جمهوری اسالمی اریان

وسارت امور اقتصادی و دارایی

معاونت امور اقتصادی

وکار دفتز پایص و بهبود محیط کسب

سی بورس نفت رد کشور جویی و فساد ساختاری رب راه ربرسی تأثیز رانت اندا

4934 ماه فروردیه - 4گزارش شماره

بسمه تعالی

بوب كاـي

ػاى گشارػ

ػاى اگلیغی:

-

ػاى فارعی:اؽاقی ثـن فت ؼـ وبغتبـی ثف ـاخیی فىبؼ ثفـوی تأثیفات ـات

وـ

پذیذآرذ/پذیذآرذگاى پؽیؽآـؽ/پؽیؽآـؽب ای:

3/ هحوذ ػباعی 2حغیی / حغیي هیزؽجاػیاى 1حویذ ابزیؾوی

وبـ ؼفتف پبی ثجؼ طی وىت ام دفتز

- وکاراى

اضىب ثفی –فف وؼ یجبی اظز ارسیاب ػلوی

ضىیی ضىی یفدب٠یب تأییذکذ ایی

خیی، فىبؼ وبغتبـی، ثـن فت فت، فىبؼ، ثبقـوی، االش فىبؼ، ـات اصگاى کلیذی

ع گشارػ كاـي:

تفویجی پم یؽای ای پم وتبثػب تفخ تػی تفخ وب

1394 ب ففـؼی تاریخ اتؾار

کذ گشارػ

ؼ، وی ضمق آى بت ؽـج ؼـ ای كاـي، ف ـوی ١بت اـ التبؼی تمی ی

وت. قاـت اـ التبؼی ؼاـایی١ی آ ت١ك ث ١بت اـ التبؼی

یك لبث www.econo.mefa.irت كاـي اق فیك ثب ١بت اـ التبؼی ثب آؼـن

وت. ؼوتفوی

فهرست:

1........................................................................................................................................................... زىیؽ

2............................................................................................................................................................مؽ

3........................................................................................................................ فایا غب فت ثـن ثبقاـ

4................................................................................................................................................. یف یجب

5................................................................................................. آ یاختب٠ یب یك ـات اا

7.................................................................................................................................... پم ادب ـي

9...................................................................................... فایا غب فت ؽیت ففي ؽیففا یثفـو

9...................................................................................................................... غب فت اوتبف ؽیففا

9.....................................................................................................................غب فت اوتػفاج ؽیففا

10 ...................................................................................................................... غب فت ففي ؽیففا

12 .............................................................................. وـ یفت ؽیففآ ؼـ ـات خؼ یدو اىب

13 .............................................................................................................................................. آق حیتب

14 ................................................................................................................................................ یثؽ خ

16 ............................................................................................................................................ آغؿ بث

16 ........................................................................................................................................ یفبـو بث

16 .......................................................................................................................................... یالت بث

17 ..................................................................................................................................... یتفتیا بث

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

1

1اذاسی برط فت در کؾر جیی فغاد عاختاری بز را بزرعی تأثیز رات

abrishami@ut.ac.ir، اوتبؼ التبؼ ؼاب تفا، حویذ ابزیؾوی

mirshojaeian@ut.ac.irاوتبؼیبـ التبؼ ؼاب تفا، حغیي هیزؽجاػیاى حغیی،

md.abbasi@alumni.ut.ac.ir، وبـبن اـؽ التبؼ ؼاب تفا، هحوذ ػباعی

چکیذ

و ث ٠ا وبالیی اوتفاتمیه بغت ؽ ـی تفی وبالبی لف ضبف اوت؛ ثاـقي فت یىی اق ثب

وؽ بی ؽیؽی اق وی وـبی تیؽوؽ فف ف تؽیؽی ؼـ ای ضق، وجت ایدبؼ او

بی خبی فش ب ثفببی اغیف لیت فت ث ٠ا یه پبـاتف اثفؿاـ ؼـ تطیؼ. ؿا ؼـ وب ی

بی خبی ای بی ثكـي فتی خب و ثیتفی تأثیف ـا ؼـ ت١یی لیتؼ، ثـنثؼ اوت. ثب ای خ

اؽ. ؼـ ای ـاوتب، ثب ٠بیت ث وؽ فت ال ؽ وؽ، ٠ؽتب ؼـ وـبی فف بؼ اـقؽ ایفب ی

بوت ؽف اؽاقی ثـن فت ؼـ ای وـ وببی غب ایفا ؼـ ضق فت بق، ىأ ـاكیت

ؼ ای فش، ؼـ ـت اخفای طیص ثیی یؿاـا ؼاغی غبـخی لفاـ ففت پیویبوت

وكایی ؼـ افكای التؽاـ ویبوی التبؼی ایفا ؼـ م خب ایفب وؽ. ثب ای ، م ثؽضىبة

تو ـای ثـن 1384ب فش ثـن فت، بق پتفیی ایفا ؼـ تیف ـغ تیتخؼ، ٠ی

ثف بی وال التبؼ مبتی جیتأویؽ ثف آ ؼـ لای ثفب و زبـ تو١، یك اثال٢ ویبوت

، سب ای فش ث ـ خؽی ث فض اخفا لؽ ؿاـؼ اوت. فت بقبی ففي ایدبؼ ت ؼـ ـي

ی ثبقاـبی ثـن ایدبؼ فبفیت ؼـ فبی ١بالت اوت، ث ف بی اثب تخ ث ایى یىی اق ـوبت

وؽ، خیی ؼـ ای ثبقاـ ف١بیت یاؽاقی ثـن فت ایفا ثفای اػبی و ثب ایك ـاتـوؽ ـای

خیی ثیتفی تأثیف ـا ؼـ ٠ؽ ی ـاتة جبؽ. ثفای ای ـ ؼـ تطمیك ضبف، ای ففی و پؽیؽ

اؽاقی فك ثـن فت ؼـ وـ ؼات، آق ؽ اوت. ؿا ؼـ ب ا، ففایؽبی خؼ ١ت فت ـا

-تفی ٠ای و ؼـ ٠ؽ ـاخیی ؼـ آ ثفـوی ؽ اوت. ؼـ اؼا ایوـ اىب ـغؽاؼ پؽیؽ ـات

ثب غجفب ضق، اوتػفاج اؽ، جتی ثف بضج اؽاقی ثـن فت غب پبیؽاـ ؼـ وـ ؼغبت ؼات

ؼی یكا اثفؿاـی ای ٠ا، ثب اوتفبؼ ؽ تطی ویفی وى ثؽی ؽ بیتب مبیى قؼوت

( ادب ففت اوت. AHPفاتجی )

:کلیذ اص

فاتجی خیی، ؽ تطی ویفی وىالتبؼ مبتی، ثػ ٠ی، ثـن فت، ـات

مب ضبف، ثفففت اق ـوب وبـبوی اـؽ آلبی طؽ ٠جبوی اوت: -1

اؽاقی ثـن فت ؼـ ایفا، طؽ ٠جبوی، وبـثفؼی، ؼاىؽ التبؼ، ؼاب تفا، ٠ؽ ـا خیی ؼـ م پؽیؽ ـات»

30/06/1393»

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

2

همذه

وب ؿت، ثیتفی ضد 20تفی وبالبی لف ضبف، ؼـ غال ث ٠ا یىی اق ثباـقي فت،

و ث ـی ، تفخ ضىی مؽ( ث١1386بالت ثبقاـ خبی ـا ث غؼ اغتب ؼاؼ اوت؛ )ثغكیب،

تا تـ طفن ؼ. ای بی ویب ـا یؼی ایت ففاا آ ث ٠ا وبالیی اوتفاتمیه بغت ی

اػ وـبی ١تی ؼاىت. ث ی وجت اوت و ف ١ت ؼـ وـبی ػتف خب، ٠ی

بی ؽیؽی اق وی وـبی بی آ، وجت ایدبؼ اوتؽیؽی ؼـ ضق فت بق ففاـؼ

لبت ثی ای ثؼ اوت و اق ؼیفثبق، فت طی ثفای ب ای ؼ؛ ث تیؽوؽ فف وؽ ی

تا ـؼپبی ای بؼ اـقؽ ـا ث ش بؽ وفؼ. بی ـظ ؼاؼ ؼـ وؽ اغیف ی ؼـ ثىیبـی اق خ

(1391)فـای،

بی ب ثفبثب ای مؽ، ؼـ اق ؾ یىت و لیت فت، ث ٠ا یه پبـاتف ، ؼـ تطی

و وـبی تأثیفؿاـ ؼـ ت١یی لیت خبی ای بؼ اـقؽ، اق ـات ای خبی ؼغی ثبؽ؛ ث

بی فتی ثكـي ؽ ىتؽ. ثب ای خؼ، ىت ضبئك ایت ای اوت و ثـنای ثفویبوی لبث الض

تف ؿاـی واؽ، ج لیتوؽ فت ال ؽ ؼیب بؽ ییـن ؽ، و ؼـ وـبی فف

وببت لیتی ای ١ت پفایت ـا ث ف غؼ ؼـ ؼوت ؼاـؽ. ؿا ای ىأ، ایفا ـا و اق ثكـتفی

ؿاـی فت بق، ث ٠ی تطت و ی ؼـ ضق لیتاوت، ؼاـؽب ؾغبیف فت بق خب

وؽ فت لفاـ ؼاؼ اوت.اثكاـبی فاضی ؽ ؼـ وـبی فف

یؽـوفثـ اوتطب لبث ؾغیف ثى ییبـؼ 58/154 اق ثی ؼات ثب ایفا وـ ف،یؼ یو اق

وـبی تفی٠ؽ اق یىی جی١ی، بق اوتطب لبث ؾغیف تفى١ت تفیی 62/33 سی بی

ـفت بـ ث ایفا التبؼ بی كیت یتفیا اق یىی ١ت، یا ٠ال ثاوت. خب افلی وؽ تبی

و ـی ث ؼ؛ی ففت ف ؼـ وال یبیكیـثفب ببوتیو ؼـ وـ التبؼ فایپ ٠ا ث

ؼیپبوی پیجفؼ ؼـ یاوبو م ؼ ی تبی فت ثػ اق وـ و ثؼخ اق مؽاـ لبث تخی

ای م ت١بالت ب ىبـی تو١ فیك اق ،وـ ی ایت تی ایفا اوالی خـی التبؼی

(www.nioc.ir) .ؼاـؼ ٠ؽ ثف ـا ،ای ثی

بی وال التبؼ بی یم ایفا ؼـ ضق فتی ثب ٠بیت ث ویبوتؼـ ای ـاوتب، ثب تخ ث كیت

بی ففي فت بق قایی التبؼی یك ایدبؼ ت ؼـ ـياوتىبة بغ ؼـمبتی، و وـ ـا ث

اؽاقی ثبقاـ ىتم ؿاـی فت غب اق فیك ـاوبقی اتیبق لیتبی تالي ثفای ثیوؽ، ثبـل تفغیت ی

بوت ؽف ؽ زی ثبقاـی، و وباؽاقی طیص ضىبةوبقؼ. ـافتی ـا ث اؾب تجبؼـ ی

وكایی ؼـ افكای التؽاـ ویبوی ؿاـا ؼاغی غبـخی لفاـ ففت، ای پتبىی ـا ؼاـؼ و م ثویبوت

وبقی ؽیفیت ١ت فت التبؼی ایفا ؼـ م خب ؼات ثبؽ و وـ ـا ؼـ تی

تف وؽ.خب پفـ

بق لئاوتفاتمیه ایفا، اق خ ل١یت اوتثبیی وـ ث بی تثف اـؼ اغیفاؿوف، یمی ٠ال

40ؼـؽ بث فت 70طب تأی ایت افلی خب، لفاـ ففت ؼـ فوك ثیی افلی )و ب

اؽاقی ؼـؽ ؾغبیف بق خب اوت ( لفاـ ففت ؼـ ط تاللی و لبـ آویب، آففیمب اـپب، ایت ـا

(www.nioc.ir)وؽ. ـا ثفای وـ ؼ زؽا ی زی ثـوی

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

3

بی یم ؼیفی اق خ: تاؽ وـ ـا اق بف ففت اؽاقی ثـن فت ایفا ی اق وی ؼیف ـا

اؼ غفیؽاـا فت ـیكی التبؼی، افكای یكا تمبب ت١ؽفبفیت ثیتف لیت ؼـ ضق فت، ثجبت ثفب

بی غبـخی ؼـ وـ، اـتمبی ؼـآؽبی فتی وـ، تأثیف ثف ـؼ ثػ ؿاـی ایفا، ىتفي وفبی

-بی غی خؽیؽ، ٠ی غی ث ای ضق ؼـ وـ، وب ـیىه ١بالت فتی، ایدبؼ ففت

ؼ غفیؽاـا فتی اوتفبؼ اق بی فتی ثبىی اق فیك ىتفؼ وفؼ ت١ؽا اػ ثی اثف وفؼ تطفی

ؽ وبقؼ.( ثف1391اـقبی خبیكی ؼالـ )فـای،

باسار برط فت خام ایزاى

افق ثـن تاىت خبیب غؼ ـا ث ٠ا یه اثكاـ وبـا ؼـ ـاوتبی ی ث ثبقاـ ـلبثت وب اثجبت

بؼالتی ثف ثفؼ اوت. فت یك اق خ بی جوؽ ؼـ ای ـا اق والش فبفیت وب كی

ثبقاـ وبغؿی فت یك بؽ اوت. قب اق ثبقاـبی مؽی وبغؿی پفـمی ثفغـؼاـ وت و وبالبیی

و ؼـ اوتثىیبـی اق وبالبی ؼیف ت ثف اا لفاـؼاؼبی وف، آتی، اغتیبـ ١ب ١ب

بی فتی ضب ضبف یفؽ. اق خ ١تجفتفی ثـنثبقاـبی ثـن ففاثـن ـؼ اوتفبؼ لفاـ ی

ای فت غب ؽ، ثـن فت ییـن، ثـن فت وبپـ، ثبقاـ فت ؼثی تا ث ثـن ثیخب ی

(1386 ثـن وبالبی توی ابـ وفؼ. )آؾـی،

لب ثفب و تو١ التبؼی، اخب٠ی ففی خـی اوالی 95ؼـ بؼ اق آدبیی و

ؼـ ؼوتـ وبـ 1379ایفا، ىأ تىی ثـن فت فش ؽ ثؼ، ؿا ای ثفای ای ثبـ ؼـ وب

ـ اكا فـت ای ىأ ؼـ لب ثفب زب ثف ـغ تأویؽ قاـت فت لفاـ ففت. ثب ای ضب ٠ی

بی وال التبؼ مبتی، سب ای فش ث ـ خؽی بی ففي فت ؼـ ویبوتوبقی ـيت

(1391اـؼ فض اخفایی ؽ اوت. )فـای،

بی ففاای ـت پؿیففت مبالت قیبؼی ث زبح اؽاقی ثـن فت، ثطثؼـ قی ٠ ٠ؽ ـا

ثؽی وفؼ. اق خ جم« قاؼـ» « قاثف»تا ث اغتبـ ؼـ ؼ ؼوت یـویؽ اوت. ای ٠ا ـا

تا ث واؽاقی ثـن فتی ؼـ وـ یقا )ؼـ ویىتی( ؼغی ؼـ ٠ؽ ـاتفی ٠ا ؼـ

١فالق، التبؼی ب١بت التبؼی، فمؽا ؽیفیت ثؼ ؼتی وـ التبؼ ؼـ ؼتی ثػ ثبالی

بوت فبـی فی التبؼی، بیقیفوبغت بیبتی، فمؽا لای اػ٠ی ؼاغی مفـات لای

ادب بت ث فث ای فوی ١ف وبغتبـ تدبـت اىتفیه، طؽؼیتثی بیپ یف

ؼـ خؼ فلی، بـوبییا ١بالت ثبقاـبی قی ؼـ تػ اىبی یفی وجؼ ١بالت، ١ف

فش ابـ وفؼ. اخفای ؼـ وـی ىئی وی اق خؽی ٠ك وـ یك جؼ بؼـاتی اـقی لای

(1391)وتبؼ جبـق ثب لبزبق وبال اـق،

اؽاقی فك ثـن قا( ـا یك ؼـ ٠ؽ ـا٠ال، ؼـ ثفغی اق ب١بت ادب ففت، ىبئ ثیفی )ثف ث

٠ف تیؽ طؽؼیت ثب فتج بی تا ث زباؽ. اق خ ای اـؼ یفت ؼـ وـ ؼغی ؼاىت

ای اـتجببت ثی ویىت جى ثی ث ؼوتفوی ث فث اپه، ىالت ثبت ثب اـتجب ؼـ غب فت

تیبت غبـیب، اثفات ؼـ خؼ ویبوی ىبئ م بلبت ثبىی، تبثیف تدبـی ب ؼـ 1ثبىی

ایدبؼ ؼی ث اپه ٠ وـبی اوتمجب ٠ؽ ثـن، اضتب ٠ىفؼ ثف ایفا غبـخی بی ویبوت

1- Society Worldwide Interbank Financial Telecommunication (Swift)

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

4

ثـن ابـ وفؼ. آتی ١بالت فمی ا ف٠ی بیطؽؼیت اپه یك خؼ ت١یف اق فای فبی

(1391)وتبؼ جبـق ثب لبزبق وبال اـق،

اؽاقی زی ثـوی ؼـ وـ، و ادب ب١بت تخیطی آـ ـا ثب ٠بیت ث تیت لای اكا

وؽ، آـ یپؿیف ث١ب اكابی ؾیفث اىبتطیی یك ثففف وفؼ ا فی فش ـا ثفای ؼوتب

بی اغیف ؼـ وـ، ای ففی بی فبـی اال٠بت ؼـ وباق وی ؼیف، ىتفي تو١ قیفوبغت

ف١ب ای ضق، ؼ و خؼ ـات ففاا ؼـ فبی وتی ثبقاـ فت وـ ثفای فی اق ؾی فش ی

اؽاقی ثـن فت ث ٠ت ای ٠ؽ آغبق ث وبـ ة ثـن فت ایفا ثبؽ. الق ث ؾوف اوت و ـا

بی خؼ ؼـ ای تاؽ وجت وب ثفغی اق ـاتـ، یؼی ایدبؼ فبفیت ؼـ فبی ١بالت فتی و

ثبقاـ ؼ. ؿا لبث تـ اوت و تف١ی اق ثبقاـ وتی غیففبف خؼ، اق ل زی ـغؽاؼی اضىبن

اؽاقی آ وؽ .غف وفؼ بث غؼ ـا ١ف ث خیفی اق ـا

هبای ظزی

اثتؽا ؼـ پبـاؼی والویىی ت١فیف ؽ. ؼ. ـاتثب وفای ت١فیف یــات ث طب غی، اخبـ، اخب

ىبـؼیـ ؽییؼؼ. ؼـ ای فب ث ؼت ث ٠ا بؼی غیفغا ثؽ ؼغبت ػفة ؼـ التبؼ ب ی

ب ثف بىب ـا وفؼ. ؼـ ای ـاوتب ـیىبـؼ ـات ی «ـات» ثؼ و الؽا ث ىتفي ال یؼاب التبؼ یاق ا

( 1383ؼاؽ )ـبی، بقاؼی ثی اق مؽاـ ـؼ یبق یه اضؽ تیؽ ثفای بضت ج )یب ب قی( ی

تف غاؽ ثؼ. بی فغةو تید آ افكای ضبی وؼ بىب قی

وبـثفؼ ای ف ؽ. اب ث فـؼـ اثتؽا ـات تب ث پفؼاغت بی اق اوتفبؼ اق قی االق ی

افكای پیؽا وفؼ ف اىب وىت ؼـآؽ و بی اق اتیبقات اطبـی، دقب وی ب ثبؽ ـا ؼـ

اػ په اق قب ویك، و م ؼت ؼـ ؼوتىبـی التبؼ بیب ( ٠ی1383ثف ففت. )اثفیی،

فغـؼاـ ؽ. قیفا ثفای ؼت ای اىب یب ثؼ تب ثب خیی یك اق ایت ؼزؽا ثؽ، ىأ ـات ـات

بیی اق التبؼ ایدبؼ وفؼ اق ای فیك قی ـا ثفای بیی ؼـ ثػؿاـی لا٠ؽ، طؽؼیتلب

ثفق اا ـات ففا وؽ.

ـفت ث ٠ا و اق ضبت یه اضؽ ىتم ففاتف ای ث فـ ب ث ؼت یك تغییف وفؼ، ث

ای اق اػب و فوؽا ث ؼجب ضؽاوثفوبقی بف غؼ ثؼؽ، ؼـ ف ففت ؽ. )ىسىی، د٠

بی ؼؽ ـات اطبـات جؼ، ثى غؼ ػیت( ؼـ ای ؼیؽب، ؼت تب یه بؼ تػی1987

ب ثفغـؼاـ ثؼؽ ؿاـی یب اخفای ویبوتؿاـی، لب٠ؽؼتی یك اق یه ـات لبث تخ ؼـ ضق لب

ففت. و ثبیؽ ـؼ تدكی تطی لفاـ ی

ب ؼـ بیی ثفای ضف ایدبؼ ـاتتا تـ ثؼ و ایكثب تخ ث ت١بـیف اـائ ؽ ؼـ ثبال، ی

بی غیفلبی اق ف١بیت ایتاؽ ؼابی ػتف خؼ ؼات ثبؽ. ای الؽابت یخب١ اق فف ف

فی تجیغبت ـا اق فف بی لبی س الثیؼی یب ا٠ب قـ ـا اق یه فف ف١بیتبؽ ـ

ب و ؼـ آ ف ػی ث ـ ایدبؼ، ضف یب تغییف اتیبق ؼیف ؼـثفیفؼ. ث د٠ ای ف١بیت

خیی ؼؽ، ـاتبی ضبویتی ادب یـاوتبی لب وفؼ ؼوتباا اطبـات یب ضمق لبی، ؼـ

( 76، 2012ؼ. )ثبتف، الق یا

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

5

ای اجتواػی آىااع رات شی

ب ٠ؽتب ؼـ اثف ایدبؼ یه طؽؼیت ؼـ ثبقاـ ث ـ جی١ی )ث ٠ا ثب ـات ـیىبـؼیی( یب ـات

ؼؽ، ٠ؽتب ب ـا ث غؼ اغتب یای اق ـات٠ی و ثػ ٠ؽبی ؽ. ـات وبغتی ایدبؼ ی

بیی ثفای ؼوتیبثی آقاؼ بی بؼـوت ؼت ؼـ طی التبؼی بیب ث ایدبؼ طؽؼیتثب ؼوتىبـی

( ث ی وجت اوت و ؼـ 26، 1987ؽ.)تیى، بی التبؼی دف یاػب ث ف١بیت

اػ ث وجت خؼ بث جی١ی ىتفؼ ؼـ ث ؼالی تفبتی )٠ی ب ١بؼ ؼت ؼـ آوـبیی و اث

ـؼ. ایفا یك اق خ خیی ث فاتت ثبال یؼ، اضتب بؽ پؽیؽ ـات اغتیبـ ؼت( ثكـي ی

بی یم، ثب آویتوـبیی اوت و ث وجت خؼ بؼبی بوبـا ل١یت اختب٠ی، التبؼی ویبوی

.اوتث فیجب ای ثی اختب٠ی ؼوت

ؼـ د ـات خؼ ؼـ خب١ ث زؽی ثػ اق خ ـات اطبـی، ـات بث جی١ی، ـات

ؼ. ثفغی اق بـتی ؽیفیتی، ـات اال٠بت، ـات ففایفی ـات ضب اق اتمبالت ویبوی تمىی ی

فزؽ و ؼـ وبیف اـؼ یك اوت؛ ت اطبـی ـات اتمبالت ویبوی وبال ؼتی ای اـؼ بؽ ـا

تفی ى ـات یفی تمیت ـات، می اوبوی ایفب وؽ. ـات اطبـی، ٠ی تاؽ ؼـ ىؼت ی

ؼ، بی البت ؼـ ؼ. ثب ای خ یفی ثبقاـ اطبـی ایدبؼ یاوت و ؼـ اثف ا٠ب اا اتیبقات ى

-اثف اتمب یه اتیبق اق فی ث ف ؼیف یب طؽؼ وفؼ فی ث ف ف ؼیف یك ـات ى ی

، تفخ: غفی(1986بؽ. )غب، یفؼ و آ ـا ـات اتمبالت ویبوی ی

ـ ؽـ دق ـؼ اؿوف، لایی ث بی فقبی ایدبؼ ـاتتفی ـياق خ ػ

ب ث وجت قیب ؼـ ای فب، ثػی اق كیاوت. ب ث ١ت طؽؼ وفؼ تیؽات بیی ١ت ثب

( )تیى، 1ؼ. )كی بـثفف ـفبی بی اق ا٠ب طؽؼیت، اق ثی ـفت یت یر فی ی

بی وبغتی، یبق ث ضب اق ا٠ب طؽؼیتخیب ث ـ تبضت ـات ( اق وی ؼیف ـات1987

بی فف ؽ تو تمبیب ـات، وؽ و د كی ( اثجبت ی1980فف جبغی ؼاـؽ. تالن )

ب و بؽ قیب بـثفف وؽب بیی ای ـات غاؽ ثؼ. ای كی ؼلیمب ثفاثف ثب افكای ـفب تبضت

خیی یب كی تالن ؼ ث كی ـات ـات اق ثی ـفت اق ؼوتفن غبـج یؼـ ففآیؽ اغتب

و اوت .

ؼؽ. ؼـ ای ى و تغییفات ؼـ م ت١بؼ ثبقاـ ـا ؼـ اثف ل یه اطبـ ب ی 1ى

تا خیی ـا یی اختب٠ی ـاتاوت، كی I IIبی بـثفف تالن ث تفتیت ١بؼ وش كی

یب كی )د كی تالن كی ـفب اق ؼوت ـفت بی اق اطبـ ١PMABPCبؼ ؾقم

(1987بـثفف( ؼـ ف ففت. )تیى،

و غبجب ففایؽ تػی ـات ثفای یه ف ػ، ثب اق ثی ـفت ـات فی ؼیف فا اقآدبیی

ـ اختبة اق وب یكا ـات غؼ غاؽ غاؽ ثؼ، ف ؼـ ١ف غف، الؽا ث فف جبغی ث

ـؼ ؼ ثػ ؼیفی اق آ ث ؽـ ی و ثػی اق آ ث مببت ؼتی تم ی بوفؼ. ث ای كی

ؼ. تاؽ ب الثی وفؼ، ؿاوف وفؼ، ـ ؼاؼ ... ثبؽ، كی طبفت اق ـات فت یی

)ب(

1 Harberger Cost

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

6

وؽ. یىی اق اوتفبؼ یخیی وی ثبقی ـات، غبجب اق ؼ اثكاـ ث ـ ـاتمببت ؼتی یك ؼـ آ

ؼ. ای ای غب ایدبؼ یث ف ٠ؽ 1بی خؽیؽ ا٠ب طؽؼیت ای اثكاـب اق فیك ایدبؼ ـات

بی وتی تىی وبـت ؼاـؼ؛ ثب ای تفبت و ؼـ ایدب ضىت اوت تػی ـات جبت قیبؼی ث ؽ

بی ویبوی ـا ث ٠ا ؼـ ـتی و خؼ ـات. وؽ یبی ؽـلبثتی ـا ث خب١ تطی و طؽؼیت

وؽب ـات بی ـؼ ٠الل تمبیب آ ؼـ ف ثیفی، ایدبؼؼی ؼوتیبثی ث ـاتكی وبب

( 1987ویبوی یك ؼـ لجب ادب آ تمبی ؼـیبفت جبغی غاؽ ثؼ. )ىسىی،

مببت تاؽ اف بوجی ثفای ، یك ی2اؽبیی و لجال خؼ ؼاتاق وی ؼیف تؽیؽ ث اثب ـات

ؼتی ث ـ ایدبؼ طؽؼیت ثفای ثػ غی ؿا وىت ؼـآؽ اق تمبیب ـات ؿوـ ثبؽ.

تفی اثكاـی و یه ویبوتؽاـ ؼـ ای غ ؼـ ؼوت ؼاـؼ، غ لای مفـاتی اوت و )ب( ای

ای، ؼاـؽب ـات لجال ؼـ ـاوتبی بف ثػ غی ؽ اوت؛ قیفا ؼـ ـت فىع ای ل

تفـ ؽ ؿا ضبفؽ جغی ـا ث ـ ىفـ ث ـ ضفبت اق ـات غؼ پفؼاغت وؽ.

وؽ ١ت بی طؽؼــت ا٠ب ویبوتؼلت ویؽ. ؼ 2ى ثفای ؼـن ثتف ای ىئ ث

Sث Sاق )اتمب طی ٠ف 2ؼـ ى I IIای ١بؼ اغتالف ؼ وص بی تیؽی اق ثف(، ثب’

ب ؼـ ف ففت و ای ثب ای تا ث ٠ا ضؽاوثف كیؽ. ؿا ای ىبضت ـا ی ثفغـؼاـ ی

بی تیؽوؽ اق لب ث ویبوتؽاـا پفؼاغت وؽ. اق وی ؼیف ثب ضبفؽ ث ـ ا٠ب ای

تاؽ ؿاـ ثب تؽیؽ غ ـات خؼ یاؽ لبثفغـؼاـ ثؼ OADاثتؽا اق بقاؼی ١بؼ ثث

فبت اق تیؽوؽب ـا ثب قیب ـفبی ١بؼ ای وص اخ وؽ. ؼـ تید تیؽوؽب بیؽ ثفای ض

1 Rent-Creation 2 Rent-extraction

I

Q

S

D

Qc Qm

B

C

A

Pc

P

Pm

D

II

همزرات ضغ گام در رفا زاتییتغ یبزرع: 1ؽکل

(1891،21غى،یتل)یاحصار

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

7

ثكـتف اق OADؿاـ ثپفؼاقؽ. اف تـ ؼ و وص ثث ای ـات، ضؽاوثف ث ی یكا ث لب

ؿاـ ثؽ ایى وبـی وفؼ ثبؽ، ثیتف اق ضبت اوت، ؼـ ضبت ؼ ؼـیبفتی لب I IIاغتالف وش

لج غاؽ ثؼ.

ای ببوت ؽـفبی یىت. ایدبؼ ـات كب پؽیؽؼـ بیت الق ث ؾوف اوت و ؼغبت ؼت

بی البت ث ؼالیی اق خ خیفی اق ایدبؼ اطبـات جی١ی، ث ـ ضفبت اق بىیت ١ی

بیی ایدبؼ وؽ. اػب یب خیفی اق اتالف بث جی١ی، یبق اوت ؼت ت١ؽا ؼـ التبؼ ؼغبت ـات

خیی ٠ؽتب ث وجت آثبـ تبیح فی آ اق خ ىتفي في فی ی ـاتخؼ، پؽیؽی ثب ای

بی غیفؽ ىجت ث وبقوبـ ثبقاـ ایدبؼ قیب غب ـفبی، ىتفي فىبؼ ؼـ ثػ ؼتی، ـك ف١بیت

ة ثفای التبؼ ای بؼـ التبؼ، تػی بة اوت١ؽاؼب تقی ب٠بؼال ؼـآؽ، پؽیؽ

ؼ. وـ تمی ی

رػ اجام پضؼ

بی ویفی ثؼ یفی اق لبتؼوتیبثی ث پبوع پفو اوبوی ای تطمیك، یبق ث ثفث ـ

یفی وبـثفؼی مب ضبف، اثتؽا یبق اوت تب اوتفاتمی اتػبة ؽ، ب١ ـؼی اوت. ثب ٠بیت ث خت

ـؼ ب١ ثفـوی ثب ـیىفؼی اوتبفی، ففایؽبی اوتبف، تیؽ اوتػفاج فت غب ؼـ وـ ث ؼلت

( اقآدبییى اال٠بت ففآیؽ 1387ففی، لفاـ ففت تیب ـي اخفای ف فض ػ ؼ. )

بجفؼ ثب ؼلت الق، ؼـ بث ىتة ؼـ ؼوتفن وـ خب خؼ جؼ، ای ففایؽ جتی ثف ؽ

ضق ف١بی اضؽبی ػتف ؼـ قاـت فت ثب غجفب اق فیك بضج 1ؽیفیت ففایؽ وىت وبـ

1 Business Process Management (BPM)

Q

S’

S

DD

QC QA

A

B

II III

C

F

I

O

D

E

P

D

یذیتذ گذاریلاى یارات شاىیه يییتؼ: 2ؽکل

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

8

یی اث١بؼ ـؼ ب١ تفىیف ؽ. ؽف اق ای ب١، بؽ تمخـی اوالی ایفا اوتػفاج

(89، 1385فا اوت. )وفؽ، بؽ اق ؼیؽب و

ؼـ ؽىبقی ١یت ١ت فت وـ، و١ی ؽ اوت فای وی وـ، ثؽ خؼ ٠ا

ب ثفـوی ؼ. فزؽ تالي ؽ اوت ؼـ وبـ ای ١یت، اثفات فای ثیفی ثیفی بؽ تطفی

٠ا طیی تطی ؽ یك ؼـ ف ففت یبؼآـی ؼ.

ودی ، اىب1یفی اق ؽ التبؼ ثػ ٠یؼ تب ثب ثف ؼـ فض ث١ؽ، ای اىب ففا ی

ودی كب ث ١بی اوتػفاج ؽ، ادب ؼ. الق ث یبؼآـی اوت و ای اىبخؼ ـات ؼـ ففایؽ

ب جؼ لؽ اـؼ وفؼ اتبی ث پفو طتف ای اضؽب ؼـ ای ب١ خؼ فىبؼ ؼـ ای ؼوتب

و ـتی بی خؼ، ؼـ خؼ ؽاـؼ. ثى ثؽی ١ی اوت و ث ؼی خؼ ١ف وبغتبـی ؼـ ففآیؽ

بی ـؼ ف ـا تبضت وؽ، ای تابیی ـا ؼاـؼ و اق ـات ثبم فا، پىتت بؼیففؼی ف١ت

خؼ ؼاـؼ و ٠ؽ وبـوب ب اوتفبؼ آ ـا ثبف١ وؽ. فزؽ و ای ضىخؼ ؼـ ای ؼوتب

وؽ. اق ثب ای لجی اوتثبئبت مبث یبی ؼتی اػبی ١تمؽ بؼق ىتؽ ؽیفا ثػ

ب تابیی ضف ف ؼـی غی ؼـ وی ؼیف بثك وال مؽن غؽاؽ ؼـ لفآ وفی، ٠ اىب

ـوؽ ( ؿا ث ف ی103بی قؽی بؼی ـا ؽاـؽ. )ث ٠ا وـ یوف، آی ب اخ ثب ففیت

بی تی اففاؼ تطت و غؼ ـا اق فیك ایدبؼ وبقوبـبی ؽ و قیو ای یف ضبویت ثب

بوت غؼوتفی تی بؼبی وبـآؽ ؼـ وص وـ اق ثی ثجفؼ. اتب ث ای ، اق یه فف

ث ثفای اففاؼ خب١ ایت اختب٠ی ثیتفی ـا ث فا غاؽ ؼات اىب اـؼ آـؼ اتببت بـا

بی ػفة فىبؼ التبؼی ثفؼ؛ اق وی ؼیف ضبویت اق ثفق قییفبی ؽق ای وـ ـا اق ثی ی

وؽ . ویبوی ؼـ وـ خیفی ی

اؽاقی ثـن فت غب پبیؽاـ ؼـ وـ ـا اق فیك بضج ثب تفی ٠ا ثف ثف ٠ؽ ـاؼـ اؼا ای

ؼوتفن ـاضتی ؼـ ث ؽببضج ایى ث تخ وی. ثب ثؽی ی ؼوتغجفب ای ضق، فؼآـی

یفی بی وفؼ ؿا ثب اوتفبؼ اق ـي بوبیی 2اـخب٠ی جى یه فیك اق یىتؽ، آب ـا

3ثففی (1990ؼ. )پبت، ی اتػبة

، یكا اثفؿاـی ای ٠ا ثب یىؽیف مبیى 4جیؼـ بیت ثب اوتفبؼ ؽ تطی ویفی وى فات

اؽاقی وبـای ثـن فت ؼـ وـ، ػ ؼ. ای تفی ٠ب ثف ثف ٠ؽ ـاؽ تب ای ؼی یق

ؼ ؼـ ای مب، اق ؽ ؿوـ ث یفی زؽبغی طىة یتفی ف تیـي یىی اق ١فف

فاتجی ثف جبی ب اوتفبؼ ؽ اوت. اال اوبن ـي تطی وىؼی بغثؽی قـ ـتج

ب، ثبیؽ ٠ا ٠بف خؼ ؼـ ف مبیىبت قخی اوتاـ اوت. ؿا ث ـ ایدبؼ خؽ مبیى بغ

-ي ٠ییفؽ مبیى ؽ. ای ـوص ث تفتیت ىجت ث وبیف ٠ا ث ـت ؼث ؼ تو تی

بیی اق خ غف ـؼ اتجب ـغ بیت آ )جتی ثؼ ثف فات غجفب اىب خؼ ـیىه

بی ویفی تفی ـيوبقی(، اق تؽاؼلتی ٠ؽ تفوك غب ؼـ ؽاال٠بت، فمؽا اال٠بت، ثی

( 1388آیؽ. )وؽ ـاجفؼی ی تو١ ١ت ثفق، یفی ث ضىبة یتی

1 Public Choice 2 Referral Network 3 Snow ball Sampling 4 AHP (Analytical Hierarchy Process)

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

9

ثؽی ؽ، تو غجفب بی غای ثب ؽف مبیى ؼ ث ؼی بغث ای ـ، پفوب

ب، ق ف بغ ایت آ ت١یی ؽ اوت. ـی ؽ پبوعای ضق تی تىی په اق

اؽاقی ثـن فت ـا ؼـ اتػبة غجفب، تالي ثف آ ثؼ و اق ؼوت اؽوبـا ف١بال فتج ثب

ؼ، اقخ: ىئی وبـبوب قاـت بی ػتفی ى اوت ؼات ثبؽ اوتفبؼو ایك

فت خـی اوالی ایفا، فوت ی فت ایفا، ویىی افلی د تػی طت ب، وتبؼ

فلی، ثـن افلی وـ فوت یى. ثؽی ای اجبـق ثب لبزبق وبال وغت، ؤوى ب١بت ثی

ؼ. امؽـ ث طت تید ضب غی اـؼ یتفتیت ضتی

بزرعی فزایذ فزػ تلیذ فت خام ایزاى

ؼـ ؼوتفن ؼـ غ ففآیؽ قدیف تیؽ فت غب وـ ثب تخ ث ایى ىتؽات ثجت ؽ

آیؽ، خىبت ت١ؽؼی ثب ف١بال ضق فت وـ ثفكاـ ؽ و خؼ یىت، ث ـ اوتػفاج ای فف

كاـي ػتفی اق آ ؼـ و ضق اوتبف، اوتػفاج ففي ؼـ اؼا لبث بؽ اوت. ىئ لبث

بی اغیف بی اغیف اوت. ؼـ اؼا ففآیؽی و ؼـ وبؾوف، تغییفات ىفـ ؼـ وبغتبـ ففآیؽ ؿوـ ؼـ وب

ؼ. اوت، اخبال تجیی یتف ثؼ ـایح

فزایذ اکتؾاف فت خام

ثفای ادب ٠یبت اوتبف فوت ی فت )اضؽ ؽیفیت اوتبف( ث ٠ا وبـففب، پفل ـا ث یه

وؽ. فوت وبـففبی وپبـی اضؽ ؿوـ ثف وبـ فوت بـت یفوت پیب وبـ اوتبف ثف

تف اق بـی ؼـ تید ی ث ؼـن ٠یكاالـی فقبوی وصقی اوتبف په اق ادب ٠یبت

وؽ. ؼـ ـتیى ای ضفبـی ث یؽـ بی ؼـی قی، الؽا ث ادب ضفبـی اوتبفی ی١یت الی

ث وفث )فت یب بق( ثفوؽ، پفؽ ث فا كاـی اق تػی ؾغیف ای ػك ؾغبیف لبث اوتطب

ؼ. ؼـ غیف ای ـت زب غه طىة ؽ پفؽ ؼـ ؽیفیت اوتبف فوت ی فت اـوب ی

ؼ. فوت ی فت ثجت ثبیبی ی

فزایذ اعتخزاج فت خام

ؼ. ای ؼـ ـت ثجت ثؼ تید ٠یبت اوتبف، پفؽ ث یئت ؽیف فوت فت تم ی

یفی فوت ی اوت و ٠ب اق ؽیف ٠ب فوت ی، قیف تفی اـوب تییئت یىی اق ای

ؼ. ؼـ یئت بی ثف ثفؼاـ ثفغی ؼیف اق ؽیفا ضق فتی تىی یفت، خ١ی اق ؽیفا فوت

ؽ. الق ث یف ثؽی ؽ ؼـ ثت تو١ لفاـ ی ؿاـی تو١ یبؼی، ایت بی وفبی ؽیف، پفل

ـیكی بی فوت ی اق خ ؽیفیت ثفبیفی، اق فات وبیف ؽیفیتؾوف اوت و ؼـ ففآیؽ تی

ؼ.ا ؽیفیت بی بـت ثف تیؽ یك اوتفبؼ یتفیمی، ؽیفیت اـ ثی

ا اق فیك ثفكاـی بل وبـ تو١ یؽو یؽا ؼـ ایت اوتبف لفاـ یفؼ، پیب ؼـ ـتی

بی تمبی اق فیك ا٠ال ففاغا، تفتیت و په اق ػ ؽ فوت ؛ ثؽی1ؼ اتػبة ی

ففایؽ بل ٠ؽتب ث ى طؽؼ ،ثبؽبی تمبی ث ـ تو١ یؽا اؽن یاجت ؼـ ٠ ث ؼی ایى فوت 1

فؼؼ.ثفكاـ ی

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

11

بی فوت 1ودی ایؼ. وپه فش اىب ب اـوب ی ػبت ای ػك ثفای ای فوت

اـائ ؽ، یئت ؽیف فوت ی بی ثفاوبن فش ؼ. تمبی تو١ یؽا ث فوت ی اـوب ی

ثفؼاـ یك ٠ؽتب ثب تخ ث ط لفاـ وؽ. فوت وبـففبی ثف وبـ پفل ـا اتػبة یفت، فوت پیب

وبـ اتػبة ؽ ث ـ ؼ. ٠ال ثف ای، اال٠بت ای لفاـؼاؼ فوت پیب ففت یؽا ت١یی ی

ؼ. ؼـثفغی اـؼ ـیكی تفیمی اـوب ی سی ١بت ثفبتیت بیی ث ؽیفیت فث

ـیكی تفیمی، اق ـای ٠بی التبؼ دق ادب ف١بیت ؼـ یؽا ـا ؼـیبفت ث فوت ١بت ثفب

وؽ. ثفؼاـ فث اثال٢ یوبـ فوت ثفپیب

ؿاـی، ی فت ثب ىبـی ؽیفیت وفبی په اق اغؿ دقبی ـؼ یبق، ؽیفیت ضملی فوت

ا )قبی و فوت فف لفاـؼاؼ غبـخی ثبؽ( الؽا ث ٠مؽ لفاـؼاؼ ثب ؽیفیت بی، ؽیفیت اـ ثی

وبـ تو١ تو فوت پیب 2وؽ. ؼـ ای فض ثت ث ت فش تو١ یؽا وبـ یفوت پیب

وؽ و ؼـ فوؽا ث وؤاالتی اق لجی ث ای ـ ف فوت زؽی وبـیی تیؽ تی ی اوت.

ؿاـی بیی و ثبیؽ ضفف ؼ، یكا تیؽ ثی یؽا كی وفبی زی تو١ یؽا، ت١ؽاؼ زب

تفی ـا ، تیؽ یبتیثب وتفی كیپیبؼی و ؼؽ. ؼـ بیت اق ثی وبـیبی فش ؽ پبوع ی

ثفكیؽ اتػبة ثف اوبن آ، ٠یبت اوتػفاج فت اق یؽا وؽ، ث ٠ا وبـی ثفای وـ ففا ی

ؼ. یف بـت ثف ضى ادب پفل یك اغت ثف٠ؽ فوت ؽوی تو١ فت اوت. آغبق ی

3فزایذ فزػ فت خام

ا فوت ی فت ؼـ غ ففي فت تو ١بت اـ ثیبی وال قاـتػبغ ی

ـیكی ؼ. ث ٠ال، ثفب ـیكی بـت ثف بث یؽـوفثـی ت١یی ی ایفا ثب بی ١بت ثفب

ـیكی تفیمی( تیؽ یبؼی بؼـات وب آتی یك تو ؽیفیت تیؽ فوت ی فت )اضؽ ثفب

ـ اوت ؼـ تید بی فتی ـثؼ. الق ث ؾوف اوت و ؼـ فای ف١ی و وـ ثب تطفی یادب

ـیكی ؽ تا بؼـاتی ؼاغی اوت، اوتفاتمی یكا بؼـات تطمك یبفت ثىیبـ وتف اق ضد ثفب

بی ب پتفییبالیبقاـت فت ثف ای اوت و تب ضؽ ى فت غؼ ـا بؼـ ثبلیبؽ ـا ث پ

ؼاغی ث ٠ا غـان اـوب وؽ.

ا ای ب ؼـ بؼـات فت غب، ثجت ب تمبیب خؽیؽ غفیؽ اق ایفا، ؼـ ؽیفیت اـ ثی

بی بی تمبی، ثبیؽ ؽاـن ـؼ یبق ـا، اق خ ـتـ فوت فوت ی فت ایفا اوت. ثؽی

ـ ثفآـؼ تا بی فوت ثفای پفؼاغت كی فت یك ایب اق ایى فت ـا ىتمیب بی )ث

ؼؽ. وپه ای ؽاـن تو اؿوف اـائ وؽ( ث اضؽ فق ب وـبی ػی ض ی ث پبالیب

اـن تی تطی ثؽی ؼـغ ای ؽ ؽ كاـي خ ا فوت ی فت ثفـوی یاـ ثی

ؼ. یئت ؽیف فوت ی ی

ؼـ ـت ثجت ثؼ ف یئت ؽیف، ثػ ؼ ؿاوفات ث ـ ٠مؽ لفاـؼاؼ تو اضؽ ثبقاـیبثی

ؼ ؼ. په اق ادب تافمبت ای، ثجت ب بیی تو تفی ادب ی ا آغبق یؽیفیت اـ ثی

1 Pre-Feasibility Study 2 Master Development Plan (MDP)

3 پؿیفؼ.ؼـ ضب ضبف ٠ؽ غفیؽ فت غب ایفا اق وـبی لاپ، ؽ، زی، وف خثی، تفوی تبیا ـت ی

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

11

2ط ته اـؼاؼلف ث ـت 1ؼغ غفیؽ وتاغؼـ ئااـ ث ىجت غفیؽاـ ا لؽا تؽ ثؽ یباـؼاؼلف یب

ؼـ ای ؼـغاوت اـؼی اق خ یكا فت تمبب ؽ، ػبت آ، مؽ ثبـ، ـي پفؼاغت، . وؽ ی

ؼ. ط ض ـي تطی ط ػ ی

یك فت ؼـ اغتیبـ ؼالال فتی ث ٠ا او الق ث ؾوف اوت و ؼـ فای خؼ، ؼـاـؼی

ا ففؽ. ؼ، ثب ای ف و فت غفیؽاـی ؽ ـا ث تفیب ف١ی ١بت ثیففي، ؿات ی

ب یب اجت ؼـ قبی و اىب ففي ىتفؼ فت ثفای وـ خؼ ؼات، فت تب ث بضجب پبالیب

ؽ.بی ثكـي فتی( ففغت ی فوت غفیؽاـا بغ )بؽ

ا ا فوت ی فت ىف اوت تب یه ىػ اق ؼـغاوت غفیؽ ـا ث ١بت اـ ثیاـ ثی

ثبقـبی قاـت فت اـوب بیؽ. الق ث ؾوف اوت و ؼـ ضب ضبف ای ىئ زؽا ـؼ تخ لفاـ

ؿاـی فت غب یك وؽ. لیت ی قاـت الؽا ث بؼـات فت ییفؼ فوت ی فت ثؽ بی

ؼ. ثفای تمبیب آویبیی یبی فت غب ا فوت ی فت ادب یتو اؼاـ ٠یبت اـ ثی

ؼ. ای ـل پبی تب ضؽی لبثیت فت بؼـاتی ایفا ؼـ ف ففت ی ٠ب ؼثی ث ٠ا پبی لیت

ؼ. ثفای وبیف وـب یك یبیی تف ـفت ؼاـؼ ـل بیی ؼـ ؿاوف ثب غفیؽاـ ت١یی ی بالتف یب پبییث

ؼؽ. ( لیت پبی ـا تىی ی3 ؼفت ی b-wave اق زؽ فت بغ خب )االضب

-ؽیفیت اـ ثیپه اق ػ ؽ لیت پبی فت غب ایفا تو فوت ی، اضؽ ثبقاـیبثی

ؼ ا فوت ؿوـ، اـؼ ؿاوفات ثػ ا لفاـؼاؼ )ثفـوی اؼ ای لفاـؼاؼ( ثب فف غفیؽاـ ی

ؼ. ؼـ ـت ؼوتیبثی ث تافك ثجت ؼفف، لفاـؼاؼ ففي ثی ای اضؽ فوت تمبی ١مؽ ی

لیت ، ویفیت ػبت فت غب، ؼاؼؽت لفاـثؽبی ای لفاـؼاؼ ففي فت غب ایفا ب

)تبـیع ـؼ وتی(، قب فای تطی، ط پفؼاغت )ا٠تجبـات اوبؼی(، یكا فت ففغت ؽ

اوت. ؼـ بیت لفاـؼاؼ ١مؽ ؽ ثبیؽ (ػبق اق تطی تطی ثف ـی ٠ف یب)تطی ثبقـوی

ؼ. بـت ثف ـؽ اخفایی ؽ لفاـؼاؼ یكثف ٠ؽ اؼاـ ٠یبت تو ١بت اـ ضملی ثجت لبی

ا فوت ی غاؽ ثؼ. ١بت اـ ثی

ا فوت ی ٠ؽتب ث یىی اق بی بی یك اق فیك اضؽ اـ بی ؽیفیت اـ ثیپفؼاغت

-. ؼـ فای ٠بؼی، ضا ثبىی ١ؼ پفؼاغت ادب ییب پی 5، ا٠تجبـ اوبؼی4فق ضا تفافی

بی ثبىی ایفا، وتف اق ای ـي تفی ـي تىی ١بالت اوت ی ؼـ ضب ضبف ث ؼی تطفی

ؼ . پفؼاغت ادب ی ـت پیاوتفبؼ ١بالت ٠ؽتب ث

وت ی فت )ثػ ؽیفیت تیؽ ف بی ـیكیب ثف اوبن ثفباق وی ؼیف ففي ث پبالیب

بی التبؼی، بؼـات فت غب ایفا ؼ. ؼـ فای وی، ث ؼی تطفی ثفب ـیكی تفیمی( ادب ی

% لیت 95تب ضؽ قیبؼی وب ؼات اوت فت بؼـ ؽ ثبلی بؽ ثفای ففي ؼـ ؼاغ ث لیت

ؼ.یب تػی ؼاؼ ؼـ غیح فبـن ث پبالیب 6ـی ٠ف

1 Letter of Intent (LoI)

2 Spot

3 Brent Weighted Average

4 Telegraphic Transfer (TT) 5 Letter of Credit (LC)

6 Free on Board (FOB)

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

12

اهکاى عجی جد رات در فزآیذ فتی کؾر

بی التبؼ ثػ ؼـ ای ثػ، ثب ثفـوی ففآیؽ ٠یبتی قدیف تیؽ فت غب جتی ثف تئـی

پفؼاقی. ب و پیتف یك ٠ا بی دفی ای ففآیؽ یودی خؼ ـات ؼـ اضؽ٠ی ث اىب

كب ث ١بی خؼ فىبؼ ؼـ اضؽبی بجفؼ یىت، ثى ای تطمیك اضتب ودی ؽ، ای اىب

-فا اق ـات ثبم خؼ )ث ؼی خؼ ١ف وبغتبـی ؼـ ففآیؽ فق ت بؼیاوتفبؼ اففاؼ ف١ت

وؽ. ب و ػ ؽ، فوت ی فت ث ـ وی اق یه اطبـ ؼـ ٠ف اؿوف( ـا ثفـوی ی

بی بب ففي فت ثفغـؼاـ اوت. ؾوف ای ىئ ضیبتی اوت و ؼـ فای خؼ و وـ ثب تطفی

ؼوت ث فیجب اوت وـبی ثیب ؼـ ؽؼ ایدبؼ غ ؼـ ف اـتجب التبؼی ایفا ثب وبیف

ـؼ ثی اق ضؽ بی ثیوـب ىتؽ، یبق اوت ؼـ ـاوتبی ضف تفیب وی، اق ایدبؼ فبفیت

بی ا اـتجبی ؼـ وص خب، ای اىب ـا پفیك ؼ. ثب ای خؼ، ىتفي فبـی اال٠بت جى

بیی و ث وب ثفـی ففا وفؼ اوت و ثؽ اق ؼوت ؼاؼ ا طفبی اال٠بت، اق ایدبؼ ـات

ادبؽ، خیفی ؼ. ی

ا فوت ی )ثبالغ ـوؽ و ؽیفیت اـ ثیففایؽبی ٠ا ؽ ث ف یثب ثفـوی وبغتبـ

ب ـا ؼـ ففایؽ ففي فت غب ثف ٠ؽ ؼات ضتی قاـت فت یك تفی ماضؽ ثبقاـیبثی( یىی اق ای

ؿاـی، ثبقاـیبثی لیت. ؼـ اغتیبـ ؼات خی اثكاـبی ثبؽ اال اق خكئیبت لفاـؼاؼبی ١مؽ ؼـ آ ثی

تاؽ ـات بی ثكـي پففؾی ىتؽ( یبی غبـخی غفیؽاـ )و ٠ؽتب فوت ٠مؽلفاـؼاؼ ثب فوت

ؼـ لفاـؼاؼبی ـوؽ و ث ؼی ٠ؽ فبفیت ثكـی ـا ثفای ای ؽیفیت ایدبؼ وؽ. سی، ث ف ی

ت یك اق یه ـات ؼتی ثفغـؼاـ ثبؽ. ؽیفیت اـ ضملی ای فو١مؽ، یئت ؽیف

ؽ ثؼ اففاؼ اق وی ؼیف، فوت ؽوی تو١ فت یك و اق یه ضك بـتی یم ثف

بضت فؾی اق خ ؽیف٠ب فوت ی فت )ث ٠ا ـئیه یئت ؽیف( ـا ؼـ ثؽ غؼ ؼاـؼ، اق

بی ٠ی فت بق ؼـ فوت ی فت ایفا ثفغـؼاـ اوت لاتیبق ؽیفیت بـت ثف ـؽ اخفای پف

وبق ایدبؼ ـات ىتفؼ ثفای ای فوت ؼ.تاؽ قیو ای ىئ ی

تاؽ اق ف ؼ اثكاـ ایدبؼ ـات ثفای غفیؽاـا بی التبؼ ویبوی ـات، ثػ ؼتی یجتی ثف ؽ

بی وبالیی ثبىی ٠ی اوتفبؼ وؽ. فزؽ ث ؼی خؼ تطفیبی خؼ یك تؽیؽ ث ضؿف ـات

ایفا اتب اق غفیؽ فت ایفا اق وی تفیب غبـخی و دف ث بقاؼ تیؽ فت ؼـ وـ ؽ اوت،

بی تؽیؽی ؼ ویبوت ثیی یو ثؼ ؿا پیای فت غب ایفا تمفیجب ثیطی ٠ف ثی

ق ف١ت ثیتفی ثفای بضجب اتیبق ففي فت غب ثفغـؼاـ ثبؽ.ا

بی التبؼی خؼ ؼـ فبی غی ١ت فت وـ اوت. ػ ىئ ؼیف، ثفـوی ـات

ب اػب( ف١ب ٠ؽ خؼ ثـن فتی ؼـ ثػ غی، غفیؽاـا )فوتتفی ؾی اوت و ای

ا فوت ی ٠ؽتب ثب ـ ضب ضبف اضؽ ثبقاـیبثی ؽیفیت اـ ثیف١ی فت غب ایفا ىتؽ. ؼ

بی ب ؼتتاؽ ـات ثبالیی ثفای ای فوت وؽ و ای ىئ ی بی ػی ١ب یفوت

بی خؽیؽ ث خ تج٠ب ث اـغب ؼات ثبؽ. اـ ؽ فبی ـلبثت ایدبؼ اىب ـؼ فوت

ا١ب لفاـ ؼؽ. ؿا ؼـ اق ؾ ؽ اق ـات ـا تطتبی ثفا فت وـ ى اوت بف فوتغفیؽاـ

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

13

بی فتی ـا فف ضفبت اق ـات خؼ غؼ وؽ؛ ای كی ضؽاوثف ب كییىت و ای فوت

ؽی ف١ی آب اق ـات غاؽ ثؼ.١بؼ یكا ثف

اػ ؼـ ؼ و ث ؼی خؼ وبقوبـبی وتی ٠ی ثفؼات ی ای اؿوفؿا اق اـؼ فق

بیی ز ؼـ ثػ ؼتی ز ؼـ ثػ غی خؼ ضق ثبقاـیبثی ففي فت غب، اىب ایدبؼ ـات

٠ب اؽاقی ثـن فت ؼـ وـ، اثفؿاـتفیؼاـؼ. ؼـ اؼا یبق اوت ؼـ ثی وی ٠ا ؼغی ؼـ ٠ؽ ـا

بوبیی ؼ .

تایج آسهى

فاتجی اوتفبؼ ب و ٠ا ؽ، ث ـ ود ففی اوبوی فش، اق ؽ تطی وى

تفی بی ت١ؽؼ ثب غجفب ای ضق، ایؽ اوت. ثؽی فیك و اثتؽا اق فیك ثفكاـی بضج

اوتػفاج ؼـ زبـ ؼوت وی ٠ا پمی، اؽاقی فك ثـن فت ٠ا ؼغی ؼـ ٠ؽ ـا

ثؽی ؽؽ. وپه ای ٠ا ثفاوبن یكا تأثیفؿاـی ثف فش ؽف، قیفوبغتی، ایكی ثیفی جم

لبث بؽ اوت . 1ثؽی ؽؽ. تبیح بیی ؼـ خؽ بـ ؼی ـتجق

ب ؼـ اثتؽا ىجت ث ل ف تغییف ؼـ وبغتبـ بی ؼتی، ٠ؽتالق ث ؾوف اوت و ثؽ ؼوتب

و لبثیت اـؼ آـؼ اىب می ٠ی ث فش خؼ ؼات ـتی وؽ. یى ؼـ غؼ مبت ی

وؽ. ؼـتید، خؼ ٠ا ایكی غب ؼـ ث ى اتمبؼ اق ای اـؼ ثفق ی ب ثبؽ، ای مبت

اؽاقی فش ؿوـ ىجت ؼاؼ. ؿا ؼـ تا ث خؼ بف تبؼ ؼـ ـافش ـا ییفی یه ٠ؽ ى

اضتب ایدبؼ اطفاف ؼـ « ـات»فاضی پفوب ث ؼی ؾیت اففای ٠ خب١ ىجت ث و

وبفی فمؽا ایك»اق ٠جبـت « خؼ ـات»ب، ث خبی ت١جیف بی اـائ ؽ تو بضج ؽپبوع

اوتفبؼ ؽ اوت.« ٠ؽ تبی ؼـی

اؽاقی ثـن فتی پبیؽاـ ؼـوـ جتی ثف ـي : مبیى ٠ا ای ؼغی ؼـ ٠ؽ ـا1 خؽ

تطی وى فاتجی

ردیف

ػاهل اصلی دخیل در

اذاسی برط ػذم را

فتی پایذار در ایزاى

هؼزفی ػاهل

ػاهل هبتی سى ز

بز هذل تحلیل

هزاتبیعلغل

٠ا پمی 1ؿاـی فش فمؽا ب١بت ػ جؼ ؽف

التبؼی الق ثفای اخفای آ24

٠ا قیفوبغتی 2بی فی لبی الق )ىالت ١ف قیفوبغت

آـ(ف افكاـی فی جؼ لای اكا26،5

٠ا ایكی 3ایك وبفی ٠ؽ تبی ؼـی ؼـ ثؽ فمؽا

بی اخفایی وـ ث ـ اخفای فشؼوتب28،5

٠ا ثیفی 4-خؼ تؽیؽبی ویبوی التبؼی ثیفی، ٠ی

اػ ىئ تطفی بی التبؼی ٠ی وـ21

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

14

بی ؼـ ثؽ ؼوتبػ اوت و بثك ف غجفب، فمؽا ایك وبفی ٠ؽ تبی ؼـی

اؽاقی ثـن فتی ؼـ وـ ؼات په اق آ ث تفتیت، ٠ااخفایی وـ ثیتفی تأثیف ـا ؼـ ٠ؽ ـا

ـغ ف ثفغی اق اؽ. ىت لبث تخ ایدبوت و ٠یقیفوبغتی پمی ؤثفتفی ٠ا ثؼ

اؽاقی خؼ ٠ی ایفا وتفی م ـا ٠ؽ ـابی وبـبوب التبؼی وـ، ٠ا ثیفی تطفی

ثـن فت ایفا ثبقی وفؼ اوت.

بی ضب )ث یفی اوت و ث ؼی كؼیىی قبؽ اىب ل غب ؼـ تیىئ ثبلی

. ای ؼ ایدبؼ یؼـؽ اق یبی ق وبیف ٠ا وتف اوت ( 25اوتثبی ٠ا ثیفی و ثی اق

اؽاقی ٠یبتی ثـن فت تأثیفجؼ وبیف ٠ا ؼـ تأغیف ایدبؼ ؽ ؼـ ـا ىئ اق یه و بیبف ثی

اق وی ؼیف ث ـي اتػبة خب١ ػجب یك اثىت اوت. ثب تخ ث ایى و١ی ؽ اوت ػجب اق

بی ؼـیبفتی ث ثؼ و ثػی اق پبوعؼـیف ىئ اتػبة ؽ، ؿا ؼـ اق ؾ ػاؽ بی تب ضق

یفی ؼات ثبؽ و ای اف اختبة وجت ؼـیفی بف ػج پبوع ؼؽ ثب ١یت وتی خؼ، خت

ثیی ثؼ اوت.ای لبث پی بی بیی ؼـیبفتی ىئبپؿیف اوت. ؿا كؼیىی پبوع

جوغ بذی

بی تخ آ ثفای وـ، ؼـ وبایفا، ثب ٠بیت ث كایبی لبثاؽاقی ثـن فت ىتم ؼـ ىئ ـا

ای و مبالت ت١ؽؼی ؼـ ای غ ؿاـا ؼاغی غبـخی لفاـ ففت اوت. ث اغیف ؽف ویبوت

، ث ـیبفتی ؽؼ ای فش، ؼـ ـت اخفای طیص ضىبةثیی یث ـت تطفیف ؼـآؽ پی

تف ؽ ق التبؼ بی ؽایفای غفة ففاتف اق آ اثكاـی ثفای ویاثف وفؼ تطفیای ثیثیبؼی ثف

بی وال التبؼ مبتی اثالغی اق ویای ثؽ ؼ. ث ٠ال، تأویؽ ویبوتی ایفا ؼـ ١بؼالت م

بی ففي فت ؼـ ـيقایی التبؼی یك ایدبؼ تبی ؼـمب ١ ـجفی ثف اـتمبی بغ

-اؽاقی ثـن فت ـا ثفای وـ اق یه تی ففاتف ثفؼ آ ـا ث یه اكا ثفای ؼوتیبثی ث زبق، ـا

اؽاقبی وال وـ تجؽی وفؼ اوت.

تی تفی ؤثفتفی آفبتی و خا١ی بؽ ایفا، ثب ؽیفیت بث اغت ؼاق وی ؼیف، یىی اق

جی ؼـ التبؼ بیب خیی اوت و ث وجت خؼ ٠مالیت طؽؼ ففتوؽ، پؽیؽ ـات ـا تؽیؽ ی

بی خیفی اق ل اا اطبـات تفی ـيؼ. ؿا ثب تخ ث ایى وبقوبـبی ثـوی اق ةی

اؽاقی ثـن فت ؼـ و اق ـا ای ؼ و اػب ضمیمی یب ضملیؼـ وـ اوت، ای ففی فش ی

بی وؽ. آق ای ففی ثب اوتفبؼ اق ؽ اؽاقی یثفؼ آ وؽ، ؼـ ىیف پی وـ تفـ ی

اؽاقی ثـن تفی ٠ب ؼغی ؼـ ٠ؽ ـا(، ای ٠ب ـا ث ٠ا AHPفاتجی )ویفی تطی وى

وؽ. ؿوف ـا تأییؽ یافت ؼـ وـ ١ففی ففی فق

ؽ ف١ب فاضی یـاجفؼبیی و ؼـ ای ضق ثب ؽف تأثیفؿاـی ثف وبقوبـبی ایكی ؾی

ثفؼ ثفای اوتمفاـ یه -ب، آب ـا اـؼ یه ثبقی ثفؼای ثبؽ و ثب ف قؼ بف ای ؼوتبثبیؽ ث

ب ثؽ یبق ث ؽاغ ؽا ضبویت ؼـ ثبقاـ، ای ؼوتبثـن فتی پیب ثبؼا وؽ. ؼـ ای ـت،

ؼ. اق ـوبؽ ؼـ تید ثبقاـ اق یه ت١بؼ پبیؽاـ ثی ثفغـؼاـ یف١بیت غؼ ـا ث غثی ث ادب ی

ؼخ تا ث ایدبؼ اىب ٠ف فت اق زؽ ج ؼـ ثـن فت ف قؼ ثػی اق ثثی ای ـاىبـب ی

فوت ی فت ثب یكا ففي ادب ففت ؼـ فبی فبف ثـن فت ؼـ وـ ابـ وفؼ. فزؽ و ؼـ

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

15

بی پمی، اػ ؼـ ضق وبـ ای ـی، یبق ث فتف وفؼ وبیف ىبئ ىالت ثـن فت، ٠ی

فی لبی یك خؼ ؼاـؼ .

ری رد کشوراهی رد حال توسعه ارسیابی تأثیز اصالحات مقررات گذا

16

هابغ هآخذ

هابغ فارعی

جیی رؽذ التصادی )ؽاذ تجزبی اس ایزاى(.رات(. 1383بؼیب، طؽ.) .یؽاثفیی، ض -

، 28-1، 67تطمیمبت التبؼی، بـ

. ؤوى تطمیمبتی تؽثیف التبؼ. برط فت ایزاى(1386آؾـی، فی.) -

بب ثـن وبال برط فت اس ظز تا الؼیت.(. 1386ثبثبیی، فی.)یع .ابی یجؽی، ٠ی -

3867تفخ ضىی مؽ، ـقب ایفا، بـ برط فت در ایزاى.(. 1386ثغكیب، آجفت.) -

تفخ: طؽ غفی، اتبـات جیی تعؼ التصادی.ا، راترات(. 1386غب. ا. اذ.) -

پمىؽ ب١بت ـاجفؼی

80-45ب فیؽ، ثار تایج آى.جیی آرات(. 1383ـبی، طى.) .غفی، طؽ -

: هذیزیت در کیفی پضؼ ؽاعی رػ (.1386).آؾـ ٠بؼ اای، ویؽؽی .ضى ؼابیی ففؼ، -

فبـ. جاهغ ریکزد

باسار برط تأثیز آى بز التصاد پاى با گای (. 1391وتبؼ فوكی جبـق ثب لبزبق وبال اـق.) -

14 13فب التبؼ پب، بـ ب برط فت.

، اتبـات آثبـ تحلیل التصادی عیاعت، درآهذی بز اتخاب ػوهی(. 1389وفق٠ی، ٠ی. ) -

اؽی، زبح ا

اتبـات آرػ تحمیك در ػلم رفتاری. ( 1392ضدبقی، ا.) .ثبقـب، ٠جبن .وفؽ، قف -

گیزی بزای هتذلصی هرد اعتفاد در تصوینعذ رابزدی هلی تعؼ صؼت بزق )گشارػ -

( فوت ـاجفا ؽیفیت ای. 1388. )تلیذ بزق بادی کؾر(

(1392اثالغی اق وی مب ١ ـجفی ) ای کلی التصاد هماهتیعیاعت -

هفم آثار التصادی حمق (. 1389ؼالی افبی، ـضی. ) .ـبی، طى .ضىیؽی، ٠ی -

183-201، 101، بـ 40فب ضمق، ؼـ ریکزد ادگزایی. هالکیت:

١بت ای فزػ.تحالت باسارای فت رػ( 1387. )ویؽطؽ٠ی، جبجبییغیجی -

ؼاىؽ فت ااق-ؼاب ١ت فت ااق، فوت ی فت ایفا ثبقاـیبثی اـ ثی ا

عجی ایجاد برط کاالی فت، گاس پتزؽیوی در اهکاى(. 1385ثفقف، ـب.) .٠جبوی، اثفای -

ب وبـبوی اـؽ، ؼاب آقاؼ اوالی اضؽ تفا فوكیپبیب ایزاى.

اهکاى عجی تأعیظ برط هغتمل آتی فت در (. 1382اهلل. آـا، طؽ.)ففؼ، ضدتغیی -

ب اب بؼق)(ب وبـبوی اـؽ، ؼاپبیب جوری اعالهی ایزاى.

بزرعی ػاصز بیادیي کارکزد اثزبخؾی برط فت در » .اهلل. مؽ، ضىیففؼ، ضدتغیی -

1385ب وبـبوی اـؽ، ؼاب یؽ ثتی، ، پبیب"ایزاى

پیب پیب. اغای ػلم در تحمیك رؽای (1387ففقاؼ، ضىی.) اوجف.٠ی ففی، -

( 1383)لاى بزاه چارم تعؼ التصادی، اجتواػی فزگی جوری اعالهی ایزاى. -

١بت پم، تؽی تمیص لای مفـات ـیبوت خـی )اؼاـ و تؽی تمیص لای

مفـات(

معاونت امور اقتصادی –وسارت امور اقتصادی و دارایی

17

(. 1379. )لاى بزاه عم تعؼ التصادی، اجتواػی فزگی جوری اعالهی ایزاى -

بی ـوید٠ ـقب

. ای بی ی التبؼ مبتی،برط فت؛ السه التصاد هماهتی(. 1391وفیی، بؼق.) -

٠جؽاطىی تفخ. اجتواػی ػلم در تحمیك رػ (.1386).وبپؼ وا ـی. ویی، -

تتیب اتبـات. فیه

، بب ىتفي "فیت در هبادالت فت خامبرط فت ایزاى، ب دبال ؽفا»طؽی، ففبؼ. -

1390، فؼاؼ52-51افلی. وب پد، بـ

ای فت گاس راوای خزیذ فت خام فزارد»ا ثبقـبی قاـت فت، ١بت اـ ثی -

1392، اـؼیجت "پتزؽیوی

. د تطمیمبت "هبادلجایگا هبای التصاد شی »بؼـا، ایبن. ىی، طؽـب. -

1391، 2، بـ47التبؼی، ؼـ

ؼفتف ب١بت التبؼی فوك برط فت راکارای ایجاد آى در ایزاى.(. 1391فـای، ضىی.) -

پم بی ده ـای اوالی

هابغ التیي

- Butler. Eamonn. (2004). Public Choice – A Prime. The Institute of Economic

Affairs, pp. 75-81

- Heckelman, Jac C. Editor. (2004). Readings In Public Choice Economics. The

University of Michigan Press, pp. 20-33

- McChesney, Fred S. (1987). Rent Extraction and Rent Creation in the

Economic Theory of Regulation. Journal of Legal Studies 16, pp. 101-18.

- Patton, M. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods. Beverly Hills,

pp. 169-186

- Tollison, Robert D. (1987). Is the Theory of Rent-Seeking Here to Stay? In

Democracy and Public Choice, ed. Charles K. Rowley, Oxford: Blackwell

Publishing, pp. 143-57

- Tullock, Gordon. (1988). Rent-Seeking and Tax Reform. Contemporary Policy

Issues 6, pp. 37-47.

- Tullock, G. (1980b) .Rent-seeking as a negative-sum game, in J. M. Buchanan, R.

D. Tollison and G. Tullock, (eds.) Toward a Theory of the Rent-Seeking Society.

College Station: Texas A & M University Press, pp. 16-36.

هابغ ایتزتی

- www.mop.ir

- www.nioc.ir

- www.pedec.net