متنی دروننقش سیاق و عناصر *در کشف غرض سوره مریم

1)نویسنده مسؤول(فرشته معتمد لنگرودی 2 بی سادات رضی بهابادی بی

چکیده:ست آواای لزآن یکی اس مباحث مم در تفسیز تبییه دف کلی سر ي کشف محر اصلی سر

ر گزفت است. مطالع حاضز با ريیکزد کشف غزض ک اس دیزباس مرد تج اودیشمىدان اسالمی لزاای لزآن کزیم دارد. در ایه سعی در یافته الگیی بزای تبییه غزض اصلی سر ،سر مزیم

ای مفسزان دربار دف سر مزیم را ابتدا دیدگا ،تحلیلی -راستا، ایه ممال ب ريش تصیفیمحر اصلی سر مزیم ،زرسی سیاق سر ي ارکان آنمرد باسخاوی لزار داد است. در ادام با ب

ای ایه مطالع اس رگذر سیاق سر مزیم ایه است ک یافت تزیه ممتبییه ي تحلیل شد است. است ک با سیاق « بشارت ي اوذار»ي « عبدیت»ای مجمعبا سیز« رحمت الی»، دف ایه سر

یمت مضمن اصلی سر بدیه گو است ک با رحمت مجمع آیات سر ماىگی دارد. در حم خدايود را عبدیت ،بشارت ي اوذار بیان شد ي در آیات میاوی سر ،آغاس شد ي در آیات پایاوی

رسیدن ب سعادت معزفی شد است. ایه محر با معیارای دريوی شىاخت محر سر مزیم ویش ای کاربزد ي داستان سماء الحسىی، کلمات پزتکزار ي تکماىگ است. ارتباط آغاس ي پایان سر، ا

ویش آنمعیارای کشف محر سر مزیم است ک با مجمع سیاق ي مضامیه تزیه مم ،سر .مىطبك است

ها: كلیدواژه تفسیز المیشان /سیاق /عبدیت /اوذار /بشارت /رحمت الی /سر مزیم

. 14/1/1397، تبسیخ تأییذ: 28/8/1396تبسیخ دسیبفت: *

10.22081/jqr.2018.49167.1771(: DOIؿبػ دیزیتبل )

f_motamad_2011@yahoo.com الضشاء داـگب یدوتش یداـز -1

b.razi@alzahra.ac.ir الضشاء داـگب بسیداـ -2

97-72، كفحبت1397، صهؼتبى 89ی پیبپ، 4 ؿوبسػم، ػبل ثیؼت

فللبه فلوی ـ پظـی

73

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

بیان مسألاص هجبحج هن دس هغبلقبت تفؼیشی هحؼة ، ىبی لشآوـف هحس ػس

ثشبى .اػتلشآى بیػسآؿبیی ػشیـ ثب هفبین ،فبیذ آى تشیي هنو ؿدهیاص پیـگبهبى ایي « الؼس یبتؾن الذسس فی تبػت اآل»الذیي ثمبفی كبحت

بیث ػسفشك ثد اػت. هفؼشاى هقبكش ؼجت ث گزؿتگبى اتوبم ثیـتشی فی ؾیش ػیذ لغت دس ؛هخبث یه ول احذ دس ؾش داؿتذ داؿت آب سا ثلشآى

هحوذ فضت دسص دس ، الویضاى فی تفؼیش المشآىعجبعجبیی دس فاله ، ؽالل المشآى ؾنفجذالقلی ثبصسگبى دس ، األػبع فی التفؼیشػقیذ حی دس ، التفؼیش الحذیج

رت آؿبیی ثب تبسیخچ ) ی للمشآى الىشینبئالتفؼیش الج هحود ثؼتبی دسلشآى سػذ تر هفؼشاى اذیـوذاى ث ػیبق ؾش هی . ث(5 ،پیذایؾ ؾن س.ن: ثمبدس

اوى للذ داسین اص صای دیذ س ، اصایياػت هسد تر لشاس گشفتاسوبى آى ووتش وـف هحس اكلی ػس ثپشداصین. هؼألػیبق ث اذ. ثشخی ػیبق سا ـوذاى پیشاهى هضؿ ػیبق سیىشدبی هختلفی داؿتاذی

ل داذ. ؿیذ كذس چیي سیىشدی دس فلن اك حبلی هیهـتول ثش داللت همبلی یؼذ:داؿت دس ایي ثبس هی

سبق ؾجبست است اص ش گ دلل و ث الفبظ ؾجبسات هرد دس هتي »خا اي دالل اص غف الفبظ ثبضذ خا لش حبل ؛ پذ خسد ثبضذ

(1/130 ،غذس) .«ثبضذبیی اػت و دس هقبدی ث ي ـبیهزوؿ لشا، ػیبق ،اػبع ایي دیذگب ثش

ب لفؾی یب ثشگشفت اص افن اص ایى ایي ـب ؛ثبؿذگزاس هیتأحیشب اطگبى رولثشخی اذیـوذاى .(21 ،وحشی) گیذ ثبؿذ حبالت هبػجبت صهبی هىبی

اذ. آلبی داذ آى سا هتشادف ثب ػیبق لغی داؼتػیبق سا تب داللت همبلی هی یؼذ:دس ایي ثبس هی ثبثبیی

ؾجبست ب سخي است و دس احش وشا ثدى ثب ولوبت ، ژگ لفع، سبق» (127 ،ثبثب) .«گشدؾجبسات دگش ضىل ه

74

74

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

تتبثـ الفبػ ولوبت دس یه رول پیذ حیك فویمی ، ثبالثب تر ث تقبسیف گشدد وچیي داللت حبلی داللتی هؼتمل ثشای ػیبق هحؼة هی .ثب ػیبق داسد

آفشیي اػت.ارتوبؿ الفبػ حبل دس افبد وبهل ذف ػس هقبی آى مؾاكلی ایي مغش، ػس هشین یبتآ پظؾ حبضش ػقی داسد ثب تىی ثش ػیبق

هذ ثذاى دػت یبثذ. ضوي آى گ هؼتذل ضبثغ ػس سا وـف ود ثهقیبسبی دسی ػس هشین سا رت ؿبخت هحس اكلی ایي ػس تشیي هن

دذ.هسد هذال لشاس هیآی 98 هـتول ثش لشآى صدویي ػس ،اػبع تشتیت فقلی ػس هشین ثش

، عػی) لجل اص زشت دس هى بصل ؿذ اػت ،اػت و ث اتفبق و هفؼشاى؛ 4/258الذس الوخس، ، ػیعی؛ 6/772، عجشػی؛ 21/505، فخش ساصی؛ 7/101

فاى اػبع تشتیت ضل ث ایي ػس ثش .(14/7عجبعجبیی، ؛ 8/377، آلػی اص ػس ع بصل ؿذاػت و ثقذ اص ػس فبعش لجل لشآى چبسهیي ػس چل

ػس اػت. هحتاى 1بی هئیيػس ءرض، آیبت( ث لحبػ حزن 3/141، )دسص هزشهبى ػشؿت لیبهت ث هشثط هؼبئل، هىى بى ػس ػبیش وچى یض

یحیى هشین ثي فیؼى هشین صوشیب ػشگزؿت اص لؼوتى یىوبساى پبداؽ .(7/241، لشائتی)ثبؿذ هی غادسی اػوبفیل اثشاین

تبوى پظؾ ، بی ازبم ؿذ دسثبس پیـی همبل حبضشثب تر ث ثشسػیغشم هؼتملی ثب تر ث ػیبق هقیبسبی دسی ؿبخت ػس دسثبس وـف

تاى پظؾ حبضش سا داسای سیىشدی هی س ػس هشین كست گشفت اصایيتاذ گبهی دس وـف هیلشآى بی دیگشت آى دس ػسآسا داؼت و وبسثؼ

ب ثبؿذ. هحس اكلی ػس

ای مفسزان پیزامن دف سر مزیمدیدگایىی اص هضفبت هسد تر دس ، بی لشآىوـف اذاف همبكذ ػس

و دس ایي اذتفبػیش اػت. ثشخی هفؼشاى ثشای ػس هشین اذافی سا ثشؿوشد پشداصین.ب هیثذی ایي دیذگب ؾ ث دػتثخؾ اص پظ

75

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

تعلق اوسان ب خاواد ي فزسودان .1 ثحج هشین سا ػس اكلى ثقذ اص آى هضؿ هي ذی المشآىكبحت تفؼیش

وذ: هیتلشیح ،داؼت فشصذاى خباد ث اؼبى اثؼتگى دس :است هالحػ خس دس رت د اص هؾؼ اي»

هحذد دس طجؿت ثب اش ساثط داسد و هى هلضم سا اسبى اسالم: خست آدهى اؾوبل و خذاست ثب ساثط صشا ؛ثبضذ داضت خذاذ ربى ثب اش ساثط دس تب ضذ بصل هشن سس ... آسد هىدس ؾبثط تحت سا ا بىگشاص سفتبس

ث وس ش» و است آهذ حذج دسس اصاي ،ثبضذ هب ساوبى هسش اي و سسذ ا ث چضى وگب آى تب هشد وى ،سصد هذاهت هشن سس خاذى

.(3/313 ،ؾشس حض) «سبصد بص ثى هبل ربى حج اص سا ا تزض آى هرت ث و داسى ثوبسى ه طجى تؿشف هبى است فشق: دملشآى لى ،ستذ طجى تؿشف وبى ضج اخاللى تشثتى بى وتبة. ضد هى

ضفبثخص است داسى خد ن ،وذ هى هؿشفى سا ثوبسى ن و است وتبثى و وذ وى اوتفب اي ثلشآى هخال. وذ هى هؿبلز سا هشدم فس بى ثوبسى و بى سط تب وضذ هى ثلى، دذ اذسص فشصذاص ثب آدهى ساثط ثبة دس

ب هخبل ،هػس اي ثشاى ثشوذ ربى اص اس آب ثطبسذ سا ساى هطىالت (7/7 ،)هذسس «.وذ هى تحلل تجي سا تبسخى حمبك آسد هى

تحید .2 یؼذ:دس اثتذای ػس هشین هی ػیذ لغت ، چشخذسبق اي سس ثش هحس تحذ ف فشصذ ضشه اص خذاذ ه»

تحذ ىتبپشست هسألد و استاس ثش پشداصث صذ ضذى دثبس سستبخض هب است. اي هؾؼ اسبس ثبد است و اي سس وچى اغلت سس

( 4/2233، ف غالل المشآى، )سذلطت «پشداصد.هى ثذاى ه

ذف ، یض ثش اػبع فضبی ضل خلبئق الؼس ةیالمشآ ةعالوػكبحت فشصذ ؿشیه احجبت حذایت خذاذ اػبػی ػس هشین سا تضی خذاذ اص

(.5/179، ؿشف الذیي) داؼت اػت

76

76

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

یض هقتمذ اػت غشم ػس هشین وبذ غشم هي حی المشآىكبحت تفؼیش ػیل اػلة اؼبى هتوشوض اػت و ایي غشم ث ثش سی فمبیذ ،بی هىیػس

.(15/8 ،اهلل فضل) ؿدثـبست ازاس افبد هی

الی رحمت .3ثیبى تكیف خذاذ ث سحوت ،هقتمذذ هملد اص ػس هشین ثشخی هفؼشاى

فشاگیش اص عشیك دادى قوت ثش توبم هخللبت اػت. ایي اهش هؼتلضم اتلبف خذاذ ث توبهی كفبت ووبل لذست فشاگیش ثشای ایزبد اهس ؿگفت اػت. دس

، وـذا ث تلیش هیلذست الی س، ثذى پذس ایي ػس تلذ حضشت فیؼیث دلیل آى ایي داػتبى لذست ،ایي ػس ث هشین بم بد ؿذ ثذیي رت

.(12/156ثمبفی، ) دذفشاگیش فلن الی سا ـبى هی

عبادت را رسیدن ب سعادت .4 یؼذ:هی ایي گ دسثبس هحس ػس هشین الویضاىكبحت ثطبست ،(37/)هشن ود اضبس ثذاى آخشش دس و طسى ث سس اي غشؼ» ث خست ؛سخت ثذؽ سبلى دس سا غشؼ وي ،ست و چضى .است ازاس

ؿمة اسحبق اثشان لػ ؾسى هشن لػ حى صوشب داستبى اص ه ش ث و آچ ادسس لػ اسوبؾل لػ بسى هسى لػ

گب آى، وشد اضبس، اخالظ داد غذق جت هبذ الت ؿوت اص اطبى خبضؽ خبؾؽ پشسدگبسضبى ث سجت ابى و داست چي سا ؾبت اي ؾلت ث تر هسأل ث ،ود اؾشاؼ خذا بد اص اطبى اخالف لىي، ثدذ

تر وي ث .پشداختذ ضات ث پش اص ضذذ اؾتب ثى ولى ث پشسدگبس، وذ هى دذاس ،است سضذ دادى دست اص وبى و سا حبلت گوشا صدى ث

سشازبم ا و ثبصگشدد خد پشسدگبس ث وذ تث اطبى اص وسى آى هگش بىصسگ غى ال بىلغضش اص بى و سپس .پذد هى ؿوت ال ث

ثشاى فشصذى ى اى خذاذهؿبد، سخطب فى لجل اص وذ:سا روش ه آبى

77

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

اي لاصم اص و آچ ب پشستذى ثت (، 116/)ثمش وشد اختبس خد (14/6)طجبطجب، «ؾزاة. ىجت اص بست لغضش

یؼذ:ػس هشین چیي هی 58آی فاله ػپغ دس ریل دي، است سضذ سؿبدت ال دي -تحذ دي ؿى -تؿبلى خذاى ؾجبدت»

پشى وبص وشدى ؾبؽ ؿى، اطبى طشم اص تخلف ، است الب اجب آى هگش، است گوشا ،وذ چي و وسى است ؾاللت سا پشى، ضات

(73وبى، ) «.دذ ازبم غبلح ؾول آسد اوبى وذ تث اؼتد فجدیتهحس ػس هشین ،آیذعس و اص تفؼیش الویضاى ثشهی ثبثشایي آى

.ؿذ اػت

بشارت ي اوذار .5ای اص ثـبست ازاس اػت. روش ػس هشین و ػقیذ حی هقتمذ اػت

ث ایي دلیل اػت و آبى ث فاى هجـش هزس ؼتذ هشدم بی اجیبداػتبىوذ. ػپغ خذاذ ػی خذاذ ذایت هی ، ثسا دس آچ و اختالف پیذا وشدذ

.(5/3249حی، ) فشػتبد تب هشدم سا ثـبست ازاس دذلشآى سا ثب پیبهجشفشػتبدى پیبهجشاى ،بی ربسی خذاذیىی اص ػت، عس ولی دس ثیؾ لشآی ث

.(24/فبعش؛ 56/وف) اػت و ؽیف آبى تب ثـبست ازاس اػت

تعدد مضع ي اداف .6ؿوشد و یىی ثشای هتي ادثی ثشهیـت هؤلف المافذ الجالغیكبحت وتبة

ای اػت و ػبختبس هؤلف ،ی ثبیی اػت. هملد اص هؤلف ثبیهؤلف، باص ایي هؤلف، س.ن: ثؼتبی) گیشدهی ق ادثی سا اص رت پیػتگی ارضایؾ ثب یىذیگش دسثش

ی هقتمذ اػت ق ادثی دس تشػین هضفبت اذاف .(32المافذ الجالغی، ی سا ثشای تقذد هضفبت هخبل یتی ثب هذػی یه ػبختوبى ذاسد هؤلف ثبتفبی .(317)وبى، ای اص اذاف هـتشن اػتتبثـ هزوف ،صذ و دس فیي حبلهی

یؼذ:وذ هیػس هشین سا هخبلی دس ایي ثبس روش هی

78

78

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

سثه وتسح روش﴿ :ضدآغبص ه سس هشن ثب داستبى حؿشت صوشب» ثىش سجحا أى إلن فأحى الوحشاة هي له ؾلى .. فخشد.صوشب ؾجذاص فىش ا اي داستبى حؿشت دسثشداسذ هزوؾ .(11-2)هشن/ ﴾ؾطب

آسب سلت، استزبثت دؾب، ازبم هؿزض، اذاف وچى سحوت ال، سخي گفتي ... است. دس اداه سس اص داستبى ح ،گشگض، هؿزضادسس ، اسوبؾل، بسى، هس، ؿمة، اسحبق، اثشان، ؾس، هشن

وچي سش گوشابى هؤهبى پبداش رضا اخش اي د گش غحجت است و دس وبى ذف ،ب هطشح است ضذ است. اذاف و دس اي داستبى

ؾاى هخبل هفم سحوت ال و داستبى صوشب ثب اذن اختالف آهذ است. ث ؾجذ سثه سحوت روش﴿ ؾاى آغبص سس آهذ است دس داستبى صوشب ث

﴿هبذ داستبى هشن ؛دس سبش هاسد ض تىشاس ضذ است ،(2)هشن/ ﴾صوشب ﴿ؿمة ، اسحبق، داستبى اثشان، (21)هشن/ ﴾هب سحو للبس آ لزؿل سحوتب هي ل جب ﴿( داستبى هس 50)هشن/ ﴾سحوتب هي لن جب (313)وبى، «.(53)هشن/ ﴾أخب

مضامیه کلی سراص لف ایي ػس ث روش ثیؾ دس تجییي هضبهیي ولی ػس هشین ثبیذ گفت

حضشت هشین ، (11-2)بی حضشت صوشیب بی اجیب پشداخت و داػتبىداػتبى بی حضشت یحیی داػتبى ،كست هفلل ( ث49-41)( اثشاین 36-16)فیؼی

كست ( ث57-56) ( ادسیغ55-54) اػوبفیل، (53-51)هػی ، (12-15)ثبصگـتی ث و ایي ،«الئه»ثب ولو 58خالك روش ؿذ اػت. ػپغ دس آی

ث 59دس آی گب آىداذ. ثشخسداس هی ذایت ارتجب، افشاد ؿذ آبى سا اص قوتاذ وذ وبص ثدؿات تجب پیشی اصپشداصد و ال روش اخالف ایي گش هی

تب پبیبى ػس ث 61وذ اص آی ال تث پبداؿـبى سا ثیبى هی ،60 دس آی پشداصد.همبیؼ د گش هحشف ال حك پبداؽ رضای آبى هی

79

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

،دس هیبى هفؼشاى لشى اخیش .هضؿ ػیبق هتفبت اػتاتوبم هفؼشاى ث ای داسد. اػت و ث داللت ػیبق تر یظ فاله عجبعجبیی اص رول هفؼشای

تر گؼتشد ث مؾ ، ػبیش تفؼیشب یىی اص اهتیبصات تفؼیش ایـبى ثش س اصایي اػت. آیبتػیبق دس فن

داؼت آى سا عشیم یل ث فجدیتسػذ فاله هحس ػس هشین سا هیؾش ثػس آیبتاهب ثب هشارق ث ػیبق ،(14/6)عجبعجبیی، اػت ػقبدت هقشفی وشد

.تشی پیشاهى هحس ػس دػت یبفتتاى ث ؾش ربهـهشین هیاػت و ایـبى ثشای ایي گ ب سؽ فاله عجبعجبیی دس تمؼین هضبهیي ػس

سا و داسای حذت آیبتبیی اص ثخؾ، آیبتاسائ ػیبق الصم رت تفؼیش پشداصد. لزا ثش اػبع ػیبق اتخبة ود ث تفؼیش آب هی، هضفی ؼتذ

كست رذل وبیذ و ثهیگش تمؼین 10هضبهیي ایي ػس سا ث ، ػس هشین ثیبى ؿذ اػت. صیش

سدیف آیبتؿوبس

ش دػت توشوض مبط

ی ؿذى فشصذداس ثشای خذاذ ثـبست یحیی صوشیب حضشت داػتبى 1-15 1 فیؼی حضشت تلذ هشین حضشت داػتبى 16-40 2 پشػتی ا احتزبرؾ ثب آصس سد ثت داػتبى حضشت اثشاین 41-50 3 خالك عس ث ادسیغ اػوبفیل، بسى، هػی حضشت داػتبى 51-57 4

5 58-63 هگش ،دیي اجیبػت تخلف اص آى سا غی گوشای اػت، دیي تحیذ

آى فشد تث وذ. خذاذ یتوالم فشؿتگبى دسثبس هبلى 64-65 6 رن اػت.ػخي وفبس دسثبس اػتجقبد هقبد لیبهت رضای ایي ػخي و 66-72 7

8 73-80 ػدی ذاسد ػخي وفبس دس ایي ثبس و دفت جی سػل خذا

.ـبى و فزاة اػترضای ػخ افتمبد وفبس هجی ثش ؿشن ث خذا ثب ثشگضیذى خذایبی دیگش 81-96 9

10 97-98 پیـ ازاسؿبى ث هؾس ثـبست هتمیي ازاس لم خلهتلشآى تؼیل

وت الام گزؿتثب یبدآسی ال

80

80

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

ای کشف دف سر مزیمشاخص تزیه ممتاى هقیبسبیی سا اص دسى ػس هیلشآى بیرت ؿبػبیی هحس ػس

هقیبسبی وـف ذف تشیي هنوبیذ. اػتخشاد وشد و رت ػیبق سا تمیت هی

، ؼیاػوبءالح، اثتذایی پبیبی ػس آیبتػس هشین فجبست اػت اص: استجبط

بی ػس.وبسثشد داػتبى ولوبت ته، ولوبت پشتىشاس

ابتدایی ي پایاوی سر آیات .1

ؾش ( ؿشؿ ؿذ و ث2)هشین/ ﴾صوشب ؾجذ سثه سحوت روش﴿ػس هشین ثب آی

آى حضشت ثد اػت فجدیتبؿی اص اؽ صوشیبسػذ سحوت الی ث ثذهی

یقی ،مؾ ولیذی دس هحس ایي ػس داسد. ػ آی پبیبی ػس« تسحو» اط

سشب فئوب دا* الشحوي لن سزؿل الػبلحبت ؾولا آها الزي إى﴿ 98-96 آیبت

هي هن تحس ل لشى هي لجلن ألىب ون لذا* لهب ث تزس الوتمي ث لتجطش ثلسبه

وذ تجـیش دس ساػتبی همبیؼ ال ایوبى وبفشاى افبد ﴾سوضا لن تسوؽ أ أحذ

ایي اػبع ػیبق ػس هشین گا آى اػت و ایي ػس ثش هحس ازاس اػت. ثش

ػبصد. ث سا ثیبى هی« تجـیش ازاس»هفبین ،ع سحوتسحوت الی اػت ثش اػب

، اهب ازاس ثب ایي تضیح هزوف سحوت اػتتجـیش لغقب صیش، فجبست دیگش

سا فزاة حتی ،چیض و ،الی فشاگیش سحوت هزوف سحوت اػت و گؼتشصیش

هؤهبى ث سا آى، سحوت فشاگیشی فیي دس (هغلك سحوت) ؿد هی ؿبهل

ؿبیبى روش .(1/295رادی آهلی، س.ن: ( )خبف سحوت) وذ هی فغب سپشیضوب

، س.ن: ػیعی) ثـبست ازاس اػت ،هىی بی اػت اص خلكیبت هضبهیي ػس

هحس دس صیشا تخجیت اكل افتمبدی و دس ػ ؛(1/195صسلبی، ؛ 1/201، االتمبى

جی اوشمتخجیت جت ، احجبت تحیذ فی ؿشنػس هشین ثیبى ؿذ )

هؼتلضم تجییي ثـبست ازاس اػت. (،احجبت اهش لیبهت هقبد

خالك هتضوي (60-58هیبی ػس هشین ) فاله عجبعجبیی هقتمذ اػت آیبت

دس اسد بى داػتبى اص اػتجبط كست ث سا گیشى خالك ایي اػت ػس غشم

81

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

ػبیش دس و اػت ویي ب ػس ػبیش ثب ػس ایي تفبت .اػت وشد ثیبى ػس

یض ، آى اثتذاى دس اػتالل ثشافت فاى ث سا ػس اص غشم ،عالى بى ػس

دس سا غشم ایي ػس ایي دس لى، وذ هى ثیبى آى آخش دس ختبم حؼي فاى ث

هیبی ػس مؾ آیبتوچیي .(14/74)عجبعجبیی، اػت وشد ثیبى آى ػظ

اؿبس ث صوشیب تب ادسیغ « ألئه»صیشا ثب ضویش ؛س داسدػ فجدیتهوی دس ثیبى

اثي ؛ 7/276اذلؼی، ؛ 3/25صهخـشی، ) داسد و دس ایي ػس اص آبى یبد ؿذ اػت

یؼذ: دس ایي ثبس هی اهلل فضل .(14/74عجبعجبیی، ؛ 16/58، فبؿس

، ﴾...آدم رس هي الجي هي نؾل الل أؿن الزي ألئه﴿آ هب سس »

سس ال اص و است -لجل آبت-ثضسگاساى آى صه دس خذا الطبف خالغ

، اهلل فؿل) .«است تفػل اص ثؿذ اروبل، دگش ؾجبست ث .است ضذ گفت حبل ث تب

5/60)

.اذث سحوت الی دػت یبفت فجدیتاص سا س ایي اجیب اصایي

خثی غشم ػس سا تجییي ػبخت اػت. دس پبیبى آی پبیبی ػس هشین یض ث

سا ثـبست ثشای هتمیي ازاس ثشای لم لشآى ،فاى اتوبم حزت ػس یض ث

﴾لذا لهب ث تزس الوتمي ث لتجطش ثلسبه بسش فئوب﴿داذ: خلهت پیـ هی آػبى سالشآى و اػت ایي خذاذ سحوت هؾبش وذ اصایي آی ثیبى هی .(97)هشین/

یب ثـبست سا هشدم ثتاذ سػل خذا تب داد لشاس اضح ػل سا آى آیبت ػبخت

دس ایي آی تجـیش ثش ازاس همذم ؿذ ایي ـبى اص .(7/110هذسػی، ) فشهبیذ ازاس

تجـیش ازاس اص ثشوبت ذایت ، ثش غضت اػت. دس حمیمت ػجمت سحوت خذاذ

( ذف 156/افشاف) ؾ اػتؿبئج خذاذ ؼجت ث ثذگبحوت ثی ـب س

اتوبم حزت ثش هشدم اػت تب فزسی ذاؿت ثبؿذ خذاذ یض آب سا ،تجـیش ازاس

ل الی بؿی اص بی فذوذ. ایي اهش اص رلثذى فشػتبدى حزت هزبصات وی

.(8/274عجبعجبیی، س.ن:) سحوت اػق اػت

82

82

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

مزیم سر در الحسىی اسماء .2

ؿبخت اػوبءالحؼی دس ، دس تمیت هحس ػس هتی دسىیىی اص هقیبسبی

7 « الشحوي»هشتج بم 16، «سة»هشتج بم 22، آى ػس اػت. دس ػس هشین

و ایي اػوبءالحؼی ثب هحس ػس استجبط داسد و روش ؿذ اػت « اهلل»هشتج بم

پشداصین.دس ریل ث تحلیل آب هی

ثلى چبى و ، تب دس هیبى اػوبءالحؼبی ػس ثیـتشیي وبسثشد سا داسد« سة»

دس «سة» ثبالتشیي هیضاى تىشاس سا دس ول اطگبى ػس داسد. ضوي ایى ،خاذ آهذ

،لشآى سفت اػت. ایي دسحبلی اػت و دس ولوبس ث «اهلل» شثشاث ایي ػس حذد ػ

بی ػبختبس ذػی ػس، گش)خبه سفت اػتوبس ث «سة»ثشاثش حذد ػ« اهلل»اط

و اػت وؼی سة اػت آى ووبل ػوت ث ء ؿی دادى ػق، سثثیت .(326 لشآى،

كستی ث كفت ایي بؿذث آب تشثیت ووبل ػی ث ءاؿیب دادى ػق ،ا ؿأى

، بی هزوس دس ایي ػس خذاذ دس داػتبى .(1/331، رادی آهلی) ثبؿذ ا دس حبثت

اثشاین( ث دلیل غن ، هشین، حضشت صوشیب)وذ ث افشاد سا روش هی «سة»هىشس اط

یي دس ایي ػس دس ف« سة»تىشاس ولو س اصایيدذ. آساهؾ هی، اذی و داسذ

.(3/8اثي احیش، )س.ن: فلبحت داسای فبیذ اػت

أوي لن ضجب الشأس اضتؿل ه الؿػن ي إ سة لبل﴿ آیبتفاى هخبل دس ث

ب صوشب إب جطشن *سؾب سة ارؿل ؿمة آل هي شث شح ... ضمب سة ثذؾبئه

لبل سة أى ىى ل غالم وبت اهشأت *ثغالم اسو حى لن زؿل ل هي لجل سوب

ي لذ خلمته هي لجل لن لبل وزله لبل سثه ؾل *ؾبلشا لذ ثلغت هي الىجش ؾتب

سا هشتج ایي ولوپذ ثب خذا یبص دس همبم ساص صوشیب ،(9-4)هشین/ ﴾ته ضئب

آى ،ثبس آهذى ربى ؿذ داسد و ثب یه لی ثش تأحیشوذ ایي تىشاس تىشاس هی

وذ ل سا شم هید« سة»وچیي تىشاس اط .(280، واص) ؿدایزبد وی تأحیش

ایي تىشاس ثش فضبی سحوت ثـبست س اصایي ،اگیضاذ عشات ایوبى سا دس آى ثشهی

.(306)وبى، لبثل تری داسد تأحیشػس

83

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

سفت وبس ثلشآى ػس 18هشتج دس 58 ،ثذى احتؼبة ثؼول« سحوي»ولو

ػت. پغ ایي بم هشتج دس ػس هشین ا 16یقی ،اػت و ثیـتشیي وبسثشد آى

ـبگش آى اػت و هؼألایي ػس احشگزاس اػت. فاى هؤیذی لی دس وـف ث

ولوبت ولیذی صیشثبیی آى ءهحس اػبػی ػس رض یتهضؿ سحوب

ثش ػشؿبسی پشی «فقالى»كیغ هجبلغ اػت ثش صى « سحوبى»اط ثبؿذ. هی

یتهقبی كبحت هبلى یب سحوت ث« م سح»اص حذ داللت داسد هـتك اص ثیؾ

یض دس « سحوت»وچیي ولو .(12/231اثي هؾس، ) هتبػتسحوت ػیـ ثی

هشثبى ،روش ؿذ اػت. سحوت 53 50، 21، 2آیبت هشتج دس ػس هشین دس 4

دس فمظ گبى هشحم اػت و ث ؿخق ؼجت احؼبى همتضى و اػت سلتى

سحوت .(347)ساغت اكفبی، سدهی وبس ث احؼبى دس فمظ گبى هشثبى

تكیف افقبل سلت ثب خذا صیشا ؛اػت قوت احؼبى ىبهق ث فمظ خذا دسثبس

ثش هحس ،ىب سحوت دس وبس اػن سحوطثبثشایي ا .(3/70لشؿی، ) ؿدوی

سحوت ؛ؿد هى ؿشؿ سحوت ثب آغبصؽ اص ػس داسد. تأویذسحوت الی ػس

اػت سحوت ویي ثب یض آى پبیبى ،هؼیح هشین ث خذا سحوت، صوشیب ث خذا

﴾دا الشحوي لن سزؿل الػبلحبت ؾولا آها الزي إى﴿ :فشهبیذهی آى ااخش دس و .(96)هشین/

ب و اؼبى ،گؼتش پشسدگبس سا و وچى س سحوت ربى ،«سحوبى»بم

القول دس ب د ؿ فىغوبیذ. اؼبىتذافی هی ،هردات سا ث تؼبی فشا گشفت

ثذگبى هؤهي كبلح خذاذ اص الیب اجیب .اذثشاثش سحوت الی ـبى داد

ربی آسد هززة آى گـت ، ؿىش ایي قوت سا ثعشیك وبص )استجبط ثب خذا(

سحوت ، لغف، هدت، خد هؾش هحجت، خلك ث اخالق الیاذ دس تتاؼت

اسصؽ وبص سا ـبخت ثب ضبیـ ، هشدمثیـتش اهب .(96)هشین/ دػتی گشدذ هشدم

( 59هشین/) ث ؿات سی آسدذ ال غی ضاللت ؿذذ ،وشدى ایي قوت

.(165، آىبی لش ػبختبس ذػی ػس، گشیض س.ن: خبه؛ 1/344ثبصسگبى، )

84

84

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

دس ایي ػس ثذیي دلیل اػت و بم « سحوبى»فلت تىشاس اط سػذؾش هی ث

ى حضشت هشینهذی اص الغبف یظ الی اػت. ضوي آای ثشای ثشى صهیبسحو

ایي اػبع ثش .(18)هشین/ ثشذى پب هیبث بم سحو ،و ػس ث بم ایـبى اػت

2شد تب هخبعجبى سا دسثبس سحوت خیؾ البؿ ػبصد.ثوبس ث خذاذ ایي اط سا

ؿبهل و وخیشى سحوت ؛اػت الشحووخیش خذاى هقبیؾ سحوبى خذاى پغ

،هحضىا؛ 55 ،حوبد) ؿد هى وبفش هؤهي اص ب اؼبى هردات فوم حبل

سحوت ث هجذأ تىشاس اط سحوبى ث دلیل تر دادى اؼبى، اص عشف دیگش .(26

فولؾ صثبى اص گشددهی سحوت ػشچـو للت اؼبى آى اػت تب آى سآحب

خذاذ بى بم كفبت و تزوش تىشاس احش .ؿدهی ربسى دیگشاى ػى ث

.(1/28 ،عبلمبی) وبیذهی ؽس هؼتقذ اؼبى دس آى حمیمت هقب و اػت ویي

ربهـ كشف ؼتی و اػت همذػی رات بیبم اص بم ثشتشیي «اهلل»بم

و اػت راتی اػن اهلل اػت. ثبثشایي ملی ش اص هض ردی ووبالت و هجذأ

لفؼ لغت دسثبس تفبت ػیذ .(1/278رادی آهلی، ) اػت ووبالت و ربهـ

یؼذ:هی« سة»ثب «اهلل»

«ضد.سة دس هؾؽ تشثت لفع اهلل دس هؾؽ خذاپشست روش ه»

(4/2302سذلطت، ف غالل المشآى، )

عس پشاوذ دس صهی هضؿ تحیذ فی هشتج ث 8دس ػس هشین بم اهلل

إ لبل﴿چیي آهذ: 30فاى و دس آی سفت اػت. ثوبس ث ؿشن اص خذاذ

اضبف ؿذ اػت. گبی ایي «فجذ»ث «اهلل»ولو . ﴾جب رؿل الىتبة آتب الل ؾجذ

، گبی یض (81، 49، 48، 35)هشین/كست هزشس ث حشف اضبف ؿذ اط ث

كست اػن هزضا آهذ اػت. ث

لبثل تر لشآى سفت دس ػس هشین دسوبس ث یبالحؼساثغ فشاای اػوبء

تش دس تجییي وچیي بم اهلل ثیـ .اػت یتتاى گفت سحوت الصه سثثاػت. هی

خذاذ ث اجیبی یبتبى ثیـتش ثش فبسفت بم سحووبس ث هجبحج تحیذی ػس

الی دس ػس هشین وبسثشد داؿت اػت.

85

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

کلمات پزتکزار .3

تر ، بی لشآىبی هرد دس ػیبق رت وـف ذف ػسیىی اص سیبفت

بی سفت دس ػسوبس ث یبفشاای اط ث الفبػ پشتىشاس هرد دس ػس اػت.

ب دس وـف هحس ػس داسد. دس حمیمت یىی حىبیت اص احشگزاسی آى اط، لشآى

عس تر ث هغلجی اػت و ث، اص هؼیشب رت یبفتي حذت هضفی ػس

دس ػس هشین یض .(3/311، التفؼیش الجبئی، ثؼتبی) ؿدهىشس دس ػس تىشاس هی

عس هقبداس تىشاس ؿذ ثب هحس ػس دس استجبط د داسذ و ثولوبتی ولیذی ر

فشاای ولوبت پشتىشاس ػس هشین تشػین وداس صیشؼتذ. ث ویي هملد دس

ؿذ ػپغ ث ثشسػی آب پشداخت ؿذ اػت.

تىشاس ولوبت ػس اػبع ثش فشاای ولوبت: 1 ؿوبس وداس

دس ػس اػت و ث روش هیضاى سفتوبس ث ولوبت وداس فق ثیبگش ثبالتشیي

آچ و ،ؿدعس و هـبذ هیفشاای تب چبس هسد اوتفب ؿذ اػت. وبى

اػوبءالحؼی اػت و روش آى گزؿت. ،ؿذ تأویذثیـتش سی آى

هشتج 11ن اػت اص اطگبى پشتىشاس دس ػس هشی فجدیت هفم « فجذ»هبد

«تقجذى»، (44-42) «تقجذ»، (36) «فبفجذ»، (30) «فجذاهلل»، (2) «فجذ»كست ث

« فجذا»( 82) «ثقجبدتن»، (65) «لقجبدت-فبفجذ»، (63) «فجبدب»، (61) «فجبد»، (49)

فاى ث حضشت فیؼی هؤهبى، حضشت صوشیب، ( روش ؿذ اػت. دس ایي ػس93)

86

86

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

اط دس ػس هشین ـب اویت مؾ اذ. وبسثشد ثبالی ایيفجذ هغشح ؿذ

خذاذ دس اثتذای ػس گبم و چبى ؛فجدیت دس دسیبفت سحوت یظ الی اػت

،(2)هشین/ ﴾صوشب ؾجذ سثه سحوت روش﴿فشهبیذ: روش داػتبى حضشت صوشیب هی

ثبؿذ.هی فجدیت، صهی دسیبفت سحوت دس اجیبی الی هزوس دس ػس س اصایي

هشتج دس 10ایي اط .یض دس ػس هشین لبثل هالحؾ اػت« یم»تىشاس اط

هشتج آى دس ػیبق ثـبست دس هذح حضشت یحیی 6سفت اػت. وبس ث ایي ػس

م لذ م ؾل سالم ﴿فیب تىشاس ؿذ اػت: 33 15دس د آی فیؼی

و حبوی اص لغف یظ خذاذ دس ػ همغـ خبف ث ایي ﴾حب جؿج م وت

آهذ و « یم الحؼش» « الیم»، «یم فؾین»ثب تقبثیش 39-37 آیبتد پیبهجش اػت.

ن دس همبم تجـیش ث « یم»ولو ،85دس همبم ازاس ؼجت ث وبفشاى اػت دس آی

وچى ، هیبی پبیبی ػس هشین آیبتتىشاس ایي اط دس س اصایيثبؿذ. هتمیي هی

وذ.هبی هحس اكلی ػس مؾ ثؼضایی ایفب هیگیشی دسىدس ؿىل« فشااط»

سحوت الی ، ضوي آى دس سص لیبهت و سص ؽس ثشص افوبل اؼبى اػت

ؿد.عس هزؼن ثشای هشدم وبیبى هی یض ث

اػن ث سفت اػت. یه هشتج دس لبلتوبس ث ج دس ػس هشینهشت 7« روش»هبد

كست پذ هشتج ث، ثیبى سحوت الی ثش حضشت صوشیب ( ثشای2) «روش»كست

، (51)هػی ، (41) اثشاین، (16) بی حضشت هشینفقل اهش دس ثیبى داػتبى

ت یه هشتج دس لبلت فقل هضبسؿ دس ر ،(56)( ادسیغ 54) اػوبفیل

هبد دس لغت ث هقبی یبدآسدى ایي (. 67) یبدآسی ثقج لیبهت ؼجت ث اؼبى

وتبثی و تفلیل دیي دس ، بهی خؽ، ؿشافت، ربسی ؿذى چیضی ثش صثبى، چیضی

تزوش دس .(10/94 ،اصشی؛ 5/347 ،فشایذی) دفب حب آهذ اػت ،وبص، آى آهذ

.(3/343هلغفی، ) للجی یب صثبی ثبؿذ، شافن اص ایى ایي تزو ؛همبثل غفلت اػت

وبس ث «الىتبة فی اروش »فجبست ،بی ػس هشین دس اثتذای پذ آیدس داػتبى

اػتلشآى ای ث آى ؿذ و هملد اص ایي فجبست دس و آبسفت اتوبم یظ

87

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

دس ػبیش « اروش»وچیي ولو .(14/34عجبعجبیی، ؛ 7/114 ،عػی؛ 6/802عجشػی، )

اػحبق ، اثشاین، (41)ف/ ایة، (17/ف) ددسثبس داػتبى دالشآى بیػس

سفت وبس ث (21/)احمبف ( د لهؾ فبد دس ػشصهیي احمبف45)ف/ یقمة

فی ؿذ سا ث سػبذ ثبی لشآی سا هیػتبىت دااوی هؼألایي اػت.

ثضسگبى جیبا .(16/20 ،اثي فبؿس) وبیذیك هیؿبخت تذثش دس داػتبى تـ

فی اص سحوت خبف ، ثدس اثتذای آب دس ػس هشین آهذ« اروش»الی و ولو

هشدم ث تجـ آى ث پیبهجشث ،هذ ؿذذ خذاذ ثب روش آبالی ثش

ذ وبى دیي تحی ،ت اص سا آبىوذ و روش ایي ثضسگبى تجقیهییبدآسی

ؿد.سحوت الی ؿبهل حبل ؿوب هی ،اػت اص ایي هؼیش فجدیت

سفت تىشاس آى دس ایي ػس وبس ث هشتج دس ایي ػس 7یض « وتبة»ولو

اػت هشین ػس یب وشینلشآى ،دس و هاسد «وتبة»اص داسد. هملد یتهحس

تب .(14/34عجبعجبیی، ؛6/802عجشػی، ؛ 7/114 ،عػی) اػت وتبة اص رضئى و

عجبعجبیی، ؛ 7/114فخشساصی، ) ازیل اػت، ایي ػس هملد اص وتبة 30دس آی

ایي خغط .داسددس حمیمت خغط ولی هقبسف اػالم سا ثیبى هی وتبة .(14/47

-هـتول ثش ثـبست ثشای هتمیي ازاس ثشای وبفشاى اػت. وچیي خد وتبة ـبى

ذگبى اػت و فمبیذ اػالم ثش پبی تحیذ دس آى آهذ دذ سحوت الی ثش ث

اػت.

هشتج آى دس ػیبق ثـبست دس و د هشتج دس ػس هشین آهذ 4« ػالم»ولو

یه ،فیب تىشاس ؿذ اػت 33 15دس د آی هذح حضشت یحیی فیؼی

ی یه هشتج دس آ ،دذث پذسؽ ػالم هی حضشت اثشاین 47هشتج دس آی

ثذى یقى) ىش یحیى داػتبى دس دس تكیف ثـت روش ؿذ اػت. ػالم 62

ثب داػتبى فیؼی دس ، داسد خبف فى ثش داللت خد ایي ، آهذ( الم الف

یحیى داػتبى دس ضوي آى ؛سػبذ هى سا فوهیت رغ و آهذ الم الف

اػت ثد فیؼى خد یداػتبى فیؼ دس ، ثد ػجحبى خذاى ا ثش وذ ػالم

88

88

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

ػالم هلذاق سحوت اػت دس حمیمت .(16/35 ،اثي فبؿس؛ 14/48)عجبعجبیی،

ػالم هشثط ث همغـ صهبی یظ اػت. ، آیبتدس ایي

هقبی ث« ت»س تىشاس ؿذ اػت. اكل هشتج دس ول ػ 5یض « ت»سیـ

اثي هؾس، ؛ 884ساغت اكفبی، ) ثخـؾ ثالفم ثذى چـوذاؿت اػت

ػبصد. ایي سیـ یه ایي هقب هحس سحوت الی سا دس ایي ػس ثشرؼت هی .(1/803

سفت اػتوبس ثثشای داؿتي فشصذ حضشت صوشیب هشتج دس لبلت دفبیی اص ػی

یه هشتج دس ػبختبس هضبسؿ پبػخی و رجشئیل ث حضشت هشین، (5)هشین/

بیی و ث تج دس ػبختبس هبضی دس صهی ثـبستهش ، ػ(19)هشین/آهذ ،دذهی

(.53، 50، 49)هشین/ ثیبى ؿذ اػت، داد حضشت اثشاین حضشت هػی

کاربزد تککلمات .4

هفم ،ایي اػت و گبی یه ولو آى ث تبییلشآى بی صیجبییىی اص رل

گزبذ لفؼ خد هیی ػیقی سا دس پیوب هقب تلیشی گیب ثذیـ آفشیذ

ادثی سا هحتای یه احش استجبط ثب هحس ػس یؼت. دس حمیمتو ایي هقب ثی

ولوبت مؾ ، آسذ و اص هیبى ایي فبكشرد هی دذ آى ثفبكش تـىیل

وذ. اتخبة الفبػ دس یه ػس مؾ ثؼضایی دس وـف هحس ثذیلی ایفب هی ثی

ولوبت فجبساتی رد داسذ ، ثش اطگبى پشتىشاسػس داسد. دس ػس هشین فال

ای ثب هحس استجبط لبثل هالحؾسفت وبس ث فمظ دس ایي ػسلشآى و دس ول

پشداصین.اكلی ػس داسذ. دس ایي لؼوت ث ثشسػی ایي ولوبت هی

ذى اتذا يالز الل ضذ ﴿ػس هشین لشاس داسد: 76دس آی « هشدا»اط

هضوى آی دس كف هؤهبی . ﴾هشدا خش حاثب سثه ؾذ خش الػبلحبت الجبلبت

تیز دس ، افضایذ هى ذایتـبى ثش ذایتى فشهد هذد سا ایـبى خذاذ و اػت

هؼىي ثتش ارش ؾش اص و، اػت لبلحبتال ثبلیبت ؿذ و ی هیافوبل ث هفك

اػت دائوى ؾتوق و اػت ثـت ،ؿذ هى هتمل ثذاى و هؼىى صیشا ؛اػت

89

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

ثـت آى اص هملد اػت «سد» اص هىبى اػن «هشد»ولو .(14/102)عجبعجبیی،

.(13/125هىبسم ؿیشاصی، ) اػت

هقبی ث« ر» ثب رد ولوبتی ؾیش آى اػت و ،گشددو هغشح هی پشػـی

ثب چشا اص ایي اط دسثبس ثـت اػتفبد ؿذ اػت؟ دس پبػخ ثبیذ گفت ،ـتث

ایي آی دس تمبثل ثب آی پیـیي اػت و هىبى ؿش سا ربیگب ،آیبتتر ث ػیبق

.(75)هشین/ ﴾رذا أؾؿف هىبب ضش هي ...فسؿلوى﴿وذ: ال ضاللت هقشفی هی

)عجبعجبیی، اػت الجاس داس واػت اى ربدا رن وبى، ؿش ىهملد اص هىب

ربیگب ال ضاللت ال ذایت سا ،دس حمیمت خذاذ دس ایي د آی .(14/102

ػبصی دذ ایي تضبد هرت ثشرؼتسی ن لشاس هی كست همبثل پیؾ ث

ث وبیؾ آیبت يای دس سا ازاس ثـبست لغت تمبثل هیبى ایي د گش ؿذ د

مؾ هوی دس گزاسد. ضوي آى همبثل سیبسیی ایي د گش ثب یىذیگشهی

ؿه اسائ یه كح دس هزبلی خبفصیشا ثی ؛گزاسی ثش هخبعت داسدتأحیش

ربی ثگزاسد و دس سیبسیی آى كح ثب عشف د ثسا اص خ تأحیشتاذ وبى وی

دذ تب ثب ث هخبعت ایي فشكت سا یض هیضوي ایى ؛آیذهمبثلؾ پذیذ هی

ث اتخبة پشداخت ث همبیؼ آى د گش ثب یىذیگش ، ؿبخت ش د رج

(.135، )ثبعبش آگبب یىی اص آى د هجبدست وذ

ایي 97دس آی دس لشآى فجبستی اػت و تب یه هشتج « لهب لذا»فجبست

هلغفی، ) اػت دفـ ثب تأم ؿذى هبـ هقبی ث «دد ل»ػس آهذ اػت. هبد

هقبی خلهت ػخت دس وبس ثبعل اػت ث« ذالل»گیذ صهخـشی هی .(10/200

وذدفـ هبـ حك همبثل دس و لهی یقی «الم لذ» پغ ،(3/48صهخـشی، )

یض داللت ثش ثضسگی افشاط لزبرت هـشوبى « لذا»ثبؿذ. وچیي ىش ثدى حك

خذاذ ایي اط سا ث وشا فقل .(3/48صهخـشی، ؛ 7/305اذلؼی، ) هى داسد

فاى اتوبم حزت ثشای هقبذاى ( ث97)هشین/ ﴾لذا لهب ث تزس ...﴿دس « تزس»

90

90

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

پیـیي آیبتضوي آى ایي آی هبذ ؛ثیبى وشد ایي ـبى اص سحوت اػت

گشداذ.ثبس هقبیی ازاس سا دس ایي آی د چذاى هی ،همبثل آى ثب گش هتمیي

فشهبیذ: صخیبى گشداگشد رن هیخذاذ دس ایي ػس دسثبس كح احضبس د

ن سثه ف﴿ بطي لحطش ن حن الط « رخیب»ولو .(68)هشین/ ﴾رخب رن حل لحؿش

هقبی ث صا ـؼت سفت ثوبس ث فمظ دس ایي ػس (72 68)آیبت د هشتج

ػس ربحی یض ث ویي 28دس آی « ربحی»یب ث صا دسآهذى اػت. وبسثشد ولو

ایي اط هحسیت ازاس سا ثشای هخبعجبى .(14/131اثي هؾس، ) هقب اؿبس داسد

؛یي حبلت ضقف رلت هـشوبى اػتوذ تلیشی دلیك رت تجیتمیت هی

(.5/425، خؼشای) ای و حتی عبلت ـؼتي یب ایؼتبدى سا یض ذاسذگ ث

﴿ تب دس ایي ػس آهذ اػت:لشآى فجبستی اػت و دس ول« یم الحؼش»حؼشت .(39)هشین/ ﴾ؤهى ال ن غفل ف ن الأهش لؿ إر الحسش م أزسن

. اكل لغی اػت و فت ؿذ یضی اػتچ ؿذیذتشیي دسر ذاهت اذ ثش آى

حؼشت یض وبؿف اص حبلت .(2/61، اثي فبسع) هقبی وبؿف اػت ث« حؼش»

سصى اص سا دذ و آبىدػتس هی . خذاذ دس ایي آی ث پیبهجشذاهت اػت

اص لت آى .ثتشػبى، ؿد هى حتوى آبى ثش دائوى تالو لضب ؿذ اهش و

حؼشتى پغ، گشدذ هى همغـ ،ؿبى اػتچـن سؿى و ویـگى ػقبدت

غفلت دیب دس صیشا ؛یؼت هوىي ؽا گیشی اذاص همیبػى یچ ثب و خسذ هى

ث ایوبى یقى ،سػبیذ هى آى ث وشد هى ذایت سا ایـبى و ساى سصیذذ

.(14/50)عجبعجبیی، وشدذ تشن، ؿشیه فشصذ داؿتي اص ا تضی گبی خذاى

وبهال ثب هحس هؼألازاس خذاذ اص سص حؼشت تزلی سحوت اػت ایي

ػس وبگ اػت.

ل لشى هي لجلن ألىب ون ﴿اػت: آهذلشآى ول دس هشتج یه یض «سوض» اط

هقبی كذای ث« سوض»اكل لغی .(98)هشین/ ﴾سوضا لن تسوؽ أ أحذ هي نه تحس

ػتوگش الام ایي یقى ؛(3/880 ،رشی؛ 5/320 ،)فشایذی آؼت خفیف اػت

91

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

كذاى حتى و ؿذذ وثیذ دسن چبى آى حمیمت حك ػشػخت دؿوبى

.(13/147 ،هىبسم ؿیشاصی؛ 14/117جبعجبیی، )ع سػذ وى گؽ ث آبى اص اى آؼت

سػبذ. ایي هقب ػبختبس ىش دس ایي اط یض فؾوت ثضسگی ایي بثدی سا هی

وذ.هفم ازاس سا دس ػس هشین تمیت هی

سفت وبس ث 24تب یه هشتج دس ایي كیغ دس آی ، دس ػس هشین« ػشیب»اط

. ایي اط اص سیـ ػ ﴾سشب تحته سثه رؿل لذ تحض أال حتبت هي فبداب﴿اػت:

لی دسثبس فشثی یب غیشفشثی ثدى آى ، ای ػبهی اػت اط« سی ع»حشفی

،)فیهی پظبى ایي اط سا فشثی حزبصی ثشخی اص اط .اختالف ؾش رد داسد

اثي ) اذػشیبی یب حجـی داؼت، غیشفشثی ثشخی ،(5/114، هلغفی؛ 276

داؼت و ثش هفهی اص « ػش»ي اط سا سیـ تغییش یبفت اثي فبسع ای .(1/282، بئن

، اثي فبسع)وذ هیخفب اهشی پبى داللت داسد یب ثش خلف اػتمشاس داللت

سای ى سا ش وچه آةآ، هفؼشاى دس هقبی هلذالی ایي اط .(3/67

. ایي اط (7/118، عػی) ساى گشدیذ پبی حضشت هشین اذ و اص صیش داؼت

صیشا رؿؾ آة اص صیش پبی ؛ای دیگش ثش هفم سحوت الی داللت داسدگ یض ث

، آى ن دس ؿشایظ ضـ حول دس صیش دسخت خشهبی خـىیذ ،حضشت هشین

سػبذ.أم ثب ثـبست سا هیفی سحوت ت ثخؾ ثشایـبى ثد ث خجشی هؼشت

؛اػت ثش هحس ػیبق فزاة ازاس وبسثشد تهثش ایي اػبع توبم ولوبت

ش هحس ثـبست اػت.ث« ػشیب»شچذ و اط

ای سرداستان .5

هسد اػبع ػیبق یىی دیگش اص فبكش هتی و ثشای وـف غشم ػس ثش

، بی لشآیبی داػتبىاػت. اص یظگیبی ػس داػتبى، تر هفؼشاى لشاس گشفت

دس ایي ثبس . ػقیذ حیوؼ ثدى آب ثب هغبلت ػس غشم اكلی آى اػت

یؼذ:هی

ضد ب تىشاس ا ث ثحج بد هلبثل تر است و ثذان دس شرب و لػ»

92

92

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

غشفب تأهي ذف خبغ همػد است و ن ثب سبق ژ آى سس ،گشدده

(3/163، )ح «وبگ است.لشآى ن ثب سبق ول

گشدد. استجبط ثبصهی هؼألیض اكال ث ویي لشآى ب دسحىوت تىشاس داػتبى

بی دیگشب دس ػسبی هرد دس ػس هشین رد ایي داػتبىتىشاس داػتبى

دس وذ.ث دلیل حذت ذف هضوی اػت و ػس هشین دجبل هی ،لشآى

ؿد تب ب دس آى هرت هیحمیمت ػس هشین داسای اػلثی اػت و تىشاس داػتبى

تش وبیبى گشدد. هحس ػس ثشرؼت

حضشت اثشاین، حضشت هشین، دس ػس هشین چبس داػتبى حضشت صوشیب

ب مبط هـتشوی داسذ و ثب هحس روش ؿذ اػت. ایي داػتبى حضشت هػی

دسخاػت ا اص خذاذ ثشای فشصذداس اػت. داػتبى صوشیبػس دس استجبط

داػتبى .(6-4) داس جت ی ثبؿذ دس فیي حبل صؾ بصا اػتؿذى تب هیشاث

بی تلذ فشصذؽ ثذى پذس تشع اص رجشئیل ایى دچبس توت هشین

شد و غیشخذا ثػش هی و دس هیبى لهی ث داػتبى اثشاین .(23-18) بسا ـد

لهؾ سا اص فزاة ، پذسوشدذ حضشت ثب هغك وثذ سؿيسا فجبدت هی

ثلى آبى ،بی حضشت تب دس آبى احش گزاؿتلی دلؼصی ،الی تشػبذ

اص آبى اثشاین .حضشت سا عشد وشد ا سا ث ػگؼبس تذیذ وشدذ

داػتبى حضشت .(48-41) آسد گیشی وشد ث فجبدت خذاذ سی وبس

.(51) خاذو خذاذ ا سا ال اخالف هی هػی

سحوت الی ث ،دس چیي ؿشایظ دؿاسی و ش یه اص ایي الیبی الی داؿتذ

دؿاسی . هشین(7) ؿدصوشیب ث فشصذ ثـبست داد هی ؛ؿدآبى ثـبست داد هی

ؿدث ا فغب هی ذ حضشت فیؼیگزسا دسی گضیذى اص هشدم سا پـت ػش

وذخذاذ ث ا اػحبق یقمة سا فغب هی ،بدؿاسی ساذىاثشاین ثب گز .(19)

ثشادسؽ بسى سحوت ثـبستی الی اػت و ، دس داػتبى هػی .(48-49)

هضوى ،ثش ایي اػبع .(53) ؿدثشای وشای دس هؼیش جت ث ا فغب هی

93

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

ثش ایي هقبػت تأویذسحوت الی ، ذوي چبس داػتبى دجبل هیهـتشوی و ای

داسد. و ثـبست ثشای كبحجبؾ دسثش

پبیذاسی تقذ آبى ، وذوچیي آچ دسثبس و ایي الیبی الی كذق هی

دس روش خذاذ اػت ویي پبیوشدی هزش گشدیذ تب ث اػتزبثت الی دػت یبثذ

یىی دیگش اص هضبهیي هـتشن ،پبیجذی ث فذ س اصایي .(18/256، )كبدلی تشای

( 87 ،63-58/)هشین دیگش ایي ػس اػت آیبتب دس دس ایي داػتبى

گیزیوتیجگ بػس هشین داسای هضفبت هتقذدی اػت و دس ؾبم چبسچثی و

ى سا ثذى بی گبگب هىبىبی هختلف هشثط ث صهبىآسد ؿذ داػتبى

ای و پغ اص تأهل دلیك دس گ ث ؛یچ تبفی اضغشاثی دس خد روـ وشد اػت

اػبع ػیبق هحس اكلی ثشای آى دس ؾش گشفت. ثش تاىهی، ایي ػس آیبتػیبق

« ثـبست ازاس» « فجدیت»اػت و « سحوت الی»ذف ایي ػس ،ػس هشین

هضوى اكلی ػس ثب سحوت آغبص ؿذ تث سحوت ثبصگـت داسذ. دس حمیم

خذاذ سا یل ث فجدیت ،ثـبست ازاس آهذ دس هیب ػس ،پبیبی آیبتدس

ثب ػس ثیبگش آى اػت و ایي اجیبؿذ دس بی ثیبىاػت. داػتبى ػقبدت ثیبى ؿذ

بخت اذ. ایي هحس ثب هقیبسبی دسی ؿث سحوت الی دػت یبفت فجدیت

، الحؼیاػوبء، هحس ػس هشین یض وبگ اػت. استجبط آغبص پبیبى ػس

هقیبسبی وـف هحس تشیي هن ،بی ػس داػتبى وبسثشد تهولوبت پشتىشاس

ػس هشین اػت و ثب هزوف ػیبق هضبهیي ػس یض هغجك اػت.

ا وشت پیوف، ع، هبذ ؛تش یب ووی ثیـتش ثبؿذبیی و ؿبهل كذ آی یب ووی ووػس -1

.(1/109، االتمبى)س.ن: ػیعی، اجیبء، حذ هؤهى

94

94

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

البؿ فشآیذی استجبعی اػت و ذف اص آى، فر دس گیشذ پیبم اػت؛ یقی یه پیبم -2

د سدذ اتؾبس هیتشغیجی، یه ؾش یب یه سفتبس سا ث ؿىل داعلجب، ث گیشذ اسائ هی

.(21)هشادی، و ایي پیبم دس هخبعت یب گیشذ پیبم هؤحش الـ ؿد

ي مأخذ مىابع

لشآى وشن. .1

تیشت، داس الکتة العلوی، الؿػن، المشآى تفسش ف الوؿب سحآلسی، هحود؛ .2

ق.1415

، قاش، هطثعة ضة هصش، الوخل السبئش ف ادة الىبتت الطبؾشاتي اثیش، ضیاءالذیي؛ .3

م.1959

تا.ا، تیجا، تی، تیالتحشش التشاتي عاضس، هحوذتي طاش؛ .4

.ق1444، االسالهی االعالم ، قن، هکتة اللغ همبس هؿزن فاسس، احوذ؛ اتي .5

ق.1414، تیشت، داس صادس، لسبى الؿشةاتي هظس، هحوذتي هکشم؛ .6

تا. ا، تیجا، تی، تیالتجبى ف غشت المشآىالذیي؛ اتي ائن، ضاب .7

.ق1421، العشتی التشاث احیاء ، تیشت، داساللغ تزتاحوذ؛ تي اصشى، هحوذ .8

م.2411، قاش، داسالسالم، أسوبءاهلل الحس الوؿب احبسأهحضى، هحوذ؛ .9

ق.1424، تیشت، داس الفکش، الجحش الوحط ف التفسشاذلسی، اتحیاى هحوذتي یسف؛ .14

ش.1394، قن، پژطگا حص داطگا، لاؾذ تفسش لشآىاکثش؛ تاتایی، علی .11

ش.1372، تشاى، اتطاسات قلن، ػن لشآىتاصسگاى، عثذالعلی؛ .12

ق.1424، عواى، داس عواد، الومبثل ف المشآىتاطاش، اتي عیسی؛ .13

ای اسالهی، ، هطذ، تیاد پژصالتفسش الجبئ للمشآى الىشنتستای، هحود؛ .14

ق.1424

، هطذ، هؤسسة الطثع الطش الماؾذ الجالغ ف ؾء الوذ اإلسالهستای، هحود؛ ت .15

تا.فی اآلستاة الشضیة الوقذسة، تی

95

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

، جاهعة قاصذی هشتاح، الولتقی هػطلح الػن ف المذ الؿشث المذنتقادس، عثذالقادس؛ .16

م.2411هاسس، 14 9الذلی األل فی الوصطلح القذی یهی،

، تیشت، داسالکتة العلوی، ػن الذسس ف تبست ابت السستي عوش؛ قاعی، اتشاینت .17

ق.1415

ش.1388قن، اسشاء، تفسش تسن، جادی آهلی، عثذاهلل؛ .18

، تیشت، داسالعلن الػحبح تبد اللغ غحبح الؿشثتي حواد؛ جشی، اسواعیل .19

ق.1376للوالییي،

، تشاى، دفتش طش فشگ اسالهی، دس تبسخ لشآى وشنپژط حجتی، هحوذتاقش؛ .24

ش.1389

، قاش، داسالسالم، الج أسوبء اهلل الحس ف المشآى الىشن السحواد، فاسش؛ .21

م.2449

ق.1412، قاش، داس السالم، األسبس ف التفسشحی، سعیذ؛ .22

، قن، پژطگا ب لشآىاغل لاؾذ وطف استذالل غشؼ سسگش، هحوذ؛ خاه .23

ش.1396علم فشگ اسالهی،

، تشاى، ساصهاى تثلیغات اسالهی، ب لشآىسبختبس ذس سسگش، هحوذ؛ خاه .24

ش.1386

، قاش، داس احیاء الکتة التفسش الحذج تشتت السس حست الضلدسص، هحوذ عض؛ .25

ق.1383العشتی،

ق.1424، تیشت، داس احیاء التشاث العشتی، تح الغتهفبساصی، فخشالذیي هحوذتي عوش؛ .26

ق.1412، تیشت، داس القلن، هفشدات ألفبظ المشآىتي هحوذ؛ ساغة اصفای، حسیي .27

، هطذ، اتطاسات آستاى قذس الوؿزن اإلحػبئ أللفبظ المشآى الىشنسحای، هحود؛ .28

ق.1414سضی،

، تیشت، داس احیاءالتشاث العشتی، ؾلم المشآىهبل الؿشفبى ف صسقای، هحوذ عثذالعظین؛ .29

ق.1448

96

96

ل ثػب

تیؼ

م

ػ/

س وب

ؿپ /4

پییب

89/

ى ؼتب

صه13

97

، تیشت، داسالکتاب الىطبف ؾي حمبئك غاهؽ التضلتي عوش؛ صهخطشی، هحود .34

ق.1447العشتی،

ق.1364ا، ، قاش، تیاإلتمبى ف ؾلم المشآىالذیي؛ سیطی، جالل .31

کتاتخا آیت اهلل هشعطی ، قن،ثبلوأحس تفسشال ف الوخس الذسالذیي؛ سیطی، جالل .32

ق.1444جفی،

تا.، قاش، داسالطشق، تیالتػش الف ف المشآىضارلی، سیذتي قطة؛ .33

ق.1412، تیشت، داسالطشق، المشآى غالل فضارلی، سیذتي قطة؛ .34

الوزاة تیي التقشیة ، تیشت، داسالسس المشآ، خػبئع الوسؾالذیي، جعفش؛ ضشف .35

ق.1424اإلسالهیة،

، قن، اتطاسات فشگ اسالهی، الفشلبى ف تفسش المشآى ثبلمشآىصادقی تشای، هحوذ؛ .36

ش.1365

ق.1414، قن، هؤسس طش اسالهی، دسس ف ؾلن األغلصذس، هحوذتاقش؛ .37

، قن، جاهع هذسسیي حص علوی المشآى تفسش ف الوضاىطثاطثایی، سیذ هحوذحسیي؛ .38

ق.1417قن،

ش.1372، تشاى، اصش خسش، المشآى تفسش ف الجبى هزوؽتي حسي؛ طثشسی، فضل .39

تا.، تیشت، داس احیاء التشاث العشتی، تیالتجبى ف تفسش المشآىطسی، هحوذتي حسي؛ .44

، قن، اتطاسات اسواعیلیاى، تفسش سالخمليتي جوع؛ عشسی حیضی، عثذ علی .41

ق.1415

ق.1449، قن، جشت، يوتبة الؿتي احوذ؛ فشایذی، خلیل .42

.ق1419تیشت، داسالوالک، المشآى، ح هي تفسشاهلل، سیذ هحوذحسیي؛ فضل .43

ق.1415، تشاى، الصذس، تفسش الػبففیض کاضای، هالهحسي؛ .44

.ق1415العلویة، الکتة ، تیشت، داسالوحط المبهس؛ یعقبتي فیشصآتادى، هحوذ .45

، قن، هؤسس داس للشافؿى الىجش الطشح غشت فى شالو الوػجبحهحوذ؛ تي فیهى، احوذ .46

ق.1414الجش،

97

ش بك

ف

بقػی

ؾ م

ىدس

ی

هت

ینهش

س ػ

م غش

ف وـ

دس

ش.1383ایی اص قشآى، ، تشاى، هشکض فشگی دسستفسش سقشائتی، هحسي؛ .47

ش.1377، تشاى، تیاد تعثت، الحذج أحسي تفسشاکثش؛ قشضی، علی .48

ذی، تشاى، ، تشجو سیذ حسیي سیضبس اؾزبص ثالغ لشآىسجهکاص، هحوذکشین؛ .49

ش.1386سخي،

، قن، پژطگا علم فشگ اسالهی، مص سبق دس تفسش لشآى فمکثشی، عثاس؛ .54

ش.1392

گفتواى سس هشین، صى دس تعاهل تا عشف »صاد، فاطو؛ سضا؛ اکثشی هحوذسضایی، علی .51

.25-54ش، 1392، 3، ضواس 14، دس فلسف دي، تشاى، «عفاف

ق.1419تشاى، داسالوحثی الحسیي، هي ذ المشآى، ی؛ هذسسی، هحوذتق .52

ش.1384، تشاى، طش ساقی، سبص استجبطبت ارتوبؾالبؼاهلل؛ هشادی، حجت .53

ق.1434، تیشت، داس الکتة العلوی، الىشن المشآى ولوبت ف التحمكهصطفی، حسي؛ .54

ش.1389، قن، هؤسس فشگی التویذ، ؾلم لشآهعشفت، هحوذادی؛ .55

ش.1374، ة، تشاى، داس الکتة اإلسالهیتفسش وهکاسم ضیشاصی، اصش؛ .56