میان فقهی نفقه و هزینۀ دارو و درمان -...

88/ سال سیزدهم/ شماره 1783نواده )ندای صادق(/ بهار و تابستان دوفصلنامه علمی ـ ترویجی فقه و حقوق خا

74

قانون مدنی و ارائه راهکارهای 3311نقدی بر ماده

3اجرایی آن

2اسذي ليال ساداتدکتش

هذسع داطگا اهام صادق

چكيذدس هداسدي کد اداهد صدذ تادذ هد صخد ،لاى هدذ 3311هاد هغاتك

دذ، تا هشاخعد تد حداکن اتثدات ه لشاس عسشحشجصاضي ، ي سا دس ضعيت

اي هثثت ايي هاد سثت ت هاد اص يظ ، دسخاست عالق وايذ. عسشحشجحالت

صى آى است ک ت هخدة آى عام تدى دذ، ديگشي ک ت صى حك دسخاست عالق ه

گ ، خد سا ، تا اتثات علت هخذ سخت تعسشحشجي تذى تخ ت هثاتاذ ه

کد هخة ضدذ اسدت عسشحشجها عذم تخ ت هثاي اص علم صخيت سا ساصد. ا

گاسذ دس هحاکن خااد شدد. اي ضذى کاستشد آى سليمهتح ت ،ايي يظ هثثت

ايدي هداد، اخدشاي دس صدحي ايداد تسع سي لضداي تشاي تالش هعتمذ است

الدضام تد لضدات ويديي عسدشحشج طدخي هثدا سش ت ،هفاين آهصش

تدا حدذي هخدة س د تادذ ه اي خااد، لضات صى دس داد احضس ت لا

. شددهطكالت اخشاي ايي هاد

اط اى کليذي ، ضشط ضوي عمذسي لضاي عسشحشج، صخ، عالق، داد ا خااد،

24/3/87؛ اسصیاتی: 19/3/87 :همالپزیشؽ ـ1

هؼتـاس اداس وـ دـذیي سؿذ داـگا اهام كادقهذیش گش حمق خااد دس هم واسؿاػی ا ـ2

.یئلایح ل لوا


74

ؿیی اػت، تا دجـ تـ حـذیث ایشاى و هثث اص فم لاى هذی 1133هاد

گـا تخاـذ ش داود هشد سا هختاس هوي ایي و «هي اخر بالساق الطالق بید»ثی

هـذس هحذد ت هاسد خـاف سا صى خد سا الق دذ، حك دسخاػت الق صى

)ؿـشى هـوي 1119 ،)دشن افاق دػـي ص ( 1129 ،)غیثت ص ( 1029هاد دس

اػت. لاى هذی ودش صج اص اداه صذگی هـتشن( )ؼشح 1130مذ(

سا « ؼشحش » لاى هذی تذى دمییذ ت ؿشى یا حالت خاف، هیاس 1130هاد

ت اى هفشی تشای سایی صى اص لم صجیت لشاس داد اػـت. ایـي ؿـتاس تـ

تشسػـی ایـشاى ایي هـاد دس لـایي دحالت دثییي هفم ؼشحش ، جایگا

هـاد جات تشایل ذم گشایؾ لوات ت اػتفاد اص آى پشداخت ساىاسایی

دذ. اسائ هیای اوال آى، ایجاد صهی اص سود فلی هضتس

عسشحشج هفم

اص لاذ فمی پزیشفت ؿذ اػت و تـش پایـ ادلـ راسگاـ « فی ؼشحش »

گشفت اػت. های ایي لاذ و اص ایي ثای )وتاب، ػت، اجوا م ( لشاس

اػت، دس دوام اتاب فم اص جول ثـادات، هـاهالت ػیاػـات جـاسی اػـت. دس

های ایي لاذ تایذ گفت ش هــمتی غیشلاتـ دحوـ ،گا اص اجشای احىام الیـ

.(371، ف 1382)هحمك داهاد، ؿد پذیذ آیذ، آى دىلیف تشداؿت هی

سات اؼاى تا واسا ان اص ف یـا وگفت ؿذ هفم ؼشحش هیح دس د

هثـ خـسدى دـذ، هـی تـ آػـای اجـام ــ 1دشن، اص ػ حـال خـاس یؼـت:

هـمت تا ـ3 ؛فغ وـیذىدشن هث پشاص ،لادس ت اجام آى یؼت ـ2 ؛آؿاهیذى

ؼـشحش . اص ادلـ دوام لادس ت اجام آى اػت هث سص گشفتي دس حال تیواسی

و دىالیف ػم هتفی اػـت، صیـشا ؼـشحش دس واسـای ؿد تشداؿت هی

ال، لات دحمك یؼت واسای دم یـض اكـالق لاتـ اجـام یؼـت دـا

.(277، ف 1374؛ الیی، 22، ف 1380)شالی، وشا تا هـمت گشدد


74

عسشحشجلاعذ هثا هتذدی آیاتـ : الفاػت واى هات راسگا فمتحث، هسد هؼتذات لاذ

خذاـذ سحوـاى ،آیاتایي دس دوام ذ.داللت داس فی ؼشحش تش 1اص لشآى وشین

یچ حىوی دس اػالم یؼت وـ هجـة ؼـشحش اؿـخاف تاؿـذ :فشهایذ هی

فی ؿذ اػت. ،ولی احىاهی و ریي خاكیتی داسذ

دوـام حـك خـذا تـش » :فشهایـذ ػس تمش هی 285ؼیش آی اله ثاثایی دس دف

ػو ات داؿت تاؿـذ هلـم اػـت وـ اؼـاى دـا تذ تذ ایي اػت و

وـ اوـا جـاسحؾ تتاـذ آى سا اجـام « ةع ا»گیذ فشهای هی ت دس پاػخ

(.684، ف 2، 1363)ثاثایی، «دذ

اهاهـاى سایات هتذدی اص پیـاهثش اوـشم ،ال تش آیات لشآى وشینب ـ

ذ. اهـام ـ داسداللـت حشجـی اص ـذ هؼـلویي تش فی احىامالؼالم لینهلم

تذسػتی و خذاذ دـالی : »فشهایذ هی ت م اص سػل اوشم جفش كادق

لتی سػل خد سا تشاگیخت ت ا گفت ػی دالؽ دس دیي وي اها حش تش دـ

اص اهــام ؿــذ،اتا دس تــاب هــ تــشای وؼــی وــ اگـــت ا هجــش یــ. 2«یؼــت

غیـش اص » :فشهایـذ سایت اػت و تا فی ه تشای رـیي ؿخلـی هـی كادق

ها ال » یض «سف» ثیحذیث 3«آچ لادس ت اجام آى ؼتی، لشاس داد ـذ اػت

.(204دا، ف )ولیی، تی سا اص ذ اهت تشداؿت اػت «يطیمى

حك جاد اجتباكن ها جعل علیكن في الديي هي حسدـ 1 ؛ (285)تمـش، ال يكلف الل فسـا ال ـعا ؛(78)حج، جادا في الل

.(285)تمش، زبا ال تحول علیا صسا كوا حولت على الريي هي لبلا ؛(185، )تمش بكن الیسس ال يسيد بكن العسسيسيد الل

اعطي اهتي ذلك حیج يمل هـا جعـل علـیكن لال ل اجتد في ديك الحسد علیك اى اهلل تعالي ... اى اهلل تعالي كاى اذا بعج بیا ـ2

.(327، ف 1ـ، 1403الحشالاهلی، ) في الديي هي حسد

.(و)ال يجعل اال ها يمدز علي اخر ع عد الضء ـ3


05

وـذ. ؼـشحش سا سد هـی ، «ها ال يطـاق »دىلیف م یض ت لت هشدد تدى ـ

اص خذاـذ لثیح تد، ،داسد اى اـو هشدم سا ت لین اهش ی غیشلات اجشا

یض تش فی حىن هـمت تاس داللت 3 لاذ هالصه 2اذ لفل .1سحواى تیذ اػت

اهلب ت جد آسد، اگیض هخالفـت اوـی ،گیشی تید ػخت»داسد؛ صیشا

وذ اؿخاف سا ت گـا لـیاى تا لاى هماهت دس تشاتش آى سا دمیت هی

.(381، ف 1، 1371)وادصیاى، داسد ا هی

خـز ا الؼـالم لین و اص ػت هلهاىاػت اجوا فمای اهاهی ،دلی راسم

ؿـذ وـ هجـة ؼـشحش هىلـف هـی لشاس گشفت اػت تش فی احىاهی ؿذ

. (35، ف 1366)هػی تجسدی،

همثـل ،ادای اجوا تش ذم جاص ج حىـن حشجـی ،تش هثای ش دیگشالثت

اص ػـی .وذگاى دس ال آیـات سایـات هشتـى اػـت صیشا دلی اجوا ؛یؼت

ادـای اػـتمشاس رـیي اـذ، دیگش ش تش ایى اوثش لوا ت ایي هؼأل اؿاس ىشد

.(69، ف 1367)هحمك داهاد، اجوای هسد دشدیذ اػت

اييلاعذ ف عسشحشج دس اهس خدااد دس لد ايکاستشد

ايشاىیىی اص هلادیك لاذ هه تحث، فـی ؼـشحش صجـ اص اداهـ صـذگی

ص مـد ىـا ا .اػـت «الطـالق بیـد هـي اخـر بالسـاق »صاؿیی دخلیق حذیث ثی

صى هشد تا تیاى كشیح اساد خیؾ تا دافك، آى سا ت جد و سهایی اػت

آسذ. الثت همي ت هس حف ن وهی ػلت اثثات مذ ىا و آثـاس هی

.90، ف 1380هحمك داهاد، تگشیذ ت: -4

تیـاى ،یـا هلـلحت اػـت و دس ال داسای هفؼـذ سا ـ تش اػاع ایي لاذ الصم اػت و خذاذ ش ریضی 5

.(243دا، ف شالی، تی) الثت ت ایي ها ایشاد اسد ؿذ اػت ؛وذ

و ها حىن ت الم ، حىن ت الـش وـ هـا حىـن تـ الــش، ؛هملد هالصه تیي حىن م ؿش اػتـ 6

.275، ف 1374الیی، ت:تگشیذ حىن ت الم .


05

ــ ــ یهو ــ جث ــش گشفت ــت آى دس ــت ثث ــی سا دس ج ــ داسد، همشساد دس جاه

ف اماد مذ ىا و هى ت سهایت تش خال .1دـشیفادی ت مذ ىا داد اػت

ت ص اختیاسات تیــتشی داد ؿـذ اػـت ىا ، دافك شفیي اػت، دس احالل

س هحلس دس لـاى هـذی ؿـش احلـاد گشدیـذ غیش اص هاسد فؼخ و ت

حك فؼخ ىا سا داسـذ، احـالل مـذ ىـا تـا هضتس اػت صى هشد دس هاسد

ایمای یه شف اص احی الق ت ثاست دیگش، .اص حمق ص اػت« قال»اى

ؿـد سهـایت صى تـش یشا كشفاق ت اساد هشد یا وایذ ا ال هـی ص ؛اػت ص

؛ اهـا حـك ـالق دس فمـ اهاهیـ تـ دثـ آى دس لـاى هـذی دـأثیش اػـت آى تی

پشداصین: هؼتثیادی داسد و دس ری ت آى هی

لثل اص امالب اساله لايي د الف

لـاى دس هـسد رـاس ت صجـ دس ص اختلاف آى ك الق حهؼتثیات

1119 ،)غایـة هفمـداالثش( 1029 هـاد :هذی هش گشدیذ اػت وـ ثاسدـذ اص

)تشص ؼـشحش تـشای صجـ اص 1130 )دشن افاق( 1129)ؿشى هوي مذ(،

.اداه صذگی صاؿیی(

داؼـت الق، اػتثایی تدى هاسدی و صج هیصج ت دػ هىاىاذم

وشد و همـي ثك لاى دسخاػت الق وایذ، هـىالت اؿی اص آى ایجاب هی

اسائ دذ. لث اص امالب اػالهی، لاى حوایت خااد هلب سا سا ح هاػثی

ؼـت تـد دس كـست احـشاص ( سا هجاص داؿشصجیي )صى یا ، 8دس هاد 1353

،تا هشاج ت دادگا هذی خـاف ،هاسد احلایی دس راسد تذ ایي هادیىی اص

دماهای كذس گای ذم اهىاى ػاصؽ وایذ.

، شفیي مذ اصدا 1310لاى ساج ت اصدا هلب 4وچیي هاتك هاد

ثاؿـذ، هـوي مـذ س زوداؼتذ ش ؿشی و هخـالف تـا همتوـای مـذ هـ هی

اگاسی ود هؼتجة هجـاصات دـا ىا داین تذى ثثت سػوی سا جشملاى هجاصات اػالهی 645ـ هاد 1

یه ػال حثغ لشاس داد اػت.


05

گـا ؿـش دس هـذت شو هث ایى ؿشى وذ ؛اصدا یا مذ الصم دیگش توایذ

یـا ػـد وـد لیـ حیـات صى ػـد للـذ د یا شهیی غایة ؿذ یا دشن افاق و

و صذگای صاؿیی غیشلات دحو ؿـذ، صى ویـ ویـ دس ـاى دادسفتاسی

ؿشى دس هحىو كذس حىن لـی، خـد سا دوی تاؿذ و پغ اص اثثات دحمك

لاى اصدا دس ذایت صجیي تـ جـ 4ت الق تائي هلم ػاصد. ه هاد

لـاى 8داسای هثای ؿشی تد؛ اهـا تـا هذالـ دس هـاد ،ؿشى هوي مذ ىا

دضلضل یا تتش تگیین فمذاى پای ؿشی آى، وچیي داسم آى ،حوایت خااد

. ؿـایذ دس دجیـ ؿـذ هـی آؿىاس ،اى لاى هادس لاى هذی ت 1133هاد تا

ا دس جت اای حك الق تـ و ولىشد همي لث اص امالب اػالهی تتاى گفت

احلـاد وـشد ،هجة ؼشحش صج تاؿذ ؼتدا صج، هاسدی سا و هی

سا ه ود تد. تا سد 8هاسد هذس دس هاد ،تش هثای لاذ فی ؼشحش

داـذ هجـذ ؼـشحش صجـ ایي ش، دس پاػخ تایذ گفت هاسد احلـایی هـی

ؿخلـیت هـیت خـاف ،تاؿذ، اها اص آجا و ؼشحش تا دج تـ ـش ف

رـ تؼـا صـی تـ لحـا تاؿـذ؛ هیلات ػجؾ اػت، ریي شی هشدد ،صج

ذ دس یـ ا هجـذد ص تـ دـ آ ؿخلیت هلیت خـاادگی خـیؾ اص اصد

ؼشحش لشاس گیشد صى دیگش، ت اصدا هجذد ص تذى یچ اوشای سهایت

ػ هـسد تـشای صى دسلاى هذی لث اص امالب اػالهی 1130هاد پیـی دذ.

ـ ؿش ػایش حمق اجة صى سا فـا ىـذ اجثـاس ا 1 :حك الق لشاس داد تد

و اداه صـذگای تاؿذ ـ ػد هاؿشت ؿش ت حذی 2ىي ثاؿذ؛ ن تش ایفاد هو

دام ،الـال ـ ت اػ اهشام هؼشی كـة 3صى سا تا ا غیشلات دحو ػاصد؛

یاى حـاالدی همي دس ایي هاد ت ت صذگی صاؿیی تشای صى هجة هخاش تاؿذ.

ا كـشیحاق تـ ؛ اهـ تدهجة ؼشت ػختی صج ؿد، پشداخت ؼتدا و هی

حمـق اجـة ی. ـذم ایفـا ذاؿت ای اى لت الق اؿاس تشص ؼشحش ت

اها تـا دجـ تـ هـشست اوـال ؛هجة ؼشحش صج ؿد ؼتدا هی ،صى


05

هات ؿخلی دس احـشاص ؼـشحش وچـیي غیشهحلـس تـدى هلـادیك

ػاص ثد. ؼشحش ، ه هاد ت ایي ؿى راس

تعذ اص امالب اساله ي لاي د ب

پغ اص امالب اػالهی ایشاى، اك راسم لاى اػاػی، ولی لایي همـشسات

تیاگـزاس 31/5/1361سا هحذد ت هاصیي ؿشی ود تا دج ت ااهش هـس

هثی تش ایى ت لایي هخـالف ؿـش ثایـذ وـ ؿـد، ،جوسی اػالهی ایشاى

هـاد 2. وچیي فك دثلـش پیذا وشد تهشس ،یح ؿشحز ف لایي خال ف كش

هاسد الق تـ لـاى هـذی ،1358الیح لای دادگا هذی خاف هلب 3

لاى حوایت خااد 8احىام ؿش هحذد گشدیذ ایي هاد ت س هوی هاد

تـ اص دادى حك یه شف ـالق اؿیسا ؼخ ود. اص ػی دیگش هـىالت ذیذ

، ص ذم آؿایی اه اص حمـق خـیؾ دس هـ ؿـشى هـوي مـذ ىـا

تا ـ جیی تا د گام دحمك یافت: ال هجة گشدیذ همي ت فىش راس افتذ. ایي راس

ت ؿش ری : 1361لاى هذی دس ػال 1130اكال هاد

دس :ذداذ ت حاون ؿش هشاجـ دماهـای ـالق وایـ دس هسد صیش صى هی»

كسدی و تشای هحىو ثاتت ؿد وـ دام صجیـت هجـة ؼـشحش اػـت،

داـذ تـشای جلـگیشی اص هـشس حـش ، ص سا اجثـاس تـ ـالق وایـذ دس هی

جـ تـا ـ ؛ دم«ؿـد تـ ارى حـاون ؿـش ـالق داد هـی ،كست هیؼش ـذى

گا تـ صجـ ای سػوی و ت هجة آى دس هاسد داصد اه ؿشی دس ىا

. هتي ىاحی تا ؿشى هزوس و ت دلـیة ؿـسای ـالی ؿذ هیحك الق داد

28/6/1362ـ 31824/1 19/7/1361ـ 34823/1ـای لوایی سػیذ، ی ؿـواس

ت ػاصهاى ثثت اػاد اهالن وـس اتال گشدیـذ. تـ لحـا اؿـىاالت هـذس دس

ت اكـال هـاد هضتـس وـت 1370ل ، لاگزاس دس ػا1361هلب 1130هاد

داى ت ؿش ری تشؿوشد: سا هیهضتس گواسد. اؿىاالت


07

. ؿذ تـد ـ جاص سج صج ت هحىو همیذ ت اثثات ؼشحش دس هحىو1

داـذ تـ حـاون ؿـش هشاجـ ش صى هـی دس هسد صیـ » تد:دس كذس هاد آهذ

اص كست صیش وذام اػت؟ تذیی اػـت هس ثد هلم « دماهای الق وایذ

ثد اػـت؛ كسدی و تشای هحىو ثاتت ؿد، هس صیــشا جــاص سجـ تـ

اـاییایي ایشاد و اؿی اص مق ؿذ. هی، هلك تـش اثثات دس هحىو هحىو ثایذ

.ؿت، جث ؿىلی داتدهاد

دس تشداؿـت؛ اص ـ دغییش هاد ت ایي كست یه تیج هثثت یه تیج هفـی 2

ػاتك، حـك 1130هاد یه ػ تا وهیت تخـیذى ت تذای ػ گا هذس دس

وـ اداهـ صـذگی لـشاس داد تـد هشاج صج تـ دادگـا سا دس دوـاهی حـاالدی

اص ػــی دیگــش صجــ سا اص ؿــذ، هــیصاؿــیی تــشای ی هجــة ؼــشحش

هلـذاق دسخاػت الق دس هـاسدی وـ كـشفاق ؿـذ، هحؼـب هـی ص ص ــ

ود. هییا خیش، هحشم تاؿذكش ف ش اص ایى هجذ ؼشحش صج

ــص هلـادیك ی اهاهی، حاون دس تشخسد تـا و هاتك ش فما دهیح ایي

داـذ ص سا الـضام تـ ایفـای ـایف وایـذ دس ص ، تا دسخاػت صجـ هـی

هػی ؛250ـ 249ف ، 11 ، 1412)جفی، ی سا دضیش وذ كست ذم اهىاى اجثاس،

.(545ف ،3 ،1368خویی،

ـوایذ و راچ شا اهاف هیـی اص فمای ام دس اداه ایي هوات اجـتو

ص ت حىن الضام دادگا هثی تش اجام ـایف صجیـت اتـا ىـذ تـ ــص

دس كـست اهتـا ی اص ،دخیؾ اداه دذ، دادگـا ا سا تـ ـالق الـضام وـ

. (373، ف 1367)هحمك داهاد، ػاصد الق، سأػاق الق سا جاسی هی

ػاتك تـ حـاالت ــص ص اؿـاس وـد دس ایـي 1130هاد 12تذای

هاسد تذى یاص ت اثثات ؼشحش ، تشای صى حك دسخاػـت ـالق اص حـاون سا

داهـ آى گؼـتشد ؿـذ؛ اهـا حـك 1361لشاس داد تد. تـا اكـال هـاد دس ػـال

دسخاػت الق صج همیذ ت تشص ؼشحش ی اص صذگی هـتشن گشدیذ.


00

لاگـزاس دس ػـشاجام ، 1361هلـب 1130ت لت اؿىاالت اـایی دس هاد

دس كـسدی وـ دام »ؿى اكال ود: ایي سا ت هاد هضتس 14/8/1370داسیخ

داـذ تـ حـاون ؿـش هشاجـ ج تاؿذ، ی هـی صجیت هجة ؼشحش ص

دماهای الق وـذ. راچـ ؼـشحش هـزوس دس هحىوـ ثاتـت ؿـد، دادگـا

داذ ص سا اجثاس ت الق وایذ دس كسدی و اجثاس هیؼش ثاؿـذ، صجـ هی

«.ؿد ت ارى حاون ؿش الق داد هی

ق.م3311ضشايظ هحذد اعوال هاد دـاى ؿـشایی تـ ؿـش ریـ هی ،ق.م وهات لاذ 1130دس هاد تا دلت

تشای اوال آى دس ش گشفت:

تـاتشایي .ـ ػثة ؼشحش تایذ دس صهـاى دسخاػـت ـالق هجـد تاؿـذ 1

صـذگی دسداـذ تـ اػـ لتـی وـ ػـاتماق هجـة ؼـشحش ی صج وی

ـذ ف دادسػـی »صیـشا ؛ق وایـذ سف گشدیذ، دسخاػت التذاق صاؿیی ؿذ

ویفش دادى ؿش تـ دلیـ سفتـاس اؿایؼـت ا دس گزؿـت یؼـت؛ ـالق ػـیل

. (386ف , 1 ، 1371)وادصیاى، « هجاصات یؼت، سیؼواى سایی اػت

ـ هات دـخیق ؼشحش صجـ، هیـاس ؿخلـی اػـت تـا دجـ تـ 2

ها اهش گشدد. اها ایي هیـ سای ؿخلیت صج احشاص هیت هادی، سحی

اص آى یؼت و دس دـخیق دگی هـمت ت ش ف هشاج وایین. هشحم اهاهی

هالن دــخیق آىـ رـ اهـشی ػـد هاؿـشت اػـت »گیذ: دس ایي سات هی

ـش ف اداـذ صـذگای صاؿـیی سا اداهـ دـذ، تـ ای و صى وـی دـخیق دسج

ش گـشفتي هـیت سحـی، اخاللـی اجتوـای تاؿذ و دس ش هسد تا دس ـ هی

« وایـذ آى سا دیـیي هـی ،صجیي وچیي هیت هحیي اص حیث صهاى هىـاى

.(37، ف 5، 1368)اهاهی،

ـیچ دشدیـذی یؼـت وـ تـا دجـ تـ تاؿذ هلت؛ یویـ سات صجیت دا3

ن یـ ىـا دا ق.م هحـذد تـ مـذ 1130اوال هـاد ،نیاختلاف الق ت ىا دا


05

اگش صی ت ىا هلت هـشدی دسآیـذ سفتـاس هـشد و ػؤال ایي اػت حال اػت.

الـضام ،داـذ تـشای سـایی خـد آیـا صى هـی ،هجثات ؼشحش ا سا فشان وذ

ؿش ت تزل هذت سا اص دادگا تخاذ؟

شی ثـك ـ دوام مد اؿشا ف داسد دادگؼتـ ـ تذ ؼشحشـلا ،ك شیـث

لـزا دس كـست دمـذین ؛تاؿـذ ى اػاػی هشج سػیذگی ت ولیـ دلوـات هـی لا

صى تشای حاون احشاص ؿـد، ؼشحش دادخاػت هزوس، اگش تا تشسػی ؿشایي،

ای هتثـش هـسد ت تا اػتفاد اص ف «ال ضسز ال ضساز في االالم»ت دثیت اص لاذ

زل تمی هذت مذ هلت الضام لاى هذی، ؿش سا ت ت 1130 االق هاد تحث

دس دمیـت .(186، ف 7، 1382)هات آهصؽ دحمیمات لـ لوـائی، وایذ هحىم هی

ایي ش گفت ؿذ اػت و واى هالوی و دس ای خلف مذ داین رـیي اجـاص

، حىن ت ـالق تذـذ، وـاى ؼشحش سا ت حاون داد اػت و تا دج ت هالن

مذ هلت یض جد داسد. وچیي اص س لـاى ولیـات اػـتاد تـ هالن دس

یض لیاع الیت، الضام ص ت تزل هذت دػي حاون جایض الل‌لیاع هلف

داـذ سأی تـ حـاون هـی ،صیشا لتی دس مذ داین تا آى و اػتحىام دام ؛اػت

)وـ، داـذ ض ت شیك الی هیاجثاس ص ت الق دذ، پغ دس مذ ىا هم ی

.(42، ف 8

دادگا سا هجـاص ،لاى هذی 1130هاد ای یض تا اػتاد ت لاذ الهشس ذ

ش هخالف تا دوؼه ت ایى آثاس مذ همـ اذ. ت اجثاس ص ت تزل هذت ود

تـشص دس هتـ ،وـذ ن تـشص هـی یـ ت حی اػت و ؼشحشجی و دس ىـا دا

ای یـض لائـ تـ دفىیـه ذـ .اذ خاذ وشد، لائ ت ذم جاص ریي دی ؿذ

داى حىن اجثاس ص ت و هی هتمذذ فمي دس مذ هم الی هذت اػت ،ذؿ

.(189 ـ186 ف، و)تزل هذت سا كادس ود

« قـال »لاى هذی تـا روـش اط 1130دس تشسػی شات فق تایذ گفت هاد

لاى اػاػـی 167ن ود اػت؛ اها فك اك یحىن آى سا هختق مذ ىا دا

لاى آییي دادسػـی هـذی دس هـاسد ػـىت، مـق، اجوـال یـا دـاسم 3هاد


04

لاهی هىلف ت هشاج ت هات هتثش اػالهی یا فتای هتثش اػت ،لایي هذى

داذ تـا هشاجـ یض دادگا هی دس پاػخ ت ػؤال فقپغ دا حىن لوی سا تیاتذ،

اػت، ت الضام ص ت تزل تمی هـذت « فی ؼشحش »ت وهات و واا لاذ

الذام وایذ لائ ؿذى دفلی هیاى مد هلـت ودـا هـذت تلـذ هـذت فالـذ

دـاى تـ كشفاق دس دـخیق ؼشحش صج هـی اػتجات ملی همی

وشد.هذت مذ ىا دج

گیـشد ایي اهش دػي دادگا كست هی تایذ احشاص گشدد. ؼشحش جدـ 4

دفىیـه .الاه دلی وایذ ،صى تایذ دس جت اثثات آى «البی علي الودعي»هاتك لاذ

شیفــی دس ایــي تــاب الصم اػــت آى ایىــ آسدى دلیــ تــش صى اػــت احــشاص

حالت ؼشحش خیؾ سا ت دادگـا ؼشحش تا دادگا. پغ صج الصم یؼت

تلى وافی اػت دالیلی سا و ت ادای ی هجة تشص ؼـشحش ؿـذ ؛توایاذ

.اػت، دس هحوش دادگا اثثات وذ

ع عالق عسشحشخ ق.م اص سجی اػـت یـا تـائي؟ دس پاػـخ د 1130آیا الق هذس دس هاد

گـا ال ریي اللی تائي اػت، صیشا ـش ش هخالف اسائ ؿذ اػت. هاتك ش

غیش اص ایي تاؿذ تشای هشد حك سج تاؿذ، های جدی الق ت حىن دادگا

اص تیي خاذ سفت. ش دیگش ایي اػت و تا دج ت اك سجـی تـدى ـالق

و الق تائي هحلش ت هاسد روش ؿذ هلش اػت، ریي اللـی سجـی ایي

.(219، ف 1363شی لگشدی، )جفاػت

دش اػـت دس دس تشسػی د ش هضتس تایذ گفت ش ال اص ش همی همثل

اك سجی تدى الق »تایذ گفت: تدى ریي اللی پاػخ ت شفذاساى سجی

هحلش تدى الق تائي ت هاسد خاف هـزوس دس لـاى، تـا دجـ تـ ثیـت

اى هذی پزیشفت ؿذ حتی دس خلـ هثـاسات ـن س ؿش لدالق اػت و

لی لتی ؿـش، ؛گیشد دلوین ت الق هی ،سهایت ت لثل فذیتا هشد اػت و


04

گیشد تلى ت حىن لاى ثـك حىـن دادگـا هىلـف تـ خد دلوین ت الق وی

اصد،ػـ ؿد یا حتی دس كست اهتا ا، حاون الق سا ال هـی دادى الق هی

سدیـي هـت الق دس ریـت ثیـایذ گفـذاسد تـهی ـی تدى الق هفـسج

. (62، ف 1370)هشپس، «وایذ التوای تائي تدى ذم اهىاى سج ص سا هی

ـالق تـ وؼـشؽ یش اوثشیت لوات آى اػت و اگش صجـ ریـضی دس اصا

كـست الجـشم تایـذ آى سا اص هلادیك خلـ اػـت دس غیـش ایـي ،تخـیذ تاؿذ

اشاق تا لاى فتـای ،سجی داؼت. ایي گش هتمذذ لای ؿذى ت ایي شی

صیشا سجی داؼتي ایـي گـ ؛سػذ اها دؿاس ت ش هی ،تشخی فما اثاق داسد

وین و ایي اهش همل ؼشحش الق تذیي هی اػت و صج سا هجذداق دراس

ش وی همی ت مـن ی ایـي دأػـیغ حمـل هـ سػذ هخـالف فلؼـف

.(171، ف 16، 1384، ؛ و165، ف 13، 1383ی، ئ)هات آهصؽ ل لواغشم اػت

پزیشفتي سجی تدى ریي اللی ایي دالی فاػذ سا ت دثال داسد و صى پـغ اص

تـ خاػـت ،ی هشاح هختلف دادسػی، اخز حىن ـالق اص دادگـا اجـشای آى

گشدد تذیي كست هشد تا لذست دوام اثش حىن هشد )تا سج( ت حال ال تاص هی

ا ، صى دا اتذ دس ؼـشحش خاـذ ػاصد تا دىشاس ایي دس ت هییدادگا سا صا

یأت وهی دیاى الی وـس یـض تـا 27/3/1382-6سأی اكشاسی ؿواس هاذ.

ـش تـ ایـي وـ اللـی وـ اؿـی اص »... داسد: پزیشؽ ایي ـش رـیي همـشس هـی

شاگش سجی دلمی ؿد، دسخاػت الق كـذس حىـن دایـش تـ ،اػت ؼشحش

تاس تدى ص دس سج، هتالة اجثاس ت ـالق، اهـشی الق ػپغ هخت اجثاس

اللـی وـ تـ ارى حـاون ؿـش الـ ،تید من غشم خاذ تد، تاتشایي

گشدد، دس حىن تائي خاذ تد دثلـش هـاد ت الق هی هجثسؿد ص هی

« یذ ویي هی اػـت... ؤلاى حوایت خااد یض ه 8 دیـاى )اداس وـ حـذت سیـ

.(139، ف 9 ،1385الی وـس،

تا خات ديگش عالق تشاي صىق.م 3311استثاط هاد


04

ادـا دس خلف ص غایة هه هـآیػـؤال هش دس ایجـا ایي اػت و حىن تش ـالق ،داى لث اص گزؿت راس ػال ت اػ ؼشحش ق.م هی 1029

ى هذی راچ ـذم پشداخـت لا 1129كادس ود؟ وچیي دس خلف هاد

داى تذى اوال هشاح الی هـاد )الـضام فم هجة ؼشحش صج ؿد، هی

ص ت دادى فم ذم اهىاى اجشای حىن هحىو یا احشاص جـض ص اص پشداخـت

حىن ت الق داد؟ دس پاػخ تایـذ ،1130فم اجثاس ص ت الق( تش هثای هاد

هاسد ذیـذ كـادق اػـت. دس ـش تش ،حىن ولی وهی تد ، گفت ؼشحش

حالتی و تتاى ػختی هـمت غیشلات دحو صج سا احشاص ود، كـش ف ـش

ق.م جایض اػت؛ لـزا كـذس حىـن تـش ـالق 1130اص لت ایجادی آى، اوال هاد

صج دس هاسدی و ؿـشؽ غایـة هفمـداالثش ؿـذ هـذت غیثـت تـ حـذی

ق.م ؿد یا دس حالتی و صج ت لت دشن افـاق 1029شػیذ و هـول هاد

دراس ؼشحش گشدیذ، هافادی تا لایي هشتى ذاسد.

، ؼـثت وـم 1130ق.م تا هـاد 1129 1029ت ثاست دیگش، ؼثت هاد

تاؿـذ، 1129 1029ر تؼا هاسدی و هــول هـاد ؛خلف هي ج اػت

هجة ؼشحش صج ـد تالىغ. اها

و آیا دس هـسد ص حوشت اهام خویی )س( دس تاب ؼشحش صج ایي

داى لث اص گزؿت هذت راس ػال ت اػ ذم افاق ت صج دػي غایة هی

دس كـسدی »فشهایـذ: ریي هی ،ص یا دیگشی حىن ت الق صج سا كادس ود

ـسی وـ دس اؿتي ؿش دس حش تاؿذ ـ اص جـت فمـ، تـ و صج تشای ذ

هـذت رـاس گزؿـت حاون پغ اص یأع، لثـ اص ،هشهیت فؼاد اػت ،كثش وشدى

تاؿـذ داذ الق دذ. تلى اگش دس هذت هـزوس یـض دس هـشم فؼـاد ػال هی

)وشیوـی، «جاص الق تشای حاون تیذ یؼت دس كست یـأع ىذ،سج ت حاون

حوـشت اهـام خویـی)س( تـ لـت ،گـشدد راى و هالح هی ن .(139، ف 1365

حتـی تـذى وـ ـذ د حـاون حـك هـی ت ،اویت هفؼذ ایجادی جث وهی آى

ت الق ی الذام وایذ. ،دسخاػت صج


55

ق.م 3311اي هاد ضيته ه جاصلاى هذی دس 1119حال ػؤال ایي اػت و االقـ تا دج ت هاد

تد اػت یا خیش؛ ثایـاق ـ 1130اد ـي مذ ىا ، آیا یاصی ت ه هـؿشى هو

ریؼت؟ 1130واستشد ولی هاد

لـاى حوایـت خـااد ػـال 8دس پاػخ ت ػؤال ال تایذ گفت تا ؼخ هـاد

، دػــتسالو ؿــسای ــالی لوــایی دس دس ؿــشى هــوي مــذ دس 1353

ؿذ؛ اها یاص تـ هـاد دیگـشی اص جولـ هاد هضتسیگضیي ای سػوی جا اه ىا

ای سػوی، اه گشدیذ؛ صیشا ؿشى دس ؿذ دس فشم ىا احؼاع هی 1130هاد

ذ. اص ػـی دیگـش ؿـت آى ذا لثـل صجیي دىلیفی دس تد داسای جث پیـادی

تا حز ف ثد.هلم ذ، تددىلیف مدی و لث اص دس ایي ؿشى همذ گشدیذ

تـشای سـایی صجـ هؼتأكـ اص صـذگی یلاى حوایـت خـااد، ساـ 8هاد

دـذتیش هـشسی تـد ق.م 1130د هـاد جـ ذاؿـت؛ تـاتشایي هـتشن جد

اص ایـي هضتـس ػتد. وچیي وهیـت هـاد تایذ لاگزاس سا دس ه ایي هاد

لشاس ؼشحش ای و دس جت و هحذد ت هیت خاكی ـذ تشای صج

لاتـ ،، حـك ـالق لـشاس داد اػـت ؼـشحش كش ف ش اص هـأ ایجـاد ،گشفت

ت آى ی وذ لاتلیت ػتایؾ اػت. وهیت ایي هاد سا سا تش اجشای ذالت تاص هی

دذ و دس ش هیتی واستشد داؿت تاؿذ. هی

سي لضاي جای دس هسد تحث شد ولی هاد ی واستیی و روش ؿذ، تشسػسغن هضایا لی

دس دــخیق اػـت « ؼـشحش » دأه داسد. صیش تای ایي هاد، ثـاست ولـی

ت تیاى دیگش ػلیم لوات دس .ػلیم ش ؿخلی لات اوال اػتؼشحش ،

اػـت رـیي هـذخ هتغیـشی، یاد ؿذ دـخیق ؼشحش ، هذخ اجشای هاد

صجـ اص ؼـشحش گیـشی احـشاص حالـت تـش ػـخت ،سی غالةجای ایشاد داسد.


55

تـ دـایی اص ص ش غالة ایي اػت و وشاـت صجـ 1صذگی هـتشن اػت

اداس 25/2/1375-989/7تاؿـذ. شیـ هــسدی ؿـواس وـی ؼشحش هجة

ت صجـ تـ دـایی، ـاى ـ وشا»گیذ: خلف هی ی دس ایيئحملی ل لوا

ــذاسد ؼــشحش ــی ــغ اص و ــا پ ــش دادگ ــی اگ ــذ هلــذاق آى تاؿــذ... ل دا

ای الصم، احشاص وایذ و فشت ت حذی اػت و اداهـ صجیـت سا تـشای سػیذگی

داـذ تشاتـش هـاد صج اػت، هـی ؼشحش ػاصد هجة صج غیشهوىي هی

یـض كــش ف 8/2/1379 ـ 976/7شیـ ؿـواس «. لـذام وـذ ااكـالحی ق.م 1130

ــات وشاــت ــ فؼــاد صى تاؿــذ، اص ج ــی اگــش خــ ف ل ــشت صجــ سا حت ف

ـش ف ؿـایذ تتـاى گفـت وـ هلـادیك ؼـشحش سا ذاؼت اػـت. ؼشحش

داذ هات ـی سا هیدج داسد ش ف ام تػاصد لاهی یض سؿي هی

تا هیت خاف صج هتماهی الق دثیك دذ. ریي پاػخی همل اػت، اها

وذ. آیا لاهی دس دـخیق ش ف ویـ هفك اػت؟ ت ولی سا دجی ویهـىال

ایى دا ر وذ؛ ص یا صج؟ لاهی هزوش ش ف سا اص دیذگا ر وؼی ها هی

ذ، جـای ایـ ت هلى ذالت دىیـ و سدای جؼیتی سا واس گزا دیذگا ذدا حذ هی

تحـث داسد.

ق.م 1130 هتـشن هاـذى هـاد ؼـشحش ـا دس دــخیق اختال ف ػلیم

ق.م1130هجة ؿذ همي دس فىش راس ت دلیة ش الحاق یه دثلش ت هاد

دس هجلغ ؿسای اػـالهی تـ دلـیة 3/7/1379سی آسد. ایي هاد دس داسیخ

لـاى اػاػـی تـشای 112تش اػـاع اكـ ،سػیذ ت دلی ایشاد ؿسای گثاى

تـ 29/4/1381 ػـال ؿـذ تـا اكـالحادی دس هجو دـخیق هلـلحت ـام اس

تـ هـاسدی اص دس تیـاى دوثیلـی اص ؼـشحش هاددلیة ایي هجو سػیذ. ایي

هـا 9دشن صذگی خاادگی دػي ص حذال ت هذت ؿؾ ها هتالی یـا جول

هحىهیـت لـی ص تـ ،اتیاد ص ،هتاب دس هذت یه ػال تذى زس هج

غیشلاتـ گ ػد سفتاس هؼـتوش هشب ؿتن یا ش ،ا تیـتشحثغ پج ػال ی

.ذت ت 413، ف 1380تاصگیش، تگشیذ ت: -1


55

هـاسد هـذس دس اگش ر دس اتای آى روش ؿذ و دحو ص اؿاس وشد اػت.

لاى ها اص آى یؼت و دادگـا دس ػـایش هـاسدی وـ ؼـشحش صى دس ایي

د، هـاسد ؿـ راى و هالحـ هـی ن حىن الق كادس وایذ.، دادگا احشاص ؿد

مذ ىا اػت و دػي ؿسای الی يـاد واى ؿشى هوـاحلایی دس ایي ه

ق.م اص 1130هـاد فشادـش سفـتي ـا گجاـذ ؿـذ اػـت. آیـا لوایی دس مذاه

ای هوىــي اػــت؟ هحــذد وتــاب لــاى احیــای آى دس وــ تــا رــیي هلــت

ثـ پیــادی داسد، ـ هتأػفا پاػخ هفی اػـت، صیـشا االقــ هلـت فـق ج

دحىوی؛ لوات هىلف ت اجشای آى یؼـتذ؛ ثایاقــ رـیي سؿـی تـا س هـاد

ای خاف هغایش اػت. پـغ رـاس ، ولیت لاتلیت دثیك آى تا هیتق.م1130

ریؼت؟ آیا داسم ش ف لاى هجة هتشن هاذى هاد هه تحث اػت؟

ق.م 3311ساكاساي اخشاي هاد اػـتاس صیـش ق.م تایذ تش ػ هحس 1130ای ام لوایی دس جات هاد گام

تاؿذ:

سي لضاي اصالح د ايداد 3

ایي دس دحلی ـای حمـلی دس سفـ هحس تایـذ گفـت سیـ لوـایی اذیــ

ذ. سیـ لوـایی دس هـای ـ و مؾ هوی ایفـا هـی ، دیش افىاس لوات ا اتام

خا ت كـست ؛كادس ؿذ دس یأت وهی دوییض یآسا»ص خاف ثاست اػت ا

سیـ . (340، ف 1368)جفـشی لگـشدی، « االدثا اكشاسی تاؿذ، خا ت كست الصم

سیـ »ت ثـاست دیگـش، لوایی اػت. یؿاه هجو آسا ،دس های املوایی

لوایی كست خاكی اص ـش ف اػـت؛ جـض ایىـ ـادت وـم هـشدم یؼـت

« وـذ دذ وـ دادسػـاى هحـاون اص آى پیـشی هـی هثای آى سا سػوی دـىی هی

ا تشای حـ سی لوایی اددی اػت و دادگا» دس ال،. (202، ف 1375)وادصیاى،

«. اـذ یىی اص هؼائ حملی ت كست خاف پیذا وشد ـش رـذ ایـي ـادت سا


55

لوایی دس ام لوایی وـس ها دس هف سی .)و(تیج دىشاس آسا اػت ،ح

دشدیذی یؼت. دس ل ایي هف ؿایذ تتاى ت دجـ تـیؾ اص اـذاص تـ هـ

ـذم لاى، ذم دج لوات هحتشم ت اتمادات اػـادیذ اذیــوذاى حمـق

اسی ـاؿی اص وثـشت دـای هــغل وـ ـجذ دالؽ وافی دس اــاد سأی وـ ـ

ػاصذ سی لوایی ؼتذ وـ هحىـن هـتمي یـآسائ د.ـلوات اػت، اؿاس و

دـأثیش لـشاس ا )آهاس( دس دػتگا لوایی، ویفیـت آسا سا دحـت تاؿذ. دج ت وویت

دذ هـغل واسی، لوات سا اص غس دس ش هی اذیــوذاى حمـق تـاص ـای یـ

ی تـش سی لوایی دس سف اتام اجوال لـاى دفؼـیش آى مـؾ هوـ .داسد هی

دس هاسدی و لاى تایذ دفؼیش ؿد، لاهی تا هالحـ ساتـي یی ذ داسد؛

دوؼـه تـ آسا هتمـی وـ تشگشفتـ اص .آسد اجتوای، ش ف هؼلن سا ت دػت هـی

ت هیضاى فر سیـ لوـایی دس ـام لوـایی ، ش ف ادات هؼلن جاه اػت

تؼتگی داسد.

تخار تصويندخالت لضات صى دس سسيذ ا د2

صیـشا ؛سا ح دم دخالت دادى لوات صى دس دـخیق ؼشحش صج اػت

داذ احؼاع صی سا و ؿشؽ پغ اص ػالا صـذگی هــتشن، ویدادسع هشد

داـذ ، هـشد هـی 1ػس ؼاد 3هاتك آی .صى دیگشی سا تش ا تشگضیذ دسن وایذ

صى ال دس سـایی خـیؾ اص ـالن حـك ،وؼش دم اتخاب وایذ؛ اها ایـي حـك

هـادی دثـات ؼـشحش اؿـی اص یؼت.فایی هشد هیت اؼاس اؿی اص تی

هشد لاتـ دلـس اػـت؛ اهـا لوات تشای وؼش ال هاذ دشن افاق اصدا دم

پاػـخ هوىـي اػـت .تاؿـذ هیلات دسن تشای لوات صى ؼشحش هی، دا

ایـي میلـ سا داـذ هـی دادگـا خـااد حوس هــاساى صى دس و ؿد داد

ت حوس هــاس لوـایی لای ذم الضام الیت ایي اػت و جثشاى وایذ؛ اها

ذم دأثیش ش ایـاى تـ ـس صى، مؾ هـسدی لوات صى دس دادگا خااد

.فاكحا ها طاب لكن هي الساء هخى حالث زباع ـ1


57

جـد لوـات صى دس هحـاون وایـذ. آس دس آسا، پاػخ فق سا هخـذؽ هـی الضام

حتی اگش لائ ت ش آى دػت اص فمای هن تاؿـین وـ ؛شسی اػتخااد ه

و اهشص لوات ؿشی جایگای اذ، تا دج ت ایي لوات صى سا جایض ذاؼت

اـذ دس ام لوایی ها ذاسذ لوات شفی هاكة لوات سا دلـذی وـد

ت حـز ف ؿـد، شى اجتاد اص ؿشایي لوـا ؿش تش ایى هللحت ایجاب ود

حوـس لوـات صى .داذ ت حز ف ؿشى روسیت یض سأی دذ ویي هللحت هی

دس هحاون خااد هوي ایجاد حغ اتواد ـشفیي دـی وـ لوـادی اص ـش د

لوایی هجـذ اخـتال ف تـ ئتیذ، صهی سا تشای ش هؼا جغ سا دس دادگا هی

ى ج دادگـا اجـاص ـش آى سا یظ اص ػی صى و گا حیای ی هشدا تد

لی هاذ دـخیق هللحت ف دس دثلش ئػاصد. وچیي هؼا ذ، فشان هید وی

ق.م یــا دـــخیق 1117ت خــااد دس هــاد حدـــخیق هلــل ،ق.م 1169هــاد

تتـش ،ایــاى تــس هق.م تا دذد لوـات 1130دس هاد ؼشحش هیت

صى ،ج ت ایي و یه ش ف دی ـالق حوس لوات صى تا دگشدد هیاحشاص

ػاصد. دش هی سا ت الیت ضدیهلوایی اػت، دـخیق

آهصش لضات -1

ال تـش ایىـ اص دــتت آسا ، آهصؽ آى ت لوات ؼشحش دثییي های

. اص آجـا وـ گـشدد هی ؼشحش گـای لاهی دس دـخیق وذ، سا جلگیشی هی

ؿخلـیت هلیـت صى ػـجیذ س همایؼـ تـا دـش ف، هثتی تـش ؼشحش

. لاهـی آیـذ پذیـذ هـی ، اتـام اخـتال ف ـش ایـي اهـش ؿد، گا دس دـخیق هی

ت های دگی اػت و شفاق لات دحوـ ثاؿـذ؛ تـا ؼشحش اهشصی تایذ تذاذ

ایي ها شگض ثایذ هتشكذ آى تاؿین و صج اص ؿذت هیك دس آػتا اتتال تـ

ای جؼوی سای لشاس گیشد دا ت دثال ل اسػایی تشخیضین؟ آیا ذم تیواسی

پشداخت فم هشب جش صج وـ ـش د هتـی تـ حىـن هحىهیـت ؿـذ

داـذ هجـذ ؼـشحش گـشدد؟ آیـا دادگـا اػت، تا تشسػی هیت صج وی


50

تایـذ حتوـاق هىلف یؼت دس خلف ل اسائ ؿذ دػـي صجـ دحمیـك وـذ

تش هحىهیت ص ت هشب جش ؿذیذ صج یا دـشن افـاق ـالی لثلی حىن

دا دادگـا خـااد تـش اػـاع آى، ؼـشحش صجـ سا اجـشاص هذت كادس ؿد

؟ آیا ػاتك هىشس اتیاد ص ت هاد هخذس یا اسدىاب ػشلت، ـذم پشداخـت وایذ

ؼـشحش داـذ صى سا دس یوـ ،فم ذم احؼاع هؼؤلیت دس تشاتش خااد

«بالساقالطالق بید هي اخر »لشاس دذ؟ هوالق لوات تا اػتاد ت احتیاى سایت اك

حـضم سـذ اسد تش اك ذا )لاذ فی ؼشحش ( یدوایلی ت دػ ت اػتثا

وایذ. حضم احتیاى لوایی پؼذیذ اػـت؛ گش ذم ؿجات لوایی هی سا دجی

جایی و لاهی دوام داى خیؾ سا دس جت كل ت حك ت وـاس گشفتـ اها دس

، رگـ تاؿـذ لاكـش ،و لاهی، اص دــخیق هلـادیك هجـذ حـك لتیتاؿذ.

وذ صی سا وـ داى ام احتیاى حضم تش و ی اد؟ آیا احتیاى ایجاب وی هی

هفؼذ لشاس گشفت صذگی صاؿیی تا هشدی دس پشدگا داهت لت ؼشحش اص ا

اػت، سا ػاصین؟ جلگیشی اص هفؼذ راى هن اػت و اهام خویی)س( حتی دس

سأػـاق و داذ تش حاون اجة هی ،كست ذم هشاج صى ت حاون، اص تاب احتیاى

.(139، ف 1365)وشیوی، صى سا اص لیذ صذگی صاؿیی سا ػاصد ،الذام ود

پظصاي يا ت 8تدى حك الق صى دس لاى هـذی ؼـخ هـوی هـاد ج ت هحذدتا د

الیحـ دــىی دادگـا هـذی 3هـاد 2لاى حوایت خااد تا دلـیة دثلـش

تـ ؼـشحش دادى لشاس 1362لاى هذی دس ػال 1130خاف، اكال هاد

اهـا ؛اؿـذ داؼت دحل یوـی دس ایـي صهیـ ت اى جتی تشای الق صى، هی

اوتفا ت اكـ ایـاى دسدػي لوات دوای ؼشحش لضم دـخیق هلذاق

«بالسـاق الطالق بید هي اخر » ذم دػ ت اػـتثاد، هجـة ادیـذ اگاؿـتي فلؼـف

:ؿد پیـاد هیهضتس . لزا ت هس سف هـى اػتجدی ایي هاد گشدیذ

ـدادى ت ت ػاهاىـ دس جـیئل لوا یـاى الی وـس اداس حملـدی ـ1


55

سی ای هؼـجن واـ دس اجـشای هـاد ای هتـتت لوات ایجاد سیـ

تشداسذ.ای ولی جذی لاى هذی گام 1130

ی دیگش هشاجـ هـشدثي تـا لوـات دس ساػـتای ئهات آهصؽ ل لوا ـ2

هیاسای دــخیق ش ؼشحتا هثای ت هس آؿایی آاى آهصؽ لوات

ای هشدثي آى فالیت وذ. ایي آهصؽ ال تش حص فم حمق تایذ دس حص

پضؿــىی حتــی ؿاػــی، ساى ساى هثــ ایجادوــذ ؼــشحش ــای صهیــتـا

پضؿىی تاؿذ.

1376ای خـااد ) هاد احذ لاى دـىی دادگا 3دثلش ـ3 ای ( تـ گـ

و حاكال ؿد الیحـ گـشدد. خـااد الضاهـی ـای وس لوات صى دس دادگـا

حوایت خااد و دس هجلغ ؿسای اػالهی هش اػت، لی وـشدى سغـن لحـا

دذد لاهی )یـه سئـیغ یـا دادسع تـ وـشا د هؼتــاس( دس دادگـا خـااد،

. دجـ تـ ، الضاهـی وـد اػـت «حتی الومـذس »حوس هؼتـاساى صى سا تا لیذ

ـای اكال ایي الیحـ دأویـذ تـش الضاهـی تـدى حوـس لوـات صى دس دادگـا

وایذ. هـىالت هضتس سا دا حذد صیادی تشش ف هی، خااد

هات هأخز

المشآى الكشين

،هزاکشات آسا يدتت عوده ديداى اداس حذت سی دیاى الی وـس

1385، دشاى، سصاه سػوی، راج ال، عال کطس

،رـاسم، جـا، وتاتفشؿـی اػـالهی، رـاج ، تـی حمق هذ اهاهی، ػیذحؼي

1368

،دشاى، ـش تاصگیش، ،ا دس اهس هذ لغعيت يا ت داد ا ءآسا تاصگیش، یذاهلل

1382راج ال،


54

،تجسدی، ػیذ هحوذ حؼـي ــش الـادی، رـاج ال، ،، لـن لاعدذ الفميد

ـ1419

،دـشاى، اتــاسات اصغالحات مد اسداله شگجاتشی شتل، هحؼي ،

1362ػپش، راج ال،

،1361، دشاى، ـش گج داؾ، راج ال، اسث جفشی لگشدی، هحوذ جفش

،1363، دشاى، اتـاسات گج داؾ، راج ال، تشهيلطي حمقو

تیشت، احیـاد التـشاا الشتـی، سايل الطيعاهلی، هحوذ تي حؼي، الحشال ،

ـ1403ج پجن، را

،1368، دشاى، گج داؾ، راج راسم، الوعاسف علم اساله ‌ةدايشو

،العداد دس اهدس اي اص هاسد تدذيدذ ردش دق ضيذ ثاثایی، ثذالشها

1378، دشاى، سصاه سػوی، راج ال، هذ

،هػـی ، دشجوـ ػـیذ هحوـذ تـالش تفسيش الويضاى ثاثایی، هحوذ حؼیي

1363، لن، دفتش اتـاسات اػالهی، یوذا

،1371، دشاى، ؿشوت اتـاس، راج ػم، حمق خاادوادصیاى، اكش

،1375، ، دشاى، اتـاسات توي تشا، راج تیؼت یىنهمذه علن حمقو

،لن، اتـاسات ؿـىس هاصيي لضاي اص ديذ ا اهام خوي وشیوی، حؼیي ،،

1365راج ال،

هلـفی، ؿش ػیذ جـاد ، دشجو اصل کا هحوذ تي یمب، ی،ىلیال

دا تیت، تی دفتش ـش فش ا ،دشاى

،هحمك داهاد، ػیذهلفی ، دـشاى، ــش لـم، رـاج دم، حمق خدااد

1367

،دشاى، ػاصهاى هال دـذیي وتـة لـم (2)تخؾ هذیلاعذ م و ،

1374، ا، راج ال اؼای داـگا

،دشاى، راپخا اسدؾ جوسی رام حمق صى دس اسالم هشی، هشدوی ،

دا اػالهی ایشاى، تی


54

داي لضداي هدوعد طسدت ی،ئهات آهصؽ دحمیمات ل لوـا،

1382دشاى، راج ال،

1382، لن، راج ال، اي لضاي هدوع طست، و

1384 ، لن، راج ال،اي لضاي هدوع طست، و

1383، لن، راج ال، اي لضاي هدوع طست، و

لـی اػـالهی، اتــاسات ، دشجوـ تحشيش السيلاهلل، خویی، س الهػی

1368اػالهی، راج ال،

،دـشاى، هؤػؼـ ویـاى، هدوع رشيات ضساي گثاىهشپس، حؼیي ،

1371راج ال،

،ػؼـ الوشدوـی الالویـ، ، تیـشت، هؤ خداش الكدالم جفی، هحوـذ حؼـي

1412

،دا ، لن، راج تلیشدی، تیعايذ االيامشالی، احوذ

،دـشاى، ــش ـی، رـاج شگ تطشيح اصغالحات اصلالیی، یؼی ،

1374ال،

میان فقهی نفقه و هزینۀ دارو و درمان -...

Documents