تأثیر هدیروپلکیتی رخودانه یمرز هیرمدن بر امتنی میجلم...

1ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما رب دنمریه یزرم هناخدور کیتیلپوردیه ریثأت یهلا تمعن یغورف سابع دیس

تفاب دحاو یمالسا دازآ هاگشناد یسایس مولع هورگ یملع تایه

یرقاب ینسح یدهم

تفاب دحاو یمالسا دازآ هاگشناد یسایس مولع هورگ یملع تایه

2یسیوا خیش دومحم

تفاب دحاو یمالسا دازآ هاگشناد یسایس مولع دشرا یسانشراک یوجشناد

29/29/394 :هلاقم شریذپ خیرات 14/22/2394 :هلاقم تفایرد خیرات 2

هدیکچ لاح رد جیردت هب بآ .ددرگ يم صخشم رتشيب زور ره يبآ مك نارحب ليلد هب ريخا هدس رد يسايس مولعرد كيتيلپورديه تيمها رب فالتخا .دشاب يم رادروخرب یرتناوارف تددح و تدش زا ،بآ مك قطانم رد دنور نیا .تسا كیژتارتسا يیالاك هب ندش لیدبت

زا یرايسب رد و تسا لح لباق یراوشد هب بآ تيفيك هب طوبرم تالكشم فالخرب ،بآ عبانم شهاك هلاسم و بآ عبانم تيمك رس ميسقت یارب ينامزاس و يللملا نيب ترارقم و نيناوق دوجو مدع نينچمه .دشاب يم اهروشك نايم هعزانمو یريگرد یارب يلماع ،دراوم قرش هقطنم یاه بآ تيمها .تسا هداد شیازفا رتشيب ار اهروشك نايم هعزانم و یريگرد لامتحا زين يللملا نيب یاهدور بآ عبانم تمسق نیا تايح همادا ،عقاو رد .تسا هدوب رادروخرب يساسح رايسب هاگیاج زا كيتيلپورديه رظن زا دنمريه هناخدور هصاخ روشك ،اه تيمكح ،تادهاعم ،تاعزانم ،تافالتخا زا يمهم شخب هك دراد ميقتسم طابترا دور نیا اب روشك قرش و یزرم هقطنم زا نايم يللملا نيب یاهزرم دنچ ره .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار ناتسناغفا و ناریا یرواخ یاهزرم هب طوبرم تانایرج و تاركاذم هرهب ،دنمريه بآ ميسقت هوحن يلو ،تسا روشك ود شریذپ دروم ينونك طیارش رد دنمريه يلصا هخاش هنايم رد ناتسناغفا و ناریا و شقن يسررب هب شهوژپ نیا .تسا هدنام يقاب لحنیال نانچمه هناخدور نیا هب طوبرم قوقح ریاس و اتلد هقطنم رد نآ زا یرادرب

.دزادرپ يم ناریا يمالسا یروهمج يلم تينما رب دنمريه هناخدور يكيتيلپورديه هاگیاج

يلم تينما ،يسايس شنت ،دنمريه دور ،كيتيلپوئژ ،كيتيلپورديه :یدیلک ناگژاو

اب هک تسا "ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما یسایس دعب رب دنمریه یزرم هناخدور کیتلپوئژ لماوع ریثأت "ناونع اب همان نایاپ زا یشخب رضاح هلاقم .4 .تسا هدش نیودت و هیهت یهلا تمعن یغورف سابع دیس رتکد ییامنهار gmail. com@8 sh. oveisi 4251114543 (لوئسم هدنسیون) یسیوا خیش دومحم 2

1392 ناتسبات ،موس هرامش ،مجنپ لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 34

همدقم یرادیاپ و یداصتقا ،یعامتجا هعسوت یارب یساسا و هیلوا طرش کی ،بآ هب نئمطم یسرتسد رشب خیرات رسارس رد کی هکلب ،تسین یداصتقا شزرا دقاف و ناوارف یالاک کی رگید بآ ،ناسانشراک هتفگ هب .تسا هدوب ندمت و گنهرف عوضوم .(51ص ،5394 ،یقداص)دشاب یم فرصم یاه هنیمز همه رد دایز یداصتقا شزرا اب و نیزگیاج نودب یالاک بآ مک و کشخ قطانم رد هژیو هب اهروشک یلخاد تسایس هنحص رد تیمها اب عوضوم کی ناونع هب بآ عبانم

.(244 ص ،1394،مالکابیز)تسا هدرک ظفح ار دوخ تیمها زین نونکا مه و هدوب حرطم هراومه زاب رید زا ناهج هب ،دراد زیربآ یاه هضوح اب یسایس یاهزرم قباطت مدع زا تیاکح ناهج یسایس و یعیبط یایفارغج هشقن هب یهاگن دنچ ای ود نیب اهنآ زیربآ یاه هضوح هک دننک یم یگدنز یقطانم رد ناهج تیعمج دصرد 21 زا شیب زورما هک یوحن دهد یم لیکشت کرتشم زیربآ یاه هضوح ار اه هراق زا کی ره تعسو زا دصرد51 ات25 و تسا کرتشم روشک(Lazerwits, 1994, p3). ایند بآ عبانم زا هدافتسا هوحن هک دنراد نیقی ناهج فلتخم یاهروشک نارادمتسایس یتح و بآ ناسانشراک هزورما

لماع مه و ریذپ بیسآ مه و دودحم مه هک ناهج رد دوجوم نیریش بآ عبانم زا کرتشم و هنیهب فرصم یگنوگچ هکیروطب .دشاب رضاح رصع رد حلص ای گنج تعیضو هدننک نییعت دناوتیم ،تسا طیحم و هعسوت ،یگدنز یلصا

دنا هدناوخ”تایح میسقت”ر ایند رد بآ میسقت دنله روشک رد1334 سرام رد بآ سنارفنک نیمودرد ناگدننک تکرش لدب یرشب هعماج یارب بآ شقن ،5422 لاس ات دوش یم زاربا هک تسا لیلد نیمه هب .(51 ص ،عبنم نامه ،یقداص) ضرعم رد و اهبنارگ ،بایمک یرصنع ینعی ؛دنک یم افیا نایمدآ تایح رد تفن هزورما هک دش دهاوخ یشقن نامه هب

رد ناسنا تایح هتشر ندش هراپ موهفم هب بآ عبانم ندیسر مامتا هب هک مهم توافت نیا اب اما ،ندیسر مامتا هب رطخ -یسایس داعبا هنایمرواخ هزادنا هب رگید یاج جیه رد دیاش ،نآ ندوب ریگارف مغر یلع ،نارحب نیا .تسا نیمز هرک ریظن یلئاسم رانک رد بآ عبانم ندوب نیزگیاج یب و یکارتشا ،نزاوتمان عیزوت ،یعیبط دوبمک .تسا هتفاین یتینما و یلک تیریدم ءوس ،یزرواشک رب یکتم داصتقا ،هنایمرواخ یاهروشک رد یبآ فراصم و تیعمج هیور یب شیازفا

یاهبآ رب مکاح یللملا نیب نیناوق نادقف و اهروشک نیا یکژولوئدیا و یموق ،یزرم ،یضرا ،تامصاخت و یعمج و یزب) دنک یم لیدبت تنوشخ دیلوت عبنم کی هب ار نآ هک دنتسه نارحب نیا هدننک دیدشت لماوع هلمج زا کرتشم اه هناخدور بآ دصرد 25 زا شیب ایند یاهروشک دصرد 54 رد یناهج تشادهب شرازگ قبط .(9 ص ،3394 ،نارگید میسقت رس رب فالتخا .(Bancroft, 2001,p12)دریگ یمرارق هدافتسا دروم یتسد نییاپ یاهروشک هب ندیسر زا لبق هوحن .تسا هداد رارق ریثأت تحت ار روشک ود یسایس طباور هتشذگ لاس224رد ناتسناغفا و ناریا نیب دنمریه بآ هدنام یقاب لحنیال نانچمه هناخدور نیا هب طوبرم قوقح ریاس و اتلد هقطنم رد نآ زا یرادرب هرهب ،دنمریه بآ میسقت ساسا رب دوخ یلم تینما لابقرد یمالسا یروهمج یژتارتسا هئارا شهوژپ نیا فده .(9 ص ،1394،ییالم) تسا

رب دنمریه میژر تاریثأت یسررب و یریگشیپ فده اب یماکان لیالد هئارا و یلماعت ریس یسررب و دوجوم تایعقاو .تسا هدوب یدانسا شور هب ناتسیس هقطنم صوصخب و ناریا روشک

34 ...یزرم هناخدور کیتیلپوردیه ریثأت

قیقحت ترورض و هلأسم حرط

یناوارف تیمها یاراد کیتیلپوئژ رظن زا و تسا ایسآ هراق تیمها اب و گرزب هناخدور24 فیدر رد دنمریه یزرم دور طابترا دور نیا اب ناتسچولب و ناتسیس ناتسا تایح و هدوب ناتسیس یگدنز گر دنمریه ،عقاو رد .تسا ناریا یارب و ناریا یللملا نیب یاهزرم .(3ص ،عبنم نامه)تسا شجنس لباق رصم رد لین دور اب ،تیمها ظاحل زا و دراد میقتسم هتفرگ رارق هیاسمه ود شریذپ دروم هک ،تسا یدایز یاهلاس ناتسیس رد ،دنمریه یلصا ةخاش نایم رد ناتسناغفا یسررب ،روشک قرش زا یقطانم رد یلم تینما رب دنمریه دور بآ نایرج شهاک یتینما تارثا یسررب اما ؛تسا

هقطنم رد نآ زا یرادرب هرهب و ناتسیس بآ عبانم تیعضو رب ناتسناغفا یثادحا یاهدس ریثأت و یبآ عبانم تیعضو دص رد ،هناخدور نیا هب طوبرم قوقح رگید و ناتسیس تمس هب دنمریه بآ نایرج شهاک للع ،دنمریه دور یاتلد .(4-54 صص ،عبنم نامه)تسا هداد رارق ریثأت تحت ار ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور هراومه هتشذگ لاس هس یط هاگچیه نیمه هب انب .تسا هدوب یلخاد دیدش یاه یریگرد راچد هراومه ناتسناغفا هتشذگ ههد هس لوط رد ،3394،یزورون)تسا هدشن ناتسناغفا و ناریا نیب یتینما لضعم هب لیدبت نآ بآ و دنمریه هتشذگ ههد

http://southasia. blogfa. com). زورب و ناتسیس هقطنم زا ترجاهم داجیا هطساو هب ناوارف تالکشم داجیا مغر هب مه ناریا لخاد رد رگید بناج زا نیا هب یدج هجوت ؛تسا هدش ردخم داوم قاچاق هژیو هب داسف زورب هب رجنم دوخ هک هقطنم نیا رد هدرتسگ یراکیب تلود .(عبنم نامه ،یزورون)دراد یم رب مدق تابث ریسم رد ناتسناغفا کیدزن یا هدنیآ رد اما تسا هتفرگن تروص رما هعسوت تیولوا یللملا نیب یاه تیامح هب هجوت اب و .دور یم شیپ دوخ تیعقوم تیبثت هب ور روشک نیا رد یزکرم یاه بآ راهم انیقی هعسوت نیا مزاول زا یکی و تفرگ دهاوخ رارق راک روتسد رد تینما تیبثت زا دعب فلتخم قطانم لماع کی هب دناوت یم رما نیا تسا ناتسناغفا لخاد رد اه بآ نیا مامت ءاشنمرس هک ییاجنآ زا و .دوب دهاوخ یحطس ناتسناغفا یبرغ بونج و برغ قطانم یارب مه دنمریه هناخدور .دوش لیدبت هیاسمه یاهروشک هب تبسن تردق تالکشم ندش یدج اب رگید فرط زا .تفرگ دهاوخ رارق بآ راهم تیولوا رد اتعیبط سپ ،دراد ییازس هب تیمها هب یرتشیب هجوت تسا مزال ناریا یمالسا یروهمج یزکرم تلود ناریا قرش رد یتینما نآ عبت هب و یعامتجا .دومن دهاوخ افیا یساسا شقن نیب نیا رد هقطنم هعسوت یساسا روتکاف ناونع هب بآ اتعیبط و .دیامن هقطنم نیا هعسوت یاه هناشن .دومن دهاوخ یتینما لضعم کی هب لیدبت ار دنمریه بآ هلاسم کیدزن یا هدنیآ رد انیقی عفانم داضت نیا

یور رب ددعتم یاهدس تخاس یاه حرط .تسا راکشآ رظن دروم یاه تخاسریز هعسوت تمس هب ناتسناغفا تکرح هک تسا یلاح رد نیا ،تسا هدش تیبثت ناتسناغفا فرط زا نونکا دنمریه هناخدور هیشاح .تسا هدش هدامآ دنمریه میتسه شسرپ نیا هب نداد خساپ یپ رد راتشون نیا رد نیاربانب .تسا هدشن مهم رما نیا هب ناریا فرط زا ی هجوت چیه یا هیضرف هنیمز نیا رد ؟تسیچ ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما رب دنمریه یزرم هناخدور کیتیلپوردیهریثات هک یلم تینما رب یدیدهت دناوت یم دور نیا ،دنمریه یزرم هناخدور کیتیلپوردیه ریثات نتفرگ رظن رد اب هک هدش حرط .دشاب ناریا یمالسا یروهمج


قیقحت فادها

میمصت رب نآریثأت یگنوگچ و ییایفارغج ی هدیدپ ناونع هب دنمریه یزرم هناخدور یاهدرکراک و اه یگژیو هعلاطم .1 ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما و یسایس یاهیریگ رب نآ ریثأت و ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما و ناتسیس مدرم یگدنز رب دنمریه هناخدور بآ نایرج شهاک ریثأت .2 ناتسناغفا و ناریا روشک ود نیب یسایس طباور زا یریگولج و ،ناریا رب ناتسناغفا یکیتیلپوئژ تیعقوم ریثأت تارطخ زا یریگولج یارب یلمع یاهراکهار هئارا .9 روشک قرش هقطنم رد یلاسکشخ تاونس رد صوصخب روشک ود نیب شنت شرتسگ دنمریهدور بآ عبانم زا هنیهب هدافتسا هنیمز رد طبریذ یاهاگتسد هب یلمع تاداهنشیپ هئارا .1

قیقحت هنیشیپ

و تسا هدوب ریخا هدس رد ناتسناغفا و ناریا طباور رب راذگریثأت لماوع زا یکی ناونع هب دنمریه یزرم هناخدور ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما رب نآ ریثأت و دنمریه یزرم هناخدور کیتیلپوردیه لماوع هب عجار یقیقحت نونکات

دنمریه هب ییاه شخب تسا هدش ماجنا ناریا یقرش یاهزرم دروم رد هک یتاقیقحت یخرب رد و .تسا هتفرگن تروص .تسا هتفای صاصتخا روشکود طباور رب نآ ینیرفآ شنت و

یرواخ کیتلپوردیه زادنا مشچ رد نوماه و دنمریه »ناونع تحت یا هلاقم (99-95صص ،1194)هدازدهتجم زوریپ تسیز یا هعجاف یریگ لکش ببس ار ناریا تمس هب دنمریه بآ نایرج شهاک و دنمریه رس رب فالتخا «ناریا .دنک یم دیدهت ار ناتسیس مدرم و نیمزرس هک دناد یم ناریا قرش رد یطیحم394)یکلم مانهب هناخدور تیمها «ور شیپ یاهشلاچ و دنمریه هناخدور »ناونع تحت ی هلاقم رد (31-21 صص ،9 شقن و تیمها هب هجوت اب هک دسر یم هجیتن نیا هب تیاهن رد و .تسا هداد رارق هعلاطم دروم ار ناریا یارب دنمریه رب دیاب ،نارحب و راوگان دادخر ره زا یریگولج یارب ،روشک قرش تینما و هعسوت هنیمز رد هژیوب ،دنمریه هناخدور صوصخ نیا رد یعطاق و نشور تسایس و عضوم و هدرک یراشفاپ روشک ود نایم هدش ءاضما یاهدادرارق یارجا .تفرگ شیپ

«ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور رب نآ ریثأت و کیتیلپوردیه»ناونع تحت یا هلاقم رد(49ص،5394)نارگید و این ظفاح و .تسا هداد رارق یسررب دروم دنمریه دور تیروحم اب هتشذگ لاس دصکی رد ار ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور ،یا هقطنم طباور ریثأت تحت هراومه دنمریه بآ میسقت رس رب روشک ود نیب هدقعنم یاهدادرارق هک هدرک یریگ هجیتن تسا هدوب برغ و قرش نیب تباقر و ذوفن

44 زا سپ ناتسناغفا رد یزاس تلود»ناونع تحت شدوخ همان نایاپ رد (394-254صص ،1394)یلدبع هلا تبیه رب ،4222 ربماتپس 44 زا سپ ناتسناغفا تالوحت ریثأت «(2394-5394) ناریا یلم تینما رب نآ ریثأت و 4222 ربماتپس رد دنمورین یزکرم تلود کی دوبن هطساو هب هک هدومن یریگ هجیتن و .تسا هداد رارق هعلاطم دروم ار ناریا یلم تینما یزکرم تلود کی وترپ رد دسر یم رظن هب .تسا هدش دیدهت روشک نیا بناج زا ناریا یلم تینما ،ناتسناغفا و ناتسناغفا یزاسزاب هب کمک اب ناریا لیلد نیمه هب .دش دهاوخ نیمأت ناتسناغفا بناج زا ناریا یلم تینما ،دنمتردق


،دنمتردق یزکرم تلود کی وترپ رد ات هدرک شالت روشک نیا یگنهرف و یعامتجا ،یسایس عاضوا دوبهب هب کمک .دشاب هتشاد یرتشیب رطاخ یگدوسآ ناتسناغفا هیحان زا زین دوخ ات هدش رارقرب روشک نیا رد تینما و تابث و ناریا یمالسا یروهمج یلم عفانم»ناونع تحت شدوخ همان نایاپ رد (24-54صص،3194)یکناقاط یزردوگ هلادی لاس زا ناتسناغفا رد ا .ا .ج یجراخ تسایس یدروم هعلاطم یسررب نمض «(نونکات 1334)ناتسناغفا ریخا تالوحت عفانم .تسا هدش هتخادرپ نآ زا جتنم یسایس یتابث یب نینچمه و یراتفر یاه یگدیچیپ نیا زا یخرب هب نونکات 1334 ،یللملا نیب لیلحت حوطس رد یداصتقا نینچمه و یکیژولوئدیا -یگنهرف ،یتینما -یسایس فلتخم داعبا رد ا.ا.ج یلم یذ یاهروشک زا کی ره یجراخ تسایس نییبت نمض و .تسا هداد رارق یسررب دروم ار یلمورف و یلم ،یا هقطنم .تسا هتخادرپ ا .ا .ج یجراخ تسایس توق و فعض طاقن هب ناتسناغفا رد ذوفن

قیقحت شور

طوبرم یاهدادخر و ثداوح یخیرات هاگن اب یدانسا هعلاطم هقیرط زا هک دشاب یم یلیلحت -یفیصوت قیقحت نیا شور شور .دهد یم رارق لیلحت و یسررب دروم دنمریه دور ریثأت تحت ار ناتسناغفا و ناریا روشک ود یسایس طباور هب تاشرازگ و ربتعم دانسا ،یا هناخباتک عبانم زا هدافتسا رب هوالع هدش شالت هک دشاب یم یا هناخباتک تاعالطا یروآدرگ هب زین یتنرتنیا یاه تیاس و یتاعالطا یاه کناب زا ورین ترازو و هجراخ روما ترازو ریظن یددعتم عجارم و زکارم .دوش هتفرگ هرهب لمکم ناونع دنمریه هناخدور ییایفارغج تیعقوم و (4هرامش هشقن)دریگ یم ،همشچرس ناتسناغفا رد اباب هوک زا عبرم رتمولیک رازه 254زیربآ هضوح اب دنمریه هناخدور هناخدور زیربآ هضوح ییاسانش تاعلاطم)دزیر یم ناتسیس هقطنمرد عقاو نوماه هچایرد هب رتمولیک 2524یط زا سپ دور یم رامش هب ایسآ بآرپ و ناریا تالف یقرش یاهدور زا دور نیا .(1ص ،4594،نارهت قرب و بآ ترازو ،دنمریه بوسحم تارف و دنس نیب عقاو دور نیرتزارد دور نیا .دبای یم نایرج نآ رد بآ بعکم رتم اهدرایلیم هنالاس و .(13ص ،2494،ناهیک دوعسم) ددرگ یم


دنمریه هناخدور :1 هرامش هشقن

(39ص ،4194 ،باحس نارهت رواشم نیسدنهم):عبنم هناخدور بآ نیمات یلصا عبنم ،روشک نیا یبونج و یزکرم همین یاهشخب رد عقاو ناتسناغفا تاعافترا یبونج بیش ،ناتسناغفا هدمع ینزخم دس ود . تسا یراج بادنغرا و دنمریه نآ یلصا هخاش ود رد هک دشاب یم لاس لوط رد دنراد عبرم رتمولیک22225زا رتعیسو یزیربآ هضوح هک تسا هدش ثادحا هیحان نیمه رد یکجک و بادنغرا رد هناخدور یاتلد هدنهد لیکشت هک دنمریه یالفس شخب .(1ص ،دنمریه هناخدور زیربآ هضوح ییاسانش تاعلاطم) نیا .تسا ناریا کاخ رد نآ دصرد 21 هک دراد عبرم رتمولیک 22234 تعسو هب یا هرتسگ ،دشاب یم ناتسیس هیحان یاه هخاش هب دنمریه ،هناخدور یاتلد هقطنم رد .دنک یم ادیپ همادا نوماه هچایرد ات هدش زاغآ کجرب راهچ زا تمسق دنب رد هک دشاب یم لامش تمس هب اتلد هیحان رد ناخ لامک زا دعب دنمریه نایرج تهج .دوش یم میسقت یددعتم نوماه دراو یمود و کزوپ نوماه هچایرد دراو یلوا هک دوش یم میسقت ناتسیس و کرتشم نایرپ هخاش ود هب کهک .دهد یم لیکشت ار ناتسناغفا و ناریا نایم زرم کهک دنب زا سپ دوخریسم زا یتمسق رد دنمریه دور .ددرگ یم دنمریه نازیم ندوب الاب .دوش یم نیمأت دنمریه دور زا زاین دروم بآ مامت و تسالاب ریخبت و مک رایسب اتلد هیحان رد شراب زاین دروم بآ نازیم ناتسناغفا روسناخچ و ناریا ناتسیس دنمریه یاتلد هقطنم رد نآ رثا رب بآ دایز فالتا و ریخبت رد ریغتم یهدبآ میژر یاراد دنمریه دور .دهد یم شیازفا تدشب ار تمسق نیا رد یزرواشک نیمز راتکه ره یارب

نینچمه .تسا دادرخ ات نمهب یاه هام هب طوبرم هناخدور بآ نایرج دصرد 13 هک یا هنوگ هب ؛دشاب یم لاس لوط اب .(59ص ،3194،باماجرواشم یسدنهم تکرش)دنک یم رییغت تدشب فلتخم یاه لاس رد هناخدور یهدبآ نازیم تسا یکژولوردیه یلاسکشخ ریثأت تحت اتدمع ناتسیس (13ص ،2394،ینایواک)اه یلاسکشخ عاونا هب هجوت ی هضوح و ریگبآ ی هضوح نیب هک دنمریه هناخدور هب نآ مامت یگتسباو هب هجوت اب اریز(29ص ،2394 ،یناودرک) بصم رد عقاو یاه هاگتنوکس ،زیربآ ی هضوح رد هنایلاس یگدنراب شهاک نازیم هب هتسب ،دراد دوجو ییادج نآ زیربآ


دننیب یم بیسآ یداصتقا تادیلوت حطس و مدرم یگدنز یفیک حطس ،مدرم یتمالس حطس ،تشادهب حطس رظن زا نآ(millwee,2001,p4). كیتیلپوردیه اب یسایس یاهراتفر رد بآ شقن یسررب هب هک دشاب یم یسایس یایفارغج ملع یاه هعومجم ریز هلمج زا کیتلپوردیه یا هدرتسگ فیط ،کرتشم یبآ عبانم نیا زا یرادرب هرهب رد اه تلم نایم شنکمه رب عون ،دزادرپ یم فلتخم یاه سایقم و هدنیآ رد بآ هدنیازف فرصم هب هجوت اب .دریگ یم رب رد ار گنج و یراگزاسن ات لماک یراکمه و یراگزاس زا نایم کیتلپوردیه تارجاشم ینوزف دهاش ،عبانم نیا زا یرادرب هرهب رد دور تسدارف یاهروشک فرصم شیازفا دنرواب نیا رب و دنناد یم کیتلپوردیه هدس ار ینونک هدس اه نیسیتیلپوئژ یخرب تیعقاو نیا هب هجوت اب .میتسه اه تلم ،1394 ،ینایواک)دوب دهاوخ بآ دوبمک زا هدمآرب نارحب لیلد هب ناهج رد یا هقطنم یاه گنج و اه یریگرد بلغا هک

یگدنز یقطانم رد ناهج تیعمج دصرد 21 دودح هک دوش یم یشان اجنآ زا هلئسم نیا تیمها .(399-399 ص دادعت 4هرامش لودج .(14 ص ،9394 ،ییافص)تسا کرتشم روشک دنچ ای ود نیب اهنآ زیربآ یاه هضوح هک دننک یم

کیتیلپوردیه هک تسا دقتعم هدازدهتجم .دهد یم ناشن اه هراق زا کی ره کیکفت هب ار ناهج رد کرتشم یاه هضوح اب رگیدکی اب اه تلود نایم رد یسایس یاه یریگ لکش رد بآ زا هدافتسا هب طوبرم یاه یریگ میمصت رثا هعلاطم هب هب یللملا نیب یاهزرم زا بآ روبع هزاجا ای بآ دوبمک .دزادرپ یم روشک کی رد یتح مدرم و اهتلود نایم طباور ،هدازدهتجم) دراذگ یم رثا رگیدکی اب اهروشک طباور و دوخ یاه تلم و اه تلود یسایس طباور رد نوزفا زور یا هنوگ .(494ص ،1394

اه هراق زا كی ره رد کرتشم یاه هضوح دادعت :1 هرامش لودج

7771 لاس رد اه هضوح دادعت 1971 لاس رد اه هضوح دادعت هراق

21 15 اقیرفآ 95 21 ایسآ 41 31 اپورا

39 99 یلامش یاکیرمآ 39 19 یبونج یاکیرمآ

412 142 عمج

WWW. transboundrywaters. Orst. edu/publications/register_paper. html عبنم: و یناسنا تاعامتجا تاقشانم و تابسانم رد بآ شقن هعلاطم هب کیتیلپوردیه :هک تسا رواب نیارب این ظفاح نینچمه و یناهج ،یا هقطنم ،یروشک ارف داعبا یاراد و اهنآ نیب ای و اهروشک لخاد رد هکنآ زا معا دزادرپ یم اهتلود و اهتلم هرجاشم و شنت بجوم ار ییایفارغج لماع 24 هک تگاه رتیپ لدم رد .(224ص ،5394 ،این ظفاح)دشاب یللملا نیب روبع لیامت :زادنترابع هک دنتفا یم قافتا بآ عبانم رس رب هک تسا ییاهشت هب طوبرم لماع1دناد یم هیاسمه یاهروشک میسقت طخ ریسفت رس رب فالتخا ،هیاسمهروشک زا دازآ یاه بآ هب یسرتسد یارب یکشخ رد روصحم هیاسمه روشک یایلع تمسق رد بآ ندوبر ،کرتشم هچایرد عبانم زا یرادرب هرهب رس رب فالتخا ،یزرم هناخدور ریسم رییغت ،بآ .(219 ص ،3194 ،تگاه)اهربا یعونصم یروراب و دور


و اه تلود یرگیزاب،یراکمه و یریگرد دننام یلماوع یوررب کیتلپوردیه هرابرد فلتخم یاهدرکیوررد الومعم هعلاطم ار نا کیتیلپوردیه زا دوخ فیرعت رد رسنیم اما .دوش یم دیکات یللملا نیب زیربآ یاه هضوح رد روضح هدافتسا هرابرد یتلودارف یاهداهن دننام رصانع ریاس و یتلود ریغ نارگیزاب ،اه تلود نایم طباور(کیتامتسیس)دنم ناماس :تسا هدش دیکات ریز دراوم رب فیرعت نیا رد .دناد یم یللملا نیب یاهبآ زا یراصحنا

یتلود ریغ و یتلود نارگیزاب نایم لباقتم طابترا یسررب - اهتلود نوریب و نورد یاهداهن و نارگیزاب رب دییات -

بآ زا یراصحنا هدافتسا تهج رد شالت -

,Turton یللملا نیب هبنج مه و دنراد یلم هبنج مه هک ییاه هناخدور یور رب نوگانوگ یاه تیمکاح لامعا -

2003: pp15-16)).

هب بآ .ددرگ یم صخشم رتشیب زور ره یبآ مک نارحب لیلد هب ریخا هدس رد یسایس مولعرد کیتیلپوردیه تیمها یرتناوارف تددح و تدش زا ،بآ مک قطانم رد دنور نیا .تسا کیژتارتسا ییالاک هب ندش لیدبت لاح رد جیردت یتفن عبانم بحاصت رس رب متسیب نرق یاه گنج هدمع .دنا هداد بقل مکی و تسیب نرق تفن ار بآ .دشاب یم رادروخرب ناسآ یسرتسد نیمضت یارب یعمج تامادقا زا یا هنومن ،للم نامزاس زیوجت اب 4334 لاس رد تیوک نارحب .داد خر یاه لاسرد هک دنرواب نیا رب نارگلیلحت یخرب .(31 ص ،2194 ،ملقلا عیرس)دوب تفن بایمک عبانم هب رطخ یب و یاهدروخرب رگیدکی اب رتشیب و رتهب یبآ عبانم لرتنک و یبایتسدرس رب(بآ مک قطانم رد هژیو هب)اهروشک ،یتآ .)594-194 صص ،1194 ،لدنام)تشاد دنهاوخ یماظن تیفیک هب طوبرم تالکشم فالخرب ،بآ عبانم شهاک هلاسم و بآ عبانم تیمک رس رب فالتخا هک تفگ ناوت یم سپ نینچمه .دشاب یم اهروشک نایم هعزانمو یریگرد یارب یلماع ،دراوم زا یرایسب رد و تسا لح لباق یراوشد هب بآ و یریگرد لامتحا زین یللملا نیب یاهدور بآ عبانم میسقت یارب ینامزاس و یللملا نیب ترارقم و نیناوق دوجو مدع .(19 ص ،9394 ،هدازیلع)تسا هداد شیازفا رتشیب ار اهروشک نایم هعزانم

لوا :تسا راوشد تهج ود زا لقادح دیآ یم دوجوب اهروشک نیب بآ رس رب هک ییاه نارحب و تافالتخا لصف و لح دوجو عفنیذ عماوج و اهروشک نیب بآ میسقت و تیامح یارب یللملا نیب عطاق و حیرص نوناق رضاح لاح رد هکنیا و دنتسه یا هقطنم و یلحم صاخ یاهدادرارق عبات اپورا رد بوناد نوچمه ناهج یاه هناخدور موس کی و درادن دراد دیکأت هتکن نیا رب ،تسا یللملا نیب یاه هناخدور زا هدافتسا دروم رد هک زین م1134 لاس رد یکنیسله همانقفاوت نویسیمک .دراد ار یللملا نیب هضوح یاه بآ زا هدافتسا قح هنافصنم روطب دوخ یاهزرم لخاد رد یروشک ره هک زا یناریتشک ریغ یاه هدافتسا نوناق»ناونع تحت ار دوخ سیون شیپ نیلوا م4334 لاس رد هک زین للملا نیب قوقح یناسر بیسآ مدع هب مازتلا» ،«کرتشم یاه بآ زا هنالداع و لوقعم هدافتسا» :لصا 1 ،درک هئارا «یللملا نیب یاه دور هدرک هیصوت ار «تاعالطا و رامآ رمتسم لدابت»و«یراکمه هب یمومع مازتلا ،«دور رانک یاهروشک ریاس هب سوسحم نیب قفاوت لوصح زا عنام یللملا نیب نیناوق تیفافش و تیعطاق مدع نیاربانب .( .Wolf, PP,251-265) تسا فالخ رب هک دنوش یم بوسحم یکیتیلپوئژ یاه نارحب وزج بآ زا یشان یاه نارحب هکنیا مود .دوش یم اهروشک ،دنوش یمن لصف و لح یتحار هب و هدوب اپ رید ،دنوش یم لصف و لح یتحار هب اه سنارفنک رد هک یسایس یاه نارحب


یلم عفانم وزج زین روشک کی رد ییایفارغج یاه شزرا و تسا بآ لثم ییایفارغج شزرا کی رس رب هعزانم هک ارچ رس رب تباقر لاح ره هب .دننزب هلماعم هب تسد یلم عفانم رس رب دنناوت یمن یناسآ هب اه تلود و دنوش یم یقلت ،1394 ،تجاح یرداق و یشه یراتخم)دشاب یم هعسوت عنام و تسا راگدنام شنت تلصخ یاراد کرتشم یاه بآ

.(41 ص یلحم سایقم رد كیتیلپوردیه یلصا هلأسم .دهد یم رارق هجوت دروم ار تردق لکش زا لصاح یعامتجا –یلحم طباور حطس نیا رد یسایس لیلحت هک یلحم یاه شنت و تافالتخا و یعامتجا طباور رب نآ هب طوبرم یاه تسایس و بآ عبانم ریثأت تمسق نیا رد فعض اهروشک زا یرایسب رد .دشاب یم ،دهد خر ییایفارغج هیحان ای روشک زا هقطنم کی رد ،نآ رثا رب تسا نکمم ،دنتسه صاخ قیالع و عفانم یاراد مادک ره هک هعماج یلخاد یاه هورگ نایم یدیدش تباقر ،بآ عبانم تیریدم زین بآ عبانم تیریدم و هرادا رد یلحم تکراشم ثحب ،یلحم حطس رد بآ عبانم یراذگ تسایس رد .تسا هتخیگنارب .(5 ص ،1394 یشه یراتخم و یدبع ،یرابخا)دریگ یم رارق هجوت دروم یلم سایقم رد كیتیلپوردیه هب طوبرم یاه تسایس یارجا و میظنت رد یتلود یاه هاگتسد و تموکح ،تسایس و بآ هطبار فلتخم حوطس نایم عبانم هب طوبرم یاه تسایس یاراد یلک روطب یروشک ره .دنراد هدهع رب ار یلصا شقن اهروشک لخاد رد بآ عبانم داجیا نآ هب طوبرم تاسیسأت و بآ عبانم تیریدم یارب ار یتاسسوم و هدوب فلتخم یاه شخب رد بآ -یسایس یاهشنت و یفنم و تبثم تاریثأت یسررب هب کیتیلپوردیه زا سایقم نیا .(5 ص،عبنم نامه)دیامن یم روشک لخاد رد بآ تیریدم صوصخ رد یتلود یاه هاگتسد و تموکح یبآ یاه تسایس زا یشان یلامتحا یعامتجا ص ،نامه ،تجاح یرداق و یشه یراتخم)دزادرپ یم رگید هضوح هب یا هضوح زا بآ لاقتنا و اهدس ثادحا لثم21). یا هقطنم سایقم رد كیتیلپوردیه اب هطبار رد اه روشک یاه تسایس سایقم نیا رد .دریگ یم رارق هجوت دروم سایقم نیا رد رتشیب هزورما کیتیلپوردیه دناوت یم مه دراوم نیا .دریگ یم رارق هجوت دروم بآ عبانم تیفیک و لرتنک ،عیزوت ،صیصخت دروم رد رگیدکی حطس رد تسایس و بآ هطبار نارظن بحاص یخرب .ددرگ اهروشک نایم ییارگمه بجوم دناوت یم مه و شنت بجوم یارب روشک کی یجراخ تسایس درکلمع یگنوگچ هک دنناد یم یجراخ تسایس رد بآ عبانم ریثأت نایب ار یا هقطنم .(131 ص ،4394 ،یرگسع)دنک یم نییبت ار بآ نیمأت یناهج سایقم رد كیتیلپوردیه بآ یور رب یللملا نیب یاه سنارفنک رد نالک ثحابم و تارکاذم نوچمه یلیاسم ریگرد کیتیلپوردیه زا سایقم نیا و بآ»یللملا نیب سنارفنک و بآ یناهج یاروش لثم .تسا صوصخ نیا رد یللملا نیب نیناوق ندرک هلومرف و .(Molling,2001, p33)دش رازگرب نیلبود رد م2334 لاس رد هک «تعیبط


دنمریه هناخدور كیتیلپوردیه

تایح هک دنراد رارق ناریا ناتسیس زین و ناتسناغفا تیالو نیدنچ ،نوماه هچایرد ات دنمریه دور ینالوط ریسم رد زا و مهافت یعون رد نآ فارطا نانکاس رود یاه هتشذگ رد لیلد نیمه هب .دراد دور نیا بآ هب یگتسب اهنآ یگمه نیا اب و دنا هدرک فرط رب ار دوخ یاهزاین ،بسانت هب مادک ره ،یزگ دس هب موسوم یاهدس نتسب و یراکمه قیرط یوگ باوج اه نرق یط دنور نیا .تسا هدنام یقاب ،تسد نییاپ یتیعمج قطانم و اهاتسور یارب بآ ریسم دوجو ناریا یزرم یاهدور نیب رد ،یکیتلپوردیه یاه صخاش رظن زا دنمریه دور .تسا هدوب دنمریه یلاوح نکاس یاهزاین . . .تسا زیامتم ناریا یزرم یاهدور ریاس اب رظن نیا زا و تسا ناریا یلخاد یحاون ،نآ بصم هک تسا یدور اهنت ،نامه ،یاب)تسا هدوب ناریا یزرم یاهدور اب طابترا رد عوضوم نیرت مهم دنمریه دور بآ عطق ،ریخا یاه لاس رد

هزوح نیرخآ رد نآ بآ و تسا کشخ هیحان نیا رتسب رد ،تسا فورعم دنمریه هزوح هب هک یا هقطنم .(154 ص لیکشت فارطا یاه ناتسهوک رتشیب ار هدش دای هزوح هراوید .دزیر یمن ایرد هب و دور یم ورف کاخ رد و بذج یاهارحص زا هک دوش یم هدیمان ناتسگیر یقرش یاه نیمزرس :دوش یم میسقت یعیبط شخب ود هب هزوح نیا .دنا هداد یانهپ و رتمولیک221 لوط هب هقطنم نیا .دوش یم عرزی مل و کشخ ینابایب لماش هک یبرغ نیمزرس و هدش لیکشت نش بآ هدمع یاه هدیدپ زا و دراد رارق ناریا و ناتسناغفا روشکود رد رضاح لاخ رد ناتسیس هقطنم .تسا رتمولیک 222 ار نآ لیلد .دسر یم لاس رد رتم یلیم 2222 ات هک تسا نیمز یحطس یاه بآ ندش راخب ،هقطنم نیا رد ییاوه و نیا زا داب هلیسو هب هک نیمز حطس یاه بوسر مجح .تسناد یقرش هتسویپ یاهداب شزو و الاب رایسب یامد ناوت یم .(244 ص ،نامه)دنا هدروآ هضوح نیا هب دور بآ هک هدوب ییاه بوسر زا رتشیب بتارم هب ،هدش هدرب لحم

یاه نیمز ریگمشچ ندش مک ،هقطنم متسیسوکا رصنع نیرتمهم ناونع هب دنمریه هچایرد حطس و مجح شهاک ،رجاهم یاه هدنرپ یاه هاگتسیز نتفر نیب زا ،ییاوه و بآ تارییغت ،لاغتشا شهاک ،نینکاس ترجاهم ،یزرواشک شرتسگ و ردخم داوم قاچاق رد تکراشم هب شیارگ دشر ،(ناتسیس هزور 224 یاهداب)ینش یاه نافوط شیارفا عوقو .تسا دنمریه بآ زا ناریا مهس شهاک یفنم و برخم تاعبت زا . . . و نانز قاچاق یناسنا ریغ هدیدپ نتفای

نارحب عوقو و ناتسیس تمس هب بآ نایرج شهاک ثعاب دنمریه یاه همشچ رس زا بآ نایرج شهاک و یلاسکشخ ندرکادج اب اه ناغفا هتشذگ لاس دص رد .(12ص،2394،نارگید و ررکم یردیح دیمح)تسا هدش هیحان نیا رد بآ و هدرک فرصم ار بآ زا یرتشیب مجح نآ یور یفارحنا و ینزخم یاهدس ثادحا و دنمریه زا یددعتم یاهلاناک رد یبآ مک ،هناخدور یایلع شخب رد یلاسکشخ عقاوم رد هلأسم نیا .دنا هداد شهاک ار ناتسیس هب یراج بآ نازیم یاه ریسم و دنمریه هناخدور یبوریال مدع ،قیمع یاه هاچ رفح ریخا ههد رد هتبلا .تسا هدرک دیدشت ار ناتسیس یاه یهام ندرک اهر ،هناخدور رانک رد یزرواشک یاه نیمز دح زا شیب شیازفا ،نوماه هچایرد نینچمه و نآ یباعشنا ار یبآ مک نارحب هک دنتسه ناریا اب طبترم لماوع رگید دنا هدش اهرازین نتفر نیب زا ثعاب هک راوخهایگ یموبریغ عوضوم نیا و تسا هدومن ادیپ یکیتیلپوردیه هبنج دنمریه بآ زا یرادرب هرهب .(12 ص ،نامه)تسا هدرک دیدشت هنزاوم و یسایس طباور رد نآ زا ات تسا هدش لیدبت ناتسناغفا تلود تسد رد یسایس – یداصتقا مرها کی هب المع یرباربان نیا .دریگ رارق تسدورف تیعقوم رد ناریا ات تسا هدش ببس یگژیو نیا .دنک هدافتسا ناریا اب تردق


،نیفرط یاه تموکح یسایس کارتشا نازیم اتیاهن هک تسا روشک ود نیب یگشیمه یشکمشک و شنت زاس هنیمز هرود لثم .دنک ادیپ همادا ای دبای هلصیف تدم هاتوک رد نارحب هک دنک یم نییعت نیفرط یماظن ناوت و یداصتقا یاهزاین

ربارب رد یشنکاو دهاوخب هکنیا ای دشاب هتشاد ناریا زا یراظتنا ناتسناغفا تلود هک ینامز ره .یازرک تلود و نابلاط دنک یم یلمع ناریا هب دنمریه بآ لاقتنا رد ار یدیدج یاه تیدودحم ،دهد ماجنا ناریا یمجاهت یاهراتفر(http://www. roozonline. com/persian/opinion/opinion-article. html). تینما و بآ یبآ مک هلئسم هب یتینما و یطیحم تسیز ،ینف ،یداصتقا رظنم جنپ زا کیتیلپوردیه هب طوبرم تایبدا رد یلک روط هب کی هباثم هب بآ ،درکیور نیا رد .(Dolateyar Mostafa &Time S. Gray, 2000. P 18)دوش یم هتسیرگن یعامتجا و یداصتقا هعسوت رب ینبم هک هدش یقلت کیژتارتسا و یدج یلیخ عوضوم کی یبآ مک و تسا تردق نامتفگ هاگدید زا نارظن بحاص زا هورگ نیا .تسا یسایس تردق هدننک نییعت لماع هجیتن رد و هدوب راذگرثا اه تلم رس رب تسا نکمم یبآ مک لضعم راتفرگ یاه تلود هک دندقتعم و دننک یم هاگن عوضوم هب روحم – تلود ،تینما هتشاد شکمشک رگیدکی اب ،عبانم تینما ندروآ تسدب یارب خیرات لوط رد اه تلود .دنزادرپب گنج هب رگیدکی اب بآ دنراد داقتعا گنیتسو نوچمه ناققحم یخرب هطبار نیا رد .تسا هدرک کمک ،اه گنج دادخر هب بلغا هلاسم نیا و دقتعم کیلگ رگید یوس زا .(131 ص ،نامه ،یرگسع دومحم)تسا هدوب عبانم رس رب گنج یریبعت هب ،رشب خیرات یاه شکمشک "اجک" و "ینامز" هچ رد هک دشاب هتکن نیا رب دیاب یلعف طیارش رد یتینما نارگ لیلحت زکرمت تسا و یتابث یب هب دناوت یم یطیحم تسیز یاه ینارگن هک دنشاب عوضوم نیا لابند دیابن و داد دهاوخ خر عبانم هب طوبرم یسایس و یداصتقا دشر عبنم، بآ عبانم رگا وا رظن زا .تسا یعطق تاشقانم نیا عوقو نوچ ،دوش یهتنم شکمشک یاه متسیس و دشاب گنج زاغآ یارب یهیجوت دناوت یم یبآ عبانم هب یسرتسد ،تسا هنوگ نیا عطق روط هب هک دشاب ،نامه ،یشه یراتخم نیسح و یدبع هللااطع ،یرابخا دمحم)دنوش لدبم یماظن مجاهت یارب یفده هب زین بآ هضرع

و هتشاد دوجو طیحم و عبانم تینما نیب یا هظحالم لباق کرتشم طاقن ،قوف تاکن هب هجوت اب یلک روط هب .(1ص هنیمز نیا رد یزراب هنومن یللملا نیب یاه هناخدور ریسم رس رب شکمشک .دنراد مه اب یکیدزن طابترا هلوقم ود نیا رصع ،یلعف نارود عقاو رد .تسا کرتشم روشک دنچ ای ود نیب هناخدور212 زا شیب هزوح تسا یکاح اهرامآ .تسا عبانم رس رب اه یریگرد نیلوا شیپ لاس 2221 هک دنداقتعا نیا رب یخرب هک ارچ ،تسا یبآ عبانم تیمها تایح دیدجت یماظن یرگ لیلحت هک نوسپمات نوچمه یناققحم دید زا نینچمه .((Lenore, 1998, p183 تسا هداد خر یبآ .دوب دنهاوخ هدنیآ یاه شنت یارب ینوناک عبانم نیا ،ایند نیریش یاه بآ ندوب دودحم لیلد هب تسا

(Tompson1978, No 6, p63) هدهاشم یلعف طیارش رد یتیعضو نینچ شیادیپ رب ینبم یناوارف دهاوش و نآ دروم 19 هک داد خر ناهج رد بآ رس رب هشقانم دروم4934 ریخا لاس 25 رد دوش یم هتفگ هطبار نیا رد .دوش یم .(44ص ،34/44/2394 ،یرهشمه همانزور)تسا هدش دس راجفنا ای و گنج زورب بجوم زا ثحابم رد هک دشاب یطیحم تسیز عوضوم نیرت مهم دیاش ،بآ عبانم صیصخت یگنوگچ و تیریدم عومجم رد تیفرظ زا یرادرخرب یانعم هب(یفیک و یمک ظاحل هب)بسانم یبآ عبانم هب یبایتسد دش هراشا رتشیپ هک روطنامه ییوس یتشادهب و ملاس بآ نیمات ظاحل هب)یعامتجا و (یتعنص و یزرواشک زا معا)یداصتقا هعسوت یارب مزال یدنمناوت و


تیلوبقم میکحت زین یتیضو نینچ دنیآرب .دوب دهاوخ هعماج هافر و یگدنز یاهدرادناتسا دوبهب مالک کی رد و (... و طلست رس رب اهروشک نیب رد هک ییاه تباقر و اه شنت رب هوالع .تساه تموکح تینما بیرض شیازفا و یسایس ماظن زین یلحم و یلم ورف حوطس رد هک دش لفاغ هلئسم نیا زا دیابن دیایب دوجوب تسا نکمم یبآ عبانم هلمج زا عبانم رب یریثأت هک ددنویپب عوقوب ییاه یریگرد اه شنت بآ عبانم زا هدافتسا رس رب فلتخم یاه هاگتنوکس نیب تسا نکمم بآ لاقتنا هب ضارتعا رد نادابآ رهش رد ناریا رد رما نیا هنومن هک دشاب هتشاد دناوت یم روشک لخاد رد تینما رب ءوس .(494ص ،نامه ،هداز دهتجم)تسویپ عوقوب 3194 لاس رد یزکرم تالف هب نوراک

ناتسناغفا و ناریا نیب دنمریه یقوقح لیاسم اب ناریا یقرش یاهزرم یریگ لکش نامز زا ناتسناغفا و ناریا نیب دنمریه هناخدور بآ زا هدافتسا رس رب فالتخا یقوقح ماظن 1 یاراد و هدنارذگ ار یدایز تالوحت دنمریه یقوقح ماظن"لک روط هب .دش زاغآ اه یسیلگنا تلاخد :(344ص ،1394 ،یاب)تسا ش 2994 دنمریه نویسمک یداهنشیپ ماظن -9 م 9134 تیمسا دلگ کیردف رس تیمکح -1

ش 4594 دنمریه بآ میسقت هدهاعم -1 م 5234 نوهام کم تیمکح -2 ناتسناغفا و ناریا عبات یلحم ماکح نیب ناریا یقرش یحاون رد هک یتافالتخا نتفرگ جوا اب مهدزون نرق مود همین رد نیا لح ،دنتشاد ناتسلگنا اب هک یا هناگادج تادهاعم ساسا رب روشک ود ،دوب هدمآ دوجو هب یزرم لئاسم رس رب نیا هب یگدیسر رومأم ار " تیمسادلگ کیردرف "لارنژ ،ایناتیرب تلود .دندرپس ایناتیرب تلود تیمکح هب ار لئاسم روشک ود تاشقانم دروم رد ناتسناغفا و ناریا نایم یزرم تیمکح ماجنا رومأم م4134 لاس هم هام رد وا .درک هلاسم نارهت رد ار دوخ یأر م2134توا 34رد ناتسیس تادحرس رد یسررب و قیقحت اب تیمسادلگ . دش ناتسیس هقطنم رد

نآ ساسا رب هک تشاد صاصتخا روشک ود زرم ندرک صخشم هلأسم هب لماک روط هب تیمسادلگ یأر .درک رداص ار ینوریب ناتسیس وا . درک میسقت "ینورد ناتسیس" و "ینوریب ناتسیس" شخب ود هب ار ناتسیس هقطنم ،تیمسادلگ ناریا هب ار رتکچوک تمسق و ینورد ناتسیس شخب و داد ناتسناغفا هب تفرگ یم رب رد ار رتعیسو و رتگرزب شخب هک ود نیب زرم ناونع هب ار کهک نییاپ اتلد شخب نیرت یرواخ رد دنمریه هناخدور یلصا هخاش نینچمه .داد صاصتخا194،هدازدهتجم)درک نییعت ناتسناغفا و ناریا روشک شخب هک دنمریه یاتلد زا یتمسق بیترت نیا هب .(439ص،5 برش تهج بآ روبع ریسم هک یا هیحان و دش راذگاو ناریا هب تشاد یرتشیب تیعمج و یزرواشک یاهنیمز رتعیسو تیمکح لابندب نوهام کم .(14ص ،3194،درفدنز)دش هدرپس ناتسناغفا هب ،داد یم لیکشت ار تمسق نیا رد رد یسیلگنا سدنهم کی رارقتسا یارب ار هنیمز یلبق دادرارق رارکت رب هوالع و دش هقطنم هناور تیمسادلگ .(22ص ،2394،نارگید و ررکم یردیح)درک مهارف دادرارق نیا رب تراظن تهج و لباز رهش رد ناتسلگنا یرگلوسنک

بجوم هب هک دش دقعنم نیفرط نیب یتقوم لکتورپ ،اهزرم هلاسم هب هجوت و تلود یاه شالت لابند هب 5494 لاس رد نامه)دوش میسقت (ناریا مهس دصرد 25و ناتسناغفا مهس دصرد 25 ینعی)یواسم تروص هب ناخ لامک دنب رد بآ نآ میسقت یواسم تروص هب بآدعب هب ناخ لامک دنب زا هک دندرک قفاوت نیتلود ش .ه1494 دادرارق رد .(22ص ،عبنم ،دوشن فرصم دوش یم هدرب الالعف هک یبآ رادقم رب هفاضا ناخ لامک دنب ات کجرب راهچ یاتسور زا هکنیا یارب و دوش


ریمعت یتح و ثادحا یرگید رهن تسه و هدوب یراج هک یراهنا رب هوالع روبزم هلصاف رد درک دهعت ناتسناغفا تلود94،یراخف) دنکن ناتسیس رد یبآ مک لکشم هک دش بجوم دادرارق نیا هب ناتسناغفا تلود یدنبیاپ مدع .(25ص ،41 تیمکح حیرص فلاخم هک ناتسناغفا کاخ رد جارس و ارقب رهن رفح اب صوصخ هب لکشم نیا .دبای همادا نانچمه تلود اب ار یتارکاذم هدرک شالت الاددجم ناریا اه لاس نیا لوط رد .تفای شیازفا دوب 1494 دادرارق و تیمسادلگ دنمریه یبآ مک ناتسناغفا 1294 لاس رد یتح ،دیماجنین یتبثم هطقن هب هاگ چیه تارکاذم نیا یلو دنک زاغآ ناتسناغفا زا ناتسیس نانکاس هک یا هنوگ هب ،دنادرگرب دوخ یاه نیمز یوس هب زین ار هدنامیقاب بآ یمامت و داد رارق یزیواتسد ار .(59-55صص ،4194 ،باحس نارهت رواشم نیسدنهم)دنتفرگ رارق انگنت رد زین یندیماشآ بآ رظن قح دادرارق نیا رد .دنریذپب ار اکیرما تطاسو دوخ فالتخا عفر یارب دنتفرگ میمصت تلود ود 2994دادرارق رد زاین دروم بآ رادقم ،تفرگ رارق فرط یب نویسیمک شریذپ دروم فراصم ریاس هب تبسن ناتسیس بورشم بآ مدقت

22 تایه و دشن نویسیمک لوبق دروم هک دوب هدش داهنشیپ هیناث رد بعکم رتم 25 ناریا تلود فرط زا ناتسیس رد بعکم رتم 12 تین نسح نداد ناشن یارب ناتسناغفا هاشداپ عقوم نیا رد هک دنتسناد یفاک ار هیناث رد بعکمرتم .(92ص ،عبنم نامه ،نارگید و ررکم یردیح)تفریذپ ار هیناث

ود قفاوت اب یتاسیسات دش ررقم و دش هتفرگ رظن رد هیناث رد بعکمرتم 12 ربارب ناریا هباقح ش .ه 4594 دادرارق قبط رد هدهاعم کی اب دادرارق نیا .درک نیمضت ار ناریا هباقح نیمات ناتسناغفا و دوش ثادحا هناخدور یور روشک دیسر نیفرط یاضما هب و دش قفاوت4594هامدنفسا22خیرات رد لکتورپ ود و دنمریه بآ صوصخ(Kharazi,2002, p1-9). ناتسناغفا هب یوروش هلمح و ناریا یمالسا بالقنا عوقو اب دنمریه بآ نایرج تیعضو

یاه حرط عوضوم ،لاس نامه رد ناتسناغفا هب یوروش هلمح و ناریا رد .ش .ه1594 لاس یمالسا بالقنا عوقو اب یلخاد یاه گنج عوقو سپس و یوروش هلمح اب ناتسناغفا یلخاد عاضوا یگتفشآ .دش هدرپس یشومارف هب کرتشم ات 2194 یاه لاس رد .دیدرگ دنمریه بآ نایرج رب اه یناغفا یوس زا یلرتنک هنوگ ره ماجنا زا عنام روشک نیا رد تمس هب دنمریه بآ نایرج شهاک ثعاب هناخدور یایلع شخب رد یگدنراب شهاک و یلاسکشخ عوقو .ش .ه 1194 تلود هک تفرگ تروص ناریا هب دنمریه دور بآ نایرج شهاک رب یتاضارتعا زین ناریا تلود یوس زا .دش ناتسیس دایز هجوت زا عنام زین روشک ود یسایس عاضوا یگتفشآ .درک ناونع یگدنراب شهاک ار هلأسم نیا تلع ناتسناغفا .(11-11صص ،5394 ،نارگید و این ظفاح)دش عوضوم نیا هب ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور و یوروش جورخ زا سپ دنمریه بآ نایرج تیعضو

رد یزکرم دنمورین تموکح کی یریگ لکش ددص رد ناریا تلود ،درک کرت ار ناتسناغفا کاخ یوروش هکنآ زا سپ .ش.ه5194 لاس رد .داد همادا نابلاط یطارفا یاهورین هلیسو هب لباک فرصت نامز ات ار هیور نیا ناریا .دش روشک نیا 5 تدم هب هک دندیسر تردق هب ناتسناغفا زا یعیسو یاه شخب ندروآ رد لرتنک هب و لباک فرصت اب نابلاط هورگ ار نانآ ناریا ات دش یلیلد ناتسناغفا نایعیش لباقم رد هورگ نیا یاه تنوشخ و نابلاط یفارحنا مالسا .تفای همادا لاس تموکح اب ناریا طباور .دنک تیامح نابلاط اب هلبقم یارب ناتسناغفا رد لامش داحتا ههبج زا و دسانشن تیمسر هب


.ش .ه1194 لاس رد یناریا راگنربخ و اه تاملپید ماع لتق و فیرش رازم رد ناریا یرگلوسنک فرصت یپ رد نابلاط .(Kharazi,2002, p1-9)دش رتدب

هقطنم رد دس ثادحا یارب یجراخ یاه تکرش زا نابلاط ناوخارف و دندش مکاح ناتسناغفا زا یعیسو شخب رب نابلاط ناریا قرش قطانم رد بآ نارحب دوجو تلع هب .درک یا هزات رود دراو ار تافالتخا ،دنمریه دور یور رب ناخ نامک رد ناریا ةجراخ ترازو روظنم نیدب .دندش وربور تالکشم اب مدرم و تلود ،لباز یاه نیمز زا راتکه 214 هلمج زا دس یاه هچیرد نتسب اب ار دنمریه ةناخدور ریسم نابلاط هک درک مالعا یدهاوش و کرادم هب دانتسا اب یا هینایب .(24ص،2394،یدنز)تسا هتسب ،یکجک نابلاط ندش هدیچرب زا سپ دنمریه بآ نایرج تیعضو

یحیحص ینابم رب و هتشاد یبوخ یزاغآ نابلاط زا سپ هرود رد ناتسناغفا اب ناریا طباور هک دسر یم رظن هب نینچ و نابلاط طوقس زا سپ ناریا تمس هب بآ نایرج عطق .دنتسه تلاخد مدع و یراکمه ،ینابم نیا ؛دشاب راوتسا سیئر یازرک دماح ش .ه 2394 هام دنفسا رد .تفای همادا نانچمه ش .ه 2394 لاس رد دیدج تموکح رارقتسا رفس نیا رد هک درک رادید ناریا تلود تاماقم اب و درک رفس ناریا هب هبتر یلاع یتأیه هارمه هب ناتسناغفا تقوم تلود دماح و ناریا روهمج سیئر یمتاخ دمحم دیس یاضما هب هک نآ مهدزیس دنب رد .دندرک اضما یراکمه دنس روشک ود دیکأت دنمریه بآ میسقت یارب .ش .ه4594 هدهاعم یارجا رب فرط ود ،دیسر ناتسناغفا تقوم تلود سیئر یازرک .(2394 دنفسا 14 ات 5 خروم ،ناتسناغفا تقوم هرادا و ا .ا .ج یاه یراکمه دنس)دندرک صخشم اما دش ءاضما ییاهن همان مهافت ش .ه4394 هامرهم رد ناریا هب ناتسناغفا یرایبآ ترازو زا یتأیه رفس لابند هب تدم هب تفرگ میمصت ناتسناغفا تلود عوضوم نیا لابند هب هک ،دوش یراج ناریا فرطب یبآ مجح هچ دیدرگن

یناغفا تاماقم .دیدرگ عطق هرابود و دش یراج هتفه ود تدم هب بآ هک دراذگب زاب ار یکجک دس یاه هچیرد زور21 ناریا ضارتعا بجوم هک درک مالعا ناشدوخ یاه نیمز هب یناغفا نازرواشک طسوت بآ فارحنا ار هلئسم نیا تلع 4394 ناتسمز رد هناخ دور یایلع شخب رد ناوارف یگدنراب ماجنارس .(992 ص ،1394 ،یراتخم و یدبع)دش یکجک دس ندش رپ اب 9394 هام نیدرورف رد .دیدرگ لاس نامه رخاوا رد ناتسیس تمس هب بآ ندش یراج بجوم روطب ناتسیس رد همین هاچ نزاخم و دیسر هیناث رد بعکم رتم 259 زا شیب هب هناخ دور یبد نآ بآ ندش زیر رس و لاح رد .دیدرگن تشک یزرواشک یاهنیمز ،بآ نایرج هب نازرواشک نانیمطا مدع لیلد هب یلو .دش یریگبآ لماک طسوت اهراب زین هدهاعم نیا هک تسا 4594 هدهاعم دریگ یم رارق دانتسا دروم دنمریه بآ دروم رد هک یا هدهاعم رضاح ار روشک نیا ،ناتسناغفا رد دنمریه هناخدور ریسم دصرد 53 و همشچرس نتفرگ رارق .تسا هدیدرگ ضقن اه ناغفا لاعفنا عضوم هب هراومه ار ناریا تیزم نیا زا هدافتسا اب روشک نیا و هداد رارق یتسدالاب عضوم رد ناریا هب تبسن هک یا هتکن .تسا هدش دراو هقطنم هب یطیحم تسیز و یدام ریغ و یدام ریذپان ناربج یاه تراسخ هکیروطب هدناشک تبسن یرت هناتخسرس عضوم نامز تشذگ اب اهناغفا هک تسا نیا دشاب یم تیمهازئاح هتشذگ نرق کی زا شیپ رد تشذگ اب دندش یم یضار بآ فصن فصن میسقت هب یراگزور رگا و دنا هدرک ذاختا دنمریه بآ صوصخ رد ناریا هب دنتسین رضاح یتح و دنا هدناسر بآ لماک عطق عقاوم یخرب رد یتح و هیناث رد بعکمرتم 22 هب ار رادقم نیا نامز هلاچ رد هدافتسا نودب ار اهبالیس نیا دنهد یم حیجرت و دوش یراج نوماه تمس هب یراهب یاه بالیس دنهد هزاجا


هک دوخ یزرواشک یایحا تهج روشک نیا ،ناتسناغفا رد تابث اب تموکح رارقتسا هب هجوت اب .دنیامن اهر هرزدوگ رد هناخدور نیا هکنیا صوصخب تشاد دهاوخ یرتشیب زاین دنمریه بآ هب تسا روشک یداصتقا هدمع شخب اهنت یارب اکتا هطقن ناونع هب دناوت یم و دشاب یم یزرواشک لباق و زیخلصاح اتدمع هک تسا یراج ناتسناغفا زا یشخب .(192ص ،عبنم نامه)دوش بوسحم روشک نیا

روشک یتینما ماظن رد دنمریه هناخدور هاگیاج لک زا دص رد 1/44،ناریا یقرش بونج رد عبرم رتمولیک رازه 434 هب کیدزن یا هرتسگ اب ناتسچولب و ناتسیس ناتسا هلأسم ییوس زا .تسا رتمولیک ره رد رفن 3/99 ناتسیس هقطنم رد تیعمج مکارت .دهد یم لیکشت ار روشک تحاسم هیاسمه ناتسناغفا اب ناتسیس رگید فرط زا .دیآ یم رامش هب یرواخ ناتسا نیا هعسوت یساسا عناوم زا یکی یبآ مک هدرتسگ قاچاقاب هزرابم هلمج زا ؛تسا هدروآ راب هب ناریا یارب رایسب یاه ینماان و یتابث یب راتفرگ تساه لاس هک تسا یاهزرم وس کی زا هکنیا هب هجوت اب .(31ص،نامه ،یکلم)تسا هداهن ناریا شود رب ینیگنس هنیزه ،ردخم داوم و رییغت نازیم ره لیلد نیمه هب و دراد رارق اتلد شخب رد دنمریه یلصا هخاش یور ناتسناغفا و ناریا یللملا نیب زا و تشاذگ دهاوخ رثا ناریا یزرم هطقن هزوح رب روکذم یبآ هخاش بآ مجح و تعسو اب طابترا رد یعیبط لوحت

کی زا هک تسا ییاه توافت رگنایب یلاوتم یاه لاس زا یخرب رد اتلد شخب رد دنمریه بآ یبد شهاک رگید یوس ،یطیحم یتسیز هعجاف نینچ موادت الاعبط و دوش یم رهاظ دنمریه دور بآ رادقم رد یعیبط هنوگ هب رگید لاس هب لاس دراو دنمریه اب راوجمه یزرم قطانم رد دوجوم ییاتسور و یرهش طاقن یداصتقا تایح دنور هب ار یرایسب یاهنایز ،ناتسناغفا و ناریا یاهزرم رد یبسن شمارآ یرارقرب اب ماگمه هک دسر یم دوخ جوا هب ینامز نارحب یلو .درک دهاوخ دنمریه هناخدور یور رب ییاکیرمآ یاه تکرش طسوت یفارحنا یاه لاناک و دس نتخاس دنور هک .م5134 لاس دننامه ،1194،هدازدهتجم)دشاب ناخ لامک یفارحنا دس نامتخاس راک ددص رد ناتسناغفا رد مکاح تلود هرابود ،دش زاغآ

هنیهب یرادرب هرهب هنیمز رد ناریا یداصتقا دیدج یاه تسایس هک دوشیم رتساسح ینامز روکذم نارحب .(44-94 صص تاکن هب هجوت اب .دریگ رارق هجوت دروم ،یزرم طاقن رد یسرتسد لباق یبآ عبانم هژیوب ،روشک رد دوجوم یبآ عبانم زا یسایس –یتینما یاهدمایپ تلوهس هب ناتسناغفا و ناریا یبآ یزرم طاقن رد یراج یطیحم تسیز هعجاف ،روکذم

194 ،ینیسح)دوب دهاوخن زیاج نآ زا تلفغ هک دز دهاوخ مقر ار یصاخ نیا رد روشک یبآ عبانم نیرتشیب .(45ص ،1 هدنیآ رد هک اجنآ زا .دیآ یم رامش هب دنمریه هژیو هاگیاج رب یدیکأت هک تسا اه هناخدور دننام یحطس یاه بآ ،هزوح هب تردق یاهروتکاف زا یکی یبآ عبانم هب یسرتسد ،هنایم رواخ دننام ناهج کشخ شیبامک قطانم رد هژیوب کیدزن

هتشاد بوخ تیفیک اب یفاک بآ هک یروشک ،دوب دهاوخ «بآ گنج» یاه ههد یاه گنج عقاو رد و دیآ یم رامش روشک دنچ نایم هک دشاب هتشاد رایتخا رد ار ییاهدور همشچرس رگا هژیوب .دوب دهاوخ مرن تردق یا هنوگ یاراد دشاب هب .تسا رادروخ رب یبسن تیزم یعون زا هژیو دروم نیا رد ناتسناغفا هک تفرگ هجیتن ناوت یم ورنیا زا .تسا کرتشم زین یلخاد تینما ،دنک دیدهت جراخ زا ار ام تینما دناوت یم هک لباقم فرط یلامتحا یاه یبلط نوزفا زا ادج یترابع تساردان روشک قرش رد هژیوب نایناریا نایم رد یموق یاه شنت دنچ ره،رگید یوس زا .دوش یم وربور یتارطاخم اب داوم قاچاق هلأسم هلمج زا ،هقطنم رد یتیاضر ان لعفلاب و هوقلاب یاه هنیمز یخرب زینو اهراشف و اهدوبمک یخرب یلو یارب شخب تایح یشقن دنمریه ،روشک قرش رد بآ دیدش دوبمک هب هجوت اب .دشاب نیرفآ لکشم دناوت یم ...و ردخم


اابیرقت دنمریه هب ناتسیس یگتسباو بیرض اریز ؛دیمان هقطنم تابث لماع ارنآ ناوت یم عقاو ردو دراد هقطنم نانکاس دور میژر .تشاد دهاوخ یپ رد ریذپان ناربج ییاهنایز ؛نآ بآ نایرج رد لالتخا هنوگ رهو تسا دصرددص بآ ششوپ هرتسگ و نازیم رد دایز یاه ناسون ثعاب ،نیمهو تسا مظنم ان دزیر یم نوماه هچایرد هب هک ییاه هناخ زور هب زور ریخا یاه لاس ردو هدوب رت گرزب هتشذگ رد نوماه هچایرد .تسا هدش یدامتم یاه لاس لوط رد هچایرد هتشاذگ رثا دوخ نوماریپ طیحم رد زیچ همه رب یداصتقا ظاحل زا هک یا هنوگ هب تسا هدش هتساک نآ هنماد و مجح زا قرش یزرواشک یاهنیمز یرایبآ یارب زاین دروم بآ نیمأت عبنم هناگی اهنت هن دنمریه هناخ دور و نوماه هچایرد .تسا زا ناتسناغفا نوزفا زور یرادرب هرهب عوضوم .دراد ازسب یشقن روشک زا شخب نیا نامدرم یگدنز رد هکلب .تسا ناریا .(31-21صص ،نامه ،یکلم)تسا ناریا رد یطیحم تسیز هعجاف هب ندش لیدبت لاح رد ،دنمریه بآ تاداهنشیپ هیارا و یریگ هجیتن

یلم عفانم و ذوفن و شقن یاههنماد هک هزادنا نامه هب هک تسا یا هنوگ هب زورما یایند رد للملا نیب ماظن تیها زکرمت و اه فالتئا هب زاین و یراکمه و لماعت شرتسگ ترورض زین هزادنا نامه هب دبای یم شیازفا ایند رد اه تردق و تباث یا هبنج ناتسناغفا و ناریا نایم دنویپ هب ،یکیتیلپوئژ و یخیرات تایعقاو .دبای یم شرتسگ زین ییارگ هقطنم رب ناتسناغفا ناگیاسمه نایم زاتمم یهاگیاج ناریا نامگ یب ،ظاحل نیدب .تسا هدیشخب یشوپ مشچ و رییغت لباقریغ تیزنارت و دیلوت هدمع نوناک ،مرگ یاه بآ اب ناریا ترواجم و وسکی زا دازآ یاه بآ هب ناتسناغفا یسرتسد مدع .دراد کرتشم زرم رتمولیک رازه دودح هک دوخ یبرغ هیاسمه هب اه ناغفا یعیبط هاگن ،رزخ و سراف جیلخ رد ناهج یژرنا بآ عبانم نیمات و دوخ تینما و تابث ظفح یارب ناریا لاح نیع رد .دزاس یم فوطعم روشک نیا هب ار دراد نآ اب و یگنهرف یاهدنویپ و اه هباشت ،نینچمه .تسا هتسباو ناتسناغفا هب یبونج ناسارخ و ناتسچولب و ناتسیس یاه ناتسا .تسا هدش روشک ود نایم فعاضم لماعت و یریذپریثات بجوم نید و نابز داعبا رد هژیو هب یندمت

یارب ،روشک قرش تینما و هعسوت هنیمز رد هژیوب ،نوماه هچایرد و دنمریه هناخدور شقن و تیمها هب هجوت اب روشک ود نیب هدش اضما یاهدادرارق یارجا و ،یقوقح تامادقا رب دیاب ،نارحب و راوگان دادخر هنوگ ره زا یریگولج کی ناونع هب نوماه و دنمریه اریز .تفرگ شیپ رد دروم نیا رد یعطاق و نشور تسایس و عضوم و درک یراشفاپ نانکاس ی هلیسو هب یدامتم یاه نرق لوط رد و دوش یم هتخانش ناتسناغفا و ناریا نایم (یللملا نیب)کرتشم عبنم میریذپب ار تیعقاو نیا دیاب زین نونکا ،تسا هتفرگ یم رارق یرادرب هرهب دروم ییایفارغج دحاو کی ناونع هب ناتسیس نینچمه .دشاب یم ناتسناغفا تلود اب ریگارف و هدرتسگ لماعت و وگتفگ ماجنا نامه دربهار نیرت یساسا و نیرت مهم هک ناوت یم ناتسناغفا تلود و تلم اب یراوجمه نسح رب دیکأت و یعامتجا ،یگنهرف ،یداصتقا طباور شرتسگ قیرط زا یهجوت یب و یهاتوک هنوگره هک درک ینیب شیپ دیاب .درک هبلغ دنمریه بآ یبد شهاک زا یشان هدش داجیا تالکشم رب دروخرب فیعض تروص رد و تشاد دهاوخ ناریا یارب ار یرابنایز و یفنم یاهدمایپ دنمریه بآ نایرج هب تبسن ار یلم تینما یریذپ بیسآ دناوت یم ،ساسح طیارش نیا رد هک دش دهاوخ لیدبت یراشف مرها هب لمع رد ،ندرک .دوش نیمأت رتشیب هچ ره ناریا یلم عفانم ات دوش یم هیارا ییاهراکهار اتسار نیمه رد .دهد شیازفا

رد افرص ،ناتسیس یاهاتسور یرادیاپ ،ناتسناغفا ینیمزرس یاضف رد دنمریه ریگبآ هضوح دوجو هب هجوتاب -4 زاین دروم بآ هضرع رب تلود نیا یراکمه و ناتسناغفا تلود اب یداصتقا -یسایس طباور هعسوت پوچراچ


نیا و دشاب یم راهباچ هب ناتسیس قیرط زا دازآ یاهبآ هب یبایتسد هار نیرت لهس و نیرتهب اریز .دوب دهاوخ ریذپ ناکما نیا رد ار یا هداجو یلیر یاه تخاس ریز دیاب ناریا تلود هک دشاب یم هفرص هب نورقم یلیخ یناغفا فرط یارب مهم .دیامن رت لاعف و شیازفا ار یزرم یاه هچرازاب نینچمه و دزاس ایهم ریسم میسقت اب طابترا رد ناتسناغفا و ناریا نیب یلوصا تارکاذم دیاب ناتسناغفا رد ینوناق یتلود یرارقرب هب هجوت اب -2

قبط ار دنمریه هناخدور زا ناریا بآ مهس هک دوش دعاقتم ناتسناغفا تلود و دریگ تروص دنمریه بآ هنالداع

.ددرگ لیکشت دادرارق یارجا نسح رب رظان یللملا نیب یاه نامزاس و دیامن تیاعر یللملا نیب یاه هناخدور تاررقم

تلود رتدوز هچره ات دوش یم داهنشیپ هقطنم یلاسکشخ و کدنا تالوزن شراب ،یمیلقا طیارش هب هجوت اب -9 هقطنم برش بآ یارب یفرط زا .دنک یلمع ناتسیس هقطنم یزرواشک عرازم یارب ار یا هرطق و راشف تحت یناسربآ هقطنم هب ار یبونج ناسارخ ناتسا یاهرهش زا بآ لاقتنا ،ینیمزریز یاه بآ هب یسرتسد تاعلاطم رب هوالع ناوت یم لرتنک هک دشابن دنمریه یزرم هناخدور هب هتسباو بآ هنیمز رد روشک قرش هقطنم تشونرس ات تفرگ رظن رد ناتسیس .تسا ناتسناغفا روشک تسد هب نآ عبانم

هب یزرم یاه هناخ دور بآ لاقتنا یاهدمایپ یسررب .(1394)نیسح ،یشه یراتخم ،هللااطع ،یدبع ،دمحم ،یرابخا

.هامدادرم ،هیمورا ،زرم شیامه تالاقم هعومجم ،کچوک باز هناخدور :دروم ،یلخاد یاه هضوح

. لوا پاچ ،کباش تاراشتنا :نارهت ،یزرم یاه دور كیتیلپ وردیه .(1394) ،دمحمرای ،یاب

هرگنک نیمراهچ تالاقم هعومجم ،(اهراکهار و اهشلاچ)هنایمرواخ رد بآ نارحب .(3394) [نارگید و ...]محرادخ ،یزب

.هرگنک هناخریبد :نادهاز ،مالسا ناهج نانادیفارغج یللملا نیب

394) [نارگید و...]اضردمحم ،این ظفاح همانلصف ،ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور رب نآ ریثأت و دنمریه کیتیلپ وردیه .(5

.2 هرامش ،لوا هرود،یناسنا مولع سردم

.یلپاپ تاراشتنا :دهشم ،كیتیلپوئژ میهافم و لوصا .(5394)اضردمحم ،این ظفاح

،یعافد تسایس هلجم ،ناریا یمالسا یروهمج یلم تینا رب ناتسناغفا نارحب یاهدمایپ .(1194)ناویک رغصا دیس ،ینیسح .42 و 22 هرامش ،ناتسمز و زییاپ

394) [نارگید و ...]دیمح ،ررکم یردیح .لوا پاچ ،پاچناریا تکرش :لباز ،ناریا تالف هناخدور نیرتگرزب دنمریه .(2 .44ص ،34/44/2394 ،یرهشمه همانزور .لوا پاچ ،هزاریش رشن :نارهت ،مطالت رپ یناهج و ناریا .(3194)نودیرف ،درفدنز

.هنزور تاراشتنا :نارهت ،ناریا یگدنام بقع للع یبای هشیر ،میدش ام هنوگچ ام .(1394)قداص ،مالکابیز

ریفس رشن :نارهت ،یگتفای هعسوت و لقع .(2194)دومحم ،ملقلا عیرس .2394 دنفسا 14 ات 5 خروم ،ناتسناغفا هرادا و ناریا یمالسا یروهمج یاهیراکمه دنس .ورین ترازو :نارهت ،دنمریه زیربآ هضوح ،روشک بآ عماج حرط .(3194)باماج رواشم نیسدنهم تکرش

.544 -144هرامش ،یداصتقا و یسایس تاعالطا همانلصف ،بآ نارحب و كیلوردیه .(5394)نیدلا سمشدیس ،یقداص


مولع دشرا یسانشراک همان نایاپ ،نوراک بآ لاقتنا یعامتجا -یسایس یاهباتزاب یجنس شرگن .(9394)هلا فطل ،ییافص .سردم تیبرت هاگشناد :نارهت ،یسایس

همان نایاپ ،ناریا یلم تینما رب نا ریثأت و 1002 ربماتپس 11 زا سپ ناتسناغفا رد یزاس تلود .(1394)هلا تبیه ،یلدبع .ناهفصا هاگشناد ،یسایس مولع دشرا یسانشراک

نمجنا هرگنک نیمود ،ناریا كیتیلپوردیه یاهدیدهت و اهتصرف هب یهاگن .(1394)نیسح ،یراتخم و هللاءاطع ،یدبع .ناریا کیتلپوئژ

.14 هرامش ،یدربهار تاعلاطم همانلصف ،یلم تیمها هب یبآ عبانم نیون تبسن .(4394)دومحم ،یرگسع

؛دشرا یسانشراک همان نایاپ ؛ناتسناغفا و ناریا یسایس طباور رب نآ ریثات و دنمریه كیتلپوردیه .(9394)رفعج ،هدازیلع .سردم تیبرت هاگشناد :نارهت

.لوا پاچ ،شهوژپ تنواعم ،نارادساپ هاپس رشان ،نابلاط ةدیدپ روهظ .(2394)دوواد ،یدنز قایاریغ

.هجراخ روما ترازو تاراشتنا :نارهت ،دنمریه دروم رد ناتسناغفا و ناریا نیتلود فالتخا .(2194)اضرمالغ ،یراخف

.21 هرامش ،ییایفارغج تاقیقحت همانلصف :دهشم ،یلاسکشخ و یکشخ یاه صخاش یمیلقا یسررب.(2394)اضردمحم ،ینایواک

.متشه لاس ،یدربهار تاعلاطم همانلصف :نارهت ؛ناتسناغفا و ناریا كیتلپوردیه تابسانم .(1394)دارم ،ینایواک

.لوا پاچ ،نارهت هاگشناد تاراشتنا :نارهت ،ناریا رد نآ اب هلباقم یاه هار و یلاسکشخ .(2394)زیورپ ،یناودرک

.موس طخ رشن :نارهت ،4 دلج ،ناریا لصفم یایفارغج .(2494)دوعسم ،ناهیک

همان نایاپ ،(نونکات 1771) ناتسناغفا ریخا تالوحت و ناریا یمالسا یروهمج یلم عفانم .(3194)هلادی ،یکناقاط یزردوگ .یتشهب دیهش هاگشناد :نارهت ،یسایس مولع دشرا یسانشراک

.یدربهار تاعلاطم هدکشهوژپ :نارهت ،یدربهار تاعلاطم هدکشهوژپ همجرت ،یلم تینما ریغتم هرهچ .(1194)تربار ،لدنام

194)زوریپ ،هدازدهتجم همانلصف ،هنایمرواخو سراف جیلخ ،یزکرم یایسآ ،رزخ یایرد اب هطبار رد ناریا یاههاگدید .(1 .53 – 13 هرامش ،هامدادرم و رویرهش ،یداصتقا -یسایس تاعالطا

. هزاریش رشن :نارهت ،یرون دمحم کلم اضردیمح :همجرت ،ناریا یرواخ یاهزرم و رادزرم ناریما .(5194)زوریپ ،هدازدهتجم

،یداصتقا - یسایس تاعالطا همانلصف ،ناریا یرواخ كیتلپوردیه زادنا مشچ رد نوماه و دنمریه .(1194)زوریپ ،هدازدهتجم .424 - 224 هرامش

.نیعمرشن :نارهت ،یدمحا سابع :همجرت ،گرزب یزاب رد كچوک نارگیزاب .(1394)زوریپ ،هدازدهتجم

.تمس تاراشتنا: نارهت ؛ییایفارغج تسایس و یسایس یایفارغج .(1394)زوریپ ،هدازدهتجم

:یدروم هعلاطم ؛م2202 لاس قفا رد هنایمرواخ كیتیلپوردیه .(1394)یفطصم ،تجاح یرداق ،نیسح ،یشه یراتخم .لوا هرامش ،مراهچ لاس ،کیتیلپوئژ همانلصف ،لین دور و ندرا دور ،تارف و هلجد یاه هضوح

دشرا یسانشراک همان نایاپ ،ناتسناغفا و ناریا نایم یسایس یاهشلاچ نیوکت رد دنمریه هناخدور شقن .(1394)حاتف ،ییالم .نارهت هاگشناد ،یسایس یایفارغج

.322 -242 هرامش ،یداصتقا -یسایس تاعالطا همانلصف ،ور شیپ یاهشلاچ و دنمریه هناخدور .(9394)مانهب ،یکلم

.ورین ترازو هناخباتک :نارهت ،قرب و بآ ترازو .4594 (نایرپ و ناتسیس)دنمریه هناخدور زیربآ هضوح ییاسانش تاعلاطم .32 هرامش شرازگ ، نادهاز ،دنمریه بآ زا هنیهب یرادرب هرهب حرط .(4194)باحس نارهت رواشم نیسدنهم


.تمس تاراشتنا :نارهت ،مود دلج ،داژن یزردوگ روپاش همجرت ،ون یبیکرت ییایفارغج .(3194)رتیپ ،تگاهBancroft, Timothy (2001), Water shortage led to war, Pravda Publishers. Dolateyar Mostafa &Time S. Gray, water politics in The Middle East, London Macmillan

Press, 2000. Kharrazi K, Iran and Afghanhstan. Journal of International Affairs, Vol. VII, No. 1 2002. Lazerwitz, D. J (1994), The flow of international water law: The international law

commission's law of the non-navigational uses of international watercourses. Indiana Journal of Global Studies, volume 1, pp. 1-16.

Lenore, Martin, New Frontiers in Middle East stecurity, London Macmillan 1998. Millwee, Tom(2001) Stat Of Texas: Drought Preparedness Plan, Texas Department Of Public

Safety, Austin. Molling, ap. p, 2001, water and politics, rational choise and shout Indian canal irrigation,

Fvtures, N33. Tompson, Roy, water as a Confict, Strategic Reviwe, 1978, No 6. Turton,Anthony ,"Hydropolitics in developing ward",pub. CIPS . Pretovia South

AFRICA,2003. Wolf, Aaron T (1998), Conflict and cooperation along international waterways, Water Policy,

No. 1. Http:// southasia. blogfa. com / post-366. aspx.

تأثیر هدیروپلکیتی رخودانه یمرز هیرمدن بر امتنی میجلم...

Documents