںیہۺوتۺمہۺںیہ اتخمرۺۺ،ںیہ مہۺ وتۺ ںیہۺ وبجمرۺ



:رگنۺزغتؽ( ۸)

ےنۺوجۺہیقشعۺااعشرۺےہکۺںیہۺاورۺنسحۺوۺقشعۺۺاوھنںاےسیۺااعشرۺیکۺیمکۺںیہنۺنجۺںیمۺاخصلۺقشعۺاکۺادنازۺاپایۺاجاتۺےہۺنکیلۺدردۺےکۺںاہںۺ

؎ۺۺۺۺۺ الثم:ےہ۔ۺاتۺاجایۺاپقشعۺ لیختۺاورۺارتحاؾۺۺنسحۺوۺۺےکۺےمغنۺاال ےۺںیہۺاسۺںیمۺیھبۺاپزیکیگ

البںیئ المتمۺ،ۺ تبیصمۺ،ۺ اذتیۺ،ۺ

ےنۺایکۺایکۺہنۺداھکیۺرتےۺقشعۺںیمۺمہ

(ۺاالخیقۺاضمنیم:۹)

دردۺیکۺاشرعیۺںیمۺںیمہۺاجاجبۺاالخیقۺاضمنیمۺیھبۺےتلمۺںیہ،ۺالثم:

ااسنؿۺوکۺایکدردۺدؽۺےکۺواےطسۺدیپاۺ

ۺھچکۺمکۺہنۺےھتۺرکوایبں ورہنۺاطتعۺلیک

البتغ:( ۰۰)

رضورتۺۺدقرتۺیکۺیرپوپرۺؿزابؿۺوایبۺےکۺےیلۺےئۺ۔ۺاسۺوخیبےسۺاوروفراھجمسۺاجۺابتۺزپےنھۺواالۺآاسینۺااھچاشرعۺوہۺوہاتےہۺسجۺیکۺ

ۺاہمرتۺاحلصۺےہ۔ۺایسۺیڑبۺاںیھنۺیھبۺںیمؤلمکمۺوبعراحلصۺےہ۔ۺاافلظۺےکۺانچۺرپۺاںیھنۺؿ۔ۺزابؿۺوایبےسۺامالامؽۺںیہۺےہ۔ۺدرداسۺوخیبۺوہیت

؎ الثمۺ۔ۺےہوبقؽۺرکاتیلۺیھبۺؾوموجداغیپۺوطررپۺھجمسۺاجاتےہۺہکلبۺاسۺںیمۺیرہزپےنھۺواالہنۺرصػۺوفرۺؾاؿۺاکسالۺےیل

احؽۺاریمۺےہدونںۺھچکۺبجعۺۺاؿ

ھچکۺےہۺںیمۺؿھچکۺوہںۺدایھۺاتھکید


ریمۺیقتۺریمۺےتہکۺںیہ:٭....

‘‘رہتخیۺاکۺزورۺآورۺاشرعۺےہ۔ دردۺر’’

دمحمۺنیسحۺآزادۺےتہکۺںیہ:٭....

‛۔ںیہۺےتیرھبۺدۺرتشنۺںیمۺیآدبارۺروںۺیکولتاۺایوگۺےتھکلۺںیہۺوجۺارثکۺزغںیلۺرحبوںۺںیمۺوھچیٹۺوھچیٹ‚

:ےتہکۺںیہۺاؿۺےکۺسالؾۺےکۺابرےۺںیماریمۺانیمیئۺ٭....

۔‛ہیۺیسپۺوہیئۺایلجبںۺولعمؾۺوہیتۺںیہ‚

راؾۺابوبۺہنیسکسۺےتہکۺںیہ:٭....

’’ ر ‘‘دۺاردوۺاشرعیۺےکۺاتجۺاکۺبسۺےسۺڑباۺریہاۺےہ۔در

:ےتہکۺںیہۺاؿۺےکۺسالؾۺےکۺابرےۺںیمۺنسح٭....ریم

وخاہجۺریم‚ر ۔‛رطحۺرسااپااختنبۺےہۺاحظفۺےکۺسالؾۺیکۺارگہچۺرصتخمۺےہۺنکیلۺداکسالؾدر

:اخںۺفطلۺرفامےتۺںیہۺ٭....ۺرمزاۺیلع

‛رصتخمۺےہۺرگمۺرسااپۺدردۺوۺارثۺےہ۔ۺاؿویارگہچۺد‚

:رفامےتۺںیہۺری٭....ۺتمظعۺاہللۺاخؿۺرحت

ۺوخاہجۺریم‚ر ‛۔ںیہۺےکۺابواۺآدؾۺیاشرعۺہنوصایفۺںیمۺتدۺاردوۺادایبدر



ۺادساہللۺاخؿ رمزاۺر

اغل

:رحػۺآاغز

التبںیئۺایک مہۺ ہکۺےۺالتبوۺ وکیئ وپےتھچۺںیہۺوہۺہکۺاغبلۺوکؿۺےہ

رمزاۺادساہللۺاخؿۺاغبلۺاکۺاعترػۺرکاانۺالبہبشۺوسرجۺوکۺاراغۺد اھےنۺےکۺرتمادػۺےہ۔ۺوہۺاردوۺاشرعیۺیکۺداینۺاکۺوہۺدر ںاںۺآ بابۺ

ےسۺرونشۺرےہۺاگ۔ۺاغبلۺتیثیحبۺاشرعۺاکیۺایسیۺتیصخشۺےہۺوجۺزامؿۺوۺاکمؿۺیکۺدیقۺےسۺآزادۺںیہ۔ۺوہۺاکیۺلمکمۺۺںیہۺوجۺاتۺایقتمۺایسۺآبۺوۺاتب

اؿۺوکۺہیۺازعازۺاحلصۺےہۺہکۺاؿۺےکۺدویاؿۺوکۺدنہواتسؿۺ۔ںیہۺاکیۺرفنمدۺادنازۺرکفۺےکۺابیناغبلۺوکۺاردوۺاکۺالہپۺیفسلفۺاشرعۺاہکۺاجاتۺےہۺ۔وہۺدورۺںیہ۔ۺ

؎ ،ۺانچہچنۺرمقۺرطازۺںیہ:۔ۺاؿۺیکۺاشرعاہنۺتمظعۺوکۺرہۺدورۺںیمۺمیلستۺایکۺایگ۔ۺوخدۺوہۺیھبۺاسۺاکۺادراکۺرےتھکۺںیہۺایکۺایگیکۺااہلیمۺاتکبۺمیلست

اےھچ تہبۺ ںیمۺونخسرۺ یھبۺداینۺ اورۺ ںیہۺ

ایبؿۺاور ادنازۺ ےہۺ اکۺ اغبلۺ ںیہۺہکۺ ےتہکۺ

سالؾۺۺاغبل:ۺوصخایصت

:ایںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہاغبلۺیکۺرہتخیۺاگنریۺیکۺزام

:دجتۺرطازی( ۰)

اعۺدنسپۺتعیبطۺایبؿۺےکۺےئنۺےئنۺریپاےئۺالتشۺرکیتۺرتخاغبلۺےکۺرصقۺمظنۺوۺرثنۺیکۺاینبدۺیہۺدجتۺایخؽۺوۺایبؿۺرپۺریھکۺیئگۺےہ۔ۺاؿۺیکۺا

۔وقبؽۺاحیلر:ںۺوہیتۺےہےہ۔ۺہیۺدجتۺاداۺںیم،ۺاضمنیمۺںیم،ۺاہیبشتتۺںیم،ۺااعتسراتۺںیم،ۺایخؽۺںیم،ۺرغضۺرہۺولہۺںیمۺزامای

"سجۺروشۺرپۺدورسےۺلچۺرےہۺےھتۺرمزاۺےنۺاسۺےسۺاگلۺاکیۺیئنۺروشۺاایتخرۺیکۺ۔"

یکۺۺرمےۺلتقۺےکۺۺ دعۺۺاسۺۺےنۺۺافجۺۺےسۺوتہب

ۺۺۺۺاساہےئۺۺۺ اکۺۺۺامیشپںۺۺۺوہانۺۺامیشپںزودۺۺ

:دجتۺادا( ۲)

اکۺرطزۺاداۺیھبۺتہبۺفلتخۺاورۺرفنمدۺےہ۔ۺوہۺومعمیلۺاضمنیمۺۺاغبلۺیکۺاشرعیۺںیمۺاہجںۺ تۺےئنۺوموضاعتۺایبؿۺوہےئۺںیہ۔ۺواہںۺاؿ

الثم:اغبلۺیکۺاشرعاہنۺتمظعۺاکۺرصقۺاؿۺیکۺدجتۺرطازیۺرپۺریمعتۺوہاۺےہ۔اسۺنسحۺوۺوخیبۺےسۺرعشۺںیمۺابدنےتھۺںیہۺہکۺدؽۺںیمۺارتۺاجےتۺںیہ۔

ںیم درھۺ ہکۺ،وہۺالتیفۺ ےسۺایکۺ وافۺ ریتیۺ

وہےئریتےۺوساۺیھبۺمہۺرپۺتہبۺےسۺمتسۺ

:رکفوۺہفسلف( ۳)

وہجۺےسۺزغؽۺدحثیۺۺاغبلۺاکۺزماجۺایفسلفہنۺےہ۔ۺوہۺایحتۺوۺاکانئتۺےکۺفلتخۺولہوںۺرپۺرکفماہنۺاورۺامیکحہنۺایخالتۺرےتھکۺںیہ۔ۺایس

:ۺۺےئجیکدربلیۺےسۺڑبھۺرکۺدحثیۺزدنیگۺنبۺیئگۺےہ۔ۺاغبلۺاکۺہیۺہفسلفۺزدنیگۺیکۺرپچیپۺراوہںۺںیمۺروینشۺیکۺامدننۺےہ۔سکعۺسالؾۺالمہظح

!ادسر یتسہۺےکۺتمۺرفبیۺںیمۺآاجویئۺ

ۺ قلح امتؾۺ اعمل ےہۺایخكداؾ

ریمےۺآےگ داینےہۺ اافطؽۺۺ ابزہچی

ےگآامتاشۺریمےۺ روزۺ وۺ بشۺۺےہ وہاتۺ

:رواتیۺےسۺاغبوت( ۴)

ےنۺرواتیۺرپیتسۺےکۺۺاوھنںےت۔وہۺزدنیگۺںیمۺدیلقتۺیکۺروشۺوکۺدنسپۺںیہنۺرکاغبلۺاعبطۺاکیۺدجتۺرطازۺاورۺرواتیۺنکشۺاشرعۺےھت۔ۺ



ےنۺزدنیگۺیکۺوفیلکتںۺۺاوھنںالخػۺملعۺاغبوتۺدنلبۺایکۺاورۺزدنیگۺوکۺہیطعۺدخاودنیۺھجمسۺرکۺاسۺےکۺوگانوگںۺنسحۺیکۺرطػۺاینپۺمشچۺامتاشۺوکۺواۺایکۺ۔ۺ

ےۺےئلۺاملسمتۺرعشیۺاکۺدرہجۺریتھکۺںیہ۔الثم:وہۺایسیۺرواایتۺرپۺیھبۺابیباکہنۺدیقنتۺرکےتۺںیہۺوجۺرامررپۺڑکےنھۺےکۺاجبےئۺاکیۺوحےلصۺےسۺاکؾۺایل۔

وکیئ رکےۺ ایک اکۺ تنج ایسیۺ

ربسۺیکۺوحرںیۺوہں سجۺںیمۺالوھکںۺ

مہۺریپویۺرکںیۺ یک ںیہنۺہکۺرضخۺ الزؾۺ

ںیمہۺمہۺرفسۺےلمۺزبرگامانۺۺہکۺۺاکۺ

:دنرتۺایخؽ( ۵)

رثۺاورۺہتفگشۺانبےنۺےکۺےئلۺوخوصبرتۺوکۺزایدہۺؤمۺایخؽۺیکۺدنرتۺاغبلۺیکۺتہبۺامہۺوصختیصۺےہ۔ۺوہۺزغؽۺےکۺاون ےھۺاضمنیم

؎ :رتابیک،ۺااعتسراتۺاورۺاندرۺاہیبشتتۺےسۺاکؾۺےتیلۺںیہ۔ۺالثم

آاسؿۺوہان اکؾۺاکۺ سبۺےکۺدوشارۺےہۺرہۺ

وہان ااسنم یھبۺرسیمۺںیہنۺ وکۺۺ آدیم

:قشعۺذجہب ( ۶)

اورۺہنۺوہۺرپسدیگۺاورۺوااہلہنۺنپۺےہ۔ۺاؿۺےکۺدردومغۺرپۺسنہۺ ےنیۺاکۺۺقشعۺیھبۺاوروںۺےسۺفلتخۺےہ۔ۺہنۺوہۺوسزوۺدگازۺےہۺاغبلۺاکۺرظنہی

؎ۺۺ المہظحۺےئجیک:ودجاینۺاورۺایحتۺیکۺآوسدیگۺاکۺااہظرۺیھبۺےہ۔ۺۺذجہبۺوموجدۺےہ۔ۺقشعۺیک

قشعۺےسۺتعیبطۺےنۺزتسیۺاکۺزمہۺاپای

دواۺۺۺاپایۺۺۺےبدردۺۺۺۺیکۺۺۺدواۺۺۺاپیئ،ۺۺۺدردۺۺۺ

(ۺتقیقحۺدنسپی:۷)

ااسنینۺاورۺایسفنتۺےکۺرہگےۺرزمۺآانشۺےھت۔ۺوہۺزدنیگۺاورۺاسۺےکۺاصمبئۺوواسلئۺوکۺتقیقحۺدنسپاہنۺرظنۺےسۺدےتھکیۺۺاغبلۺرطفت

اںیھن ےھت۔

؎ ےنۺاےنپۺاسۺوعشرۺےسۺاہنتیۺدیفمۺاتنجئۺاذخۺےئکۺںیہ۔ۺالثم:ۺاوھنںااسنینۺایسفنتۺاکۺرہگاۺوعشرۺاحلصۺےہ۔ۺاورۺ

ےہۺرجنااسنؿۺوتۺٹمۺاجاتۺاۺوخرگۺوہۺ ےسۺ رجنۺ

ہکۺآاسںۺوہںیئگ ھجمۺہپۺ زپںیۺ اینتۺ ںیلکشمۺ

:ومضمؿۺآرفینی( ۸)

ہکلبۺومضمؿۺآرفینیۺےہ۔ۺوہۺااعشرۺںیمۺایخؽۺارفوزۺاکنتۺاورۺابرایکیںۺایبؿۺرکےتۺ،اغبلۺےکۺزندکیۺاشرعیۺضحمۺاقہیفۺامیپیئۺںیہنۺ

المہظحۺےئجیک:ںیہ۔

روود رپۺ آاجیتۺےہۺہنمۺۺ وجۺ اؿۺےکۺدےھکیۺےس

ےہ ااھچۺ احؽۺ اکۺ امیبرۺ ہکۺ ںیہۺ ۺہ ےتھج وہۺ

:ااجیزوۺااصتخر( ۹)

زغؽۺںیمۺابتۺڈاکھۺاپھچۺرکۺانہکۺاؿۺیکۺاینبدیۺوصختیصۺےہ۔ۺاغبلۺمکۺےسۺمکۺاافلظۺںیمۺڑبےۺڑبےۺاضمنیمۺویںۺاداۺرکےتۺںیہۺوگایۺدرایۺ

؎ۺۺۺ :وکۺوکزےۺںیمۺدنبۺرکےتۺںیہ۔ومنہنۺسالؾۺدرجۺذلیۺےہ

وجابۺ اکیۺاسۺایکۺرفضۺےہۺبسۺوکۺےلم



یک وطرۺ وکہۺ رکںیۺ ریسۺ یھبۺ مہۺ ان ؤآ

مغۺدنسپی:( ۰۱)

اغبلۺمغۺوکۺوخبیشۺدؽۺےسۺاگلےئۺوہےئۺںیہۺ۔ۺاؿۺےکۺرظنہیۺزدنیگۺےکۺاطمقبۺزدنیگۺےکۺاگنہومںۺںیمۺااسحسۺمغۺاکۺتہبۺڑباۺہصحۺےہ۔ۺ

؎ زدنیگۺیکۺہیۺرامۺیمہۺونہحۺمغۺ،ۺایۺ ہمغنۺاملۺیکۺوہجۺےسۺاقمئۺےہ۔

انہلۺۺاہےئۺمغۺوکۺیھبۺۺاےۺدؽۺ!ۺتمینغۺۺاجےئن

ےبۺۺۺدصاۺۺۺوہاجےئۺۺاگۺۺہیۺۺاسزۺۺۺیتسہۺۺاکیۺۺۺدؿ

وصتػ:( ۰۰)

اغبلۺیکۺزغؽۺںیمۺںیمہۺوصتػۺےکۺاقحقئۺیھبۺاجاجبۺےتلمۺںیہ۔ۺبجۺوہۺاسۺاکانئتۺوکۺاکیۺوصیفۺیکۺرظنۺےسۺدےتھکیۺںیہۺوتۺرعمتفۺےکۺ

؎ ےتۺںیہ۔الثم:اہنتیۺاپزیکہۺاورۺابرکیۺےتکنۺایبؿۺرک

بجۺۺہکۺۺےس ۺۺنبۺںیہنۺۺوکیئۺۺوموجد

ۺاے دخارھپۺہیۺاگنہہمۺ ایکۺےہۺ

اسملئۺوصتػۺوکۺایبؿۺرکےتۺوہےئۺوخدۺےسۺاخمبطۺںیہ:

ہیۺاسملئۺوصتػۺ،ۺہیۺریتاۺادنازۺایبںۺاغبلر

ۺۺۺ ےھجت ۺ مہۺۺویلۺۺہ ےتھجۺ،ۺ ۺ وجۺ وخارۺۺوہات ابدہۺۺ ہنۺ

:رتابیکۺیئن( ۰۲)

سجۺےسۺۺاورےئنۺاافلظۺاطعےیکۺرتابیکۺیئنۺےنۺاردوزابؿۺوکیئن اوھنںۺےیلۺدجتۺےکۺاقلئۺےھت۔ۺایسۺہکۺرہاکؾۺںیم رمزااغبلۺوچںۺ

ۺویہۺہکےسۺایکۺاکاامعتسؽۺاغبلۺےنۺاسۺوخبۺوصریتۺرتابیکۺااضہفۺوہا۔ۺاؿۺیئنۺںیمۺاوراجذتیبۺدیشکلۺاوراسۺیکۺآؿۺابؿۺیلمۺیئنۺکیاردوزغؽۺوکا

رعشاکنسحۺنبۺںیئگ

۔ںیہۺاامعتسؽۺوہیئۺرتابیکۺاچریئنۺرعشےسۺوہاتےہۺسجۺںیمۺےسیاۺاکآاغزیہۺاؿوی۔اؿۺےکۺد

ۺےہۺسکۺیکۺیدایشقنۺرف

ے

اکریرحتۺوشخ

اکریوصت رکیپرہۺنہےہۺریپۺیاکذغ

ۺ،یدایشقنۺرف‚ اسۺرعشںیم

ے

وہےنۺےکۺابووجدۺۺوجیئنۺںیہۺیئگۺاامعتسؽۺیکۺرتابیکۺ،اچریئن‛ریوصتۺاوررکیپۺنہریپۺی،اکذغریرحتۺوشخ

۔ںیہۺاجؿۺنبۺیئگۺرعشیکۺیہۺرتابیکۺہی۔ۺاوروہ ،ںۺوسحمسۺںیہنۺسامونریغ


:ےتہکۺںیہونجمںۺوگرب ۺوپریۺ٭....

‛۔اغبلۺاردوۺاشرعیۺےکۺےئنۺرامنہۺںیہۺاورۺدویاؿۺاغبلۺاردوۺاکۺاینۺومڑۺےہ‚

ڈارٹکۺدیسۺدبعاہللۺاغبلۺوکۺرخاجۺدیقعتۺشیپۺرکےتۺوہےئۺےتہکۺںیہ:٭....

زغؽۺاعؾۺالہۺذوؼۺےکۺےئلۺاسۺےئلۺزایدہۺددنسپلۺواعقۺوہیئۺےہۺہکۺاسۺںیمۺمہۺسجۺااسنؿۺےسۺاعتمرػۺوہےتۺںیہۺاغبلۺیکۺ’’

‘‘ انمےئۺایحتۺاکۺرصنعۺزایدہۺےہۺ۔ۺاسۺںیمۺزدنیگۺیکۺزتپۺزایدہۺےہۺاسۺےئلتیصخشۺںیم

:ےتہکۺںیہرفامؿۺحتفۺوپریۺۺ٭....ڈارٹک

‛ہمہۺ ریۺزنطۺیکۺوصرتۺاایتخرۺرکیلۺیھت۔ۺوہۺرکاؿۺیکۺرظاتفۺےنۺاؿۺیکۺاانتینۺےسۺدوۺاچرۺ‚



:ےتہکۺںیہۺی٭....ڈارٹکدبعارلنمحۺونجبر

‛ۺاغبل۔ۺاؿویدۺیاوردورسدی وۺکی،اۺںیہۺاتکںیبۺدوااہلیمۺدنہواتسؿۺیک‚

:ےتہکۺںیہۺیقیادمحدصردیشۺ٭....رپورسیف

‛،اتجۺلحم،ۺاردوۺاورۺرمزاۺاغبل۔ۺےیےفحتۺدۺےنۺدنہواتسؿۺوکنیتۺولغمں‚

:ےتہکۺںیہۺارلنمحۺایمظعۺ٭....ۺلیلخ

‛ادنازۺداتھکۺےہ۔ۺاینۺکیوجۺرہۺولہۺےسۺاۺامدننںیہۺیکۺرتاےشۺوہےئۺےنیگنۺکیےکۺااعشرۺاۺاغبل‚

:ےتھکلۺںیہۺ٭....ۺضیف

‛۔یئگۺںیہنۺلسنۺاکۺ ہمغنۺوجۺدانفیئۺیسیاۺکیلسنۺےہ۔ۺاۺکیاۺرفدۺںیہنۺکیاغبلۺا‚

؎ۺۺۺۺۺۺۺۺ:ےتہکۺںیہۺ٭....ۺوخدۺاغبلۺاےنپۺابرےۺںیم

مہۺاسۺہنۺوہاۺدروخرۺرہقۺوۺبضغۺبجۺوکیئ

وہاۺںیہنۺادیپۺےہۺہکۺمہۺاسۺوکیئۺرھپۺطلغۺایک

:رحػۺآرخ

اغبلۺیکۺدجتۺدنسپاہن،ۺہفسلفۺیکۺرہگایئ،ۺااسنینۺرطفتۺےسۺلمکمۺواتیفق،ۺامیکحہنۺلیخت،ۺایخؽۺیکۺدنلبی،ۺدنرتۺسالؾ،ۺہیۺامتؾۺوخایبںۺلمۺ

وخدۺاغبلۺاکۺانہکۺےہۺۺںیہ۔رکۺاؿۺوکۺاکیۺدنلبۺاورۺمیظعۺاشرعۺاثتبۺرکیت

زماۺےنہکۺاکۺبجۺےہۺاکیۺےہکۺاورۺدورساۺےھجمس ےھجمسۺایکاہکۺۺآپۺۺےھجمسۺۺوتۺۺۺۺۺاانپارگۺۺ

ۺۺ اہکۺہیۺآپۺںیھجمسۺایۺدخاۺےھجمسۺاانپ رگم ےھجمسۺۺۺۺاورۺۺۺۺۺزابؿۺۺۺرمزاۺۺۺےھجمسۺۺریمسالؾ

ضیفۺادمحۺضیف

:اعترػ

ز،ۺاسیجۺہکۺاترخیۺادبۺاکۺرہۺاطبلۺملعۺاجاتنۺےہ،ۺرسدیسۺرحتکیۺیکۺدبو تۺایوسیںیۺدصیۺےکۺص فۺآرخۺاردوۺرعشۺوکۺابدصقمۺانبےنۺاکۺآاغ

متخۺوہےتۺ ےلۺ ےئ،ۺدجدیۺمیلعتۺےسۺرکےکۺںیمۺوہا۔ۺاسۺاکۺہجیتنۺہیۺوہاۺہکۺوسیبںیۺدصیۺںیمۺدقمیۺسال یکیۺرطزۺےکۺاشرعۺرہتفۺرہتفۺاینپۺرمعںیۺوپریۺ

ۺوہاتۺایگ۔ۺہفرثۺرعشاءۺیکۺدعتادۺںیمۺرباربۺااضآراہتسۺاورۺاحیلۺیکۺرحتکیۺےسۺاتم

ورۺضیفۺیھبۺرتیقۺدنسپۺرحتکیۺےسۺاتمرثۺوہےئۺاورۺاؿۺیکۺاشرعیۺےنۺاکیۺاینۺرخۺاایتخرۺایک۔ۺےلہپۺاؿۺاکۺمغۺذایتۺاھتۺابۺاامتجیعۺوہایگ۔ۺاسۺد

؎ یئۺاجیتۺںیہ۔ۺےنۺایہنۺادقارۺیکۺرتامجینۺیکۺےہۺوجۺاسۺدورۺےکۺامتؾۺرتیقۺدنسپۺادوبیںۺںیمۺاپۺاوھنںںیمۺ

ےکۺوساۺتبحماورۺیھبۺدب ۺںیہۺزامےنۺںیمۺ

راںیتحۺاورۺیھبۺںیہۺولصۺیکۺراتحۺےکۺوسا

اصتفین:وہشمرۺ

ضیفۺیکۺوہشمرۺاصتفینۺدرجۺذلیۺںیہ:

)ومجمہعۺسالؾ(ۺزدناںۺانہم۔ۺ۳ )ومجمہعۺسالؾ(دتسۺابص۔ۺ۲ )ومجمہعۺسالؾ(ۺشقنۺرفایدی۔ۺ۰

ےئۺوافۺ)ایلکت(ہخسنۺاہ۔ۺ۵ رمےۺدؽۺرمےۺاسمرف۔ۺ۴



:ضیفۺیکۺزغؽۺیکۺوصخایصت

ۺضیفۺیکۺزامایںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ :سالؾ

:دصقمتی( ۰)

ضیفۺیکۺدصقمتیۺاؿۺیکۺزغؽۺےکۺااعشرۺےسۺوپریۺرطحۺوسحمسۺوہیتۺےہ۔ۺالثم

اؿۺوکۺابمرک وہۺ وسۺ ےہۺ اغتلفۺۺرطز اکۺ

ۺمہۺرکےتۺرںیہۺےگوس ضۺ انمۺےہرعاکۺ

(ۺرتیقۺدنسپی:۲)

اکیۺرتیقۺدنسپۺاشرعۺںیہۺ،ۺاؿۺیکۺاشرعیۺزفلۺوۺرخۺےکۺاردۺرگدۺوھگےنمۺےکۺاجبےئۺاینپۺوقؾۺیکۺرتیقۺےئلیکۺوکاشںۺرظنۺآیتۺےہ۔ۺوہۺضیفۺ

؎ اےنپۺسالؾۺےکۺذرےعیۺاینپۺوخادیبہۺوقؾۺیکۺوحہلصۺازفایئۺرکےتۺرظنۺآےتۺںیہ۔الثم:

ےہ اچنہپۺ آ وتقۺرقبیۺ وہۺ وھٹیب،ۺ اھٹۺۺ! ونیشن اخکۺ اےۺ

اھچےلۺاجںیئۺےگۺرگاےئۺاجںیئۺےگ،ۺبجۺاتجۺا بجۺتخت

وۺامجؽ:ۺنسح( ۳)

ںیہکۺںیہکۺوہۺااہتنیئۺزناتکۺےکۺاسھتۺاؿۺیکۺزابؿۺاعؾۺمہفۺاورۺاسدہۺوہےنۺےکۺابووجدۺہتخپۺاورۺزغؽۺوگیئۺںیمۺریچۺیسبۺولعمؾۺوہیتۺےہ۔ۺ

؎ نسحۺوۺامجؽۺوکۺایبؿۺرکےتۺرظنۺآۺےتۺںیہۺ۔ۺالمہظحۺےئجیک:

وھکیئۺوہیئۺایدۺآیئراتۺویںۺدؽۺںیمۺرتیۺ

آیئ اہبرۺ ےسۺ ےکپۺ ںیمۺ وریاےنۺ ےسیجۺ

رگنۺۺریپانہۺۺاک،ۺۺوخوبشۺۺزفلۺۺرہلاےنۺۺاکۺانؾ

وممسۺۺۺلگۺۺےہۺۺاہمترےۺۺۺابؾۺۺہپۺۺآےنۺاکۺۺانؾ

:وسزوۺدگاز( ۴)

؎ :رجۺذلیۺںیہےنۺوپریۺرطحۺربرقارۺر اھۺےہ۔ۺومنہنۺسالؾۺدۺاوھنںوہۺاعؾۺوسزوۺدگاز،ۺوجۺزغؽۺےکۺاسھتۺوصخمصۺےہ،ۺ

اہںۺوجۺافجۺیھبۺآپۺےنۺیکۺاقدعےۺےسۺیک

ےھت ہنۺ وافۺ اوصؽ اکردنبۺ یہۺ مہۺ اہں،ۺ

:احماکت( ۵)

ےنۺرطفتۺیکۺرظنمۺیشکۺیکۺےہ۔ۺۺاوھنںضیفۺیکۺاشرعیۺیکۺاکیۺاورۺوصختیصۺاحماکتۺےہ۔ۺوبحمبۺےکۺرسااپۺےکۺاسھتۺاسھتۺ

رکے انزۺ ےکۺ جسۺ ہپۺ سجۺ ابقمسجۺ دگازۺ

رکےکۺایھٹۺریمیۺرظن اجانںۺوکۺوداعۺ سکع

:ربیقۺاکۺوصتر( ۶)

اردوۺاشرعیۺںیمۺربیقۺاکۺرکدارۺہشیمہۺےسۺابثعۺالمتمۺراہۺےہ۔ۺاورۺاشرعۺےنۺاسۺوکۺاانپۺدنمشۺرگداانۺےہ۔ۺاوراسۺےکۺووجدۺوکۺاقحرتۺ

بیقۺوکۺیھبۺاعمالمتۺتبحمۺںیمۺاانپۺدوتسۺاورۺمغۺاسگرۺیکۺرظنۺےسۺداھکیۺےہ۔ۺنکیلۺضیفۺےنۺاردوۺاشرعیۺںیمۺاکیۺیئنۺرواتیۺیکۺاینبدۺریھکۺےہۺاورۺر

؎ الثم:انبرکۺےلگۺاگلایۺےہ۔ۺاورۺاسۺےسۺرازۺوۺاینزۺےئکۺںیہ۔ۺ

وہۺبل،وہۺراسخرۺ،وتۺےنۺدیھکیۺےہۺوہۺاشیپینۺ



ےن مہۺ اٹلدیۺ ںیمۺ وصترۺ ےکۺ نجۺۺ زدنیگ

(ۺایسیسۺرگن:۷)

ۺاکیۺوصخم اسۺتفصۺیکۺوہجۺےسۺوہۺۺاںیھنصۺایسیسۺرظنایتۺےکۺرتامجؿۺےھتۺاورۺضیفۺیکۺزغولںۺںیمۺایسیسۺرگنۺزامایںۺےہ۔ۺوہ

رہشتۺاحلصۺوہیئۺوجۺیسکۺدورسےۺرتیقۺدنسپۺاشرعۺوکۺاحلصۺہنۺوہیکس۔ۺالثم

مغۺےہۺایکنھچۺیئگۺوتۺۺملقاتمعۺولحۺوۺ

ہکۺوخؿۺدؽۺںیمۺڈوبیلۺںیہۺاایلگنںۺںیمۺۺےن

ہکۺرب ۺۺدیۺےہۺایک زابںۺہپۺرہمۺیگلۺےہۺوتۺ

زریجنۺۺںیمۺزابںۺںیمۺۺےنۺہقلحرہۺاکیۺ

:ںرفنمدادنازۺایب(۸)

ۺںیہنۺےسۺابیغۺیاشرعۺیتیاور اورۺمیدنسپوہےنۺےکۺابووجددقۺرتیق ےہ۔ضیفۺاکاامعتسؽۺیھبۺاوررتابیکۺالعںیتمۺیئنۺوخیبۺکیاۺیک ضیفۺ

ۺزغؽۺےکۺاضمنیمۺمیےنۺدق ۔ۺاوھنںںیہ

م

وکےئنۺاطمبلۺےسۺونازا۔وقبؽۺۺےصخشۺاوھنںۺےنۺرپاےنۺدروتخں ب

۔ےئنۺلھپۺاگلےئۺںیہ ں

رحسۺہدیبشۺزگۺہیداغۺداغۺااجالۺۺہی

وہۺرحسوتںیہنۺہیوہۺااظتنراھتسجۺاک

وموضاعت:ۺاالقنیب(۹)

آات رظن وہا امراتۺونطۺاوروعاؾۺےسۺتبحمۺاکذجہبۺومںیجۺےہ۔ۺاؿۺےکۺدؽۺںیمۺیاشرعۺاالقنیبۺاؿۺیکۺامہۺوخیبۺیکۺیاشرعۺیکۺضیف

ےہ۔وہۺاغبوتۺاوراالقنبۺےکۺۺاوہاجیتدشتۺدیپۺےکۺسالؾۺںیمۺاوراؿ وتزتپۺاجےتۺںیہۺںیہۺےتھکیڑکجاوہادۺںیمۺ اسملئ وک ولوگں ضیف ےہ۔

۔ۺاگلےتۺںیہۺوااعتسراتۺںیمۺرعنےۺہیبشت

دردۺدؽۺءۺےکۺ،ۺادرھۺاقتہضۺتحلصم ادرھۺاقتےضۺںیہ

ذرکۺۺونطۺےسۺےلہپۺاریسۺ،ہکۺدؽۺاھبنسںیلۺاھبنسںیلۺزابں

دشت:ۺقشعۺیک( ۰۱)

ۺاےنپۺوبحمبۺےسۺااہظرتبحمۺاسۺرطحۺرکےتۺںیہۺ۔اےنپۺسالؾۺںیمدحکتۺرکےتۺںیہۺیکۺۺواریگتفاےنپۺوبحمبۺےسۺتبحمۺضیف ہکۺۺوہ

دؽۺۺےراتہ۔سبۺریمۺںیہنۺاانتاچاتہوہںکہۺاےنپۺآپۺںیمۺںیھمتۺدہکوںگا ہکۺںیمۺتبحمۺرکےتۺوہوتںیمۺوبحمبۺےنۺھجمۺےسۺوپاھچہکۺمتۺینتکۺےریم

۔ےہ رکات دای یہۺاکۺاتراتر ںیہم

بلط درتفۺۺونجںۺیکۺوہیئۺرایوضحرۺ

اکۺاترۺاترۺ ےلۺںةیےلۺےکۺرگۺرگہۺںیم

:وبقمتیلۺوعایم(۰۰)

ڑباۺوقلحںۺںیمۺ۔اؿۺاکسالؾۺوعایمرہشتۺدواؾۺیلمۺںیمۺیہۺزدنیگۺںیھنجۺاشلمۺںیہۺفصۺںیمۺاردوادبۺےکۺاؿۺوخشۺتمسقۺرعشۺاءیکۺضیف

۔الثمایےکۺسالؾۺاگۺضیفۺراکواکروںۺےنۺیھب۔اوروہشماورزغولںۺوکدنسپایک ومظنںۺوعاؾۺوخاصۺبسۺےنۺاؿۺیک وہا۔ وہشمر

م

اکوں ب

رگنۺرھبےۺابدۺوناہبر ےلۺں

اکروابر ےل اکۺنشلگہکۺۺؤآۺ ےلۺیھب



:یابغۺواہبراشرع( ۰۲)

لگۺوةلب،ۺابغۺواہبر،ۺوھپؽۺاورنمچۺاافلظۺےسۺنسحۺۺاکمگنسۺےہ۔ۺوہۺاےنپۺسالؾۺںیمۺیاشرعدیاوردجۺیتیرواۺیاشرعۺیکۺادمحضیفۺضیف

رہۺاتکس۔ۺںیہناؿۺےسۺاتمرثوہےئۺریغبۺیسجۺےسۺاقرۺںیہۺےتیرکدۺشیپۺاےنپۺادنازںیمۺوکیہۺؽایخۺیتیرواۺاور ںیہۺارکےتدیپ

رھپعمشۺںیلجۺوھپؽۺےکہمۺدؽۺںیمۺرھپرظنںیم

اجےنۺاکانؾۺزبؾۺںیمۺاس رھپوصترۺےنۺایل


:ےتہکۺںیہۺیقیدصۺ٭....ڈارٹکاوباثیلل

‛۔ۺیتینۺدوونںۺاشلمۺےہۺاسۺںیمۺاشرعیۺاکۺامجؽۺوۺالجؽۺدوونںۺوموجدۺںیہضیفۺیکۺاشرعیۺںیمۺولخصۺوۺکینۺ ‚

:ےتہکۺںیہۺ٭....ڈارٹکۺاتممزۺنیسح

ۺںیمۺیاشرعۺیکۺضیف‚

م

ودحتۺاترثےکۺابثعۺومظنںۺاکرگنۺاورومظنں ب

‛وہجۺےسۺزغولںکا زمااتلمےہ۔ۺنسحۺزغتؽۺیکۺں

: ےتہکۺںیہۺ٭....ۺڈارٹکۺااجعزۺنیسح

‛اتلم۔ۺںیہنۺںںاہاشرعۺےکۺۺیسکۺںیمۺدیازتماجۺدورۺدجۺاکۺاانتۺنیسح اورۺدنرتۺلیختۺیاکنفر‚

ڈارٹکۺلیمجۺاجیبلۺےتہکۺںیہ:٭....ۺ

‘‘ۺاکۺوتازؿۺاورۺرعشیۺادتعاؽۺےہ۔ضیفۺیکۺبسۺےسۺزامایںۺوصختیصۺاؿۺےکۺایخالتۺیکۺدیجنسیگۺ،ۺتیصخش’’

رجموحۺاطلسؿۺوپریۺےتہکۺںیہ:٭....ۺ

‘‘یقتۺریمۺےھت۔رتیقۺدنسپوںۺےکۺریمۺضیفۺادمحۺضیفۺ’’

رسحرتۺوماہین

ےس ۺےسۺرسحتۺانؾۺرونشۺاشرعیۺوہایگ ےہۺزابؿۺونھکلۺںیمۺرگنۺدیلہۺیکۺومند

:اعترػ

ۺ،ہبصقۺوماہؿۺاانؤۺ)وییپۺ(ںیمۺدیپاۺوہےئۺ۔ۺآپۺےکۺوادلۺاکۺانؾۺدیسۺارہظۺنیسحۺےہ۔ۺادتبایئۺمیلعتۺرھگۺررپۺانؾۺدیسۺلضفۺانسحلۺ،ۺصلختۺرسحت

ؿۺنخسۺےکۺنتۺرمدہۺںیمۺروحۺوھپو ےنۺواالۺہیۺاشرعۺاتحمجۺاعترػۺںیہن۔ۺاشرعیۺوکۺرفوسدہۺاضمنیمۺےسۺاکنؽۺرکۺرعوسۺوۺاہبرۺاردوۺناتسلیہۺاحلصۺیک۔

یئنۺۺیکۺرطحۺاجسدانیۺآپۺیکۺزدنیگۺاکۺوہۺاکرانہمۺےہۺسجۺاکۺااسحؿۺاردوۺرعشوۺنخسۺآجۺکتۺہنۺااتراکس۔ۺآپۺےنۺدؾۺوتڑیتۺرواایتۺوۺروسامتۺوکۺاکی

اسۺرطحۺہکۺآپۺاکیۺےئنۺداتسبؿۺےکۺابینۺنبۺ ےئ۔ۺآپۺےنۺاشرعیۺوکۺاصحلۺوصخایصتۺےسۺاعتمرػۺرکاایۺاورۺاایحےئۺزغؽۺوکۺۺزابؿۺدی،ۺھچک

ایحتۺاجوداںۺیشخب۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺآپۺوکۺالہۺرظنۺ

نیلۺ

ر

غ

متل

ےکۺانؾۺےسۺایدۺرکےتۺںیہ۔اورۺزغؽۺےکۺاحیسمۺرسیئۺا

:احمنسۺسالؾ

وسحماستۺوکۺرحوػۺیکۺامالۺںیمۺرپوےتۺ ےئۺسجۺیکۺدبو تۺاؿۺاکۺسالؾۺومجمہعۺاہےئۺوصخایصتۺنبۺایگ۔ۺومالانۺرسحتۺوماہینۺاےنپۺااکفرۺوۺ

:آپۺےکۺدنچۺاحمنسۺسالؾۺدرجۺذلیۺںیہ



:رپواقرۺایفیکتۺتبحم( ۰)

۔ۺوہۺوبحمبۺرسحتۺوماہینۺاکۺہفسلفۺقشعۺابواقرۺاورۺذہمبۺاھتۺسجۺںیمۺوعضۺداری،ۺرب ۺر اھوۺاورۺذہتبیۺوۺاالخؼۺےکۺدارئےۺرقمرۺےھت

ےکۺواقرۺاورۺاع قۺےکۺارتحاؾۺوکۺرہۺتمیقۺرپۺوحلمظۺرےتھکۺےھت۔ۺسکعۺسالؾۺشیپۺےہ

دایرۺوشؼۺںیمۺاممتۺاپبۺےہۺرمگۺرسحتۺاک

وہۺوعضۺاپراسۺاسۺیک،ۺوہۺقشعۺاپابکزۺااکس

ےسۺدانھکی دورۺ اںیھندانھکیۺیھبۺوتۺ

ویش قشعۺںیہنۺنسحۺوکۺروساۺرکانۺہ

:رواتیۺینکش( ۲)

تۺےنۺیئنۺاورۺذہمبۺرواایتۺیکۺاینبدۺڈایلۺوجۺآجۺکتۺاردوۺاشرعیۺاکۺواقرۺدنلبۺرکریہۺےہ۔ۺاطمہعلۺسالؾۺےکۺ دعۺاقریۺےکۺاظرہۺوۺرسح

ابنطۺںیمۺاکیۺاینۺوعشرۺوۺوگہشۺرکفۺاجاتگۺےہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپ

وقتۺقشعۺیھبۺایکۺےشۺےہۺہکۺوہرکۺامویس

بجۺیھبکۺرگےنۺاگلۺوہںۺوتۺاھبنسالۺےہۺےھجم

ںۺوکۺرکفۺدوۺاعملۺےسۺآزادۺرکدایۺآزاددول

دخاۺہلسلسۺدرازۺرکے اکۺ رتےۺونجںۺ

:اعمہلمۺدنبی( ۳)

ۺدؽۺےکۺاسھتۺایبؿۺرکےتۺںیہۺہکۺرپدۺاورۺذجہبۺؤرسحتۺرجتابتۺوۺوااعقتۺتبحمۺاےسیۺرب ۺر اھذنہۺرپۺرانعیئۺاورۺرگنۺآزیمیۺےسۺرپۺہ

ینۺیکۺےہ۔ۺسکعۺسالؾۺشیپۺےہاصتوریۺیتنبۺںیہ۔ۺآپۺےنۺااسنینۺتبحمۺیکۺیقیقحۺرتامج

رپدےۺاکۺوکہنۺداتعف وہۺرماۺۺانیلچنیھکۺ

اورۺدوےٹپۺےسۺرتاۺوہۺہنمۺاپھچانۺایدۺےہ

اےنپۺآ ےۺںیمۺںیہنۺوشؼۺےکۺامرےۺوسیگ

وسیگ اسرےۺ ہپۺ ایرۺ ںیہۺرخۺ ےلیھپۺاجےتۺ

:لہسۺعنتمم( ۴)

اورۺآاسؿ۔ۺدیسےھۺاسدےۺایخالتۺرپۺینبمۺرقفے،ۺرنایلۺرتںیبیکۺاورۺۺآپۺیکۺاشرعیۺںیمۺہجہلۺدامیھۺاوراشہتسئۺوہاتۺےہۺاورۺزابؿۺہتسش

رطزۺایبؿۺاےسیۺودجۺآورۺںیہۺہکۺااعشرۺدیسےھۺدؽۺںیمۺارتۺاجےتۺںیہ۔ۺسکعۺسالؾۺدرجۺذلیۺےہ

ےتلمۺںیہۺاسۺاداۺےسۺوگایۺافخۺںیہن

آانشۺںیہنمہۺۺیکۺاگنہۺںیمۺ ایکۺآپۺ

ریغبۺاؿۺےکۺدؾۺرھبۺنیچۺںیہنۺدؽۺوک

وہیگ ہنۺ دجایئۺ وگایۺ ےسۺ اؿۺ یھبکۺ

:یکۺرتامجینۺتقیقح( ۵)

رسحتۺنسحۺوکۺرساےتہۺوہںۺایۺقشعۺوکۺابنےتہۺوہں۔ۺرہۺہحملۺتقیقحۺایبؿۺرکےتۺںیہۺاورۺعنصت،ۺانبوٹۺایۺفلکتۺاکۺاہسراۺںیہنۺےتیل۔ۺاؿۺاکۺ

شیپۺرظنےہۺایبؿۺرکدہۺقشعۺایسۺتہجۺاکۺقشعۺوہاتۺےہۺسجۺاکۺرجتہبۺاعؾۺزدنیگۺںیمۺوہاتکسۺےہ۔ۺومنہنۺسالؾ



آےنیئۺںیمۺوہۺد ھکۺرےہۺےھتۺاہبرۺنسح

ےئ رہۺ ہکۺ رشامۺ وتۺۺایخك آایۺرماۺ

ےہۺاہمترا ےہۺہکۺملکتۺ اکۺربؼۺاپتںۺ

اہمتراےہۺاکۺرحسۺےہۺرلزاںۺہکۺمسبتۺ

:ہمہۺ رییۺوۺاعرتیف( ۶)

ۺےہۺہکۺاؿۺےکۺسالؾۺاکۺڑباۺہصحۺوصایفہنۺوۺیہیۺوہج،رسحتۺاکیۺددنیارۺآدیمۺےھتۺںوہنںۺےنۺوصتػۺوۺاعرتیفۺوکیقیقحۺوہفمؾۺںیمۺاھجمسۺ

اعرافہنۺایخالتۺرپۺینبمۺےہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپ

رکںی آرزوۺ ارگۺ ۺایکۺرکںیۺہنۺریتیۺمہ

داینۺںیمۺاورۺوکیئۺیھبۺریتےۺوساۺےہۺایک

اجانںۺرکںیل رخۺ امجكروحۺوکۺوحمۺ

مہۺارگۺاچںیہۺوتۺزدناںۺوکۺناتسلںۺرکںیل

:رگنۺایستس( ۷)

ےنۺۺاوھنںرپۺایستسۺںیمۺاشلمۺوہےنۺیکۺانبءرپۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺاجاجبۺہیۺرگنۺیھبۺرظنۺآاتۺےہ۔ۺرعشونخسۺیکۺرنؾۺزابؿۺںیمۺیلمعۺوطرۺ

قحۺوگیئ،ۺااقتستم،ۺرجاتۺوۺےبۺابیکۺاکۺقبسۺدےۺرکۺزغؽۺوگیئۺےکۺاسۺولہۺےمںۺیھبۺدجتۺدیپاۺرکدی۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپ

یھب تقشمۺ یکۺ یکۺ ،ۺ اجری نخسۺ قشمۺ ےہۺ

یھب تعیبطۺ یکۺ رسحتۺ ےہۺ امتہشۺ رطہفۺ اکۺ

(ۺرگنۺزغتؽ:۸)

ےنۺاردوۺاشرعیۺےکۺۺاوھنںرسحتۺےکۺسالؾۺیکۺزامایںۺوصختیصۺاسۺاکۺزغتؽۺےہ۔ۺاؿۺیکۺزغؽۺوکۺزپھۺرکۺاتزیگۺاکۺااسحسۺوہاتۺےہ۔ۺ

رہگےۺاطمےعلۺےسۺسال یکیۺرواتیۺوکۺیھبۺربۺرقارۺر اھۺےہ۔

یھبکآپۺںیھٹیبۺوتۺیہسۺآرکۺریمےۺاپسۺ

ہکۺںیمۺرفتصۺںیمۺدحثیۺدؽۺدویاہنۺوہک

(ۺوبحمبۺاکۺارتحاؾ:۹)

رسحتۺےنۺتبحمۺےکۺاپزیکہۺاورۺانزکۺذجابتۺیکۺرتامجینۺیکۺےہۺرگمۺابواقرۺریپاےئۺںیمۺرسحتۺوبحمبۺاکۺاخاصۺارتحاؾۺرکےتۺںیہ۔ۺالثم:

دورۺےسۺداھکیۺرکانۺاںیھندانھکیۺیھبۺوتۺ

ۺۺقشعۺںیہنۺنسحۺوکۺۺروساۺۺرکان ویشہ

وگاراۺہنۺایکۺےنتبحمۺۺۺآدابہیۺۺیھبۺ

اؿۺیکۺوصتریۺیھبۺآوھکنںۺےسۺاگلیئۺہنۺیئگ

(ۺرگؾۺوجیش:۰۱)

رسحتۺ،ۺوخاہجۺآشتۺیکۺرطحۺرگؾۺذجابیتۺتعیبطۺرےتھکۺںیہ۔ۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺنسحۺیکۺرانعیئۺاورۺقشعۺیکۺرگیمۺےکۺاسھتۺسنجۺیکۺزہمۺ

ےبۺفلکتۺذرکرکےتۺںیہ۔ۺیھبۺےہۺ۔ۺوہۺمسجۺۺایرۺیکۺوخیبۺاورابلسۺیکۺوخوبشۺاک



وتۺسنہۺرکۺداھکی اظنرہےھجمۺرگؾۺ

وہۺوبےلۺہکۺاسۺیکۺااجزتۺںیہنۺےہ

داتعفوہۺرماۺرپدہۺاکۺوکہنۺۺانیلچنیھکۺۺ

اورۺدوےٹپۺےسۺرتاۺوہۺہنمۺاپھچانۺایدۺےہ


ےتہکۺںیہ:ۺڈارٹکۺدیسۺدبعاہلل٭....ۺ

‘‘ؽۺرتنیۺاورۺذہمبۺرتنیۺوصمرۺاورۺرتامجؿۺںیہ۔ۺرسحتۺتبحمۺےکۺوخوگشارۺاموحؽۺےکۺرتہبنی،ۺوبقم’’

ےتہکۺںیہ:ۺثیللۺدصیقیاڈارٹکۺاوب٭....ۺ

‘‘سالؾۺااسیۺاصػۺاورۺاسدہۺےہۺہکۺوساےئۺریمۺےکۺاورۺںیہکۺاسۺیکۺاثمؽۺلکشمۺےسۺےلمۺیگ۔ۺ’’

ۺےتہکۺںیہ:ردیشۺادمحۺدصیقی٭....ۺ

‘‘رۺہشیمہۺرسحتۺیہۺرےہۺاگ۔ۺرسحتۺزغؽۺےکۺاسۺایعمرۺرپۺ ےئۺہکۺلبقتسمۺںیمۺزغؽۺاکۺایعم’’

ےتہکۺںیہ:ۺرپورسیفۺآؽۺادمحۺرسور٭....ۺ

‘‘اردوزغؽۺیکۺیئنۺلسنۺیکۺادتباءرسحتۺےسۺوہیئ۔ۺ’’

:اخؿۺےکۺوقبؽۺۺنیسحۺفسوی٭....ڈارٹک

۔‛ےہۺہنافیرطحۺرسحتۺاکقشعۺرشۺاھتۺایسۺاہن،اغبلۺاکقشعۺاریمۺاہنریقفۺاکقشعسجۺرطحۺریم‚

ۺںیہےتہکۺی٭....ۺرفاؼۺوگرب ۺوپر

‛ےہ۔ۺخیاترۺرموبطۺ،ۺلسلسمۺاورۺزدنہۺزغؽۺیکۺکیرسحتۺاکۺسالؾۺا‚

ر ومنمۺاخؿۺومم

آاغز:ۺودیہمت

ومنمۺاخؿۺومنمۺاکےہۺنجۺےکۺسالؾۺاکۺرہشہۺاغبلۺےکۺاسھتۺاسھتۺاتلچراہۺاوراغبلۺۺبسۺےسۺربتعمۺانؾۺمیکحۺےکۺمہۺرصعوںۺںیم اغبل

؎ ہکایرعشرظنمۺاعؾۺرپآۺہی۔بجۺاؿۺاکایکۺشیپۺاجۺنیسحترخۺاںیھنۺدحۺکتۺاانرپتسۺےنۺیھبۺاتحمطۺاوریسکۺےسیا

وہاتۺدورساںیہنۺبجۺوکیئ ایرمےۺاپسۺوہےتۺوہوگۺمت

رےہۺہکۺۺاسۺاابتعرےسۺےھچیپ ومنمۺےکۺاقمےلبۺںیم اورذوؼ ۔اغبلروہںوکایتۺےنیدۺاؿویاسۺرعشےکۺدبےلۺاانپوپرادۺوتاغبلۺےنۺاہکہکۺںیم

اںیہن

ر اءیکغ

سھکلۺ اغبلۺداگر ای ےن احیلۺےکۺےیل اکڈاکناجباتۺوجہکۺاغبلۺتیثیحۺادیبۺوطررپاؿۺیکۺیخیوجاترایآۺںیہناقندرسیمۺرطحۺوکیئۺدوونں

ۺااھٹۺونیسحتۺفیرعتۺآزادےنۺذوؼۺیکۺاوردمحمنیسحرکایک اورذوؼۺےکۺاشرگدےھت۔ اغبلۺرضحاتۺابرتلبیت دوونںۺہی۔ایاکذم

:توصخایصۺیکۺسالؾ

:ںیہۺلیدنمرہجۺذۺتایصوصخۺہدیچۺہدیچۺومنمۺاخؿۺومنمۺےکۺسالؾۺیک



رگنۺزغتؽ:(۰)

ےنۺ اوھنںۺ۔اؿۺاکزماجۺاعاقشہنۺاھت۔ۺاسۺےیلاوررفنمداشرعںیہۺہےکۺاحلظۺےسۺبسۺےسۺدحیلعۺؿومنمۺاےنپۺادنازۺنخسۺاوراولسبۺایب

۔اؿۺےکۺقشعۺںیہنۺی۔اؿۺاکۺقشعۺابزارےکۺاشرعںیہۺیےکۺاسھتۺونساراےہ۔ۺومنمۺاخاتصلۺقشعۺاجمز اورزناوتکںۺرانعیئۺیوپرۺزغؽۺوکزغتؽۺیک

؎ ۔ۺےتلمۺںیہۺترجتابۺبس ںیخلتۺوریشۺںیم

وافۺرکۺےکۺھچکۺوخشۺںیہنۺیھبۺںیم

یکۺ ہنۺ ابنہ ایک ااھچےنۺۺ مت

انھکیوتۺاجبنۺدنمشۺہنۺدۺدویتسۺےہ

اگنہۺںیمۺیرھباۺوہاۺےہۺاہمترۺاجدو

:یاعمہلمۺدنب(۲)

ےنۺ وکومنمۺ۔قشعۺوتبحمۺےکۺاعمالمتۺاوروارداتۺیبلقںیہۺےتہکۺیوکاعمہلمۺدنب ابوتںۺزےکانزواینۺووبحمبۺیکۺبحم ںیم یاشرع

وجرہشتۺومنمۺںیمۺیاعمہلمۺدنبۺےہۺنکیلۺرظنآیتۺیاعمہلمۺدنبۺںںاہےسۺلبقۺدنلقرشخبۺرجاتۺےکۺ ۔ۺومنمےہایکۺؿضعبۺاواقتۺلھکۺرکایب

؎ ۔ےلۺےسۺزابؿۺزداعؾۺواخصۺںیہےکۺوحاۺیااعشراعمہلمۺدنبۺہی۔ۺاؿۺےکۺاوراشرعوکہنۺلمۺیکسۺیسکۺںیمۺ یاشرع وہۺاردوۺوکاحلصۺوہیئ

دوہایہنۺۺدوہہکای رقارۺاھت،ںیھمتۺمتۺںیمۺوجۺمہۺںیمۺوہ

وہ دای ہنۺ وہہکۺ دای اک،ۺںیھمت ابنہودعہۺۺینعی ویہ

وساۺ متۺےنۺےھجمۺۺ،ایےنۺمتۺوکۺدؽۺدۺںیم ایک ر

ۺےنۺمتۺےسۺایکۺںیم ایکۺمتۺےنۺھجمۺےسۺایکۺک

صلختۺاکاامعتسؽ:ۺۺۺۺۺ(۳)

ۺاےنپۺانؾ،وجاؿۺاکصلختۺیھبۺہی اختیصۺکیاۺیک نمومنمۺاخؿۺوم ۺڑبےۺوخبۺوصرتۺادنازںیمۺےہ،اےنپۺسالؾۺںیمۺےہۺہکۺوہ

ۺیسک اکاسۺرطحۺاامعتسؽۺومنمۺصلخت ںیمۺ ےسۺرعشاکنسحۺدوابالوہاجاتےہ۔ۺعطقمۺسج اامعتسؽۺرکےتۺںیہ ۺاوراشرعےنۺںیہنۺےکۺالعوہ

؎ۺۺۺۺۺ ۔الثمےکۺوطبرۺاضتمدظفلۺربےتتۺںیہ‛اکرف‚ ای ‛دایص‚،ۺۺ‛تب‚ےکۺاسھتۺ‛ ومنم‚اےنپۺانؾۺۺ۔ارثکعطقمۺںیمایک

اجۺےسنھپۺومنمۺوجۺدجسمۺںیمۺبش

رکۺےکۺدخا دخا اکیٹۺرات

‛رماتۺےہۺومنم‚اسۺتبۺےسۺبج،ۺۺاہک

‛دخاۺیکۺرمیض رکوں؟ۺۺایکۺںیم‚ اہک

:یوخددار(۴)

ۺوساؽۺدرازۺںیہنۺےنۺیسک ۔اوھنںیھتۺیھبۺےہ۔وجاؿۺےکۺزماجۺںیمۺیانقتعۺاوروخددارۺںیمۺیاشرعۺیک ومنم ۺےکۺاسےنمۺدتس

یسکۺاورہنایک

ۺںیمۺیکملسو هيلع هللا ىلصوضحرارکؾ اھکل۔اہںۺہدیصق ںیمۺ اشؿۺیکۺاورابداشہاریم ۺیکۺاشؿ ۺاؿ ۺںیمہۺاکرصنعیھبۺیوخددارۺںیمۺیاشرعۺاصقدئےھکل۔

؎ ںیہۺ ےتہک نمومۺرعشںیمۺکیاۺہکرظنآاتےہ۔ۺاسیج

ےگۺیھبکۺہنۺااھٹںیئۺیسیعۺت رضحتنمۺ

ےگ؟ ااسحںۺوہںۺۂرشدنمۺےکۺےیلۺزدنیگۺ



:یولہداراشرع( ۵)

ۺیسکۺازتماجۺےہ۔ۺرکفیکۺاکنیسحۺرکفاورذجےب ںںاہےکۺ ومنم ۺرکاندنسپںیہنۺؿایبۺاسدےھۺادنازںیمۺےھابتۺوکدیسۺدبو تۺوہ

ۺؾۺںیمےکۺسال ومنمۺاختیصۺہیاطمبلۺاکنؽۺاتکسےہ۔ۺۺیئکۺرعشںیمۺکیاۺی۔سجۺےسۺاقررکےتۺںیہۺدارانبرکشیپۺچیپ دصقم رکےتۺہکلبۺاانپ

؎ۺۺۺ ہکےہ۔اسیجۺرظنآیتۺاجاجبںیمہ

ایاسۺوکےسۺہنۺآۺوکیئۺنمچۺںیم

یک ابصبسۺتنحمۺ ربابد یئگ

:ؽزناتکۺۺایخ(۶)

ۺاورنیسحۺوتوہۺاونیھکۺرکےتۺںیہۺؿبجۺوہۺایبۺابتۺیھبۺےسۺومعمیلۺدنسپاوررموغبۺاخرطےہۺہکۺومعمیلۺدؽاسیھچکۺاۺؿایبۺقیومنمۺاکرط

ۺےھت۔اسۺرعشںیمۺروہ ےئرپایتۺےنیدۺاؿویاانپوپراد ہکۺرمزااغبلۺرپےتہکۺںیہۺوالستسۺاورےبۺاسیگتخۺاسدیگۺےہ۔ۺاسۺرعشیکۺیتیدۺد اھیئ

؎ ےہ۔ۺکیےسۺاۺےکۺوہشمرورعموػۺااعشرںیم رعشومنمۺہیےہ۔ۺفیاقلبۺرعتۺتیذوونعمۺیک‛ایوگ‚ظفل

ایوہےتۺوہوگۺاپسمتۺرمےۺ

وہات ںیہن دورسا وکیئ بجۺ

ہنۺوہےئ رطحۺۺرامرےۺیسک متۺ

وہاتۺںیہن ایکۺںیم داینورہنۺ

روزرمہۺاوراحمورہۺاکاامعتسؽ:( ۷)

ۺاوراحمورہۺیہ ۺاوراحمورہۺاکاامعتسؽۺربہتسجۺۺےنۺیھب رطحۺومنمۺےہ۔ۺدورسےۺرعشاءیکۺالصۺاوردنسوہیتۺزابؿۺیکۺروزرمہ روزرمہ

ےسۺۺےکۺاسۺرعشوکدادنیسحت ومنماغبلۺےکۺرعشےسۺومازےنۺےکۺ دعۺےن احیلۺںیمۺی۔ۺدقمہمۺرعشواشرعےہایکۺاورےبۺاسک ہۺادنازںیم

ۺاورروزرمہۺیکۺےہ۔اوراحموراتۺیکۺؽرچینۺابلکلۺومضمؿۺیھبۺاسۺرعشںیم‚ ونازااوراہک

؎ ‛ےہ۔ۺفیاقلبۺرعتۺافصیئۺن

ۺریغ رچا ےئۺآںیھکنۺںیملکۺمتۺوجزبؾ

اپ ےئ ر،ۺہکۺاایغۺےسیا مہۺ ےئۺ وھکےئۺ

:ابمہغلۺآرایئ( ۸)

وظحمظۺۺیےکۺاہںۺابمہغلۺوہاتےہ۔سجۺےسۺاقرۺبیاشلمۺےہ۔ۺرہاےھچۺاشرعوادۺابمہغلۺیھبۺںیمۺوںدنچزیچۺوکرپارثرکےنۺوایلۺیاشرع

ابمہغلۺسجۺنسحۺۺۺےہ۔ۺنکیلۺؿاسھتۺاسۺےکۺنسحۺوامجؽۺاوراغتلفۺاکایبۺورتشنےکابمہغلۺےکۺالعوہۺوبحمبۺرپریتۺےکۺاسۺرعشںیم وہاتےہ۔ۺومنم

؎ ےہ۔رہۺاتکسۺںیہنریغبۺواہۺواہۺےیکۺیےہ،اقرایکۺؿےسۺایبۺوخیب

درازںیمۺراکزفلای ںؤااھجلےہۺاپ

آایگ دایص ولآپۺاےنپۺداؾۺںیم

اعؾ:ۺوبقتیل( ۹)

ےہۺوہۺاسۺاشرعےکۺسالؾۺاکزابؿۺزداعؾۺواخصۺوہان۔سجۺاشرعےکۺۺاجیتۺامہۺیھجمسابتۺوجۺےکۺےیلۺےنھکیتمظعۺوکدۺاشرعیکۺیھبۺیسک

ووۺااعشراعؾۺوبؽۺاچؽۺںیم

تنجۺۺاشلمۺںیہۺرعشاءںیمۺاؿۺوخشۺبیصنۺیھب وبثتۺاھجمساجاتےہ۔ۺومنموبباتۺتمظعۺاکھنمۺاسۺیکۺہیاامعتسؽۺوہں

؎ ۔ںیہۺہیےسۺھچکۺۺ۔اؿۺںیمرضبۺالثملۺاکدرہجۺرےتھکۺںیہۺااعشروعاؾۺواخصۺںیمۺےکۺیئک





دوہایہنۺۺدوہہکای رقارۺاھت،ںیھمتۺمتۺںیمۺوجۺمہۺںیمۺوہ

وہ دای ہنۺ وہہکۺ دای اک،ۺںیھمت ہابنودعہۺۺینعی ویہ

:یقشعۺاجمز( ۱۰)

ۺاوؽۺںیمۺومنمۺاخؿۺومنمۺاردوۺےکۺاؿۺرعشاءیک ۺاجمزۺاشلمۺںیہۺفصۺ ۺکیاۺہی۔رکےتۺںیہۺؿوکایبۺیہۺیوجرصػۺاوررصػۺقشع

بسۺۺںیخلتۺوریشۺےکۺقشعۺںیمۺ۔وہۺاےنپۺوبحمبآات رظنںیہنۺںیمہۺقشعۺیقیقحۺںںاہاؿۺاکۺۺےکۺاشرعںیہۺیےہۺہکۺومنمۺاخاتصلۺقشعۺاجمزۺتقیقح

ۺیوجۺقشعۺاجمزۺرکےتۺوہےئۺرظنآےتۺںیہۺااجتلںیئۺاکاکٹھکۺاورویہۺربیقۺ،ویہۺتیوکشہۺواکشۺویہۺتایفیکۺیامدۺیکۺوواصؽرجہۺ۔ویہںیہۺےتیرجتابتۺالمد

؎ ۔ںیہۺےتھکیدۺاؿۺااعشرںیمۺہکزجاھجمساجاتےہ۔ۺاسیجۺاکالزیم

یک افج ایارگتلفغۺےسۺابزآ

یکۺےنۺوتایکاظملۺیھبۺیکۺالتیف

انھکیہنۺدۺ اجبنۺۺدنمش وتۺےہۺدویتس

ھا ر

م

ت

اگنہۺںیمۺیاجدورھباوہاےہۺ

لہسۺعنتممۺ:( ۰۰)

ۺہہکۺاتکسوہںۺ۔نکیلۺیھبۺےھجمسۺہکۺاانتآاسؿۺرعشوتںیمۺہیزپھۺرکۺیرعشاتہکےہۺےسجۺاقرۺاافلظۺںیمۺاسدہۺےسیاۺارگاشرعاےنپۺسالؾۺںیم

ۺی،ۺاظبرہۺاقر‛لکشم‚ ںیہۺاورۺعنتممۺےکۺینعم‛ آاسؿ‚ ۔ۺلہسۺینعملہسۺعنتممۺےتہکۺںیہۺںیمۺےسۺاقرصۺرےہ۔اےسۺاالطصحۺ ےنہک رعش اسیاۺیاقر

ۺاورالستسۺےکۺایلعۺاسدیگۺےکۺسالؾۺںیم ۔ۺومنماثمؽۺںیہۺنیرتہبۺےکۺضعبۺااعشرۺلہسۺعنتممۺیک وہ۔ۺومنمۺ لکشم ۺانہکوکرعشآاسؿۺےگلۺنکیل

؎ ۔اجےتکسۺںیہۺےھکیومنےنۺد



ہنۺوہےئ رطحۺۺرامرےۺیسک متۺ

وہاتۺںیہن ایکۺںیم داینورہنۺ


:ےتہکۺںیہۺواقرمیظع٭....رپورسیف

‚

ر ومم

ر ‛۔ایزغتؽۺےنۺومنمۺوکومنمۺانبۺاکہصحۺےہۺایسۺۺیہۺاکزغتؽۺرصػۺومم

:ےکۺااقتنؽۺےکۺ دعۺاہک ےنۺومنم ٭....رمزااغبل

‛۔یھتۺںیآرفۺینعمۺاسۺیکۺوعضۺاکااھچےنہکۺواالاھت،تعیبطۺینپاۺصخشۺیھبۺہی‚

:ےتہکۺںیہۺیوپرۺزحتف٭....این

ۺوتںیمۺاجںیئۺےیےسۺبسۺےکۺسالؾۺرب ۺدۺںیمۺاونیلۺاسےنمۺاسنیقبۺےارگریم‚ر ۺےکاموساےئۺم

رۺوکبختنمۺسالؾۺۺومم

‛۔اگ رکولں

:ےتہکۺںیہڈارٹکۺابعدتۺربولییۺ٭....

‚ رۺےکۺاہںۺہنۺوتۺم

ر ‛۔ۺاکۺوسزۺےہۺاورۺہنۺرجارتۺیکۺےبۺابیک،ۺاوھنںۺےنۺدوونںۺےکۺدرایمؿۺاکۺراہتسۺبختنمۺایکۺےہومم



ریظنۺاربکۺآابدی


ءۺںیمۺدیپاۺوہےئ۔ۺوادلنیۺےکۺتہبۺایپرےۺاورۺالڈےلۺےھت۔ۺاکیۺبتکمۺںیمۺرعیبۺاورۺ1746انؾۺخیشۺویلۺدمحم،ۺریظنۺصلختۺ،ۺدیلہۺںیمۺ

۔ۺتعیبطۺںیمۺومزوتینۺرطفتۺےسۺیلمۺیھتۺاسۺےئلۺاشرعیۺرشوعۺرکدیۺ۔ۺریظنۺاکیۺاسدہۺاورۺوصیفۺشۺآدیمۺےھت۔ۺاؿۺافریسۺیکۺمیلعتۺاحلصۺیک

ضۺںیمۺیکۺاسریۺزدنیگۺیملعمۺںیمۺرسبۺوہیئ۔تہبۺانقتعۺدنسپۺےھتۺیسکۺدرابرۺےسۺواہتسبۺہنۺوہےئ۔ۺآرخیۺرمعۺںیمۺافجلۺںیمۺالتبمۺوہ ےئۺاورۺایسۺرم

ءۺںیمۺااقتنؽۺایک۔1830

رعاہنۺوصخایصت:اش

ےنۺریمرۺوۺوسدارۺیکۺاہبرۺنخسۺیھبۺدیھکیۺاورۺداتسبؿۺؤنھکلۺیکۺوجاینۺاکۺاھکنرۺیھبۺ،ۺۺاوھنںریظنۺاربکۺآابدیۺیکۺاشرعیۺاینپۺدحیلعہۺداینۺریتھکۺےہ۔ۺ

یسکۺداتسبؿۺاکۺاپدنبۺہنۺوہےنۺدای۔ضیفۺےتھکلۺںیہ:ۺاںیھننکیلۺاؿۺیکۺآزادۺیشنمۺاورۺرفنمدۺرگنۺتعیبطۺےنۺ

ےنۺیسکۺاوکسؽۺیکۺریپویۺںیہنۺیکۺۺاوھنںاشرعیۺیکۺوپریۺاترخیۺںیمۺریظنۺیہۺاکیۺااسیۺاشرعۺےہۺوجۺذباتۺوخدۺاکیۺدورۺےہۺ،ۺ"اردوۺ

ہکلبۺوخدۺاکیۺداتسبؿۺیکۺاینبدۺریھک۔"

(ۺوعایمۺاشرع:۰)

ۺرپۺرہگیۺدیپسچلۺےسۺوغرۺرکےتۺںیہ۔ۺاردوۺریظنۺاربکۺآابدیۺوکۺاجبۺۺوطرۺرپۺاردوۺاکۺالہپۺوعایمۺاشرعۺمیلستۺایکۺاجاتکسۺےہ۔ۺوہۺزدنیگۺےکۺرہۺولہ

ۺےکۺدورسےۺرعشاءۺےکںاہںۺہفسلفۺےہ،ۺزغتؽۺےہ،ۺیظفلۺوۺونعمیۺانصعئۺوۺدباعئۺںیہۺنجۺےسۺالہۺملعۺفطلۺادنوزۺوہاتۺےہۺنکیلۺاؿۺزپھۺولگۺاؿۺوک

۔ھجمسۺںیہنۺاپےتۺویکہکنۺاؿۺںیمۺوعاؾۺےکۺدؽۺیکۺدڑھںینکۺںیہنۺوہیتۺںیہ۔ۺریظنۺوعاؾۺےکۺرتامجؿۺںیہ

(ۺادنازۺایبؿ:۲)

ۺایسۺےئلۺوہۺوعایمۺ ریظنۺاربکۺآابدیۺوچہکنۺوعایمۺاشرعۺےھتۺاسۺےئلۺاؿۺاکۺادنازۺایبؿۺیھبۺوعایمۺےہۺ۔ۺوہۺاسدیگۺوۺالستسۺےکۺاقلئۺےھتۺ

زابؿۺاکۺاامعتسؽۺوجںۺاکۺوتںۺرکےتۺںیہ۔

ۺاافلظ:۳) (ۺذریخہ

ےنۺدنہیۺاافلظۺیکۺآزیمشۺےسۺاردوۺادبۺےکۺاافلظۺےکۺزخاہنۺۺاوھنںہۺاتلمۺےہۺریظنۺاربکۺآابدیۺےکۺسالؾۺےسۺںیمہۺاردوۺاافلظۺۺاکۺاکیۺذریخ

ںیمۺےبۺانپہۺااضہفۺایکۺےہ۔الثم

رغمورۺہنۺوہۺوشتکۺوۺتمشحۺہپۺوزریو

اسۺدو تۺوۺاابقؽۺہپۺتمۺوھپولۺاریمو

(ۺوخشۺیعبط:۴)

رۺرپاشیینۺںیمۺیھبۺہہقہقۺاگلےنۺاورۺذماؼۺرکےنۺوخشۺیعبطۺاورۺوخشۺابیشۺریظنۺاربکۺآابدیۺےکۺسالؾۺاکۺاخصۺرصنعۺےہ۔ۺوہۺتبیصمۺاو

ےسۺںیہنۺوچےتک۔ۺالثم

بجۺیلمۺرویٹۺںیمہۺبسۺونرۺقحۺرونشۺوہےئ

وۺقفشۺرونشۺوہےئۺرمقراتۺدؿۺسمشۺوۺ

وہۺاپچیتۺےکۺورؼۺںیمۺبسۺورؼۺرونشۺوہےئ

اکۺراکیبۺںیمۺںیمہۺوچدہۺۺقبطۺرونشۺوہےئ



(ۺوصتػ:۵)

تقیقحۺاگنرۺ،ۺملعمۺاالخؼۺاورۺرتامجؿۺامسجۺںیہۺ،ۺواہںۺاؿۺیکۺالۺدعتادۺںیمظنۺرعمتفۺےکۺریظنۺاربکۺآابدیۺاہجںۺوصمرۺرطفتۺ،ۺ

اضمنیمۺےسۺرپۺںیہ۔ۺالثم

رہۺآؿۺںیمۺرہۺابتۺںیمۺرہۺڈگنھۺںیمۺناچہؿ

اع قۺۺےہۺوتۺۺداربۺوکۺرہۺاکیۺرگنۺںیمۺناچہؿ

(ۺرطفیۺوۺدقریتۺانمرظۺاکۺایبؿ:۶)

ۺواہعقۺاورۺرظنم ایسۺےیلۺاںیھنۺوصمرۺےنۺاےنپۺسالؾۺںیمۺرطفیۺانمرظۺیکۺدمعہۺرظنمۺیشکۺیکۺےہ۔ۺۺاوھنںۺاگنرۺںیہ۔ۺریظنۺاربکۺآابدیۺدمعہ

رطفتۺاہکۺایگۺ۔

وہاۺۺںیمۺایروۺۺدو تۺںیمۺھچکۺۺڑبےۺںیہۺاسوجۺ

ےہۺاؿۺےکۺرسۺۺرپۺرتھچیۺۺاورۺاہھتۺںیمۺڑھچےۺںیہ

مہۺۺےسۺۺرغبیۺۺرغابءۺۺڑچیکۺۺۺںیمۺۺرگۺۺزپےۺۺںیہ

ۺۺڑچےھۺںیہۺںوجایتاہوھتںۺۺںیمۺ

ے

ںیہۺاورۺۺاپئ

(ۺاعمرشےۺیکۺاکعیس:۷)

ریظنۺاربکۺآابدیۺاکۺسالؾۺااسیۺابروودۺرہشۺےہۺسجۺںیمۺزدنیگۺاکۺوکیئۺوگہشۺاولھجۺںیہن۔ۺزامہنۺوۺامسجۺےکۺاعؾۺاحالتۺاؿۺیکۺاشرعیۺےکۺ

۔ۺاسۺاحلظۺےسۺریظنۺاےنپۺدورۺیکۺیتیجۺاجیتگۺاترخیۺاخصۺعونصاعتۺںیہ۔ۺوہۺاعمیشۺاورۺااصتقدیۺانۺومہارویںۺیکۺدؽۺںیشنۺریپاےئۺںیمۺذرکۺرکےتۺںیہ

ےہ۔ۺ

ہسیپۺہنۺوہۺوتۺآدیمۺارےخۺیکۺامؽۺےہ ع

(ۺدنپوۺاصنحئ:۸)

ریظنۺاربکۺآابدیۺاکۺسالؾۺاالخیقۺامیلعتتۺےسۺرپۺےہ۔ۺزدنیگۺاکۺوکیئۺوگہشۺااسیۺںیہنۺےسجۺریظنۺےنۺوموضعۺہنۺانبایۺوہ۔

وجۺمہۺےنۺآہ!ۺوتۺۺیہیۺےہۺنخسۺداھکی

ۺکۺےسۺانبۺےہۺوہۺآرخۺوکۺاخکۺےہوجۺاخ

اافلظ:ۂۺذریخ( ۹)

ۺریظنۺوہاۺاھتۺ۔ۺنکیلۺایوکۺاانپۺدقرۺمکۺاھتۺ۔ۺارثکۺاشرعۺاورۺرثنۺاگنروںۺےنۺافریسۺیسکۺہاردوۺزابؿۺےکۺاپسۺاافلظۺاکۺذریخۺےکۺدورۺںیمۺرہۺدنچۺہکۺریظن

ےکۺاابتعرۺۺظاافلۺہذریخۺںیمۺی۔اردوۺاشرعۺایدقرۺاانپۺاؿۺوکۺیسکۺضعبۺاورۺاشرعوںۺےنۺیھبۺےنۺرثکتۺےسۺےئنۺاردواافلظۺاعتمرػۺرکاےئۺ۔ۺ دعۺںیم

اشلمۺۺرگنۺیھبۺاوروعایمۺیابزارۺںیہکۺںیہکۺنجۺںیمۺںیہۺےنۺوجاافلظۺےکۺاامعتسؽۺےیکۺریظنۺنکیلۺرکۺےتکسۺںیہۺیہۺ اسین ریمۺاکاقمک ہلبےسۺریظن

؎ۺۺۺۺۺۺۺ وہاجاتےہۺ۔

وجۺاشہۺالہکےتۺںیہۺوکیئۺۺاؿۺےسۺوپوھچ

رہۺ ےئۺآہۺدکرھۺوکۺۺردنکسداراۺۺوۺۺ

:ؿشکمشکۺاکایبۺاقبطیت( ۰۱)

وووجدفلتخی آاتۺوجۺاعمرشےۺم ۺاشرعۺرظنۺںیہنۺوکیئاسیاۺےکۺدورںیمۺریظن مااہظرۺۺںیمۺیاشرعۺاحوتلںۺاکۺاینپۺیکۺبیوۺرغۺاریمۺینعیاقبطتۺۺں

انہمۺۺ،ۺآدیمۺ،ۺزر،رویٹۺیسلفمۺںیمظنۺاؿۺیکۺ۔اسۺےلسلسۺںیمۺںیہۺہشقنۺےتچنیھکۺںیمۺیاشرعۺےبۺاہسراۺااسنونںۺاکۺاینپۺور،ۺ مولؾۺاۺبیرغۺریظنۺ نکیل رکےۺ۔



۔ۺتہبۺوہشمرۺںیہ

وسارۺاورۺآدیمۺںیہۺدےایپۺیہۺاورۺآدیم وہۺوبےلۺےہۺابرۺابرۺۺبیقن آدیمۺںای

اہکرۺآدیمۺںیہۺاکدنےھۺہپۺرب ۺےکۺاپیکل امرۺۺڈوےلۺلغبۺںیمۺں،ۺوجایتۺرصایحۺہقح

آدیمۺاورۺاسۺہپۺوجۺڑچاھۺےہۺوسےہۺوہۺیھب


راؾۺابوبۺہنیکسۺریظنۺےکۺابرےۺںیمۺےتہکۺںیہ:٭....ۺ

‘‘ریظنۺاخصلۺدنہواتسینۺاشرعۺںیہ۔’’

ڈارٹکۺاوبۺاثیللۺدصیقیۺریظنۺےکۺابرےۺںیمۺرفامےتۺںیہ:٭....ۺ

‘‘ںیہ۔افلظۺےکۺرپدوںۺںیمۺےیلۺوہےئۺریظنۺیکۺوصتریوںۺںیمۺنسحۺیھبۺےہۺاورۺاغبوتۺیھب،ۺاےسیۺوصتراتۺیھبۺوجۺوخشۺا’’

:ےتھکلۺںیہریظنۺےکۺابرےۺںیمۺادمحۺضیفۺ ضیف٭....ۺ

‛۔ریھکۺداینبۺداتسبؿۺیکۺکیہکلبۺوخدۺاۺیکۺںیہنۺیوریپۺاوکسؽۺیکۺاوہنںۺےنۺیسک‚

:ںیہےتہکۺڈارٹکۺدیسۺدبعۺاهللۺ٭....ۺ

‛ریظنۺےکۺسالؾۺںیمۺاؿۺےکۺدورۺاکۺرچلکۺاورۺذہتبیۺوپریۺزجایئتۺےکۺاسھتۺوموجدۺےہ۔‚

اابقؽدمحمالعہمۺڈارٹکۺ

:اعترػ

اپاتسکؿۺےکۺلیختۺےکۺاخقلۺےکۺوطرۺرپۺیھبۺوہشمرۺےہ۔ۺاسۺاابتعرۺےسۺوہۺرصػۺاکیۺاشرعۺیہۺہنۺےھتۺہکلبۺۺادۺالعہمۺاابقؽۺاکۺانؾۺکلمۺدخاد

ؾۺوہیتۺےہ۔ۺایۺوقیمۺرامنہۺیھبۺےھت۔ۺاؿۺیکۺوقیمۺرامنہیئۺاکۺہصحۺاسۺدقرۺاغبلۺاورۺزامایںۺےہۺہکۺہکۺضعبۺاواقتۺاؿۺیکۺاشرعاہنۺتیثیحۺاثونیۺولعم

ربملعدارۺویںۺےیہکۺہکۺاؿۺیکۺاشرعیۺیھبۺدرالصۺاؿۺیکۺوقیمۺرامنہیئۺاکۺاکیۺذرہعیۺےہ۔ۺارگۺاابقؽۺوکۺربریغصۺںیمۺاالسیمۺاشنةۺاثہینۺاکۺبسۺےسۺڑباۺ

رقاردایۺاجےئۺوتاسۺںیمۺوکیئۺابمہغلۺہنۺوہاگ۔

اانتۺڑباۺدقۺآورۺاشرعۺدیپاۺہنۺوہےکس۔ۺاابقؽۺےنۺاشرعیۺیکۺلکشۺںیمۺۺدصویںۺکتۺوکیئۺدیاابقؽۺاردوۺاشرعیۺںیمۺاسۺدقرۺدنلبۺانؾۺےہۺہکۺاش

اےنپۺااکفروۺرظنایتۺاورۺذجابتۺوۺوسحماستۺاکۺوجۺرسامہیۺوھچڑاۺےہۺوہۺتہبۺزایدہۺاقلبۺدقرۺےہ۔

:اابقؽۺےکۺومجمہعۺسالؾ

ۺرشمؼ( ۴) رضبۺمیلک( ۳) ابؽۺربجلی( ۲) ابگنۺدرا( ۰) ایپؾ

ارسارۺوخدی( ۸) اراغمؿۺاجحز( ۷) انہمۺاجودی( ۶) زوبرۺمجع( ۵)

وخدیۺرومزۺےب( ۹)

:رثنۺںیمۺاابقؽۺیکۺاتکوبںۺںیمۺدنمرہجۺذلیۺدوۺاتکںیبۺتہبۺوہشمرۺںیہ

لیکشتۺدجدیۺاایہلت( ۰)

ملعۺاالاصتقد( ۲)



ۺاابقؽۺیکۺوصخایصت :سالؾ

:العہمۺاابقؽۺےکۺسالؾۺیکۺزامایںۺوصخایصتۺدرجۺذلیۺںیہ

:رتعفۺلیخت( ۰)

یکۺروینشۺںیمۺاقریۺۺکلفۺوبسۺرکفۺۺیکۺرتعفۺاورۺدنلبۺآیگنہۺںیمۺاابقؽۺاردوۺےکۺامتؾۺاشرعوںۺےسۺےل تۺےلۺ ےئۺںیہ۔ۺاؿۺیکلیخت

ایخالتۺےکۺےئنۺےئنۺاقفۺداتھکیۺےہ۔ۺالثم

زدنیگ ےہ زایںۺ وۺ وسدۺ ادنہشیۺ ازۺ ربرتۺ

زدنیگےہۺۺاجںۺاورۺیھبکۺمیلست،ےہۺیھبکۺاجںۺ

ۺاورۺرو( ۲)

ست تست :امتینسال

ہملسمۺاوصولںۺۺۺاےسۺروامینۺاشرعیۺےتہکۺںیہۺاورۺوہۺاشرعیۺسجۺںیمۺ،وہۺؤسجۺاشرعیۺںیمۺرسیت،ۺذجےبۺاورۺلیختۺاکۺرھبوپرۺراچ

ایبؿۺاکۺاخصۺوطرۺرپۺاحلظۺر اھۺاجےئۺاےسۺسال یکیۺاشرعیۺاہکۺاجاتۺےہ۔ۺاابقؽۺیکۺاشرعیۺںیمۺںیمہۺرکفۺۺیکۺریپویۺرکےتۺوہےئۺروایتیۺاولسب

ۺاکۺاکیۺیکۺرہگ

ست تست ؎ :دۺادنازۺیھبۺاتلمۺےہ۔ۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپرفنمایئۺاورۺذجےبۺیکۺدشتۺےکۺاسھتۺاسھتۺسال

تسجۺےنۺرکدایۺہصقۺامتؾۺاکیکۺ قشعۺ

اسۺزنیمۺوۺآامسںۺوکۺےبۺرکاںۺاھجمسۺاھتۺںیم

:وسزودگاز( ۳)

ۺ ہیلقۺالبدۺاالسہیم،ۺوگراتسؿۺاشیہۺاورۺوضحرۺےہ۔ۺوسزودگازیکۺہیۺتیفیکۺںاابقؽۺےکۺدؽۺاکۺوسزۺوۺدگازۺاؿۺےکۺااعشرۺںیمۺیھبۺزامای

؎ المہظحۺوہ:ںیمۺوپرےۺرعوجۺرپۺےہ۔ۺسکعۺسالؾۺ براس تۺام

ۺ ۺتبحماوحاؽۺۺ ںیمۺۺۺھچکۺۺۺرفؼۺۺۺںیہنۺۺۺااسیۺ

وسزۺوۺبتۺوۺاتبۺاوؽۺ،ۺوسزۺوۺبتۺوۺاتبۺآرخ

(ۺرظنمۺاگنریۺ:۴)

ںیہ۔اؿۺیکۺارثکۺںیمظنۺرظنمیشکۺاکۺاشاکہرۺںیہ۔ۺالثمۺاابقؽۺانمرظۺرطفتۺیکۺیظفلۺوصتریںیۺڑبیۺوخیبۺےسۺےتچنیھک

فصۺابدنےھۺدوونںۺاجبنۺوبےٹۺرہےۺرہےۺوہں

وہ راہۺ ےل وصتری اپینۺۺفاص اکۺۺ دنی

کھجۺےکۺلگۺیکۺینہٹ کھجۺ وہۺ ریہۺ وھچۺ وکۺ اپینۺ

وہ داتھکیۺ آہنیئ وکیئۺ نیسح ےسیجۺ

:ہیبشتۺوااعتسرہ( ۵)

ںۺاورۺااعتسروںۺوکۺڑبیۺاکنفراہنۺاہمرتۺےکۺاسھتۺاےنپۺرعشوںۺںیمۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ۔ۺالثماابقؽۺوہیبشت

وخار ریش لفط ںیمۺ وہگارےۺ ےہۺ وساجاتۺ ےسیجۺ

وخاب ںیمۺتسمۺ رہگاویئں ںیھتۺںیہکۺ رطضمۺۺ ومج

ںیم نمچۺ اکاشہن ےہۺ روینشۺ یکۺ ونگجۺ

ایۺعمشۺلجۺریہۺےہۺوھپولںۺیکۺانمجنۺںیم



ہفسلفۺۺوخدی:( ۶)

العہمۺاابقؽۺےنۺاینپۺاشرعیۺےکۺذرےعیۺوخدیۺیکۺمیلعتۺدی۔ۺوخدیۺےسۺرمادۺااسنؿۺےکۺادنرۺوہۺوپدیشہۺوقتۺےہۺوجۺااسنؿۺںیمۺدخایئۺ

افصتۺدیپاۺرکیتۺےہاورۺرھپۺااسنؿۺانعرصۺوکنینۺرپۺوکحتمۺرکےنۺاتگلۺےہۺ۔ۺبجۺااسنؿۺیکۺوخدیۺمکحتسمۺوہاجیتۺےہۺوتۺوکیئۺاےسۺ

ںیہنۺدےۺاتکس۔ۺانچہچنۺوخدیۺیکۺمیلعتۺدےتیۺوہےئۺالعہمۺاابقؽۺرفامےتںیہ:ۺۺۺۺۺۺۺۺ؎تسکشۺ

ریماۺۺرطقیۺۺاریمیۺںیہن،ۺۺریقفیۺۺےہ

وخدیۺۺہنۺۺچیبۺ،ۺۺرغیبیۺۺںیمۺۺانؾۺۺدیپاۺۺرک

ہفسلفۺۺقشع:( ۷)

ےنۺاسۺۺاوھنںوکۺرمزکتیۺاحلصۺےہۺ۔ۺاابقؽۺیکۺاشرعیۺںیمۺہفسلفۺۺقشعۺڑبیۺواضتحۺےکۺاسھتۺاپایۺاجاتۺےہۺ۔ۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺقشعۺ

؎ ںیہ:رواحینۺاورۺذجابیتۺوقتۺوکۺقشعۺاہکۺےہۺوجۺااسنؿۺںیمۺلمعۺیکۺےبۺانپہۺوقتۺدیپاۺرکےکۺاسۺوکۺمیظعۺذجابتۺاکۺراہتسۺد اھاتۺےہ۔ۺوہۺرفامےتۺ

ۺآشتےبۺۺۺۺرطخۺۺۺۺوکدۺۺۺزپاۺۺۺ رمنودۺۺۺۺںیمۺقشعۺ

ۺۺۺاۺۺل لقعۺۺۺۺۺےہۺۺوحمۺۺۺۺامتاشےئۺۺۺۺ یھبابؾۺ

ہتخپۺۺوہیتۺۺےہۺ،ۺرگۺتحلصمۺادنشیۺۺوہۺۺلقع

،ۺۺوتۺۺےہۺاخؾۺایھبۺادنشیقشعۺۺوہتحلصمۺۺ

رفیگنۺاخمتفل:( ۸)

ےہۺںیمہۺۺالعہمۺاابقؽۺےنۺاےنپۺسالؾۺںیمۺاجاجبۺارگنزیۺیکۺاخمتفلۺیکۺےہۺاورۺہشیمہۺاینپۺوقؾۺوکۺہیۺقبسۺدایۺہکۺمہۺاملسمونںۺاکۺاانپۺرطقیۺۺایحت

ہنسحۺرپۺلمعۺرکےکۺایسۺیکۺریپویۺرکینۺاچےئہۺ۔ۺارگنزیۺیکۺاسۺاظرہیۺکمچۺدکمۺےسۺأتمرثۺہنۺوہانۺاچےئہ۔انچہچنۺوہۺرفامےتںیہ:ۺۺۺۺ؎ۺاےنپۺروسؽۺیکۺاوسہۺ

ۺےھجمریخہۺۺۺہنۺۺۺرکاکسۺۺۺۺ ۺ ۺۺۺۺ گنرفۺداشنولجہ

رسہمۺۺےہۺۺریمیۺآھکنۺۺاکۺۺاخکۺۺۺدمہنیۺوۺفجنۺاور

ااھٹۺۺہنۺۺہشیشۺرگاؿۺۺرفگنۺۺےکۺۺااسحں

ۺۺدنہؽۺافس وۺۺاجؾۺۺدیپاۺۺرکۺۺانیمےسۺ

ونوجاونںۺوکۺاطخب:( ۹)

العہمۺاابقؽۺاکیۺاالقنیبۺاشرعۺںیہ۔ۺاورۺاالقنبۺےئلیکۺۺبسۺےسۺامہۺہقبطۺونوجاؿۺلسنۺیہۺوہاۺرکاتےہۺ۔ایسۺےئلۺالعہمۺےنۺاےنپۺسالؾۺ

حۺوۺوبہبدۺےئلیکۺاکؾۺرکےنۺیکۺرتبیغۺدیۺ۔ۺانچہچنۺوہۺونوجاونںۺےسۺںیمۺیئکۺہگجۺونوجاونںۺوکۺاخمبطۺایکۺےہۺاورۺاؿۺےکۺذجابتۺااھبرۺرکۺکلمۺوۺوقؾۺیکۺالف

؎ اخمبطۺںیہ:

اؿۺۺوجاونںۺۺےسۺۺےہۺۺےھجمتبحمۺۺ

ہپۺۺوجۺۺڈاےتلۺۺںیہۺۺدنمکۺۺاتسروں

ۺدخا ۺآانشےھجتۺۺیسکۺۺوطافؿۺۺےسۺۺۺ رکدےۺ

ہکۺۺریتےۺۺرحبۺۺیکۺوموجںۺںیمۺارطضابۺںیہن

تقیقحۺدنسپی:( ۰۱)

آانشۺےھت۔ۺوہۺزدنیگۺاورۺاسۺےکۺاصمبئۺوواسلئۺوکۺتقیقحۺدنسپاہنۺرظنۺےسۺدےتھکیۺےسۺرۺایسفنتۺےکۺرہگےۺرزمۺرطفتۺااسنینۺاواابقؽۺ

ےنۺاےنپۺاسۺوعشرۺےسۺاہنتیۺدیفمۺاتنجئۺاذخۺےئکۺںیہ۔ۺاورۺہشیمہۺتقیقحۺدنسپیۺیکۺاوھنںااسنینۺایسفنتۺاکۺرہگاۺوعشرۺاحلصۺےہ۔ۺاورۺۺاںیھن ےھت۔



؎ میلعتۺدیۺ۔الثم:ۺ

وشؼۺۺۺرظنۺۺۺوخبۺۺۺۺےہۺۺنکیلۺۺالہۺۺرظن!

وجۺۺیشۺۺیکۺتقیقحۺۺوکۺۺہنۺۺاجےنۺۺوہۺرظنۺایک

(ۺذہتبیۺاالسػ:۰۰)

العہمۺاابقؽۺےنۺہشیمہۺاےنپۺاالسػۺیکۺذہتبیۺیکۺریپویۺیکۺمیلعتۺدیۺ۔ۺریغوںۺیکۺیئنۺذہتبیۺےکۺاصقنانتۺوکۺواحضۺایکۺ۔ۺاؿۺےکۺایخؽۺ

اکربنیۺیکۺذہتبیۺیہۺوکۺرحضۺاجںۺانبانۺاچےئہ۔دنہیۺذہتبیۺےکۺاقمےلبۺںیمۺویریپۺذہتبیۺوکۺرہزگۺںیمۺاپکۺوۺدنہۺےکۺولوگںۺوکۺاےنپۺاالسػۺاورۺا

؎ رتحیجۺہنۺدینیۺاچےئہۺ۔ۺانچہچنۺوہۺہہکۺاےھٹ:

ںیمۺۺیلگرکۺۺۺکنیھپۺۺۺدوۺۺۺابرہۺۺۺۺااھٹ

یئنۺۺذہتبیۺۺےکۺاڈنےۺۺںیہۺۺدنگے


ںیہ:ۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحلۺےتہک٭....ۺ

اابقؽۺربریغصۺےکۺیہۺںیہنۺ،ۺینبۺونعۺااسنؿۺیکۺالزواؽۺذہتبیۺےکۺاکیۺربزگدیہۺرکفمۺاورۺاشرعۺیکۺتیثیحۺےسۺہشیمہۺایدۺر ےھۺ’’

‘‘اجںیئۺےگ۔

آؽۺادمحۺرسورۺےتہکۺںیہ:٭....ۺ

‘‘اابقؽۺیکۺوکوششںۺےسۺدجدیۺاردوۺاشرعیۺںیمۺاکیۺاینۺرگنۺوۺآگنہۺدیپاۺوہا۔’’

:ےتہکۺںیہۺیلعۺرسدارۺرفعجی٭....ۺ

‘‘اابقؽۺےنۺںیمہۺااسنؿۺاکۺوجۺمیظعۺااشلؿۺوصترۺدایۺےہۺوہۺےلہپۺےکۺاردوۺادبۺںیمۺںیہکۺںیہنۺاتلم۔’’

:ڈارٹکۺدیسۺاعدبۺنیسحۺےتہکۺںیہ٭....ۺ

‘‘اابقؽۺیکۺاشرعیۺوتۺآبۺایحتۺاکۺزخاہنۺےہۺ۔ۺسجۺےسۺزدنیگۺاورۺزدنہۺدیلۺےکۺےمشچۺاےتلبۺںیہ۔’’

:ںیہۺدبعۺااقلدرۺرسویۺےتہک٭....ۺ

‘‘اابقؽۺاردوۺاشرعیۺںیمۺاےسیۺدورۺےکۺومدجۺںیہۺسجۺاکۺڑباۺوفصۺرتعفۺایخؽۺاورۺایفسلفہنۺدنلبۺآیگنہۺےہ۔’’

:ےکۺوقبؽۺمگیبۺ٭....ڈارٹکہمیمش

‛۔ایوخابۺۺتلفغۺےسۺاگجۺاوراںیھنۺیروحۺوھپکنۺدۺیئنۺکیاۺےسۺاملسمونںۺںیمۺیاشرعۺاابقؽۺےنۺاینپ‚

اابقؽۺاینپۺرظنۺںیمۺ:٭....ۺ

ھجمۺۺوکۺۺوہاۺۺرںیگنۺایبونںۺںیمۺایبںااسیۺۺاطع

ۺرعشۺےکۺاطرئۺںیہۺریمےۺمہۺزابونںۺںیم ہکۺۺابؾ

احلصۺسالؾ:

ۺمیلکۺےہۺسجۺےنۺرامریۺےبۺ ۺدراۺےہۺسجۺےنۺرامرےۺذنہۺوکۺوتاانیئۺیشخبۺ،ۺاابقؽۺیکۺاشرعیۺوہۺرضب ارغلضۺاابقؽۺیکۺاشرعیۺوہۺابگن

یسحۺاورۺومجدۺ

ۺابتۺاتہکوہںۺہکۺۺاابقؽۺاکۺسالؾۺرامۺراۺمیظعۺرسامہیۺےہسجۺیکۺںیمہۺدقرۺرکینۺاچےئہ۔ۺآجۺاسھٹۺرتسۺاسؽۺزگرےنۺےکۺ دعۺوتڑا۔اورۺںیمۺاببگنۺدلہۺہی

یھبۺاؿۺےکۺسالؾۺںیمۺوہۺوقتۺوۺاطتقۺےہۺہکۺرباہۺراتسۺدؽۺہپۺارثۺرکیتۺےہ۔العہمۺیہۺےکۺسالؾۺےسۺہیۺااعشرۺاؿۺیکۺذنرۺرکاتۺوہں:

؎



ۺآابد!ۺۺاےۺۺۺوہگۺۺاہجم اےۺۺۺۺملعارہ ریتےۺابؾۺۺوۺۺدرۺںیمۺشںیہۺرسااپۺانہلۺاخوم وۺرنہۺ

ذرےۺذرےۺںیمۺرتےۺوخادیبہۺںیہۺسمشۺوۺرمق ویںۺۺوتۺۺوپدیشہۺۺںیہۺریتیۺاخکۺںیمۺالوھکںۺگ

ۺ رخفۺ ںیمۺۺوکیئۺ دنفۺۺےس ۺۺ ؟ےہااسیۺۺیھبۺ روزاگرۺ

ےس ۺںیمۺاہنپںۺوکیئۺومیتۺآبۺدارۺااسیۺیھبۺےہ؟

٭……٭……٭

Exertion of:

M. Haris Basim

Email: [email protected]

Facebook: www.facebook.com/haris.lecturer

Twitter: www.twitter.com/Haris.Basim

Instagram: www.instagram.com/HarisBasim

Website: www.harisbasim.weebly.com



ایصخشتۺاورۺاؿۺےکۺااقلابتۺوۺاطخابت

رعشاےئۺاردو

ااقلابتۺوۺاطخابت تیصخش

مغ/رساتجۺارعشلاءاشرعۺ/دخاےئۺنخس/اشنہشہۺۺزغؽ ریمۺیقتۺریم

/وصتػۺےکۺاامؾوصیفۺاشرع وخاہجۺریمۺدرد

میکحۺاالتم/اشرعۺۺرشمؼ العہمۺدمحمۺاابقؽ

اسلؿۺارصعل اربکۺاہلۺآابدی

اشرعےلہپۺیفسلفۺ ۺاخؿۺاغبلادسۺاہلل

نیل رسحتۺوماہین

ر

غ

متل

/آربوےئۺزغؽزغؽۺاکۺاحیسم/ۺرسیئۺا

رتیقۺدنسپۺاشرع ضیفۺادمحۺضیف

اشرعۺزمدور ااسحؿۺداشن

اشرعۺروامؿ ارتخۺریشاین

/وصمرۺرطفتوعایمۺاشرع/ۺوہمجریۺاشرع ریظنۺاربکۺآابدی

ر اشرعزغتؽۺاکۺ ومنمۺاخؿۺومم

ےلہپۺوقیمۺاشرع ااطلػۺنیسحۺاحیل

/اشرعۺامظع/اشرعۺابشباشرعۺۺاالقنب وجشۺحیلمۺآابدی

زماہیحۺاشرع دیسۺدمحمۺرفعجی

"وقیمۺرتاہن"ۺاورۺ"اشانہہمۺاالسؾۺ"ےکۺاخقل ظیفحۺاجدنلرھی

تعنۺوگۺاشرع ومالانۺرفظۺیلعۺاخؿ

ادابےئۺاردو

ۺوقؾۺادبی/حلصم/اردوۺےکۺومرثۺایلعدجدیۺاردوۺادبۺےکۺابین رسۺدیسۺادمحۺاخؿ

وساحنۺاگنرےلہپۺ/اقند-دیقنتۺاگنرۺےلہپۺ ااطلػۺنیسحۺاحیل

ابابےئۺاردو ومولیۺدبعۺاقحل

کیۺابیبۺڈراامۺاگنر ریمزاۺادبی

ےلہپۺانوؽۺاگنر ڈیٹپۺذنریۺادمح

ےلہپۺاخہکۺاگنر رمزاۺرفتحۺاہللۺگیب

امرہۺزنطۺاگنر ردیشۺادمحۺدصیقی

رامرہۺااسفہنۺاگن اعسدتۺنسحۺوٹنم



رماعجۺوۺاصمدر

………آجۺاکۺاردوۺادب،ۺڈارٹکۺاوباثیللۺدصیقیۺ

………تہکنۺاردو،ۺرپورسیفۺدر ںاںۺاکفش

………دجدیۺاردوۺادایبت،ۺڈارٹکۺاوباثیللۺدصیقی

………دریسۺاردوۺوقادعۺوۺااشنء،ۺرپورسیفۺدر ںاںۺاکفش

………ایلکتۺاابقؽ،ۺڈارٹکۺالعہمۺدمحمۺاابقؽ

………ریۺادمحرماۃۺارعلوس،ۺڈیٹپۺذن

………دقمہمۺرعشوۺاشرعیۺ،ۺومالانۺااطلػۺنیسحۺاحیل

………ریفوزۺااغللتۺاردوۺاجعم،وبطمہعۺۺریفوززنسۺڈٹیمل

………لمکمۺرامنہےئۺزلگارۺاردو،ۺرپورسیفۺایمںۺامکؽۺادلنی

………زلگارۺاردو)الزیم(ۺ،ۺدنسھۺٹسکیٹۺکبۺوبرڈۺاجؾۺوشروۺدنسھ

………مظعۺراضاردوۺرگارمئۺرباےئۺارٹنۺڈیمٹیۺ،ۺرمعاؿۺا

………نیسحتۺاردوۺ،ۺایلعۺاثونیۺامجوتعںۺےکۺےیل

………وقادعۺاردو،ۺرمہبتۺابابےئۺاردوۺومولیۺدبعۺاقحل

………ارٹنۺٹین

Exertion of:

M. Haris Basim

Email: [email protected]

Facebook: www.facebook.com/haris.lecturer

Twitter: www.twitter.com/Haris.Basim

Instagram: www.instagram.com/HarisBasim

Website: www.harisbasim.weebly.com

بارھویں جماعت کے لیے - haris basimیںھورباعتجما [3]نمبرصفحہ...

Documents