06 - 07 Ekim 2017, Samsun 203

Ülkemizde Ts En 13374 Standardına Göre Üretilen Korkuluk Sistemlerinin Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi

The Investıgatıon Of The Applıcabılıty Of The Barrıer Systems Produced According To Ts En 13374 Standard

İbrahim Halil GEREK,1 Ahmet Esat KORKUT, 2 Kerem Nur KÖKSAL3

AbstractWhen the activities carried out in the construction sector and the accidents arising from these activities are examined, it is seen that the biggest threat to the health and safety of the employees is the work at high. When the works done at the height are examined; the faults and deficiencies in the installation, erection and dismantling of the used equipments are the most important reasons. In this context, it has been stated that in the current situation, safe railing should be used in the Occupational Health and Safety Regulation of Construction Works in order to prevent accidental fall accidents.

Within the scope of this study, it has been examined in terms of how easy it is to use safe railing systems in accordance with TS EN 13374 standard in terms of our country and whether the regulations concerning the railings included in our legislation are sufficient and how the 3 class and 9 different types of railings in TS EN 13374 standard can be used for construction and in which areas, and how it is being applied.

Key words: Occupational Health and Safety, Transitional Edge Railing Systems, TS EN 13374

ÖzetYapı sektöründe yapılan faaliyetler ve bu faaliyetler neticesinde yaşanan kazalar incelendiğinde çalışanların sağlık ve güvenliğine karşı en büyük tehdidi yüksekte yapılan çalışmaların oluşturduğu görülmektedir. Yüksekte yapılan çalışmalar irdelendiğinde; kullanılan ekipmanların temini, kurulumu, montajı ve sökümünde yapılan hatalar ve eksiklikler en önemli nedenler olarak göze çarpmaktadır. Bu kapsamda boşluklardan çalışan düşmesi kazalarının önlenmesi amacıyla mevcut durumda Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde güvenli korkuluk kullanılması gerektiği belirtilmiştir.

Bu çalışma kapsamında TS EN 13374 standardında yer alan 3 sınıf ve 9 farklı korkuluk tipinin inşaatlarda nasıl ve hangi alanlar için kullanılabileceği, mevzuatımızda yer alan korkuluk ile ilgili düzenlemenin yeterli olup olmadığı, ülkemiz açısından TS EN 13374 standardına uygun korkuluk sistemlerinin kullanım kolaylığı açısından incelenerek ülkemiz açısından ne ölçüden uygulanmakta olduğunun irdelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Geçici Kenar Korkuluk Sistemleri, TS EN 13374

1 Doç., Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, ihgerek@adanabtu.edu.tr (Yazışma yapılacak yazar)2 Müh., Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ahmetkorkut@gmail.com3 Arş. Gör., Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, knkoksal@adanabtu.edu.tr

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi204

Girişİnşaat sektöründe iş kazalarında her yıl resmi rakamlara göre yaklaşık 500’e yakın işçinin şantiyelerde yaşamını yitirmesi olgusu, konuyu insan ve toplum hayatı açısından önemli kılmaktadır. Diğer yandan, gerçek rakamların bunun çok ötesinde olduğu değerlendirilmektedir [1]. Yapı sektöründe yapılan faaliyetler ve bu faaliyetler neticesinde yaşanan kazalar incelendiğinde çalışanların sağlık ve güvenliğine karşı en büyük tehdidi yüksekte yapılan çalışmaların oluşturduğu görülmektedir. Yüksekte yapılan çalışmalar irdelendiğinde; kullanılan ekipmanların temini, kurulumu, montajı ve sökümünde yapılan hatalar ve eksiklikler, çalışma sırasında ekipmanlar üzerinde yapılan değişiklikler, yüksekte yapılan işlerde gözetim eksikliği, yanlış korunma yöntemleri, uygun olmayan ekipmanlarla çalışma, eğitim almadan yüksekte çalışma gibi risklerle çok sık karşı karşıya gelindiği bilinmektedir. Bununla birlikte, yapılan araştırmalarda döşeme kenarlarından, asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşluklarından, duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında süreksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklardan çalışan düşmesi kazalarının yüksekten düşme kazaları arasında ilk sıralarda yer aldığı görülmüştür.

Bu kapsamda boşluklardan çalışan düşmesi kazalarının önlenmesi amacıyla mevcut durumda Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde [2] güvenli korkuluk kullanılması gerektiği belirtilmiş ve korkulukların ana ve ara korkuluk ile topuk levhasından oluşması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Ancak şantiyelerde korkuluk imalatları; 5x10 kalas ve plywood kullanılarak çiviyle sabitlenmekte veya inşaat demiri, demir profiller gelişi güzel ve uygunsuz bağlanarak oluşturulmaktadır.

Bu çalışmada Adana ilindeki inşaatlarda kullanılan geçici kenar koruma sistemlerinin durumu incelenerek ne ölçüde “TS EN 13374 Geçici kenar koruma sistemleri” standardına uygun olduğu belirlenmeye çalışılmıştır [3].

Kenar Koruma SistemleriKenar koruma literatürde “kişilerin ve nesnelerin öncelikle daha düşük bir seviyeye düşmesini önlemek için kullanılan sistemler” olarak tanımlanmakta ve çalışanlara çok daha güvenli çalışma ortamları sağlamaktadır. Kenar koruma sistemlerinin mevcut birçok farklı türleri bulunmaktadır. Her bir türün farklı faydaları ve sınırlamaları bulunduğundan her proje için doğru kenar korumanın seçimi büyük önem arz etmektedir.

Yüksekten düşme ile ilgili alınabilecek toplu koruma önlemleri “birincil & ikincil” veya “düşme önleyici & düşme tutucu” olarak sınıflandırılacak olursa; korkuluk sistemlerinin, “birincil” veya “düşme önleyici” toplu koruma önlemi statüsünde anılması doğru olacaktır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde anılan diğer bir toplu koruma önlemi ise güvenlik ağlarıdır. Bu noktada korkuluk sistemleri ile güvenlik ağları arasında önemli bir ayrıma dikkat çekilmesi gerekmektedir: Korkuluk sistemleri korumayı kaynağında sağlarken güvenlik ağları düşme başladıktan sonra devreye girmektedir. Bu özelliği ile güvenlik ağlarının “ikincil” veya “düşme tutucu” toplu koruma önlemi kategorisinde anılması daha doğru olacaktır [4].

Yüksekten düşmelere karşı önlemler olarak düşmeyi sınırlandıran veya durduran

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 205

yöntemler tercih edilmelidir [5,6,7,8]. Bu tür önlemlerden olan kenar koruma sistemleri genel olarak çalışma alanlarının, açıklıkların ve insan ağırlığını destekleyemeyecek kırılgan yüzeylerin çevrelenmesinde kullanılır. Bu yerler;

- Betonarme platformların döşeme kenarlarında, - Asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde süreksizlik meydana getiren boşluklarda, - Duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında süreksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklarda - Çatı kenarlarında,- Kırılgan yüzeylerin çevrelenmesinde vb. örneklendirilebilir.

TS EN 13374 Geçici Kenar Koruma Sistemleri StandardıGelişmiş ülkelerde “TS EN 13374 Geçici kenar koruma sistemleri - Mamul özellikleri, deney metotları”[3] standardına uygun korkuluklar kullanıldığı bilinmektedir. Söz konusu standartta korkuluklar 3 sınıfta ve 9 farklı tipte ele alınmaktadır. Ülkemizde de Türk Standartları Enstitüsünün TS EN 13374 standardı kapsamında firma yetkilendirmeye başladığı bilinmektedir[3]. Bu bildiri hazırlandığı tarihte iki firmanın bu şartları sağlayan koruma sistemi ürettiği ve yetkilendirildiği görülmüştür. Firmaların birisi Ankara, diğeri de İstanbul’da bulunmaktadır.

Kenar koruma sistemlerinin, güvenlik ve performans açısından en yüksek standartları karşıladığından emin olmak için, TS EN 13374 Geçici Kenar Koruma Standardına uygunluğu aranmalıdır [3]. Düz ve eğimli yüzeyler için kullanılabilen kenar koruma sistemleri için üç sınıf (A sınıfı, B Sınıfı ve C Sınıfı) olarak gereksinimler belirlenmiştir. TS EN 13374 Geçici Kenar Koruma Standardı aşağıdaki durumlara yönelik gereksinimleri karşılamamaktadır [3];

- Araçlar ya da diğer mobil ekipmanların darbelerine karşı koruma,- Toplu gevşek malzemelerin (kar vb.) aşağı kaymasına karşı koruma,- Genel halkın düşmesine karşı korunması,- İskelelerde kenar koruma sistemleri.

2013 yılında yürürlüğe giren Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışmanın, yüksekte çalışma olarak kabul edileceği belirtilmiştir. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğine göre toplu koruma statüsünde anılan korkuluk sistemlerinin, yapısal tasarım ve performanslarının ölçülebilmesi için doğrudan herhangi başka bir standart veya norma atıfta bulunulmamıştır.

Bu hususla ilgili sadece Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde tarifi yapılan ana korkuluk, ara korkuluk, topuk levhası ve bu bileşenler arasında kalan açıklıkların ölçüleri ile ana korkuluğun herhangi bir yönden gelebilecek bir yük karşısında mukavim olması gereken değerin “kilogram” cinsinden büyüklüğü bulunmaktadır. Ülkemiz korkuluklarında baz alınan bu değerlerden ana korkuluğun dayanıklı olması gerektiği olarak belirtilen yük değerinin(125 kg), uygulamada tayini ve testi karışıklıklara yol açmaktadır. İlgili yükün statik nitelikte mi yoksa bir çarpışma

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi206

sırasında mı uygulanacağı tartışmalıdır. Yine yük uygulandıktan sonra dikkat edilecek husus olan “dayanıklılık” yeterliliğinin hangi kriterlere göre belirleneceği de bir belirsizliktir [4,9].

Kenar korkuluklarında kullanılacak malzemeler ilgili standartların kriterlerini karşılamalı, yeterince dayanıklı ve kalıcı olmalıdır. Malzemeler saflığını bozacak unsur ve çeşitli kusurlardan uzak olmalıdır. En sık kullanılan malzemeler, geçici iş ekipmanlarına dair malzeme bilgilerini içeren TS EN 12811-2 standardına uygun olmalıdır. Güvenlik ağları ile ilgili malzeme gereksinimleri için TS EN 1263-1 Standardı [10] dikkate alınmalıdır. Birleştirme elemanları/kelepçeler için ise TS EN 74 Standartları baz alınmalıdır.

BulgularGeçici kenar korkuluklarının mevcut durumunu incelemek üzere Adana ilinde devam eden inşaatlar incelenmiştir. Bu amaçla şehrin farklı bölgelerinde devam eden 16 bina inşaatına gidilerek durum tespiti yapılmıştır. İncelenen bu inşaatlardan sadece birinde standarda uygun korkuluk sistemi olduğu görülmüştür. Kalan binaların 9 adedinde kenar koruma sistemi amacıyla bir tedbir düşünülmüş ancak standarda uygun olmadığı gözlenmiştir. Bu yapılarda genellikle korkuluk imalatlarının, 5x10 kalas kullanılarak çiviyle sabitlendiği veya inşaat demiri, demir profiller hatta bazılarında bağ telinin gelişi güzel ve uygunsuz bağlanarak oluşturulduğu görülmüştür. İncelenen 6 binada ise bu konuda herhangi bir önlem alınmadığı görülmüştür (Resim 1-5).

Tablo 1. İncelenen Bina İnşaatı Geçici Kenar Korkuluk Durumu

Durumu Sayı %TS EN 13374 standardına uygun 1 6Var, uygun değil 9 56Yok 6 38Toplam 16 100

Resim 1

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 207

Resim 2 Resim 3

Resim 4

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi208

Resim 5

SonuçlarÜlkemizdeki güncel mevzuatta korkuluklar ile ilgili sınırlı tanımlamalar yapılmıştır. “Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde” korkuluk dayanımıyla ilgili tek tarif, ana korkuluğa herhangi bir yönden gelebilecek 125 kilogramlık yüke dayanıklılık şeklindedir. Bu değerin daha anlaşılır olması veya ilgili standarda atıfta bulunulması gibi ilavelerin yapılması gerekmektedir.

Yapılan gözlemler neticesinde de, boşluklarda ve betonarme kenarlarında düşmeye karşı gerekli tedbirlerin yeterince alınmadığı ve geçici kenar korkuluklarının kullanımında bir takım eksikliklerin olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda ilgili standarda uygun geçici kenar korkuluklarının, kullanımı ve kontrol işlerini yapacak kişilerin yetkinliklerinin artırılması gerekli olduğu görülmektedir. Bu da yapılacak yasal düzenlemeler ve denetimlere ilave olarak, bu konuda şantiyede görevli teknik personelin daha fazla eğitim görmeleri ile mümkün olacaktır.

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 209

Kaynaklar

[1]Gürcanlı E., Müngen U.(2011), “İnşaat Şantiyelerine Özgü Bir İş Güvenliği Risk Analizi Yöntemi”, http://www.isveguvenlik.com/risk-analizi/insaat-santiyelerine-ozgu-bir-is-guvenligi-risk-analizi-yontemi.html

[2] Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, (2013) 05/10/2013 tarihli ve 28786 sayılı Resmi Gazete

[3] Türk Standardı, TS EN 13374, 2013.

[4] Uzun M., Yaman S.,. “İnşaatlarda Kullanılan Güvenlik Korkuluklarının Mevzuat ve TS Normlarına Göre İncelenmesi”, 2015, 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

[5] Uykun, O., (2008), “Yüksekte Yapılan Çalışmalarda İSG Uygulamaları, İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi (ÇASGEM)”, Tuzla.

[6] Vink, P., Urlings, I. J. M. and van der Molen, H. F., (1997),” A participatory ergonomics approach to redesign work of scaffolders”, Safety Science, Vol. 26, No. 1-2, pp. 75-85.

[7] Van der Beek, A. J., Mathiassen, S.E., Windhorst, J. and Burdorf, A., (2005), “An evaluation of methods assessing the physical demands of manual lifting in scaffolding” , Applied Ergonomics, Vol. 36, No. 2, pp. 213-222.

[8] Öcal, M.E., (2010), “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Planı”, http://www.emlakforumu.net/ yapi-islerinde-saglik-ve-guvenlik-plani-t183.0.html

[9] Penaloza G. A., Saurin T. A., Formoso C. T., 2017. “Identification and assessment of requirements of temporary edge protection systems for buildings, International Journal of Industrial Ergonomics”, 58 (2017) 90-108

[10] Türk Standardı, TS EN 1263-1, 2004.