ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106...

222
Π Π ρ ρ ο ο γ γ ρ ρ ά ά μ μ μ μ α α τ τ α α Ε Ε π π ι ι σ σ ή ή μ μ ο ο υ υ Ε Ε λ λ έ έ γ γ χ χ ο ο υ υ Α Α σ σ φ φ ά ά λ λ ε ε ι ι α α ς ς & & Π Π ο ο ι ι ό ό τ τ η η τ τ α α ς ς Τ Τ ρ ρ ο ο φ φ ί ί μ μ ω ων ν έ έ τ τ ο ο υ υ ς ς 2 2 0 0 1 1 7 7 Ε Ε ρ ρ γ γ α α σ σ τ τ η η ρ ρ ι ι α α κ κ ο ο ί ί Έ Έ λ λ ε ε γ γ χ χ ο ο ι ι Δ Δ ι ι ε ε ύ ύ θ θ υ υ ν ν σ σ η η Ε Ε ρ ρ γ γ α α σ σ τ τ η η ρ ρ ι ι α α κ κ ώ ώ ν ν Ε Ε λ λ έ έ γ γ χ χ ω ω ν ν Σ Σ Χ Χ Ε Ε Δ Δ Ι Ι Α Α Σ Σ Μ ΜΟ Ο Σ Σ Ο Ο Ρ Ρ Γ Γ Α Α Ν Ν Ω Ω Σ Σ Η Η Α Α Ξ Ξ Ι Ι Ο Ο Λ Λ Ο Ο Γ Γ Η Η Σ Σ Η Η Ε Ε Φ Φ Α Α Ρ Ρ Μ ΜΟ Ο Γ Γ Η Η

Upload: others

Post on 25-Dec-2019

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΠΠΠρρροοογγγρρράάάμμμμμμααατττααα ΕΕΕπππιιισσσήήήμμμοοουυυ ΕΕΕλλλέέέγγγχχχοοουυυ

ΑΑΑσσσφφφάάάλλλεεειιιαααςςς &&& ΠΠΠοοοιιιόόότττηηηττταααςςς ΤΤΤρρροοοφφφίίίμμμωωωννν

έέέτττοοουυυςςς 222000111777

ΕΕΕρρργγγααασσστττηηηρρριιιααακκκοοοίίί ΈΈΈλλλεεεγγγχχχοοοιιι

ΔΔΔιιιεεεύύύθθθυυυνννσσσηηη ΕΕΕρρργγγααασσστττηηηρρριιιααακκκώώώννν ΕΕΕλλλέέέγγγχχχωωωννν

ΣΣΣΧΧΧΕΕΕΔΔΔΙΙΙΑΑΑΣΣΣΜΜΜΟΟΟΣΣΣ

ΟΟΟΡΡΡΓΓΓΑΑΑΝΝΝΩΩΩΣΣΣΗΗΗ

ΑΑΑΞΞΞΙΙΙΟΟΟΛΛΛΟΟΟΓΓΓΗΗΗΣΣΣΗΗΗ

ΕΕΕΦΦΦΑΑΑΡΡΡΜΜΜΟΟΟΓΓΓΗΗΗ

Page 2: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση
Page 3: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΠΠΠΠΠΠΠΠρρρρρρρροοοοοοοογγγγγγγγρρρρρρρράάάάάάάάµµµµµµµµµµµµµµµµαααααααατττττττταααααααα ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππιιιιιιιισσσσσσσσήήήήήήήήµµµµµµµµοοοοοοοουυυυυυυυ ΕΕΕΕΕΕΕΕλλλλλλλλέέέέέέέέγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοουυυυυυυυ

ΑΑΑΑΑΑΑΑσσσσσσσσφφφφφφφφάάάάάάάάλλλλλλλλεεεεεεεειιιιιιιιααααααααςςςςςςςς &&&&&&&& ΠΠΠΠΠΠΠΠοοοοοοοοιιιιιιιιόόόόόόόόττττττττηηηηηηηηττττττττααααααααςςςςςςςς ΤΤΤΤΤΤΤΤρρρρρρρροοοοοοοοφφφφφφφφίίίίίίίίµµµµµµµµωωωωωωωωνννννννν

έέέέέέέέττττττττοοοοοοοουυυυυυυυςςςςςςςς 22222222000000001111111177777777

ΕΕΕΕΕΕΕΕρρρρρρρργγγγγγγγαααααααασσσσσσσσττττττττηηηηηηηηρρρρρρρριιιιιιιιαααααααακκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί ΈΈΈΈΈΈΈΈλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοιιιιιιιι

ΙΟΥΛΙΟΣ 2018

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ

Page 4: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 2/220

Page 5: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 3/220

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΓΧΚ Γενικό Χηµείο του Κράτους

∆ΑΟΚ ∆ιεύθυνση Αγροτικής Οικονοµίας και Κτηνιατρικής

EAAT Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων (EFSA)

ΕΦΕΤ Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίµων

ΙΥΤ Ινστιτούτο Υγιεινής Τροφίµων

ΚΚΙΑ Κέντρο Κτηνιατρικών Ιδρυµάτων Αθηνών

ΚΤΠ Κώδικας Τροφίµων και Ποτών

KYA Κοινή Υπουργική Απόφαση

ΜΦΙ Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο

Π∆Α Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής του ΕΦΕΤ

Π∆ΑΜΘ Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης του ΕΦΕΤ

Π∆ΒΑ Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου του ΕΦΕΤ

Π∆∆Ε Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας του ΕΦΕΤ

Π∆Η Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου του ΕΦΕΤ

Π∆Θ Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας του ΕΦΕΤ

Π∆Κ Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης του ΕΦΕΤ

Π∆ΚΜ Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας του ΕΦΕΤ

Π∆Π Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου του ΕΦΕΤ

ΠΕ Περιφερειακή/ές Ενότητα/ες

ΠΟΕΣΕ Πολυετές Ολοκληρωµένο Εθνικό Σχέδιο Ελέγχου

ΠΟΠ Προστατευόµενη Ονοµασία Προέλευσης

ΧΥ Χηµική Υπηρεσία

cfu (colony forming unit) Αριθµός αποικιών

EFSA (European Food Safety Authority)

Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων

LOD (Limit of Detection) Όριο Ανίχνευσης µεθόδου ανάλυσης

FAO (Food and Agricultural Organization)

Οργανισµός Τροφίµων και Γεωργίας των Ηνωµένων Εθνών

LOQ (Limit of Quantification)

Όριο ποσοτικού προσδιορισµού µεθόδου ανάλυσης

µg/kg bw Μικρογραµµάρια ανά κιλό σωµατικού βάρους

MRLs (Maximum Residue levels)

Ανώτατες περιεκτικότητες (ο όρος χρησιµοποιείται για κατάλοιπα φυτοπροστατευτικών προϊόντων)

WHO (World Health Organization

Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας

Page 6: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 4/220

Page 7: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 5/220

Πίνακας Περιεχοµένων Σελ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 15 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων 23 1. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων.

Έλεγχος για παρουσία Salmonella spp. σε: α. κιµά, παρασκευάσµατα κρέατος πουλερικών και άλλων ζωικών ειδών (που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα) και νωπά πουλερικά β. προϊόντα αυγών γ. σουσάµι και προϊόντα του 25

1.1 Εισαγωγή - Σκοπός 25 1.2 Χρόνος Υλοποίησης 26 1.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 26 1.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο 27 1.5 Εξέταση δειγµάτων 33 1.6 Αποτελέσµατα 33 1.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 35 1.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 36 2. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων.

Έλεγχος για παρουσία Listeria monocytogenes σε καπνιστά αλιεύµατα 39 2.1 Εισαγωγή - Σκοπός 39 2.2 Χρόνος Υλοποίησης 40 2.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 40 2.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο 40 2.5 Εξέταση δειγµάτων 41 2.6 Αποτελέσµατα 41 2.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 42 2.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 42 3. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων.

Έλεγχος για παρουσία Salmonella spp και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε: α. νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης β. συσκευασµένα παγωτά και soft παγωτά µηχανής 43

3.1 Εισαγωγή - Σκοπός 43 3.2 Χρόνος Υλοποίησης 43 3.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 43 3.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο 44 3.5 Εξέταση δειγµάτων 46 3.6 Αποτελέσµατα 46 3.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 47 3.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 49 4. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη

διάρκεια της διαδικασίας - Έλεγχος για Enteroabacteriaceae σε φρέσκο παστεριωµένο γάλα. 51

4.1 Εισαγωγή - Σκοπός 51 4.2 Χρόνος Υλοποίησης 51 4.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 51

Page 8: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 6/220

4.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

52

4.5 Εξέταση δειγµάτων 53 4.6 Αποτελέσµατα 53 4.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 53 4.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 54 5. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη

διάρκεια της διαδικασίας - Έλεγχος για Escherichia coli σε κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος 55

5.1 Εισαγωγή - Σκοπός 55 5.2 Χρόνος Υλοποίησης 55 5.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 55 5.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων – Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο 56 5.5 Εξέταση δειγµάτων 57 5.6 Αποτελέσµατα 57 5.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 57 5.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 58 6. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων

ζωικής προέλευσης. Προσδιορισµός ισταµίνης σε αλιευτικά προϊόντα 59 6.1 Εισαγωγή - Σκοπός 59 6.2 Χρόνος Υλοποίησης 60 6.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 60 6.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο 61

6.5 Εξέταση δειγµάτων 62 6.6 Αποτελέσµατα 62 6.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 63 6.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 63 7. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων.

Έλεγχος για την παρουσία παρασίτων της Οικογένειας Anisakidae σε ιχθύες που χρησιµοποιούνται για παρασκευή σούσι

65 7.1 Εισαγωγή - Σκοπός 65 7.2 Χρόνος Υλοποίησης 65 7.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 65 7.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο

66 7.5 Εξέταση δειγµάτων 66 7.6 Αποτελέσµατα 67 7.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 67 7.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 67 8 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία υδροξυ-οξέων σε προϊόντων

αυγών 69

8.1 Εισαγωγή - Σκοπός 69 8.2 Χρόνος Υλοποίησης 69 8.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 69 8.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια

προς έλεγχο

69 8.5 Εξέταση δειγµάτων 70 8.6 Αποτελέσµατα 70 8.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - Συµπεράσµατα 70 8.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 71

Page 9: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 7/220

Επίσηµος έλεγχος εµφιαλωµένων νερών και συσκευασµένου πάγου 73 9. Επίσηµος έλεγχος εµφιαλωµένων νερών και συσκευασµένου πάγου 75 9.1 Εισαγωγή - Σκοπός 75 9.2 Χρόνος Υλοποίησης 76 9.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 76 9.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 76 9.5 Εξέταση δειγµάτων 78 9.6 Αποτελέσµατα 78 9.7 Συµπεράσµατα 79 9.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 80 Επίσηµος έλεγχος των υλικών και αντικειµένων που προορίζονται να

έρθουν σε επαφή µε τα τρόφιµα 83

10. Επίσηµος έλεγχος των υλικών και αντικειµένων που προορίζονται να έρθουν σε επαφή µε τα τρόφιµα 85

10.1 Εισαγωγή - Σκοπός 85 10.2 Χρόνος Υλοποίησης 85 10.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 85 10.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 86 10.5 Εξέταση δειγµάτων 88 10.6 Αποτελέσµατα 89 10.7 Συµπεράσµατα 89 10.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 90 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία χηµικών κινδύνων στα τρόφιµα

Έµµονοι Οργανικοί Ρυπαντές 91 11. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των διοξινών

& PCB στα τρόφιµα 93 11.1 Εισαγωγή - Σκοπός 93 11.2 Χρόνος Υλοποίησης 94 11.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 94 11.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 94 11.5 Εξέταση δειγµάτων 95 11.6 Αποτελέσµατα 95 11.7 Συµπεράσµατα 96 11.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 97 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία χηµικών κινδύνων στα τρόφιµα

Περιβαλλοντικοί και Βιοµηχανικοί Ρυπαντές 101

12. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων βαρέων µετάλλων και ανόργανου κασσιτέρου στα τρόφιµα 103

12.1 Εισαγωγή - Σκοπός 103 12.2 Χρόνος Υλοποίησης 106 12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση δειγµάτων 107 12.6 Αποτελέσµατα 107 12.7 Συµπεράσµατα 109 12.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 109 13. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των

πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα 111 13.1 Εισαγωγή – Σκοπός 111 13.2 Χρόνος Υλοποίησης 111 13.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 111 13.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 112 13.5 Εξέταση δειγµάτων 112

Page 10: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 8/220

13.6 Αποτελέσµατα 113 13.7 Συµπεράσµατα 114 13.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 115 14. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων της 3-

µονοχλωροπροπανοδιόλης στα τρόφιµα 117 14.1 Εισαγωγή - Σκοπός 117 14.2 Χρόνος Υλοποίησης 118 14.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 118 14.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 119 14.5 Εξέταση δειγµάτων 119 14.6 Αποτελέσµατα 120 14.7 Συµπεράσµατα 121 14.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 122 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία χηµικών κινδύνων στα τρόφιµα

Αγροτικοί Ρυπαντές 123

15. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των µυκοτοξινών στα τρόφιµα 125

15.1 Εισαγωγή - Σκοπός 125 15.2 Χρόνος Υλοποίησης 125 15.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 125 15.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 126 15.5 Εξέταση δειγµάτων 127 15.6 Αποτελέσµατα 128 15.7 Συµπεράσµατα 128 15.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 129 16. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των νιτρικών

ιόντων σε λαχανικά 131 16.1 Εισαγωγή - Σκοπός 131 16.2 Χρόνος Υλοποίησης 131 16.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 131 16.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 131 16.5 Εξέταση δειγµάτων 132 16.6 Αποτελέσµατα 132 16.7 Συµπεράσµατα 133 16.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 133 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία χηµικών κινδύνων στα τρόφιµα

Άλλοι χηµικοί κίνδυνοι 135 17. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε

µεταποιηµένα τρόφιµα φυτικής και ζωικής προέλευσης 137 17.1 Εισαγωγή - Σκοπός 137 17.2 Χρόνος Υλοποίησης 137 17.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 137 17.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 137 17.5 Εξέταση δειγµάτων 139 17.6 Αποτελέσµατα 140 17.7 Συµπεράσµατα 141 17.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 142 18. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των προσθέτων ουσιών σε

διάφορα είδη τροφίµων 143 18.1 Εισαγωγή - Σκοπός 143 18.2 Χρόνος Υλοποίησης 143 18.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 144

Page 11: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 9/220

18.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 144 18.5 Εξέταση δειγµάτων 147 18.6 Αποτελέσµατα 149 18.7 Συµπεράσµατα 150 18.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 150 19. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία αλλεργιογόνων 151 19.1 Εισαγωγή - Σκοπός 151 19.2 Χρόνος Υλοποίησης 151 19.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 151 19.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 152 19.5 Εξέταση δειγµάτων 154 19.6 Αποτελέσµατα 154 19.7 Συµπεράσµατα 154 19.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 155 Επίσηµος έλεγχος για την ανίχνευση επεξεργασίας ορισµένων

τροφίµων µε ιοντίζουσα ακτινοβολία 157 20. Επίσηµος έλεγχος για την ανίχνευση επεξεργασίας ορισµένων

τροφίµων µε ιοντίζουσα ακτινοβολία 159 20.1 Εισαγωγή - Σκοπός 159 20.2 Χρόνος Υλοποίησης 159 20.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 159 20.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 160 20.5 Εξέταση δειγµάτων 160 20.6 Αποτελέσµατα 160 20.7 Συµπεράσµατα 161 20.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 162 Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία γενετικά τροποποιηµένων

τροφίµων 163 21. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία γενετικά τροποποιηµένων

τροφίµων 165 21.1 Εισαγωγή - Σκοπός 165 21.2 Χρόνος Υλοποίησης 165 21.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 165 21.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 166 21.5 Εξέταση δειγµάτων 168 21.6 Αποτελέσµατα 168 21.7 Συµπεράσµατα 168 21.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 169 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση παραµέτρων ποιότητας 171 22. Επίσηµος έλεγχος της ποιότητας του ελαιολάδου 173 22.1 Εισαγωγή - Σκοπός 173 22.2 Χρόνος Υλοποίησης 173 22.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 173 22.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 174 22.5 Εξέταση δειγµάτων 174 22.6 Αποτελέσµατα 175 22.7 Συµπεράσµατα 178 22.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 178 23 Επίσηµος έλεγχος της ποιότητας του µελιού 179 23.1 Εισαγωγή - Σκοπός 179 23.2 Χρόνος Υλοποίησης 179 23.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 179

Page 12: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 10/220

23.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 180 23.5 Εξέταση δειγµάτων 181 23.6 Αποτελέσµατα 181 23.7 Συµπεράσµατα 182 23.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 183 24. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση της ποιότητας των

γαλακτοκοµικών προϊόντων 185 24.1 Εισαγωγή - Σκοπός 185 24.2 Χρόνος Υλοποίησης 185 24.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 185 24.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 186 24.5 Εξέταση δειγµάτων 188 24.6 Αποτελέσµατα 189 24.7 Συµπεράσµατα 189 24.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 190 25. Επίσηµος έλεγχος για την υποκατάσταση ειδών ιχθυηρών 191 25.1 Εισαγωγή - Σκοπός 191 25.2 Χρόνος Υλοποίησης 191 25.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 191 25.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 191 25.5 Εξέταση δειγµάτων 193 25.6 Αποτελέσµατα 193 25.7 Συµπεράσµατα 194 25.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 195 26. Επίσηµος έλεγχος καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών 197 26.1 Εισαγωγή - Σκοπός 197 26.2 Χρόνος Υλοποίησης 197 26.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 197 26.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 197 26.5 Εξέταση δειγµάτων 199 26.6 Αποτελέσµατα 199 26.7 Συµπεράσµατα 201 26.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 202 27 Επίσηµος έλεγχος νωπότητας µη µεταποιηµένων αλιευτικών προϊόντων 203 27.1 Εισαγωγή - Σκοπός 203 27.2 Χρόνος Υλοποίησης 203 27.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 203 27.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 203 27.5 Εξέταση δειγµάτων 204 27.6 Αποτελέσµατα 204 27.7 Συµπεράσµατα 204 27.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 205 ∆ιερευνητικά Προγράµµατα 207 28 Έλεγχος επιπέδων ακρυλαµιδίου σε ορισµένα είδη τροφίµων 209 28.1 Εισαγωγή - Σκοπός 209 28.2 Χρόνος Υλοποίησης 210 28.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 210 28.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 210 28.5 Εξέταση δειγµάτων 211 28.6 Αποτελέσµατα 211 28.7 Συµπεράσµατα 212 28.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 213

Page 13: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 11/220

29 Εκτίµηση περιεκτικότητας αλατιού σε παρασκευάσµατα κρέατος και

προϊόντα µε βάση το κρέας 215

29.1 Εισαγωγή - Σκοπός 215 29.2 Χρόνος Υλοποίησης 215 29.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 215 29.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 215 29.5 Εξέταση δειγµάτων 216 29.6 Αποτελέσµατα 216 29.7 Συµπεράσµατα 218 29.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία 218

Παράρτηµα 219

Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων ελέγχου Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων

219

Page 14: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 12/220

Page 15: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 13/220

Για τη συγγραφή του παρόντος συνεργάστηκαν

Ο Προϊστάµενος της ∆/νσης Εργαστηριακών Ελέγχων, ∆ρ. Κων/νος Μπαρµπέρης

Η Προϊσταµένη του Τµήµατος Εργαστηριακών Ελέγχων, ∆ρ. Βασιλική

Αβραµοπούλου

Οι υπάλληλοι του Τµήµατος Εργαστηριακών Ελέγχων:

Αυγέρης Μαργαρίτης, ΠΕ Βιολόγων, PhD

Γαΐτης Φραγκίσκος Φίλιππος, ΠΕ Βιολόγων, PhD

Παλίλης Λεωνίδας, ΠΕ Χηµικών, PhD

Σταυρόπουλος Παναγιώτης, ΠΕ Γεωπόνων, MSc

Page 16: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 14/220

Page 17: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 15/220

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Συνεργαζόµενοι Φορείς

Για την υλοποίηση των Προγραµµάτων Παρακολούθησης Παραγόντων

Ασφάλειας/Ποιότητας Τροφίµων - Προγράµµατα ∆ειγµατοληψίας & Ανάλυσης έτους

2017, συνεργάστηκαν οι παρακάτω υπηρεσίες ελέγχου.

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στην Αθήνα,

Κηφισίας 124 και Ιατρίδου 2, Τ.Κ. 11526.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στο

«Κτίριο Cosmos Offices, 1ος όροφος», Αγ. Γεωργίου 5, Πατριαρχικά Πυλαίας,

Πυλαία, Τ.Κ. 55535, Τ.Θ. 60127

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στην

Πάτρα, Καραϊσκάκη 231, Τ.Κ. 26222.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στην Λάρισα, 3ο

χλµ Λάρισας - Θεσσαλονίκης, Τ.Κ. 41336.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στο Ηράκλειο-

Κρήτης, Μάχης Κρήτης 155-161, Τ.Κ. 71303.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στα Ιωάννινα,

Λεωφόρος 8ης Μεραρχίας & Θ. Σοφούλη, Ισόγειο Β', Κτίριο ∆' (Ριζάρειος Πολιτεία),

Τ.Κ. 45445

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ που

εδρεύει στην Κοµοτηνή, Παρασίου 4, Τ.Κ. 69100.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στην

Μυτιλήνη, Καβέτσου 12, Τ.Κ. 81100.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου (Π∆Π) του ΕΦΕΤ που εδρεύει στην

Τρίπολη, Ελευθερίου Βενιζέλου 34, Τ.Κ. 22100.

Οι έλεγχοι (δειγµατοληψία και ανάλυση) πραγµατοποιήθηκαν µε ευθύνη των

Περιφερειακών ∆ιευθύνσεων του ΕΦΕΤ στην ευρύτερη περιοχή αρµοδιότητάς τους και

σε συνεργασία µε τις αρµόδιες υπηρεσίες των Καλλικρατικών Περιφερειών, στο πλαίσιο

του Ν. 2741/99 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, της ΚΥΑ 088/13-02-06 (ΦΕΚ 175 Β)

και της ΚΥΑ 15523/31-8-06 (ΦΕΚ 1187 Β). Κατά περίπτωση, αναπτύχθηκαν

συνεργασίες µε τις κατά τόπους ∆ιευθύνσεις Αγροτικής Οικονοµίας & Κτηνιατρικής,

καθώς και τις ∆ιευθύνσεις Ανάπτυξης και ∆ηµόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριµνας των

Περιφερειακών Ενοτήτων, οι οποίες αναφέρονται στα επιµέρους Προγράµµατα. Οι εν

λόγω συνεργασίες θα πρέπει πλέον να θεωρούνται επιβεβληµένες τόσο από πλευράς

Page 18: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 16/220

αποδοτικότερης διαχείρισης των υφιστάµενων πόρων όσο και από πλευράς

αποτελεσµατικότητας των ελέγχων. Για το λόγο αυτό πρέπει να συντηρηθούν και να

ενισχυθούν µε κάθε δυνατό τρόπο.

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Γενικό Χηµείο του Κράτους (ΓΧΚ) που εδρεύει στην Αθήνα, Αν. Τσόχα 16, Τ.Κ.

11521, µε τις Χηµικές του Υπηρεσίες (Χ.Υ.) και συγκεκριµένα:

o Α’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Α’ (Χηµικών Κινδύνων Τροφίµων & Ειδικών Αναλύσεων Τροφίµων και προσθέτων Τροφίµων) που εδρεύει στην Αθήνα, Αν. Τσόχα 16, Τ.Κ. 11521.

o Α’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β’ (Χηµικών Κινδύνων Τροφίµων & Ειδικών Αναλύσεων) που εδρεύει στην Αθήνα, Αν. Τσόχα 16, Τ.Κ. 11521.

o Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας Τµήµα Α΄ - Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη που εδρεύει στην Θεσσαλονίκη, Ν. Βότση & Αβέρωφ 1, Τ.Κ. 54625,.

o Χηµική Υπηρεσία Βόλου που εδρεύει στην οδό ∆ηµητριάδος 172, Τ.Κ. 38221 στο Βόλο.

o Χηµική Υπηρεσία Κρήτης που εδρεύει στην οδό Επιµενίδου 19, 71110, Ηράκλειο.

o Χηµική Υπηρεσία Πελοποννήσου, ∆υτικής Ελλάδας & Ιονίου, Τµήµα Χ.Υ. Κέρκυρας που εδρεύει στην οδό Εθν. Αντιστάσεως 1, 49100, Κέρκυρα.

o Χηµική Υπηρεσία Πειραιά, Τµήµα Α’-Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων, που εδρεύει στον Πειραιά, Ακτή Κονδύλη 32 & Αιτωλικού, Τ.Κ. 18510, Πειραιάς,

o Χηµική Υπηρεσία Αιγαίου, Τµήµα Χηµικών Υπηρεσιών Ρόδου, που εδρεύει στη Ρόδο, Πλ. Χαρίτου 17, 85100

o Χηµική Υπηρεσία Ηπείρου-∆υτικής Μακεδονίας, Τµήµα Α’ Εργαστηριακών Ελέγχων, που εδρεύει στα Ιωάννινα, ∆οµπόλη 30, Τ.Κ. 45110

o Χηµική Υπηρεσία Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Τµήµα Χηµικών Υπηρεσιών Σερρών, που εδρεύει στις Σέρρες, Τέρµα άνδρου, 62100

o Χηµική Υπηρεσία Μετρολογίας, που εδρεύει στην Αθήνα, Αν. Τσόχα 16, Τ.Κ. 11521.

o Χηµική Υπηρεσία Καβάλας, που εδρεύει στην Καβάλα, Πλ. Καραολή, Τ.Κ. 65201

Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ), Εργαστήριο Υπολειµµάτων

Γεωργικών Φαρµάκων, που εδρεύει στην Κηφισιά, Στεφ. ∆έλτα 8., Τ.Κ. 14561.

Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης, Ελληνικός Γεωργικός

Οργανισµός-∆ΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ), ΥΠΑΑΤ, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη,

Θέρµη, ΤΚ 57001

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Ηρακλείου, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ), που εδρεύει στο Ηράκλειο.

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Ιωαννίνων, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Θεσσαλονίκης,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ), που εδρεύει στα Ιωάννινα.

Page 19: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 17/220

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Καβάλας, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Θεσσαλονίκης,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ), που εδρεύει στην Καβάλα.

Το Εργαστήριο Φασµατοµετρίας Μάζας και Ανάλυσης ∆ιοξινών του ΕΚΕΦΕ

«∆ηµόκριτος» που εδρεύει στην Αγία Παρασκευή Αττικής, οδός Νεαπόλεως 27, Τ.Κ.

15310.

Τα Εργαστήρια ∆οκιµών και Ερευνών Τροφίµων του ΕΦΕΤ Αθήνας & Θεσσαλονίκης,

που εδρεύουν στη Ν. Φιλαδέλφεια, Αναγεννήσεως 31 και Σερρών και στο 14ο χλµ

Ε.Ο. Θεσσαλονίκης Μουδανιών, αντιστοίχως.

Το Τµήµα Χηµικών Αναλύσεων της ∆/νσης Ελέγχων και Παρατηρητηρίων της

Γενικής Γραµµατείας Εµπορίου & Προστασίας Καταναλωτή, του Υπουργείου

Οικονοµίας & Ανάπτυξης, που εδρεύει στην Αθήνα, Πλατεία Κάνιγγος, Τ.Κ. 10180.

Εργαστήριο Γενετικών Αναλύσεων Ιχθύων (Ε.Γ.Α.Ι.), Τµήµα Βιολογίας, Τοµέας

Γενετικής Ανάπτυξης και Μοριακής Βιολογίας, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη,

Α.Π.Θ., 541 24.

Page 20: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 18/220

Page 21: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 19/220

Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας &

Ποιότητας των Τροφίµων έτους 2017

Εργαστηριακοί Έλεγχοι

Στη συνέχεια αναλύονται οι έλεγχοι που αφορούν σε εργαστηριακές δοκιµές οι οποίοι

ταξινοµούνται σε:

Α) Εθνικά Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας & Ποιότητας των Τροφίµων

Β) Εθνικά Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας & Ποιότητας των Τροφίµων –

∆ιερευνητικά

Πιο συγκεκριµένα κατά το έτος 2017 προγραµµατίστηκαν, οργανώθηκαν,

συντονίστηκαν και εποπτεύθηκαν από τον ΕΦΕΤ τα παρακάτω Προγράµµατα επισήµου

Ελέγχου Ασφάλειας και Ποιότητας Τροφίµων που αφορούν σε δειγµατοληψία και

ανάλυση:

Α. Εθνικά Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας & Ποιότητας των

Τροφίµων-Εργαστηριακοί Έλεγχοι

Ι. Μικροβιολογικά Κριτήρια Ασφάλειας Τροφίµων

1. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων. Έλεγχος για

παρουσία Salmonella spp. σε:

α. κιµά, παρασκευάσµατα κρέατος πουλερικών και άλλων ζωικών ειδών (που

προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα) και νωπά πουλερικά

β. προϊόντα αυγών

γ. σουσάµι και προϊόντα του

2. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων. Έλεγχος για

παρουσία Listeria monocytogenes σε καπνιστά αλιεύµατα

3. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων. Έλεγχος για

παρουσία Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε:

α. νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

β. συσκευασµένα παγωτά και soft παγωτά µηχανής

4. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη διάρκεια της

διαδικασίας. Έλεγχος για Enterobacteriaceae σε φρέσκο παστεριωµένο γάλα

5. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη διάρκεια της

διαδικασίας. Έλεγχος για Escerichia coli σε κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος

Page 22: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 20/220

6. Επίσηµος έλεγχος για τον προσδιορισµό ισταµίνης σε αλιευτικά προϊόντα.

7. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων. Έλεγχος για

την παρουσία παρασίτων της Οικογένειας Anisakidae σε ιχθύες που

χρησιµοποιούνται για παρασκευή σούσι

8. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία υδροξυ-οξέων σε προϊόντα αυγών

ΙΙ. Εµφιαλωµένα νερά

9. Επίσηµος έλεγχος για τα εµφιαλωµένα νερά και το συσκευασµένο πάγο

IΙΙ. Υλικά και Αντικείµενα σε Επαφή µε Τρόφιµα

10. Επίσηµος έλεγχος για τα υλικά και αντικείµενα που προορίζονται να έρθουν σε

επαφή µε τρόφιµα

ΙV. Χηµικοί κίνδυνοι στα τρόφιµα

ΙV.α. Έµµονοι οργανικοί ρυπαντές

11. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των διοξινών & PCB στα

τρόφιµα

ΙV.β. Περιβαλλοντικοί και βιοµηχανικοί ρυπαντές

12. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων βαρέων µετάλλων και

ανόργανου κασσιτέρου στα τρόφιµα

13. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των πολυκυκλικών

αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα

14. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων της

3-µονοχλωροπροπανόλης στα τρόφιµα.

ΙV.γ. Αγροτικοί ρυπαντές

15. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των µυκοτοξινών στα

τρόφιµα

16. Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των νιτρικών ιόντων σε

λαχανικά

ΙV.δ. Άλλοι Χηµικοί Κίνδυνοι

17. Επίσηµος έλεγχος παρουσίας φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε µεταποιηµένα

τρόφιµα φυτικής και ζωικής προέλευσης

18. Επίσηµος έλεγχος για τις πρόσθετες ουσίες σε διάφορα είδη τροφίµων

Page 23: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 21/220

19. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία αλλεργιογόνων

V. Ιοντίζουσα Ακτινοβολία

20. Επίσηµος έλεγχος για την ανίχνευση επεξεργασίας ορισµένων τροφίµων µε

ιοντίζουσα ακτινοβολία

VI. Γενετικά Τροποποιηµένοι Οργανισµοί

21. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία γενετικά τροποποιηµένων τροφίµων

VIΙ. Έλεγχος Παραµέτρων Ποιότητας

22. Επίσηµος έλεγχος Ποιότητας Ελαιολάδου

23. Επίσηµος έλεγχος Ποιότητας Μελιού

24. Επίσηµος έλεγχος Ποιότητας Γαλακτοκοµικών Προϊόντων

25. Επίσηµος έλεγχος για την υποκατάσταση ειδών ιχθυηρών

26. Επίσηµος έλεγχος καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών

27. Επίσηµος έλεγχος νωπότητας µη µεταποιηµένων αλιευτικών προϊόντων

Β. Εθνικά Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας & Ποιότητας των

Τροφίµων - ∆ιερευνητικά

28. Έλεγχος επιπέδων ακρυλαµιδίου σε ορισµένα είδη τροφίµων

29. Εκτίµηση περιεκτικότητας αλατιού σε παρασκευάσµατα κρέατος και προίόντα µε

βάση το κρέας

Τα Εθνικά Προγράµµατα Επισήµου Ελέγχου Ασφάλειας & Ποιότητας των Τροφίµων

συµπεριλαµβανοµένων και των ∆ιερευνητικών πραγµατοποιήθηκαν στο πλαίσιο του

Πολυετούς Ολοκληρωµένου Εθνικού Σχεδίου Ελέγχου (ΠΟΕΣΕ) της ασφάλειας και

ποιότητας των τροφίµων (δειγµατοληψία και ανάλυση) έτους 2017 όπως εγκρίθηκαν µε

την Απόφαση του ∆Σ του ΕΦΕΤ µε αριθµ. 27/24.01.17.

Page 24: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 22/220

Page 25: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 23/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς ΜΜΜΜΜΜΜΜιιιιιιιικκκκκκκκρρρρρρρροοοοοοοοββββββββιιιιιιιιοοοοοοοολλλλλλλλοοοοοοοογγγγγγγγιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν

ΚΚΚΚΚΚΚΚρρρρρρρριιιιιιιιττττττττηηηηηηηηρρρρρρρρίίίίίίίίωωωωωωωωνννννννν ΑΑΑΑΑΑΑΑσσσσσσσσφφφφφφφφάάάάάάάάλλλλλλλλεεεεεεεειιιιιιιιααααααααςςςςςςςς ΤΤΤΤΤΤΤΤρρρρρρρροοοοοοοοφφφφφφφφίίίίίίίίµµµµµµµµωωωωωωωωνννννννν

Page 26: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 24/220

Page 27: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 25/220

1. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας

Τροφίµων. Έλεγχος για παρουσία Salmonella spp. σε:

α. κιµά, παρασκευάσµατα κρέατος πουλερικών και άλλων ζωικών

ειδών (που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα) και

νωπά πουλερικά

β. προϊόντα αυγών

γ. σουσάµι και προϊόντα του

1.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Η ευρύτατη διασπορά και παρουσία της Salmonella στο φυσικό περιβάλλον και στην

παγκόσµια αλυσίδα τροφίµων, η µαζική παραγωγή τροφίµων προς κάλυψη της

αυξανόµενης ζήτησης και η επέκταση του εµπορίου τροφίµων µεταξύ αναπτυγµένων

και τριτοκοσµικών χωρών, έχουν συµβάλλει στην αναγνώριση της Salmonella ως έναν

από τους σηµαντικότερους παράγοντες τροφιµογενούς παθογένειας.

Το γένος Salmonella αποτελείται από δυνητικά αναερόβια, gram-αρνητικά, µε µορφή

βακίλου, βακτήρια, τα οποία ανήκουν στο γένος Enterobacteriaceae (Εντεροβακτήρια).

Οι άριστες συνθήκες ανάπτυξης των εν λόγω βακτηρίων είναι:

α) θερµοκρασία: 37οC, β) pH: 6,5-7,5 και γ) aw (ενεργότητα νερού): >0,93.

Σε γενικές γραµµές, τα εν λόγω βακτήρια προσαρµόζονται γρήγορα σε µη ευνοϊκά

περιβάλλοντα καθώς µπορούν να αναπτυχθούν σε εύρος θερµοκρασιών 2-54οC και

εύρος pH 4,0-9,5. Η ψυχροτροφική ιδιότητα της Salmonella και η ικανότητά της να

αναπτύσσεται µε αργούς ρυθµούς σε θερµοκρασίες ψύξης, προκαλούν ανησυχίες για

την αποτελεσµατικότητα της χρήσης της ψύξης ως µέτρο ασφάλειας των τροφίµων. Η

ευρέως χρησιµοποιούµενη µέθοδος συσκευασίας τροφίµων σε κενό ή σε τροποποιηµένη

ατµόσφαιρα, αναστέλλει την ανάπτυξη των αλλοιογόνων µικροοργανισµών και της

Salmonella αυξάνοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια και το χρόνο ζωής των προϊόντων.

Όµως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η βαθµιαία απώλεια CO2, ή/και η εισροή O2 στη

συσκευασία κατά τη διάρκεια της εµπορίας των συσκευασµένων προϊόντων, η οποία θα

µπορούσε να οδηγήσει σε αλλοίωση του προϊόντος.

Ο σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017, ήταν η ανίχνευση της παρουσίας της Salmonella spp. σε κρέας, κιµά και

παρασκευάσµατα κρέατος, σε προϊόντα αυγού και σε σουσάµι και προϊόντα του, µε

απώτερο στόχο:

α) τον έλεγχο της συµµόρφωσης, προς τα κριτήρια ασφάλειας όπως καθορίζονται στον

Καν. (ΕΚ) 2073/2005 όπως ισχύει

Page 28: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 26/220

β) τον έλεγχο της συµµόρφωσης προς τα οριζόµενα στον Εκτελεστικό Κανονισµό (ΕΕ)

186/2017 και στα έγγραφα της ∆/νσης Μεταποίησης και Ποιοτικού Ελέγχου Τροφίµων

Φυτικής Προέλευσης του ΥΠΑΑΤ για την εντατικοποίηση των ελέγχων σε φορτία

σουσαµιού από τρίτες χώρες εκτός Ινδίας για Salmonella (Αριθ. πρωτ. 4531/106795-

27.09.2016 και Αριθ. πρωτ. 2567/14.12.2016)

γ) τον έµµεσο έλεγχο της αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων διασφάλισης της

ασφάλειας και της ποιότητας, τα οποία εφαρµόζονται από τις παραγωγικές επιχειρήσεις

και

δ) την προστασία της υγείας των καταναλωτών

1.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

1.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου (Π∆Π) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Περιφέρεια Αττικής, ∆ΑΟΚ, Περιφερειακή Ενότητα Κεντρικού Τοµέα

Περιφέρεια Αττικής, ∆ΑΟΚ, Περιφερειακή Ενότητα ∆υτικού Τοµέα

Περιφέρεια Αττικής, ∆ΑΟΚ, Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής

Περιφέρεια Αττικής, ∆ΑΟΚ, Περιφερειακή Ενότητα Πειραιά

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο ∆οκιµών & Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Ηρακλείου, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ)

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Ιωαννίνων, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Θεσσαλονίκης,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ)

Κτηνιατρικό Εργαστήριο Καβάλας, ∆/νση Κτηνιατρικού Κέντρου Θεσσαλονίκης,

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ)

Page 29: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 27/220

1.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι εστίασαν στην ανίχνευση Salmonella spp., ενός βακτηρίου που αποτελεί

κριτήριο ασφάλειας όπως καθορίζεται στον Καν. (ΕΚ) 2073/2005, στον Καν. (ΕΚ)

1086/2011, µε στόχο την προστασία του καταναλωτή, σε ζωικά και µη ζωικά προϊόντα.

Ειδικότερα διενεργήθηκαν έλεγχοι για την ανίχνευση Salmonella spp. σε κρέας, κιµά

και παρασκευάσµατα κρέατος που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα, σε

προϊόντα αυγών και σε σουσάµι και προϊόντα του, στην περιοχή αρµοδιότητάς της

εκάστοτε Αρχής Ελέγχου.

1.4.1 Ανίχνευση Salmonella spp. σε προϊόντα ζωικής προέλευσης

1.4.1.1. Ανίχνευση Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα (κατά τη διάθεση)

Προγραµµατίστηκαν 65 έλεγχοι (Π∆Α: 23, Π∆ΚΜ: 15, Π∆∆Ε: 5, Π∆Π: 2, Π∆Θ: 6, Π∆Κ:

3, Π∆Η: 4, Π∆ΑΜΘ: 5, Π∆ΒΑ: 2) και τελικά υλοποιήθηκαν 61 έλεγχοι (Π∆Α: 26, Π∆ΚΜ:

9, Π∆∆Ε: 5, Π∆Π: 2, Π∆Θ: 6, Π∆Κ: 3, Π∆Η: 3, Π∆ΑΜΘ: 5, Π∆ΒΑ: 2), δηλαδή το

ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 94%.

∆ιάγραµµα 1.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Salmonella spp., σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα

Από τα 61 δείγµατα που εξετάστηκαν:

1 ήταν Γύρος κοτόπουλο

1 ήταν Κιµάς κοτόπουλο

1 ήταν Κεφτεδάκια κοτοπουλο

1 ήταν Λουκάνικο κοτόπουλο

Page 30: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 28/220

1 ήταν Κοντοσούβλι από κοτόπουλο

1 ήταν Κοτολέττα παναρισµένη

15 ήταν Κοτοµπουκιές

11 ήταν Μπιφτέκι κοτόπουλο

1 ήταν Φιλέτο κοτόπουλο µαριναρισµένο

8 ήταν Ρολό κοτόπουλο

12 ήταν Σνίτσελ κοτόπουλο

7 ήταν Σουβλάκι κοτόπουλο

1 ήταν Φιλέτο προψηµένο

∆ιάγραµµα 1.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων

επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα

1.4.1.2. Ανίχνευση Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας ειδών εκτός από πουλερικά που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα (κατά τη διάθεση)

Προγραµµατίστηκαν 65 έλεγχοι (Π∆Α: 23, Π∆ΚΜ: 15, Π∆∆Ε: 5, Π∆Π: 2, Π∆Θ: 6, Π∆Κ:

3, Π∆Η: 4, Π∆ΑΜΘ: 5, Π∆ΒΑ: 2) και τελικά υλοποιήθηκαν 73 έλεγχοι (Π∆Α: 23, Π∆ΚΜ:

22, Π∆∆Ε: 5, Π∆Π: 2, Π∆Θ: 6, Π∆Κ: 3, Π∆Η: 5, Π∆ΑΜΘ: 5, Π∆ΒΑ: 2), δηλαδή το

ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 112%.

Page 31: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 29/220

∆ιάγραµµα 1.3: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Salmonella spp., σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας ειδών εκτός από πουλερικά που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα

Από τα 73 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

5 ήταν Βόειος κιµάς

2 ήταν Γύρος χοιρινός

7 ήταν Κεµπάπ πολίτικο

2 ήταν Παρασκευασµα από συγκοπτο κρέας

6 ήταν Κεφτεδάκια

3 ήταν Κιµάς ανάµικτος

1 ήταν Τηγανιά χοιρινή

1 ήταν Παϊδάκια χοιρινά

1 ήταν Λουκάνικο µοσχαρισιο

1 ήταν Λουκάνικο καπνιστό

11 ήταν Μπιφτέκι

2 ήταν Σουβλάκι χοιρινό

2 ήταν Μπιφτέκι µοσχαρίσιο

2 ήταν Μπιφτέκι χοιρινό

3 ήταν Σεφταλιά

1 ήταν Χοιρινή σπάλα

3 ήταν Σουτζουκάκι

5 ήταν Χαµπουργκερ

1 ήταν Χοιρινό ψαρονέφρι

5 ήταν Χοιρινός κιµάς

9 ήταν Χοιρινά λουκάνικα

Page 32: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 30/220

∆ιάγραµµα 1.4: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων

επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας ειδών εκτός από πουλερικά που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα.

1.4.1.3. Ανίχνευση Salmonella spp. σε νωπό κρέας πουλερικών (κατά τη διάθεση)

Προγραµµατίστηκαν 40 έλεγχοι (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 8, Π∆∆Ε: 1, Π∆Π: 1, Π∆Θ: 3, Π∆Κ:

1, Π∆Η: 7, Π∆ΑΜΘ: 3, Π∆ΒΑ: 1) και τελικά υλοποιήθηκαν 30 έλεγχοι (Π∆Α: 5, Π∆ΚΜ:

7, Π∆∆Ε: 1, Π∆Π: 1, Π∆Θ: 3, Π∆Κ: 1, Π∆Η: 7, Π∆ΑΜΘ: 3, Π∆ΒΑ: 2), δηλαδή το

ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 75%.

∆ιάγραµµα 1.5: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Salmonella spp., σε νωπό

κρέας πουλερικών

Page 33: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 31/220

Από τα 30 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

4 ήταν Κοτόπουλο ολόκληρο

10 ήταν Μπούτι κοτόπουλο

11 ήταν Στήθος κοτόπουλο

1 ήταν Σουβλάκι κοτοπουλο

1 ήταν Κοκοράκι

3 ήταν Φτερούγες κοτόπουλο

∆ιάγραµµα 1.6: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε νωπό κρέας πουλερικών

1.4.2. Ανίχνευση Salmonella spp. σε προϊόντα αυγών (από µονάδες παραγωγής)

Προγραµµατίστηκαν 6 έλεγχοι* (Π∆Α: 2, Π∆ΚΜ: 1, Π∆∆Ε: 1, Π∆Θ: 1, Π∆ΑΜΘ: 1) και

τελικώς υλοποιήθηκαν 3 έλεγχοι (Π∆Α: 0, Π∆ΚΜ: 1, Π∆∆Ε: 0, Π∆Θ: 1, Π∆ΑΜΘ: 1),

δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 50%.

* είχε προγραµµατιστεί και ένας ακόµα έλεγχος από την Π∆Η, ο οποίος για τεχνικούς λόγους δεν

κοινοποιήθηκε στην εν λόγω Περιφ. ∆/νση και ως εκ τούτου δεν πραγµατοποιήθηκε.

∆ιάγραµµα 1.7: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Salmonella spp., σε προϊόντα αυγών

Από τα 3 δείγµατα που εξετάστηκαν:

1 ήταν Παστεριωµένο αυγό

1 ήταν Ολόκληρο αυγό

1 ήταν Ασπράδι αυγού

Page 34: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 32/220

∆ιάγραµµα 1.8: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε προϊόντα αυγών.

1.4.3 Ανίχνευση Salmonella spp. σε σουσάµι και προϊόντα του (από παραγωγικές

επιχειρήσεις)

Προγραµµατίστηκαν 30 έλεγχοι (Π∆Α: 8, Π∆ΚΜ: 12, Π∆Θ: 4, Π∆ΑΜΘ: 4, Π∆ΒΑ: 2) και

τελικώς υλοποιήθηκαν 29 έλεγχοι (Π∆Α: 8, Π∆ΚΜ: 9, Π∆Θ: 4, Π∆ΑΜΘ: 6, Π∆ΒΑ: 2),

δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 97%.

∆ιάγραµµα 1.9: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Salmonella spp., σε σουσάµι και προϊόντα του

Από τα 29 δείγµατα που εξετάστηκαν:

6 ήταν Σουσάµι Αιθιοπίας

8 ήταν Σουσάµι Σουδαν

2 ήταν Σουσάµι Ινδίας

2 ήταν Σουσάµι Νιγηρίας

3 ήταν Σουσάµι Τουρκίας

6 ήταν Ταχίνι

1 ήταν Χαλβάς

1 ήταν Παστέλι

Page 35: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 33/220

∆ιάγραµµα 1.10: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε σε σουσάµι και προϊόντα του.

1.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν, ανάλογα µε το εργαστήριο υποδοχής, σύµφωνα µε τις

µεθόδους:

1. ΕΝ/ISO 6579:2002 οριζόντια µέθοδος για την ανίχνευση της Salmonella spp.

2. AFNOR BΙΟ 12/16-09/05 για την ανίχνευση Salmonella spp.

1.6 Αποτελέσµατα

1.6.1 Ανίχνευση Salmonella spp. σε προϊόντα ζωικής παραγωγής

1.6.1.1. Ανίχνευση Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα (κατά τη διάθεση)

Από τα 61 δείγµατα που εξετάστηκαν, Salmonella spp. ανιχνεύθηκε σε 4 δείγµατα (και

συνολικά σε 8 από τις αντίστοιχες 20 υποµονάδες).

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης του µικροοργανισµού

στο σύνολο των ελέγχων σε κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών:

∆ιάγραµµα 1.11: Ποσοστά ανίχνευσης Salmonella spp. στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας πουλερικών που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα.

Page 36: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 34/220

1.6.1.2. Ανίχνευση Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας ειδών εκτός από πουλερικά που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα (κατά τη διάθεση)

Από τα 73 δείγµατα που εξετάστηκαν Salmonella spp. ανιχνεύθηκε σε 4 δείγµατα (και

συνολικά σε 4 υποµονάδες από τις αντίστοιχες 20 υποµονάδες).

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης του µικροοργανισµού

στο σύνολο των ελέγχων σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από

κρέας ειδών εκτός από πουλερικά:

∆ιάγραµµα 1.12: Ποσοστά ανίχνευσης Salmonella spp. στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε συσκευασµένο κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος από κρέας ειδών εκτός από πουλερικά που προορίζονται να καταναλωθούν µαγειρεµένα.

1.6.1.3. Ανίχνευση Salmonella spp. σε νωπό κρέας πουλερικών (κατά τη διάθεση)

Σε κανένα από τα 30 δείγµατα νωπού κρέατος πουλερικών που εξετάστηκαν για την

παρουσία Salmonella spp. δεν ανιχνεύθηκε ο µικροοργανισµός.

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης του µικροοργανισµού

στο σύνολο των ελέγχων σε νωπό κρέας πουλερικών:

∆ιάγραµµα 1.13: Ποσοστά ανίχνευσης Salmonella spp. στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε νωπό κρέας πουλερικών

1.6.2. Ανίχνευση Salmonella spp. σε προϊόντα αυγών (από µονάδες παραγωγής)

Σε κανένα από τα 3 δείγµατα προϊόντων αυγών που εξετάστηκαν για την παρουσία

Salmonella spp. δεν ανιχνεύθηκε ο µικροοργανισµός.

Page 37: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 35/220

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης του µικροοργανισµού

στο σύνολο των ελέγχων σε προϊόντα αυγών:

∆ιάγραµµα 1.14: Ποσοστά ανίχνευσης Salmonella spp. στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στα πλαίσια των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε προϊόντα αυγών.

1.6.3 Ανίχνευση Salmonella spp. σε σουσάµι και προϊόντα του (από παραγωγικές

επιχειρήσεις)

Σε κανένα από τα 29 δείγµατα σουσαµιού που εξετάστηκαν για την παρουσία

Salmonella spp. δεν ανιχνεύθηκε ο µικροοργανισµός.

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης του µικροοργανισµού

στο σύνολο των ελέγχων σε σουσάµι και προϊόντα του.

∆ιάγραµµα 1.15: Ποσοστά ανίχνευσης Salmonella spp. στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. σε σουσάµι και προϊόντα του.

1.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Για τα προϊόντα ζωικής παραγωγής.

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 164 εξετασθέντα δείγµατα το

Page 38: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 36/220

95,12% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα

εµπιστοσύνης είναι 3,3 και συνεπώς: >91,82% των κυκλοφορούντων προϊόντων

ζωικής παραγωγής εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 820

εξετασθέντα δείγµατα το 98,54% είχε απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 0,82 και συνεπώς >97,72% των κυκλοφορούντων

προϊόντων ζωικής παραγωγής εκτιµάται ότι έχει απουσία Salmonella spp.

Για τα προϊόντα αυγών.

Α. Ο αριθµός των τελικά ληφθέντων δειγµάτων (3 δείγµατα) αποτελεί πολύ µικρό

µέγεθος δείγµατος για εξαγωγή ασφαλών στατιστικών συµπερασµάτων.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 15

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχε απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 5,04 και συνεπώς >94,96% των κυκλοφορούντων

προϊόντων αυγών εκτιµάται ότι έχει απουσία Salmonella spp..

Για το σουσάµι και προϊόντα του.

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 29 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τις προδιαγραφές ασφαλείας προκύπτει ότι το διάστηµα

εµπιστοσύνης είναι 3,62 και συνεπώς: >96,38% του κυκλοφορούντος σουσαµιού

και προϊόντων του εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 145

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχε απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 1,62 και συνεπώς >98,38% του κυκλοφορούντος

σουσαµιού και προϊόντων του εκτιµάται ότι έχει απουσία Salmonella spp.

1.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

Εκτελεστικός κανονισµός (ΕΕ) 186/2017 όπου καθορίζονται ειδικοί όροι που πρέπει

να εφαρµόζονται στις εισαγωγές στην Ένωση φορτίων από ορισµένες τρίτες χώρες

λόγω µικροβιακής µόλυνσης.

Εγκύκλιος ΥΠΑΑΤ υπ’ αριθµ. 1882/27-7-2017 για τη ειδική µεταχείριση φορτίων

σπόρων σουσαµιού που έχουν απορριφθεί κατά στο στάδιο της εισαγωγής στο

πλαίσιο εφαρµογής ειδικής ενωσιακής νοµοθεσίας λόγω παρουσίας σαλµονέλλας

Κανονισµός (ΕΚ) 178/2002, όπου καθορίζονται οι γενικοί κανόνες ασφάλειας των

τροφίµων.

Page 39: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 37/220

EN/ISO 6579:2002. Microbiology of food and animal feeding stuffs. Horizontal

method for the detection of Salmonella spp.

AFNOR BΙΟ 12/16-09/05. Detection of Salmonella spp.

Φραγκίσκος Γαΐτης (2010). Μικροβιολογικά κριτήρια για τα τρόφιµα, Εκδόσεις

Εµβρυο.

Food Safety Handbook. Microbiological Challenges. Editions Biomerieux

D’ Aoust, J.Y. and Maurer, J. 2007. Salmonella species, p.187-236. Food

Microbiology: fundamentals and frontiers. ASM Press.

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 40: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 38/220

Page 41: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 39/220

2. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας

Τροφίµων. Έλεγχος για παρουσία Listeria monocytogenes σε

καπνιστά αλιεύµατα

2.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Η L. monocytogenes είναι ευρέως διαδεδοµένη στο περιβάλλον και έχει αποµονωθεί

από επιφάνειες υδάτων, βλάστηση σε κατάσταση αποσύνθεσης, χώµα και λύµατα.

Πιθανή πηγή L. monocytogenes στο έδαφος, αποτελούν τα κόπρανα των ζώων.

Το γένος Listeria δεν θεωρείται ότι ανήκει σε µια σαφώς οριοθετηµένη οικογένεια

βακτηρίων. Ταξινοµικά ανήκει στην οικογένεια Lactobacillaceae και περιλαµβάνει 6

είδη: L. monocytogenes, L. ivanovii, L. innocua, L. seeligeri, L. welshimeri και L. gray.

Από αυτά τα είδη µόνο η Listeria monocytogenes έχει βρεθεί ότι προκαλεί τροφικές

δηλητηριάσεις στον άνθρωπο. Η Listeria monocytogenes είναι ένα δυνητικά αναερόβιο

και ψυχρόφιλο, gram-θετικό, µε µορφή βακίλου, βακτήριο, το οποίο δεν έχει ιδιαίτερες

απαιτήσεις για την ανάπτυξή του και αντέχει και προσαρµόζεται σε δυσµενή

περιβάλλοντα (υψηλή θερµοκρασία, ακτινοβολία, αλατότητα). Οι συνθήκες ανάπτυξής

της είναι:

α) θερµοκρασία: -1 - 45οC µε ιδανική τους 30-37oC, β) pH: 4,0-9,5 µε ιδανικό το 7,0

και γ) aw (ενεργότητα νερού): 0,90-0,92, ενώ είναι ανθεκτική σε διαλύµατα άλατος και

έχει αποδειχτεί πως επιβιώνει σε συγκεντρώσεις άλατος ως και 30,5% για 100 ηµέρες,

στους 4oC.

Η L. monocytogenes, αποτελεί απειλή για τη βιοµηχανία τροφίµων λόγω της

ικανότητάς της να αναπτύσσεται σε συνθήκες ψύξης και να επιβιώνει σε θερµοκρασίες

παστερίωσης (72οC για 15sec). Οι θερµοκρασίες ψύξης δεν αναστέλλουν την ανάπτυξη

του µικροοργανισµού ο οποίος είναι ικανός να διπλασιάζεται κάθε 1,5 ηµέρα, στους

4oC. Η εφαρµογή της ψυχρής αποθήκευσης ως µέσο αύξησης του χρόνου ζωής των

προϊόντων, άνοιξε διάπλατα ένα οικολογικό παράθυρο για την ανάπτυξη της Listeria

monocytogenes. Λόγω της ευρύτατης διασποράς της στο περιβάλλον, ο φυσικός τρόπος

παρασκευής τροφίµων µπορεί να επιµολύνει τα προϊόντα. Τα συσκευασµένα, µε µεγάλο

χρόνο ζωής προϊόντα, τα οποία δεν υπόκεινται σε θερµική κατεργασία στην τελική

συσκευασία, αντιπροσωπεύουν τις πιο κρίσιµες οµάδες τροφίµων. Επιπλέον, η

συσκευασία σε τροποποιηµένες ατµόσφαιρες, οι οποίες αναστέλλουν τους φυσικούς

ανταγωνιστές της Listeria monocytogenes σε συνδυασµό µε τη συντήρηση σε

θερµοκρασία ψύξης, διευκολύνουν ακόµη περισσότερο την ανάπτυξη της.

Αν και η εφαρµογή κανόνων εξυγίανσης και η αυστηροποίηση της νοµοθεσίας έχουν

µειώσει σηµαντικά τις τροφιµογενείς ασθένειες από Listeria monocytogenes, εντούτοις

Page 42: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 40/220

συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους επικίνδυνους παθογόνους µικροοργανισµούς για

τον άνθρωπο.

Ο σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017, ήταν η ανίχνευση ή/και καταµέτρηση της Listeria monocytogenes σε καπνιστά

αλιεύµατα.

Απώτερος στόχος του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν:

α) ο έλεγχος της συµµόρφωσης, προς τα κριτήρια ασφάλειας όπως καθορίζονται στον

Καν. (ΕΚ) 2073/05

β) ο έµµεσος έλεγχος της αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων διασφάλισης της

ασφάλειας και της ποιότητας, τα οποία εφαρµόζονται από τις παραγωγικές επιχειρήσεις

και

γ) η προστασία της υγείας των καταναλωτών

2.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

2.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο ∆οκιµών & Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

2.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι εστίασαν στην καταµέτρηση Listeria monocytogenes, ενός κριτηρίου

ασφάλειας που καθορίζει ο Καν. (ΕΚ) 2073/2005 µε στόχο την προστασία του

καταναλωτή, σε προϊόντα έτοιµα προς κατανάλωση (καπνιστά αλιεύµατα).

Προγραµµατίστηκαν 10 έλεγχοι (Π∆Α: 5, Π∆ΚΜ: 3, Π∆Θ: 2) και τελικώς υλοποιήθηκαν

10 έλεγχοι (Π∆Α: 5, Π∆ΚΜ: 3, Π∆Θ: 2) δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του

συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 100%.

Page 43: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 41/220

∆ιάγραµµα 2.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για Listeria monocytogenes., σε καπνιστά αλιεύµατα

Από τα 10 δείγµατα που εξετάστηκαν για Listeria monocytogenes, τα:

2 ήταν Σκουµπρί καπνιστό

2 ήταν Ρέγγα καπνιστή

3 ήταν Πέστροφα καπνιστή

3 ήταν Σολωµός καπνιστός

∆ιάγραµµα 2.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων

επισήµου ελέγχου για Listeria monocytogenes σε καπνιστά αλιεύµατα

2.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τη µέθοδο ΕΝ/ISO 11290-2:1998 Amd 1:2004.

για την καταµέτρηση Listeria monocytogenes

2.6 Αποτελέσµατα

Σε κανένα από τα 10 δείγµατα που εξετάστηκαν δεν καταµετρήθηκε L. monocytogenes.

Page 44: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 42/220

Στο διάγραµµα που ακολουθεί απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε τα όρια της

νοµοθεσίας, στο σύνολο των ελέγχων.

∆ιάγραµµα 2.3: Ποσοστό συµµόρφωσης µε τη νοµοθεσία στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Listeria monocytogenes σε καπνιστά αλιεύµατα

2.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 10 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 6,17 και συνεπώς: >93,83% των κυκλοφορούντων καπνιστών αλιευµάτων

έτοιµων προς κατανάλωση εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 50

εξετασθέντα δείγµατα το 100,00% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία

προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 2,76 και συνεπώς: >97,24% των

κυκλοφορούντων καπνιστών αλιευµάτων έτοιµων προς κατανάλωση εκτιµάται ότι

είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

2.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

ISO 11290-2:1998/Amd 1:2004. Microbiology of food and animal feeding stuffs --

Horizontal method for the detection and enumeration of Listeria monocytogenes --

Part 2: Enumeration method

Φραγκίσκος. Γαΐτης (2010). Μικροβιολογικά κριτήρια για τα τρόφιµα, Εκδόσεις

Εµβρυο.

Food Safety Handbook. Microbiological Challenges. Editions Biomerieux

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 45: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 43/220

3. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας

Τροφίµων ζωικής προέλευσης για παρουσία Salmonella spp. και

καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε:

α. νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά

ωρίµανσης,

β. συσκευασµένα παγωτά και soft παγωτά µηχανής

3.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Ο σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017 ήταν η παράλληλη ανίχνευση Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria

monocytogenes, στο ίδιο δείγµα, σε:

α. νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

β. συσκευασµένα παγωτά καθώς και soft παγωτά µηχανής

Απώτερος στόχος του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν:

α) ο έλεγχος της συµµόρφωσης, προς τα κριτήρια ασφάλειας όπως καθορίζονται στον

Καν. (ΕΚ) 2073/05

β) ο έµµεσος έλεγχος της αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων διασφάλισης της

ασφάλειας και της ποιότητας, τα οποία εφαρµόζονται από τις παραγωγικές επιχειρήσεις

και

γ) η προστασία της υγείας των καταναλωτών

3.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

3.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου (Π∆Π) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Page 46: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 44/220

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο ∆οκιµών & Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

3.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι εστίασαν στην παράλληλη (στο ίδιο δείγµα) ανίχνευση Salmonella spp. και

καταµέτρηση Listeria monocytogenes, κριτηρίων ασφάλειας που καθορίζονται στον

Καν. (ΕΚ) 2073/2005, µε στόχο την προστασία του καταναλωτή, σε προϊόντα ευρείας

κατανάλωσης όπως: α. νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών &

τυριά ωρίµανσης και β. συσκευασµένα παγωτά καθώς και soft παγωτά µηχανής

3.4.1 Ανίχνευση Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε νωπά

τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

Προγραµµατίστηκαν 38 έλεγχοι (Π∆Α: 16, Π∆ΚΜ: 10, Π∆∆Ε: 2, Π∆Π: 2, Π∆Θ: 3, Π∆Κ:

2, Π∆ΒΑ: 3) και τελικώς υλοποιήθηκαν 37 έλεγχοι (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 10, Π∆∆Ε: 2,

Π∆Π: 2, Π∆Θ: 3, Π∆Κ: 2, Π∆ΒΑ: 3) δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου

προγράµµατος ήταν 97%.

∆ιάγραµµα 3.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για παράλληλη ανίχνευση Salmonella και καταµέτρηση Listeria monocytogenes, σε νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

Από τα 37 δείγµατα που εξετάστηκαν παράλληλα για Salmonella spp. (ανίχνευση) και

Listeria monocytogenes (καταµέτρηση):

6 ήταν Ανθότυρο

7 ήταν Μυζήθρα

4 ήταν Μανούρι

1 ήταν Τουλουµοτύρι

Page 47: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 45/220

4 ήταν Φέτα

2 ήταν Κεφαλοτύρι τριµµένο

1 ήταν Γαλοτύρι

1 ήταν Ηµίσκληρο σε φέτες

1 ήταν Ηµίσκληρο

4 ήταν Τυρί light σε φέτες

3 ήταν Mozzarela

1 ήταν Cottage

2 ήταν Κατίκι

∆ιάγραµµα 3.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. και Listeria monocytogenes σε νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

3.4.2 Ανίχνευση Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε

συσκευασµένα παγωτά καθώς και σε soft παγωτά µηχανής

Προγραµµατίστηκαν 30 έλεγχοι (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 15) όµως τελικώς το πρόγραµµα

διακόπηκε και µεταφέρθηκε στο επόµενο έτος λόγω παρέλευσης του θέρους όπου δεν

ήταν δυνατή η υλοποίηση των αναλύσεων εξαιτίας καθυστερηµένης κατακύρωσης των

διαγωνισµών αναλωσίµων. Εντούτοις, µέχρι τη διακοπή του προγραµµατος έγινε

δειγµατοληψία 9 δειγµάτων παγωτού από την Π∆Α από τα οποία:

1 ήταν Παγωτό σοκολάτα χύµα

2 ήταν Παγωτό βανίλια χύµα

1 ήταν Παγωτό βανίλια συσκευασµένο

4 ήταν Παγωτό βανίλια µηχανής

1 ήταν Παγωτό βανίλια µε µπισκότα

Page 48: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 46/220

∆ιάγραµµα 3.3: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων

επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. και Listeria monocytogenes σε συσκευασµένα παγωτά καθώς και σε soft παγωτά µηχανής

3.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τις µεθόδους:

1. ΕΝ/ISO 11290-2:1998 Amd 1:2004 για την καταµέτρηση Listeria monocytogenes

2. AFNOR BΙΟ 12/16-09/05 για την ανίχνευση Salmonella spp.

3.6 Αποτελέσµατα

3.6.1 Ανίχνευση Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε νωπά

τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

Στο σύνολο των 37 δειγµάτων που εξετάστηκαν δεν ανιχνεύθηκε κανένας από τους

δύο µικροοργανισµούς.

Στο διάγραµµα που ακολουθεί απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε τα όρια της

νοµοθεσίας, στο σύνολο των ελέγχων.

∆ιάγραµµα 3.4: Ποσοστό συµµόρφωσης µε τη νοµοθεσία στο σύνολο των δειγµάτων που εξε-τάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. και L.monocytogenes σε νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης

Page 49: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 47/220

3.6.2 Ανίχνευση Salmonella spp. και καταµέτρηση Listeria monocytogenes σε

συσκευασµένα παγωτά καθώς και σε soft παγωτά µηχανής

Στο σύνολο των 9 δειγµάτων που εξετάστηκαν δεν ανιχνεύθηκε κανένας από τους δύο

µικροοργανισµούς.

Στο διάγραµµα που ακολουθεί απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε τα όρια της

νοµοθεσίας, στο σύνολο των ελέγχων.

∆ιάγραµµα 3.7: Ποσοστό συµµόρφωσης µε τη νοµοθεσία στο σύνολο των δειγµάτων που εξε-τάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Salmonella spp. και L.monocytogenes σε συσκευασµένα παγωτά καθώς και σε soft παγωτά µηχανής

3.7. Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Για τα νωπά τυριά τυρογάλακτος, συσκευασµένες φέτες τυριών & τυριά ωρίµανσης.

Για Salmonella spp.:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 37 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 3,21 και συνεπώς: >96,79% των κυκλοφορούντων νωπών τυριών

τυρογάλακτος, συσκευασµένεων τυριών σε φέτες & τυριών ωρίµανσης εκτιµάται ότι

είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία ως προς την απουσία Salmonella spp.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 185

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχαν απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 1,43 και συνεπώς: >98,57% των κυκλοφορούντων

νωπών τυριών τυρογάλακτος, συσκευασµένεων τυριών σε φέτες & τυριών

ωρίµανσης εκτιµάται ότι έχουν απουσία Salmonella spp..

Page 50: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 48/220

Για Listeria monocytogenes:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 37 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 3,21 και συνεπώς: >96,79% των κυκλοφορούντων νωπών τυριών

τυρογάλακτος, συσκευασµένεων τυριών σε φέτες & τυριών ωρίµανσης εκτιµάται ότι

είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία ως προς το όριο της συγκέντρωσης

Listeria monocytogenes.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 185

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχαν απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 1,43 και συνεπώς: >98,57% των κυκλοφορούντων

νωπών τυριών τυρογάλακτος, συσκευασµένεων τυριών σε φέτες & τυριών

ωρίµανσης εκτιµάται ότι έχουν µη µετρούµενη συγκέντρωση Listeria

monocytogenes.

Για τα παγωτά.

Για Salmonella spp.:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 9 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 6,5 και συνεπώς: >93,50% των συσκευασµένων παγωτών καθώς και των

παγωτών µηχανής εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία ως προς

την απουσία Salmonella spp.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 45

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχαν απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 2,91 και συνεπώς: >97,09% των συσκευασµένων

παγωτών καθώς και των παγωτών µηχανής εκτιµάται ότι έχουν απουσία Salmonella

spp.

Για Listeria monocytogenes:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 9 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 6,5 και συνεπώς: >93,50% των συσκευασµένων παγωτλων καθώς και των

παγωτών µηχανής εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία ως προς

το όριο της συγκέντρωσης Listeria monocytogenes.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 45

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχαν απουσία Salmonella spp. προκύπτει ότι το

διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 2,91 και συνεπώς: >97,09% των συσκευασµένων

Page 51: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 49/220

παγωτών καθώς και των παγωτών µηχανής εκτιµάται ότι έχουν µη µετρούµενη

συγκέντρωση Listeria monocytogenes.

3.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

ISO 11290-2:1998/Amd 1:2004. Microbiology of food and animal feeding stuffs --

Horizontal method for the detection and enumeration of Listeria monocytogenes --

Part 2: Enumeration method

AFNOR BΙΟ 12/16-09/05. Detection of Salmonella spp.

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 52: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 50/220

Page 53: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 51/220

4. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη

διάρκεια της διαδικασίας – Έλεγχος για Enterobacteriaceae σε

φρέσκο παστεριωµένο γάλα.

4.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Η Οικογένεια των εντεροβακτηρίων αποτελεί µια οµάδα gram-αρνητικών, µη

σπορογόνων, δυνητικά αναερόβιων ραβδόµορφων βακτηρίων, που περιλαµβάνει

περισσότερα από 115 είδη, τα οποία ανιχνεύονται στον εντερικό σωλήνα των

ανθρώπων και των ζώων, µεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και ορισµένα από τα πιο

κοινά παθογόνα βακτήρια, όπως η Salmonella και η Escherichia coli.

Τα εντεροβακτήρια αποτελούν µια ευρύτερη οµάδα βακτηρίων τα οποία, παρουσία

αλάτων του χολικού οξέος αναπτύσσονται και παράγουν οξύ από γλυκόζη. Ανήκουν

στους µικροοργανισµούς δείκτες της υγιεινής της παραγωγικής διαδικασίας και ως εκ

τούτου αποτελούν δείκτες δυνητικών µικροβιολογικών κινδύνων καθώς η παρουσία

τους πάνω από ορισµένες συγκεντρώσεις υποδεικνύει την πιθανή παρουσία ενός

οικολογικά κοντινού παθογόνου µικροοργανισµού.

Ο σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017, ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της διασφάλισης ότι η

υγιεινή της παραγωγικής διαδικασίας παστεριωµένου γάλακτος είναι σε συµµόρφωση µε

τα κριτήρια που καθορίζονται από την Ενωσιακή Νοµοθεσία (Καν. 2073/2005 ΕΚ) όπως

αυτή τροποποιήθηκε και ισχύει.

4.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

4.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφεριακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Page 54: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 52/220

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο ∆οκιµών & Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

4.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι επικεντρώθηκαν στην καταµέτρηση Enterobacteriaceae σε παστεριωµένο

γάλα µε στόχευση σε µικρές-µεσαίες επιχειρήσεις στο τέλος της διαδικασίας

παρασκευής.

Προγραµµατίστηκαν 10 έλεγχοι (Π∆Α: 2, Π∆ΚΜ: 2, Π∆∆Ε: 2, Π∆Θ: 2, Π∆Η: 1, Π∆ΑΜΘ:

1) και τελικά υλοποιήθηκαν 9 (Π∆Α: 1, Π∆ΚΜ: 2, Π∆∆Ε: 2, Π∆Θ: 2, Π∆Η: 1, Π∆ΑΜΘ:

1), δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 90%.

∆ιάγραµµα 4.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για καταµέτρηση Enterobacteriaceae σε φρέσκο παστεριωµένο γάλα

Από τα 9 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

8 ήταν αγελαδινό γάλα

1 ήταν κατσικίσιο

∆ιάγραµµα 4.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Enterobacteriaceae.

Page 55: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 53/220

4.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τη µέθοδο ISO 21528-2: 2004 για την

καταµέτρηση Enterobacteriaceae.

4.6 Αποτελέσµατα

Από τα 9 δείγµατα που εξετάστηκαν για Enterobacteriaceae, εντοπίστηκε 1 δείγµα

κατσικίσιου (5 υποµονάδες) όπου η συγκέντρωση των Enterobacteriaceae ήταν εκτός

των ορίων της νοµοθεσίας και στις 5 υποµονάδες.

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία

ως προς τη συγκέντρωση Enteroabacteriaceae σε φρέσκο παστεριωµένο γάλα.

∆ιάγραµµα 4.3: Ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία ως προς τη συγκέντρωση Enteroabacteriaceae σε φρέσκο παστεριωµένο γάλα στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου.

4.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 9 εξετασθέντα δείγµατα το

88,89% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα

εµπιστοσύνης είναι 20,53 και συνεπώς: >68,36% των φρέσκων παστεριωµένων

γαλατων εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία (το δείγµα είναι

αρκετά µικρό για να προκύψουν ασφαλή στατιστικά συµπεράσµατα).

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 45

εξετασθέντα δείγµατα το 88,89% είχαν συγκέντρωση Enterobacteriacae εντός των

ορίων της νοµοθεσίας προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 9,52 και

συνεπώς: >79,37% των των φρέσκων παστεριωµένων γαλατων εκτιµάται ότι

έχουν συγκέντρωση Enterobacteriaceae εντός των οριών της νοµοθεσίας.

Page 56: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 54/220

Με δεδοµένο ότι τα εκτός ορίων νοµοθεσίας δείγµατα ήταν από µια παραγωγική µονάδα

µόνο και λαµβάνοντας υπόψη ότι το συνολικό µέγεθος του δείγµατος είναι αρκετά

µικρό για να προκύψουν ασφαλή στατιστικά συµπεράσµατα, ενώ το πρόγραµµα

υλοποιείται για πρώτη φορά είναι παρακινδυνευµένη η εξαγωγή γενικών

συµπερασµάτων ως προς την υγιεινή της παραγωγικής διαδικασίας φρέσκων

παστεριωµένων γαλάτων, γι αυτό άλωστε το πρόγραµµα θα συνεχιστεί και το 2018.

4.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

ISO 21528-2: 2004: Microbiology of food and animal feeding stuffs -- Horizontal

methods for the detection and enumeration of Enterobacteriaceae -- Part 2:

Colony-count method

Φραγκίσκος Γαΐτης (2010). Μικροβιολογικά κριτήρια για τα τρόφιµα, Εκδόσεις

Εµβρυο.

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 57: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 55/220

5. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Υγιεινής κατά τη

διάρκεια της διαδικασίας – Έλεγχος για Escherichia coli σε κιµά και

παρασκευάσµατα κρέατος.

5.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Η Escherichia coli αποτελεί είδος περιττωµατικών κολοβακτηρίων τα οποία, παρουσία

αλάτων του χολικού οξέος αναπτύσσονται και παράγουν οξύ και αέριο από λακτόζη,

µέσα σε 48 ώρες, στους 44-45,5OC. Λόγω της επικράτησης τους στον εντερικό σωλήνα

των ανθρώπων και ζώων, η παρουσία τους στα επεξεργασµένα τρόφιµα θεωρείται ως

ένδειξη άµεσης ή έµµεσης περιττωµατικής προέλευσης. Η γενικότερη συµπεριφορά της

E. coli στα τρόφιµα είναι παρόµοια µε αυτή των εντεροβακτηρίων.

Ανήκουν στους µικροοργανισµούς δείκτες της υγιεινής της παραγωγικής διαδικασίας και

ως εκ τούτου αποτελούν δείκτες δυνητικών µικροβιολογικών κινδύνων καθώς η

παρουσία τους πάνω από ορισµένες συγκεντρώσεις υποδεικνύει την πιθανή παρουσία

ενός οικολογικά κοντινού παθογόνου µικροοργανισµού.

Ο σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017, ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της διασφάλισης ότι η

υγιεινή της παραγωγικής διαδικασίας κιµά και παρασκευασµάτων κρέατος είναι σε

συµµόρφωση µε τα κριτήρια που καθορίζονται από την Ενωσιακή Νοµοθεσία (Καν.

2073/2005 ΕΚ) όπως αυτή τροποποιήθηκε και ισχύει.

5.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

5.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου (Π∆Π) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο ∆οκιµών & Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

Page 58: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 56/220

5.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι επικεντρώθηκαν στην καταµέτρηση Escherichia coli σε κιµά και

παρασκευάσµατα κρέατος στο τέλος της διαδικασίας παρασκευής.

Προγραµµατίστηκαν 20 έλεγχοι (Π∆Α: 9, Π∆ΚΜ: 6, Π∆∆Ε: 2, Π∆Π: 1, Π∆Θ: 2) και

τελικά υλοποιήθηκαν 18 (Π∆Α: 7, Π∆ΚΜ: 6, Π∆∆Ε: 2, Π∆Π: 1, Π∆Θ: 2), δηλαδή το

ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου προγράµµατος ήταν 90%.

∆ιάγραµµα 5.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για καταµέτρηση Escherichia coli σε κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος

Από τα 18 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

7 ήταν κιµάς βοειος

1 ήταν κιµάς χοιρινός

2 ήταν κεµπαπ

1 ήταν σουτζουκάκι

1 ήταν χοιρινό σουβλάκι

2 ήταν µπιφτέκι µοσχαρίσιο

2 ήταν µπιφτέκι χοιρινό

1 ήταν µίγµα βοδινού χοιρινού

1 ήταν παϊδάκι χοιρινό

Page 59: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 57/220

∆ιάγραµµα 5.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για Escherichia coli.

5.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τη µέθοδο ISO 16649-2:2001 για την

καταµέτρηση των β-γλυκουρονιδάση θετικών Escherichia coli.

5.6 Αποτελέσµατα

Στο κανένα από τα 18 δείγµατα που εξετάστηκαν για Eschcerichia coli δεν ανιχνεύθηκε

ο εν λόγω µικροοργανισµός.

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία

ως προς τη συγκέντρωση Eschcerichia coli σε κιµά και παρασκευάσµατα κρέατος.

∆ιάγραµµα 5.3: Ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία ως προς τη συγκέντρωση Escherichia coli σε κιµά και παρασκευάσµατος κρέατος στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου.

5.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Page 60: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 58/220

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 5 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 18 εξετασθέντα δείγµατα το 100%

ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης

είναι 4,6 και συνεπώς: >95,40% κιµά και παρασκευασµάτων κρέατος εκτιµάται ότι

είναι συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 90

εξετασθέντα δείγµατα το 100% είχαν συγκέντρωση Escherichia coli εντός των ορίων

της νοµοθεσίας προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 2,06 και συνεπώς:

>97,94% των κυκλοφορούντων κιµά και παρασκευασµάτων κρέατος εκτιµάται ότι

έχουν συγκέντρωση Escherichia coli εντός των οριών της νοµοθεσίας.

5.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

ISO 16649-2:2001. Microbiology of food and animal feeding stuffs -- Horizontal

method for the enumeration of beta-glucuronidase-positive Escherichia coli -- Part

2: Colony-count technique at 44 degrees C using 5-bromo-4-chloro-3-indolyl beta-

D-glucuronide

Φραγκίσκος Γαΐτης (2010). Μικροβιολογικά κριτήρια για τα τρόφιµα, Εκδόσεις

Εµβρυο.

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 61: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 59/220

6. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας

Τροφίµων ζωικής προέλευσης. Προσδιορισµός ισταµίνης σε

αλιευτικά προϊόντα.

6.1 Εισαγωγή - Σκοπός

Η ισταµίνη (C5H9N3) είναι µια τοξική βιογενής αµίνη, που µπορεί να παραχθεί κατά την

επεξεργασία ή/και αποθήκευση ψαριών και ορισµένων άλλων τροφίµων (π.χ. Ελβετικά

τυριά), συνήθως µε τη δράση συγκεκριµένων αλλοιογόνων βακτηρίων. Σχετίζεται

κυρίως µε είδη ιχθύων των οικογενειών Scombridae, Clupeidae, Engraulidae,

Coryphaenidae, Pomatomidae, Scombresosidae, δηλαδή είδη µε υψηλή συγκέντρωση

του αµινοξέος ιστιδίνη. Το συγκεκριµένο αµινοξύ µε τη δράση του ενζύµου

αποκαρβοξυλάση της ιστιδίνης, το οποίο βρίσκεται σε µεγάλο αριθµό βακτηρίων που

ενδηµούν ή αλλοιώνουν τα συγκεκριµένα ψάρια, µετατρέπεται σε ισταµίνη. Έτσι όταν

µετά την αλίευση µεσολαβήσει µεγάλο χρονικό διάστηµα µέχρι την ψύξη των

αλιευµάτων ή όταν η επεξεργασία των ψαριών γίνεται σε υψηλές θερµοκρασίες για

µεγάλο χρονικό διάστηµα, τότε αυξάνει σε µεγάλο βαθµό η πιθανότητα παραγωγής

ισταµίνης συνέπεια της ανάπτυξης συγκεκριµένων βακτηρίων

Η οικολογία του θαλάσσιου περιβάλλοντος περιλαµβάνει είδη των γενών Vibrio spp.

Pseudomonas spp. και Photobacterium spp. τα οποία αποτελούν φυσική µικροχλωρίδα

των ψαριών. Άλλα βακτήρια όπως τα εντεροβακτήρια (Enterobacteriaceae), αποτελούν

µετα-συλλεκτικές επιµολύνσεις λόγω της µη ορθής διαχείρισης των αλιευµάτων και

αυτά θεωρούνται πιο σηµαντικά για την ανάπτυξη της ισταµίνης. Είδη όπως Morganella

morganii, Klebsiella pneumoniae και Hafnia alvei είναι ικανά να παράξουν µε µεγάλη

ταχύτητα, υψηλές συγκεντρώσεις ισταµίνης σε µεσόφιλες θερµοκρασίες (20-30oC).

Η παρουσία της τοξίνης δεν περιορίζεται σε φρέσκα και κατεψυγµένα ψάρια αλλά

µπορεί να βρεθεί και σε κονσερβοποιηµένα ή καπνιστά/αλίπαστα ψάρια σε

συγκεντρώσεις ικανές να προκαλέσουν τοξίνωση.

Η συγκέντρωση της τοξίνης µπορεί να διαφέρει σηµαντικά ακόµη και σε διαφορετικές

περιοχές του ίδιου ψαριού γι’ αυτό και οι δειγµατοληψίες για επίσηµο έλεγχο, βάσει και

του Καν. 2073/2005, περιλαµβάνουν µεγάλο αριθµό υποµονάδων (9) ανά δείγµα.

Η ισταµίνη είναι εξαιρετικά σταθερή όταν παραχθεί και δεν επηρεάζεται από το

µαγείρεµα. Μπορεί να επιβιώσει της κονσερβοποίησης και τα επίπεδά της δεν

µειώνονται µε την ψύξη ή την κατάψυξη. Επιπλέον, υψηλές συγκεντρώσεις ισταµίνης

δεν συνοδεύονται απαραίτητα από άλλες ενδείξεις αλλοίωσης που θα µπορούσαν να

οδηγήσουν στη απόρριψη του προϊόντος.

Page 62: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 60/220

Το κλειδί για τον έλεγχο της παραγωγής ισταµίνης στα ψάρια είναι η ταχύτατη ψύξη

µετά το θάνατό τους. Η διαδικασία αυτή θα αναστείλει την ενεργότητα της βακτηριακής

αποκαρβοξυλάσης της ιστιδίνης.

Σκοπός του ελέγχου για το 2017 ήταν να διασφαλιστεί ότι τα αλιευτικά προϊόντα που

διατίθενται στην αγορά και συγκεκριµένα αυτά των οικογενειών Scombridae,

Clupeidae, Engraulidae, Coryphaenidae, Pomatomidae, και Scombresosidae, δεν

υπερβαίνουν τα όρια ισταµίνης που έχουν καθιερωθεί από την Ενωσιακή νοµοθεσία

(Καν. 2073/2005/ΕΚ), έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των

καταναλωτών.

Συγκεκριµένα, το εν λόγω πρόγραµµα αποσκοπούσε:

α) στον έλεγχο συµµόρφωσης ως προς τα κριτήρια ασφάλειας που καθορίζονται στον

Καν. (ΕΚ) 2073/05 τροφίµων που προέρχονται από χώρες της ΕΕ και Τρίτες Χώρες

β) στον έµµεσο έλεγχο των εγκεκριµένων επιχειρήσεων παραγωγής και επεξεργασίας

ζωικών τροφίµων και της επαλήθευσης του συστήµατος διαχείρισης της ασφάλειας

τροφίµων (αφορά έλεγχο εγχώριων προϊόντων ζωικής προέλευσης).

6.2 Χρόνος Υλοποίησης:

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

6.3 Συνεργαζόµενοι φορείς:

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Πειραιά Τµήµα Α’ - Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων, η οποία

πραγµατοποίησε τις εργαστηριακές αναλύσεις των δειγµάτων από τις Περιφερειακές

∆ιευθύνσεις Αττικής, ∆υτικής Ελλάδας, Βορείου Αιγαίου και Κρήτης.

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α΄ - Εργαστηριακών Ελέγχων

Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη, η οποία πραγµατοποίησε τις

Page 63: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 61/220

εργαστηριακές αναλύσεις των δειγµάτων από τις Περιφερειακές ∆ιευθύνσεις

Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και Θεσσαλίας.

6.4 Είδος και Κατανοµή των ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι αφορούσαν σε προσδιορισµό του επιπέδου συγκέντρωσης ισταµίνης σε

κονσερβοποιηµένα, σε ενζυµικά ωριµασµένα και σε κατεψυγµένα σε φέτες είδη ψαριών

των οικογενειών:

• Scombridae (τόνος, σκουµπρί)

• Clupeidae (ρέγκα, σαρδέλα)

• Engraulidae (αντσούγια, γαύρος)

• Coryphaenidae (κυνηγός, λαγός)

• Pomatomidae (γοφάρι)

• Scombresosidae (ζαργάνα, βελόνι)

Προγραµµατίστηκαν 35 έλεγχοι (Π∆Α: 10, Π∆ΚΜ: 4, Π∆∆Ε: 5, Π∆Κ: 5, Π∆Θ: 3,

Π∆ΑΜΘ: 2, Π∆ΒΑ: 6) και υλοποιήθηκαν και οι 35 (Π∆Α: 10, Π∆ΚΜ: 4, Π∆∆Ε: 5, Π∆Κ:

5, Π∆Θ: 3, Π∆ΑΜΘ: 2, Π∆ΒΑ: 6), δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του συγκεκριµένου

προγράµµατος ήταν 100%.

∆ιάγραµµα 6.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για προσδιορισµό ισταµίνης σε αλιευτικά προϊόντα

Από τα 35 δείγµατα που εξετάστηκαν:

2 ήταν γαύρος κονσέρβα

5 ήταν σαρδέλλες κονσέρβα

13 ήταν τόνος κονσέρβα

7 ήταν σκουµπρί κονσέρβα

Page 64: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 62/220

1 ήταν παλαµίδα κονσέρβα

2 ήταν κολιός

1 ήταν γαύρος

1 ήταν σάλτσα ψαριών

2 ήταν σαρδέλλες

1 ήταν σκουµπρί

∆ιάγραµµα 6.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν για ισταµίνη στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου

6.5. Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκε η πλήρως επικυρωµένη µέθοδος

Υγρής Χρωµατογραφίας Υψηλής Απόδοσης (HPLC), µε παραγωγή παραγώγων, µετά την

έκλουση και ανίχνευση αυτών µε φθορισµοµετρικό ανιχνευτή.

6.6 Αποτελέσµατα

Από τα 35 δείγµατα που εξετάστηκαν τα 3 (συνολικά 5 υποµονάδες) βρέθηκαν µη

συµµορφούµενα µε τη νοµοθεσία.

Στο διάγραµµα που ακολουθεί απεικονίζονται τα ποσοστά ανίχνευσης ισταµίνης στο

σύνολο των ελέγχων:

Page 65: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 63/220

∆ιάγραµµα 6.3: Ποσοστά δειγµάτων εκτός ορίων νοµοθεσίας για ισταµίνη στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου για ισταµίνη.

6.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Ανάλογα µε τον τρόπο έκφρασης των αποτελεσµάτων και µε επίπεδο εµπιστοσύνης

95%, καταλήγουµε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Α. Μετρώντας αριθµό δειγµάτων (κάθε δείγµα µε 9 υποµονάδες αντιµετωπίζεται ως ένα

δείγµα), τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 35 εξετασθέντα δείγµατα το

91,43% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα

εµπιστοσύνης είναι 9,27 και συνεπώς: >82,16% των κυκλοφορούντων αλιευτικών

προϊόντων πλούσιων σε ιστιδίνη εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη

νοµοθεσία.

Β. Μετρώντας αριθµό υποµονάδων, τότε βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 315

εξετασθέντα δείγµατα το 98,41% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία

προκύπτει ότι το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι 1,38 και συνεπώς: >97,03% των

κυκλοφορούντων αλιευτικών προϊόντων πλούσιων σε ιστιδίνη εκτιµάται ότι είναι

συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία.

Βάσει των αποτελεσµάτων µπορούµε να ισχυριστούµε ότι, το επίπεδο ασφάλειας των

καταναλωτών ως προς την ισταµίνη, σε αλιευτικά προϊόντα είναι ικανοποιητικό

εντούτοις, δεδοµένων των προβληµάτων που µπορεί να προκαλέσει η παρουσία

ισταµίνης σε µεγάλες συγκεντρώσεις στον ανθρώπινο οργανισµό, ο συνεχής έλεγχος

την ουσίας αυτής στα προϊόντα αυτά είναι απαραίτητος.

6.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός 2073/2005/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεµβρίου του 2005 περί

µικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιµα.

Richard Lawley (2007). Food Safety Watches – The Science of Safe Food.

Page 66: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 64/220

Page 67: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 65/220

7. Επίσηµος έλεγχος Μικροβιολογικών Κριτηρίων Ασφάλειας

Τροφίµων. Έλεγχος για την παρουσία παρασίτων της Οικογένειας

Anisakidae σε ιχθύες που χρησιµοποιούνται για παρασκευή σούσι.

7.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Οι νηµατώδεις σκώληκες της οικογένειας Anisakidae αποτελούν αιτιολογικούς

παράγοντες λοιµώξεων στον άνθρωπο από κατανάλωση ωµών ιχθύων και σοβαρών

αλλεργιών µέχρι θανάτου, όταν οι ιχθείς καταναλώνονται ωµοί ή ψηµένοι από

ευαίσθητες σε αλλεργίες κατηγορίες ατόµων.

Η µόλυνση λαµβάνει χώρα από τυχαία κατάποση των προνυµφών που υπάρχουν σε

ωµά ή µαγειρεµένα ψάρια παρασιτισµένα από προνύµφες των γενών Anisakis,

Pseudoterranova, Contracaecum και Hysterothylacium. Η µόλυνση µπορεί να

προκαλέσει διαταραχές του πεπτικού συστήµατος ή/και αλλεργία γνωστή ως

Anisakiasis.

Σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος επίσηµου ελέγχου ασφάλειας για το έτος

2017 ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών από την κατανάλωση ιχθύων που

καταναλώνονται ωµά (σούσι) και ενδέχεται να περιέχουν παράσιτα της Οικογένειας

Anisakidae καθώς και η συλλογή δεδοµένων σχετικά µε τη µικροβιολογική κατάσταση,

ως προς την παρουσία των παρασίτων αυτών, σε φιλέτα ιχθύων που χρησιµοποιούνται

στην παρασκευή σούσι.

7.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιούνιος 2016

7.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Ελέγχου:

Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης, Ελληνικός Γεωργικός

Οργανισµός-∆ΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ), Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και

Τροφίµων (ΥΠΑΑΤ),

Page 68: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 66/220

7.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Μικροβιολογικά κριτήρια προς έλεγχο

Οι έλεγχοι επικεντρώθηκαν στην ανίχνευση και καταµέτρηση παρασίτων της

Οικογένειας Anisakidae σε ιχθείς που καταναλώνονται ωµοί (σούσι).

Προγραµµατίστηκαν 10 έλεγχοι (Π∆Α: 5, Π∆ΚΜ: 5) και υλοποιήθηκαν και οι 10 (Π∆Α:

5, Π∆ΚΜ: 5), δηλαδή το ποσοστό υλοποίησης του εν λόγω προγράµµατος ήταν 100%.

∆ιάγραµµα 7.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για ανίχνευση παρασίτων της οικογένειας Anisakidae σε ιχθύες που χρησιµοποιούνται για παρασκευή σούσι

Από τα 10 δείγµατα που εξετάστηκαν:

3 ήταν σολωµός

4 ήταν τόνος

2 ήταν µαγιάτικο

1 ήταν λαυράκι

∆ιάγραµµα 7.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν, στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου, για ανίχνευση και καταµέτρηση παρασίτων

της Οικογένειας Anisakidae.

7.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τις ακόλουθες µεθόδους:

Page 69: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 67/220

1. Berland, B., 1961. Nematodes from some Norwegian marine fishes. Sarsia 2, 1-50.

2. Peter, A.J., Maillard, C., 1988. Larves d’ascarides parasites de poisons en

Mediterranee occidentale. Bulletin de Museum National d’Histoire Naturelle, Paris,

S4, 10 (sect. A), 347-369.

3. Peter, A.J., Cabaret, J., 1995. Ascaridoid nematodes of teleostean fishes from the

eastern North Atlantic and seas of the north of Europe. Parasite 2, 217-230.

7.6 Αποτελέσµατα

Σε κανένα από τα δείγµατα που εξετάσθηκαν δεν ανιχνεύθηκε παρουσία παρασίτων

Anisakis.

Στο παρακάτω διάγραµµα απεικονίζονται τα ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία

ως προς την παρουσία παρασίτων Anisakis.

∆ιάγραµµα 7.3: Ποσοστά συµµόρφωσης µε την νοµοθεσία ως προς την παρουσία παρασίτων της Οικογένειας Anisakidae στο σύνολο των δειγµάτων που εξετάσθηκαν στο πλαίσιο των προγραµµάτων επισήµου ελέγχου.

7.7 Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων - συµπεράσµατα

Με επίπεδο εµπιστοσύνης 95%, βάσει των αποτελεσµάτων όπου στα 10 εξετασθέντα

δείγµατα το 100% ήταν συµµορφούµενα προς τη νοµοθεσία προκύπτει ότι το διάστηµα

εµπιστοσύνης είναι 6,17 και συνεπώς: >93,83% των ιχθύων που χρησιµοποιούνται

για παρασκευή σούσι εκτιµάται ότι είναι συµµορφούµενα προς τη απουσία Anisakis

σύµφωνα µε τη νοµοθεσία.

7.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Καν. (ΕΕ) αριθ 1276/2011 (τροποποίηση του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ.853/2004).

Ilias Chaligiannisa, Marco Lalle, Edoardo Pozio, Smaragda Sotiraki (2012)

Anisakidae infection in fish of the Aegean Sea, Veterinary Parasitology 184 (2-

4):362-6.

Sample size calculator (Creative research systems):

http://www.surveysystem.com/sscalc.htm

Page 70: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 68/220

Page 71: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 69/220

8. Επίσηµος έλεγχος για την παρουσία υδροξυ-οξέων σε προϊόντα αυγού

8.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών µέσω του ελέγχου

της συµµόρφωσης προς τις διατάξεις της ισχύουσας νοµοθεσίας σχετικά µε την

συµµόρφωση προϊόντων αυγών µε συγκεκριµένες υγειονοµικές απαιτήσεις µέσω του

προσδιορισµού γαλακτικού και 3-υδροξυ-βουτυρικού οξέος που θεωρούνται προϊόντα

αποσύνθεσης λόγω µικροβιακής µόλυνσης.

Ο έλεγχος επικεντρώθηκε σε µη-µεταποιηµένα προϊόντα αυγών µέσω του

προσδιορισµού των υδροξυ-οξέων, γαλακτικού οξέος και 3-υδροξυ-βουτυρικού οξέος

8.2. Χρόνος Υλοποίησης

Νοέµβριος 2017 – ∆εκέµβριος 2017

8.3. Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Οι ∆/νσεις Αγροτικής Οικονοµίας και Κτηνιατρικής (∆ΑΟΚ):

Π.Ε. Βοιωτίας που εδρεύει στα Λειβαδιά

Π.Ε. Ιωαννίων που εδρεύει στα Ιωάννινα

Π.Ε. Λάρισας που εδρεύει στην Λάρισα

Π.Ε. Ρόδου που εδρεύει στη Ρόδο

Π.Ε. ∆υτικής Αττικής που εδρεύει στην Ελευσίνα

Π.Ε. Κιλκίς που εδρεύει στο Κιλκίς

Π.Ε. Έβρου που εδρεύει στην Αλεξανδρούπολη

Π.Ε. Θεσσαλονίκης που εδρεύει στην Θεσσαλονίκη

Π.Ε. Εύβοιας που εδρεύει στην Χαλκίδα

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α’ Τµήµα της Χηµικής Υπηρεσίας Πειραιά του Γ.Χ.Κ.

8.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλεπόταν ο έλεγχος υδροξυ-οξέων 9 δειγµάτων µη-

µεταποιηµένων προϊόντων αυγών.

Τελικά υλοποιήθηκαν 5 έλεγχοι (συνολικό ποσοστό υλοποίησης 56%) σε ίσο αριθµό

δειγµάτων µη-µεταποιηµένων προϊόντων αυγών.

Page 72: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 70/220

Πίνακας 8.1: Προγραµµατισµός και υλοποίηση ελέγχων παρουσίας υδροξυ-οξέων σε προϊόντα αυγών

Είδος τροφίµου Προγραµµατισµένοι

έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Μη µεταποιηµένα προϊόντα αυγού

9 5 56%

Σύνολο 9 5 56%

8.5. Εξέταση δειγµάτων

Για τον εργαστηριακό έλεγχο των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκε εσωτερική (in house)

µέθοδος, επικυρωµένη από το εργαστήριο, βασισµένη στην αντίστοιχη γερµανική

µέθοδο L/05.00/1/§35 LMBG/Nov.1987. Η µέθοδος περιγράφει τη διαδικασία

προσδιορισµού των οργανικών οξέων 3-υδροξυ-βουτυρικού, γαλακτικού οξέος και

ηλεκτρικού οξέος σε αυγά και σε προϊόντα αυγών µε αέρια χρωµατογραφία.

8.6. Αποτελέσµατα

Από το σύνολο των 5 εξετασθέντων δειγµάτων διαπιστώθηκε ότι το σύνολο αυτών ήταν

σύµφωνα µε την νοµοθεσία (ποσοστό συµµορφούµενων δειγµάτων: 100%)

Πίνακας 8.2: Κατανοµή αποτελέσµατων προγράµµατος επισήµου ελέγχου παρουσίας υδροξυ-οξέων σε προϊόντα αυγών

Είδος τροφίµου (πρώτη ύλη και προϊόντα)

∆ιενεργηθέντες εργαστηριακοί

έλεγχοι

Αριθµός / Ποσοστό συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Αριθµός/Ποσοστό Μη συµµορφούµενων

µε τη νοµοθεσία δειγµάτων

Μη µεταποιηµένα προϊόντα αυγού

5 5 δείγµατα / 100% 0 δείγµατα / 0%

Σύνολο 5 5 δείγµατα/100% 0 δείγµατα/0%

8.7 Συµπεράσµατα

Το Πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου υδοξυ-οξέων σε µη µεταποιηµένα προϊόντα αυγού

πραγµατοποιήθηκε το έτος 2017 για πρώτη φορά από τον ΕΦΕΤ, σε συνέχεια της ΚΥΑ

1288/2017 (ΦΕΚ 1763 Β΄/22-5-17)

Στο πλαίσιο του Προγράµµατος 2017 ελέγχθηκαν συνολικά 5 δείγµατα εκ των αρχικά

προγραµµατισθέντων 9 ελέγχων (συνολικό ποσοστό υλοποίησης: 56%).

Ο προσδιορισµός των υδοξυ-οξέων, γαλακτικού οξέος και 3-υδοξυ-βουτυρικού οξέος,

πραγµατοποιήθηκε µε εσωτερική (in house) µέθοδος, επικυρωµένη από το εργαστήριο,

βασισµένη στην αντίστοιχη γερµανική µέθοδο L/05.00/1/§ 35 LMBG/Nov.1987.

Page 73: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 71/220

Το σύνολο των 5 εξετασθέντων δειγµάτων µη µεταποιηµένων προϊόντων αυγού του

προγράµµατος βρέθηκαν σύµφωνα µε την νοµοθεσία (ποσοστό συµµορφούµενων

δειγµάτων: 100%), υποστηρίζοντας την ορθή συµµόρφωση των επιχειρήσεων

τροφίµων, µε τους κανόνες της Ενωσιακής και Εθνικής νοµοθεσίας, σχετικά µε την

συµµόρφωση προϊόντων αυγών µε συγκεκριµένες υγειονοµικές απαιτήσεις.

Η επιτυχής υλοποίηση για πρώτη φορά από τον ΕΦΕΤ του Προγράµµατος Ελέγχου

υδροξυ-οξέων σε µη µεταποιηµένα προϊόντα αυγού κατά το έτος 2017 υποστηρίζει την

συνέχιση του συγκεκριµένου Προγράµµατος Ελέγχου. Από τον σχεδιασµό του Ετήσιου

Προγράµµατος Ελέγχου του έτους 2018, προβλέπεται ο έλεγχος 22 δειγµάτων µη

µεταποιηµένων προϊόντων αυγού, και πιο συγκεκριµένα 1 έως 2 δείγµατα από κάθε

εγκεκριµένη (από τις 11 µέχρι σήµερα) εγκατάσταση παραγωγής προϊόντων αυγού.

8.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 853/2004, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Page 74: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 72/220

Page 75: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 73/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς

εεεεεεεεµµµµµµµµφφφφφφφφιιιιιιιιααααααααλλλλλλλλωωωωωωωωµµµµµµµµέέέέέέέέννννννννωωωωωωωωνννννννν ννννννννεεεεεεεερρρρρρρρώώώώώώώώνννννννν

Page 76: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 74/220

Page 77: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 75/220

9 Επίσηµος έλεγχος εµφιαλωµένων νερών και συσκευασµένου πάγου

9.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Το εµφιαλωµένο νερό είναι προϊόν µε έντονη ανάπτυξη στον τοµέα τροφίµων και

ποτών, καθώς τυγχάνει µεγάλης εµπιστοσύνης από τους καταναλωτές ως προς την

ποιότητα και την ασφάλεια του. Τα φυσικά µεταλλικά νερά βρίσκονται µέσα στα

υπεδαφικά πετρώµατα και στρώµατα που είναι υδροπερατά και τα οποία ανανεώνονται

και εµπλουτίζονται κατά την κατείσδυση της βροχής και του νερού από την τήξη του

χιονιού.

Ο έλεγχος των νερών αυτών είναι επιτακτικός γιατί µπορούν να υποβαθµιστούν από τα

πετρώµατα µε τα οποία έρχονται σε επαφή – καθώς είναι δυνατό ουσίες προερχόµενες

από αυτά να διαλυθούν στο νερό - αλλά και από άλλους ανθρωπογενείς παράγοντες

κινδύνου, όπως αποχετευτικά δίκτυα, απορρίµµατα, υγρά απόβλητα, αλλά και από

διείσδυση της θάλασσας. Επίσης, ελλείψει σταδίου απολύµανσης, τα φυσικά µεταλλικά

νερά επιδέχονται µικροβιακής επιµόλυνσης στην µονάδα παραγωγής, ενώ οι κακές

συνθήκες αποθήκευσης επιβαρύνουν επιπλέον το εµφιαλωµένο νερό. Τέλος και η

συσκευασία µπορεί να επιφέρει προβλήµατα στην ποιότητα του νερού. Συνήθως,

πρόκειται για φιάλες ΡΕΤ ή γυάλινες και πώµατα ΡΕ ή µεταλλικά. Τα υλικά συσκευασίας

ενέχουν κινδύνους φυσικούς, χηµικούς και µικροβιολογικούς.

Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της δηµόσιας υγείας, µέσω της παρακολούθησης

της συµµόρφωσης όλων των εµφιαλωµένων νερών (φυσικών µεταλλικών, νερών

πηγής και επιτραπέζιων) µε την Ενωσιακή και Εθνική νοµοθεσία κυρίως ως προς τις

µικροβιολογικές παραµέτρους, καθώς οι έλεγχοι των χηµικών παραµέτρων δεν έχουν

δείξει ιδιαίτερες υπερβάσεις των ορίων κατά τα επίσηµα προγράµµατα ελέγχου

εµφιαλωµένων νερών τα τελευταία χρόνια. Ωστόσος, ο έλεγχος, σε περιορισµένο

αριθµό δειγµάτων, ως προς τα βρωµικά ιόντα, πραγµατοποιείται προκειµένου να

ελεγχθεί η σωστή εφαρµογή των συνθηκών απολύµανσης των εµφιαλωµένων νερών,

καθώς και των γραµµών παραγωγής τους, µε αέρα εµπλουτισµένο µε όζον, σε

συσχετισµό µε τον έλεγχο των µικροβιολογικών παραµέτρων.

Επιπλέον, σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της δηµόσιας υγείας, µέσω της

παρακολούθησης της συµµόρφωσης του συσκευασµένου πάγου, ο οποίος διατίθεται

στην κατανάλωση ως τρόφιµο, µε την Ενωσιακή και Εθνική νοµοθεσία ως προς τις

µικροβιολογικές παραµέτρους.

Page 78: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 76/220

9.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

9.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία και µε την

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ∆/νση Υγείας, Περιφερειακή Ενότητα ∆ωδεκανήσου

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Αιγαίου – Τµήµα Χ.Υ. Ρόδου

Χηµική Υπηρεσία Ανατ. Μακεδονίας & Θράκης – Τµήµα Χ.Υ. Σερρών

Χηµική Υπηρεσία Ηπείρου & ∆υτ. Μακεδονίας – Τµήµα Α’-Εργαστηριακών Ελέγχων

Ιωαννίνων

9.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

9.4.1. Έλεγχοι σε εµφιαλωµένα νερά

Οι έλεγχοι στα εµφιαλωµένα νερά επικεντρώθηκαν σε:

α) Ελέγχους για µικροβιολογικές παραµέτρους:

• Κολοβακτηριοειδή και Escherichia coli (E. coli)

• Εντερόκοκκοι

• Pseudomonas aeruginosa

• Clostridium perfringens (συµπεριλαµβανοµένων των σπορίων) µόνο για

επιτραπέζια νερά

• Σποριογόνοι θειοδωαναγωγικοί αναερόβιοι µικροοργανισµοί µόνο για τα φυσικά

µεταλλικά νερά

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλέφθηκε ο έλεγχος 40 συνολικά δειγµάτων

εµφιαλωµένων νερών, για µικροβιολογικές παραµέτρους,

β) Ελέγχους για χηµικές παραµέτρους:

• Βρωµικά ιόντα

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλέφθηκε ο έλεγχος 20 συνολικά δειγµάτων

εµφιαλωµένων νερών (εκ των ανωτέρω 40 που ελέγχονται για µικροβιολογικές

παραµέτρους) επιπλέον και για την παρουσία βρωµικών ιόντων,

Page 79: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 77/220

Συγκεκριµένα, προγραµµατίστηκαν 40 έλεγχοι µικροβιολογικών παραµέτρων σε

εµφιαλωµένα νερά (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 7, Π∆Κ: 5, Π∆Η: 5, Π∆ΑΜΘ: 5, ΠΕ ∆ωδεκανήσου:

3) και υλοποιήθηκαν 37 (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 7, Π∆Κ: 5, Π∆Η: 5, Π∆ΑΜΘ: 5 και ΠΕ

∆ωδεκανήσου: 0), δηλαδή η υλοποίηση του προγράµµατος ήταν 92,5%.

Σε µέρος των ανωτέρω δειγµάτων προγραµµατίστηκαν επιπλέον 20 έλεγχοι και για

χηµικές παραµέτρους (βρωµικά ιόντα), εκ των οποίων τελικά υλοποιήθηκαν 12. Οι

έλεγχοι αυτοί αφορούσαν στα δείγµατα που ελήφθησαν από την Π∆Α (15 δείγµατα),

και την Π∆Κ (5 δείγµατα). Εποµένως, το πρόγραµµα, όσον αφορά στον έλεγχο χηµικών

παραµέτρων, υλοποιήθηκε σε ποσοστό 60%.

* Σε δείγµατα των Π∆Α (15 δείγµατα) και Π∆Κ (5 δείγµατα) πραγµατοποιήθηκαν έλεγχοι τόσο µικροβιολογικών όσο και χηµικών παραµέτρων (βρωµικά ιόντα)

∆ιάγραµµα 9.1: Υλοποίηση προγράµµατος Ελέγχου εµφιαλωµένων νερών έτους 2017 ανά Υπηρεσία Ελέγχου

9.4.2 Έλεγχοι σε συσκευασµένο πάγο

Οι έλεγχοι σε συσκευασµένο πάγο επικεντρώθηκαν σε:

Ελέγχους για µικροβιολογικές παραµέτρους:

• Κολοβακτηριοειδή και Escherichia coli (E. coli)

• Εντερόκοκκοι

• Clostridium perfringens (συµπεριλαµβανοµένων των σπορίων) µόνο στις

περιπτώσεις που η προέλευση του πάγου είναι από επιφανειακό νερό.

Συγκεκριµένα προγραµµατίστηκαν 30 έλεγχοι µικροβιολογικών παραµέτρων σε

συσκευασµένο πάγο (Π∆Α: 7, Π∆ΚΜ: 12, Π∆Η: 8, Π∆ΑΜΘ: 3) και υλοποιήθηκαν 18

(Π∆ΚΜ: 12, Π∆Η: 3, Π∆ΑΜΘ: 3), δηλαδή η συνολική υλοποίηση του προγράµµατος

ήταν 60%.

Page 80: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 78/220

∆ιάγραµµα 9.2: Υλοποίηση προγράµµατος Ελέγχου συσκευασµένου πάγου έτους 2017

9.5. Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τις µεθόδους:

ISO 7899-2:2000 για τον προσδιορισµό κοπρανωδών στρεπτοκόκκων

(εντεροκόκκων)

Μέθοδος διήθησης µεµβρανών µε χρήση MLSA, ισοδύναµη µε την ISO 9308-

1:2014, για την καταµέτρηση κολοβακτηριοειδών, κοπρανωδών κολοβακτηριοειδών

και E. coli µε διήθηση σε µεµβράνες.

ΥΑ Υ2/2600/2001 ΦΕΚ 892/Β/11-7-2001 για τον προσδιορισµό Clostridium

perfringens συµπεριλαµβανοµένων και των σπόρων

ISO 6222:1999 για τον προσδιορισµός συνόλου αεροβίων µικροοργανισµών στους

22°C και 36°C

ISO 9308-1:2014 για τον προσδιορισµό κολοβακτηριοειδών και E. coli

ISO 16266:2006 για τον προσδιορισµός Pseudomonas aeruginosa

9.6 Αποτελέσµατα

Από τα 37 δείγµατα εµφιαλωµένων νερών που εξετάστηκαν τα:

29 (ποσοστό 78,4%) ήταν ελληνικής προέλευσης.

8 (21,6%) ήταν προέλευσης άλλων κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή

τρίτων χωρών.

Page 81: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 79/220

∆ιάγραµµα 9.3: Κατανοµή προέλευσης δειγµάτων εµφιαλωµένου νερού προγράµµατος Ελέγχου εµφιαλωµένου νερού και συσκευασµένου πάγου έτους 2017.

Εµφιαλωµένα Νερά

Από τα 37 εξετασθέντα δείγµατα διαπιστώθηκε πως το σύνολο αυτών ήταν

συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία, όσον αφορά στους ελέγχους για τις µικροβιολογικές

παραµέτρους (Πίνακας 9.1). Ως προς τον έλεγχο των βρωµικών ιόντων, το σύνολο των

20 εξετασθέντων δειγµάτων ήταν συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία (Πίνακας 9.1).

Συσκευασµένος Πάγος

Από τα 18 εξετασθέντα δείγµατα συσκευασµένου πάγου διαπιστώθηκε πως 7 ήταν

συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία, ενώ 11 δείγµατα βρέθηκαν µη συµµορφούµενα

όσον αφορά στους ελέγχους για τις µικροβιολογικούς παραµέτρους (Πίνακας 9.1).

Πίνακας 9.1: Συµµορφούµενα και µη συµµορφούµενα δείγµατα επί των εργαστηριακών ελέγχων εµφιαλωµένων νερών και συσκευασµένου πάγου του έτους 2017

∆είγµα

∆ιενεργηθέντες εργαστηριακοί

έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

Αριθµός / Ποσοστό συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Ποσοστό µη

συµµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Εµφιαλωµένα νερά

Μικροβιολογικές παράµετροι

Χηµικές παράµετροι

37

37

20

37 δείγµατα / 100%

37 / 100%

20 / 100%

0 δείγµατα / 0%

0 δείγµατα / 0%

0 δείγµατα / 0%

Συσκευασµένος πάγος 18 7 δείγµατα /38,9% 11 δείγµατα/ 61,1%

9.7 Συµπεράσµατα

Στο Πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου Εµφιαλωµένων νερών και Συσκευασµένου Πάγου

του έτους 2017 πραγµατοποιήθηκε έλεγχος της πλειοψηφίας των εµφιαλωµένων νερών

που διακινούνται και πωλούνται στην Ελλάδα. Στόχος του Προγράµµατος ήταν η

παρακολούθηση της συµµόρφωσης όλων των εµφιαλωµένων νερών (φυσικών

µεταλλικών, νερών πηγής και επιτραπέζιων) µε την Ενωσιακή και Εθνική νοµοθεσία ως

προς τις µικροβιολογικές παραµέτρους και τα βρωµικά ιόντα.

Page 82: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 80/220

Στο Πρόγραµµα του 2017 ελέγχθηκαν συνολικά 37 δείγµατα εµφιαλωµένων νερών και

18 δείγµατα συσκευασµένου πάγου. Η υλοποίηση του προγράµµατος, 92,5% ως προς

τα εµφιαλωµένα νερά και 60% ως προς τον συσκευασµένο πάγο κρίνεται

ικανοποιητική. Η πλειοψηφία των Υπηρεσιών Ελέγχου ανταποκρίθηκε απολύτως

ικανοποιητικά στις ανάγκες και την ανάθεση του Προγράµµατος ως προς τον έλεγχο

των εµφιαλωµένων νερών, όχι όµως και στις ανάγκες του ελέγχου του συσκευασµένου

πάγου.

Το σύνολο των δειγµάτων εµφιαλωµένων νερών (100%) βρέθηκαν συµµορφούµενα ως

προς τους τον έλεγχο των µικροβιολογικών παραγόντων και τον έλεγχο βρωµικών

ιόντων. Τα αποτελέσµατα αυτά αναδεικνύουν την ικανοποιητική συµµόρφωση των

επιχειρήσεων στις απαιτήσεις για την υγιεινή και την ασφάλεια των εµφιαλωµένων

νερών

Σχετικά µε τον έλεγχο του συσκευασµένου πάγου, 11 δείγµατα (61,1%) εκ του

συνόλου των 18 δειγµάτων βρέθηκαν µη συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία ως προς

τον έλεγχο των µικροβιολογικών παραγόντων. Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί, ότι το

σύνολο (100%) των µη συµµορφούµενων δειγµάτων είχαν ληφθεί από την ίδια

υπηρεσία ελέγχου και κατ’ επέκταση από την ίδια ευρύτερη περιοχή ελέγχου της

Ελληνικής επικράτειας, ενώ αφορούσαν επιπλέον, το σύνολο σχεδών των

διενεργηθέντων ελέγχων που η εν λόγω υπηρεσία ελέγχου διενήργησε, συγκεκριµένα

11 µη συµµορφούµενα δείγµατα σε σύνολο 12 ελέγχων (91,7%) αναδεικνύοντας ένα

συστηµατικό πρόβληµα στην συγκεκριµένη ευρύτερη περιοχή. Στην βάση των

ευρηµάτων αυτών, ειδοποιήθηκαν οι Αρµόδιες Υπηρεσίες για την συστηµατική

αντιµετώπιση του προβλήµατος. Τέλος, το σύνολο των δειγµάτων συσκευασµένου

πάγου από τις υπόλοιπες υπηρεσίες ελέγχου βρέθηκε συµµορφούµενο µε την

νοµοθεσία ως προς τους µικροβιολογικούς παράγοντες για τους οποίους ελέγχθηκε.

Τα αποτελέσµατα των ελέγχων του 2017 αξιολογήθηκαν από τους Αρµόδιους Φορείς

και σε αυτά βασίστηκε ο σχεδιασµός του προγράµµατος που αφορά τον επίσηµο έλεγχο

των εµφιαλωµένων νερών και συσκευασµένου πάγου του 2018.

9.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Οδηγία 2009/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου & του Συµβουλίου, της 18ης

Ιουνίου 2009, «σχετικά µε την εκµετάλλευση και τη θέση στο εµπόριο των φυσικών

µεταλλικών νερών» (L164/45/26.6.09). Η εν λόγω Οδηγία αποτελεί αναδιατύπωση

των Οδηγιών 80/777/ΕΟΚ (L 229/30.8.80) και 96/70/ΕΚ (L 299/23.11.1996)

αντίστοιχα, οι οποίες έχουν εναρµονισθεί στην Ελληνική νοµοθεσία µε τις διατάξεις

Π.∆. 433/1983 (ΦΕΚ 163/Α’/9.11.1983) και Υ.Α. Υ2/οικ. 329/1998 (ΦΕΚ

Page 83: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 81/220

114/Β’/12.2.1998), καθώς επίσης και της ΚΥΑ 56561/04 (ΦΕΚ

887/Β΄/15.06.2004), η οποία αποτελεί εναρµόνιση της Οδηγίας 2003/40/ΕΚ.

Κ.Υ.Α. ∆ΥΓ2/Γ.Π. οικ 38295/26-4-07 (ΦΕΚ 630/Β΄/2007) «Ποιότητα νερού

ανθρώπινης κατανάλωσης».

Υ.∆. Α1β/4841/1979 (ΦΕΚ 696/Β΄/1979) «Περί ποιότητας των εµφιαλωµένων

νερών».

Κώδικας Τροφίµων και Ποτών.

Οδηγία 2003/40/ΕΚ για τον καθορισµό του καταλόγου, των οριακών τιµών

συγκεντρώσεων και των ενδείξεων για την επισήµανση των συστατικών των

φυσικών µεταλλικών νερών, καθώς και των όρων χρήσης του εµπλουτισµένου µε

όζον αέρα στην κατεργασία ορισµένων φυσικών µεταλλικών νερών και νερών

πηγής.

Page 84: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 82/220

Page 85: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 83/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς ττττττττωωωωωωωωνννννννν υυυυυυυυλλλλλλλλιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν κκκκκκκκααααααααιιιιιιιι

ααααααααννννννννττττττττιιιιιιιικκκκκκκκεεεεεεεειιιιιιιιµµµµµµµµέέέέέέέέννννννννωωωωωωωωνννννννν πππππππποοοοοοοουυυυυυυυ ππππππππρρρρρρρροοοοοοοοοοοοοοοορρρρρρρρίίίίίίίίζζζζζζζζοοοοοοοοννννννννττττττττααααααααιιιιιιιι νννννννναααααααα

έέέέέέέέρρρρρρρρθθθθθθθθοοοοοοοουυυυυυυυνννννννν σσσσσσσσεεεεεεεε εεεεεεεεππππππππααααααααφφφφφφφφήήήήήήήή µµµµµµµµεεεεεεεε τττττττταααααααα ττττττττρρρρρρρρόόόόόόόόφφφφφφφφιιιιιιιιµµµµµµµµαααααααα

Page 86: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 84/220

Page 87: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 85/220

10 Επίσηµος έλεγχος των υλικών και αντικειµένων που προορίζονται

να έρθουν σε επαφή µε τα τρόφιµα

10.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Τα τρόφιµα έρχονται σε επαφή µε πλήθος υλικών και αντικειµένων κατά τα διάφορα

στάδια παραγωγής και επεξεργασίας τους και µέχρι τη διάθεσή τους στον τελικό

καταναλωτή. Τα υλικά και αντικείµενα τα οποία είτε βρίσκονται ήδη σε επαφή µε τα

τρόφιµα είτε προορίζονται να έλθουν σε επαφή µε αυτά (ΥΑΕΤ) προέρχονται από

διαφορετικές πρώτες ύλες (πλαστικό, γυαλί, χαρτί-χαρτόνι, µέταλλα κ.α.), ενώ νέα

υλικά και αντικείµενα χρησιµοποιούνται (π.χ. σιλικόνη, µπαµπού). Τα εν λόγω ΥΑΕΤ θα

πρέπει να είναι επαρκώς αδρανή, ώστε η χρήση τους να µην έχει αρνητικές συνέπειες

στην υγεία των καταναλωτών αλλά και να µην επηρεάζεται η ποιότητα των

περιεχοµένων σε αυτά τροφίµων. Η ασφάλεια των χρησιµοποιούµενων ΥΑΕΤ

αξιολογείται από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων. Προκειµένου

να διασφαλιστεί η ασφάλεια των ΥΑΕΤ που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι

υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίµων πρέπει να συµµορφώνονται µε την ισχύουσα

νοµοθεσία.

Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της δηµόσιας υγείας, µέσω του ελέγχου της

καταλληλότητας των υλικών και αντικειµένων που προορίζονται να έλθουν σε επαφή

µε τρόφιµα, βάσει της συµµόρφωσής τους µε τους Κανονισµούς 1935/2004/ΕΚ,

2023/2006/ΕΚ και τα σχετικά άρθρα του Κώδικα Τροφίµων και Ποτών, καθώς και τη

νοµοθεσία για συγκεκριµένα υλικά και αντικείµενα που περιλαµβάνονται στις οµάδες

του Παραρτήµατος Ι του Καν. (ΕΚ) 1035/2004.

10.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

10.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ σε συνεργασία µε την Περιφέρεια

Αττικής

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Page 88: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 86/220

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Β’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών, τµήµα Β΄ του ΓΧΚ

10.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προτεραιότητα του επίσηµου ελέγχου για τα υλικά και αντικείµενα σε επαφή µε

τρόφιµα για το έτος 2017, αποτέλεσε ο έλεγχος συµµόρφωσης πλαστικών, κεραµικών

κει µεταλλικών υλικών, ως προς τις παραµέτρους που αναφέρονται παρακάτω.

Αναλυτικά, προβλέφθηκαν 60 έλεγχοι σε πλαστικά υλικά και αντικείµενα σε επαφή µε

τρόφιµα, οι οποίοι επικεντρώθηκαν στις κάτωθι παραµέτρους ως εξής:

Ολική µετανάστευση (20 έλεγχοι)

Ειδική µετανάστευση βενζοφαινόνης, DEHP, DBP (10 έλεγχοι)

Ειδική µετανάστευση φορµαλδεϋδης & µελαµίνης (10 έλεγχοι)

Ειδική µετανάστευση πρωτοταγών αρωµατικών αµινών (10 έλεγχοι)

Ειδική µετανάστευση ∆ισφαινόλης Α (10 έλεγχοι)

Επίσης, προγραµµατίστηκαν 20 έλεγχοι σε κεραµικά υλικά και αντικείµενα σε επαφή µε

τρόφιµα, οι οποίοι επικεντρώθηκαν στον προσδιορισµό απελευθέρωσης

Μολύβδου (Pb) και

Καδµίου (Cd)

Τέλος, προγραµµατίστηκαν 20 έλεγχοι σε µεταλλικά υλικά και αντικείµενα σε επαφή µε

τρόφιµα, οι οποίοι επικεντρώθηκαν στον προσδιορισµό της περιεκτικότητάς τους σε

βαρέα µέταλλα.

Εποµένως, στο πλαίσιο του επισήµου ελέγχου Προγραµµατίστηκαν συνολικά 100

έλεγχοι (Π∆Α: 33, Π∆ΚΜ: 30, Π∆∆Ε: 7, Π∆Θ: 3, Π∆Κ: 8, Π∆Η: 10, Π∆ΑΜΘ 7, Π∆ΒΑ:

2) και υλοποιήθηκαν 103 (Π∆Α: 44, Π∆ΚΜ: 26, Π∆∆Ε: 7, Π∆Θ: 3, Π∆Κ: 8, Π∆Η: 5,

Π∆ΑΜΘ 8, Π∆ΒΑ: 2). ∆ηλαδή το πρόγραµµα υλοποιήθηκε σε ποσοστό 103,0%.

Page 89: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 87/220

0 10 20 30 40 50

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Κ

Π∆ΑΜΘ

Π∆Η

Π∆ΒΑ

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 10.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για τα υλικά και αντικείµενα

σε επαφή µε τρόφιµα

Τα δείγµατα δεν είχαν έρθει σε επαφή µε τρόφιµα και ελήφθησαν από:

Μεγάλες αποθήκες εισαγωγής και διακίνησης (π.χ. µεγάλες αλυσίδες καταστηµάτων

ειδών οικιακής χρήσης

Αποθήκες επιχειρήσεων παραγωγής και µεταποίησης υλικών και αντικειµένων που

προορίζονται να έλθουν σε επαφή µε τρόφιµα (αφορά π.χ. περιέκτες τροφίµων)

Αποθήκες επιχειρήσεων παραγωγής τροφίµων (αφορά υλικά συσκευασίας)

Τελικά σηµεία πώλησης (λιανική π.χ. σούπερα µάρκετ, φούρνοι κλπ.)

Καταστήµατα που πωλούν σε χαµηλές τιµές, όπως π.χ. καταστήµατα µε κόστος 1

ευρώ των παρεχοµένων προϊόντων, λαϊκές κ.α)

Προγραµµατίστηκαν να ελεγχθούν προϊόντα που ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες:

Για την περίπτωση των πλαστικών & επιχρισµάτων

- για ολική µετάνάστευση: πλαστικοί περιέκτες, είδη σερβιρίσµατος (π.χ.

κουτάλες, σπάτουλες), πλαστικά φύλλα συσκευασίας για διάφορα τρόφιµα

- για ειδική µετανάστευση βενζοφαινόνης, DEHP, DBP: εκτυπωµένα

πλαστικά και πολυστρωµατικά πλαστικά υλικά που προορίζονται για τρόφιµα

- για ε ιδική µετανάστευση φορµαλδεϋδης και µελαµίνης: παιδικά

πιατάκια-ποτηράκια, πιάτα, ποτήρια, µπολ, µαχαιροπήρουνα, κουτάλες,

πιρούνες, σπάτουλες κ.α. παρόµοια πλαστικά είδη από πολυµερές υλικό µε βάση

τη φορµαλδεϋδη

- για ε ιδική µετανάστευση πρωτοταγών αρωµατικών αµινών: κουτάλες,

πιρνούνες, λαβίδες, σπάτουλες και άλλα είδη οικιακής χρήσης από πολυαµίδιο

(PA), καθώς και πολυστρωµατικά πλαστικά υλικά συσκευασίας τροφίµων

- για ειδική µετανάστευση δισφαινόλης Α: επιχρισµένα µεταλλικά

αντικείµενα και πολυκαρβονικά πλαστικά αντικείµενα που προορίζονται για

τρόφιµα

Page 90: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 88/220

Για την περίπτωση των κεραµικών

Χειροποίητα κεραµικά αντικείµενα οικιακής χρήσης (π.χ. κούπες, πιάτα, σαλατιέρες,

πιατέλες) συµπεριλαµβανοµένων και εποχικών ειδών (π.χ. χριστουγεννιάτικα,

πασχαλινά είδη) που έχουν έντονα χρώµατα στην εσωτερική τους επιφάνεια, όπως

κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο, µπλε, καθώς και επισµαλτωµένα µεταλλικά σκεύη

µαγειρικής (π.χ. γάστρες) από επιχειρήσεις εισαγωγής και διακίνησης ΥΑΕΤ από τρίτες

χώρες και επιχειρήσεις παραγωγής/µεταποίησης ΥΑΕΤ.

Για την περίπτωση των µετάλλων και κραµάτων

Μεταλλικά αντικείµενα που προορίζονται για τρόφµα µε έµφαση στα ανοξείδωτα και

στα αντικείµενα από αλουµίνιο, καθώς και σε κράµατα αυτών, από επιχειρήσεις

εισαγωγής και διακίνησης ΥΑΕΤ από τρίτες χώρες και επιχειρήσεις

παραγωγής/µεταποίησης ΥΑΕΤ.

10.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τις µεθόδους:

Εσωτερική επικυρωµένη µέθοδος του ΓΧΚ, που βασίζεται στον ΚΤΠ (άρθρο 25) και

στο ΕΛΟΤ ΕΝ 1388-1: 1995, για τον προσδιορισµό µολύβδου και καδµίου σε

κεραµικά.

Εσωτερική µέθοδος του ΓΧΚ, βασισµένη στο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 1186-1/2002, 1186-

3/2002, 1186-5/2002, 1186-9/2002, 1186-14/2002 και 1186-15/2002, Σταθµική

για τον προσδιορισµό της ολικής µετανάστευσης ουσιών από πλαστικά υλικά και

αντικείµενα που προορίζονται για επαφή µε τρόφιµα, σε πτητικούς προσοµοιωτές

τροφίµων.

Εσωτερική µέθοδος του ΓΧΚ, βασισµένη στο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 1186-2/2002, 1186-

8/2002, 1186-13/2002, Σταθµική για τον προσδιορισµό της συνολικής

µετανάστευσης από πλαστικά υλικά και αντικείµενα που προορίζονται για επαφή µε

τρόφιµα, στον προσοµοιωτή ∆2 (φυτικό έλαιο)

Εσωτερική µέθοδος του ΓΧΚ, βασισµένη στο J. of Chromatography (1987), 367,

509-514, Αέρια Χρωµατογραφία, για τον προσδιορισµό της ειδικής µετανάστευσης

του φθαλικού διαιθυλεξυλεστέρα (DEHP) από πλαστικά σε ισοοκτάνιο, σε

εξευγενισµένο ελαιόλαδο, από µεµβράνες από PVC και για τον προσδιορισµό της

περιεκτικότητας του DEHP σε πλαστικά από PVC

Εσωτερική µέθοδος του ΓΧΚ, βασισµένη στο πρότυπο CEN/TS 13130-23:2005 για

τον προσδιορισµό της ειδικής µετάστευσης της φορµαλδεϋδης σε προσοµοιωτή

τροφίµων Β, οξικό οξύ 3% (w/v), µε φασµατοφωτοµετρία UV0-VIS

Page 91: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 89/220

Εσωτερική µέθδοος του ΓΧΚ, βασισµένη στο πρότυπο CEN/TS 13130-27:2005 για

τον προσδιορισµό της ειδικής µετάστευσης της µελαµίνης σε προσοµοιωτή Β, οξικό

οξύ 3% (w/v), µε υγρή χρωµατογραφία HPLC-DAD.

10.6 Αποτελέσµατα

Από τα 103 δείγµατα που εξετάστηκαν, βρέθηκε ένα (1) µη συµµορφούµενο µε την

κείµενη νοµοθεσία. Συνολικό ποσοστό µη συµµόρφωσης 1%.

Η µη συµµόρφωση αφορούσε σε λευκοσιδηρό δοχείο τυριού

99%

1%

Συµµορφούµενα

Μη συµµορφούµενα

∆ιάγραµµα 10.2: Ποσοστό συµµόρφωσης των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για τα υλικά και αντικείµενα σε επαφή µε τρόφιµα ως προς τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας

10.7 Συµπεράσµατα

Κατά την υλοποίηση του προγράµµατος επισήµου ελέγχου των υλικών και αντικειµένων

που προορίζονται να έρθουν σε επαφή µε τρόφιµα διαπιστώθηκε µικρή µη συµµόρφωση

ως προς την κείµενη νοµοθεσία.

Οι παρατηρούµενες µη συµµορφώσεις συνδέονται κυρίως µε την µη ορθή χρήση της

δήλωσης συµµόρφωσης από τους χρήστες και υποδεικνύουν ότι δεν έχει γίνει πλήρως

κατανοητό ότι τα όσα αναφέρονται σε αυτήν θα πρέπει να µεταφέρονται στον

καταναλωτή.

Η µεγάλη ποικιλία υλικών και αντικειµένων που προορίζονται για επαφή µε τρόφιµα και

οι συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις, επιβάλλουν το διαρκή έλεγχο των υλικών και

αντικειµένων σε σχέση µε την εκάστοτε ισχύουσα νοµοθεσία. Οι κατηγορίες των υλικών

και αντικειµένων σε επαφή µε τρόφιµα που εξετάζονται εναλάσσονται κάθε χρόνο, έτσι

ώστε διαχρονικά να καλύπτεται το σύνολο των υλικών και αντικειµένων που

χρησιµοποιούνται για επαφή µε τρόφιµα.

Page 92: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 90/220

10.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κώδικας Τροφίµων και Ποτών

Κανονισµός (ΕΕ) 1935/2004

Κανονισµός (ΕΕ) 2023/2006

Κανονισµός (ΕΕ) 10/2011

Page 93: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 91/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ππππππππααααααααρρρρρρρροοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσίίίίίίίίαααααααα

χχχχχχχχηηηηηηηηµµµµµµµµιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν κκκκκκκκιιιιιιιιννννννννδδδδδδδδύύύύύύύύννννννννωωωωωωωωνννννννν σσσσσσσστττττττταααααααα ττττττττρρρρρρρρόόόόόόόόφφφφφφφφιιιιιιιιµµµµµµµµαααααααα

ΈΈΈΈΈΈΈΈµµµµµµµµµµµµµµµµοοοοοοοοννννννννοοοοοοοοιιιιιιιι ΟΟΟΟΟΟΟΟρρρρρρρργγγγγγγγααααααααννννννννιιιιιιιικκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί ρρρρρρρρυυυυυυυυππππππππααααααααννννννννττττττττέέέέέέέέςςςςςςςς

Page 94: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 92/220

Page 95: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 93/220

11 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των

διοξινών & PCB στα τρόφιµα

11.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Οι διοξίνες (PCDDs και PCDFs) και τα παρόµοια µε τις διοξίνες PCB ανήκουν στην

κατηγορία των "ανθεκτικών οργανικών ρυπαντών" (POPs) οι οποίοι παρουσιάζουν πολύ

µεγάλη ανθεκτικότητα στη χηµική και βιολογική διάσπαση και κατά συνέπεια περνούν

από το περιβάλλον στην διατροφική αλυσίδα των ζώων και τελικά βιοσυσσωρεύονται µε

τη λήψη τροφής στον ανθρώπινο οργανισµό, µε καταστρεπτικές συνέπειες για την

υγεία (καρκίνος, ενδοµητρίωση, νευροσυµπεριφορικές και ανοσοκατασταλτικές

ανωµαλίες). Η έκθεση του ανθρώπου στις διοξίνες οφείλεται σε ποσοστό µεγαλύτερο

από 90% στα τρόφιµα. Τα τρόφιµα ζωικής προέλευσης ευθύνονται τουλάχιστον για

ποσοστό 80% περίπου της συνολικής έκθεσης του ανθρώπου.

Η ανάγκη ελέγχου και της ελληνικής αγοράς προέρχεται από την επικινδυνότητα των

ρυπαντών αυτών για την ανθρώπινη υγεία [οι διοξίνες έχουν καταταγεί από την ∆ιεθνή

Υπηρεσία για την Έρευνα του Καρκίνου (I.A.R.C., International Agency for Research on

Cancer) ως ανήκοντα στην οµάδα 1 (Group 1, παράγοντας καρκινογόνος για τον

άνθρωπο)], αλλά και την ανάγκη προστασίας της εγχώριας παραγωγής αφού σε

περίπτωση διατροφικού περιστατικού οι οικονοµικές επιπτώσεις στην παραγωγή της

χώρας και την οικονοµία θα είναι τεράστιες (ως παραδείγµατα αναφέρονται τα

επεισόδια µε διοξίνες α) σε χοιρινά στην Ιρλανδία τον ∆εκέµβριο του 2008, που είχε

καταστροφικές συνέπειες στη παραγωγή και την οικονοµία της χώρας και, β) σε λίπος

για παρασκευή ζωοτροφών στη Γερµανία τον ∆εκέµβριο του 2010). Ο εντοπισµός του

ανωτέρω παράγοντα κινδύνου σε κατά το δυνατόν πρωταρχικό στάδιο, διευκολύνει την

εξουδετέρωσή του και περιορίζει τις συνέπειές του.

Ο στόχος για συνεχή µείωση της έκθεσης των καταναλωτών στις διοξίνες, επιβάλλει

την παρακολούθηση αυτών των ρυπαντών που είναι σχεδόν αποκλειστικά ανθρωπο-

γενούς προέλευσης (σύσταση 2013/711/ΕΕ, για τη µείωση της παρουσίας διοξινών,

φουρανίων και πολυχλωριωµένων διφαινυλίων στις ζωοτροφές και στα τρόφιµα).

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά στα βασικά

επίπεδα των πολυχλωριωµένων διβενζοδιοξινών (PCDDs), διβενζοφουρανίων (PCDFs)

και παρόµοιων και µη παρόµοιων µε τις διοξίνες πολυχλωριωµένων διφαινυλίων

(dioxin-like, DL-PCB και non-dioxin-like, NDL-PCB) σε ορισµένα είδη τροφίµων.

Page 96: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 94/220

11.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

11.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε την

Περιφέρεια Αττικής

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ, σε

συνεργασία µε την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε την

Περιφέρεια Ηπείρου

Εργαστήριο Επισήµου Ελέγχου:

Το εργαστήριο Φασµατοµετρίας Μάζας και Ανάλυσης ∆ιοξινών του ΕΚΕΦΕ

«∆ηµόκριτος»

11.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Παράµετροι προς έλεγχο

Οι έλεγχοι αφορούσαν στην ανίχνευση διοξινών, φουρανίων, παρόµοιων και µη

παρόµοιων µε τις διοξίνες PCB σε τρόφιµα.

Προγραµµατίστηκαν 30 έλεγχοι σε διάφορα τρόφιµα για προσδιορισµό διοξινών και PCB

και υλοποιήθηκαν και οι 30, ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος 100%.

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Η

Π∆ΑΜΘ

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 11.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για τις διοξίνες και τα PCB στα τρόφιµα

Page 97: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 95/220

11.5 Εξέταση δειγµάτων

Οι αναλύσεις έγιναν σύµφωνα µε τις τεχνικές προδιαγραφές και τα κριτήρια ποιότητας

των Παραρτηµάτων ΙΙΙ, [Προετοιµασία των ∆ειγµάτων και Απαιτήσεις για τις Μεθόδους

Ανάλυσης που χρησιµοποιούνται για τον Επίσηµο Έλεγχο των Επιπέδων των ∆ιοξινών

(PCDD/PCDF) και των παρόµοιων µε ∆ιοξίνες PCB σε ορισµένα τρόφιµα] και VI,

[Προετοιµασία των δειγµάτων και απαιτήσεις για τις µεθόδους ανάλυσης που

χρησιµοποιούνται για τον επίσηµο έλεγχο των επιπέδων των µη παροµοίων µε διοξίνες

PCB σε ορισµένα τρόφιµα] του Κανονισµού (ΕΕ) αριθ. 2017/644, χρησιµοποιώντας την

µέθοδο 1613Β της Αµερικανικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (ΕΡΑ). Η µέθοδος

προσδιορισµού των διοξινών, φουρανίων παρόµοιων και µη παρόµοιων µε τις διοξίνες

PCB περιλαµβάνει εκχύλιση και καθαρισµό του λίπους από το δείγµα τροφίµου. Ο

διαχωρισµός και προσδιορισµός των διοξινών στο εκχυλισµένο δείγµα λίπους γίνεται µε

αέρια χρωµατογραφία - φασµατοµετρία µάζας, µε την τεχνική της ισοτοπικής αραίωσης,

µιας τεχνικής στην οποία χρησιµοποιούνται ανάλογα επισηµασµένα µε σταθερά ισότοπα

(13C) ως εσωτερικά πρότυπα, και η ανίχνευση επιτυγχάνεται µε φασµατοµετρία µάζας

υψηλής διακριτικής ικανότητας (HRMS).

11.6 Αποτελέσµατα

Από τα 30 δείγµατα που εξετάστηκαν:

3 ήταν αυγά

2 ήταν κρέας αιγοπρόβειο

2 ήταν κρέας βόειο

2 ήταν κρέας χοίριο

2 ήταν κρέας πουλερικών

4 ήταν ήπαρ, συγκεκριµένα:

o 1 ήταν συκώτι προβάτου και

o 3 ήταν ήπαρ χοίρου (ήπαρ χερσαίων ζώων πλην προβάτου)

2 ήταν γάλα αγελαδινό

3 ήταν γάλα αιγοπρόβειο

3 ήταν τυριά

6 ήταν ιχθυηρά (ελεύθερης αλιείας και ιχθυοκαλλιέργειας)

1 ήταν ηλιέλαιο

Page 98: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 96/220

10%

7%

10%

13%

19%

7%

7%

7%

7%

10%3%

αυγά

γάλα αγελαδινό

γάλα αιγοπρόβειο

ήπαρ

ιχθυηρά

κρέας αιγοπρόβειο

κρέας βόειο

κρέας πουλερικών

κρέας χοίριο

τυριά

φυτικά έλαια

∆ιάγραµµα 11.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για διοξίνες και PCB.

Όλα τα δείγµατα βρέθηκαν συµµορφούµενα µε τη νοµοθεσία, για όλες τις παραµέτρους

που εξετάστηκαν (διοξίνες, φουράνια, παρόµοια και µη παρόµοια µε τις διοξίνες PCB).

Στα δείγµατα που εξετάστηκαν τα επίπεδα διοξινών που µετρήθηκαν ήταν αντίστοιχα

των επιπέδων που προσδιορίζονται διαχρονικά σε αυτά τα τρόφιµα.

100%

0%

Συµµορφούµενα

Μη συµµορφούµενα

∆ιάγραµµα 11.3: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για διοξίνες και PCB.

11.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτει ότι τα τρόφιµα που διακινούνται

στην ελληνική αγορά εµφανίζουν πλήρη συµµόρφωση µε τη νοµοθεσία, εποµένως για

τους συγκεκριµένους παράγοντες κινδύνου η προστασία της υγείας των καταναλωτών

είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο. Η εικόνα αυτή παρατηρείται διαχρονικά στους ελέγχους

που αφορούν το συγκεκριµένο πρόγραµµα ωστόσο, λόγω της σοβαρότητας του

συγκεκριµένου κινδύνου, η συνεχής παρακολούθηση των επιπέδων των διοξινών και

των PCB στα διάφορα είδη τροφίµων κρίνεται αναγκαία. Η συστηµατική ετήσια

παρακολούθηση, σε επίπεδο επικράτειας, των τροφίµων που δυνητικά - λόγω της

περιεκτικότητάς τους σε λίπος - µπορεί ευκολότερα να έχουν επιµολυνθεί µε διοξίνες

και PCB επιτρέπει την παρακολούθηση του κινδύνου διαχρονικά, παρά το µικρό αριθµό

δειγµάτων ανά είδος τροφίµου.

Page 99: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 97/220

Στον Πίνακα 11.1, που ακολουθεί, απεικονίζονται τα επίπεδα των διοξινών/φουρανίων

και PCB που µετρήθηκαν κατά τους ελέγχους του 2017.

11.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 που καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για

το σύνολο διοξινών, φουρανίων και παρόµοιων µε τις διοξίνες PCB (όπως έχει

τροποποιηθεί και ισχύει).

Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 2017/644 για καθορισµό των µεθόδων δειγµατοληψίας και

ανάλυσης για τον επίσηµο έλεγχο των επιπέδων των διοξινών, των παρόµοιων µε

τις διοξίνες PCB και των µη παρόµοιων µε τις διοξίνες PCB σε ορισµένα τρόφιµα και

την κατάργηση του κανονισµού (ΕΕ) αριθ. 589/2014.

Σύσταση της Επιτροπής 2013/711/ΕΕ για τη µείωση της παρουσίας διοξινών,

φουρανίων και πολυχλωριωµένων διφαινυλίων (PCB) στις ζωοτροφές και στα

τρόφιµα.

Σύσταση της Επιτροπής 2014/663/ΕΕ για την τροποποίηση του παραρτήµατος της

σύστασης 2013/711/EE για τη µείωση της παρουσίας διοξινών, φουρανίων και

πολυχλωριωµένων διφαινυλίων (PCB) στις ζωοτροφές και στα τρόφιµα.

Page 100: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 98/220

Page 101: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦ

ΕΤ

, ∆

ιεύθυνσ

η Ε

ργα

στη

ρια

κώ

ν Ε

λέγχ

ων

99

/22

0

Πίν

ακα

ς 1

1.1

: Επίπ

εδα δ

ιοξι

νώ

ν,

φουρανίω

ν (

TEQ

PCD

D/F

) και παρόµοιω

ν µ

ε τι

ς διο

ξίνες

PC

B (

TEQ

PCB)

(εκφ

ρασµέν

α σ

ε pg/g

λίπ

ους)

και επ

ίπεδ

α µ

η π

αρόµοιω

ν µ

ε τι

ς διο

ξίνες

PCB (

εκφ

ρασµέν

α σ

ε ng/g

λίπ

ους)

Μέγ

ιστα

επ

ιτρ

επτά

επ

ίπεδ

α *

Ε

πίπ

εδα

διο

ξινώ

ν, φ

ου

ρα

νίω

ν, π

αρ

οµ

οίω

ν

κα

ι µ

η π

αρ

οµ

οίω

ν µ

ε τι

ς δ

ιοξί

νες

PC

B

(Αν

ώτα

τα ό

ρια

συ

γκ

έντρ

ωσ

ης*

*)

TE

Q P

CD

D/F

Σ

υνο

λικ

ή T

EQ

(P

CD

D/F

& P

CB

)

Μη

πα

ρό

µο

ια

µε

τις

διο

ξίνες

P

CB

***

TE

Q

PC

DD

/F

TE

Q

PC

B

TE

Q

PC

DD

/F &

PC

B

Μη

πα

ρό

µο

ια µ

ε τι

ς δ

ιοξί

νες

PC

B *

**

Είδ

ος

Τρ

οφ

ίµο

υ

(Ν=

Αρ

ιθµ

ός δ

ειγµ

άτω

ν)

pg/g

λίπ

ους

pg/g

λίπ

ους

ng/g

λίπ

ους

∆ιά

µεσ

η τ

ιµή (

εύρ

ος),

pg/g

λίπ

ους

∆ιά

µεσ

η τ

ιµή (

εύρ

ος),

ng/g

λίπ

ους

ΑΥ

ΓΑ

Ελεύ

θερ

ης β

οσ

κή

ς κ

αι σ

υσ

τοιχ

ίες κ

λω

βώ

ν (

Ν=

3)

2,5

5

,0

40

0

,32

(0,3

2-0

,32

) 0

,05

(0,0

4-0

,08

) 0

,37

(0,3

6-0

,40

) 1

,71

(0,9

2-1

,81

)

ΚΡ

ΕΑ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΡ

ΟΪΟ

ΝΤ

Α Τ

ΟΥ

Κρ

έας β

όει

ο (

Ν=

2)

0,3

3 (

0,3

2-0

,34

) 0

,11

(0,0

4-0

,17

) 0

,44

(0,3

6-0

,51

) 1

,72

(1,0

4-2

,40

)

Κρ

έας α

ιγο

πρ

οβ

άτω

ν (

Ν=

2)

2,5

4

,0

40

0,6

1 (

0,3

8-0

,84

) 0

,10

(0,0

9-0

,10

) 0

,71

(0,4

8-0

,93

) 1

,70

(1,5

8-1

,82

)

Κρ

έας χ

οίρ

ιο (

Ν=

2)

1,0

1

,25

4

0

0,3

7 (

0,3

2-0

,42

) 0

,02

(0,0

1-0

,02

) 0

,38

(0,3

4-0

,43

) 0

,78

(0,7

0-0

,86

)

Κρ

έας π

ουλερ

ικώ

ν (

Ν=

2)

1,7

5

3,0

4

0

0,3

4 (

0,3

2-0

,37

) 0

,02

(0,0

1-0

,02

) 0

,36

(0,3

3-0

,39

) 1

,84

(0,5

8-3

,11

)

Ήπ

αρ

πρ

οβ

άτω

ν (

Ν=

1)

1,2

5

2,0

3

,0

0,0

9

0,0

3

0,1

2

0,2

7

Ήπ

αρ

χερ

σα

ίων ζ

ώω

ν π

λη

ν π

ρο

βά

των (

Ν=

3)

0,3

0

0,5

0

3,0

0

,03

(0,0

2-0

,10

) 0

,01

(0,0

0-0

,03

) 0

,04

(0,0

2-0

,13

) 0

,34

(0,0

4-0

,48

)

ΝΩ

ΠΟ

ΓΑ

ΛΑ

ΚΑ

Ι Γ

ΑΛ

ΑΚ

ΤΟ

ΚΟ

ΜΙΚ

Α

ΠΡ

ΟΪΟ

ΝΤ

Α

Νω

πό

αγελ

αδ

ινό

γά

λα

=2

) 0

,32

(0,3

2-0

,32

) 0

,06

(0,0

4-0

,07

) 0

,38

(0,3

6-0

,39

) 1

,39

(1,2

7-1

,50

)

Νω

πό

αιγ

οπ

ρό

βει

ο γ

άλα

=3)

2,5

5

,5

40

0,3

4 (

0,3

2-0

,35

) 0

,05

(0,0

4-0

,23

) 0

,40

(0,3

6-0

,57

) 1

,51

(1,2

4-1

,68

)

Page 102: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦ

ΕΤ

, ∆

ιεύθυνσ

η Ε

ργα

στη

ρια

κώ

ν Ε

λέγχ

ων

10

0/2

20

Τυρ

ιά (

Ν=

3)

0,3

2 (

0,3

2-0

,32

) 0

,05

(0,0

4-0

,18

) 0

,37

(0,3

6-0

,50

) 0

,89

(0,7

7-2

,56

)

ΨΑ

ΡΙΑ

****

Ελεύ

θερ

ης α

λιε

ίας &

Ιχθ

υο

κα

λλιε

ργει

ών (

Ν=

6)

3,5

6

,5

75

0

,09

(0,0

5-0

,20

) 0

,28

(0,0

2-0

,79

) 0

,37

(0,0

7-0

,99

) 4

,40

(0,7

4-1

1,1

8)

ΦΥ

ΤΙΚ

Α Ε

ΛΑ

ΙΑ Κ

ΑΙ

ΛΙΠ

Η

Φυτι

κά

έλα

ια (

Ν=

1)

0,7

5

1,2

5

40

0

,32

0

,02

0

,34

0

,77

* Σ

ύµφ

ωνα

µε

τον Κ

ανονισ

µό

18

81

/20

06/Ε

Κ,

όπ

ως ισ

χύει

** Α

νώ

τατα

όρ

ια σ

υγκέν

τρω

σης:

υπ

ολο

γίζ

οντα

ι µε

την υ

πό

θεσ

η ό

τι ό

λες

οι τι

µές

τω

ν δ

ιαφ

όρ

ων ο

µο

ειδ

ών ο

υσ

ιών κ

άτω

απ

ό τ

ο ό

ριο

το

υ π

οσ

οτι

κο

ύ π

ρο

σδ

ιορ

ισµο

ύ ισ

ούντα

ι µε

το

όρ

ιο τ

ου π

οσ

οτι

κο

ύ π

ρο

σδ

ιορ

ισµο

ύ.

***

Άθρ

οισ

µα

PC

B-2

8,

PC

B-5

2,

PC

B-1

01

, P

CB

-13

8, P

CB

-15

3 κ

αι P

CB

-180

(IC

ES

– 6

).

****

Για

τα

ψά

ρια

κα

ι τι

ς π

αιδ

ικές

τρ

οφ

ές ο

ι σ

υγκεν

τρώ

σει

ς τ

ων δ

ιοξι

νώ

ν,

φο

υρ

ανίω

ν κ

αι π

αρ

οµο

ίων µ

ε τι

ς δ

ιοξί

νες

PC

B α

να

φέρ

οντα

ι σ

ε p

g/g

νω

πο

ύ π

ρο

ϊόντο

ς κ

αι ετ

οίµ

ου

πρ

οϊό

ντο

ς,

αντί

στο

ιχα

, εν

ώ γ

ια τ

α µ

η π

αρ

όµοια

µε

τις δ

ιοξί

νες

PC

B σ

ε n

g/g

νω

πο

ύ π

ρο

ϊόντο

ς κ

αι ετ

οίµ

ου π

ρο

ϊόντο

ς,

αντί

στο

ιχα

Page 103: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 101/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ππππππππααααααααρρρρρρρροοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσίίίίίίίίαααααααα

χχχχχχχχηηηηηηηηµµµµµµµµιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν κκκκκκκκιιιιιιιιννννννννδδδδδδδδύύύύύύύύννννννννωωωωωωωωνννννννν σσσσσσσστττττττταααααααα ττττττττρρρρρρρρόόόόόόόόφφφφφφφφιιιιιιιιµµµµµµµµαααααααα

ΠΠΠΠΠΠΠΠεεεεεεεερρρρρρρριιιιιιιιββββββββααααααααλλλλλλλλλλλλλλλλοοοοοοοοννννννννττττττττιιιιιιιικκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί κκκκκκκκααααααααιιιιιιιι ΒΒΒΒΒΒΒΒιιιιιιιιοοοοοοοοµµµµµµµµηηηηηηηηχχχχχχχχααααααααννννννννιιιιιιιικκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί

ρρρρρρρρυυυυυυυυππππππππααααααααννννννννττττττττέέέέέέέέςςςςςςςς

Page 104: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 102/220

Page 105: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 103/220

12 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων βαρέων

µετάλλων και ανόργανου κασσιτέρου στα τρόφιµα

12.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά στα επίπεδα του

µολύβδου, του καδµίου, του υδραργύρου του ανόργανου κασσιτέρου και του

ανόργανου αρσενικού σε ορισµένα είδη τροφίµων. Επίσης, στο πλαίσιο συστάσεων της

Επιτροπής σχετικά µε την παρακολούθηση της παρουσίας αρσενικού και νικελίου στα

τρόφιµα, σκοπός ήταν και η συλλογή στοιχείων για τα επίπεδα αυτών των επιµολυντών

σε ορισµένα είδη τροφίµων.

Οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία από την παρουσία αυτών των παραγόντων

κινδύνου στα τρόφιµα συνοπτικά αναφέρονται κατωτέρω:

Μόλυβδος (Pb)

Ο µόλυβδος είναι ένας φυσικός περιβαλλοντικός επιµολυντής. Η χρήση του κατά το

παρελθόν σε σωλήνες νερού, χρώµατα και στην βενζίνη αύξησε περισσότερο την

εγγενή παρουσία του. Η διατροφή είναι η κύρια πηγή έκθεσης του ανθρώπου σε

µόλυβδο. Ο µόλυβδος συσσωρεύεται στο σώµα και ιδιαίτερα επηρεάζει σοβαρά την

ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήµατος στα µικρά παιδιά. Καθώς δεν υπάρχει

καµία απόδειξη των κατώτατων ορίων για µια σειρά από κρίσιµες επιπτώσεις στην

υγεία, δεν υπάρχει συνιστώµενο ανεκτό επίπεδο πρόσληψης. Η πιο πρόσφατη µελέτη

της ΕΑΑΤ1 εξέτασε περισσότερα από 140.000 αναλυτικά αποτελέσµατα για την

παρουσία µολύβδου στα τρόφιµα. Από περίπου 95.000 αποτελέσµατα µεταξύ του 2003

και 2009, τα δύο τρίτα εξ αυτών είχαν επίπεδα µολύβδου µικρότερα από τα όρια

ανίχνευσης ή ποσοτικοποίησης. Στις κατηγορίες τροφίµων που συνεισφέρουν

σηµαντικά στην πρόσληψη ανήκουν τα δηµητριακά και τα προϊόντα τους, οι πατάτες, τα

φυλλώδη λαχανικά και το νερό της βρύσης αν και αυτό ποικίλλει σηµαντικά µεταξύ των

διαφόρων χωρών, των κατηγοριών τροφίµων, των ηλικιακών οµάδων και των µελετών.

Κάδµιο (Cd)

Το κάδµιο µπορεί να προκαλέσει νεφρική ανεπάρκεια και σχετίζεται στατιστικά µε

αυξηµένο κίνδυνο για καρκίνο. Η διατροφή είναι η κυρίαρχη πηγή έκθεσης των

ανθρώπων που ανήκουν στους µη-καπνιστές. Η κοινή επιτροπή εµπειρογνωµόνων του

FAO/WHO για τα πρόσθετα τροφίµων καθόρισε ως προσωρινή ανεκτή µηνιαία

πρόσληψη τα 25 µg/kg σωµατικού βάρους, ενώ η οµάδα της ΕΑΑΤ για τις προσµείξεις

1 EFSA Journal 2010;8(4):1570

Page 106: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 104/220

στη διατροφική αλυσίδα όρισε ως ανεκτό όριο εβδοµαδιαίας πρόσληψης τα 2,5 µg/kg

σωµατικού βάρους για να διασφαλίσει την επαρκή προστασία όλων των καταναλωτών.

Σύµφωνα µε την πιο πρόσφατη αναφορά της ΕΑΑΤ για το κάδµιο2, υψηλά επίπεδα

καδµίου βρέθηκαν σε φύκια και σκευάσµατά τους, προϊόντα µε βάση το κακάο,

µαλακόστρακα, βρώσιµα εντόσθια, µύκητες, ελαιούχους σπόρους, και µαλάκια. Ωστόσο,

τρόφιµα που καταναλώνονται σε µεγαλύτερες ποσότητες είχαν τον µεγαλύτερο

αντίκτυπο στη διατροφική έκθεση στο κάδµιο. Έτσι, τη µεγαλύτερη συµµετοχή στην

πρόσληψη έχουν τα δηµητριακά και προϊόντα δηµητριακών, τα λαχανικά και προϊόντα

τους και οι αµυλώδεις ρίζες και κόνδυλοι. Συγκεκριµένα, κατά φθίνουσα σειρά, οι

πατάτες, το ψωµί, τα αρτοσκευάσµατα, τα προϊόντα σοκολάτας, τα φυλλώδη λαχανικά

και τα µαλάκια συµβάλλουν περισσότερο στην έκθεση µέσω της διατροφής σε κάδµιο

για όλες τις ηλικιακές οµάδες.

Υδράργυρος (Hg)

Ο υδράργυρος είναι ένα µέταλλο που απελευθερώνεται στο περιβάλλον τόσο από

φυσικές όσο και από ανθρωπογενείς πηγές. Υπάρχουν τρεις µορφές του υδραργύρου:

(i) ο στοιχειακός ή µεταλλικός υδράργυρος (Hg0), (ii) ο ανόργανος υδράργυρος (Hg22+

και Hg2+) και (iii) ο οργανικός υδράργυρος (γνωστότερη µορφή του είναι ο

µεθυλυδράργυρος MeHg). Ο µεθυλυδράργυρος είναι η χηµική µορφή µε την οποία

κυρίως απαντάται ο Hg στα τρόφιµα και προκαλεί τη µεγαλύτερη ανησυχία. Το ποσοστό

του οργανικού υδραργύρου στα ψάρια και στα θαλασσινά µπορεί να είναι µεγαλύτερο

του 90%. Η τοξικότητα του ανόργανου υδραργύρου αφορά στον νεφρό, ενώ άλλοι

στόχοι περιλαµβάνουν το ήπαρ, το νευρικό σύστηµα, το ανοσοποιητικό και

αναπαραγωγικό σύστηµα. Η οµάδα της ΕΑΑΤ για τις προσµείξεις στη διατροφική

αλυσίδα όρισε ως ανεκτό όριο εβδοµαδιαίας πρόσληψης για τον ανόργανο υδράργυρο

τα 4 µg/kg σωµατικού βάρους (ως υδράργυρο)3. Για τον µεθυλυδράργυρο, το

αντίστοιχο όριο θεσπίστηκε στα 1,3 µg/kg σωµατικού βάρους (ως υδράργυρος). Οι

θετικές επιδράσεις των Ω-3 λιπαρών οξέων µακράς αλυσίδας που περιέχονται στα

ψάρια µπορεί να έχουν οδηγήσει σε υποεκτίµηση των δυνητικών δυσµενών επιπτώσεων

του µεθυλυδραργύρου στα ψάρια. Η παροχή επικεντρωµένων συµβουλών στους

καταναλωτές αποτελεί κατάλληλη προσέγγιση στην περίπτωση του µεθυλυδραργύρου

προκειµένου να προστατευθούν οι ευάλωτες οµάδες του πληθυσµού.

Ανόργανος Κασσίτερος (Sn)

Η Επιστηµονική Επιτροπή Τροφίµων κατέληξε, στη γνώµη της 12ης ∆εκεµβρίου 2001,

στο συµπέρασµα ότι επίπεδα ανόργανου κασσίτερου 150 mg/kg στα κονσερβοποιηµένα

2 EFSA Journal 2012;10(1):2551

3 EFSA Journal 2012;10(12):2985

Page 107: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 105/220

ποτά και 250 mg/kg στα άλλα κονσερβοποιηµένα τρόφιµα µπορεί να προκαλέσουν

γαστρικό ερεθισµό σε ορισµένα άτοµα. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ελέγχονται

τα προϊόντα αυτά για την παρουσία ανόργανου κασσιτέρου.

Αρσενικό (As)

Το αρσενικό είναι ένας ευρέως απαντώµενος επιµολυντής ο οποίος εµφανίζεται τόσο

φυσικά όσο και ως αποτέλεσµα της ανθρώπινης δραστηριότητας4. Τα τρόφιµα είναι η

κύρια πηγή έκθεσης του γενικού πληθυσµού στην Ευρώπη. Στα αλιεύµατα απαντώνται

οργανικές µορφές του αρσενικού όπως η αρσενοβεταΐνη, ενώ στα υπόλοιπα τρόφιµα οι

µορφές του αρσενικού που κυριαρχούν είναι οι ανόργανες [τόσο As(III) και As (V), όσο

και απλά µεθυλιωµένες µορφές του].

Οι ανόργανες µορφές του αρσενικού είναι περισσότερο τοξικές από τις οργανικές.

Επίσης, το As(III) θεωρείται πιο τοξικό από το As (V), ενώ η ∆ιεθνής Υπηρεσία για την

Έρευνα του Καρκίνου [International Agency for Research on Cancer (IARC)], έχει

κατατάξει το αρσενικό και τις ανόργανες µορφές στην οµάδα 1 (Group 1, παράγοντας

καρκινογόνος για τον άνθρωπο).

Οι κύριες πηγές πρόσληψης ανόργανου αρσενικού για όλες τις οµάδες του πληθυσµού

(πλην των βρεφών και νηπίων) είναι τα προϊόντα δηµητριακών (που δεν έχουν ως

βάση το ρύζι) και ακολουθούν το ρύζι, το γάλα και τα γαλακτοκοµικά και το πόσιµο

νερό. Στα βρέφη και νήπια, κύρια πηγή πρόσληψης είναι το γάλα και τα γαλακτοκοµικά

προϊόντα ακολουθούµενα από το πόσιµο νερό, τα προϊόντα δηµητριακών (που δεν

έχουν ως βάση το ρύζι) και τα τρόφιµα για βρέφη και µικρά παιδιά. Εκτός από το ρύζι

όµως, στα υπόλοιπα τρόφιµα δεν παρατηρούνται σχετικά µεγάλα επίπεδα ανόργανου

αρσενικού και η συµµετοχή στην πρόσληψη οφείλεται στην ευρεία κατανάλωσή τους.

Νικέλιο (Ni)

Το νικέλιο είναι µέταλλο που απαντάται ευρέως στην επιφάνεια της γης. Το νικέλιο

περιέχεται στα τρόφιµα και το πόσιµο νερό είτε από φυσικούς παράγοντες είτε λόγω

ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Ο ΕΦΕΤ ζήτησε τον Μάρτιο του 2012 από την ΕΑΑΤ

να αξιολογήσει τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την παρουσία νικελίου στα

τρόφιµα, ιδίως στα λαχανικά. Η επιστηµονική οµάδα για τις µολυσµατικές προσµείξεις

στην τροφική αλυσίδα (CONTAM Panel) της ΕΑΑΤ αποφάσισε να επεκτείνει την

εκτίµηση κινδύνου στο πόσιµο νερό και εξέδωσε επιστηµονική γνώµη σχετικά µε τους

κινδύνους για τη δηµόσια υγεία που συνδέονται µε την παρουσία νικελίου στα τρόφιµα

και το πόσιµο νερό5. Η εν λόγω γνώµη προσδιορίζει την τοξικότητα στο αναπαραγωγικό

σύστηµα και στην ανάπτυξη ως κρίσιµες επιδράσεις για τον χαρακτηρισµό της

4 EFSA Journal 2014;12(3):3597

5 EFSA Journal 2015;13(2):4002

Page 108: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 106/220

επικινδυνότητας της χρόνιας έκθεσης στο νικέλιο από το στόµα. Η εµφάνιση εκζέµατος

και η επιδείνωση των αλλεργικών αντιδράσεων εντοπίστηκαν ως κρίσιµες επιδράσεις

από την οξεία έκθεση στο νικέλιο από το στόµα, στους ανθρώπους µε ευαισθησία στο

νικέλιο.

Οι κύριες πηγές που συµβάλλουν στη διατροφική έκθεση στο νικέλιο στις διάφορες

οµάδες του πληθυσµού είναι τα προϊόντα µε βάση τα δηµητριακά και τα σιτηρά, τα µη

αλκοολούχα ποτά (εκτός από τα ποτά µε βάση το γάλα), η ζάχαρη και τα είδη

ζαχαροπλαστικής, τα όσπρια οι ξηροί καρποί και οι ελαιούχοι σπόροι καθώς και τα

λαχανικά και τα προϊόντα τους (συµπεριλαµβανοµένων των µυκήτων). Το γάλα και τα

γαλακτοκοµικά προϊόντα συµβάλλουν σηµαντικά στη διατροφική έκθεση στο νικέλιο

στον νεαρό πληθυσµό, ιδίως στα µικρά παιδιά. Σε παιδιά µεγαλύτερης ηλικίας και στους

εφήβους, η σχετικά υψηλή κατανάλωση σοκολάτας και προϊόντων µε βάση τη

σοκολάτα καθιστά αυτά τα τρόφιµα ως έναν από τους κύριους συντελεστές πρόσληψης.

Ο σηµαντικός ρόλος των µη αλκοολούχων ποτών (εκτός από τα ποτά µε βάση το γάλα)

στη διατροφική έκθεση στο νικέλιο εξηγείται από την κατανάλωση ποτών κακάου και

καφέ στον νέο και τον ενήλικο πληθυσµό, αντίστοιχα.

12.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως Ιανουάριος 2018.

12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε την

Περιφέρεια Αττικής

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία

µε την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήρια ∆οκιµών και Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια ∆οκιµών και Ερευνών Τροφίµων Θεσσαλονίκης του ΕΦΕΤ

Α' Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β' (Χηµικών κινδύνων τροφίµων και ειδικών

αναλύσεων) του ΓΧΚ

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α' (Εργαστηριακών Ελέγχων

Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη)

Page 109: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 107/220

Χηµική Υπηρεσία Ηπείρου και ∆υτικής Μακεδονίας του ΓΧΚ, Τµήµα Α’

(Εργαστηριακών Ελέγχων)

12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Παράµετροι προς έλεγχο

Προγραµµατίστηκαν 125 έλεγχοι σε διάφορα προϊόντα για προσδιορισµό καδµίου,

µολύβδου, υδραργύρου, ανόργανου κασσιτέρου και αρσενικού και υλοποιήθηκαν 106

έλεγχοι. Εποµένως, το ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος ήταν 84,8%.

0 10 20 30 40 50

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Η

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 12.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου µετάλλων στα τρόφιµα

12.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την ανάλυση των δειγµάτων έγινε προετοιµασία αυτών µε χώνευση σε συσκευή

µικροκυµάτων ή εκλεκτική εκχύλιση (στην περίπτωση του ανόργανου αρσενικού) και

στη συνέχεια ποσοτικός προσδιορισµός των µετάλλων, µε Φασµατοφωτόµετρο Ατοµικής

Απορρόφησης µε χρήση φούρνου γραφίτη και FIAS (Flow Injection Analysis System)

κατά περίπτωση.

12.6 Αποτελέσµατα

Από τα 106 δείγµατα που ελέγχθηκαν, τα:

20 ήταν αλιεύµατα (νωπά και καταψυγµένα ιχθυηρά και µαλάκια και εξετάστηκαν για

µόλυβδο, κάδµιο και υδράργυρο,

9 ήταν γαλακτοκοµικά προϊόντα (τυρί, γιαούρτι) και εξετάστηκαν για υδράργυρο,

ολικό αρσενικό και νικέλιο,

Page 110: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 108/220

5 ήταν κατεψυγµένα φρούτα & λαχανικά και εξετάστηκαν για κάδµιο,

5 ήταν κονσέρβες αλιευµάτων και εξετάστηκαν για µόλυβδο, κάδµιο, υδράργυρο,

ανόργανο κασσίτερο, και ολικό αρσενικό,

5 ήταν κονσέρβες φρούτων & λαχανικών και εξετάστηκαν για κάδµιο και ανόργανο

κασσίτερο,

5 ήταν κονσερβοποιηµένο γλυκό καλαµπόκι και εξετάστηκαν για µόλυβδο, κάδµιο,

ανόργανο κασσίτερο, ολικό αρσενικό και νικέλιο,

10 ήταν µαγειρικό αλάτι και εξετάστηκε για υδράργυρο,

10 ήταν µανιτάρια νωπά (συσκευασµένα) και εξετάστηκαν για µόλυβδο, κάδµιο,

υδράργυρο, ολικό αρσενικό και νικέλιο,

8 ήταν µέλι και εξετάστηκε για υδράργυρο,

14 ήταν ρύζι και εξετάστηκε για µόλυβδο, κάδµιο, ανόργανο και ολικό αρσενικό,

5 ήταν σοκολάτες και σκόνη κακάο και εξετάστηκαν για κάδµιο, ολικό αρσενικό και

νικέλιο,

10 ήταν χυµοί φρούτων και εξετάστηκαν για κάδµιο και νικέλιο.

19%

8%

5%

5%5%5%9%

9%

8%

13%

5%9%

αλιεύµατα (νωπά & κατεψυγµένα)

γαλακτοκοµικά προϊόντα

κατεψυγµένα φρούτα και λαχανικά

κονσέρβες αλιευµάτων

κονσέρβες φρούτων & λαχανικών

κονσερβοποιηµένο γλυκό καλαµπόκι

µαγειρικό αλάτι

µανιτάρια νωπά

µέλι

ρύζι

σοκολάτες και σκόνη κακάο

χυµοί φρούτων

∆ιάγραµµα 12.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάσθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου µετάλλων στα τρόφιµα.

Κατά τους ανωτέρω ελέγχους δεν διαπιστώθηκαν µη συµµορφώσεις µε τη νοµοθεσία.

100%

0%

Συµµορφούµενα δείγµατα

Μη συµµορφούµενα

δείγµατα

∆ιάγραµµα 12.3: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου µετάλλων στα τρόφιµα.

Page 111: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 109/220

12.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτει ότι τα τρόφιµα που διακινούνται

στην ελληνική αγορά εµφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό συµµόρφωσης µε τη

νοµοθεσία, εποµένως για τους συγκεκριµένους παράγοντες κινδύνου η προστασία της

υγείας των καταναλωτών είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο. Παρόλα αυτά, λόγω της

σοβαρότητας του συγκεκριµένου χηµικού κινδύνου, η συνεχής παρακολούθηση των

βαρέων µετάλλων σε διάφορα είδη τροφίµων κρίνεται αναγκαία. Η εναλλαγή των

κατηγοριών τροφίµων που επιλέγονται να ελεγχθούν κάθε χρόνο εξασφαλίζει µια

πληρέστερη εικόνα της αγοράς στη διάρκεια του χρόνου.

12.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των επιπέδων του µολύβδου, του καδµίου, του υδραργύρου και του ανόργανου

κασσιτέρου προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006 που

καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν

τα τρόφιµα, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει,

τον κανονισµό (ΕΚ) 333/2007 της Επιτροπής της 28ης Μαρτίου 2007 που καθορίζει

τις µεθόδους δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον έλεγχο των επιπέδων

ιχνοστοιχείων και ουσιών που επιµολύνουν τα τρόφιµα κατά την επεξεργασία τους,

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και

τη σύσταση (ΕΕ) 2015/1381 της Επιτροπής της 10ης Αυγούστου 2015 σχετικά µε

την παρακολούθηση της παρουσίας αρσενικού στα τρόφιµα,

τη σύσταση (ΕΕ) 2016/1111 της Επιτροπής της 6ης Ιουλίου 2016 σχετικά µε την

παρακολούθηση της παρουσίας νικελίου στα τρόφιµα.

Page 112: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 110/220

Page 113: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 111/220

13 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των

πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα

13.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Οι πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ), αποτελούν µια µεγάλη κατηγορία

οργανικών ενώσεων που περιέχουν δύο ή περισσότερους αρωµατικούς δακτυλίους.

Κατά κύριο λόγο σχηµατίζονται από την ατελή καύση ή πυρόλυση της οργανικής ύλης

και κατά τη διάρκεια διαφόρων βιοµηχανικών διεργασιών. Οι ΠΑΥ εµφανίζονται γενικά

σε πολύπλοκα µίγµατα τα οποία µπορεί να αποτελούνται από εκατοντάδες ενώσεις. Για

τους µη καπνιστές η κύρια οδός έκθεσης είναι η κατανάλωση τροφίµων. Τα τρόφιµα

µπορεί να επιµολυνθούν από περιβαλλοντικούς παράγοντες, από βιοµηχανικές πηγές

επεξεργασίας τροφίµων καθώς και από ορισµένες πρακτικές µαγειρέµατος στο σπίτι.

Κατά την τελευταία δεκαετία οι ΠΑΥ αξιολογήθηκαν από διάφορες διεθνείς

επιστηµονικές επιτροπές και την ΕΑΑΤ. Το συµπέρασµα ήταν ότι περίπου 16 ΠΑΥ

παρουσιάζουν σαφείς ενδείξεις µεταλλαξιογένεσης/γονιδιοτοξικότητας και

καρκινογόνου επίδρασης σε διάφορα πειραµατόζωα, εποµένως µπορούν να θεωρηθούν

ως δυνητικά γονοτοξικοί και καρκινογόνοι παράγοντες για τον άνθρωπο. Συνεπώς η

πρόσληψή τους µέσω της διατροφής µπορεί να έχει µακροπρόθεσµες αρνητικές

επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών. Βάσει αυτών των δεδοµένων η οµάδα της

ΕΑΑΤ για τις προσµείξεις στην διατροφική αλυσίδα, πρότεινε τη χρήση τεσσάρων ΠΑΥ

ως δεικτών για την συνολική παρουσία των ΠΑΥ σε ένα τρόφιµο6.

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά στα επίπεδα των

πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων (ΠΑΥ) στα τρόφιµα.

13.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

13.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε την

Περιφέρεια Αττικής

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

6 EFSA Journal (2008) 724, 1-114

Page 114: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 112/220

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία

µε την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α' Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β' (Χηµικών κινδύνων τροφίµων και ειδικών

αναλύσεων) του Γενικού Χηµείου του Κράτους

13.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Παράµετροι προς έλεγχο

Προγραµµατίστηκαν 50 έλεγχοι σε διάφορα προϊόντα για προσδιορισµό ΠΑΥ. Μέρος του

προγράµµατος υλοποιήθηκε σε συνδυασµό µε το αντίστοιχο πρόγραµµα για τον

προσδιορισµό 3-µονοχλωροπροπανο-1,2-διόλης. Υλοποιήθηκαν και οι 50 έλεγχοι. Το

ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος ανήλθε στο 100%.

0 5 10 15 20 25 30

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Η

Π∆ΑΜΘ

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 13.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα

13.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκε µέθοδος Υγρής Χρωµατογραφίας

Υψηλής Απόδοσης (HPLC), µε ανίχνευση των ΠΑΥ µε φθορισµοµετρικό ανιχνευτή,

σύµφωνα µε την αναλυτική µέθοδο προσδιορισµού Πολυκυκλικών Αρωµατικών

Υδρογονανθράκων σε φυτικά λίπη και έλαια ISO 15753:2006 όπως αυτή έχει

τροποποιηθεί και επικυρωθεί στο εργαστήριο του Β’ Τµήµατος της Α' Χηµικής Υπηρεσίας

Page 115: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 113/220

Αθηνών του ΓΧΚ και σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 333/2007.

Εναλλακτικά και, ανάλογα µε τις πιθανές παρεµποδίσεις στα δείγµατα του πυρηνελαίου,

των αποξηραµένων βοτάνων και των µπαχαρικών, χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος Αέριας

Χρωµατογραφίας µε ανιχνευτή φασµατογράφο µάζας (Προσδιορισµός πολυκυκλικών

αρωµατικών υδρογονανθράκων (PAHs) σε τρόφιµα µε GC/IDMS-SIM).

13.6 Αποτελέσµατα

Από τα 50 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

5 ήταν αλιεύµατα καπνιστά,

5 ήταν αποξηραµένα βότανα ασιατικής προέλευσης,

2 ήταν ελαιόλαδα αποτελούµενα από εξευγενισµένα ελαιόλαδα και παρθένα

ελαιόλαδα και 3 ήταν πυρηνέλαιο

10 ήταν φυτικά έλαια εκτός ελαιολάδου και συγκεκριµένα

o 3 ήταν ηλιέλαιο,

o 3 ήταν κοκόλιπος

o 1 ήταν φοινικοπυρηνέλαιο

o 3 ήταν φοινικέλαιο

5 ήταν κακάο και προϊόντα του

5 κατατάσσονταν στην κατηγορία κρέας και προϊόντα µε βάση το κρέας τα οποία

έχουν υποβληθεί σε ψήσιµο ή µπάρµπεκιου,

5 ήταν µεταποιηµένα τρόφιµα µε βάση τα δηµητριακά και παιδικές τροφές για βρέφη

και µικρά παιδιά.

8 ήταν µπαχαρικά ασιατικής προέλευσης

2 ήταν τσιπς µπανάνας

Page 116: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 114/220

10%

10%

10%

10% 16%

10%

10%

20%4%

αλιεύεµατα καπνιστά

αποξηραµένα βότανα

κακάο και προϊόντα του

κρέας και προϊόντα µε βάση το κρέας (ψητά)

µπαχαρικά

µεταποιηµένα τρόφιµα µε βάση τα δηµητριακά και παιδικές τροφές για βρέφη και µικρά παιδιά

πυρηνέλαιο, ελαιόλαδο αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα

φυτικά έλαια (φοινικέλαιο, φοινικοπυρηνέλαιο, κοκόλιπος, ηλιέλαιο)

τσιπς µπανάνας

∆ιάγραµµα 13.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα.

Όλα τα δείγµατα που εξετάστηκαν βρέθηκαν συµµορφούµενα µε τη νοµοθεσία.

100%

0%

Συµµορφούµενα δείγµατα

Μη συµµορφούµενα δείγµατα

∆ιάγραµµα 13.3: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων στα τρόφιµα.

13.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτει ότι τα τρόφιµα που διακινούνται

στην ελληνική αγορά εµφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό συµµόρφωσης µε τη

νοµοθεσία, εποµένως για τους συγκεκριµένους παράγοντες κινδύνου η προστασία της

υγείας των καταναλωτών είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, λόγω της σοβαρότητας του συγκεκριµένου χηµικού κινδύνου, η συνεχής

παρακολούθηση των πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων σε διάφορα είδη

τροφίµων κρίνεται αναγκαία. Η εναλλαγή των κατηγοριών τροφίµων που επιλέγονται

να ελεγχθούν κάθε χρόνο εξασφαλίζει τον έλεγχο του συνόλου της αγοράς.

Page 117: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 115/220

Ειδικότερα, από τους ελέγχους που αφορούσαν στην κατηγορία «κρέας και προϊόντα µε

βάση το κρέας τα οποία έχουν υποβληθεί σε ψήσιµο ή µπάρµπεκιου», προέκυψε ότι τα

συγκεκριµένα τρόφιµα τα οποία αποτελούν σηµαντικό τµήµα της διατροφής στη µαζική

εστίαση δεν επιβαρύνουν τους καταναλωτές µε ΠΑΥ. Επιβεβαιώθηκαν δηλαδή τα

αποτελέσµατα των αντίστοιχων ελέγχων του προγράµµατος των προηγούµενων ετών,

απ’ όπου προκύπτει ότι τα ανωτέρω προϊόντα περιέχουν ΠΑΥ σε επίπεδα που

συµµορφώνονται µε την κείµενη νοµοθεσία.

Έξι δείγµατα που λήφθηκαν στο πλαίσιο του προγράµµατος αυτού και συγκεκριµένα 3

πυρηνέλαια και 3 φοινικέλαια, εξετάστηκαν ταυτόχρονα και για την παρουσία εστέρων

της µονοχλωροπροανοδιόλης µε λιπαρά οξέα και εστέρων της γλυσιδόλης µε λιπαρά

οξέα. Τα αποτελέσµατα αυτά περιγράφονται αναλυτικά στο αντίστοιχο κεφάλαιο για την

παρακολούθηση των επιπέδων της 3-µονοχλωροπροπανοδιόλης στα τρόφιµα που

ακολουθεί (σελ. 120-121).

13.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των επιπέδων των πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006 που

καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν

τα τρόφιµα, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και

τον κανονισµό (ΕΚ) 333/2007 της Επιτροπής της 28ης Μαρτίου 2007 που καθορίζει

τις µεθόδους δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον έλεγχο των επιπέδων

ιχνοστοιχείων και ουσιών που επιµολύνουν τα τρόφιµα κατά την επεξεργασία τους,

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Page 118: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 116/220

Page 119: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 117/220

14 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων της 3-

µονοχλωροπροπανοδιόλης στα τρόφιµα

14.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Η 3-µονοχλωροπροπανο-1,2-διόλη (3-MCPD) και η 2-µονοχλωροπροπανο-1,3-διόλη

(2-MCPD) είναι χλωριωµένα παράγωγα της γλυκερόλης (1,2,3-προπανοτριόλη). Οι 3-

και 2-MCPD καθώς και οι εστέρες τους µε λιπαρά οξέα, είναι µεταξύ των µη πτητικών

χλωροπροπανολών, οι οποίες ταυτοποιούνται στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στη

σύνθεση των υδρολυµένων φυτικών πρωτεϊνών οι οποίες χρησιµοποιούνται ως ενισχυ-

τικά γεύσης σε τρόφιµα. Οι εστέρες λιπαρών οξέων της 3- και 2-MCPD παράγονται σε

φυτικά έλαια και λίπη κατά το ραφινάρισµα και περιέχουν τα λιπαρά οξέα που

υπάρχουν σε αυτά σε παρόµοια αναλογία.

Οι εστέρες της γλυκιδόλης µε λιπαρά οξέα είναι επιµολυντές που προκύπτουν στο

στάδιο της απόσµησης κατά τη διαδικασία ραφιναρίσµατος των φυτικών ελαίων. Οι

γλυκιδυλεστέρες λιπαρών οξέων υδρολύονται προς γλυκιδόλη στον γαστρεντερικό

σωλήνα.

Τον Μάιο του 2016, η επιστηµονική οµάδα για τις µολυσµατικές προσµείξεις στην

τροφική αλυσίδα (CONTAM) της ΕΑΑΤ εξέδωσε επιστηµονική γνώµη σχετικά µε τους

κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου που συνδέονται µε την παρουσία 3- και 2-

µονοχλωροπροπανοδιόλης (MCPD) και των εστέρων αυτών µε λιπαρά οξέα, καθώς και

γλυκιδυλεστέρων λιπαρών οξέων στα τρόφιµα7.

Η οµάδα CONTAM κατέληξε στο συµπέρασµα ότι τα νεφρά και οι όρχεις φαίνεται να

είναι τα κύρια όργανα στόχοι για την τοξικότητα που προκαλείται από την 3-MCPD.

Καθόρισε µάλιστα ως ανεκτή ηµερήσια πρόσληψη (TDI) τα 0,8 µg/kg σωµατικού

βάρους (bw) ανά ηµέρα για την 3-MCPD. Σηµειώνοντας την έλλειψη ειδικών δεδοµέ-

νων για τους εστέρες λιπαρών οξέων της 3-MCPD και την υδρόλυση τους, η οµάδα

CONTAM επιβεβαίωσε ότι η τοξικότητα των εστέρων 3-MCPD λιπαρών οξέων θα πρέπει

να θεωρείται ισοδύναµη (σε µοριακή βάση) µε εκείνη της µητρικής ένωσης. Ως εκ

τούτου, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι η τιµή 0,8 µg/kg bw ανά ηµέρα αποτελεί

αποδεκτή ηµερήσια πρόσληψη (TDI) για την 3-MCPD και τους εστέρες της µε λιπαρά

οξέα (εκφρασµένα σε ισοδύναµα MCPD). Ωστόσο, η ΕΑΑΤ αποφάσισε να επανεξετάσει

την εκτίµηση της 3-MCPD και των εστέρων αυτής µε λιπαρά οξέα, ύστερα από

λεπτοµερή ανάλυση των αποκλινουσών απόψεων (όσον αφορά τον εν λόγω επιµολυ-

ντή) µεταξύ της οµάδας της ΕΑΑΤ και της µεικτής επιτροπής εµπειρογνωµόνων των

7 EFSA Journal 2016;14(5):4426

Page 120: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 118/220

FAO/WHO για τα πρόσθετα τροφίµων8. Έτσι, κατέληξε στο συµπέρασµα9 ότι µε βάση τις

επιδράσεις στα νεφρά µια επικαιροποιηµένη τιµή για το TDI καθορίζεται στα 2 µg/kg bw

ανά ηµέρα για την 3-MCPD και τους εστέρες λιπαρών οξέων της. Η τιµή αυτή θεωρήθη-

κε επίσης προστατευτική για επιδράσεις στην ανδρική γονιµότητα και δεν υπερβαίνεται

στον ενήλικο πληθυσµό. Μια µικρή υπέρβαση του TDI παρατηρήθηκε στους υψηλούς

καταναλωτές των νεότερων ηλικιακών οµάδων και συγκεκριµένα όταν πρόκειται για

βρέφη που τρέφονταν µόνο µε βρεφικές τροφές.

Όσον αφορά τη γλυκιδόλη, η ΕΑΑΤ κατέληξε στο συµπέρασµα7 ότι είναι γονιδιοτοξική

και καρκινογόνος χηµική ένωση. ∆εδοµένου του δυναµικού γονιδιοτοξικότητας και

καρκινογονικότητας της γλυκιδόλης, η ΕΑΑΤ εφάρµοσε προσέγγιση βασισµένη στο

περιθώριο έκθεσης (margin of exposure ή «MoE»). Οι εκτιµήσεις έκθεσης για βρέφη,

νήπια και άλλα παιδιά κατέληξαν σε MoE που κυµαινόταν από 12.800 έως 4.900, ενώ

για βρέφη που τρέφονται µόνο µε παρασκευάσµατα για βρέφη, το MoE ήταν περίπου

5.500 έως 2.100. Η ΕΑΑΤ έκρινε ότι ένα περιθώριο έκθεσης χαµηλότερο του 25.000

ενέχει ανησυχίες για την υγεία. Εποµένως, κρίθηκε σκόπιµο να θεσπιστούν µέγιστα

επίπεδα για την παρουσία γλυκιδυλεστέρων λιπαρών οξέων σε φυτικά έλαια και λίπη,

τα οποία διατίθενται στην αγορά για τον τελικό καταναλωτή ή για χρήση ως συστατικά

σε τρόφιµα. Αυτό έγινε µε τον κανονισµό (EE) 2018/290 που δηµοσιεύτηκε στις 26

Φεβρουαρίου 2018 και καθορίζει τα σχετικά µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα.

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά στα επίπεδα της 3-

µονοχλωροπροπανοδιόλης στα τρόφιµα.

Στο πλαίσιο του προγράµµατος αυτού προγραµµατίσθηκε επιπλέον η υλοποίηση

ελέγχων σε πυρηνέλαιο, βαµβακέλαιο και φοινικέλαιο βάσει της σύστασης 2014/661/ΕΕ

σχετικά µε την παρακολούθηση της παρουσίας 2- και 3-µονοχλωροπροπανο-1,2-διόλης

(2- και 3-MCPD) καθώς και εστέρων της 2- και 3-MCPD µε λιπαρά και γλυκιδυλολιπαρά

οξέα στα τρόφιµα.

14.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

14.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

8 http://www.fao.org/3/a-bq821e.pdf

9 EFSA Journal 2018;16(1):5083

Page 121: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 119/220

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ σε συνεργασία µε την Περιφέρεια

Αττικής

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β΄ (Χηµικών Κινδύνων Τροφίµων & Ειδικών

Αναλύσεων)

14.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν 5 έλεγχοι σε σάλτσες σόγιας, 12 έλεγχοι σε φυτικά έλαια και 5

έλεγχοι σε παρασκευάσµατα για βρέφη και παρασκευάσµατα 2ης βρεφικής ηλικίας.

Υλοποιήθηκαν 18 έλεγχοι. Το πρόγραµµα υλοποιήθηκε σε ποσοστό 81,8%.

0 5 10 15 20

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 14.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου της 3-µονοχλωρο-προπανοδιόλης και των γλυκιδυλικών εστέρων λιπαρών οξέων σε τρόφιµα

14.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων σάλτσας σόγιας ως προς την ελεύθερη 3-MCPD

χρησιµοποιήθηκε µέθοδος Αεριοχρωµατογραφίας µε ανιχνευτή Φασµατογράφο Μαζών

(GCMS), σύµφωνη µε το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 14573:2005, Foodstuffs - Determination of

3-monochloropropane-1,2-diol by GC/MS.

Για τα φυτικά έλαια, όπου προσδιορίστηκαν οι εστέρες της 3-MCPD, της 2-MCPD και

της γλυσιδόλης, ακολουθήθηκε η προτεινόµενη από το Ενωσιακό Εργαστήριο

Αναφοράς (EURL-PAHs: JRC) GCMS µέθοδος “Development and Validation of analytical

methods for the analysis of 3-MCPD (both in free and ester form) and glycidyl esters

in various food matrices (EFSA supporting publication 2015: EN-779)”. Το εργαστήριο

Page 122: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 120/220

συµµετείχε µε απόλυτη επιτυχία στη σχετική διεργαστηριακή δοκιµή που διοργάνωσε το

EURL.

14.6 Αποτελέσµατα

Από τα 18 δείγµατα που ελήφθησαν, τα:

5 ήταν παρασκευάσµατα για βρέφη και παρασκευάσµατα 2ης βρεφικής ηλικίας

(σύµφωνα µε την οδηγία 2006/141/ΕΚ),

5 ήταν πυρηνέλαιο,

5 ήταν σάλτσες σόγιας,

3 ήταν φοινικέλαιο.

27%

28%

28%

17%

παρασκευάσµατα για βρέφη /

2ης βρεφικής ηλικίας

πυρηνέλαιο

σάλτσες σόγιας

φοινικέλαιο

∆ιάγραµµα 14.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάσθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρακολούθηση των επιπέδων της 3-µονοχλωρο-προπανοδιόλης και των γλυκιδυλικών εστέρων λιπαρών οξέων σε τρόφιµα.

Όλα τα δείγµατα σάλτσας σόγιας που εξετάστηκαν ήταν συµµορφούµενα µε την

νοµοθεσία.

100%

0%

Συµµορφούµενα δείγµατα

Μη συµµορφούµενα δείγµατα

∆ιάγραµµα 14.3: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάσθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου της 3-µονοχλωρο-προπανοδιόλης και των γλυκιδυλικών εστέρων λιπαρών οξέων σε τρόφιµα.

Όσον αφορά τα επίπεδα των εξεταζοµένων ουσιών στα φυτικά έλαια – για τα οποία δεν

ήταν ακόµα σε ισχύ µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα κατά τη χρονική στιγµή του ελέγχου -,

αυτά παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

Page 123: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 121/220

Πίνακας 14.1: Επίπεδα εστέρων των 3-MCPD, 2-MCPD και γλυκιδόλης στις διάφορες κατηγορίες τροφίµων (µg/kg) που εξετάστηκαν

Αποτέλεσµα (µg/kg) α/α Κατηγορία

Προϊόντων Αριθµός Ελέγχων

Παράµετρος ∆ιάµεση Τιµή

Ελάχιστη Τιµή

Μέγιστη Τιµή

3-MCPD 2284 1713 10893

2-MCPD 612 414 4893 1 Πυρηνέλαιο 5

Glycidol 302 201 2056

3-MCPD 3293 3069 3931

2-MCPD 1530 1437 1939 2 Φοινικέλαιο 3

Glycidol 1031 448 8154

∆εν υπάρχουν ακόµα εργαστηριακά αποτελέσµατα για τα δείγµατα παρασκευασµάτων

για βρέφη και παρασκευασµάτων 2ης βρεφικής ηλικίας που ελήφθησαν.

14.7 Συµπεράσµατα

Σε ότι αφορά τις σάλτσες σόγιας, το πρόγραµµα υλοποιείται κάθε χρόνο µε µικρό

αριθµό δειγµάτων και γενικά - µε την εξαίρεση ενός δείγµατος το 2015 - δεν

παρατηρούνται µη συµµορφώσεις. Εποµένως, προκύπτει ότι οι σάλτσες σόγιας που

διακινούνται στην ελληνική αγορά εµφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό συµµόρφωσης µε

τη νοµοθεσία και, όσον αφορά στον συγκεκριµένο παράγοντα κινδύνου η προστασία

της υγείας των καταναλωτών είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Όσον αφορά στους εστέρες των 3-MCPD, 2-MCPD και γλυκιδόλης στις κατηγορίες

τροφίµων που εξετάστηκαν, τα επίπεδα που µετρήθηκαν σε αντίθεση µε τα αντίστοιχα

ευρήµατα του 2016, απαιτούν την προσοχή τόσο των αρµοδίων αρχών όσο και των

επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς ήδη έχει τεθεί σε εφαρµογή ο κανονισµός (ΕΕ)

2018/290, ο οποίος θεσπίζει µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα γλυκιδυλικών εστέρων λιπαρών

οξέων σε φυτικά έλαια και λίπη, παρασκευάσµατα για βρέφη, παρασκευάσµατα

δεύτερης βρεφικής ηλικίας και τρόφιµα για ειδικούς ιατρικούς σκοπούς που

προορίζονται για βρέφη και µικρά παιδιά.

Με βάση τα µέγιστα αυτά επίπεδα, 2 από τα ανωτέρω δείγµατα πυρηνελαίου που

εξετάστηκαν για τα επίπεδα των γλυκιδυλοεστέρων λιπαρών οξέων θα τίθεντο εκτός

κυκλοφορίας από τις 19 Σεπτέµβριου 2018, ως µη συµµορφούµενα µε τη νοµοθεσία,

όπως και άλλο ένα δείγµα φοινικέλαιου. Ένα ακόµη δείγµα φοινικέλαιου θα

χαρακτηρίζονταν συµµορφούµενο µε την νοµοθεσία, λαµβάνοντας υπόψη την

αβεβαιότητα της µέτρησης. Αν και ο συνολικός αριθµός των δειγµάτων που ελέγχθηκαν

για τα συγκεκριµένα έλαια είναι πολύ µικρός και δεν δύναται επί του παρόντος να

εξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα για τα επίπεδα των γλυκιδυλοεστέρων λιπαρών οξέων

Page 124: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 122/220

στα έλαια αυτά γενικά, καθώς η γλυκιδόλη, έχει ήδη χαρακτηριστεί ως γονιδιοτοξική

και καρκινογόνος, απαιτείται συνέχιση και εντατικοποίηση των ελέγχων στα τρόφιµα

αυτά.

Αντίστοιχη παρακολούθηση και συνέχιση των ελέγχων απαιτείται και ως προς την

παράµετρο των εστέρων της 3-MCPD στα έλαια αυτά. Για τους εστέρες της 3-MCPD, το

προτεινόµενο όριο συζητείται να είναι µεταξύ των τιµών 2,0 mg/kg και 3,0 mg/kg

(εκφρασµένου ως 3-MCPD). Στην περίπτωση που ως όριο υιοθετηθεί η τιµή των 2,0

mg/kg, τότε και τα 3 δείγµατα φοινικέλαιου που ελέγχθηκαν δεν θα συµµορφώνονταν

µε αυτό, όπως επίσης και 3 από τα 5 δείγµατα πυρηνελαίου.

14.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των επιπέδων της 3-µονοχλωροπροπανοδιόλης προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006 που

καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν

τα τρόφιµα, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει,

τον κανονισµό (ΕΚ) 333/2007 της Επιτροπής της 28ης Μαρτίου 2007, για τον

καθορισµό µεθόδων δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον έλεγχο των επιπέδων

ιχνοστοιχείων και ουσιών που επιµολύνουν τα τρόφιµα κατά την επεξεργασία τους,

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει,

τη σύσταση 2014/661/ΕΕ της 10ης Σεπτεµβρίου 2014 σχετικά µε την

παρακολούθηση της παρουσίας 2- και 3-µονοχλωροπροπανο-1,2-διόλης (2- και 3-

MCPD) καθώς και εστέρων της 2- και 3-MCPD µε λιπαρά και γλυκιδυλολιπαρά οξέα

στα τρόφιµα.

Page 125: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 123/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ππππππππααααααααρρρρρρρροοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσίίίίίίίίαααααααα

χχχχχχχχηηηηηηηηµµµµµµµµιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν κκκκκκκκιιιιιιιιννννννννδδδδδδδδύύύύύύύύννννννννωωωωωωωωνννννννν σσσσσσσστττττττταααααααα ττττττττρρρρρρρρόόόόόόόόφφφφφφφφιιιιιιιιµµµµµµµµαααααααα

ΑΑΑΑΑΑΑΑγγγγγγγγρρρρρρρροοοοοοοοττττττττιιιιιιιικκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί ρρρρρρρρυυυυυυυυππππππππααααααααννννννννττττττττέέέέέέέέςςςςςςςς

Page 126: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 124/220

Page 127: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 125/220

15 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των

µυκοτοξινών στα τρόφιµα

15.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά στα επίπεδα των

µυκοτοξινών σε ορισµένα είδη τροφίµων.

Ο έλεγχος αφορούσε τα παρακάτω είδη µυκοτοξινών:

Αφλατοξίνη Β1, και το άθροισµα των Αφλατοξινών Β1, Β2, G1 και G2 σε διάφορα

τρόφιµα (ξηρούς καρπούς, αποξηραµένα φρούτα, µπαχαρικά, προϊόντα

καλαµποκιού, ρύζι και προϊόντα του, προϊόντα δηµητριακών και παιδικές τροφές µε

βάση τα δηµητριακά)

την Αφλατοξίνη Μ1 σε γάλα και προϊόντα του,

την Ωχρατοξίνη Α (ΟΤΑ) σε διάφορα τρόφιµα (προϊόντα δηµητριακών, ρύζι,

σταφίδες, µπαχαρικά, καφέ (φρυγµένο και στιγµιαίο) και προϊόντα καλαµποκιού,

τη ∆εσοξυνιβαλενόλη (DON) και τη Ζεαραλενόνη (ΖΕΑ) σε προϊόντα δηµητριακών

και προϊόντα καλαµποκιού,

τις Φουµονισίνες Β1 και Β2 σε διάφορα προϊόντα καλαµποκιού και παιδικές τροφές

µε βάση τα δηµητριακά.

την Πατουλίνη σε χυµούς µήλου.

15.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

15.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Page 128: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 126/220

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α΄ (Εργαστηριακών Ελέγχων

Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη (για προσδιορισµό αφλατοξίνών

Β1, Β2, G1, G2,),

Χηµική Υπηρεσία Πειραιά, που εδρεύει στον Πειραιά, Τµήµα Α΄ (Εργαστηριακών

Ελέγχων Τροφίµων) (προσδιορισµός αφλατοξινών Β1, Β2, G1, G2, αφλατοξίνης Μ1,

DON, ZEA, φουµονισίνών Β1 και Β2, πατουλίνης και ΟΤΑ).

Τα παραπάνω εργαστήρια είναι διαπιστευµένα για τον προσδιορισµό µυκοτοξινών σε

διάφορα είδη τροφίµων σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 17025.

15.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν συνολικά 140 έλεγχοι σε διάφορα τρόφιµα για προσδιορισµό

µυκοτοξινών που αφορούσαν σε προσδιορισµό συνολικά 230 παραµέτρων και

υλοποιήθηκαν 135 (ποσοστό υλοποίησης 96,4%). Το είδος, ο αριθµός και η κατανοµή

των προγραµµατισµένων ελέγχων ανά Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ΕΦΕΤ φαίνονται

αναλυτικά στον ακόλουθο Πίνακα 15.1:

Πίνακας 15.1: Κατανοµή ελέγχων ανά είδος τροφίµου και προσδιοριζόµενη παράµετρο.

Μυκοτοξίνη

Αφ

λα

τοξίν

ες

Β1

, Β

2,

G1

& G

2

Αφ

λα

τοξίν

η Μ

1

ΟΤΑ

Φου

µονισ

ίνες

Πα

του

λίν

η

DO

N-Z

EA

α/α Είδος τροφίµου* Σύνολο

δειγµάτων:

1. Ξηροί καρποί [κυρίως φιστίκια Αιγίνης και

γενικότερα κελυφωτά] 30 30

2. Αποξηραµένα φρούτα

(σύκα) 15 15

3. Παιδικές Τροφές µε

βάση τα δηµητριακά** 10 10 20**

4.

Γάλα και προϊόντα του (τα 5 αφορούν σε παιδικά-βρεφικά

γάλατα)

20 20

5.

Προϊόντα ∆ηµητριακών (Μόνο ολικής άλεσης π.χ. Quaker, αλεύρι

ολικής άλεσης, σίκαλη, βρώµη)

10 10 10 10

6.

Ρύζι ακατέργαστο, ρυζογκοφρέτες,

βιολογικά προϊόντα ρυζιού

5 5 5

Page 129: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 127/220

7. Σταφίδες (15 ελληνικές - 5 εισαγόµενες)

20 20

8. Προϊόντα Καλαµποκιού

(κορνφλείκς, καλαµποκάλευρο)

10 10 10 10 10

9. Μπαχαρικά

(µόνο paprika, τσίλι, µοσχοκάρυδο)

5 5 5

10. Καφές φρυγµένος και στιγµιαίος

10 10

11. Χυµός Μήλου

(συσκευασµένο προϊόν εµπορίου)

5 5

ΣΥΝΟΛΟ

ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ: 230 85 20 60 20 5 40***

ΣΥΝΟΛΟ ∆ΕΙΓΜΑΤΩΝ:

150

* Σε ορισµένες κατηγορίες τροφίµων, στο ίδιο τρόφιµο έγιναν περισσότερες από µία εργαστηριακές δοκιµές για εξέταση περισσοτέρων κινδύνων (οι κατηγορίες µε α/α 3, 5, 6, 8 και 9). ** Τα δείγµατα εστάλησαν σε 2 διαφορετικά εργαστήρια και λογίζονται ως διπλά. *** Προσµετρώνται ξεχωριστά οι έλεγχοι για DON και ZEA

Στο παρακάτω διάγραµµα 14.1 εµφανίζεται το ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος

ανά Π∆ του ΕΦΕΤ:

∆ιάγραµµα 15.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου από τις Π∆ του ΕΦΕΤ

15.5 Εξέταση δειγµάτων

Η µέθοδος που εφαρµόστηκε για τον προσδιορισµό των αφλατοξινών B1, B2, G1, G2

και Μ1, της ωχρατοξίνης Α και των τοξινών του γένους fusarium (δεσοξυνιβαλενόλη,

Page 130: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 128/220

ζεαραλενόνη και φουµονισίνες Β1 και Β2) περιλαµβάνει: καθαρισµό µέσω ανοσοβιολο-

γικών στηλών και στη συνέχεια ποσοτικό προσδιορισµό είτε µε LC/MS/MS είτε µε Υγρή

Χρωµατογραφία Υψηλής Απόδοσης (HPLC) και φθορισµοµετρικό ανιχνευτή. Η µέθοδος

που εφαρµόστηκε για τον προσδιορισµό της πατουλίνης περιελάµβανε εκχύλιση µε τη

µέθοδο QUECHERS και η µέτρηση έγινε µε την τεχνική LC-MS/MS. Τα δείγµατα οµο-

γενοποιούνταν αµέσως µετά την παραλαβή τους από το εργαστήριο ελέγχου,

διατηρούνταν σε κατάλληλες συνθήκες (είτε στους 4°C, είτε σε θερµοκρασία περιβάλ-

λοντος) και εξετάζονταν το δυνατόν άµεσα. Η γνωµάτευση βασίστηκε στα αναλυτικά

αποτελέσµατα και ήταν σύµφωνη µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 ως ίσχυε.

15.6 Αποτελέσµατα

Από τα 135 δείγµατα που ελέγχθηκαν, ένα βρέθηκε µη συµµορφούµενο µε την κείµενη

νοµοθεσία. Η µη συµµόρφωση αφορούσε σε ανίχνευση αφλατοξίνης Β1 σε φυστίκια σε

συγκέντρωση µεγαλύτερη των µέγιστων επιτρεπόµενων ορίων της νοµοθεσίας.

∆ιάγραµµα 15.2: Αποτελέσµατα Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρακολούθηση των επιπέδων των µυκοτοξινών σε τρόφιµα.

15.7 Συµπεράσµατα

Το χαµηλό ποσοστό µη συµµορφούµενων δειγµάτων που εντοπίστηκε κατά τους

ελέγχους του 2017 στην αγορά, είναι αντίστοιχο µε τα ποσοστά των προηγούµενων

ετών και δείχνει ότι το επίπεδο ασφάλειας της υγείας των καταναλωτών ως προς τον

συγκεκριµένο κίνδυνο είναι υψηλό. Από τα αποτελέσµατα των τελευταίων ετών, σε

συνδυασµό µε τα στοιχεία του RASFF που αφορούν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή

Page 131: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 129/220

Ένωση, δεν προκύπτουν κάποιοι ιδιαίτεροι κίνδυνοι ή τάσεις που θα µπορούσαν να

χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.

Λαµβάνοντας υπόψη και τα ανωτέρω αποτελέσµατα, ο σχεδιασµός του προγράµµατος

του 2018 για την ανίχνευση µυκοτοξινών, περιλαµβάνει κατηγορίες προϊόντων για τα

οποία δεν έχουν συγκεντρωθεί αρκετά στοιχεία από ελέγχους µέχρι τώρα (πχ

γκράνµπερις, γκότζι µπέρις, καφές, χυµός µήλου), περιορίζει τους ελέγχους σε

κατηγορίες τροφίµων ή/και κινδύνων στις οποίες διαχρονικά δεν παρατηρούνται

προβλήµατα και διατηρεί ένα επαρκές επίπεδο ελέγχων για προϊόντα εθνικής σηµασίας

και ευρείας κατανάλωσης, πολλά εκ των οποίων είναι και εξαγώγιµα.

15.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των βασικών επιπέδων των µυκοτοξινών προκύπτει από:

• τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006 που

καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν

τα τρόφιµα, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και

• τον κανονισµό (ΕΚ) 401/2006 της Επιτροπής της 23ης Μαρτίου 2006 που καθορίζει

τις µεθόδους δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον επίσηµο έλεγχο των επιπέδων

µυκοτοξινών στα τρόφιµα, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Η σχετική Ενωσιακή Νοµοθεσία βρίσκεται διαθέσιµη στην ιστοσελίδα:

https://ec.europa.eu/jrc/en/eurl/mycotoxins/legislation

Page 132: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 130/220

Page 133: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 131/220

16 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των επιπέδων των

νιτρικών ιόντων σε λαχανικά

16.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η διαπίστωση συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ.

1881/2006, ως ίσχυε, όσον αφορά στα επίπεδα των νιτρικών ιόντων σε νωπά,

διατηρηµένα ή κατεψυγµένα λαχανικά ώστε να εξασφαλίζεται σε υψηλό επίπεδο η

προστασία των καταναλωτών.

16.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

16.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α΄ (Εργαστηριακών Ελέγων

Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη) του ΓΧΚ

Το εργαστήριο είναι διαπιστευµένο για τον προσδιορισµό των νιτρικών ιόντων σε

διάφορα είδη τροφίµων σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 17025.

16.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν συνολικά 10 έλεγχοι σε κατεψυγµένα λαχανικά, κατά το δυνατόν

δείγµατα ρόκας (Eruca sativa, Diplotaxis sp, Brassica tenuifolia, Sisymbrium

tenuifolium) και εναλλακτικά σπανακιού – σε περίπτωση που δεν µπορούσαν να

καλυφθούν τα 10 δείγµατα µε ρόκα. Αν βρίσκονταν δείγµατα από συσκευασµένο

φρέσκο σταµναγκάθι θα λαµβάνονταν µέχρι 5 δείγµατα διερευνητικά, που θα

αντικαθιστούσαν αντίστοιχο αριθµό σπανακιού και ρόκας, ώστε συνολικά στο

πρόγραµµα του 2017 να ελέγχονταν 10 δείγµατα λαχανικών, ωστόσο δεν βρέθηκαν

τέτοια δείγµατα κατά την υλοποίηση των ελέγχων. Υλοποιήθηκαν 7 από τους 10

ελέγχους (ποσοστό υλοποίησης 70%).

Η κατανοµή των ελέγχων απεικονίζεται στον Πίνακα 16.1.

Page 134: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 132/220

Πίνακας 16.1: Κατανοµή και υλοποίηση των ελέγχων

Α/Α Είδος τροφίµου Π∆ΚΜ Σύνολο

ελέγχων

Προγ/σµος Υλοποίηση

1

Λαχανικά κατεψυγµένα (κυρίως

ρόκα, εναλλακτικά σπανάκι και

διερευνητικά σταµναγκάθι)

10

7 7

Σύνολο 10 7 7

Στο παρακάτω διάγραµµα εµφανίζεται το ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος ανά

Π∆ του ΕΦΕΤ:

∆ιάγραµµα 16.1: Υλοποίηση προγράµµατος Νιτρικών ανά Π∆ για το έτος 2017

16.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκε φασµατοφωτοµετρική µέθοδος

(ΜΕΘΤΡ 023) όπως αυτή έχει επικυρωθεί στο εργαστήριο της Χηµικής Υπηρεσίας

Κεντρικής Μακεδονίας του ΓΧΚ και σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του Κανονισµού

1882/2006/ΕΚ.

Η γνωµάτευση βασίστηκε στα αναλυτικά αποτελέσµατα και γινόταν σύµφωνα µε τον

Κανονισµό (ΕΚ) 1881/2006, ως ίσχυε.

16.6 Αποτελέσµατα

Τα 7 δείγµατα που εξετάσθηκαν βρέθηκαν συµµορφούµενα µε την κείµενη νοµοθεσία

(συνολική συµµόρφωση 100%).

Page 135: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 133/220

∆ιάγραµµα 16.2: Αποτελέσµατα Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρακολούθηση των επιπέδων των νιτρικών ιόντων σε λαχανικά.

16.7 Συµπεράσµατα

Τα αποτελέσµατα των µέχρι τώρα ελέγχων για υπολείµµατα νιτρικών σε τρόφιµα

δείχνουν συµµόρφωση µε την κείµενη νοµοθεσία. Αυτό υποδεικνύει ένα υψηλό

ποσοστό ασφάλειας των καταναλωτών ως προς τον εξεταζόµενο κίνδυνο. Μέχρι σήµερα

δεν έχουν υπάρξει κίνδυνοι από υπολείµµατα νιτρικών σε παιδικές τροφές (ελέγχονταν

ετησίως µέχρι το 2014) ή σπανάκι και δεν υπήρξαν προβλήµατα ούτε µε τη ρόκα τα έτη

2015 έως 2017 (έχουν θεσπιστεί όρια βάσει του Κανονισµού (ΕΚ) 1258/2011). Γα το

2018 οι έλεγχοι θα συνεχιστούν σε δείγµατα ρόκας και σπανακιού.

16.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των βασικών επιπέδων των νιτρικών ιόντων προκύπτει από:

• τον Κανονισµό (ΕΚ) 1881/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006, όπως

έχει τροποποιηθεί και ισχύει, που καθορίζει τα µέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για

ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν τα τρόφιµα.

• τον Κανονισµό (ΕΚ) 1882/2006 της Επιτροπής της 19ης ∆εκεµβρίου 2006, όπως

έχει τροποποιηθεί και ισχύει, που καθορίζει τις µεθόδους δειγµατοληψίας και

ανάλυσης για τον επίσηµο έλεγχο των επιπέδων νιτρικών ιόντων σε ορισµένα

τρόφιµα.

Η σχετική Κοινοτική Νοµοθεσία βρίσκεται διαθέσιµη στην ιστοσελίδα

http://eur-lex.europa.eu/el/index.htm.

Page 136: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 134/220

Page 137: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 135/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ππππππππααααααααρρρρρρρροοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσίίίίίίίίαααααααα

χχχχχχχχηηηηηηηηµµµµµµµµιιιιιιιικκκκκκκκώώώώώώώώνννννννν κκκκκκκκιιιιιιιιννννννννδδδδδδδδύύύύύύύύννννννννωωωωωωωωνννννννν σσσσσσσστττττττταααααααα ττττττττρρρρρρρρόόόόόόόόφφφφφφφφιιιιιιιιµµµµµµµµαααααααα

ΆΆΆΆΆΆΆΆλλλλλλλλλλλλλλλλοοοοοοοοιιιιιιιι χχχχχχχχηηηηηηηηµµµµµµµµιιιιιιιικκκκκκκκοοοοοοοοίίίίίίίί κκκκκκκκίίίίίίίίννννννννδδδδδδδδυυυυυυυυννννννννοοοοοοοοιιιιιιιι

Page 138: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 136/220

Page 139: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 137/220

17 Επίσηµος έλεγχος παρουσίας φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε

µεταποιηµένα τρόφιµα φυτικής και ζωικής προέλευσης

17.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της δηµόσιας υγείας µέσω της συµµόρφωσης µε

την Ενωσιακή και Εθνική Νοµοθεσία όσον αφορά στα επίπεδα των γεωργικών

φαρµάκων στα τρόφιµα καθώς η εκτίµηση της έκθεσης του καταναλωτή στα

υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών.

17.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

17.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

• Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Η Α’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β΄ (Χηµικών Κινδύνων Τροφίµων & Ειδικών

Αναλύσεων) του Γενικού Χηµείου του Κράτους

Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ)

Τα παραπάνω εργαστήρια είναι διαπιστευµένα για τον προσδιορισµό υπολειµµάτων

φυτοπροστατευτικών ουσιών σε τρόφιµα σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO

17025/2005.

17.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν συνολικά 170 έλεγχοι σε διάφορα τρόφιµα για προσδιορισµό

υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών και υλοποιήθηκαν 147 (ποσοστό

υλοποίησης 86,5%). Το είδος, ο αριθµός και η κατανοµή των προγραµµατισµένων

Page 140: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 138/220

ελέγχων ανά Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ΕΦΕΤ φαίνονται αναλυτικά στον ακόλουθο

Πίνακα 17.1:

Πίνακας 17.1: Κατανοµή ελέγχων ανά αρµόδια αρχή ελέγχου

Α/Α ΕΙ∆ΟΣ

∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ Π∆Α Π∆ΚΜ Π∆Θ Π∆Κ Π∆∆Ε Π∆ΑΜΘ Π∆Η Π∆ΒΑ

Σύνολο δειγµάτων

1

Σπόροι ή άλευρα σίκαλης ολικής

άλεσης*

5 5 5 15

2 Βιολογικά

άλευρα ολικής άλεσης*

5 5

3 Σταφίδες 5 5

4 Σύκα

αποξηραµένα 5 5

5 Ελαιόλαδο 8 8 7 5 5 2 3 2 40

6 Βιολογικό Ελαιόλαδο

5 5 10

7 Παιδικές Τροφές

5 5 10

8 Ρύζι

(αποφλοιω-µένο)

5 5 5 15

9 Λίπος

πουλερικών 10 5 15

10 Φασόλια

(αποξηραµε-να όσπρια)

5 5 10

11 Χυµοί 3 2 5

12 Μύρτιλα –

γκότζι µπέρι 5 5 10

13 Μέλι 2 2 1 2 1 2 10

14 Λίπος

προβάτου * 5 5 3 2 15

Σύνολο

δειγµάτων 48 30 25 16 17 17 13 4 170

* Η ανάλυση των δειγµάτων έγινε από το ΜΦΙ

- Με έντονα γράµµατα εµφανίζονται τα υποχρεωτικά δείγµατα από τον Εκτελεστικό Κανονισµό (ΕΕ) 2016/662

Στο παρακάτω διάγραµµα εµφανίζεται το ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος ανά

Π∆ του ΕΦΕΤ:

Page 141: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 139/220

∆ιάγραµµα 17.1: Υλοποίηση προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου παρουσίας υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών ανά Π∆ του ΕΦΕΤ για το έτος 2017

17.5 Εξέταση δειγµάτων

Οι µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν ανά είδος δείγµατος φαίνονται στον παρακάτω

Πίνακα 17.2:

Πίνακας 17.2: Μέθοδος εξέτασης ανά είδος δείγµατος

ΕΙ∆ΟΣ ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΕΙ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

∆ηµητριακά και προϊόντα τους κυρίως ολικής αλέσεως (Άλευρα, Νιφάδες δηµητριακών, ρύζι)

Προσδιορισµός υπολειµµάτων οργανοφωσφορικών καρβαµιδικών και άλλων χηµικών κατηγοριών φυτοφαρµάκων και λοιπών κατηγοριών (*)

QuEChERS, QuPPE, CS2 LC-MS/MS, GC-MS/MS (GC-FPD-NPD-1)

Τρόφιµα Φυτικής Προέλευσης- µεταποιηµένα Προϊόντα

Προσδιορισµός υπολειµµάτων οργανοφωσφορικών καρβαµιδικών και άλλων χηµικών κατηγοριών φυτοφαρµάκων (*)

QuEChERS, LC-MS/MS, GC-MS/MS (GC-FPD-NPD-1)

Τρόφιµα Φυτικής Προέλευσης (χυµοί)

Προσδιορισµός υπολειµµάτων οργανοφωσφορικών καρβαµιδικών και άλλων χηµικών κατηγοριών φυτοφαρµάκων (*)

QuEChERS, LC-MS/MS, GC-MS/MS

Τρόφιµα Φυτικής Προέλευσης υψηλής λιποπεριεκτικότητας (ελαιόλαδο)

Προσδιορισµός υπολειµµάτων οργανοφωσφορικών φυτοφαρµάκων και οργανοχλωριωµένων φυτοφαρµάκων και λοιπών κατηγοριών

Quoil, LC-MS/MS, GC-MS/MS, (GC-ECD, GC-FPD-NPD-1)

Ειδικά Τρόφιµα Προσδιορισµός υπολειµµάτων QuEChERS-

Page 142: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 140/220

Φυτικής Προέλευσης (παιδικές τροφές)

οργανοφωσφορικών καρβαµιδικών και άλλων χηµικών κατηγοριών φυτοφαρµάκων (*)

LC-MS/MS GC-MS/MS

Τρόφιµα Ζωικής Προέλευσης

Προσδιορισµός υπολειµµάτων οργανοχλωριωµένων, οργανοφωσφορικών φυτοφαρµάκων (*)

Quoil, LC-MS/MS, GC-MS/MS, (GC-ECD, GC-FPD-NPD-1)

(*) εννοούνται οι φυτοπροστατευτικές ουσίες που περιλαµβάνονται στο ευέλικτο πεδίο του Εργαστηρίου.

Σε περιπτώσεις µη καθορισµού ή υπέρβασης των ΜRLs πραγµατοποιούνταν εκτίµηση

επικινδυνότητας (risk assessment) προκειµένου να χαρακτηριστεί το δείγµα ως µη

ασφαλές ή µη κανονικό, καθώς έκθεση του καταναλωτή σε επίπεδο υπολειµµάτων

υψηλότερο του ΜRL δε συνεπάγεται απαραίτητα και κίνδυνο για την υγεία του. Τα

ΜRLs δεν αποτελούν τοξικολογικούς δείκτες ασφάλειας αλλά είναι δείκτες που

σχετίζονται µε τα µέγιστα αναµενόµενα επίπεδα κάποιας δραστικής ουσίας στο

συγκεκριµένο τρόφιµο κατόπιν ορθής χρήσης µιας εγκεκριµένης ουσίας. Τα ΜRLs έχουν

οριστεί έτσι ώστε να αποτρέπεται η παράνοµη χρήση και/ή υπέρβαση της δόσης µίας

δραστικής ουσίας προκειµένου να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες για την υγεία

των αγροτών και το περιβάλλον.

Το εργαστήριο γνωµατεύει στηριζόµενο στην ενωσιακή και εθνική νοµοθεσία, τη διεθνή

βιβλιογραφία, το σχέδιο κατευθυντήριων οδηγιών SANCO/12571/2013 και την

εκτίµηση επικινδυνότητας που πραγµατοποιείται από το από το Υπουργείο Αγροτικής

Ανάπτυξης και Τροφίµων, Γενική ∆/νση Βιώσιµης Φυτικής παραγωγής, ∆/νση

Προστασίας Φυτικής Παραγωγής, Τµήµα Φυτοπροστατευτικών και Βιοκτόνων

Προϊόντων και συµπεριλαµβάνεται στην έκθεση ανάλυσης.

17.6 Αποτελέσµατα

Τα 147 δείγµατα που εξετάστηκαν, βρέθηκαν όλα συµµορφούµενα µε την κείµενη

νοµοθεσία.

Page 143: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 141/220

∆ιάγραµµα 17.2: Αποτελέσµατα Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρουσία φυτοπροστατευτικών ουσιών σε τρόφιµα.

17.7 Συµπεράσµατα

Η συµµόρφωση όλων των δειγµάτων στις αναλύσεις για τα υπολείµµατα

φυτοπροστατευτικών ουσιών σε διάφορα είδη τροφίµων (φυτικών και ζωικών) δείχνει

ότι το επίπεδο ασφάλειας της υγείας των καταναλωτών ως προς τον συγκεκριµένο

κίνδυνο είναι υψηλό. Όπως έχει διαφανεί τα τελευταία έτη (σε αυτό συντείνουν και

επιπλέον αποτελέσµατα δειγµάτων από τα εργαστήρια του ΓΧΚ και του ΜΦΙ) δεν

προκύπτουν κάποιοι ιδιαίτεροι κίνδυνοι ή τάσεις που θα µπορούσαν να χρήζουν

περαιτέρω διερεύνησης.

Οι έλεγχοι για υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών, όµως, συνεχίζονται σε ετήσια

βάση καθώς αποτελούν διαρκή και σηµαντικό, δυνητικό κίνδυνο για την ασφάλεια των

καταναλωτών. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την έκδοση Εκτελεστικών Κανονισµών της

ΕΚ που θέτουν τα ελάχιστα επίπεδα ελέγχων ανά χώρα κάθε χρόνο, µε αποτέλεσµα

µέρος των δειγµάτων του συγκεκριµένου προγράµµατος ελέγχων να είναι υποχρεωτικά

και για την Ελλάδα.

Ο ισχύων σχετικός κανονισµός για το 2017 ήταν ο Εκτελεστικός Κανονισµός (ΕΕ)

2016/662 της Επιτροπής της 1ης Απριλίου 2016, για ένα συντονισµένο πολυετές

πρόγραµµα ελέγχου της Ένωσης για τα έτη 2017, 2018 και 2019 ώστε να εξασφαλιστεί

συµµόρφωση µε τα ανώτατα όρια υπολειµµάτων φυτοφαρµάκων και να εκτιµηθεί η

έκθεση του καταναλωτή στα υπολείµµατα φυτοφαρµάκων µέσα και πάνω στα τρόφιµα

φυτικής και ζωικής προέλευσης. Το πρόγραµµα του 2017 βασίστηκε στις απαιτήσεις του

εν λόγω κανονισµού και εµπλουτίστηκε µε κατηγορίες προϊόντων ευρείας κατανάλωσης

και σηµαντικών για την εθνική οικονοµία που λόγω της φύσης τους θα µπορούσαν να

παρουσιάζουν προβλήµατα.

Page 144: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 142/220

Για το 2018 το αντίστοιχο πρόγραµµα βασίστηκε στο νέο Εκτελεστικό Κανονισµό (ΕΕ)

2017/660 της Επιτροπής της 6ης Απριλίου 2017, για ένα συντονισµένο πολυετές πρό-

γραµµα ελέγχου της Ένωσης για τα έτη 2018, 2019 και 2020 και επίσης συµπεριέλαβε

κατηγορίες προϊόντων ευρείας κατανάλωσης και υψηλής εθνικής σηµασίας.

17.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο στο οποίο βασίστηκε ο έλεγχος και η ανάλυση για τον

προσδιορισµό των υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών του 2017 είναι το εξής:

• Νόµος 4036/2012 (ΦΕΚ 8A) “∆ιάθεση γεωργικών φαρµάκων στην αγορά,

ορθολογική χρήση αυτών και συναφείς διατάξεις”.

• Νόµος 4235/2014 (ΦΕΚ 32Α) “∆ιοικητικά µέτρα, διαδικασίες και κυρώσεις στην

εφαρµογή της ενωσιακής και εθνικής νοµοθεσίας στους τοµείς των τροφίµων,

των ζωοτροφών και της υγείας και προστασίας των ζώων και άλλες διατάξεις

αρµοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων”.

• Οδηγία 2002/63/ΕΚ (µέθοδοι δειγµατοληψίας) που ενσωµατώθηκε µε την ΥΑ

91972/ 5.2.03 ( Β΄ 123).

• Κανονισµός 2005/396/ΕΚ όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, όπου και

καθορίζονται τα ανώτατα όρια καταλοίπων φυτοφαρµάκων µέσα ή πάνω στα

τρόφιµα και τις ζωοτροφές φυτικής και ζωικής προέλευσης και τροποποιεί την

οδηγία 91/414/ΕΟΚ του Συµβουλίου.

• Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 752/2014.

• Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 212/2013.

• Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 600/2010.

• Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 178/2006.

• Οδηγία 2002/125/ΕΚ της Επιτροπής της 5ης ∆εκεµβρίου 2006, για τις

µεταποιηµένες τροφές µε βάση τα δηµητριακά και τις παιδικές τροφές για βρέφη

και παιδιά µικρής ηλικίας.

• Εκτελεστικός Κανονισµός (ΕΕ) 2016/662 της Επιτροπής της 1ης Απριλίου 2016,

για ένα συντονισµένο πολυετές πρόγραµµα ελέγχου της Ένωσης για τα έτη 2017,

2018 και 2019 ώστε να εξασφαλιστεί συµµόρφωση µε τα ανώτατα όρια κατά-

λοίπων φυτοφαρµάκων και να εκτιµηθεί η έκθεση του καταναλωτή στα κατάλοιπα

φυτοφαρµάκων µέσα και πάνω στα τρόφιµα φυτικής και ζωικής προέλευσης.

• Κανονισµός (ΕΚ) 1107/2009 (σχετικά µε τη διάθεση φυτοπροστατευτικών

προϊόντων στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και

91/414/ΕΟΚ του Συµβουλίου).

Η σχετική Ενωσιακή Νοµοθεσία βρίσκεται διαθέσιµη στην ιστοσελίδα:

http://ec.europa.eu/food/plant/protection/pesticides/community_legislation_en.htm

Page 145: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 143/220

18 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση των προσθέτων

ουσιών σε διάφορα είδη τροφίµων

18.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών, µέσω της

συµµόρφωσης µε τον Κανονισµό (ΕΚ) 1333/2008 των τροφίµων ζωικής και µη

ζωικής προέλευσης ως προς τα πρόσθετα τροφίµων που αυτά περιέχουν. Ο

έλεγχος αφορούσε στην ορθή χρήση προσθέτων τροφίµων σε εγκεκριµένες

κατηγορίες τροφίµων και τη συµµόρφωση ως προς τα ανώτατα επιτρεπτά

επίπεδα των προσθέτων τροφίµων. Το πρόγραµµα περιλάµβανε επίσης έλεγχο

της επισήµανσης όσον αφορά στην ορθή αναγραφή των περιεχόµενων

προσθέτων ή/και της κατηγορίας προσθέτου, την ορθή επισήµανση για τη

δήλωση παρουσίας θειωδών και τυχόν παραπλανητική επισήµανση που

σχετίζεται µε τη µεταφορά ενός προσθέτου στο τελικό προϊόν, καθώς και ως

προς τις απαιτήσεις του άρθρου 24(1) του κανονισµό (ΕΚ) 1333/2008 (άρθρο

24(1), Παράρτηµα V). Επιπλέον στο πλαίσιο του ανωτέρω προγράµµατος γίνεται

έλεγχος ως προς τα ανώτατα επίπεδα ορισµένων ουσιών που απαντώνται

φυσικώς σε αρωµατικές ύλες οι οποίες έχουν προστεθεί σε σύνθετα τρόφιµα (τα

όρια ισχύουν στα σύνθετα τρόφιµα όπως καταναλώνονται), για τη συµµόρφωση

µε το Παράρτηµα ΙΙΙ, Μέρος Β, του κανονισµού (ΕΚ) 1334/2008.

Επίσης, στόχος του προγράµµατος ήταν η παρακολούθηση της πραγµατικής

χρήσης των προσθέτων τροφίµων λαµβάνοντας υπόψη το άρθρο 27 του

κανονισµού (ΕΚ) 1333/2008, σύµφωνα µε το οποίο τα κράτη µέλη διατηρούν

συστήµατα για την παρακολούθηση της κατανάλωσης και της χρήσης προσθέτων

τροφίµων βασιζόµενα στην προσέγγιση εκτίµησης επικινδυνότητας και

κοινοποιούν τα πορίσµατά τους µε τη δέουσα περιοδικότητα στην Επιτροπή και

στην Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων (EFSA).

Στόχος της παρακολούθησης είναι να διερευνάται κατά πόσον η έκθεση των

καταναλωτών σε ορισµένα πρόσθετα τροφίµων οδηγεί σε ενδεχόµενη υπέρβαση

της Αποδεκτής Ηµερήσιας Πρόσληψης (ΑΗΠ) και να λαµβάνονται τα αναγκαία

µέτρα.

18.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

Page 146: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 144/220

18.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε τις

Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Αττικής.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ, σε

συνεργασία µε τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κεντρικής

Μακεδονίας.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε τις

Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του

ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ.

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α' Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Α' (Τροφίµων και προσθέτων

τροφίµων) του Γενικού Χηµείου του Κράτους (ΓΧΚ).

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α' (Εργαστηριακών Ελέγχων

Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη) του ΓΧΚ.

Χηµική Υπηρεσία Πειραιά, Τµήµα Α' (Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων) του

ΓΧΚ.

Χηµική Υπηρεσία Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Τµήµα Χ.Υ. Καβάλας του

ΓΧΚ.

Χηµική Υπηρεσία Ηπείρου - ∆υτικής Μακεδονίας, Τµήµα Α’ (Εργαστηριακών

Ελέγχων) του ΓΧΚ.

18.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Παράµετροι προς έλεγχο

Προγραµµατίστηκαν 500 έλεγχοι σε διάφορα τρόφιµα για τον έλεγχο

συµµόρφωσής τους µε την κείµενη εθνική και ενωσιακή νοµοθεσία, ως προς τις

περιεχόµενες πρόσθετες ύλες. Οι έλεγχοι προγραµµατίστηκαν σε δύο στάδια.

Αρχικά προγραµµατίστηκε η λήψη 60 δειγµάτων κατά την περίοδο της

Σαρακοστής. Εν συνεχεία προγραµµατίστηκαν 440 έλεγχοι, κατά µέγιστο

αριθµό, ανάλογα µε τα ευρήµατα κατά τη διάρκεια σχετικών επιιθεωρήσεων στις

Page 147: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 145/220

εγκαταστάσεις παραγωγής τροφίµων. Υλοποιήθηκαν συνολικά 163 έλεγχοι, εκ

των οποίων 49 κατά την περίοδο της Σαρακοστής.

0 5 10 15 20 25

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆ΑΜΘ

Π∆Η

Έλεγχοι Σαρακοστής

Υλοποίηση

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Κ

Π∆ΑΜΘ

Π∆Η

Π∆ΒΑ

Υπόλοιποι Έλεγχοι

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 18.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρουσία προσθέτων στα τρόφιµα

Οι έλεγχοι ανάλογα µε το είδος τροφίµου που λαµβάνονταν για εργαστηριακή

δοκιµή, αφορούσαν τις πρόσθετες ουσίες που αναγράφονται στον Πίνακα 18.1.:

Πίνακας 18.1: Είδος δείγµατος και παράµετροι εξέτασης για τα τρόφιµα που ελέγχθηκαν

Α/Α Είδος

τροφίµου Παράµετροι

εξέτασης

1 Οπωροκηπευτικά σε ξύδι, άλµη ή λάδι (εκτός από τις ελιές), από χύµα διάθεση ή τρίτες χώρες (Κατηγορία 4.2.2 Καν. 1333/2008)

Σορβικά, Βενζοϊκά, Θειώδη

2 Νωπές (υπό ψύξη) κοµµένες πατάτες και κατεψυγµένες πατάτες που προορίζονται για τη µαζική εστίαση (Κατηγορία 4.1.2 & 4.1.3 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Θειώδη

Page 148: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 146/220

Α/Α Είδος

τροφίµου Παράµετροι

εξέτασης

3

Αποξηραµένα φρούτα (βερίκοκα, ροδάκινα, σταφύλια, σταφίδες, δαµάσκηνα, σύκα), Αποξηραµένη λιαστή τοµάτα, (χύδην, κατά προτίµηση από τρίτες χώρες)(Κατηγορία 4.2.1 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Θειώδη

4 Γλυκά κουταλιού (τοπικά προϊόντα) (Κατηγορία 4.2.4.1 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Βενζοϊκά, Θειώδη, Χρωστικές

(στην κρίση του εργαστηρίου)

5 Μαρµελάδες µε γλυκαντικά (όχι γλυκοζίτες στεβιόλης) (Κατηγορία 4.2.5 Καν. 333/2008/ΕΚ) (∆εν αφορά προϊόντα µε σάκχαρα, πχ φρουκτόζη)

Γλυκαντικές ουσίες (σουκραλόζη)

6

Ζαχαρωµένα, κρυσταλλωµένα και γλασαρισµένα φρούτα π.χ. ανανάς, παπάγια κλπ χύµα και fruits glaces από ζαχαροπλαστεία κλπ (Κατηγορία 5.2 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Βενζοϊκά, Θειώδη,

Χρωστικές (στην κρίση του εργαστηρίου)

7 Προσυσκευασµένο ψωµί, Μερικώς ψηµένα, αρτοσκευάσµατα (πίτες) (Κατηγορία 7.1 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Προπιονικό οξύ

8

Εκλεκτά αρτοσκευάσµατα µε κανέλλα (µουστοκούλουρα, νηστίσιµα κέικ, τσουρέκια µε κανέλα ή/και µαχλέπι) κυρίως από µικρούς παραγωγούς (Κατηγορία 7.2 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Κουµαρίνη Σορβικά,

Προπιονικό οξύ

9 ∆ηµητριακά προγεύµατος (Κατηγορία 06.3 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Κουµαρίνη

10 Ελεύθερα αλκοόλης ποτά (έντονα χρωµατισµένα) µε χυµό από τρίτες χώρες (Κατηγορία 14.1.4 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Βενζοϊκά, Θειώδη,

Χρωστικές

11

Συµπυκνωµένα παρασκευάσµατα τα οποία χρησιµοποιούνται στην παρασκευή γρανιτών/sorbet σε αυτόµατους πωλητές (Κατηγορία 3 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Βενζοϊκά, Χρωστικές

12 Χρωστικές που πωλούνται ως βαφές αυγών (Οµάδα ΙΙ & ΙΙΙ, Μέρος Γ, Καν. 1333/2008)

Χρωστικές

13 Γιαούρτι µε υµένα (Κατηγορία 01.2 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Ναταµυκίνη

14 Σκληρά, ηµίσκληρα και ηµιµαλακά τυριά (Κατηγορία 01.7 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Ναταµυκίνη

15

Τυριά (χωρίς ωρίµανση, ωριµασµένα, τυρογάλακτος, ανακατεργασµένα, µε σαφή αναφορά στον τρόπο διάθεσης πχ, τυρί προσυσκευασµένο σε φέτες, τυρί σε µπαστούνι κ.ά.) (Κατηγορία 01.7 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά

16 Προϊόντα µε βάση το κρέας και παρασκευάσµατα κρέατος (Κατηγορία 08.2 & 08.3 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Φωσφορικά

17 Αλιεύµατα χύµα (φρέσκιες γαρίδες, µπαρµπούνια, κουτσοµούρες και άλλα κοκκινόψαρα) (Κατηγορία 09.1 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Βορικά

18 Mαλάκια, καρκινοειδή και κεφαλόποδα (όλα νωπά) –µε προτεραιότητα στις γαρίδες (Κατηγορία 09.1.2 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Θειώδη

19 Προµαγειρεµένα καρκινοειδή και κόκκινα ιχθυηρά Κόκκινες χρωστικές

20 Σαλάτες (τζατζίκι, τυροσαλάτα) (Κατηγορία 12.7 Καν. 1333/2008/ΕΚ)

Σορβικά, Βενζοϊκά

21 Ταραµοσαλάτες (Κατηγορία 12.7 Καν. 1333/2008) Σορβικά, Βενζοϊκά

Page 149: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 147/220

18.5 Εξέταση δειγµάτων

Το είδος εξέτασης και οι αντίστοιχες µέθοδοι που εφαρµόστηκαν ανά Χηµική

Υπηρεσία του Γενικού Χηµείου του Κράτους παρουσιάζονται αναλυτικά στον

Πίνακα 18.2. Η γνωµάτευση βασίστηκε στα αναλυτικά αποτελέσµατα και στην

επισήµανση η οποία ήταν καθοριστική για την πορεία και το είδος των χηµικών

δοκιµών και διαµορφώθηκε σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία στο διάστηµα

εµπορίας του τροφίµου.

Πίνακας 18.2: Παράµετροι εξέτασης (πρόσθετα) και µέθοδοι εξέτασης ανά Χηµική Υπηρεσία

A. ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Αρµόδια(ες) για τον έλεγχο ΧΥ & Μέθοδος Εξέτασης

Πρόσθετο(α) Α’ ΧΥ Αθηνών

ΧΥ Κεντρικής Μακεδονίας,

Τµήµα Α΄

ΧΥ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Τµήµα

ΧΥ Καβάλας

Σορβικά, Βενζοϊκά, Κουµαρίνη (µόνο για τη A’ ΧΥ Αθηνών)

ΗPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη, Γερµανικός Κώδ. Τροφ., Method § 35,00.00-9 of LMGB (Lebensmittel BundesGesetz).

HPLC-UV, ∆ιαπιστευµένη

ΗPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη, Γερµανικός Κώδ. Τροφ., Method § 35,00.00-9 of LMGB (Lebensmittel BundesGesetz).

Θειώδη Ογκοµετρική, ∆ιαπιστευµένη, Κώδικας Τροφίµων και Ποτών Μέρος Β΄ Μέθοδος ∆-3, Foodstuffs – Determination of sulphite EN 1988-1 Feb. 1998 CEN.

Ογκοµετρική ∆ιαπιστευµένη

Ογκοµετρική, ∆ιαπιστευµένη, Εσωτ. Μέθ . βασισµένη ΕΛΟΤ.ΕΝ12856:1999 και στην ΤΑΝΝΕR METHOD:MGLH1963vol.54p.158

Προπιονικό οξύ GC – FID, ∆ιαπιστευµένη, Determination of propionic acid in bread (LMBG § 35, L-17.00/14).

Αέρια Χρωµατογραφία,

Επικυρωµένη.

Γλυκαντικά (σουκραλόζη)

HPCL-RID, Επικυρωµένη, Determination of sucralose in foods, LGC FFF/B1-3010,

Χρωστικές

HPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη, Public Analyst’s Laboratory, Cork. Method 3/6:Water Soluble Colours in Food, issue No 1, issue date 1-10-98.

HPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη

Page 150: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 148/220

B. ΚΑΡΚΙΝΟΕΙ∆Η ΚΑΙ ΙΧΘΥΗΡΑ

Αρµόδια(ες) για τον έλεγχο ΧΥ & Μέθοδος Εξέτασης

Πρόσθετο(α) ΧΥ

Πειραιά, Τµήµα Α΄

ΧΥ Κεντρικής Μακεδονίας,

Τµήµα Α΄

ΧΥ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Τµήµα

ΧΥ Καβάλας

Θειώδη

Ογκοµετρική, ∆ιαπιστευµένη Κώδικας Τροφίµων και Ποτών Μέρος Β΄ Μέθοδος ∆-3, Foodstuffs – Determination of sulphite EN 1988-1 Feb. 1998 CEN.

Ογκοµετρική, ∆ιαπιστευµένη,

Ογκοµετρική, ∆ιαπιστευµένη, ΤΑΝΝΕR METHOD: MGLH1963vol. 54 p.158

Φωσφορικά

Εσωτερική Φασµατοφωτοµετρική βασισµένη στη µέθοδο Hanson, Επικυρωµένη.

Φασµατοφωτοµετρική, Επικυρωµένη.

Βορικά

Επικυρωµένη Εσωτερική Φασµατοφωτοµετρική µέθοδος βασισµένη στο Standard Methods of Analysis of water and waste 450-BC

Χρωστικές

Εσωτερική µέθοδος µε HPLC, Επικυρωµένη - ∆ιαπιστευµένη για τα καρκινοειδή

Γ. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΚΡΕΑΣ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΚΡΕΑΤΟΣ

Αρµόδια(ες) για τον έλεγχο ΧΥ & Μέθοδος Εξέτασης

Πρόσθετο(α) ΧΥ

Πειραιά, Τµήµα Α΄

ΧΥ Κεντρικής Μακεδονίας,

Τµήµα Α΄

ΧΥ Ανατολικής Μακεδονίας &

Θράκης, Τµήµα ΧΥ Καβάλας

Σορβικά, βενζοϊκά

σε σούπες, ζωµούς και κονσοµέ κρέατος

HPLC-UV, ∆ιαπιστευµένη,

HPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη, Εσωτ. Μέθ. βασισµένη στην Amtliche Sammlung par.35 LMBG,L/1984.

Φωσφορικά

σε προϊόντα µε βάση το κρέας, κρεατο-σκευάσµατα

Εσωτερική Φασµατοφωτοµετρική βασισµένη στη µέθοδο Hanson, Επικυρωµένη

Φασµατοφωτοµετρική, Επικυρωµένη.

-

Page 151: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 149/220

∆. ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Αρµόδια(ες) για τον έλεγχο ΧΥ & Μέθοδος Εξέτασης

Πρόσθετο(α) ΧΥ

Πειραιά, Τµήµα Α΄

ΧΥ Κεντρικής Μακεδονίας,

Τµήµα Α΄

ΧΥ Ηπείρου – ∆. Μακεδονίας

ΧΥ Ανατολικής

Μακεδονίας & Θράκης,

Τµήµα ΧΥ Καβάλας

Σορβικά Εσωτερική µέθοδος µε HPLC , βασισµένη στον Γερµανικό Κώδικα LMBG 35, Επικυρωµένη, Γερµανικός Κώδ. Τροφ., Method § 35,00.00-9 of LMGB (Lebensmittel BundesGesetz).

HPLC-UV, ∆ιαπιστευµένη,

HPLC, ∆ιαπιστευµένη, εσωτερική µέθοδος βασισµένη στην “HPLC in Food Analysis, B.S. Schweigert Editor, Academic Press Ltd., 240 (1988) ISBN 0-12-464781-2”

HPLC-DAD, ∆ιαπιστευµένη, Εσωτ. Μέθοδος βασισµένη στην Amtliche Sammlung par.35 LMBG,L/1984.

Ναταµυκίνη Εσωτερική Επικυρωµένη µέθοδος, βασισµένη στο

ISO 9233/1.

-

-

-

18.6 Αποτελέσµατα

Από τους διενεργηθέντες ελέγχους προέκυψαν 8 µη συµµορφούµενα δείγµατα

(δηλαδή ποσοστό 4,7% επί του συνόλου των δειγµάτων που αναλύθηκαν). Οι

µη συµµορφώσεις οφείλονταν:

Υπέρβαση επιτρεπτών επιπέδων χρήσης θειωδών σε βανίλια.

Μη επισήµανση τυριού που περιείχε ναταµυκίνη στην εξωτερική

επιφάνεια (επιτρεπόµενη χρήση).

Μη ορθή επισήµανση περιεχόµενων προσθέτων σε τρόφιµα.

Επίσης, σε µερικές περιπτώσεις πέραν των ανωτέρω καταγράφηκαν και µη

συµµορφώσεις που αφορούσαν στην ορθή επισήµανση των προσθέτων στην

ετικέτα του προϊόντος σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του Κανονισµού (ΕΕ) αριθ.

1169/2011.

95,3%

4,7%

Συµµορφούµενα δείγµατα

Μη συµµορφούµενα δείγµατα

∆ιάγραµµα 18.2: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάσθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου προσθέτων τροφίµων σε τρόφιµα

Page 152: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 150/220

18.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτει ότι τα τρόφιµα που

διακινούνται στην ελληνική αγορά εµφανίζουν υψηλό ποσοστό συµµόρφωσης µε

τη νοµοθεσία, εποµένως για τους συγκεκριµένους παράγοντες κινδύνου η

προστασία της υγείας των καταναλωτών είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, λόγω της ευρύτατης χρήσης των προσθέτων και του

αναθεωρηµένου νοµοθετικού πλαισίου, η συνεχής παρακολούθηση των

συγκεκριµένων χηµικών κινδύνων σε διάφορα είδη τροφίµων κρίνεται αναγκαία.

Η εναλλαγή των κατηγοριών τροφίµων που επιλέγονται να ελεγχθούν κάθε

χρόνο εξασφαλίζει τον έλεγχο του συνόλου της αγοράς.

18.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση των προσθέτων

ουσιών στα τρόφιµα προκύπτει από προκύπτει από:

τον Κανονισµό (ΕΚ) 1331/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συµβουλίου για τη θέσπιση ενιαίας διαδικασίας έγκρισης για τα πρόσθετα

τροφίµων, τα ένζυµα τροφίµων και τις αρωµατικές ύλες τροφίµων,

τον Κανονισµό (ΕΚ) 1333/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συµβουλίου που αφορά τα πρόσθετα τροφίµων, όπως τροποποιήθηκε και

ισχύει,

τον Κανονισµό (ΕΚ) 1334/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συµβουλίου για αρωµατικές ύλες και ορισµένα συστατικά τροφίµων µε

αρωµατικές ιδιότητες που χρησιµοποιούνται εντός και επί των τροφίµων,

όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Page 153: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 151/220

19 Επίσηµος έλεγχος για την ανίχνευση αλλεργιογόνων

ουσιών/τροφίµων σε προσυσκευασµένα τρόφιµα

19.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Οι τροφιµογενείς αλλεργίες (αλλεργίες που παρουσιάζονται κατά την

κατανάλωση τροφίµων και συστατικών τροφίµων) αποτελούν την αντίδραση του

ανοσοποιητικού συστήµατος του οργανισµού εναντίον συστατικών των

τροφίµων (συνήθως πρωτεΐνες) τα οποία όµως δεν είναι επικίνδυνα για τον

οργανισµό. Πιο συγκεκριµένα, σε κάποια άτοµα τα αλλεργιογόνα

τρόφιµα/συστατικά, λειτουργώντας ως αντιγόνα, ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό

σύστηµα του οργανισµού το οποίο στρέφεται εναντίον τους, ενώ για άλλα άτοµα

η κατανάλωσή τους είναι εντελώς ακίνδυνη. Η ανάπτυξη µιας τροφιµογενούς

αλλεργίας διαφέρει από άτοµο σε άτοµο, όπως και τα συµπτώµατα αυτής, τα

οποία ποικίλουν από ήπιες δερµατικές, γαστρεντερικές και αναπνευστικές

εκδηλώσεις µέχρι επικίνδυνες αναφυλακτικές αντιδράσεις.

Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της υγείας του καταναλωτή µέσω της

διαπίστωσης της συµµόρφωσης των επιχειρήσεων παραγωγής, µεταποίησης και

διανοµής ως προς την κείµενη Εθνική και Ενωσιακή Νοµοθεσία για τα

αλλεργιογόνα τρόφιµα και αλλεργιογόνα συστατικά.

19.2. Χρόνος Υλοποίησης

Ιούνιος 2017 – Νοέµβριος 2017

19.3. Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδος (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατ. Μακεδονίας & Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Το Β’ Τµήµα της Α’ Χηµικής Υπηρεσίας Αθηνών του ΓΧΚ

Page 154: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 152/220

19.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλεπόταν ο έλεγχος 80 συνολικά δειγµάτων,

ως προς την παρουσία γλουτένης (30 δείγµατα), γάλακτος (20 δείγµατα),

αραχίδων (10 δείγµατα) και αυγού (20 δείγµατα). Η επιµέρους κατανοµή των

προγραµµατισθέντων ελέγχων του Προγράµµατος ανα είδος τροφίµου

παρουσιάζεται στον Πίνακα 19.1.

Πίνακας 19.1: Κατανοµή προγραµµατισθέντων ελέγχων για την παρουσία αλλεργιογόνων ουσιών/τροφίµων ανά κατηγορία τροφίµου για το έτος 2017.

Α/Α Εξεταζόµενη παράµετρος Σύνολο ελέγχων

1 Γλουτένη 30

1.1 Προϊόντα δηµητριακών 4

1.2 Εκλεκτά αρτοσκευάσµατα 4

1.3 Μίγµατα ζαχαροπλαστικής 4

1.4 Προϊόντα κρέατος 2

1.5 Μίγµατα αρτυµάτων 3

1.6 Μίγµατα καρυκευµάτων ή µπαχαρικών 3

1.7 Ζυµαρικά 4

1.8 Στερεά µίγµατα σε σκόνη για παρασκευή σούπας 3

1.9 Έτοιµα γεύµατα και σνακ 3

2 Γάλα 20

2.1 Προϊόντα δηµητριακών 4

2.2 Εκλεκτά αρτοσκευάσµατα 4

2.3 Προϊόντα ζαχαροπλαστικής 4

2.4 Σορµπέ – Γρανίτες 4

2.5 Σάλτσες 4

3 Αραχίδες 10

3.1 Προϊόντα ζαχαροπλαστικής 4

3.2 Μίγµατα αρτυµάτων & µίγµατα καρυκευµάτων ή µπαχαρικών

2

3.3 Μίγµατα ξηρών καρπών 2

3.4 Παγωτά 2

4 Αυγό 20

4.1 Προϊόντα ιχθυηρών 5

4.2 Εκλεκτά αρτοσκευάσµατα 5

4.3 Ζυµαρικά 5

4.4 Σάλτσες - µαγιονέζα - αρτυµένες ύλες για επάλειψη µε µαγιονέζα

5

ΣΥΝΟΛΟ 80

Από τους 80 προγραµµατισµένους ελέγχους (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 20, Π∆∆Ε: 10,

Π∆Θ: 10, Π∆Η: 15, Π∆ΑΜΘ: 8, Π∆ΒΑ: 2) υλοποιήθηκαν 70 έλεγχοι (Π∆Α: 14,

Π∆ΚΜ: 16, Π∆∆Ε: 10, Π∆Θ: 11, Π∆Η: 9, Π∆ΑΜΘ: 8, Π∆ΒΑ: 2) (συνολικό

ποσοστό υλοποίησης: 87,5%) σε ίσο αριθµό δειγµάτων (∆ιάγραµµα 19.1).

Page 155: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 153/220

∆ιάγραµµα 19.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου Αλλεργιογόνων 2017 ανά αρµόδια αρχή ελέγχου

Πιο συγκεκριµένα, πραγµατοποιήθηκε δειγµατοληψία και έλεγχος γλουτένης σε

27 δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης: 90%), γάλακτος σε 20 δείγµατα (ποσοστό

υλοποίησης: 100%), αραχίδων σε 8 δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης: 80%) και

αυγού σε 15 δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης: 75%), όπως φαίνεται στον Πίνακα

19.2 και το ∆ιάγραµµα 19.2.

Πίνακας 19.2: Προγραµµατισµένοι και διενεργηθέντες έλεγχοι ανά είδος αλλεργιογόνου

Αλλεργιογόνο Προγραµµατισµένοι έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Γλουτένη 30 27 90%

Γάλα 20 20 100%

Αραχίδες 10 8 80%

Αυγό 20 15 75%

Σύνολο 80 70 87,5%

∆ιάγραµµα 19.2: Υλοποίηση προγράµµατος Ελέγχου Αλλεργιογόνων ουσιών/τροφίµων σε προσυσκευασµένα τρόφιµα έτους 2017.

Page 156: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 154/220

19.5. Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκαν µέθοδοι Ενζυµικού

Ανοσοπροσδιορισµού (ELISA).

19.6. Αποτελέσµατα

Από το σύνολο των 70 εξετασθέντων δειγµάτων διαπιστώθηκε πως τα 67

δείγµατα (95,7%) ήταν συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία, ενώ σε 3 δείγµατα

διαπιστώθηκε η παρουσία του προς έλεγχο αλλεργιογόνου (ποσοστό µη

συµµορφούµενων δειγµάτων: 4,3%), χωρίς αυτό να αναγράφεται επί του

προϊόντος (Πίνακας 19.3).

Πίνακας 19.3: Κατανοµή συµµορφούµενων και µη συµµορφούµενων µε την νοµοθεσία δειγµάτων ανά εξεταζόµενο αλλεργιογόνο.

Α/Α Είδος αλλεργιογόνου

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι

αριθµός δειγµάτων

Συµµορφούµενα δείγµατα µε την Νοµοθεσία (%)

Μη συµµορφούµενα δείγµατα µε την Νοµοθεσία

(%)

1 Γλουτένη 27 25 (92,6%) 2 (7,4%)

2 Γάλα 20 20 (100%) 0 (0%)

3 Αραχίδες 8 7 (87,5%) 1 (12,5%)

Ν

4 Αυγό 15 15 (100%) 0 (0%)

ΣΥΝΟΛΟ 70 67 (95,7%) 3 (4,3%)

Τα µη συµµορφούµενα δείγµατα αφορούσαν σε:

παρουσία γλουτένης σε: α) ένα µείγµα µπαχαρικών και β) ένα µείγµα

ζαχαροπλαστικής

παρουσία αραχίδων σε ένα προϊόν ζαχαροπλαστικής

19.7. Συµπεράσµατα

Στο πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου της παρουσίας αλλεργιογόνων

ουσιών/τροφίµων σε προσυσκευασµένα τρόφιµα του 2017 ελέγχθηκαν συνολικά

70 δείγµατα µεταξύ των οποίων 27 δείγµ. (38,6%) για την παρουσία γλουτένης,

20 δείγµ. (28,6%) για την παρουσία γάλακτος, 8 δείγµ. (11,4%) για την

παρουσία αραχίδων και 15 δείγµ. (21,4%) για την παρουσία αυγού.

Η συνολική υλοποίηση του προγράµµατος κρίνεται ικανοποιητική (συνολικό

ποσοστό υλοποίησης: 87,5%) µε την πλειοψηφία των Αρµόδιων Αρχών Ελέγχου

Page 157: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 155/220

να ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες και την ανάθεση του Προγράµµατος

επιτυγχάνοντας υλοποίηση ~100%.

Από το σύνολο των 70 δειγµάτων του προγράµµατος, παρουσία του προς έλεγχο

αλλεργιογόνου διαπιστώθηκε σε 3 δείγµατα (4,3%), ενώ τα υπόλοιπα 67

(95,7%) βρέθηκαν σύµφωνα µε την νοµοθεσία.

Το µικρό ποσοστό (4,3%) µη συµµορφούµενων µε την νοµοθεσία δειγµάτων

µεταξύ των διενεργηθέντων ελέγχων του προγράµµατος υποστηρίζει την ορθή

συµµόρφωση των επιχειρήσεων τροφίµων, µε τους κανόνες της Ενωσιακής και

Εθνικής νοµοθεσίας, για την κυκλοφορία στην αγορά, την διάθεση και την

επισήµανση τροφίµων τα οποία είναι πιθανόν να αποτελούνται, περιέχουν, ή

παράγονται από αλλεργιογόνες ουσίες και αλλεργιογόνα συστατικά, ως προς τα

συγκεκριµένα αλλεργιογόνα και κατηγορίες τροφίµων που ελέγχθηκαν.

Τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου Αλλεργιογόνων του

έτους 2017 χρησιµοποιήθηκαν για τον σχεδιασµό του Ετήσιου Προγράµµατος

του έτους 2018, όπου προβλέπεται ο έλεγχος 100 δειγµάτων για την παρουσία

γλουτένης, γάλακτος, αραχίδων και αυγού, σε συµφωνία µε τα παλαιότερα

Προγράµµατα Ελέγχου, καθώς και για πρώτη φορά έλεγχο για την παρουσία

σόγιας και φουντουκιού.

19.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 1169/2011

Κανονισµός (ΕΚ) 828/2014

Page 158: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 156/220

Page 159: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 157/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ααααααααννννννννίίίίίίίίχχχχχχχχννννννννεεεεεεεευυυυυυυυσσσσσσσσηηηηηηηη

εεεεεεεεππππππππεεεεεεεεξξξξξξξξεεεεεεεερρρρρρρργγγγγγγγαααααααασσσσσσσσίίίίίίίίααααααααςςςςςςςς οοοοοοοορρρρρρρριιιιιιιισσσσσσσσµµµµµµµµέέέέέέέέννννννννωωωωωωωωνννννννν ττττττττρρρρρρρροοοοοοοοφφφφφφφφίίίίίίίίµµµµµµµµωωωωωωωωνννννννν

µµµµµµµµεεεεεεεε ιιιιιιιιοοοοοοοοννννννννττττττττίίίίίίίίζζζζζζζζοοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσαααααααα αααααααακκκκκκκκττττττττιιιιιιιιννννννννοοοοοοοοββββββββοοοοοοοολλλλλλλλίίίίίίίίαααααααα

Page 160: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 158/220

Page 161: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 159/220

20 Επίσηµος έλεγχος για την ανίχνευση επεξεργασίας ορισµένων

τροφίµων µε ιοντίζουσα ακτινοβολία

20.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Τα τρόφιµα µπορούν να υφίστανται επεξεργασία µε ιοντίζουσα ακτινοβολία

µόνον εάν το επιβάλλει η υγιεινή ή αν προκύπτει αποδεδειγµένα τεχνολογικό ή

άλλο πλεονέκτηµα ή όφελος του καταναλωτή και µε την προϋπόθεση ότι τα

τρόφιµα διατηρούν στο ακέραιο τη θρεπτική αξία τους και βρίσκονται σε

κατάλληλη κατάσταση, η δε επεξεργασία µε ιοντίζουσα ακτινοβολία δεν δύναται

να χρησιµοποιηθεί για την υποκατάσταση µέτρων υγιεινής ή προστασίας της

υγείας, ή ορθών πρακτικών στους τοµείς βιοµηχανικής και γεωργικής

παραγωγής.

Η ακτινοβόληση τροφίµων και συστατικών τροφίµων µπορεί να γίνεται µόνο σε

εγκεκριµένες εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης. Μέχρι στιγµής, σε επίπεδο ΕΕ

επιτρέπεται η ακτινοβόληση µόνο αποξηραµένων αρωµατικών βοτάνων,

µπαχαρικών και αρτυµάτων λαχανικών (σύµφωνα µε την οδηγία 1999/3/ΕΚ).

Ωστόσο, σε κάποια κράτη µέλη διατηρούνται σε ισχύ εθνικές διατάξεις οι οποίες

προβλέπουν την ακτινοβόληση τροφίµων και συστατικών τροφίµων σε εθνικό

επίπεδο (Επίσηµη Εφηµερίδα της ΕΕ, C 283 της 2ης Νοεµβρίου 2009, σελίδα 5).

Τα ακτινοβοληµένα τρόφιµα πρέπει να επισηµαίνονται κατάλληλα.

Ακτινοβοληµένα τρόφιµα που περιέχουν ένα ή περισσότερα ακτινοβοληµένα

συστατικά τροφίµων πρέπει να φέρουν την ένδειξη «ακτινοβοληµένο» ή

«επεξεργασµένο µε ιοντίζουσα ακτινοβολία».

Σκοπός του ελέγχου ήταν η προστασία της υγείας των καταναλωτών,

διασφαλίζοντας ότι τα ακτινοβοληµένα τρόφιµα διατίθενται στην αγορά, µόνο

εφόσον συµµορφώνονται προς τις διατάξεις της ισχύουσας νοµοθεσίας.

20.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως Νοέµβριος 2017

20.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ.

Page 162: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 160/220

Επίσηµα Εργαστήρια:

Α' Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Β' (Χηµικών κινδύνων τροφίµων και

ειδικών αναλύσεων) του ΓΧΚ

20.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν και υλοποιήθηκαν 10 έλεγχοι σε διάφορα τρόφιµα για την

ανίχνευση πιθανής επεξεργασίας τους µε ιοντίζουσα ακτινοβολία. Το ποσοστό

υλοποίησης του προγράµµατος 100%.

0 2 4 6 8 10

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 20.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την ανίχνευση

πιθανής επεξεργασίας τροφίµων µε ιοντίζουσα ακτινοβολία

20.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση των δειγµάτων χρησιµοποιηθήκαν οι παρακάτω αναλυτικές

µέθοδοι:

EN 13751:2002 Foodstuffs – Detection of irradiated food using photo

stimulated luminescence

και κατά περίπτωση η:

ΕΝ1788: 2001 Detection of irradiated food from which silicate minerals can

be isolated - Method Thermoluminescence.

20.6 Αποτελέσµατα

Τα δείγµατα που εξετάστηκαν ήταν αποξηραµένα µπαχαρικά και καρυκεύµατα

(κανέλλα, πιπέρι, κουρκουµάς, κάρρυ, κύµινο).

Όλα τα δείγµατα βρέθηκαν συµµορφούµενα µε τη νοµοθεσία.

Page 163: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 161/220

100%

0%

Συµµορφούµενα

Μη συµµορφούµενα

∆ιάγραµµα 20.2: Συµµόρφωση των δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την ανίχνευση πιθανής επεξεργασίας τροφίµων µε ιοντίζουσα ακτινοβολία

20.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτει ότι τα τρόφιµα που

διακινούνται στην ελληνική αγορά εµφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό

συµµόρφωσης µε τη νοµοθεσία, εποµένως για τον συγκεκριµένο παράγοντα

κινδύνου η προστασία της υγείας των καταναλωτών είναι σε πολύ υψηλό

επίπεδο. Το συµπέρασµα αυτό µπορεί να θεωρηθεί ασφαλές, καθώς, παρά το

µικρό αριθµό δειγµάτων ανά έτος, το πρόγραµµα επαναλαµβάνεται κάθε χρόνο

και παρατηρείται διαχρονικά η ίδια υψηλή συµµόρφωση µε τη νοµοθεσία.

Από τους ελέγχους σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο προκύπτει σχεδόν πλήρης τήρηση της

νοµοθεσίας της ΕΕ. Σύµφωνα µε την πιο πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής προς

το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο, η οποία αφορά το έτος 2015

(COM/2016/0738 final), µη συµµόρφωση διαπιστώνεται σε λιγότερο από 2%

των προϊόντων. Στην Ευρώπη, το κύριο προϊόν που ακτινοβολήθηκε είναι τα

βατραχοπόδαρα, ακολουθούµενο – αν και σε πολύ µικρότερες ποσότητες – από

τα αποξηραµένα αρωµατικά βότανα, τα καρυκεύµατα και τα φυτικά αρτύµατα.

Περίπου το 70% των προϊόντων ακτινοβολήθηκαν στο Βέλγιο, που εξακολουθεί

να είναι η κατεξοχήν χώρα ακτινοβόλησης εντός της ΕΕ. Όσον αφορά τον

έλεγχο κατά το στάδιο εµπορίας, τα κύρια προϊόντα που ελέγχθηκαν στην ΕΕ

παραµένουν τα βότανα και τα καρυκεύµατα (45,6%), ακολουθούµενα από τα

σιτηρά, τους σπόρους, τα λαχανικά και τα φρούτα (21%), µε τη Γερµανία να

διενεργεί τους περισσότερους ελέγχους, περισσότερους από όλα τα άλλα κράτη

µέλη µαζί. Τέλος, η χρήση της ιοντίζουσας ακτινοβολίας ως απολυµαντικής

τεχνικής παραµένει περιορισµένη στην Ευρώπη σε σύγκριση µε άλλες περιοχές

του κόσµου, όπου η χρήση της ακτινοβόλησης για απολύµανση αυξάνεται

σταθερά – κυρίως σε αµερικανικές και ασιατικές χώρες.

Page 164: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 162/220

20.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για την ανίχνευση

επεξεργασίας µε ιοντίζουσα ακτινοβολία προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συµβουλίου της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισµό των γενικών

αρχών και απαιτήσεων της νοµοθεσίας για τα τρόφιµα, για την ίδρυση της

Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίµων και τον καθορισµό

διαδικασιών σε θέµατα ασφαλείας των τροφίµων, όπως ισχύει,

την οδηγία 1999/2/ΕΚ του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του συµβουλίου της

22ας Φεβρουαρίου 1999, για την προσέγγιση των νοµοθεσιών των κρατών

µελών όσον αφορά τα τρόφιµα και τα συστατικά τροφίµων που έχουν

υποστεί επεξεργασία µε ιοντίζουσα ακτινοβολία,

την οδηγία 1999/3/ΕΚ του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του συµβουλίου της

22ας Φεβρουαρίου 1999, για τη θέσπιση του κοινοτικό καταλόγου τροφίµων

και συστατικών τροφίµων που υποβάλλονται σε επεξεργασία µε ιοντίζουσα

ακτινοβολία και,

τον Κώδικα Τροφίµων και Ποτών, άρθρο 30.

Page 165: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 163/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς

γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν ππππππππααααααααρρρρρρρροοοοοοοουυυυυυυυσσσσσσσσίίίίίίίίαααααααα

γγγγγγγγεεεεεεεεννννννννεεεεεεεεττττττττιιιιιιιικκκκκκκκάάάάάάάά ττττττττρρρρρρρροοοοοοοοπππππππποοοοοοοοπππππππποοοοοοοοιιιιιιιιηηηηηηηηµµµµµµµµέέέέέέέέννννννννωωωωωωωωνννννννν

οοοοοοοορρρρρρρργγγγγγγγααααααααννννννννιιιιιιιισσσσσσσσµµµµµµµµώώώώώώώώνννννννν

Page 166: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 164/220

Page 167: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 165/220

21 Επίσηµος Έλεγχος για την παρουσία Γενετικά

Τροποποιηµένων Οργανισµών σε τρόφιµα και συστατικά

τροφίµων

21.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Γενετικά Τροποποιηµένοι Ογανισµοί (ΓΤΟ) είναι οργανισµοί το γενετικό υλικό

των οποίων έχει τροποποιηθεί µε την βοήθεια τεχνικών γενετικής µηχανικής.

Μεταξύ αυτών συναντάµε φυτά, ζώα και µικροοργανισµούς, όπως βακτήρια και

µύκητες. Η µαζική χρήση της τεχνολογίας της γενετικής µηχανικής πραγµατο-

ποιήθηκε στην ανάπτυξη Γενετικά Τροποποιηµένων Καρπών & Τροφίµων.

Μεταξύ των γενετικά τροποποιηµένων (ΓΤ) καρπών, οι οποίοι χρησιµοποιούνται

στην βιοµηχανία των τροφίµων, συναντάµε την ΓΤ σογία, όπου ~80% της

παγκόσµιας παραγωγής είναι γενετικά τροποποιηµένη, το ΓΤ αραβόσιτο, όπου

~30% της παγκόσµιας παραγωγής είναι ΓΤ αραβόσιτος, το ΓΤ ρύζι, ΓΤ

ελαιοκράµβη, ΓΤ σιτάρι, ΓΤ βαµβάκι, ΓΤ πατάτα και ΓΤ ζαχαροκάλαµο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, µε στόχο την προστασία της υγείας των καταναλωτών

αλλά και την προστασία της επιλογής τους, έχει εγκρίνει συγκεκριµένο

νοµοθετικό πλαίσιο για την σκόπιµη απελευθέρωση και διάθεση στην αγορά

Γενετικά Τροποποιηµένων Οργανισµών και Τροφίµων.

Σκοπός του συγκεκριµένου προγράµµατος είναι η παρακολούθηση της

συµµόρφωσης µε τους κανόνες της Ένωσης που αφορούν στην κυκλοφορία

στην αγορά και την επισήµανση ορισµένων τροφίµων τα οποία είναι πιθανόν να

αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ, ή περιέχουν συστατικά, τα

οποία µε τη σειρά τους αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ. Ο

έλεγχος θα επικεντρωθεί σε πρώτες ύλες τροφίµων και ορισµένα προϊόντα που

παράγονται εξ ολοκλήρου ή εν µέρει από σόγια, καλαµπόκι, ρύζι ή παπάγια.

21.2. Χρόνος Υλοποίησης

Ιούνιος 2017 – Νοέµβριος 2017

21.3. Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Page 168: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 166/220

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδος (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του

ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Β’ Τµήµα της Α’ Χηµικής Υπηρεσίας Αθηνών του Γ.Χ.Κ.

21.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλέπεται ο έλεγχος 35 συνολικά δειγµάτων

(∆ιάγραµµα 21.4), ως προς την παρουσία ΓΤΟ ρυζιού (15 δείγµατα), ΓΤΟ σόγιας

(7 δείγµατα), ΓΤΟ αραβόσιτου (6 δείγµατα) και ΓΤ παπάγιας (7 δείγµατα). Η

επιµέρους κατανοµή των προγραµµατισθέντων ελέγχων του Προγράµµατος ανα

είδος τροφίµου παρουσιάζεται στον Πίνακα 21.1.

Πίνακας 21.1: Κατανοµή προγραµµατισθέντων ελέγχων για Γενετικά Τροποποιηµένους Οργανισµούς σε τρόφιµα και συστατικά τροφίµων ανά είδος τροφίµων για το έτος 2017.

Α/Α Είδος τροφίµου Σύνολο ελέγχων

1 ΣΟΓΙΑ 7

1.1 Αλεύρι σόγιας 1

1.2 Ζυµαρικά σόγιας 2

1.3 Κιµάς ή κεµπάπ σόγιας 2

1.4 Τυρί Σόγιας (Tofu) 2

2 ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΣ 6

2.1 Αλεύρι καλαµποκιού 2

2.2 Τσιπς καλαµποκιού (Nachos) 2

2.3 Πίτες καλαµποκιού (Tortilla) 2

3 ΡΥΖΙ 15

3.1 Ρύζι 5

3.2 Ρυζοµακάρονα 4

3.3 Σνακ ρυζιού (ρυζογκοφρέτες) 4

3.4 Ηµι-έτοιµα ασιατικά φαγητά προς παρασκευή µε ρύζι 2

4 ΠΑΠΑΓΙΑ 7

4.1 Παπάγια νωπή 2

4.2 Παπάγια κατεψυγµένη 3

4.3 Παπάγια αποξηραµένη (χωρίς ζάχαρη) 2

Σύνολο 35

Από το σύνολο των 35 προγραµµατισµένων ελέγχων (Π∆Α: 12, Π∆ΚΜ: 9, Π∆∆Ε:

3, Π∆Θ: 5, Π∆Κ: 2, Π∆Η: 2 και Π∆ΑΜΘ: 2) υλοποιήθηκαν 28 έλεγχοι (Π∆Α: 11,

Page 169: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 167/220

Π∆ΚΜ: 3, Π∆∆Ε: 3, Π∆Θ: 5, Π∆Κ: 2, Π∆Η: 2 και Π∆ΑΜΘ: 2) (συνολικό ποσοστό

υλοποίησης: 80%) σε ίσο αριθµό δειγµάτων. Η κατανοµή και υλοποίηση των

σχετικών ελέγχων ανά αρχή ελέγχου απεικονίζεται στο διάγραµµα 19.1.

∆ιάγραµµα 21.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου της παρουσίας ΓΤΟ σε τρόφιµα και συστατικά τροφίµων έτους 2017 από τις Υπηρεσίες Ελέγχου

Πιο συγκεκριµένα, πραγµατοποιήθηκε δειγµατοληψία και έλεγχος ΓΤ σόγιας σε 7

δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης: 100%), ΓΤ ρυζιού σε 13 δείγµατα (ποσοστό

υλοποίησης: 86,7%), ΓΤ αραβόσιτου σε 6 δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης:

100%) και ΓΤ παπάγιας σε 2 δείγµατα (ποσοστό υλοποίησης: 28,6%), όπως

φαίνεται στον Πίνακα 21.2 και στα ∆ιαγράµµατα 21.2 και 21.3.

∆ιάγραµµα 21.2: Υλοποίηση ελέγχων Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου της παρουσίας ΓΤΟ σε τρόφιµα και συστατικά τροφίµων έτους 2017 ανά κατηγορία τροφίµου

Page 170: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 168/220

Πίνακας 21.2: Προγραµµατισµένοι και διενεργηθέντες έλεγχοι ανά είδος τροφίµου

Είδος τροφίµου (πρώτη ύλη και

προϊόντα)

Προγραµµατισµένοι έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Σόγια 7 7 100%

Ρύζι 15 13 86,7%

Αραβόσιτος 6 6 100%

Παπάγια 7 2 28,6%

Σύνολο 35 28 80%

∆ιάγραµµα 21.3. Κατανοµή ελέγχων Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου της παρουσίας ΓΤΟ σε τρόφιµα και συστατικά τροφίµων έτους 2017 ανά κατηγορία τροφίµου

21.5. Εξέταση δειγµάτων

Για τον εργαστηριακό έλεγχο των δειγµάτων χρησιµοποιηθηκε κατά περίπτωση

µία ή περισσότερες από τις παρακάτω µεθόδους:

Ποιοτικές µέθοδοι PCR και PCR σε πραγµατικό χρόνο (real-time PCR) για την

ανίχνευση ΓΤ σόγιας, ΓΤ ρυζιού, ΓΤ αραβόσιτου και ΓΤ παπάγιας.

Ποσοτικές µέθοδοι PCR σε πραγµατικό χρόνο (real-time PCR) για την

ανίχνευση ΓΤ σόγιας και ΓΤ αραβόσιτου.

21.6. Αποτελέσµατα Προγράµµατος

Από το σύνολο των 28 εξετασθέντων δειγµάτων, το σύνολο (28 δείγµατα,

ποσοστό 100%) βρέθηκαν συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία.

21.7 Συµπεράσµατα

Στο πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου της παρουσίας Γενετικά Τροποποιηµένων

Οργανισµών σε τρόφιµα και συστατικά τροφίµων του 2017 ελέγχθηκαν

συνολικά 28 δείγµατα µεταξύ των οποίων 7 δείγµατα σόγιας και προϊόντων της,

Page 171: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 169/220

13 δείγµατα ρυζιού και προϊόντων του, 6 δείγµατα αραβόσιτου και προϊόντων

του και 2 δείγµατα αποξηραµένης παπάγιας. Παρατηρήθηκε µια σηµαντική από-

κλιση στην δειγµατοληψία για τον έλεγχο ΓΤ παπάγιας. Πιο συγκεκριµένα, δεν

πραγµατοποιήθηκε η λήψη των δειγµάτων «νωπής» και «κατεψυγµένης» παπά-

γιας λόγω αδυναµίας εύρεσής τους στην αγορά κατά την διάρκεια των ελέγχων.

Η συνολική υλοποίηση του προγράµµατος κρίνεται ικανοποιητική (συνολικό

ποσοστό υλοποίησης: 80%) µε την πλειοψηφία των Υπηρεσιών Ελέγχου να

ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες και την ανάθεση του Προγράµµατος

επιτυγχάνοντας υλοποίηση ~100%.

Σε κανέναν από τα συνολικά 28 δείγµατα του προγράµµατος που εξετάστηκαν,

δεν ανιχνεύθηκε η παρουσία ΓΤΟ, µε αποτέλεσµα το σύνολο (100%) των

ελεγχθέντων δειγµάτων να χαρακτηρίζονται συµµορφούµενα µε την νοµοθεσία.

Η απουσία ανίχνευσης ΓΤΟ µεταξύ των διενεργηθέντων ελέγχων του προγράµ-

µατος συµφωνεί µε τα αποτελέσµατα παλαιότερων ετών, κατά τους οποίους

επίσης δεν ανιχνεύθηκε παρουσία ΓΤΟ στα εξετασθέντα δείγµατα. ∆ιαχρονικά, τα

αποτελέσµατα αυτά υποστηρίζουν τη συµµόρφωση των επιχειρήσεων τροφίµων,

µε τους κανόνες της Ενωσιακής και Εθνικής νοµοθεσίας, για την κυκλοφορία

στην αγορά, την διάθεση και την επισήµανση τροφίµων τα οποία είναι πιθανόν

να αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ, ή περιέχουν συστατικά, τα

οποία µε τη σειρά τους αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ. Επίσης,

διαπιστώνεται η προστασία της υγείας του καταναλωτή από την κυκλοφορία µη

εγκεκριµένων ποικιλιών ΓΤ σόγιας, ΓΤ αραβόσιτου και ΓΤ ρυζιού κθώς και η

προστασία της επιλογής του.

Τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου ΓΤΟ του έτους 2017

χρησιµοποιήθηκαν για τον σχεδιασµό του Ετήσιου Προγράµµατος του έτους

2018, όπου προβλέπεται ο έλεγχος 35 δειγµάτων για τον έλεγχο ΓΤ σόγιας, ΓΤ

αραβόσιτου, ΓΤ ρυζιού και ΓΤ αποξηραµένης παπάγιας.

21.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 178/2002, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Κανονισµός (ΕΚ) 1829/2003, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Κανονισµός (ΕΚ) 1830/2003, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Κανονισµούς (ΕΚ) 65/2004, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Κανονισµούς (ΕΚ) 641/2004, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Σύσταση 2004/787/EK

Εκτελεστική Απόφαση 2011/884/ΕΚ όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Page 172: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 170/220

Page 173: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 171/220

ΕΕΕΕΕΕΕΕππππππππίίίίίίίίσσσσσσσσηηηηηηηηµµµµµµµµοοοοοοοοςςςςςςςς έέέέέέέέλλλλλλλλεεεεεεεεγγγγγγγγχχχχχχχχοοοοοοοοςςςςςςςς γγγγγγγγιιιιιιιιαααααααα ττττττττηηηηηηηηνννννννν

ππππππππααααααααρρρρρρρραααααααακκκκκκκκοοοοοοοολλλλλλλλοοοοοοοούύύύύύύύθθθθθθθθηηηηηηηησσσσσσσσηηηηηηηη ππππππππααααααααρρρρρρρρααααααααµµµµµµµµέέέέέέέέττττττττρρρρρρρρωωωωωωωωνννννννν

πππππππποοοοοοοοιιιιιιιιόόόόόόόόττττττττηηηηηηηηττττττττααααααααςςςςςςςς

Page 174: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 172/220

Page 175: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 173/220

22 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση της ποιότητας του

ελαιολάδου

22.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η παρακολούθηση των χαρακτηριστικών ποιότητας

των Ελαιολάδων που διακινούνται στη χώρα µας. Στο πλαίσιο αυτό ελέγχθηκε

εάν τα ελαιόλαδα φέρουν ορθή επισήµανση όσον αφορά στη δηλούµενη

κατηγορία και εάν είναι νοθευµένα µε χαµηλότερης αξίας έλαια σύµφωνα µε τις

διατάξεις του Κώδικα Τροφίµων και Ποτών και των κανονισµών 2568/91/ΕΟΚ

και 29/2012/ΕΕ (όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν).

22.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως Ιανουάριος 2018

22.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε τις

Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Αττικής.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ, σε

συνεργασία µε τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κεντρικής

Μακεδονίας.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε τις

Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του

ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία

µε τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Πελοποννήσου (Π∆Π) του ΕΦΕΤ, σε συνεργασία µε

την Περιφέρεια Πελοποννήσου.

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήρια ∆οκιµών και Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ.

Α’ Χ.Υ. Αθηνών - Τµήµα Α', (Τροφίµων και προσθέτων Τροφίµων) του ΓΧΚ.

Page 176: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 174/220

Χ.Υ. Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α' (Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων,

Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη), του ΓΧΚ.

Τµήµα Χηµικών Αναλύσεων της ∆/νσης Ελέγχων και Παρατηρητηρίων, της

Γενικής ∆/νσης Αγοράς, της Γενικής Γραµµατείας Εµπορίου και Προστασίας

Καταναλωτή.

22.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων - Παράµετροι προς έλεγχο

Προγραµµατίστηκαν 350 έλεγχοι σε εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, παρθένο

ελαιόλαδο, ελαιόλαδο-αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα και παρθένα

ελαιόλαδα και πυρηνέλαιο, για τη διαπίστωση της συµµόρφωσης µε τη

δηλούµενη κατηγορία. Υλοποιήθηκαν 302 έλεγχοι. Εποµένως, το ποσοστό

υλοποίησης του προγράµµατος ανήλθε σε 86,3%.

0 20 40 60 80

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆∆Ε

Π∆Θ

Π∆Κ

Π∆ΑΜΘ

Π∆Η

Π∆ΒΑ

Π∆Π

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 22.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για την παρακολούθηση της ποιότητας του ελαιολάδου

22.5 Εξέταση δειγµάτων

Για την εξέταση της ποιότητας των δειγµάτων ελαιολάδου, έγινε προσδιορισµός

των χηµικών παραµέτρων του κατωτέρω Πίνακα 22.1, οι οποίες είναι οι

προβλεπόµενες από τον Κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2568/91, όπως ισχύει.

Page 177: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 175/220

Πίνακας 22.1: Είδη και µέθοδοι εξέτασης ελαιολάδου

α/α ΕΙ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

1 Προσδιορισµός oξύτητας % σε ελαϊκό οξύ

Ογκοµετρική Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα ΙΙ

2 Φασµατοφωτοµετρική ανάλυση στο υπεριώδες

Φασµατοφωτοµετρική Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα ΙΧ

3 Προσδιορισµός λιπαρών οξέων

Αέρια χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα Χ

4 Προσδιορισµός ∆ECN 42

Υγρή χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα ΧVIII

5 Προσδιορισµός αριθµού υπεροξειδίων

Ογκοµετρική - Ιωδοµετρία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα ΙΙΙ

6 Προσδιορισµός στερολών

Αέρια χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα V-VI

7 Προσδιορισµός κηρών

Αέρια χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα IV

8 Προσδιορισµός στεροειδών υδρογονανθράκων

Αέρια χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα XVII

9 Προσδιορισµός αιθυλεστέρων λιπαρών οξέων

Αέρια χρωµατογραφία Καν. (ΕΟΚ) 2568/91 Παρ/µα ΧΧ

Από τις εξετάσεις αυτές σε κάθε δείγµα έγιναν υποχρεωτικά οι µε α/α 1, 2, 3 και

4.

Ανάλογα µε τα ευρήµατα των εν λόγω τεσσάρων εξετάσεων το εργαστήριο

επισήµου ελέγχου προχωρούσε και στην εκτέλεση των υπόλοιπων πέντε

εξετάσεων δηλαδή των µε α/α 5, 6, 7, 8, 9, µε στόχο την εξαγωγή ασφαλούς

συµπεράσµατος - γνωµάτευσης για τη συµφωνία ή µη των δηλούµενων

κατηγοριών ελαιολάδου µε τον Κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2568/91 ως ισχύει.

Τα περισσότερα δείγµατα εξαιρετικού παρθένου ή παρθένου ελαιολάδου (213

από 235) είτε ελήφθησαν από τυποποιητήρια ελαιολάδου είτε από σηµεία

χονδρικής-λιανικής πώλησης εξετάστηκαν για τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά

τους σύµφωνα µε τις διατάξεις του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2568/91, στο Τµήµα

Χηµικών Αναλύσεων της Γενικής Γραµµατείας Εµπορίου & Προστασίας

Καταναλωτή.

22.6 Αποτελέσµατα

Τα 302 δείγµατα που εξετάστηκαν κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

144 δηλώνονταν ως «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο» και ο έλεγχος

αφορούσε το τυποποιηµένο (συσκευασµένο) προϊόν,

Page 178: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 176/220

72 δηλώνονταν ως «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο» και ο έλεγχος αφορούσε

το χύµα (µη τυποποιηµένο) προϊόν,

18 δηλώνονταν ως «παρθένο ελαιόλαδο» και ο έλεγχος αφορούσε το

τυποποιηµένο (συσκευασµένο) προϊόν,

1 δηλωνόταν ως «παρθένο ελαιόλαδο» και ο έλεγχος αφορούσε το χύµα (µη

τυποποιηµένο) προϊόν,

36 δηλώνονταν ως «ελαιόλαδο - αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα

και παρθένα ελαιόλαδα» και ο έλεγχος αφορούσε το τυποποιηµένο

(συσκευασµένο) προϊόν,

31 δηλώνονταν ως «πυρηνέλαιο» και ο έλεγχος αφορούσε το τυποποιηµένο

(συσκευασµένο) προϊόν.

47,7% 23,8%

10,3%

11,9%0,3%

6,0%

εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, συσκευασµένο

εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, µη τυποποιηµένο

παρθένο ελαιόλαδο, συσκευασµένο

παρθένο ελαιόλαδο, µη τυποποιηµένο

ελαιόλαδο - αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα, συσκευασµένο

πυρηνέλαιο, συσκευασµένο

∆ιάγραµµα 22.2: Κατηγορίες ελαίων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου την παρακολούθηση της ποιότητας του ελαιολάδου

Οι παραπάνω έλεγχοι έγιναν:

146 σε σηµεία χονδρικής-λιανικής πώλησης,

150 σε τυποποιητήρια ελαιολάδου,

6 σε ελαιοτριβεία.

Κατά την εξέτασή τους βρέθηκαν οι παρακάτω µη συµµορφώσεις µε τη

νοµοθεσία:

52 αφορούσαν σε µη συµµόρφωση µόνο µε τη δηλούµενη κατηγορία των

οργανοληπτικών χαρακτηριστικών. Σε δέκα (10) περιπτώσεις το ελαιόλαδο

κατόπιν της αξιολόγησης χαρακτηρίστηκε ως «µειονεκτικό (λαµπάντε)

ελαιόλαδο». Τέσσερις εξ αυτών αφορούσαν σε εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο

και έξι σε παρθένο ελαιόλαδο. Στις υπόλοιπες 42 περιπτώσεις το εξαιρετικό

παρθένο ελαιόλαδο, κατατάχθηκε στην κατηγορία «παρθένο ελαιόλαδο».

Page 179: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 177/220

11 αφορούσαν σε µη συµµόρφωση µε τη δηλούµενη κατηγορία των

οργανοληπτικών χαρακτηριστικών και των χηµικών παραµέτρων. Πέντε

περιπτώσεις αφορούσαν σε εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και έξι σε παρθένο

ελαιόλαδο.

7 αφορούσαν σε µη συµµόρφωση µόνο µε τη δηλούµενη κατηγορία των

χηµικών παραµέτρων. Πέντε περιπτώσεις αφορούσαν σε εξαιρετικό παρθένο

ελαιόλαδο, µία σε ελαιόλαδο - αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα

και παρθένα ελαιόλαδα και µια σε πυρηνέλαιο.

77%

17%4%

2%

Συµµορφούµενα δείγµατα Οργανοληπτικά Χαρακτηριστικά

Χηµικές Παράµετροι & Οργανοληπτικά Χαρακτηριστικά Χηµικές Παράµετροι

∆ιάγραµµα 22.3: Μη συµµορφώσεις που καταγράφηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου την παρακολούθηση της ποιότητας του ελαιολάδου

Όσον αφορά τις µη συµµορφώσεις ανά κατηγορία ελαιολάδου, παρατηρήθηκαν

τα εξής:

Στην κατηγορία εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο (216 έλεγχοι), διαπιστώθηκαν

συνολικά 56 µη συµµορφώσεις εκ των οποίων η πλειονότητα (46) αφορούσαν

τη µη συµµόρφωση µε τη δηλούµενη κατηγορία κατόπιν της οργανοληπτικής

αξιολόγησης.

Στην κατηγορία παρθένο ελαιόλαδο (19 έλεγχοι), διαπιστώθηκαν συνολικά 12

µη συµµορφώσεις εκ των οποίων οµοίως οι µισές (6) αφορούσαν τη µη

συµµόρφωση µε τη δηλούµενη κατηγορία εξ αιτίας µόνο της οργανοληπτικής

αξιολόγησης, ενώ στις υπόλοιπες έξι παρατηρήθηκε µη συµµόρφωση και ως

προς τις χηµικές παραµέτρους της δηλούµενης κατηγορίας.

Στην κατηγορία ελαιόλαδο - αποτελούµενο από εξευγενισµένα ελαιόλαδα και

παρθένα ελαιόλαδα (36 έλεγχοι), διαπιστώθηκε µια (1) µη συµµόρφωση .

Στην κατηγορία πυρηνέλαιο (31 έλεγχοι), διαπιστώθηκε µια (1) µη

συµµόρφωση.

Page 180: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 178/220

22.7 Συµπεράσµατα

Από τα αποτελέσµατα του προγράµµατος προκύπτουν τα κάτωθι συµπεράσµατα:

Όπως και τα προηγούµενα χρόνια, διαπιστώθηκε µεγάλος αριθµός µη

συµµορφώσεων όσον αφορά στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των

ελαιολάδων που διατίθεντο ως «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο». Η εικόνα αυτή

ήταν παρόµοια είτε αφορούσε ελέγχους σε τυποποιηµένο «εξαιρετικό παρθένο

ελαιόλαδο», είτε σε ελαιόλαδο που βρισκόταν σε δεξαµενές τυποποιητηρίων και

προοριζόταν να εµφιαλωθεί ως «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο». Αντίθετα ο

αριθµός των µη συµµορφώσεων όσον αφορά τα χηµικά χαρακτηριστικά των

ίδιων ελαιολάδων ήταν πολύ µικρός.

Συγκριτικά µεγαλύτερο φαίνεται να είναι το πρόβληµα στην κατηγορία «παρθένο

ελαιόλαδο», όπου παρουσιάζεται µεγαλύτερη εµφάνιση αντίστοιχων

παραβάσεων. Σηµειώνεται, ωστόσο ότι ο αριθµός των ελέγχων είναι

περιορισµένος καθώς είναι µικρός ο αριθµός των ελαιολάδων τα οποία

διατίθενται στην αγορά ως «παρθένο ελαιόλαδο».

Εποµένως, απαιτείται συνέχιση των ελέγχων των αρµοδίων αρχών στον τοµέα

αυτό, ώστε να προστατεύονται τα συµφέροντα των καταναλωτών αλλά και να

υποστηρίζεται η φήµη ενός τροφίµου που για την Ελλάδα αποτελεί εθνικό

προϊόν.

22.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο την παρακολούθηση της ποιότητας

του ελαιολάδου προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2568/91 της Επιτροπής της 11ης Ιουλίου 1991

σχετικά µε τον προσδιορισµό των χαρακτηριστικών των ελαιολάδων και των

πυρηνελαίων καθώς και µε τις µεθόδου προσδιορισµού, όπως έχει

τροποποιηθεί και ισχύει

τον εκτελεστικό κανονισµό (ΕΕ) 29/2012 για τα πρότυπα εµπορίας του

ελαιολάδου

τον Κώδικα Τροφίµων & Ποτών άρθρα 11, 71, 72.

Page 181: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 179/220

23 Επίσηµος έλεγχος της ποιότητας του µελιού

23.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία των συµφερόντων των καταναλωτών

µέσω της διαπίστωσης ότι το µέλι που διατίθεται στην κατανάλωση

ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές που τίθενται από τα άρθρα 67 & 67α του

Κώδικα Τροφίµων και Ποτών, ότι δεν είναι νοθευµένο µε άλλες γλυκαντικές ύλες

και ότι ανταποκρίνεται στις παραµέτρους ταυτοποίησής του σύµφωνα µε το

άρθρο 67, Παράρτηµα Ι, ΙΙ και 67α του Κώδικα Τροφίµων και Ποτών.

23.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

23.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδας (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α’ Χηµική Υπηρεσία Αθηνών - Τµήµα Α’ (Χηµικών Κινδύνων Τροφίµων &

Ειδικών Αναλύσεων) του ΓΧΚ.

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α΄ - Εργαστηριακών

Ελέγχων Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη του ΓΧΚ

Χηµική Υπηρεσία Βόλου του ΓΧΚ

Χηµική Υπηρεσία Κρήτης του ΓΧΚ

Χηµική Υπηρεσία Πελοποννήσου, ∆υτικής Ελλάδας & Ιονίου, Τµήµα Χ.Υ.

Κέρκυρας του ΓΧΚ

Page 182: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 180/220

23.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Οι έλεγχοι επικεντρώθηκαν στους κάτωθι φυσικοχηµικούς παράγοντες:

Αγωγιµότητα

Σάχκαρα

Αριθµός ∆ιαστάσης

Υδροξυµέθυλοφουρφουράλη

Υγρασία

Γυρεοσκοπική εξέταση

Προσδιορισµός εξωγενών C-4 σακχάρων (ισογλυκόζης)

Προγραµµατίστηκαν συνολικά 145 έλεγχοι σε µέλια και υλοποιήθηκαν 136

(ποσοστό υλοποίησης 93,8%). Το είδος και ο αριθµός των δειγµάτων φαίνονται

αναλυτικά στον Πίνακα 23.1 που ακολουθεί.

Πίνακας 23.1: Κατανοµή δειγµάτων ανά Περιφερειακή ∆/νση ΕΦΕΤ και ανά ΧΥ του ΓΧΚ:

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ∆/ΝΣΕΙΣ ΕΦΕΤ

Αττικής Κεντρικής

Μακεδονίας

Ανατ. Μακεδονίας & Θράκης

Ηπείρου Θεσσαλίας Πελοποννήσου

Βορείου Αιγαίου

Κρήτης

Εργαστήριο

αποστολής

δειγµάτων Α΄

Χ.Υ

Α

θη

νώ

ν,

Τµ

ήµ

α Α

΄

Χ.Υ

Κ

εντρ

ική

ς

Μα

κεδ

ονία

ς -

Τµ

ήµ

α Α

΄

Χ.Υ

Κ

εντρ

ική

ς

Μα

κεδ

ονία

ς -

Τµ

ήµ

α Α

΄

Χ.Υ

. Π

ελο

πο

ννή

σο

υ,

∆υ

τική

ς Ε

λλά

δα

ς &

Ιο

νίο

υ,Τ

µή

µα

Χ

.Υ.

Κέρ

κυ

ρα

ς

Χ.Υ

. Β

όλο

υ

Α΄

Χ.Υ

Α

θη

νώ

ν,

Τµ

ήµ

α Α

΄

Α΄

Χ.Υ

Βό

λο

υ

X.Y

. Κ

ρή

της

Σύνολο δειγµάτων

40 20 10 20 20 10 5 20

Στο παρακάτω διάγραµµα εµφανίζεται το ποσοστό υλοποίησης του

προγράµµατος ανά Π∆ του ΕΦΕΤ:

∆ιάγραµµα 23.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου για ποιότητα του µελιού

Page 183: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 181/220

Τα δείγµατα ελήφθησαν από µονάδες τυποποίησης και λιανικό εµπόριο

(καταστήµατα υγιεινής διατροφής, σούπερ-µάρκετς, λαϊκές αγορές και

πλανόδιους πωλητές).

23.5 Εξέταση δειγµάτων

Τα δείγµατα εξετάστηκαν σύµφωνα µε τις µεθόδους:

ΕΙ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΑPIMONDIA METHODS

ΣΑΚΧΑΡΑ (1) Με υγρή χρωµατογραφία (HPLC), ΑPIMONDIA

METHODS

ΑΡΙΘΜΟΣ ∆ΙΑΣΤΑΣΗΣ Φασµατοφωτοµετρικά, ΑPIMONDIA METHODS

Υ∆ΡΟΞΥΜΕΘΥΛΟΦΟΥΡΦΟΥΡΑΛΗ Φασµατοφωτοµετρικά, ΑPIMONDIA METHODS

ΥΓΡΑΣΙΑ ΑPIMONDIA METHODS

ΓΥΡΕΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (2) Mικροσκόπιο

ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΞΩΓΕΝΩΝ C-4 ΣΑΚΧΑΡΩΝ

(ΙΣΟΓΛΥΚΟΖΗΣ)(3) IRMS (AOAC METHODS)

(1) Φρουκτόζη, γλυκόζη, σακχαρόζη, µαλτόζη.

(2) Μόνο για τα θυµαρίσια ή «από θυµάρι» µέλια καθώς και στα µονοανθή του άρθρου 67α του Κ.Τ.Π.

(3) Η εξέταση πραγµατοποιείται από την Α΄ Χ.Υ. Αθηνών, Τµ. Α΄ µετά από συνεννόηση των άλλων

Χ.Υ. µαζί της.

Η γνωµάτευση βασίστηκε στα αναλυτικά αποτελέσµατα, την επισήµανση (η

οποία είναι καθοριστική για την πορεία και το είδος των χηµικών δοκιµών), τα

συνοδευτικά έγγραφα και διαµορφώθηκε σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία.

23.6 Αποτελέσµατα

Από τα 138 δείγµατα που εξετάστηκαν βρέθηκαν 20 δείγµατα µη

συµµορφούµενα ως προς τις φυσικοχηµικές παραµέτρους και την επισήµανση,

δηλαδή το 14,5% των µελιών που ελήφθησαν.

Page 184: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 182/220

∆ιάγραµµα 23.2: Αποτελέσµατα Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου της ποιότητας του µελιού ως προς τη συµµόρφωσή τους µε τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας

Τα µη συµµορφούµενα δείγµατα αφορούσαν στις παρακάτω παραµέτρους

εξέτασης:

∆ιάγραµµα 23.3: Κατανοµή µη συµµορφώσεων ως προς τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας ως προς τις παραµέτρους που εξετάστηκαν στο Πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου της ποιότητας του µελιού

23.7 Συµπεράσµατα

Το ποσοστό µη συµµορφούµενων δειγµάτων κυµάνθηκε το 2017 στα επίπεδα

των προηγούµενων ετών. Σχολιάζοντας περαιτέρω τα ευρήµατα, µπορεί να

ειπωθεί ότι δύο είναι οι βασικές αιτίες που οδηγούν στο χαρακτηρισµό των

προϊόντων ως µη συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία. Η πρώτη αφορά στη

διακίνηση «µελιού ζαχαροπλαστικής» (που ανιχνεύεται από το αριθµό διαστάσης

Page 185: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 183/220

ή/και την HMF) ως άλλου είδους µελιού (σε αυτήν εµπίπτει το 45% των µη

συµµορφούµενων δειγµάτων). ∆εύτερη, η λανθασµένη επισήµανση (εδώ

εµπίπτει το 35% των µη συµµορφούµενων δειγµάτων) που προκύπτει από τις

γυρεοσκοπικές εξετάσεις και τυχόν λάθη-παραλείψεις των ετικετών των µελιών.

Τέλος ένα 20% των µελιών είχαν προβλήµατα µε τη σύνθεση τους ή/και τα

φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά τους (ενδείξεις νοθείας).

Ο διαρκής έλεγχος των µελιών γίνεται µε σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας

του µελιού, ενός προϊόντος υψηλής διατροφικής αξίας αλλά και µεγάλης

σηµασίας για την ελληνική αγροτική παραγωγή. Το προϊόν µπορεί να

χαρακτηριστεί «εθνικό προϊόν» µε µεγάλες παραγωγικές και εξαγωγικές

δυνατότητες. Τα δεδοµένα των ελέγχων του 2017 αξιολογήθηκαν από τους

αρµόδιους φορείς και σε αυτά βασίστηκε ο σχεδιασµός του προγράµµατος που

αφορά τον επίσηµο έλεγχο παρακολούθησης της ποιότητας του µελιού έτους

2018 που παραµένει στα ίδια επίπεδα. Σκοπός είναι οι αρχές ελέγχου να έχουν

µια πλήρη εικόνα της αγοράς και να διατηρηθεί ένα επαρκές επίπεδο ελέγχων.

23.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Άρθρα 67 και 67α του Κώδικα Τροφίµων και Ποτών

http://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/food_fraud/honey_en

Page 186: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 184/220

Page 187: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 185/220

24 Επίσηµος έλεγχος για την παρακολούθηση της ποιότητας των

γαλακτοκοµικών προϊόντων

24.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου είναι η προάσπιση των συµφερόντων των καταναλωτών

µέσω της συµµόρφωσης µε την Ενωσιακή και Εθνική νοµοθεσία όσον αφορά

στην εξακρίβωση εάν τα γαλακτοκοµικά προϊόντα (τυριά ΠΟΠ, διάφορα άλλα

τυριά, γιαούρτια, βούτυρα, παγωτά και γάλατα ιδιωτικής ετικέτας) φέρουν τη

σωστή επισήµανση σχετικά µε το είδος του γάλακτος που περιέχουν και τη

συµµόρφωσή τους µε τις προδιαγραφές του Κώδικα Τροφίµων και Ποτών ως

προς την ποσότητα λίπους, υγρασίας και ΣΥΑΛ (Στερεό Υπόλειµµα Άνευ Λίπους).

Επίσης, να εξακριβωθεί εάν προϊόντα επισηµαίνονται ως γαλακτοκοµικά, ενώ

είναι µη γαλακτοκοµικά σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις του Κώδικα

Τροφίµων και της ΚΥΑ αριθ. 278186 (ΦΕΚ 1097 Β 27/08/2002).

24.2 Χρόνος Υλοποίησης

Απρίλιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017.

24.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδος (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κρήτης (Π∆Κ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (Π∆ΑΜΘ) του

ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Ηπείρου (Π∆Η).

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Βορείου Αιγαίου (Π∆ΒΑ) του ΕΦΕΤ,

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Πειραιά, Τµήµα Α’-Εργαστηριακών Ελέγχων Τροφίµων.

Χηµική Υπηρεσία Κεντρικής Μακεδονίας, Τµήµα Α΄ - Εργαστηριακών

Ελέγχων Τροφίµων, Νερών, Αλκοόλης & Ποτών µε Αλκοόλη.

Χηµική Υπηρεσία Ηπείρου-∆υτικής Μακεδονίας, Τµήµα Α’ Εργαστηριακών

Ελέγχων.

Page 188: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 186/220

Τα παραπάνω εργαστήρια είναι διαπιστευµένα για τις αναλύσεις που

πραγµατοποίησαν στα γαλακτοκοµικά προϊόντα, σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΛΟΤ

EN ISO 17025/2005.

24.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Τα δείγµατα περιελάµβαναν γαλακτοκοµικά προϊόντα (τυριά ΠΟΠ, διάφορα άλλα

τυριά, γιαούρτια, βούτυρα ιδιωτικής ετικέτας και κατσικίσιο γάλα) των παρακάτω

κατηγοριών:

Ελληνικής παραγωγής, (τουλάχιστον τα τυριά ΠΟΠ), που ελήφθησαν από

διάφορα τυροκοµεία ή άλλες εγκαταστάσεις παραγωγής τυριών, γιαούρτης

και βουτύρων, είτε µέσω χονδρικού ή λιανικού εµπορίου, είτε από εστιατόρια

και χώρους µαζικής εστίασης.

Άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε εισαγόµενα από τρίτες χώρες

που ελήφθησαν µέσω χονδρικού ή λιανικού εµπορίου, είτε από εστιατόρια

και χώρους µαζικής εστίασης.

Οι κατηγορίες των γαλακτοκοµικών προϊόντων που ελέγχθηκαν ήταν:

Τυριά ΠΟΠ σχετικά µε το είδος γάλακτος που περιέχουν.

Άλλα τυριά [µε έµφαση σε τυριά µειωµένων λιπαρών “light”, λευκά τυριά

άλµης και ανακατεργασµένα τυριά καθώς και είδη τυριών ΠΟΠ-ΠΓΕ που

περιέχουν και αγελαδινό γάλα (Γραβιέρα Νάξου, Σαν Μιχάλη και Κοπανιστή)]

σχετικά µε το είδος λιπαρής ύλης, καθώς και για την ποσότητα λίπους και

την υγρασία.

Γιαούρτια πρόβεια σχετικά µε το είδος γάλακτος.

Κατσικίσιο γάλα σχετικά µε την ανίχνευση αγελαδινού γάλακτος.

Βούτυρα σχετικά µε το είδος λιπαρής ύλης, την υγρασία και το στερεό

υπόλειµµα άνευ λίπους (ΣΥΑΛ).

Στην περίπτωση των ΠΟΠ τυριών οι έλεγχοι επικεντρώθηκαν σε τυριά από

αιγοπρόβειο γάλα από τις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, της Θεσσαλίας,

της Ηπείρου και της Κρήτης. Στα υπόλοιπα τυριά οι έλεγχοι εστιάστηκαν σε τυριά

µειωµένων λιπαρών “light”, λευκά τυριά άλµης και ανακατεργασµένα τυριά

καθώς και είδη τυριών ΠΟΠ-ΠΓΕ που περιέχουν και αγελαδινό γάλα (Γραβιέρα

Νάξου, Σαν Μιχάλη και Κοπανιστή). Στην κατηγορία των γιαουρτιών ο έλεγχος

περιλάµβανε κατά το δυνατόν περισσότερα «παραδοσιακά γιαούρτια», τα οποία

παρασκευάζονται από µικρότερους τοπικούς παραγωγούς, γιατί σε αυτήν την

κατηγορία έχουν εντοπιστεί περισσότερες αποκλίσεις τα προηγούµενα έτη και θα

κατευθυνθούν σε εγκαταστάσεις της περιφέρειας που εισκοµίζουν και αγελαδινό

Page 189: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 187/220

γάλα. Επίσης, οι έλεγχοι για νοθεία µε αγελαδινό γάλα κατευθύνθηκαν σε

γάλατα µακράς διάρκειας ζωής, π.χ. γάλατα υψηλής θερµικής επεξεργασίας,

ώστε να µην δηµιουργείται πρόβληµα µε την ηµεροµηνία λήξης του προϊόντος

σε περιπτώσεις εφέσεων, καθώς και σε γάλατα ιδιωτικής ετικέτας.

Σηµειώνεται ότι δειγµατίστηκαν και αναλύθηκαν γαλακτοκοµικά προϊόντα µε

ηµεροµηνία ελάχιστης διατηρησιµότητας µακράν της ηµεροµηνίας

δειγµατοληψίας και κατά το δυνατόν από µεγάλες παρτίδες. Επίσης έγινε

προσπάθεια να ελεγχθούν γαλακτοκοµικά προϊόντα όσο το δυνατόν

περισσότερων παραγωγών, ιδιαίτερα τοπικών µικρών παραγωγών οι οποίοι

πιθανότατα δεν είχαν ελεγχθεί στο παρελθόν. ∆εν ελήφθησαν δείγµατα µη

γαλακτοκοµικών προϊόντων (εφόσον επισηµαίνονται ως τέτοια, σύµφωνα µε τις

κείµενες διατάξεις του Κ.Τ.Π. και της ΚΥΑ αριθ. 278186, ΦΕΚ

1097/Β’/27.08.2002).

Προγραµµατίστηκαν συνολικά 140 έλεγχοι σε διάφορα γαλακτοκοµικά προϊόντα

για προσδιορισµό της ποιότητας τους και υλοποιήθηκαν 154 (ποσοστό

υλοποίησης 110,0%). Το είδος και ο αριθµός των δειγµάτων που

προγραµµατίστηκαν φαίνονται αναλυτικά στον Πίνακα 24.1 που ακολουθεί.

Πίνακας 24.1: Είδος και αριθµός δειγµάτων κατανεµηµένα ανά Π∆ και Εργαστήριο.

Εργαστήριο

Επισήµου

Ελέγχου

Αρµόδια

Αρχή

Ελέγχου

Τυριά

ΠΟΠ

Υπόλοιπα

τυριά Βούτυρο

Γιαούρτι

πρόβειο

Κατσικίσιο

γάλα

Π∆Α 5 5 5 5

Π∆∆Ε 5 5 5 5 Χ.Υ. Πειραιά,

Τµήµα Α’

Π∆Κ 5 5 5 5

Π∆ΚΜ 10 5 5

Π∆ΑΜΘ 5 5 5 5

Χ.Υ.

Κεντρικής

Μακεδονίας,

Τµήµα Α’ Π∆ΒΑ 5

Π∆Η 5 10 5

Π∆Θ 10 5

Χ.Υ. Ηπείρου και ∆υτικής Μακεδονίας

Τµήµα Α’

Σύνολα: 50 40 10 25 15

Στο παρακάτω διάγραµµα εµφανίζεται το ποσοστό υλοποίησης του

προγράµµατος ανά Π∆ του ΕΦΕΤ:

Page 190: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 188/220

∆ιάγραµµα 24.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου παρακολούθησης της ποιότητας των γαλακτοκοµικών προϊόντων

24.5 Εξέταση δειγµάτων

Η γνωµάτευση βασίστηκε κατά περίπτωση σε µια από τις παρακάτω µεθόδους:

Ανίχνευση αγελαδινού γάλακτος και καζεϊνικών αλάτων σε τυριά από πρόβειο

– κατσικίσιο ή βουβαλίσιο γάλα ή από µίγµα αυτών Κανονισµός (EK)

273/2008

Προσδιορισµός σύστασης λιπαρών οξέων µε αέρια χρωµατογραφία σε λίπος

γάλακτος (ISO 15884, ISO 15885).

Προσδιορισµός λίπους σε τυρί και ανακατεργασµένο τυρί (ISO 1735:2004).

Προσδιορισµός ολικών στερεών σε τυρί (ISO 5534:2004)

Προσδιορισµός της περιεκτικότητας του βουτύρου σε στερεό υπόλειµµα

χωρίς λίπος (3727-2).

Προσδιορισµός της περιεκτικότητας του βουτύρου σε υγρασία (ISO 3727-1).

Η γνωµάτευση βασίστηκε στα αναλυτικά αποτελέσµατα, την επισήµανση, η

οποία είναι καθοριστική για την πορεία και το είδος των χηµικών δοκιµών και

τυχόν συνοδευτικά έγγραφα.

Page 191: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 189/220

24.6 Αποτελέσµατα

Από τα 154 δείγµατα που ελέγχθηκαν από τις Π∆ του ΕΦΕΤ, 12 βρέθηκαν µη

συµµορφούµενα µε την κείµενη νοµοθεσία. Οι µη συµµορφώσεις αφορούσαν:

- ανίχνευση αγελαδινού γάλακτος σε πρόβειο γιαούρτι (4 δείγµατα)

- ανίχνευση αγελαδινού γάλακτος σε κατσικίσιο γάλα (2 δείγµατα)

- ανίχνευση νοθείας και µη ορθή επισήµανση σε βούτυρο (1 δείγµα)

- µη ορθή επισήµανση σε βούτυρο (2 δείγµατα)

- µη κανονική επισήµανση σε άλλα τυριά (όχι ΠΟΠ) (3 δείγµατα – το ένα

ανέγραφε “light” χωρίς να τηρεί τις προδιαγραφές)

∆ιάγραµµα 24.2: Αποτελέσµατα Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου παρακολούθησης της ποιότητας των γαλακτοκοµικών προϊόντων ως προς τη συµµόρφωσή τους µε τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας

24.7 Συµπεράσµατα

Το ποσοστό µη συµµορφούµενων δειγµάτων κυµάνθηκε και το 2017 στα επίπεδα

των προηγούµενων ετών 2015-2016. Σχολιάζοντας περαιτέρω τα ευρήµατα,

µπορεί να ειπωθεί ότι δύο είναι οι βασικές αιτίες µη συµµορφούµενων

προϊόντων. Η ανίχνευση αγελαδινού γάλακτος σε προϊόντα αιγοπρόβειου

γάλακτος (σε πρόβειο γιαούρτι και κατσικίσιο γάλα) και η λανθασµένη

επισήµανση, που σχετίζεται µε προϊόντα µε λιγότερα λιπαρά (light).

Το πρόγραµµα του 2018 περιλαµβάνει 270 έλεγχους, εκατόν πενήντα (150) για

το πρόγραµµα του ΠΟΕΣΕ (όπου συµπεριλαµβάνονται 90 δείγµατα φέτας) και

επιπλέον εκατόν είκοσι (120) δείγµατα τυρί φέτα και εστιάζει στον έλεγχο της

νοθείας της φέτας κυρίως µε ελέγχους στη µαζική εστίαση. Σκοπός είναι οι αρχές

ελέγχου να έχουν µια πλήρη εικόνα της αγοράς και η διατήρηση ενός επαρκούς

επίπεδου ελέγχων για προϊόντα εθνικής σηµασίας.

Page 192: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 190/220

24.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο του 2017 που διείπε τον έλεγχο και την ανάλυση για τον

προσδιορισµό της ποιότητας των γαλακτοκοµικών προϊόντων, αποτελείτο από:

τα άρθρα 11, 12α, 20, 81, 82, 83 και 86 του ΚΤΠ.

την ΚΥΑ αριθµ. 278186, ΦΕΚ 1097/Β’/27.08.2002

την ΚΥΑ αριθµ. 175180, ΦΕΚ 1721/02.08.2011

το Ν. 4046/2012, ΦΕΚ 85/07.04.2014

την ΥΑ 314/15074, ΦΕΚ 363/Β/17.02.2014

Page 193: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 191/220

25 Επίσηµος έλεγχος για την υποκατάσταση ειδών ιχθυηρών

25.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν:

α) η παρακολούθηση της συµµόρφωσης µε τους κανόνες της Ένωσης που

αφορούν στην κυκλοφορία στην αγορά καθώς και στην επισήµανση µη

επεξεργασµένων ή επεξεργασµένων προϊόντων αλιείας ή υδατοκαλλιέργειας.

β) η προστασία των συµφερόντων των καταναλωτών µέσω διάγνωσης δόλιων

πρακτικών στην υποκατάσταση ειδών ιχθυηρών, όπως αυτά δηλώνονται στην

ετικέτα ή σε άλλα µέσα πληροφόρησης που συνοδεύουν το τρόφιµο.

Ο έλεγχος επικεντρώθηκε σε επεξεργασµένα ή µη προϊόντα αλιείας και

υδατοκαλλιέργειας, περιοριζόµενα στα λευκόψαρα (συµπεριλαµβανοµένων των

στρογγυλών ψαριών και των πλατύψαρων) θαλλάσιων ειδών και ειδών των

γλυκών υδάτων.

25.2 Χρόνος Υλοποίησης

Ιούνιος 2017 – Σεπτέµβριος 2017

25.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση ∆υτικής Ελλάδος (Π∆∆Ε) του ΕΦΕΤ

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήριο Γενετικών Αναλύσεων Ιχθύων (Ε.Γ.Α.Ι.), Τµήµα Βιολογίας,

Τοµέας Γενετικής Ανάπτυξης και Μοριακής Βιολογίας, Α.Π.Θ.

25.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Το σύνολο των δειγµάτων αφορά µη επεξεργασµένα προϊόντα αλιείας και

υδατοκαλλιέργειας περιοριζόµενα στα λευκόψαρα (συµπεριλαµβανοµένων των

στρογγυλών ψαριών και των πλατύψαρων) θαλλάσιων ειδών και ειδών των

γλυκών υδάτων, ως εξής:

Page 194: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 192/220

α. τα «µη επεξεργασµένα προϊόντα» του Προγράµµατος, όπως περιγράφονται

στο Κανονισµό (ΕΚ) αριθµ. 853/2004, παράρτηµα Ι, σηµείο 3.6

(«Παρασκευασµένα αλιευτικά προϊόντα») αφορούν όλα τα αµεταποίητα

αλιευτικά προϊόντα που έχουν υποστεί µεταβολή της ανατοµικής τους

ακεραιότητας, όπως εκσπλαχνισµό, αποκεφαλισµό, τεµαχισµό σε φέτες,

τεµαχισµό σε φιλέτα ή άλεση. Για τους σκοπούς του παρόντος Προγράµµατος

Ελέγχου δεν δειγµατίσθηκαν «µη επεξεργασµένα προϊόντα» τα οποία έχουν

υποστεί εκσπλαχνισµό.

β. τα «επεξεργασµένα προϊόντα» του Προγράµµατος, όπως περιγράφονται στο

Κανονισµό (ΕΚ) αριθµ. 852/2004, άρθρο 2 παράγραφος 1, στοιχεία ιγ) και ιε),

(«µεταποίηση» και «µεταποιηµένα προϊόντα»), αφορούν την ουσιαστική

τροποποίηση του αρχικού προϊόντος µέσω της θερµικής επεξεργασίας, του

καπνίσµατος, του αλατίσµατος, της ωρίµανσης, της αποξήρανσης, του

µαριναρίσµατος, της εκχύλισης, της εξώθησης ή συνδυασµού αυτών των

µεθόδων.

Για τους σκοπούς του Προγράµµατος δειγµατίσθηκαν προσυσκευασµένα και µη-

προσυσκευασµένα τρόφιµα, νωπά ή κατεψυγµένα.

Στο πλαίσιο του προγράµµατος είχε προβλεφθεί ο έλεγχος της υποκατάστασης

ειδών ιχθυηρών 40 δειγµάτων (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 15, Π∆∆Ε: 5, Π∆Θ: 5), των

ειδών ιχθυηρών όπως φαίνεται στον Πίνακα 25.1. Τελικά υλοποιήθηκαν 40

έλεγχοι (Π∆Α: 15, Π∆ΚΜ: 15, Π∆∆Ε: 5, Π∆Θ: 5), (συνολικό ποσοστό

υλοποίησης 100%) σε ίσο αριθµό δειγµάτων. Η επιµέρους υλοποίηση του

προγράµµατος ανά υπηρεσία ελέγχου απεικονίζεται στο ∆ιάγραµµα 25.1, ενώ

ανά είδος ιχθυηρού παρουσιάζεται στον Πίνακα 25.1 και στο ∆ιάγραµµα 25.2.

∆ιάγραµµα 25.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου υποκατάστασης ειδών ιχθυρών

Page 195: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 193/220

Πίνακας 25.1: Υλοποίηση ελέγχων για την υποκατάσταση ειδών ιχθυηρών.

Είδος τροφίµου Προγραµµατισµένοι

έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Τόνος 5 5 100%

Γαλέος / Γλαύκος 5 0 0%

Γλώσσα 10 8 80%

Πέρκα 10 10 100%

Μπακαλιάρος/Βακαλάος 10 17 170%

Σύνολο 40 40 100%

∆ιάγραµµα 25.2: Κατανοµή δειγµάτων Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου της υποκατάστασης ειδών ιχθυηρών 2017 ανά είδος ιχθυηρού.

Αναλυτικότερα, σχεδιάστηκαν οι παρακάτω έλεγχοι:

Τόνος: 5 δείγµατα «µη επεξεργασµένου» τόνου (φέτα ή φιλέτο ή ακέφαλου)

Γαλέος: 5 δείγµατα «µη επεξεργασµένου» γαλέου (φέτα ή φιλέτο ή ακέφαλου)

Γλώσσα: 10 δείγµατα «µη επεξεργασµένης» γλώσσας (φέτα ή φιλέτου ή

ακέφαλου)

Πέρκα: 10 δείγµατα «µη επεξεργασµένης» πέρκας (φιλέτου ή φέτα ή

ακέφαλου)

Μπακαλιάρος/Βακαλάος: 10 δείγµατα «µη επεξεργασµένου»

µπακαλιάρου/βακαλάου (φέτα ή φιλέτου ή ακέφαλου)

25.5 Εξέταση δειγµάτων

Για τον εργαστηριακό έλεγχο των δειγµάτων χρησιµοποιηθηκε η µέθοδος του

DNA barcoding (DNA αλληλούχιση).

25.6 Αποτελέσµατα Προγράµµατος

Από το σύνολο των 40 εξετασθέντων δειγµάτων διαπιστώθηκε υποκατάσταση

του είδους του ιχθυηρού σε 7 δείγµατα (ποσοστό µη συµµορφούµενων

Page 196: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 194/220

δειγµάτων: 17,5%) ενώ τα υπόλοιπα 33 δείγµατα βρέθηκαν συµµορφούµενα µε

την νοµοθεσία (ποσοστό συµµορφούµενων δειγµάτων: 82,5%) (Πίνακας 25.2).

Πίνακας 25.2: Ποσοστά συµµορφούµενων και µη συµµορφούµεµων αποτελεσµάτων επί των εργαστηριακών ελέγχων ανά είδος ιχθυηρού του έτους 2017

Είδος τροφίµου (πρώτη ύλη και προϊόντα)

∆ιενεργηθέντες εργαστηριακοί

έλεγχοι

Αριθµός / Ποσοστό συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Ποσοστό µη συµµορφούµενων

µε τη νοµοθεσία δειγµάτων

Τόνος 5 5 δείγµατα / 100% 0 δείγµατα / 0%

Γαλέος / Γλαύκος

0

Γλώσσα 8 4 δείγµατα / 50% 4 δείγµατα / 50%

Πέρκα 10 10 δείγµατα / 100% 0 δείγµατα / 0%

Μπακαλιάρος/Βακαλάος

17 14 δείγµατα / 82,4% 3 δείγµατα / 17,6%

Σύνολο 40 33 δείγµατα/82,5% 7 δείγµατα/17,5%

∆ιάγραµµα 25.3: Κατανοµή συµµορφούµενων & µη συµµορφούµενων δειγµάτων Επίσηµου Προγράµµατος Ελέγχου υποκατάστασης ειδών ιχθυηρών έτους 2017 ανά είδος Ιχθυηρού.

25.7 Συµπεράσµατα

Στο πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου υποκατάστασης ειδών ιχθυηρών του 2017

ελέγχθηκαν συνολικά 40 δείγµατα δηλαδή το σύνολο των αρχικά

προγραµµατισθέντων. Όλες οι υπηρεσιες Ελέγχου ανταποκρίθηκαν πλήρως στην

ανάθεση και τις ανάγκες του Προγράµµατος όπως προέκυψαν κατά την διάρκεια

αυτού, όπου 5 δείγµατα γαλέου αντικαταστάθηκαν από ισάριθµα δείγµατα

βακαλάου, λόγω της δυσκολίας εύρεσης γαλέου στα σηµεία ελέγχου.

Page 197: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 195/220

Με βάση τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου Υποκατάστασης

Ιχθυηρών των ετών 2015 και 2016, πραγµατοποιήθηκε έλεγχος σε

συγκεκριµένες κατηγορίες/είδη ιχθυηρών, στις οποίες είχε διαπιστωθεί

υποκατάσταση του δηλωθέντος είδους, και συγκεκριµένα σε τόνο, γλώσσα,

πέρκα, και µπακαλιάρο. Στο πλαίσιο της υλοποίησης του Προγράµµατος, δεν

επιτεύχθηκε ο έλεγχος γαλέου, ο οποίος είχε αρχικά προγραµµατισθεί, λόγω

δυσκολιών δειγµατοληψίας του στο χρόνο υλοποίησης του Προγράµµατος. Τα

προγραµµατισθέντα δείγµατα γαλέου αντικαταστάθηκαν από δείγµατα των

υπολοίπων ειδών ιχθυηρών.

Από το σύνολο των 40 ελεγχθέντων δειγµάτων του προγράµµατος, ανιχνεύθηκε

η υποκατάσταση του δηλωθέντος είδους του ιχθυηρού σε 7 δείγµατα (ποσοστό

µη συµµορφούµενων δειγµάτων: 17,5%) ενώ στα υπόλοιπα 33 δείγµατα

(ποσοστό συµµορφούµενων: 82,5%) διαπιστώθηκε συµφωνία προσδιοριζόµενου

και δηλωθέντος είδους. Μεταξύ των κατηγοριών/ειδών ιχθυηρών που

διαπιστώθηκε υποκατάσταση είναι η γλώσσα (50% επί της κατηγορίας) και ο

βακαλάος (17,6% επί της κατηγορίας). Μεταξύ αυτών, µεγαλύτερο ποσοστό

υποκατάστασης/µη συµµορφούµενων δειγµάτων παρατηρήθηκε κατά τον έλεγχο

των δειγµάτων γλώσσας (57,1% επί του συνόλου των µη συµµορφούµενων

δειγµάτων του Προγράµµατος).

Η συµφωνία µεταξύ του δηλωθέντος και του εργαστηριακά προσδιοριζόµενου

είδους στην πλειοψηφία των δειγµάτων (82,5%) του Προγράµµατος υποστηρίζει

την ορθή συµµόρφωση των επιχειρήσεων τροφίµων, µε τους κανόνες της

Ενωσιακής και Εθνικής νοµοθεσίας, για την κυκλοφορία στην αγορά, την

διάθεση και την επισήµανση µη επεξεργασµένων ή επεξεργασµένων προϊόντων

αλιείας ή υδατοκαλλιέργειας. Παράλληλα, ο διαχρονικά σηµαντικός αριθµός µη

συµµορφούµενων (17,5%) δειγµάτων του Προγράµµατος, τα οποία αφορούν σε

συγκεκριµένες κατηγορίες/είδη ιχθυηρών, υποστηρίζει έντονα την συνέχιση του

συγκεκριµένου Προγράµµατος Ελέγχου, µέσω στοχευµένου πλάνου ελέγχων

στις κατηγορίες όπου διαπιστώθηκε υποκατάσταση του είδους του ιχθυηρού.

Τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επισήµου ελέγχου Υποκατάστασης Ειδών

Ιχθυηρών των ετών 2015-2017 χρησιµοποιήθηκαν για τον σχεδιασµό του

Ετήσιου προγράµµατος του έτους 2018, όπου προβλέπεται ο έλεγχος 40

δειγµάτων των κατηγοριών/ειδών τόνος, γαλέος, γλώσσα, πέρκα, µπακαλιάρος,

σφυρίδα και συναγρίδα.

25.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 178/2002, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Page 198: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 196/220

Κανονισµός (ΕΚ) 1169/2011, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Κανονισµός (ΕΚ) 1379/2013, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Κανονισµός (ΕΚ) 882/2004, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Σύσταση της επιτροπής C(2015) 1558 final/12-03-2015.

Page 199: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 197/220

26 Επίσηµος έλεγχος καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών

26.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου είναι:

α) η προστασία των συµφερόντων των καταναλωτών µέσω του ελέγχου της

συµµόρφωσης προς τις διατάξεις της ισχύουσας νοµοθεσίας και της διαπίστωσης

περιπτώσεων εξαπάτησης/παραπλάνησής τους που αφορούν στην κυκλοφορία

στην αγορά και την επισήµανση µη επεξεργασµένων ή επεξεργασµένων

προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

β) η διάγνωση δόλιων πρακτικών στην αναγραφή του καθαρού βάρους (εκτός

επίπαγου) προσυσκευασµένων επιπαγωµένων ιχθυηρών, όπως αυτά δηλώνονται

στην ετικέτα ή σε άλλα µέσα πληροφόρησης που συνοδεύουν το

προσυσκευασµένο τρόφιµο.

Ο έλεγχος επικεντρώθηκε σε µη επεξεργασµένα ή επεξεργασµένα προϊόντα

αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, περιοριζόµενα στα λευκόψαρα θαλάσσια είδη και

είδη γλυκών υδάτων, σε µαλάκια, και συγκεκριµένα σε σουπιές και θράψαλα της

οµοταξίας των καφαλόποδων, καθώς και σε καρκινοειδή, και συγκεκριµένα

γαρίδες της οµοταξίας των µαλακόστρακων.

26.2. Χρόνος Υλοποίησης

Μάιος 2017 – Νοέµβριος 2017

26.3. Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α’ Τµήµα της Χηµικής Υπηρεσίας Πειραιά του Γενικού Χηµείου του Κράτους

26.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Το σύνολο των δειγµάτων αφορά µη επεξεργασµένα ή επεξεργασµένα προϊόντα

αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, περιοριζόµενα στα λευκόψαρα θαλάσσια είδη και

είδη γλυκών υδάτων, σε µαλάκια, και συγκεκριµένα σε σουπιές και θράψαλα της

Page 200: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 198/220

οµοταξίας των καφαλόποδων, καθώς σε καρκινοειδή, και συγκεκριµένα γαρίδες

της οµοταξίας των µαλακόστρακων.

Στο πλαίσιο του προγράµµατος είχε προβλεφθεί ο έλεγχος του καθαρού βάρους

(εκτός επίπαγου) επιπαγωµένων ιχθυηρών σε σύνολο 40 δειγµάτων, των ειδών

ιχθυηρών όπως φαίνεται στον Πίνακα 26.1. Τελικά υλοποιήθηκαν 42 έλεγχοι

(ποσοστό υλοποίησης 105%) σε ίσο αριθµό δειγµάτων, και συγκεκριµένα:

Βακαλάος: 8 δείγµατα (19%)

Γλώσσα: 4 δείγµατα (9,5%)

Παγκάσιους: 4 δείγµατα (9,5%)

Γλαύκος: 1 δείγµα (2,4%)

Σαρδέλα: 1 δείγµα (2,4%)

Ξιφίας: 1 δείγµα (2,4%)

Φαγκρί: 1 δείγµα (2,4%)

Σουπιές: 5 δείγµατα (11,9%)

Γαρίδες: 11 δείγµατα (26,2%)

Θράψαλο: 4 δείγµατα (9,5%)

Καλαµάρι: 2 δείγµατα (4,8%)

Η επιµέρους υλοποίηση του προγράµµατος από την Π∆Α παρουσιάζεται στο

∆ιάγραµµα 26.1, ενώ η κατανοµή των ελέγχων ανά κατηγορία/είδος ιχθυηρού

απεικονίζονται στον Πίνακα 26.1 και στο ∆ιάγραµµα 26.2, αντίστοιχα.

∆ιάγραµµα 26.1: Υλοποίηση Προγράµµατος Επίσηµου Ελέγχου Καθαρού Βάρους

Επιπαγωµένων Ιχθυηρών 2017 ανά κατηγορία ιχθυηρών

Page 201: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 199/220

Πίνακας 26.1: Προγραµµατισµός και υλοποίηση ελέγχων καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών 2017.

Είδος τροφίµου Προγραµµατισµένοι

έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Επιπαγωµένα λευκόψαρα 20 20 100%

Επιπαγωµένες γαρίδες 10 11 110%

Επιπαγωµένα τεµάχια σουπιών

5 5 100%

Επιπαγωµένες ροδέλες θράψαλων

5 6 120%

Σύνολο 40 42 105%

∆ιάγραµµα 26.2: Κατανοµή δειγµάτων στο Πρόγραµµα Επίσηµου Ελέγχου Καθαρού

Βάρους Επιπαγωµένων Ιχθυηρών 2017 ανά είδος ιχθυηρού.

26.5. Εξέταση δειγµάτων

Για τον εργαστηριακό έλεγχο των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκαν οι

αναλυτικές µέθοδοι που περιγράφονται στα πρότυπα του Codex Alimentarius

CODEX-STAN 190-1995 και CODEX-STAN 165-1989, όπως έχουν

τροποποιηθεί.

26.6. Αποτελέσµατα

Από το σύνολο των 42 εξετασθέντων δειγµάτων διαπιστώθηκε µη συµφωνία του

εργαστηριακά προσδιοριζόµενου καθαρού βάρους (εκτός επίπαγου) µε το

αναγραφόµενο στην ετικέτα ή σε άλλα µέσα πληροφόρησης που συνοδεύουν το

Page 202: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 200/220

τρόφιµο, σε 8 δείγµατα (ποσοστό µη συµµορφούµενων δειγµάτων 19%) ενώ τα

υπόλοιπα 34 δείγµατα βρέθηκαν σύµφωνα µε το αναγραφόµενο καθαρό βάρος

(ποσοστό συµµορφούµενων δειγµάτων: 81%). Τα αποτελέσµατα ελέγχου των

δειγµάτων του Προγράµµατος παρουσιάζονται στον Πίνακα 26.2 και το

∆ιάγραµµα 26.3.

Πίνακας 26.2: Ποσοστά συµµορφούµενων και µη συµµορφούµενων δειγµάτων επί των εργαστηριακών ελέγχων ανά είδος ιχθυηρού του έτους 2017

Είδος τροφίµου (πρώτη ύλη και προϊόντα)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι /

Εργαστηριακοί έλεγχοι (αριθµός

δειγµάτων)

Αριθµός / Ποσοστό συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Ποσοστό µη

συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Λευκόψαρα 20 17 δείγµ. / 85% 3 δείγµ. / 15%

Βακαλάος 8 6 δείγµ. / 75% 2 δείγµ. / 25%

Γλώσσα 4 3 δείγµ. / 75% 1 δείγµ. / 25%

Παγκάσιους 4 4 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Γλαύκος 1 1 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Σαρδέλα 1 1 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Ξιφίας 1 1 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Φαγκρί 1 1 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Γαρίδες 11 7 δείγµ. / 63,6% 4 δείγµ. / 36,4%

Τεµάχια σουπιών 5 4 δείγµ. / 80% 1 δείγµ. / 20%

Ροδέλες θράψαλων 6 6 δείγµ. / 100% 0 δείγµ. / 0%

Σύνολο 42 34 δείγµατα/81% 8 δείγµατα/19%

∆ιάγραµµα 26.3: Κατανοµή συµµορφούµενων και µη συµµορφούµενων ∆ειγµάτων Επίσηµου Προγράµµατος Ελέγχου καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών έτους 2017 ανά είδος Ιχθυηρού.

Page 203: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 201/220

26.7 Συµπεράσµατα

Στο πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών

του 2017 εξετάσθηκαν συνολικά 42 δείγµατα εκ των αρχικά

προγραµµατισθέντων 40 ελέγχων (συνολικό ποσοστό υλοποίησης: 105%). Το

σύνολο των δειγµάτων αυτών αφορούσαν µη επεξεργασµένα ή επεξεργασµένα

προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, περιοριζόµενα στα λευκόψαρα θαλάσσια

είδη και είδη γλυκών υδάτων, σε µαλάκια, και συγκεκριµένα σε σουπιές και

θράψαλα της οµοταξίας των καφαλόποδων, καθώς σε καρκινοειδή, και

συγκεκριµένα γαρίδες της οµοταξίας των µαλακόστρακων. Τόσο η συνολική όσο

και η επιµέρους (ανά κατηγορία ιχθυηρών) υλοποίηση του προγράµµατος

κρίνεται απολύτως ικανοποιητική.

Στο πλαίσιο του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου Καθαρού Βάρους του έτους

2016, πραγµατοποιήθηκε έλεγχος σε συγκεκριµένες κατηγορίες/είδη ιχθυηρών,

και συγκεκριµένα σε λευκόψαρα των κατηγοριών βακαλάου, γλώσσας,

παγκάσιους, γλαύκου, σαρδέλας, ξιφία και φαγκρί, σε µαλάκια, και

συγκεκριµένα σε σουπιές και θράψαλα της οµοταξίας των καφαλόποδων, καθώς

και καθώς σε καρκινοειδή, και συγκεκριµένα γαρίδες της οµοταξίας των

µαλακόστρακων.

Ο έλεγχος του καθαρού βάρους επιπαγωµένων ιχθυηρών πραγµατοποιήθηκε

µέσω χρήσης αναλυτικών µέθοδων που περιγράφονται στα πρότυπα του Codex

Alimentarius CODEX-STAN 190-1995 και CODEX-STAN 165-1989.

Από το σύνολο των 42 ελεγχθέντων δειγµάτων του προγράµµατος,

διαπιστώθηκε µη συµφωνία του εργαστηριακά προσδιοριζόµενου καθαρού

βάρους (εκτός επίπαγου) µε το αναγραφόµενο στην ετικέτα ή σε άλλα µέσα

πληροφόρησης που συνοδεύουν το τρόφιµο, σε 8 δείγµατα (ποσοστό µη

συµµορφούµενων δειγµάτων: 19%) ενώ τα υπόλοιπα 34 δείγµατα βρέθηκαν

σύµφωνα µε το αναγραφόµενο καθαρό βάρος (ποσοστό συµµορφούµενων

δειγµάτων: 81%).

Μεταξύ των ειδών ιχθυηρών που διαπιστώθηκε µη συµφωνία του εργαστηριακά

προσδιοριζόµενου καθαρού βάρους µε το αναγραφόµενο είναι οι γαρίδες

(36,4%) βακαλάος (25%), γλώσσα (25%) και σουπιά (20%).

Η συµφωνία µεταξύ του δηλωθέντος και του εργαστηριακά προσδιοριζόµενου

καθαρού βάρους επιπαγωµέων ιχθυηρών στην πλειοψηφία των δειγµάτων

(81%) του Προγράµµατος υποστηρίζει την ορθή συµµόρφωση των επιχειρήσεων

τροφίµων, µε τους κανόνες της Ενωσιακής και Εθνικής νοµοθεσίας, για την

κυκλοφορία στην αγορά, την διάθεση και την επισήµανση µη επεξεργασµένων ή

Page 204: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 202/220

επεξεργασµένων προϊόντων αλιείας ή υδατοκαλλιέργειας. Παράλληλα, ο

σηµαντικός αριθµός µη συµµορφούµενων (19%) δειγµάτων του Προγράµµατος,

τα οποία αφορούν σε συγκεκριµένες κατηγορίες/είδη ιχθυηρών, υποστηρίζει

έντονα την συνέχιση του συγκεκριµένου Προγράµµατος Ελέγχου, µέσω

στοχευµένου πλάνου ελέγχων στις κατηγορίες όπου διαπιστώθηκε

υποκατάσταση του είδους του ιχθυηρού.

Τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επισήµου Ελέγχου Καθαρού Βάρους

Επιπαγωµένων Ιχθυηρών του 2017 χρησιµοποιήθηκαν για τον σχεδιασµό του

Ετήσιου προγράµµατος του έτους 2018, όπου προβλέπεται ο έλεγχος 50

δειγµάτων των κατηγοριών/ειδών επιπαγωµένα λευκόψαρα, επιπαγωµένες

γαρίδες, επιπαγωµένα τεµάχια σουπιών και επιπαγωµένες ροδέλες θράψαλου.

26.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 1169/2011 178/2002, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Page 205: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 203/220

27 Επίσηµος έλεγχος νωπότητας µη µεταποιηµένων αλιευτικών

προϊόντων

27.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της υγείας και των συµφερόντων των

καταναλωτών µέσω του ελέγχου της συµµόρφωσης προς τις διατάξεις της

ισχύουσας νοµοθεσίας και της διαπίστωσης περιπτώσεων

εξαπάτησης/παραπλάνησής τους σχετικά µε την νωπότητα µη µεταποιηµένων

(αποψυγµένων ή νωπών) αλιευτικών προϊόντων που διατίθενται στην αγορά,

όταν από την οργανοληπτική εξέταση προκύπτουν αµφιβολίες ως προς αυτή.

Ο έλεγχος θα επικεντρωθεί σε µη µεταποιηµένα (αποψυγµένα ή νωπά) αλιευτικά

προϊόντα Σολοµού Ατλαντικού (Salmo salar) µέσω του προσδιορισµού του

ολικού πτητικού βασικού αζώτου (ΟΠΒΑ/TVB-Ν).

27.2 Χρόνος Υλοποίησης

Οκτώβριος 2017 – ∆εκέµβριος 2017

27.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Α’ Τµήµα της Χηµικής Υπηρεσίας Πειραιά του Γ.Χ.Κ.

27.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Στο πλαίσιο του προγράµµατος προβλέφθηκε ο έλεγχος νωπότητας 5 δειγµάτων

αποψυγµένων ή νωπών αλιευτικών προϊόντων Σολοµού Ατλαντικού (Salmo

salar).

Η δειγµατοληψία και ο εργαστηριακός έλεγχος προσδιορισµού του ολικού

πτητικού βασικού αζώτου (ΟΠΒΑ/TVB-N) ακολουθεί την οργανοληπτική εξέταση,

εφόσον µετά από αυτή προκύπτουν αµφιβολίες ως προς τη φρεσκότητα των

αλιευτικών προϊόντων.

Τελικά υλοποιήθηκαν 4 έλεγχοι (συνολικό ποσοστό υλοποίησης 80%) σε ίσο

αριθµό δειγµάτων Σολοµού Ατλαντικού (Salmo salar).

Page 206: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 204/220

Πίνακας 27.1: Προγραµµατισµός και υλοποίηση ελέγχων νωπότητας ιχθυηρών.

Είδος τροφίµου Προγραµµατισµένοι

έλεγχοι (αριθµός δειγµάτων)

∆ιενεργηθέντες έλεγχοι

(αριθµός δειγµάτων)

Ποσοστό υλοποίησης

Σολοµός Ατλαντικού (Salmo salar)

5 4 80%

Σύνολο 5 4 80%

27.5 Εξέταση δειγµάτων

Για τον εργαστηριακό έλεγχο των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκαν οι

αναλυτικές µέθοδοι που περιγράφονται στον Κανονισµό (ΕΚ) 2074/2005

(Παράρτηµα ΙΙ, Τµήµα ΙΙ, Κεφάλαια ΙΙΙ-ΙV), ως ισχύει.

27.6 Αποτελέσµατα Προγράµµατος

Από το σύνολο των 4 εξετασθέντων δειγµάτων διαπιστώθηκε ότι το σύνολο

αυτών ήταν σύµφωνα µε την νοµοθεσία (ποσοστό συµµορφούµενων δειγµάτων:

100%)

Πίνακας 27.2: Ποσοστά Σύµφωνων και Μη Σύµφωνων αποτελεσµάτων επί των εργαστηριακών ελέγχων

Είδος τροφίµου (πρώτη ύλη και προϊόντα)

∆ιενεργηθέντες εργαστηριακοί

έλεγχοι

Αριθµός / Ποσοστό συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων

Ποσοστό Μη

συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία

δειγµάτων Σολοµός Ατλαντικού (Salmo salar)

4 4 δείγµατα / 100% 0 δείγµατα / 0%

Σύνολο 4 4 δείγµατα/100% 0 δείγµατα/0%

27.7 Συµπεράσµατα

Το Πρόγραµµα Επισήµου Ελέγχου νωπότητας µη µεταποιηµένων αλιευτικών

προϊόντων πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2017, σε συνέχεια τηε

έκθεσης ελέγχου του FVO DG(SANCO) 2014-7128 που διενεργήθηκε στην χώρα

µας µε σκοπό την αξιολόγηση των συστηµάτων που διέπουν την παραγωγή και

την διάθεση στην αγορά αλιευτικών προϊόντων. Με βάση τον Κανονισµό (ΕΚ)

2074/2005 (Παράρτηµα ΙΙ, Τµήµα ΙΙ, Κεφάλαιο ΙΙ), όπου προσδιορίζονται οι

κατηγορίες ειδών όπου καθορίζονται οι οριακές τιµές ΟΠΒΑ (TVB-N), το

Πρόγραµµα Ελέγχου 2017 επικεντρώθηκε σε αποψυγµένα ή νωπά αλιευτικά

Page 207: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 205/220

προϊόντα αποκλειστικά του είδους «Σολοµός Ατλαντικού» (επιστηµονική

ονοµασία είδους: Salmo salar).

Στο πλαίσιο του Προγράµµατος 2017 ελέγχθηκαν συνολικά 4 δείγµατα εκ των

αρχικά προγραµµατισθέντων 5 ελέγχων (συνολικό ποσοστό υλοποίησης: 80%).

Λαµβάνοντας υπόψη ότι η δειγµατοληψία και ο εργαστηριακός έλεγχος

προσδιορισµού του ολικού πτητικού βασικού αζώτου (ΟΠΒΑ/TVB-N) ακολουθεί

την οργανοληπτική εξέταση, εφόσον µετά από αυτή προκύπτουν αµφιβολίες ως

προς τη φρεσκότητα των αλιευτικών προϊόντων, διαπιστώνεται ότι η Υπηρεσία

Ελέγχου ανταποκρίθηκε πλήρως στην ανάθεση και τις ανάγκες του

Προγράµµατος όπως προέκυψαν κατά την διάρκεια αυτού.

Ο προσδιορισµός του ΟΠΒΑ (TVB-N) για τον έλεγχο της νωπότητας των

αλιευτικών προϊόντων πραγµατοποιήθηκε µε βάση τις αναλυτικές µεθόδους που

περιγράφονται στον Κανονισµό (ΕΚ) 2074/2005 (Παράρτηµα ΙΙ, Τµήµα ΙΙ,

Κεφάλαια ΙΙΙ-ΙV).

Το σύνολο των 4 ελεγχθέντων δειγµάτων Σολοµού Ατλαντικού (Salmo salar)

του προγράµµατος βρέθηκαν σύµφωνα µε την νοµοθεσία (ποσοστό

συµµορφούµενων δειγµάτων: 100%), υποστηρίζοντας την ορθή συµµόρφωση

των επιχειρήσεων τροφίµων, µε τους κανόνες της Ενωσιακής και Εθνικής

νοµοθεσίας, για την κυκλοφορία στην αγορά, την διάθεση και την επισήµανση

µη µεταποιηµένων αλιευτικών προϊόντων του συγκεκριµένου είδους.

Η επιτυχής υλοποίηση για πρώτη φορά του Προγράµµατος ελέγχου νωπότητας

αλιευτικών προϊόντων κατά το έτος 2017 υποστηρίζει την συνέχιση του

συγκεκριµένου Προγράµµατος Ελέγχου, µέσω στοχευµένου πλάνου ελέγχων.

Στον σχεδιασµό του Ετήσιου Προγράµµατος Ελέγχου του έτους 2018, προβλέπε-

ται ο έλεγχος 5 δειγµάτων του γένους Merluccius, της οικογένειας Merlucciidae.

27.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Κανονισµός (ΕΚ) 854/2004, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Κανονισµός (ΕΚ) 2074/2005, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Κανονισµός (ΕΚ) 1022/2008, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Page 208: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 206/220

Page 209: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 207/220

∆∆∆∆∆∆∆∆ιιιιιιιιεεεεεεεερρρρρρρρεεεεεεεευυυυυυυυννννννννηηηηηηηηττττττττιιιιιιιικκκκκκκκάάάάάάάά ππππππππρρρρρρρροοοοοοοογγγγγγγγρρρρρρρράάάάάάάάµµµµµµµµµµµµµµµµαααααααατττττττταααααααα

Page 210: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 208/220

Page 211: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 209/220

28 Έλεγχος επιπέδων ακρυλαµιδίου σε ορισµένα είδη τροφίµων

28.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Το ακρυλαµίδιο είναι µια οργανική ένωση µε χαµηλό µοριακό βάρος, ιδιαίτερα

διαλυτή στο νερό, η οποία σχηµατίζεται από τα φυσικώς απαντώµενα συστατικά

ασπαραγίνη και σάκχαρα σε ορισµένα τρόφιµα, όταν αυτά παρασκευάζονται σε

θερµοκρασίες συνήθως υψηλότερες από 120°C και υπό συνθήκες χαµηλής

υγρασίας. Σχηµατίζεται κυρίως σε πλούσια σε υδατάνθρακες ψηµένα ή

τηγανισµένα τρόφιµα, όπως τα δηµητριακά, οι πατάτες και οι κόκκοι καφέ, των

οποίων οι πρώτες ύλες περιέχουν τις πρόδροµες ουσίες του ακρυλαµιδίου.Η

κύρια χηµική διαδικασία που προκαλεί το σχηµατισµό του είναι γνωστή ως

αντίδραση Maillard. Είναι η ίδια αντίδραση που χρωµατίζει τα τρόφιµα «καφέ»

και επηρεάζει τη γεύση τους. Το ακρυλαµίδιο σχηµατίζεται από την αντίδραση

των σακχάρων µε αµινοξέα (κυρίως την ασπαραγίνη). Ανιχνεύτηκε για πρώτη

φορά τον Απρίλιο του 2002, αν και το πιο πιθανόν είναι ότι βρίσκεται στα

τρόφιµα από τότε που ξεκίνησε το µαγείρεµα.

Το 2015 η επιστηµονική οµάδα για τις µολυσµατικές προσµείξεις στην τροφική

αλυσίδα (οµάδα CONTAM) της ΕΑΑΤ εξέδωσε εκ νέου γνώµη10 σχετικά µε το

ακρυλαµίδιο στα τρόφιµα. Βάσει µελετών σε ζώα, η ΕΑΑΤ επιβεβαιώνει

παλαιότερες αξιολογήσεις, σύµφωνα µε τις οποίες το ακρυλαµίδιο στα τρόφιµα

ενδέχεται να αυξάνει τον κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου σε καταναλωτές όλων

των ηλικιακών οµάδων. ∆εδοµένου ότι το ακρυλαµίδιο υπάρχει σε ευρύ φάσµα

καθηµερινών ειδών διατροφής, η εν λόγω ανησυχία αφορά όλους τους

καταναλωτές, όµως τα παιδιά είναι η πλέον εκτεθειµένη οµάδα κινδύνου µε

γνώµονα το σωµατικό βάρος. Οι δυνητικά επικίνδυνες επιπτώσεις του

ακρυλαµιδίου στο νευρικό σύστηµα, στην προγεννητική και στη µεταγεννητική

ανάπτυξη και στο αναπαραγωγικό σύστηµα των ανδρών δεν θεωρήθηκε ότι

συνιστούν ανησυχία βάσει των υφιστάµενων επιπέδων διατροφικής έκθεσης. Τα

υφιστάµενα επίπεδα διατροφικής έκθεσης στο ακρυλαµίδιο για όλες τις ηλικιακές

οµάδες προκαλούν ανησυχία αναφορικά µε τα καρκινογόνα αποτελέσµατά του.

Σκοπός του ελέγχου ήταν η συλλογή στοιχείων για τα επίπεδα ακρυλαµιδίου στα

τρόφιµα που είναι γνωστό ότι περιέχουν υψηλά επίπεδα αυτής της ουσίας ή και

συµβάλλουν σηµαντικά στη διατροφική πρόσληψη του συνολικού πληθυσµού

αλλά και συγκεκριµένων ευάλωτων οµάδων, όπως τα µικρά παιδιά. Επίσης,

στόχος ήταν να διαπιστωθεί ο βαθµός στον οποίο οι επιχειρήσεις τροφίµων

10 EFSA Journal 2015;13(6): 4104

Page 212: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 210/220

έχουν εφαρµόσει τις επιλογές που είναι γνωστές σήµερα για την ελαχιστοποίηση

των επιπέδων του ακρυλαµιδίου στα προϊόντα που παράγουν.

Σηµειώνεται ότι από τις 11 Απριλίου 2018 εφαρµόζεται ο Κανονισµός (ΕΕ)

2017/2158, για τη θέσπιση µέτρων άµβλυνσης του κινδύνου και επιπέδων

αναφοράς για τον περιορισµό της παρουσίας ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα, ο

οποίος προβλέπει την υποχρεωτική εφαρµογή µέτρων άµβλυνσης από τις

επιχειρήσεις τροφίµων.

28.2 Χρόνος Υλοποίησης

Μάρτιος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

28.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας (Π∆ΚΜ) του ΕΦΕΤ.

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Θεσσαλίας (Π∆Θ) του ΕΦΕΤ.

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Χηµική Υπηρεσία Μετρολογίας του Γενικού Χηµείου του Κράτους

28.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν 30 έλεγχοι σε διάφορα προϊόντα για προσδιορισµό του

ακρυλαµιδίου βάσει των συστάσεων 2010/307/ΕΕ και 2013/647/ΕΕ της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παρακολούθηση των επιπέδων του ακρυλαµιδίου

σε διάφορες κατηγορίες τροφίµων. Υλοποιήθηκαν 27 από τους 30

προγραµµατισθέντες ελέγχους (ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος 90,0%).

Page 213: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 211/220

0 5 10 15 20

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Π∆ΚΜ

Π∆Θ

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 28.1: Υλοποίηση προγράµµατος παρακολούθησης των επιπέδων του ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα

28.5 Εξέταση δειγµάτων

Η µέθοδος που χρησιµοποιήθηκε για τον προσδιορισµό του ακρυλαµιδίου

περιλάµβανε κατάλληλη προκατεργασία του δείγµατος (εκχυλίσεις, καθαρισµό µε

φύσιγγες εκχύλισης στερεάς φάσης, κ.τ.λ.) και στη συνέχεια ποσοτικό

προσδιορισµό µε ID-LC-MS/MS (ισοτοπική αραίωση µε υγρή χρωµατογραφία και

ανίχνευση µε διαδοχικά φασµατόµετρα µάζας).

28.6 Αποτελέσµατα

Από τα 27 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

4 ήταν πατάτες τηγανητές πωλούµενες έτοιµες για κατανάλωση,

12 ήταν τραγανά πατατάκια (τσιπς),

2 ήταν καβουρδισµένος καφές,

2 ήταν στιγµιαίος καφές,

7 ήταν καβουρδισµένοι ξηροί καρποί.

15%

45%

7%

26%

7% Πατάτες τηγανητές πωλούµενες έτοιµεςγια κατανάλωση Τραγανά πατατάκια (τσιπς)

Καβουρδισµένος καφές

Στιγµιαίος καφές

Καβουρδισµένοι ξηροί καρποί

∆ιάγραµµα 28.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του προ-γράµµατος παρακολούθησης των επιπέδων ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα

Page 214: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 212/220

Πίνακας 28.1: Επίπεδα ακρυλαµιδίου στις διάφορες κατηγορίες τροφίµων (µg/kg) που εξετάστηκαν

Επίπεδα ακρυλαµιδίου (µg/kg) α/α Κατηγορία Προϊόντων Αριθµός

Ελέγχων ∆ιάµεση Τιµή

Ελάχιστη Τιµή

Μέγιστη Τιµή

1 Πατάτες τηγανητές πωλούµενες έτοιµες για κατανάλωση

4 70 49 138

2 Τραγανά πατατάκια (τσιπς)

12 328 73 1000

Καβουρδισµένος καφές 2 180 146 213

3 Στιγµιαίος (διαλυτός) καφές

2 122 120 125

4 Καβουρδισµένοι ξηροί καρποί

7 61 46 160

28.7 Συµπεράσµατα

Τα αποτελέσµατα των ελέγχων του 2017 δείχνουν µια σαφή βελτίωση όσον

αφορά τα επίπεδα παρουσίας του ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα που εξετάστηκαν.

Συγκεκριµένα, στην κατηγορία «τραγανά πατατάκια (τσιπς)» όπου κατά το

παρελθόν είχαν καταγραφεί επίπεδα ακρυλαµιδίου πολύ µεγαλύτερα από τις

προτεινόµενες ενδεικτικές τιµές και µάλιστα µε υψηλή συχνότητα εµφάνισης, οι

έλεγχοι έδειξαν επίπεδα ακρυλαµιδίου σηµαντικά χαµηλότερα από τα επίπεδα

αναφοράς που καθορίζονται στο Παράρτηµα IV του Κανονισµού (ΕΕ) αριθ.

2017/2158 που είναι σε εφαρµογή από τον Απρίλιο του 2018. Μόνο σε µια

περίπτωση σηµειώθηκε υπέρβαση των επιπέδων αναφοράς (750 µg/kg) για τη

συγκεκριµένη κατηγορία τροφίµου (πατατάκια σε µορφή sticks - 1000 µg/kg),

ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις οι τιµές ήταν χαµηλότερες.

Αντίστοιχα, χαµηλότερα από τα επίπεδα αναφοράς, ήταν και τα επίπεδα στις

κατηγορίες «πατάτες τηγανητές πωλούµενες έτοιµες για κατανάλωση» και

«καφές (καβουρδισµένος στιγµιαίος)» που καταγράφηκαν. Και εδώ υπήρξε

βελτίωση σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια καθώς τα επίπεδα που

µετρήθηκαν ήταν πολύ µικρότερα.

Στην κατηγορία «καβουρδισµένοι ξηροί καρποί» οι οποίοι ελέγχθηκαν για πρώτη

φορά στο πλαίσιο του εν λόγω προγράµµατος και στην οποία

συµπεριλαµβάνονταν προϊόντα όπως φιστίκια αράπικα ψηµένα και αλατισµένα,

κάσιους ψηµένα, αµύγδαλα ψηµένα και αλατισµένα, φουντούκια ψηµένα, τα

Page 215: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 213/220

επίπεδα που καταγράφηκαν ήταν χαµηλά. Αν και στον κανονισµό (ΕΕ) αριθ.

2017/2158 δεν περιλαµβάνονται επίπεδα αναφοράς για αυτά τα τρόφιµα, τα

επίπεδα που µετρήθηκαν ήταν τέτοια ώστε να συµπεραίνεται ότι η συγκεκριµένη

κατηγορία τροφίµων δεν αποτελεί σηµαντική πηγή πρόσληψης ακρυλαµιδίου.

28.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον

προσδιορισµό των επιπέδων του ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) 333/2007 της Επιτροπής της 28ης Μαρτίου 2007, για

τον καθορισµό µεθόδων δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον έλεγχο των

επιπέδων ιχνοστοιχείων και ουσιών που επιµολύνουν τα τρόφιµα κατά την

επεξεργασία τους, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει,

τη σύσταση 2010/307/ΕΕ της Επιτροπής για την παρακολούθηση των

επιπέδων ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα,

τη σύσταση 2013/647/ΕΕ της Επιτροπής για τις έρευνες για τα επίπεδα

ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα.

Σηµειώνεται ότι ο κανονισµός (ΕΕ) 2017/2158 της Επιτροπής της 20ής

Νοεµβρίου 2017, για τη θέσπιση µέτρων άµβλυνσης του κινδύνου και επιπέδων

αναφοράς για τον περιορισµό της παρουσίας ακρυλαµιδίου στα τρόφιµα, δεν

εφαρµοζόταν κατά την διάρκεια του ανωτέρω ελέγχου.

Page 216: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 214/220

Page 217: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 215/220

29 Εκτίµηση περιεκτικότητας αλατιού σε παρασκευάσµατα κρέατος και

προϊόντα µε βάση το κρέας

29.1 Εισαγωγή – Σκοπός

Σκοπός του ελέγχου ήταν η συλλογή δεδοµένων για την υλοποίηση δράσεων

διατροφικής πολιτικής ως προς την ευαισθητοποίηση καταναλωτών και επιχειρήσεων

για τη χρήση του αλατιού. Η δράση εντάσσεται στο πλαίσιο της Στρατηγικής Μείωσης

Αλατιού 2016-2020, όπως εγκρίθηκε το Μάιο του 2016 από το ∆Σ του ΕΦΕΤ. Σύµφωνα

µε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/

nutrition_physical_activity/docs/salt_report1_en.pdf) για τη µείωση του αλατιού, εκτός

από το ψωµί και τα προϊόντα αρτοποιίας, σηµαντική πηγή αλατιού είναι τα

παρασκευάσµατα κρέατος και τα προϊόντα µε βάση το κρέας. Καθώς στην Ελλάδα η

κατανάλωση φαγητού εκτός σπιτιού είναι σηµαντική, κρίνεται απαραίτητη η συλλογή

δεδοµένων περιεκτικότητας αλατιού από τα ανωτέρω τρόφιµα, που διατίθενται έτοιµα

προς κατανάλωση από τους χώρους µαζικής εστίασης και γρήγορου φαγητού.

29.2 Χρόνος Υλοποίησης

Νοέµβριος 2017 έως ∆εκέµβριος 2017

29.3 Συνεργαζόµενοι φορείς

Αρµόδιες Αρχές Ελέγχου:

Περιφερειακή ∆ιεύθυνση Αττικής (Π∆Α) του ΕΦΕΤ.

Εργαστήρια Επισήµου Ελέγχου:

Εργαστήρια ∆οκιµών και Ερευνών Τροφίµων Αθήνας του ΕΦΕΤ

29.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων

Προγραµµατίστηκαν 110 έλεγχοι σε παρασκευάσµατα κρέατος και προϊόντα µε βάση το

κρέας για προσδιορισµό του περιεχόµενου σε αυτά νατρίου. Υλοποιήθηκαν 55 από τους

προγραµµατισθέντες ελέγχους (ποσοστό υλοποίησης του προγράµµατος 50%).

Page 218: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 216/220

0 20 40 60 80 100

Αριθµός Ελέγχων

Π∆Α

Προγραµµατισµός

Υλοποίηση

∆ιάγραµµα 29.1: Υλοποίηση προγράµµατος εκτίµησης περιεκτικότητας αλατιού σε παρασκευάσµατα κρέατος και προϊόντα µε βάση το κρέας

29.5 Εξέταση δειγµάτων

Η µέθοδος που χρησιµοποιήθηκε για τον προσδιορισµό του νατρίου περιλάµβανε χώ-

νευση του δείγµατος σε συσκευή µικροκυµάτων και στη συνέχεια ποσοτικός προςσδιο-

ρισµός του νατρίου, µε φασµατοφωτόµετρο ατοµικής απορρόφησης µε χρήση φλόγας.

29.6 Αποτελέσµατα

Από τα 55 δείγµατα που εξετάστηκαν, τα:

10 ήταν αλλαντικά γαλοπούλας,

9 ήταν αλλαντικά χοιρινά,

8 ήταν γύρος κοτόπουλο,

6 ήταν γύρος χοιρινός,

7 ήταν κεµπάπ,

7 ήταν λουκάνικα,

6 ήταν µπιφτέκι,

2 ήταν σουβλάκι χοιρινό.

17%

16%

15%11%

13%

13%

11% 4%Αλλαντικά γαλοπούλας

Αλλαντικά χοιρινά

Γύρος κοτόπουλο

Γύρος χοιρινός

Κεµπάπ

Λουκάνικα

Μπιφτέκι

Σουβλάκι χοιρινό

∆ιάγραµµα 29.2: Είδος και ποσοστό δειγµάτων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του προγράµ-µατος εκτίµησης περιεκτικότητας αλατιού σε παρασκευάσµατα κρέατος και προϊόντα µε βάση το κρέας

Page 219: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 217/220

Πίνακας 29.1: Επίπεδα νατρίου (g/100g προϊόντος) στις διάφορες κατηγορίες τροφίµων που εξετάστηκαν

Επίπεδα νατρίου (g/100g)

α/α Κατηγορία Προϊόντων Αριθµός Ελέγχων Ελάχιστη

Τιµή ∆ιάµεση

Τιµή Μέση Τιµή

Μέγιστη Τιµή

1 Αλλαντικά γαλοπούλας 10 0,9 1,1 1,0 1,1

2 Αλλαντικά χοιρινά 9 0,9 1,1 1,1 1,3

3 Γύρος κοτόπουλο 8 0,3 0,8 0,8 1,3

4 Γύρος χοιρινός 6 0,7 0,9 0,9 1,1

5 Κεµπάπ 7 0,8 0,8 0,9 1

6 Λουκάνικα 7 0,8 1,1 1,1 1,5

7 Μπιφτέκι 6 0,4 0,5 0,6 0,9

8 Σουβλάκι χοιρινό 2 0,5 0,7 0,7 0,8

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

Αλλ

αντικ

ά γαλ

οπού

λας

Αλλ

αντικ

ά χοιριν

ά

Γύρος

κοτό

που

λο

Γύρος

χοιρινό

ς

Κεµ

πάπ

Λου

κάνικα

Μπιφ

τέκι

Σουβλά

κι χ

οιρινό

Συ

γκέν

τρω

ση

Na (

g/1

00g

πρ

οϊό

ντο

ς)

Μέγιστη Τιµή

∆ιάµεση Τιµή

Μέση Τιµή

Ελάχιστη Τιµή

∆ιάγραµµα 29.3: Κατανοµή νατρίου στα έτοιµα προς κατανάλωση παρασκευάσµατα κρέατος και προϊόντα µε βάση το κρέας που εξετάστηκαν

Page 220: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 218/220

29.7 Συµπεράσµατα

Το σύνολο των αποτελεσµάτων θα τύχουν περαιτέρω επεξεργασίας ώστε να προκύψει

σαφέστερη εικόνα για την περιεκτικότητα των συγκεκριµένων τροφίµων που

κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά σε αλάτι καθώς και για την εκτίµηση της

πρόσληψης αλατιού µέσω αυτών των τροφίµων από τους Έλληνες καταναλωτές και να

αναληφθούν περαιτέρω συγκεκριµένες δράσεις, εφόσον κριθεί αναγκαίο.

29.8 Νοµοθεσία – Βιβλιογραφία

Το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τον έλεγχο και την ανάλυση για τον προσδιορισµό

των επιπέδων του νατρίου στα τρόφιµα προκύπτει από:

τον κανονισµό (ΕΚ) 333/2007 της Επιτροπής της 28ης Μαρτίου 2007, για τον

καθορισµό µεθόδων δειγµατοληψίας και ανάλυσης για τον έλεγχο των επιπέδων

ιχνοστοιχείων και ουσιών που επιµολύνουν τα τρόφιµα κατά την επεξεργασία τους,

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Page 221: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 219/220

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων ελέγχου Μικροβιολογικών

Κριτηρίων Ασφάλειας Τροφίµων

Για την στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων χρησιµοποιήθηκαν οι κάτωθι

εξισώσεις:

Z 2 * (p) * (1-p)

Μ∆ =

c 2

όπου:

Μ∆= Μέγεθος δείγµατος

Z = Ζ value (π.χ. 1.96 για 95% confidence level = επίπεδο εµπιστοσύνης)

p = το ποσοστό αρνητικών (συµµορφούµενων µε τη νοµοθεσία) δειγµάτων

c = confidence interval (διάστηµα εµπιστοσύνης)

∆ιόρθωση για πεπερασµένο πληθυσµό

Μ∆ όπου: pop = population (πληθυσµός)

Νέο Μ∆ =

Μ∆-1

1+

pop

Το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι και το επονοµαζόµενο περιθώριο λάθους.

Το επίπεδο εµπιστοσύνης προσδιορίζει το περιθώριο διαστήµατος εµπιστοσύνης του

αποτελέσµατός σου και συνήθως χρησιµοποιείται το 95%.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν το διάστηµα εµπιστοσύνης είναι:

Page 222: ΣΣΧΧΕΕΔΔΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ Ο …...12.3 Συνεργαζόµενοι φορείς 106 12.4 Είδος και Κατανοµή των Ελέγχων 107 12.5 Εξέταση

ΕΦΕΤ, ∆ιεύθυνση Εργαστηριακών Ελέγχων 220/220

- Το µέγεθος του δείγµατος. Όσο µεγαλύτερο το µέγεθος του δείγµατος τόσο

ασφαλέστερο το συµπέρασµα για τη συµµόρφωση του πληθυσµού (επιλεγείσα

κατηγορία δειγµάτων) µε τη νοµοθεσία

- Το ποσοστό συµµόρφωσης µε τη νοµοθεσία. Η ακρίβεια εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό

από το ποσοστό των αρνητικών δειγµάτων. Για παράδειγµα εάν 99% των δειγµάτων

είναι αρνητικά οι πιθανότητες λάθους είναι µικρές ανεξάρτητα µε το µέγεθος του

δείγµατος. Όµως εάν το ποσοστό αρνητικών δειγµάτων είναι 51% τότε οι

πιθανότητες λάθους είναι πολύ µεγαλύτερες.

- Ο πληθυσµός. Ο πληθυσµός παίζει ρόλο στις περιπτώσεις που είναι πεπερασµένος

δηλαδή ο αριθµός των προϊόντων από τα οποία λαµβάνονται δείγµατα είναι

συγκεκριµένος και µικρός. Στια άλλες περιπτώσεις όπου είναι πολύ µεγάλος ή

άγνωστος δεν επηρεάζει τα αποτελέσµατα.

- Η «τυχαιότητα» του δείγµατος.