)آ -۲۱(عدد نصار امام مهدى اانتشارات

)اول جزء(

)(

امحد احلسنسيد وصی و فرستاده و یمانی امام مهدی

چاپ اول م ۲۰۱۳ –ق .هـ ۱۴۳۴

یمشس یهجر ۱۳۹۲

امحد احلسند يشرت در مورد دعوت مبارک سيجهت اطالعات ب : دفرماييد يت ما بازدياز وبسا لطفا

almahdyoon.co//: http //mahdyeen.org: http

/ir//mahdyeen.org: http

حممد و آل حممد األئمة و املهديني و سلم تسليما یاهللا عل ی، و صلنياحلمد هللا رب العاملو :اين کتاب

دانشمند فاضل و پريو ناصح یحرام نوشته الل و حمسائل دراين كتاب شرائع االسالم احكام شريعت اسالم ، كه در آن معرفتاست )ره(ر بن احلسن القاسم جنم الدين جعف ابو حممد

و در مقام ترديد یچه گاه است، گر کردهذكر را و اهل بيت از روايات پيامربنبوده یكه از آا چاره ا شتدر بيان احكام دا یخطاهاي عمدیغري یكوتاه یاز رو یگاه

.استاحكام آن گرفتم تصحيح منوده و فرا یبنده اين كتاب را بر اساس آنچه از امام مهد

یم آنچه را كه اهل آن و كسانساختن بيا ی امام مهد را بيان منودم، و بر اساس دستورحاضر گشته اند و زمان بيان آا رسيده است و آنچه زمان آن كه لياقت دريافت آن را دارند یهر كس با اين احكام خمالفت كند با امام مهد .كنمی نيست را به وقتش موكول م

.خمالفت کرده استعظيم یبزرگ را جز تو ا ئیكه خطا گناهان بزرگ مرا ببخش چرا خداوند عظيم یا

.خنواهد خبشيدابينا مفتح ا لكنإنا فتح * كيدهيو كليع تهمعن متيو را تأخمو ن ذنبكم ما تقدم الله لك رغفيل

تا خداوند گناهان * ما براى تو پريوزى آشكارى فراهم ساختيم(، صراطا مستقيماو نعمتش را بر ) و حقانيت تو را ثابت منوده(دادند ببخشد اى را كه به تو نسبت مى گذشته و آينده

.۱- ۲: الفتح.)تو متام كند و به راه راست هدايتت فرمايد

بنده مقصر در پيشگاه خدا امحد احلسن

ش.هـ ۱۳۸۴/ تري ماه/ ۱۵ –ق .هـ ۱۴۲۶/ شعبان/ ۱۵

)جزء اول(

طهارت احکام مناز احکام روزه احکام اعتکاف احکام

٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

و هر .شودكه مناز با آن جائز یبه گونه ا ،غسل يا تيمم است ،وضوء ىبرا ینام: طهارت .تقسيم می شود واجب و مستحب خبشكدام از آا به دو

وضوء و .باشد میطواف واجب و ملس کلمات قرآن و واجب مناز یبرا: واجب وضوء .آنچه غري از اين امور باشد یبرا مستحب

یبرا اي )نآملس کلمات قر طواف واجب و، واجب مناز( سه گانه امور یبرا: غسل واجبواجب یکه سجده یيسوره ها یعنيخواندن عزائم اي یالنب مسجد اياحلرام به مسجد ورودک ي یروزه دار به اندازه ن واجب باشد وآ که روزه یروز یبرا و ،اگر واجب شوند دارند

یبرا و ،گردد یده دم مهان روز وقت داشته باشد غسل واجب ميطلوع سپ غسل جنابت تاپنبه خون خارج شود غسل واجب ک يس شدن ياو به مقدار خ زن مستحاضه که از یروزه .امور غري از اين موارد است یغسل مستحب برا .گردد

خروج شخص یاو بر ،آن تنگ گردد مناز واجب است اگر وقت اقامه یبرا: تيمم واجبجضمنا .امور غري از اين است یمم مستحب رايت و، یب از مسجد احلرام و مسجد النبن

.گردد یو شبه آن نيز واجب م )١(طهارت با نذر

: دنچهار ركن دار احکاماين

اقسام آا: ركن اول

.احكام آب مطلق: مورد اول، و مهه گريد یعيبدون اضافه شدن هرگونه ما گردد میکه اسم آب به آن اطالق چيزیهر

میو از جهت وقوع جناست به سه گروه تقسيم ،کند را بر طرف می و جناست آن پاک باشد .حمقون و آب چاه ،یجار: شود

.نذر يعنی واجب منودن کار مطلوب يا ترک کار غري مطلوب برخود برای رضای خدا .١

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠

با و شود می، جنس )بو و مزه ،رنگ(از اوصاف سه گانه اش یبا تغيري يك: یجارآب از بني برود آب ) مزه بو، رنگ،( آن تا تغيري بر مستمر فراوان به طور یاضافه كردن آب جار

بر آن اضافه یكه تغيري دهنده ا یرا دارد مادام یحكم آب جار آب محام نيز شود و میپاک از کرد يريتغ خود یبه خود اي داد يريتغ آن را آن خملوط شد و با یپاک یماده اگر نشود و

.شود یحالت پاک بودن خارج من

و ،گردد میاست كه از آب كر كمتر است و با متاس با جناست جنس ی آب: حمقوناما آب ک حجم ياضافه کردن مگربا شود یم پاک منيبرسان به حد نصاب کر جنس شده راآب اگر

.شود میپاک )تريل ۴۵۷( آب کر از شتريب و با اضافه كردن حجم کر و .تغيري كند )بو و مزه ،رنگ( از اوصافشی مگر يك

اجسام خود و با وزيدن باد و با انداخنت ی ن آب به خوديا .شود میپاک رفع شود يريتغ آن تا .شود یدر آن پاک من کپا

کدام سه عمق حمل آن هر كه طول و عرض وی يا آب ؛ليتر است) ۴۵۷(معادل : آب كرو ] حمل مجع شدن آب باران[ ن حکم در مورد آب حوض ها و غديريا، م باشدين وجب و

.كند میظرفها صدق

نيماگر آب آن از تراوش ز ،شود میاگر كر نباشد در متاس با جناست جنس : آب چاهاما متصل باشد و از چشمه جبوشد يا اگر آب آن ی نيمزير ز اما اگر چاه مستقيم به چشمه .باشد

بو و ، رنگ( از اوصافشی گردد مگر يك یكر يا بيشتر از آن باشد در متاس با جناست جنس منن يافتاده بدآن که دری زيحسب چ بر كشيدن آب جنس كردن، کپا طريقه .تغيري كند )مزه

: شرح است ليتر) ۱۰۰تا ۱۰(كشيدن بني ) يا آنچه هم حجم آا باشد(مرغ تا کاز مردار گنجش - ۱

ت مردار و از مردار عقرب و مار و وزغيحسب وضع بر متناسب با حجم حيوان و . متناسب با حجم حيوان )ليتر ۷۰تا ۳۰( بني) مارمولک(

١١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

) ليتر ۴۶۰تا ۱۰۰(كشيدن بني ) آا باشديا آنچه هم حجم ( مردار گوسفند و سگ - ۲ . ت مرداريحسب وضع بر متناسب با حجم حيوان و

) ليتر ۴۶۰تا ۷۰( آور بني و مايعات مستی ادرار و مدفوع و من از سقوط خون و - ۳جناست مايع باشد يا در آب حتليل شده و راگ. جناست بايد آب از چاه كشيد متناسب با حجمل نشده باشد يحتل و آب كشيد و اگر جناست جامد باشد) ليتر ۴۰۰(بايد از بني رفته است

.شود کآب كشيد تا آب چاه پا) ليتر ۱۰۰(بايد بعد از خارج كردن آن متناسب با حجم حيوان )ليتر ۷۰۰تا ۴۶۰(ه آا بني يشتر و شب از مردار االغ و گاو و - ۴

.ديآب کش ت مرداريحسب وضع بر و ،آب بايد كشيده .و بريون رخيت آب بايد كشيده) ليتر ۷۰۰(جسد انسان از - ۵

رنگ و بو يا طعم جناست از ،گفته شده باز در آبی اگر بعد از دور رخينت آب به اندازه ها ،رنگ آن دور بريزند تا مباند، بايد آن قدر از آب شدن مردار يا خون يا مسكر مايعی متالش

.بو و يا طعم جناست از بني برود

: یفرع مبحثسه .حكم دارد کو بزرگسال ي کافتادن جسد انسان در چاه جسم كود در - ۱ گردد میكه بايد دور رخيته شود مضاعف ی باگر چند جناست با هم در چاه بيفتد مقدار آ - ۲ ).ده شودي شده آب کشينيتع کدام به مقدار هر یبرا فتنديچاه ب شابه دروان ميح دو اگر(، متام آب چاه ل شوديحتل ايآب چاه تکه تکه در )آن از بزرگتر سگ و( اگر مردار حيوان - ۳

ید تا آب در اثر جوشيدن آب هاکراگر اين كار مشكل بود بايد صرب بايد دور رخيته شود وروز از صبح تا شب آب ک برود يا به مدت ينياز ب) مزه و بو رنگ،(جناست عالئم، کپا عمل اجنام نيتر از سگ نيز مه کتر است كه در مورد مردار كوچ. بدان افزوده شود کپا

.شود

سفت باشد و چاه نيمفاصله باشد، اگر ز )٢(مستحب است بني چاه و فاضالب پنج ذراعو .فاضالب قرار گريد در غري اين صورت بايد فاصله هفت ذراع در نظر گرفته شودی در باال

.انگشتانتا سر ) مرفق(عبارت است از ابتدای ساعد دست و آنمی باشد واحد طول ذراع .٢

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢

توان داد مگر مطمئن شوند كه آب فاضالب به چاه رسيده است و یمنحكم به جناست چاه یدن جماز منيمخوردن و آشای با آن آب و مصرف برا پاک کردن اگر حكم به جناست دادند

.باشد مگر در موارد ضرورتمهه آا را جنس است واجب است کند ظرف آب معلوم نباشد آب كدام يان چيماگر

.كرد و در صورت نبودن آب غري از آنچه درون ظرف ها است بايد تيمم منود کتر

.آب مضاف: مورد دومخملوط شده باشد ی فشرده شده و يا با مايع ديگری آب مضاف آن است كه از جسم ديگر

....]وه و گالب ويممانند آب [ دست بدهد كه نام خود را كال ازی به گونه اموارد ديگر جايز آن در فاده ازكننده و مطهر نيست و است کاست اما پا کآب مضاف پا

استفادهو ،شود چه مقدار آن كم باشد يا زياد میاست و در صورت متاس با جناست جنس اگر ، لوط شوداگر با آب مطلق خم. دن جايز نيستيمخوردن و آشای آن برای جنس شده

.طهارت با آن جايز است )مهان آب مطلق است یعني( شود یمنموجب تغيري نام آب : زير مكروه است یطهارت با آا

.كه به وسيله خورشيد داغ شده باشد یآب .ت با آتش گرم شده باشديمغسل ی كه برای آبجنس است، چه در متاس با جناست تغيري كند جناست به كار رود یشستشوی كه برای آب .نكند يرييا تغ

پاکرود میبه كار ) مدفوع تطهري حمل خروج ادرار و( حني استنجاء كه دری آب از ريغآب .کند دايآن متاس پ ون باريب جناست از اي است مگر اين كه در متاس با جناست تغيري كند

طرف بری كه برای آبی كننده است ول پاکاست و هم کهم پا وضوءاستفاده شده در .كننده خنواهد بود پاکاست اما کچه پا گر رود میكردن مدفوع به كار

.دنميآشا مانده از یآب باق: مورد سومسگ وخوك ی است به جز نيم خورده پاکمهه آب نيم خورده انسان ها و حيوانات

خرس مون،يم مولک، مار( موجودات مسخ شدهی م خورده ين است از تر و كافر و) گراز( : شود کزير تری گروه های آن استفاده نشود، و تر آن است كه نيم خورده از ...)و

١٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

).روان و شبيه به آن معتقدند خوارجی آنان كه به عقيده ( خوارج .)معتقد هستند قیخملويت مطلق هوآنان كه به ال( غالت

.)منايند میی و شيعيان دمشن آنان كه با ائمه و مهديني ( نواصب .است کن پاانامجسم و آب نيم خورده مهه مسل غري از اين ها

اگر حمل متاس آن با آب عني جناست و مردار خوار جناست خوار )حيوان(آب نيم خورده م خورده زن حائض که ين و )شود میدرصورت وجود عني جناست آب جنس ( را نداشته باشد

و عقرب و وزغ نيز موش و مار االغ و آب نيم خورده قاطر و و ،مکروه است ان نداردميا .مكروه است

: مسائل متفرقه آب را خون جهنده ندارد اگر و كند میكه خون جهنده دارد آب را جنس ی مردار حيوان

.کند یجنس من .كند میاگر به چشم ديده نشود نيز آب را جنس ی خون حت

***

طهارت با آب: ركن دوم

.و غسل وضوء یطهارت با آب يعن .وضوءاحكام :فصل اول

.گردد میواجب وضوءكه در آنها مواردی: اول : دنباش می شش مورد اآ و

ظريف ی خروج ادرار يا مدفوع يا باد از شكم از حمل معمول آا، اگر مدفوع از اعضا - ۱ اگر. بزرگ تر باشد باطل كننده استی شكم خارج شود باطل كننده نيست اما اگر از اعضا

اگر .كند میرا باطل ) و غسل( وضوء مهچننيخود خارج شود یعاد یمدفوع از غري جمراتبديل شود بريون خروج میكه بعدها به حمل دائ یزمخ یشكم از جا ادرار و يا مدفوع و باد

.، نيز باطل كننده طهارت استبيايد

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١۴

ببيند و نه ی انسان نه چيز( ديدن و شنيدن غلبه كند حسكه بر دو ی به گونه ا خواب، - ۲ .یو جنون و مستی نند اغماء و بيهوشعقل را زايل كند ما كهی و هر چيز ديگر )بشنودی چيز

.)دن زنيخون د( لهياستحاضه قل )خون ديدن زن( استحاضه - ۳ : شود یآنچه موجب بطالن من

شود به جز میادرار و مدفوع خارج یكه از جمرا یخون )٣(یو ود یو وذ یخروج مذبدن یخلط انداخنت و ناخن گرفنت و مو استفراغ و خون خون حيض و نفاس و استحاضه و

دست زدن به آلت مرد و زن و ملس كردن زن و خوردن آنچه آتش به آن ،را اصالح كردن .خورده باشد

از یع اگر به جناست آغشته نباشد و يكادرار و مدفوی ارخروج هر چيز ديگر از جم .را مهراه نداشته باشد وضوءمبطالت

.احکام تخلی: دوم

: و آا سه تا می باشند

ـ یچگونگ: اول : یختلرو به قبله يا پشت به آن . پوشاندن كل بدن مستحب است پوشاندن عورت واجب است و

ی ساختمان طور یكه حمل ختلی در صورت .حرام است چه در صحرا و چه در ساختمانی ختلمنحرف شد كه اين عمل ی يا رو به قبله يا پشت به آن است بايد از آن حمل به قدربنا شده كه

.رو به قبله و يا پشت به آن صورت نگريد

.استنجاء: دومكند و یدر صورت امكان غري آن كفايت من. ادرار با آب واجب استی شسنت جمرا

.ادرار دو بار استی راجم كمترين مقدار شسنتی بو اعتباری بني رفنت عني جناست و اثر آن بايد شسته شود ول از تامدفوع نيز ی جمرا

غري از آب اگر اثر جناست از مقدار خمرج بيشتر شد شسنت آن با آب واجب است و. ندارد

.مايعات غري از منی .٣

١٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

خود خمتاركردن با سنگ پاکاما اگر از خمرج جتاوز نكرد بني شسنت و .كند یكفايت من یكمتر از سه سنگ كفايت من و .دو كامل تر استچه آب تر است و مجع بني هر است گر

و با از بني رفنت عني جناست و واجب است بر حمل جناستی گذراندن هر سنگ به تنهاي .كندشود پاکنشد بايد ادامه دهد تا پاکاگر با سه سنگ .كند میماندن اثر آن كفايت ی باق کاستفاده از ي. ادامه دهدسه سنگ شد واجب است تا پاکاگر با كمتر از سه سنگ ی ول

.كند یسنگ از سه جهت كفايت من : ند ازاستنجاء به كار رود عبارتی كه نبايد برا مواردی

.استنجاء استفاده شده است یبرا كه قبال یسنگ - ۱ .ها یخوراك سرگني و ن حيوانات، استخوان، عني جناسات، - ۲ .آن بلغزد یجناست روسنگ صاف كه - ۳

.دنشو یو طهارت من یپاکاستفاده از اين موارد موجب

ـ: سوم .یسنت در ختل .پوشاندن سر تر است بسنت صورت و: مستحبات

.استعاذه و به خداوند پناه بردن .ياد منودن یخدا را به نيك

.چپ هنگام ورودی تقدمي پا .]مردان یادرار برا یكردن جمرا کپا[ استرباء

.استنجاء از بعدء دعا و كردن هنگام استنجاء ءدعا .بعد از خروج ءدعا راست هنگام خروج و یتقدمي پا

: مكروهاتی قضا رودخانه ازی ريحمل آبگ ساحل و و حاجت در خيابان و حمل عبور و مروری قضا كه موجب لعنت استی حمل هايو حمل جنگها و مثره دار وه دار و يمزير درختان حاجت

.)كه مورد لعنت ديگران است یجاهاي( .رو به خورشيد و ماهبريون آوردن عورت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١۶

حيوانات و در آب ساكن يا سفت و در سوراخ و النهنيمزی ادرار كردن رو به باد و رو .یجار

ـل كردن کدن و مسوايمخوردن و آشا .یدر حني ختدر دست باشد كه نام خدا ی انگشتر استنجاء با دست راست و استنجاء با دست چپ اگر

و یالكرس ةيا آيات قرآن و آي )س( يا حضرت زهرا از اوصياء ی و يا يك يا پيامرب ( . خدا ذکر مگری ختلنيح حرف زدن در

.گرفتن وضوء نحوه: سوم

: پنج عمل واجب دارد وضوء

.تين: اوالبه خداوند و ی کينزدی ب است که براين ترتيآن به ا یچگونگ .استی قلب یآن اراده ا و

ا ي جناست باشد نيع وی رفع ناپاک وضوءد هدف از ينبا. دريگ می وضوء باطن خودی پاکی برالباس ی پاکی برا .مستحب بودن ايواجب ايشرط است ی که در آن پاکی زيمباح شدن چ

ت يست اما اگر نيت نيبه نی اجيبدن احت بردن جناست ازنيب ازی برا ست ويت کردن الزم نينوقت . ح استيصح وضوءز خنک شود و مشابه آن يبدنش ن ،کند عالوه بر تقرب و طهارت

هنگام شسنت صورت است و تا ت وقت آنيا شود و میدست آغاز یت با شسنت کفهاين .د حفظ گردديت باين وضوءاعمال آخر

،کند میت يآا کفا از مهه وضوءک ي دنباش وضوءخمتلف موجب علتاگر چند : تبصره .گونه در غسل مهني

.شسنت صورت: ايثانان انگشت شصت يمآخر چانه و در عرض آنچه سر تای در طول صورت از حمل رشد مو

خارج آن باشد جز چه که هر شود و میواقع و انگشت وسط کف دست هنگام شستشوی صورت ايک دارد يباری را که صورتی د فردي حمل صورت نباينيدر مورد تع. ستيصورت ن

که انگشتانش کوتاه ی کسی اس قرار داد و نه حتيقطاس داشته باشد ی سر اين و گشاده

١٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

و هر آنچه را که ممکن د هر کدام به موجب خلقت خود عمل کنند يبا ن گروه افراديا، است .شست و شو دهنداست

.ستين زيو اگر عکس آن عمل شود جا تا چانه شست ينيد از باال به پايصورت را باش که خارج از صورت است واجب يری پايينی نيز شسنت قسمت ها ص است وناق وضوء

اگر در . واجب شسنت ظاهر آن است ، وستيان آن نيمبه گذر آب از ی ازيو ن ستينست يان آن الزم نيمگذراندن آب از ش حساب گردد بازيبود که ر ىمو به قدر یصورت زن .کند میت يکفاس کردن ظاهر آن يشسنت و خ ،و واجب

.شسنت دستها: ثالثاو و آغاز در شسنت آرنج است .شسنت دستها واجب شسنت دو آرنج و دو ساعد است در

شسنت دست راست است و واجب در آغاز. ستين زي به باال جاينيعکس آن از پا شسنت برنت سشآرنج باشد رياز دستش قطع شده است اگر زی قسمت یاگر فرد. پس از آن دست چپ

میآرنج باشد وجوب شسنت دست از او ساقط ی اما اگر حمل قطع شدن باال آن واجب است . شود

اضافه داشته باشد شسنت مهه ا انگشتانيا گوشت اضافه ي بعد از آرنج دو ساعدی اگر فرد .ستيد شسنت واجب ننآرنج باشی باال اضافه هان يآا واجب است اما اگر ا

.واجب است زيشسنت آن ن داشته باشد میدست سوی اگر کس

.مسح سر: رابعاو مستحب مسح سر به عرض سه آن است که گفته شود مسح است واجب در مسح سر

وضوءد با رطوبت آب يباشد و با میسر ی مسح خمصوص قسمت جلو .باشد میانگشت و اگر آب دست خشک شد از آب .ستيز نيمسح جای د آب دست برايد و جتدريصورت گ

منانده ىباق ءوضواز چ رطوبىتياگر ه .مسح استفاده کردی توان برا ىممژه ها ش وير ىرو . دريبگ وضوءد جمددا يکه با آن مسح کند با

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٨

.پشت کردن به قبله هنگام مسح مکروه است به قبله باشد و است که مسح رو تربه مست سری ابتدا مکروه است از و اجنام شودينيبه پا سری باال تراست که مسح کردن از

.اجنام شود باال .کند یت منيست و کفايز نيجا شسنت حمل مسح سر

اگر از ی جماز است ول شود میده يمنا و پوست سر سری قسمت جلوی مسح آنچه موبر مسح نيمهچن .ستيح نيد صحيآن مسح منای سر مو را مجع کند و بعد روی گر قسمتهايد

.ستيح نيصح ،عمامه و کاله و آنچه موجب پوشاندن حمل مسح سر باشد

.مسح پاها: خامساا مهان يمفصل ی های پاها است از آغاز انگشتان تا برجستگی مسح رو واجب در آن

ز است و يعکس جا بر ، مسح پا به صورت]د مسح گردديز باينی خود برجستگ[ قوزک پا قطع شده باشد، د مسح شودياز پا که بای اگر قسمت .ستينی ب خاصيپاها در مسح ترت انيم .اگر پا از مفصل قطع شده باشد مسح آن ساقط استی لمانده آن مسح گردد وی د باقيبا

مسح بر کفش و .باشد یدست و پوست پا مانع مياند ين است که نبايواجب در مسح ا .ستيز نيه آا جايجوراب و شب

که کف دست بر یمسح با مهه کف دست باشد بگونه ا امکان که حد واجب است در دنريحمل مسح قرارگ یرو کف دست بر یست که متام اعضايواجب ن .بگذرد متام حمل مسح پا

.مسح اجنام شود بلکه به صورت گذرا

: هشت مسئلهرا با شسنت صورت آغاز کند و بعد وضوءن است که يا وضوءب واجب در يترت: اول

اگر . دست راست و بعد دست چپ و بعد سر را مسح منود و پس از آن پا ها را مسح کرد جمدداد يباطل است و با وضوءت نکند يب را رعايترتی عمدريا غيو ی نده عمدريگ وضوءحسب بر وضوء مباندی باق میآب ک اگری حت خشک شد وضوءآب حمل اگر .دريبگ وضوء

.شود می ب تکراريترت

١٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

شسنت صورت و دستها و مسح سر و نيد بينبا یعنيواجب است وضوءمواالت در : دومپس اگر صورت را شست .ک عمل واحد خارج گردديندازد که از عرف يها چنان فاصله بپاها را مسح سنت دست راست و پس از آن دست چپ مبادرت کند و بعد سر و پاشی د برايبا .در آن نباشدی د و امهالريد بدون وقفه اجنام گين کار بايا د ويمنا

بار اول واجب است و بار دوم سنت است و بار سوم در شسنت صورت و دستها: سوم . بدعت و در مسح تکرار وجود ندارد

ی اگر به مقداری حت کند میت ياگر گفته شود غسل منوده است کفا در غسل: چهارم داشته یا انگشتريدر دست خود بند ی اگر کس .ده شده باشديمال بدن با آبی يباشد که گو

ر آن برساند و اگر گشاده و فراخ باشد حرکت دادن آن يباشد واجب است که آب را به ز .مستحب است ن آبرساندی برا

)٤(هريجب ا مسح شونديشسته و وضوءد در يبدنش که بای اعضا که بری کس بر: پنجمواجب است که آب را به پوست ون آوردن و شستشو ممکن باشدريب اگر وجود داشته باشد

و چه پاک باشد ر آنيچه ز کند میت يه کفاريجب مسح بر اما اگر ممکن نباشد بدن برساند .دريبگ وضوءد يرفت با ميانه از رياگر سبب جبی ول پاک نباشد وضوءی ول باطل است وضوء را ندارد و ريدادن غ وضوءار اجازه يبا اختی چ فرديه: ششم

.ممکن است جبارهنگام ا درريدادن غبه اما ملس کردن قرآن دست بزندميد به کلمات قرآن کريندارد نبا وضوءکه ی کس: هفتم

.نداردی از نوشته ها اشکالريغ د و منازريبگ وضوءد ياگر آن قدر زمان داشته باشد که مناز خبواند با )٥(دائم احلدث: هشتم

را ی خبث و ناپاک د و اگر نتواندريبگ وضوءاقامه مناز دوباره ی د براينتواند با اما اگر خبواند .دريبگ وضوء طاهر گردد و شود می وضوء رفنت نيکه باعث از ب د از حدثيل کند بايزا

.گذارند یزخم و مانند آن م یكه رو یبندند و دواي یرا م یو شكستگ زخمكه با آن یچيز .٤ .باد خارج می گردد ياناخواسته ادرار او مهيشه و شکمجمرای و يا از کسی که از جمرای ادرار .٥

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٢٠

: وضوء های سنتدارد آن را در مست راست خود بگذارد و با دست می آب بری اگر از ظرف آن است که

ا ادرار کرده بود يدستها را اگر خواب بود و ، کند ءد و دعاي بگوبسم اهللا، بردارد راست آب آب را در دهان خود بگرداند و مضمضه کند، ديدو بار بشو کرده بود ءک بار و اگر استنجاي

ستحب است مرد در هنگام شسنت م، کند دعا وضوءی استنشاق کند و در مهه اجزای نيو با بن يزن ای برا، دست رای قسمت داخل د و بعديرا بشوی ونريخود خنست قسمت بی هاساعد

.دريبگ وضوء) تريم لين(ک مد يبا است مستحب، عکس مرد است مستحب عمل برشسته ی خشک کردن اعضا و وضوءی گران برايکمک گرفنت از د: وضوءمکروهات

.مکروه است وضوءشده در .وضوءاحکام : چهار

حاصل کند و به صحت طهارت نيقي وضوء و امر باطل کننده حدث عاز وقو یاگر کسد يشک کند با حاصل کند و بعد از آن در وقوع مبطلنيقيا از طهارت يو خود شک کند

بعد از شسنت عضو بعد از آن ءاز اعضای کياگر در شسنت که گونه نامه .دريبگ وضوءجمدد به وضوءاما اگر در حال ،دريبگ وضوء اد جمدديخشک شده باشد با وضوءاگر آب کند شک

گر يد اجنام دهد و بعد ديرا که در آن شک دارد با یل خود شک کند خنست امرااز اعم یکي .اعمال را دنبال کند

ا يوقوع حدث و در حاصل کند و بعد از امتام عمل نيقياز طهارت خود یاگر کس .دريبگ وضوءد دوباره ينبا کند شکخود یاز اعضا یکيفراموش کردن

ا يو مناز خبواند عمدا باشد ترک کند ا ادرار رايغسل حمل خروج مدفوع و یاگر کس .خبواند اجمدد را د منازيبا ن عمل را اجنام دهديا ندانسته ايفراموش کند و

از اعمال ی کيدر اد آورد کهيکند و بعد از مناز ب وضوءد يجتد استحباب یبرا یاگر کسک مناز خبواند ي وضوءبا هر اگر اما. ح استيو هم مناز صح وضوءهم اشتباه منوده است وضوء

اشکال بوده است ک از منازهاينداند در طهارت کدام اگر اما ،خبواندا د مناز اول را جمدديبا و ،اگر دو مناز از نظر تعداد رکعات اختالف داشته باشند یحتخبواند اد هر دو مناز را جمدديبا

ذمه ت آنچه بريضه به نيک فريی ادا )صرع و ظهر( کسان باشديتعداد رکعات رظن از اگر

٢١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

وضوءکند که ی د و مناز خبواند و بعد از مناز حدثريبگ وضوءکه ی حکم کس. اوست خبوانداز ی کياد آورد که در يخبواند و بعد بی گريد و مناز دريبگ وضوءدد و بعد دوباره باطل گر

وضوءبا پنج پنج گانه رای اگر مناز های حت، اورده استياز واجبات را به جا نی کيها وضوءاز او وضوءباطل کننده ی از طهارت ها حدثی کيبعد از حاصل کرد کهنيقيو بعد اجنام داد

دو ک منازيو ی ک مناز سه رکعتي سه مناز را تکرار کند ن است کهيف او ايتکل واقع شده .یک مناز چهار رکعتيو ی رکعت

.در آن واجب و مستحب وجود دارد: احکام غسلاما سوراخ که خون آن پنبه رای ض، استحاضه ايح غسل جنابت،: شش غسل واجب است

که قبل از غسل بدنش سرد شده باشد، غسل رده ایم دست زدن به، انميکند، نفاس بعد از زا .مردگان

.ان احکام غسل در پنج خبش خواهد آمديب

.جنابت: بخش اول .و غسل آن احکام جنابت، سبب جنابت: در جنابت سه امر وجود دارد

: است مورددو سبب جنابتاز بدن او با ی عيما یعني استخارج شده ی بداند که از او منی اگر کس: یمن خارج شدن

مار ياگر فرد ب. گردد میبدن خارج شود غسل بر او واجب ی سست فشار و مهراه با لذت وو اگر با فشار و لذت .استی کند و آنچه خارج شده من میت يکفای لذت و سست باشد

.گردد یاست غسل واجب منی من اگر احتمال دهدی مهراه نباشد حت او دن آن بايدر پوشی که کسی ابد در صورتيبی ا لباس خود منيبدن و ی اگر فرد رو

میخارج شود غسل بر او واجب ی ز اگر از او منيزن ن. گردد میست غسل واجب يک نيشر .گردد

با ورود آلت تا حمل ختنگاه غسل بر هر از فرج آن زن مجاع کندی با زنی اگر کس: مجاعخارج بدون ی کند حتی کياگر از مقعد نزد. اگر زن مرده باشدی گردد حت میدو واجب

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٢٢

که لعنت خدا بر آنان و (عمل قوم لوط ی اذ باهللا کسيالع اگر .شود میواجب غسل شدن منیغسل بر او خارج شدن منیبدون را اجنام داد ) ، بادشود میهر کس که عمل آا را مرتکب

غسل بر او شدن منیخارج ز بدون يکند نی کينزد یوانيبا حی اگر کس. گردد میواجب .گردد میواجب

گردد اما اجنام آن در حالت کفر میوجود سبب واجب غسل بر کافر هنگام :تبصره اگر و .ح استيصح و شود میاعمال غسل واجب او بر اما اگر مسلمان شد صحت ندارد

.ح استيدوباره مسلمان شد غسل صحسپس غسل منود و دوباره مرتد شد

عزائم یاز سوره های کي ازی ا خبشيخواند مهه : جنب حرام است که بر فرد: و اما حکم .باشد ن سوره هايا تشيبسم اهللا اگر نی حت )واجب دارندی که سجده ی يسوره ها(

ا يامربان و ياز پی کيا ي آن و ملس کردن آنچه نام خدای دست زدن به قرآن و نوشته ها عبور کردن از، در آای زيا گذاشنت چينشسنت در مسجد و ، اء بر آن نوشته شده باشدياوص

جنب یا مسجد النبيدر مسجد احلرام و ی اگر فرد، نهيدر مد امربيمسجد احلرام و مسجد پ .مم کند بعد از آا خارج گردديد تيبا شد

دن با مضمضه و يمو کراهت خوردن و آشا اشامديجنب مکروه است که خبورد و بی براسجده ی دارای از سوره هارين غآقر ه ازيهفت آ ش ازيخواندن ب. شود میشسنت دهان کمتر

ملس کردن کتاب . کند می ديه کراهت را شديش از هفتاد آيب نخواند. مکروه است ،واجب )٦(.خضاب کردن نيمهچن ،جنب مکروه استی مم برايت و وضوءبدون خواب قرآن و

انيتا پا نيتبر نماندی ت و باقيخنست ن: واجب است مورددر غسل پنج : غسل و امای ياعمال غسل، شسنت پوست بدن بدان گونه که به آن شسنت گفته شود و رساندن آب به جا

بدنی سر را بشورد بعد باقن که خنست يای عنيب يترت رسد، یمنخود آب به آجنا ی که به خودان آا واجب يمب يترتی بشورد و بعد مست چپ ولو تر است که مست راست بدن را

.شود میفرو رفنت در آب ساقط ی عنيک بار ارمتاس يب با يست، ترتين

.حنا بسنت و رنگ کردن ريش و موی سر. ٦

٢٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

میت با شسنت سر تنگ يها و وقت نتت هنگام شسنت دسين خنست :غسل ت هایسنادرار ،بدنی اعضا میرساند آب بر متای دست بر بدن در هنگام غسل برا نگذراند .شود

.کردن قبل از غسل و استرباء منودنده شود يشه آلت مرد سه بار ماليبا دست از مقعد تا ر: ب استين ترتياسترباء منودن بد

ده شود و بعد از آن آلت را سه ي آلت تا حشفه و سر آلت سه بار دست مالينيبعد از آن از پا .بکشد و تکان دهد بار

ک صاع ي، استنشاق و غسل منودن با دستها سه بار، مضمضه غسل شسنتگر مستحبات يد .است) تر آبيسه ل(

: مسئلهسه اگر قبل از غسل ادرار کرده و استرباء ، نديببی اگر غسل کننده بعد از غسل رطوبت :اول

.غسل کند اد جمدديو استرباء نکرده بود با اگر بولی کند ول یمن رمنوده غسل را تکراد يکند با میواقع منود که غسل را باطل ی از بدن را غسل منود و حدثی مقداراگر :دوم د اگر آنقدر ريبگ وضوءطهارت ی د بعد از غسل برايدائم احلدث با، از سر شروع کند اجمدد

.از او صادر نگرددی غسل کند و حادث اوقت نداشته باشد که جمددباطل است مگر در حالت ی گريدادن درا غسل کند و غسل ی گريتواند د یمنی کس: سوم

.کمک گرفنت در غسل مکروه است. جبارا

.ضيح: بخش دوم : باشد می، گردد میض و آنچه به سبب آن واجب يان حيب مشتمل بر

خون (شود میده ي در زن دنيبه سبب متام شدن مدت مع است کهی خون ضيح :خنست ه بوده و با سوزش ريت معموال ضيخون ح .کم آن حد وجود داردی و برا) انهيعادت ماه

ی د به پنبه ايض و بکارت اشتباه گرفته شوند لذا زن بايشود و ممکن است خون ح میخارج .اگر خون به شکل حلقه بود خون بکارت است دهد بنگرد میکه در جمرا قرار

.ض را ندارديند حکم خون حيببی آنچه دختر قبل از سن نه سالگ

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٢۴

ز سه يزان طهارت نيمن يکم تر .ده روز است ن آنيشتريض سه روز و بين مقدار حيکمترآنچه .سه روز شرط است بودن یتوالمض يدر ح. ستيآن ناز شتر يبی برای روز است و حد

گردد ىائسه مي ىبود تا شصت سالگ ىشيزن اگر قر. ستيض نيند حيب میی سگئايزن بعد از .ىگر زنان در پنجاه سالگيو د

بار باشد و چه زن صاحب نيچه اول ستيض نيند حيکم تر از سه روز بب که زنی خونض است يند اگر ممکن باشد که حي سه روز تا ده روز ببنيآنچه را زن ب. عادت ماهانه باشد

کند که شکل ىمن ىاورد و فرقيض را به جا بيد احکام حيگردد و با ىمض فرض يمهانا ح .ا فرق کنديه هم باشد يخون شب

ن مدت يتا کمتر ند و بعديک بار خون ببيکه شود ىن گونه صاحب عادت ميزن ا اختالف در شکل و رنگ .نديخون بب یطهارت پاک شود و بعد دوباره با مهان فاصله زمان

.ستيض نبودن نيل بر حيخون دل : هپنج مسئل

ی برا کهی دختر. مناز و روزه را ترک کند ديدن خون باي با دنيعادت معی زن دارا :اولن ي اريدر غی د عبادات را ترک کند وليض است باياگر مطمئن شد ح نديب میض ي بار حنياول

.ديبعد عبادات را ترک منا د صرب کند تا سه روز بگذرديصورت بان يند مهه ايند و بعد قطع گردد و قبل از روز دهم دوباره خون ببياگر سه روز خون بب :دومکه ذکر ی ليد به تفصيشتر شد باياگر از ده روز بی گردد، ول میض حساب يک حيمدت ض يک حيمهانا که ده روز اول ندياگر ده روز بگذرد و خون بب .م کرد مراجعه کنديخواه

.باشدی گريض ديده ممکن است حيش از ده روز ديمنفرد است و آنچه در باگر ، استرباء کنداگر خون قبل از ده روز قطع شد بر زن است که با پنبه خود را :سوم

د صرب کند تا ده روز يبا )٧(د غسل کند و اگر به خون آغشته شد دختر مبتدئهيپنبه پاک بود بابعد غسل زن صاحب عادت مشخص تا سه روز بعد از عادت خود صرب کند. کامل گردد

و . کند ءد قضايروزه آن روز را با و بعد قطع شد ابديدن استمرار بياگر تا ده روز خون د کند .کند میت ين بود هر آنچه را که به جا آورده است کفايش از اياگر ب

.کسی که برای اولني بار حيض می بيند .٧

٢٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

چه گر کندی کيتواند قبل از غسل با او نزد میشوهر ض پاک شدياگر زن از ح :چهارم .ن عمل مکروه استيا

باشد اگر به مقدار طهارت و اقامه مناز نديض ببياگر وقت مناز داخل شود و زن ح :پنجم . ستيواجب ن ءد وقت مناز باشد قضاو اگر قبل از ورو. گردد میبر او واجب ءقضا

ک يکه از وقت مناز به مقدار طهارت و ی به گونه ا اگر زن در آخر وقت مناز پاک شود آن را به جا ید قضايبا مناز واجب است و اگر اجنام ندهدی مانده باشد ادای باق رکعت مناز

.آورد

: است موردهشت ،ضيمتعلقات ح گردد، میحرام ،نديب میض يکه حی بر زن، هر آنچه در آن طهارت واجب باشد :اول

که ی زنی ه قرآن برايمحل کردن مصحف و حاش .قرآنی مانند مناز و طواف و ملس نوشته ها .شود یمن پاکز ين ا غسل کنديد و ريبگ وضوءاگر ی ن زن حتيا. ند مکروه استيب میض يح

.ستيح نيند صحيب میض يکه حی روزه زن :دوم .ند اما گذشنت او از مسجد مکروه استيد در مسجد بنشيند نبايب می ضيکه حی زن :سوم

) واجب دارند رای که سجده ی يسوره ها(عزائم ی د سوره هاينبای زننيچن :چهارمکه ی ه اياگر آی زننيچن .او مکروه استی قرآن برای ات و سوره هايآی خبواند و خواندن باق

.د سجده کنديبا ا بشنوديسجده دارد را خبواند .که پاک شودی با او حرام است تا زمانی کيض است نزديدر ح کهی بر شوهر زن :پنجم

کند ی کيبا زن نزد اگر مرد عمدا. نداردی او جز فرج اشکالی گر اعضاياما لذت بردن از د) اريع ۱۸ک مثقال طال يمعادل ( نار طاليک ديض يام حيل ايدر اوا زيکفاره ن. د کفاره دهديبانار است اگر يربع د دن خونيام ديا نار و در آخرينصف د عادت ماهانهی در وسط روزها و

شود اما اگر یدادن کفاره تکرار من، که کفاره تکرار نشود تکرار کند رای کينزدی در زمان .د تکرار کنديکند کفاره دادن را با می يريمقدار کفاره تغ تکرار کند کهی را در زمانی کينزد

ک ياگر ی دهد ول میک کفاره يفقط کندی کيام عادت ماهانه دوبار نزديل اياگر در اوای عني(

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٢۶

هر دو کفاره را کندی کيض باز نزديم حايباز در آخر ا کند وی کيض نزديام حيل ايبار در اوا .)د بدهديبا

شوهر در او دخول واقع شده ی از سوض است و يکه در حال حی طالق دادن زن :ششم .ست و باطل استيح نيصح، حاضر است است و شوهرش

ت آن مانند غسل جنابت يفيد غسل کند و کيض پاک شد باياگر زن از خون ح :هفتمروزانه بر زن ی مناز های قضا. دريبگ وضوءا بعد از غسل يا قبل و يمستحب است که .است

.روزه واجب استی قضای ست وليض واجب نيدر حال ح وضوء انه خود به هنگام وجوب منازي عادت ماهنيمستحب است که زن در ح :هشتم

ستد در حمل مناز و سجاده خود يا میبه مناز ی که در حالت عادی د و به اندازه زمانريبگ .ض مکروه استيبر زن در حالت ح خضاب. ستد و ذکر خدا کنديبا

.در استحاضه: فصل سوم

.و احکام آن انواع استحاضهمل بر مشتخون .شود میخارج میق و به آرايرق ،سرد ،زرد رنگ - غالبا–خون استحاضه :اوال

باشد نيض اوصاف خون چنيام حياگر در ا .اوصاف را داشته باشد مهنيض هم ممکن است يح .استی باشد پاکی ام پاکيشود و اگر در ا میض حساب يح

مهني .ل آن زخم نباشد خون استحاضه استيو دل نديروز ببکه زن کمتر از سه ی هر خون ام نفاسيشتر از ايکه بی خون .شتر از ده روز باشديشتر از عادت و بيکه بی گونه است خون

که قبل از ی باشد و خونی که مهراه محل و بارداری خون ،نداشته باشدض را يم حئباشد و عال .استحاضه استخارج شود مهه ی گائسيبلوغ و بعد از

انه ياست که عادت ماهی شتر از ده روز باشد و از آن دسته زنانيب دنشيکه خون دی زنعادت ی ا دارايمبتدئه است ا يخملوط شده است ش با هميام پاکيضش و ايام حيا، دارد

.ا مضطربهيمستقر است و او ی است براض يخون ح عالئمی دارا آنچه، م آن بنگردئبه رنگ خون و عال: زن مبتدئه

ه يکه آنچه شبی است، به شرط ه استحاضه باشد، استحاضهيشود و آنچه شب میض حساب يح

٢٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

اد شود و ين مقدار کم و زياگر ا. شتر نباشديض است از سه روز کمتر و از ده روز بيخون حک يل نزديمابد به زنان فايدر آن حتقق ن ضيح یاز شرطهای کيا يو ، نکنديريا رنگ آن تغي

ض خود را در يمقدار ح ه آا نبوديه او بودند مانند آا عمل کند و اگر شبياگر شب بنگردخود .هر ماه هفت روز قرار دهد

را استحاضه قرار ی ض قرار دهد و ما بقيانه خود را حيعادت ماه: عادت مستقری زن دارا .عمل کندد بر عادت خود يش آمد بايپ در هم خوردن ض و استحاضه اويح مياناگر . دهد

: دنوجود داری ن مورد مسائليدر اض بر زمان يحی ند که عدد روزهايانه مستقر است ببيعادت ماهی که داری اگر زن :اول

چون ممکن نکند ءو به زمان آن اعتنا ام قرار دهديض خود را بر عدد ايح ابدي پيشیا ي ريخأآن ت .ندينب اي نديض ببيرنگ ح چه خون را به فتديب رتر اتفاقيا دياست عادت زودتر و

شتر ياگر از ده روز ب ،ند و بعد عادت واقع شوديام عادت ماهانه خون ببياگر قبل از ا :دومام يض قرار دهد و ايخود را حی شگيشتر بود عادت مهياما اگر ب .ض قرار دهدينباشد مهه را ح

ند يز خون ببيو بعد از آن نند ياگر زن عادت ماهانه خود را بب. قبل از آن را استحاضه قرار دهدشتر قبل و بعد از عادت ماهانه يام از ده روز بيکه تعداد ای در صورت .حکم را دارد مهنيز ين

.عادت ماهانه را استحاضه قرار دهد ض، و قبل و بعد ازيند عادت هر ماه خود را حيخون بببار ک ماه دوي در اگر باشدی نيام معيتعداد ا کبارياگر عادت ماهانه زن در هر ماه :سوم میض ين دوحيا شترازآنيابيی ن مدت پاکين دو کمتري انيندوبي شده خون ببنيام معيبه تعدادا

ده روز که ازی به شرط .باشد میض ي باشد هردوحنيمدت مع شتر ازيبار ب باشدواگر در هرو شود میض حساب يحی شگیشترشود به اندازه عادت مهي بنياگرازمدت مع .نباشد شتريب

.ام را استحاضه بشمارديای ما باقاگر مطمئن شود که خون ،ز عمل کندييد بر اساس متيعادت زن مضطربه با: اما مضطربه

نان از يماط گذشنت سه روز و مناز را تا دينبا و گرنه د عبادت را ترک کنديبا ض استيح : سه مسئله وجود دارد، برودنيز از بييض ترک کند، اما اگر متيح

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٢٨

روز نياول زمان هر ماه را فراموش کندی اد داشته باشد وليض را بيام حياگر تعداد ا :اولرا استحاضه ی ام خود بشمارد و ما بقيض قرار دهد وبه تعداد ايروز اول ح دن خود رايخون د

.حساب کنداگر ام را فراموش کند،يتعداد ای اد داشته باشد وليخود را ب اگر وقت عادت ماهانه :دوم

سه يمقا) لمیفا(ک خود ينزد د خود را با زنانيبا اوردياد بيدن خود را بي روز خون دنياولام را يای ه يبق.دريض بگيح هفت روز ه آا نبوديو عادت خود را کامل کند و اگر شب کند

خود را فقط در مورد ی د روزه ين زن بايا.ف خود عمل کنديبشمارد و به تکل استحاضه .کند ءقضا ض قرار دادهيکه حی يروزها

ن زن را با زنان يا عادت خود را فراموش کند دو را هم عدد و هم وقت اگر هر :سومه آا بود مانند آا عمل ياگر شب، و عادت خود را کامل کند سه کنديمقا) ليمفا(ک خود ينزد

.ن امر ادامه دارديض حساب کند مدام که ايکند و اگر نبود هفت روز را ح

: مييگو می ،خون استحاضه احکام امای لگذرد و میا از پنبه ياز آن نگذرد و پنبه را آغشته نکند و ممکن است خون استحاضه

.ابدي میان يو هم جر گذرد میا هم از پنبه يکند و یدا منيان پيجرد يجتد هر منازی مناز پنبه را عوض کند و برای ف است که برايبر زن تکل: در نوع اول

.دو مناز را با هم خبواند وضوءک يتواند با می .کند وضوءو دهديريون را تغرين زن الزم است هم پنبه داخل جمرا و هم پارچه بيبر ا: در نوع دوم

.مناز صبح غسل کندی براد هر يمناز ظهر و عصر که بای ک غسل براي واجب استی زننيدو غسل بر چن: نوع سوم

د يکه با ءمناز مغرب و عشای برا ک غسليو بدون فاصله خبواند دو مناز را با هم مجع کند وکند مناز اشتباهاگر در غسل ها . کند در حکم پاک بودن استنياگر چن، آا را با هم خبواند

.شود میاو باطل و روزه

٢٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

.نفاس: بخش چهارم

حلظه کيممکن است ست وينی مقدار کم آن حد یان است و براميخون هنگام زا: نفاسخون انميو اگر قبل از زا .ستين زن نفاس نيای برا نديان کند و خون نبمياگر زن زا .باشد

شتر بار دار يا بيدو قلو به اگر زن. ده روز است خون نفاس ت مدتيپاک است و ا نديببده د يبای گردد ول میاحکام نفاس بر او واجب فرزندنياول با تولد ان کردميبود و با فاصله زا

. ن نوزاد بشمارديآخر روز را از تولد بعد اگر .ن خون نفاس خواهد بوديند ايند و روز دهم خون ببيان کند و خون نبمياگر زن زا

ن يند کل ايا قبل از آن دوباره خون ببيو بعد در روز دهم ند سپس پاک شوديان خون ببمياز زا .نفاس است مدت

و استحاضه است، استحاضه داشته باشد اگر اوصاف ابديده روز ادامه اگر خون بعد ازد به يد و اگر نه باريض بگيح دياگر عادت مشخص داشته باشد با .ض استيخون ح گر نه

سه روز صرب ابديدن ادامه بياگر باز خون د. دريض بگيک هفته حيا ي ه خون بنگرديزنان شب .درياستحاضه بگ کند سپس

نيمهچن، ز حرام استيحال نفاس ن بر زن در حرام استند يب میض يکه حی زن بره چ هرز مانند ياحکام غسل آن ن .شود طالق داد یکه در حال نفاس است را منی زن، مکروهات

.ض استيح

.احکام اموات: فصل پنجم

: پنج حکم دارد

: احتضار : اولکمرخوابانده شود به ی رو ن است که فرد حمتضر را رو به قبله قرار داديا احتضار واجبات

.باشد می )٨(یکفائ واجبیآن و صورت وکف پاها رو به قبله باشد کهی گونه ا

واجب کفايی، واجبی است که در مورد آن غرضی وجود دارد که بايد آن غرض با اجنام دادن شخص يا گروهی .٨شود؛ مانند مناز ی تأمين شود و چنانچه آن غرض تأمين شد و برخی افراد آن کار را اجنام دادند، از ديگران ساقط م

.ميت و کفن و دفن ميت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٣٠

و کلمات فرج و انتقال ينيمهد و و امامان امربيو اقرار به پ ني شهادتنيتلق فرد حمتضری برا چراغ و منبع نور اگر شب باشد و قرائت قرآن گذاشنت او به حمل مناز و

.مستحب استو با پارچه ش را دراز منوديدست ها ا بست ودهانش ر د چشمانش ويبا درياگر حمتضر مب

ی برا .مشتبه باشدی ن که امريا ل منود مگريد تعجيبا مرده آماده کردندر .را پوشاند اوی ادفن او را ن که سه روز صرب کرد بعديا اي منودی وارس د عالمات مرگ رايمرگ با د ازيکأت

.شکم آنی گذاشنت فلز رو و، منود .ض نزد مرده مکروه استيزن در حال ح جنب و حضور و

.احکام غسل در: دوماجنام ن فرد بهيمقدم تر .ت واجب استياز وجه کفا ت و دفنيم و مناز نيتکف غسل و

زن و اث هم مردريمصاحبان اگر .اث استريماز جهت به او ن فرديک تريت نزديمواجبات در خود زوجهبه نسبت زين زوج. اجنام دهند مرده را امور مردان از زنان مقدم ترند تا باشند

. گران مقدم تر استيامور از د مههحمرم چ زنيا هيی چ مرد مسلمانياگر ه را غسل دهدی مسلمان ،کافر ز است کهيجازن اگر را غسل دهد یزن مسلمان که زن کافر گونه است مهني .نزدش نباشد یمسلمان .نزدش نباشدی حمرم مسلمان مرد اي وی مسلمان

تواند میاگر زن مسلمان نباشد .غسل دهد لباس زنان حمرم خود را از پس تواند میمرد تواند مانند مرد عمل میزن مسلمان هم .نديهنگام غسل صورت و ظاهر و باطن پاها را بب

را هنگام غسل مرد ينيزانو به پا ازنه و ياز ناف تا س تواند میزن کند و اگر مسلمان نباشد .نديبب

و زن نا ر سه سال باشديمرده ز سن ن کهيرا غسل دهد مگر ای تواند زن یحمرم من مرد نا می ن حالتيدر ا، ر پنج سال باشديز را غسل دهد مگر عمر مردهی تواند مرد یهم من حمرم

.ديغسل متام بدن مرده را د توان هنگامد غسل يز باين حق نباشد بهپايبند اگری کند حت میی بر زبان جار را نيهر کس که شهادت

.د غسل دادينبا ن سه گروه رايا، و نواصب غالت ،خوارج داده شود، جز

٣١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

کفن و شود یکشته شود غسل داده من امام دان جنگ و در حضوريمکه در ی ديشهشود و حمکوم به مرگ است کشته ديکه بای کسنيمهچن .د بر او مناز خواندياما با شود یمن .شود یمرگ غسل کند و بعد از مرگ غسل داده من د قبل ازيبا

مانده ی نه باقيا فقط سي نه جز آن استيمانده باشد که سی باق یاگر از جسد مرده مقدارن گونه ياگر ا. دشوآن مناز گذارده شود و دفن و بر و کفن گردد د غسل داده شوديبا باشد

سقط نيجن. د و دفن کرديچيپ ید در پارچه ايافت شده را باياجزاء افت نشدينه ينبود و سدر د غسل و کفن و مناز بر آن خوانديبا شتر داشتيا از چهار ماه بي روح داشت ز اگريشده ن

اما در بدنش استخوان بود کم تر از چهار ماه بود اياگر روح نداشت ی عني ن صورتي اريغ .ه شود و دفن گرددديچيپی د در پارچه ايبا

او را غسل دهد و زن دينبود زن کافر نبا میحمر ا زن نايا کافر يمان له مرد مسنزد مرد اگرآب ها از پس لباسزانو بر قسمت ناف تاو زد يبر او آب بر تواند میفقط حمرم مسلمان نا

.ديزد سپس او را با کافور حنوط کند و دفن منايبرد آب را بر صورت يفقط با حمرم خواست او را غسل دهد نا اما زن مسلمان اگر مسلمان

زد و او را با کافور حنوط کند و دفن يبر )شود میشسته وضوءآنچه در (ش يدستها و پاها و .ديمنا

با آب خملوط با ميتشسنت از بعد د، ه شوني برداز ب تيمهر گونه جناست از بدن :و بايدبعد مست راست بدن و بعد مست آغاز منود و ميتمهانند غسل جنابت از سر ديو با سدر استخملوط آب و سدر بتوان سدر در آب آن است که به آن ن مقداريکمتر .را شست چپ بدن

د با آب خالصيبا بار سوم. ب غسل داديد با آب و کافور مرده را به مهان ترتيبعد با .گفتغسل را چ کدام از مراحليست هيز نيجا .مستحب است مرده دادن وضوء .مرده را غسل منود

ک بار با يمرده را که سدر و کافور موجود نباشدی در صورت .باشدی کم منود مگر ضرورت .ت تر استيمسه بار شسنت ی ول، د غسل داديآب خالص با

دينبا شودی پوست مرده متالش احتمال داده شود که یماريا بيو یل سوختگيبه دل اگر .مم داديت د او رايبا ،و غسل وضوءعاجز از زنده مرده را غسل داد بلکه مانند

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٣٢

و رو به قبله غسل بلندی مستحب است که مرده را بر ختت و جا :ميت غسل سنت هایز مستحب يرا ن ميتغسل پس آب .مرده را غسل داد هيسا در ز مستحب است کهين. داد

غسل آب انداخنت .باشد میآب غسل به توالت مکروه انداخنت و .منود مجعی در گودال استپوشاندن بدن و ينيقسمت پا لباس و خارج کردن آن از باز کردن. نداردی اشکال به فاضالب

.ز مستحب استيو نرم منودن انگشتان ن ميتعورت ی و آلت تناسل ميتشست و عورت را با کف سدر ميتسر ،غسل مستحب است قبل از

ز يشسنت دستان قبل از غسل ن .شسته شود با صابون بدون عطر اي )٩(شنان د با سدر وياو با .مستحب است

.غاز منود و هر عضو را سه بار شستسر آ غسل را از مست راست مستحب استی تا فضوالت داخل شکمش خال( ده شوديکش ميتسه بار دست بر شکم مستحب است

).ديد دست بر شکمش کشين صورت نبايدر ا( باشدن که مرده زن باردار يمگر ا )شودغسل بار هر با و دريز در مست راست مرده قرار بگين ميتمستحب است که غسل دهنده

.خشک کندی بعد از امتام غسل با پارچه ا را ميتد بعد بدن يخود را بشوی دهنده دست ها، درينده قرار بگيشخص شوی پاها ميانا مرده يبنشاند، هنگام غسل مرده را است مکروه

. مکروه است ميتدر جهت خالف بدن شسنت او و سری مرده و مو دن ناخنيز چيناهل ( مانند اهل خالف ميتغسل دادن جبارممکن نباشد در صورت ای اگر غسل عاد

.جماز است )سنت

: کفن کردندور عورت از ناف تا ی ک قطعه براي .سه قطعه پارچه کفن گردد واجب است در ميتک قطعه يار جبدر صورت ا، کل بدنی ک قطعه برايپو شاندن تن و ی قطعه برا کيزانو و

.ستين زير جايبا حر ميتکفن کردن .کند میت يکفا ،ده شوديمال امکان کافور به قدر ميتبه )مواضع هفتگانه سجود( واجب است بر مساجد

. ديکافور بر بدن او مال دين صورت نبايباشد، در ا )در احرام حج(ن که مرده محرم يمگر ا

.نوعی گياه .٩

٣٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ده يمال ميتاز آن چهار درهم کافور بر بدن و تر ک درهم استيمقدار کافور نيکمتر .ک سوم درهم استي زده وين مقدار کافور سياما کامل تر، شود

حنوط کردن جز .دن کافور دفن کرديا مهان ماليدر هنگام ضرورت مرده را بدون حنوط .ستيح نيصح )١٠(رهيا ذريبا کافور

غسل کند ،کردن کفنقبل از ميت مستحب است غسل دهنده: کفن کردن سنت هایو ران بسنتی برای پارچه ا نيهم چن اضافه منود )١١(توان حربه می به کفن مرد. دريبگ وضوء اي

مياند يخنست با .ک وجبي ابيم باشد در عرض تقرين و حد اقل سه ذراع د طول آنيکه با هارا با آن پارچه حمکم ينيمثانه به مست پای پنبه گذاشت بعد از باالی ران ها و آلت مرد مقدار

. پنبه مقعد را پر کردی د با مقداريدهد با میاز مقعد مرده را ی زياگر احتمال خروج چ .بسترا دور که پارچهی افزود به گونه ارا به عنوان سر بند و عمامه به کفن مرد ی توان پارچه ا می

نه يسی طرف پارچه را رو چاند تا دوير چانه گذراند و صورت را با آن پيبعد از ز سر بستبه .ش اضافه کردينه و پستان هايبسنت سی برای توان پارچه ا می زيبه کفن زن ن .قرار داد

.زن رو بند اضافه کردی توان برا میعمامه ی جا .تخير رهيا مهان حربه ذري ميتپوش آن و باالی رو پنبه باشد ود از يکفن با

را نيوشهادت نام او ميتاهن کفن و دو ساقه خنل مهراه ريپوش و پ باالی رو توان می ءو در صورت موجود نبودن مهرکربال ءپوش کفن با خاک کربال باالی تر است رو .نوشت

تعداد آا و نام امام زمان خود و ينيمهدت و يت اهل بي و اعالم حقاننيبا رنگ شهادت پارچه صورت نبودن حربه از در .سديشود را بنو میکه با اوست که جزء مسلمانان حمسوب

.استفاده شودی گريدکفن با آب ی د بندهاينبا .سمان و بند درست کردير د از خود کفنيبسنت کفن بای برااگر نبود دو شاخه از شاخه خنل و توان دو می ميتمهراه .آغشته شود )هنگام بسنت( دهان

ن صورت که در مست راست يگذارد بد درخت سدر و اگر نبود دو شاخه سبز و مرطوب

.نوعی عطر .١٠ .پارچه بلند که زر بافت نباشد و بعد از کفن دادن، مرده را بايد با آن کامال پوشانديک .١١

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٣۴

در ی گريمتاس داشته باشد و د ميتکه با پوست بدن ی طور اندبشانه بچس مرده شاخه را به .دريقرار گ )١٢(ازار اهن کفن وري پنيمست چپ ب

نه يبر س حنوط را از مانده کافور بعدی باق و با دست خورد کنندمستحب است کافور را ن قسمت کفن را خنست از چپ به راست و بعد از راست يترمستحب است باال .زديبر ميت

.به چپ بستی ا با رنگ مشکيو گذاردنيکفن آست یا براي، از کتان باشد کفن که :مکروه است

.ديچشم مرده کافور مال و گوش ین که رويا ايو کفن نوشتی روی زيچ

: همسئلسه د با يافت بايمتاس ا کفنياگر با بدن و رج شدجناست خا اگر از مرده بعد از غسل، :اول

در قرب از او جناست خارج شد و کفن را آلوده ميتو اگر هنگام گذاشنت آب شسته شود .]شسنت ندارده از بيو ن[د يد بريفقط مهان قسمت جنس را با کرد

آنچه بر مرد الزم .اگر مال فراوان داشته باشدی است حت گردن شوهره زن ب کفن :دوم تياجنام وص وی دادن بده د از اصل مال او قبل ازيز باين مردی برا .است واجبات کفن است

.او برداشت )م ارثيتقس و(ان دفن کرد يبصورت عر توان او را یمن ه منودينداشته باشد که با آن کفن ی اگر مرده مال

که سدر و کافور را مستحب است .ه کنندياو کفن ی گردد تا برا میو بر مسلمانان واجب .ه کننديز آنان ين

در کفن گذارده ميتکه مهراه واجب است فتديب ميتاز بدن ی زيا چيمو اگر :سوم .شود

احکام دفن: چهارم : داردکه مستحب هستندی ن کار مقدماتيا

.قطعه باالی کفن .١٢

٣٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

چهار را از ميتن که يا در کنار آن، و ايع کننده پشت جنازه حرکت کند يين که تشياجنازه آن از پشت از ند بعديبلند منا که خنست مست راست رای کنند به گونه ا محلسو

.بلند کنند زيبگذرد و مست چپ را ن .من با خرب شوندؤ از مرگ منيمنؤمستحب است م

، يعنی من السواد املخترم مل جيعلين ياحلمد هللا الذ: ديد بگويند بايجنازه را ببی اگر فرد .نابود شده قرار ندادی اهيس سپاس خداوند را که مرا جز

بگذارند و زن را از مست نيمبر ز از مست پا دن به قربيمستحب است مرد را هنگام رسمنود و زن را از ارد قرب د از مست سر ويمرد را با .وارد قرب کنند قبله و جنازه را در سه مرحله

.عرض بدنمتام و قسمت سر برهنه باشد و کفن از پا ديدهد با میقرار که جنازه را در قربی کس

ن که مرده زن باشد يا مگر اجنام دهند ميتکان ينزد ن کار رايمکروه است ا .کند باز را بندهامستحب است هنگام گذاشنت و جنازه اش را وارد قربکند از حمارم اوی کيا يد مهسر يکه با . کردء دعا ميت

د مرده را در يا بود باي خاک کنند و اگر در درنيمرا در ز ميت: خاک سپاریواجبات ا انداخت اگر يبه در کرد ونيه آن گذاشت و آن را سنگيشب ک ويمناسب مانند چل یظرف .مشکل باشدی دن به خشکيرس

از مسلمانريغی راست دفن شود و اگر زنی لو بر را رو به قبله و ميتواجب است رو به قبله قرار نيتا جن( شود به قبله در قرب گذارده د پشتيد باريباشد و مب بارداری مسلمان

.)دريگتا شانه ا حد اقليمرد باشد قامت به اندازه مستحب است که عمق قرب :دفنمستحبات

.کفن را از قسمت سر و پا باز کردمستحب است بند .دريقرار گ قبلهی باشد و حلد به سوی برا ء کردن و دعانيتلق .قرار داد ميتمهراه ءمهر مناز از خاک کربال یمستحب است مقدار

. مستحب است ميتدفن .ل گرفتبست و گ )ه آنيا بلوک و شبي( را با خشت ميت قربی مستحب است رو

.قرب خارج شود از ميتی هاد از مست پايکننده با

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٣۶

نا هللا وان کار يزند و هنگام ايدر قرب بر پشت دست ها خاک را با نياست حاضرمستحب نا انديليه راجعون بگوا.

باشد و خاک اطراف قرب مجع گردد نيمقرب چهار انگشت از سطح ز مستحب است ارتفاع .گوش باشد بصورت چهار و

از آب ی زيچ و دور آن را مرطوب کرد اگر تخيمست سر بر قرب آب ر مستحب است از .ته شودخياست بر وسط قرب آب ر ماند مستحبی باق

بعد ميتم يق و یمستحب است ول. دست بر قرب اد و بر مرده ترحم منود مستحب است . کندنيبلند دوباره تلقی از رفنت مردم از کنار قرب او را با صدا

ن يا مقدار آن نيو بعد از آن مستحب است و کمتر خاکسپاریقبل از ی مراسم فاحته خوان .ت گفتيتسلء صاحب عزابه است که

مگر در فرش کرد )میشيابر اه معمواليا سيو چادر سبز( با ساج قرب را که مکروه است .ضرورت تحال

.زنديبر جنازه بر هنگام دفن خاک را ميتکان يمکروه است که نزدمنتقل کردن مرده از . مکروه است ک قربيو دفن دو مرده در ی گچ کار قرب وی د بنايجتد

.از مشاهد ائمه ی کيگر مکروه است مگر به يدی يبه جای يجا .قرب هم مکروه استی ه دادن و راه رفنت رويتک

.در ملحقات آن: پنجم : هستند همسئلو آن چهار

لباس مگر پاره کردن .ستيجائز ن خاک سپاری از بعد ميتو منتقل کردن نبش قرب :اول .ستيبر پدر و برادر جماز ن

لوازم زره و ی شود ول مینباشند دفن اي ش چه به خون آغشته باشنديبا لباس ها ديشه :دوم .او جدا منود د ازيرا با آن) پوش باال و پای پوش( مشابه

.گريدی زيا چيد با اسلحه کشته شده باشد يکند که شه یمنی فرق .د شوند حکم بالغ عاقل استيوانه اگر شهيدحکم کودک و :سوم

٣٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

.را تکه تکه منود و جسمش را خارج منود او ديد باري در شکم مادر مبنياگر جن :چهارمرا شکافت و بعد از خارج کردن نوزاد حمل د مست چپ شکم زنيد باريمب اگر زن باردار

.شکاف را دوخت

:مستحبی غسل ها :غسل هستندی مستحب سی غسلها

زوال آفتاب که وقت آن از طلوع فجر تاغسل روز مجعه : دارندنيهفده غسل زمان معل يل کرد و به دليتعج توان در غسل می. ک تر باشد تر استيچه به زوال نزد و هر. است

.آن را در شنبه به جا آوردی ا قضايروز پنچ شنبه غسل منود و در ترس از نداشنت آبماه و شب هفدهم و شب نوزدهم و ی مه ياول و شب ن شب: شش غسل در ماه رمضان

.د فطريروز ع و د فطريشب ع، ست و سوميو ب کميست و يبمه ماه يه و شب نيروز ترو ر و روز مباهله ويروز غد ،د قربانيعرفه و روز ع غسل روز

.ز مستحب هستندين ،مه شعبانيغسل شب نو آن هفتم ست ويرجب و شب ب : گردند میمستحب یهشت غسل که به خاطر عمل

ات را يمناز آ که خبواهدی غسل کس، و ائمه امربيپ ارتيغسل ز غسل احرام وده باشد و به موقع مناز را اقامه ننموده است، يوجوب را د عامل کهی صورت کند در ءقضا

.استخاره و مناز طلب بارانو مناز غسل مناز حاجت ، غسل توبه چه از گناه باشد چه از کفر : ل مکان مستحب استيپنج غسل هم به دل .ی نه و مسجد النبيمد کعبه و حرم و مسجد احلرام و رود بهغسل د

: ئلهمسچهار ی غسل .د قبل از عمل اجنام شوديبا شود میمستحب عمل و مکان ليکه به دلی غسل :اول .از وارد شدن در وقت آن اجنام شودد بعد يگردد با میل زمان مستحب يکه به دل

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٣٨

ک بار يو با ه خداب تقرب تيمهه را با ن زمان شوندمه ،مستحب با هم اگر چند غسل :دوم .د به جا آورديغسل بامستحب است بعد نديرا ببی ته شدن کسخيآو برود تا به دار عمدی که از روی کس: سوم

.ز سه روز غسل کندا وضوءبه ی اجياحت گرين غسل ديا از بعد .مستحب استز يغسل دادن نوزاد ن: چهارم

حممد وی اللهم صل عل: ديبگو را ن ذکريآن ا از بعد است هنگام غسل و تر و .ستيگرفنت ن الظلمه و الشرک و من الشک و قليب طهر ن وي الطاهرنيبي الطينياملهد و ةئماأل آل حممد .اخلبائث

***

)مميت(طهارت با خاک : رکن سوم : چهار قسمت دارد احکامن يا

.کند میرا واجب مميآنچه ت: اول لو متريک کي د تاي مهوار باشد بانيمن صورت اگر زيدر ا .رس نبودن آبدر دست :اول

د يوار باشد پانصد متر در هر جهت با نامهنيماگر ز .در هر چهار جهت به دنبال آب برودباز ی کرده است ول ءخطا تنگ شود منازوقت تا کردی آب کوتاهی جستجو در اگر .برود

آب ا مقداريآب نداشته باشد شخص اصال کند که یمنی فرق. ح استيمناز او صح مم ويت .ستينی ک طهارت کافيی برا

اگر .مهانند نداشنت آب است .دنياز جهت خر عدم توان به دست آوردن آب: دوم در حال به او ضرر نزند ه آبياگر خبرد اما د آبيدن آب در حال به او ضرر بزند نبايخرن حکم يا نيمهچن. آن باشدی مت واقعيق ن برابريچند مت آنيگر قای ه کند حتيد آب را يبا

.ح استيز صحياستخراج آب ن ليدر مورد وساوان درنده و يح ايترس از دزد و ميانل ترس يمم به دليبودن ت زي جانيبی فرق .ترس :سوم

د و پاره شدن و ترک خوردن پوست و يشدی ماريترس از ب نيمهچن. ستين مالی نابود

٣٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

که مهراه ی اگر مقدار آب نيمهچن .کند میمم را جماز يت د آبيشدی التهاب آن به سبب سرمامم يد تيبا برسدی بيبه او آسی د بترسد که از تشنگريبگ وضوءباشد که اگر ی به مقدار دارد .کند

.ح استيصح آن مم بريت آنچه: قسمت دوم

.کند میت يکفا متممی شود برا می به آن اطالق نيمنام ز هر آنچه که .ستيو جنس جماز نی خاک غصب و و آرد اهان پودر شدهيگ و و خاکستر مم بر فلزاتيت

مم بر يت مم شده باشد،يآن ت که بای خاک آهک و گچ و خاک قرب ونيمتوان بر ز میکه خاک ی در صورت .نداردی شتر باشد مانعيبکه خاک ی خاک خملوط با فلزات به شرط

.مم کرديتوان با جلن و شبه آن ت یمن داشته باشد وجودو مم منوديتپه ت مستحب است که بر ارتفاع و. مم بر شوره زار و شن زار مکروه استيت

ال يغبار اياسب و نير زيخاک ز ايتوان بر گرد لباس و می در صورت نبود خاک فروان .مم کرديت توان بر جلن مین ها يمنود در صورت نبود امم يت اسب

.مميتی چگونگ: سوم

. شود میح و جماز يصح و با تنگ شدن وقت، ستيح نيصح مم قبل از داخل شدن وقتيتد يمآب نا ا فراهم آوردناز اينکه باشد مگر یح منيدر هنگام وسعت وقت صح مميصحت ت

.مار ضرر داشته باشد يفرد بی برا ا طهارت با آبيباشد ، ب استيترت دوم. اجنام عمل انيآن تا پا بر ت است و دواميخنست ن: مميواجب در ت

ها را بر دستی نيبی ش مو تا انتهاي بگذارد و بعد از حمل رونيمز د دست ها را بريبا یعنيرا با خاک مسح پشت دست ها بگذارد ونيمباره دست ها را بر زبعد دو ،صورت بکشد

.کندمسح دست ها هم در ی برای کيمسح صورت و ی برای کي زند نيمدو ضربه بر ز حتما

.غسلای مم جبيهم در ت وضوءای مم جبيت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۴٠

ی شانيد فقط پيشود و با میمسح کف دست ها ساقط اگر کف دست ها قطع شده باشدرا مانده کف دست ی د باقيبا باشد از کف دست قطع شدهی اگر مقداری را مسح کند ول

.ديمسح منابا خاک مسح د کامالنمم مسح گرديد در تيکه بای ياعضا، واجب است که توجه کند

.باطل است مميت ن صورتي اريدر غ گردند .ديتکان نيمبر ز مستحب است که دست ها را بعد از ضربه زدن

مهان گونه که اگر با آب . ح استيمم صحيت مم کند و بر بدنش جناست باشد،ياگر ت .ح استيصح وضوء باشد،ی جناست طهارت کند و بر بدن

.حلاظ گردد ديوقت بای مم تنگيدر ت اما

.ممياحکام ت: چهارم

: حکم دارد مم دهيتسفر باشد و چه در حمل کند چه در یمم مناز خبواند منازش را تکرار منيکه با تی کس: اول .خودی زندگ

مم يکند و با تی آب کوتاهی در جستجوواجب است، اگر اوی آب برای جستجو: دوم .د و مناز خبواندريبگ وضوء ديابد باينزد مهراهان خود آب ب بعد مناز خبواندبودن ی ل زندانيمم منود به دليآن ت ا عدم وجود آن چه که بريدر صورت نبود آب و : سومکه ی در زماند يبا آنی شود و به جا میساقط ی و واجب از منازی اداء و قضا جنسی در مکان

.منود ءدعا شود میمناز واجب بعد از امتام مناز اما اگر ،دريبگ وضوء ديبا ابديورود به مناز آب ب قبل از اگر فرد: چهارم

.مناز را از نو خبواند ستيابد الزم نيآب بطهارت کند ديبا دريبگ وضوءاگر توانست بدون قطع مناز ، افتيستاد و آب يبه مناز ا اگررا گفته حراماال ةريتکب اگر فقطی د مناز را کامل کند حتيبا کامل کند اما اگر نتواند راو مناز .باشد

.گردد میمباح زيمم نيبا ت، شود می مباح وضوءهر آن چه با :پنجم

٤١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

و آب موجود مجع گردند پاک باشد و جمنب با هم که نای و کس یاگر مرده ا: ششم .ابدي می به او اختصاص از آا باشدی کيملک اگر آب، کند میت ياز آا را کفای کيفقط

، ده باشدين که مالک آن را خبشيا ايو نباشدی ا ملک کسيو آب ملک مهه آا باشد اما اگر .و غسل آن اختصاص داد آب را به مرده ديبا

اصغر از او واقع گردد ی حدث بعد مم کنديت غسل جنابتی شخص جنب اگر به جا: هفتم . دريبگ وضوءمم کند اگر نتواند يت وضوء یدوباره به جا ديبا

اگر دوباره آب را از ی گردد ول میمم نقض يکند ت اگر فرد بتواند از آب استفاده: هشتم سری که از فرد حدثی تا زمان مم با متام شدن وقت عبادتيت .مم کنديتا د جمدديدست دهد با

.ابديکه آب بی ا تا زماني ح خواهد بوديصح نزندمسح اي و را با آب بشورد آن ها مار باشد و نتوانديش بياز اعضای بعضی اگر کس: م

.مم کنديت ید و گاهريبگ وضوءاوقات ی د گاهينبای ول مم کنديت تواند میکند گر ياقامه دی مم منود ولياستحباب ت تيبه ن آب، با وجود مناز جنازهی توان برا می: دهم .ستيممکن ن مناز ها

***

جناسات و احکام آا: رکن چهارم

: تهاواع نجاسان : جناست ده نوع است

خون جهنده اگر جنس است یهر حرام گوشت مدفوع ادرار و .ادرار و مدفوع: اول و دوم صفت حرام اي و پلنگ و ريمانند ش نوع آن حرام گوشت باشد ندارد کهی فرق داشته باشد

خون جهنده چون آن فضله و ادرار .وان جناست خواريمانند حگوشت بودن آن به علت باشد .ستيجنس ن ندارد

ی من. وانات جنس است چه حرام گوشت و چه حالل گوشتيمهه حی من .یمن :سوم .که خون جهنده ندارد پاک استی وانيح

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۴٢

از ی اگر عضو .که خون جهنده دارد جنس استی مردار هر موجود .مردار: چهارم جنس خواهد وان زنده باشد و چه مرده آن عضويچه ح، خون جهنده قطع شودی وان دارايح

جنس وان ذاتايخود ح مگر پاک است، مو و مانند استخوان ستيروح ن یدارا آنچه. بود و بعد از سرد شدن بدن در ريتطه ، قبل ازميتملس کردن .سگ و گراز و کافر باشد مانندغسل استخوان دست بزندی دارای مهان گونه اگر به عضو. گردد میغسل واجب ، اثر مرگ

ی مردار اي و که در آن استخوان نباشدی دست مرطوب قطعه ا که بای کس بر واجب است و . شسنت دست واجب است ملس کند که خون جهنده داشته باشد را

که خون ی وانيباشند، جنس است اما ح میرگ ی که دارای واناتيخون ح .خون ها: پنجم .ستيه آن جنس نيو شب یجهنده نداشته باشد مانند ماه

هم آب دهان سگ و گراز جنس هم جسم و .)خوک(سگ و گراز : ششم و هفتم اطالق اسم ها که چه جنس آن وينيد در تعيبا زش کنديمآی گريوان دياگر سگ با ح .استو هروبای عني .ذاتا پاکنده يوان بقين دو حيجز ا شود دقت منود میزش متولد يمن آياز ا

و وزغ و ی يموش و موش صحرا کهی لياما آب قل .ستنديجنس ن خرگوش و موش و وزغ مهه .مصرف شود دينبا در آن مرده باشد مار عقرب و

اگر آب انگور یعات مست کننده جنس هستند حتيمای مهه .مست کننده ها: هشتم خبار دو سوم آن ،دنياگر در اثر جوشی ول، مست کننده نباشد اگری حت ظ شوديجبوشد و غل .شود می شود، پاک

.)فقاع(آب جو : می ا در ظاهر مسلمان باشد ولياست که از اسالم خارج شده باشد ی کافر کس .کافر: دهم

ی دمشن تيمقابل اهل ب که دری کسانو کند مانند خوارج و غالة را انکار نيات ديضرور .باشند یجنس من آا از ريغ و .ورزند

و عرق جنب از حرام و عرق شتری جانداران اهل االغ و ادرار قاطر، :مکروهات .مرغ مکروه هستند مارمولک و فضله خرس، مون،يم جناست خوار،

٤٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: احکام نجاسات

و وارد شدن به مساجد و از ،مناز و طواف یلباس برا و برطرف کردن جناست از بدن آن نا ممکن است مانند جسنت ازی بر طرف کردن آنچه را که دور. آن ها استفادهی ظرف براطر لکه خون کمتر از اگر ق .ستياد باشد الزم نياگر زی حت شود یترشح من که یخون زمخ

ض،يح( گانه سهی خون هان که از يمگر ا ستيل منودن آن الزم نيزا متر باشديک سانتيک جا مجع يچه در برطرف کردن آن واجب است باشدشتر يآنچه ب .باشد )نفاس استحاضه،

ل يبه دل است فرادا منازی که برای لباس مجاعت با خواندن مناز و باشد و چه متفرق باشد . باشد یمن زيجناست جا

جناست از آن جدا گردد مگر به لباس فشار وارد منود تا ديدر هنگام شسنت حمل جناست با ديبا حمل جناست معلوم باشد اما اگر ،کند میت يآن کفای رونت آب خيادرار نوزاد که فقط ر

ديکه جنس است با که گمان شودی يجا هر اگر حمل جناست معلوم نباشد اما، شسته شود .با آب شست د دو باريبا ادرار لباس و بدن را از .شسته شود

متاس شسنت حمل ، حاصل کرد لباس انسان با بدن مرطوب سگ و گراز و کافر متاس اگربدن متاس با اگر دن آب بر حمل متاس مستحب است ويپاش خشک بود و اگر واجب است . مستحب است غسل بدن غسل و حاصل کرد

در مهان وقت و کند چهی کوتاه بردن جناست از لباس و بدن خودنياز ب اگر مناز گذار درست يواجب ن مطلقا بفهمد از مناز اما اگر بعد ار فراق. تکرار کند د مناز رايچه در خارج آن با

.کند رمناز را تکراد که لباس جنس است اگر خارج کردن آن لباس موجب باطل شدن يم مناز فهنياگر در ح

مناز را ن صورتي اريدر غ، د لباس را در آورديماند با میز مستور يشود و عورت ن یمناز من .کامل کرد ديبا

ک بار آن ي د هر روزيک لباس داشته باشد بايکند اگر فقط می تکه از نوزاد مراقبی زنتا بتواند مناز ظهر و ن کار را قبل از مناز ظهر اجنام دهد تر استيلباس را آب بکشد و اگر ا

.را با لباس پاک خبواند ءعصر و مغرب و عشا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۴۴

ها جدا جدا هر مناز را با هر کدام از آن ، لباس دارد و نداند کدام جنس است اما اگر دوپاک کينداند کدام پاک باشد وی کيداشته باشد و فقط ی فراوان یاگر لباس ها .خبواندخلت و بدون دين حال بايدر ا وقتی جدا مناز خبواند مگر هنگام تنگ د با هر کداميز باياست ن

از او ريغی کس اگر ان مناز خوانديدور منود و عر واجب است لباس جنس را .خبواند لباس مناز .ست مناز را تکرار کنديبا مهان لباس جنس مناز خبواند و الزم ن اگر نتواند. نباشد و آنچه که ريحص و زمني یگر جناست ها از رويو د ادرار د باعث طهارتيدن خورشيتاب

تر است رفنت جناست است،نيست مانند درختان و ساختمان به شرط از بيانتقال آن ممکن ن .د بر آن بتابديخورش ته شود بعدخيآب ربر موضع ادرار

ره کفشيپا و ز کف خاک. کند میدهد پاک می )١٣(را که استحالهی زيآتش هم فقط چ آب باران در .کند میپاک را زمنيگر يد یقسمت ها زمني .کند میرا پاک پای پوشو

يرياثر جناست تغدر مگر شود یه آن جنس منيان از ناودان و شبيز در حال جريو ن حال نزول .کند

جنس است چه بار اول شسنت باشد چه بار دوم و شود می جناست شسته نيکه با آن عی آب مباندی شسته شده باق زيچ جناست برنيع اگر .نه اي جناست خملوط باشد کسان است که باي

.ست پاک استي جناست ننيجنس که در آن عی ش یمانده آب کشی جنس است اما باق .ن گونه استيز ايظرفها نحکم

: احکام ظرف هاز يگر استفاده از آا نيگونه د مهني. ستيز نيجا دن با ظروف طال و نقرهيمخوردن و آشا

.ستيز نيجا موارد گريد در اما .مکروه است دنيماستفاده از ظرف نقره کوب در خوردن و آشا

ا معادن و يگر فلزات و يشده از دساخته ی استفاده از ظرف ها .آن جماز است استفاده از .باشند متيچقدر که گران ق ندارد هری اشکال جواهرات

.که علم به جناست آن ها حاصل شودی پاک است تا زماننيظروف مورد استفاده مشرک

.تبديل شدن شی بصورت ديگر .١٣

٤٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ات و هنگام ذبح پاک و ين که در حيست مگر ايح نيصح وانياستفاده از پوست هر ح شود یکه گوشتش خورده منی وانيح پوست استفادهکردن از ی دور. طاهر بوده باشد

. شودی بعد از ذبح دباغ ن کهيمگر ا مستحب استبعد از شسنت ، ا روغن اندود باشندي اندود ريق اگر مخر و مسکری به کار بردن ظرف ها

روغن اندودريغی شه ايو شی کيمو سرای چوب ظروف مخر و مسکر استفادهاما اشکال ندارد .مکروه است

د با خاکي دفعه بانيو اول شسته شود د سه باريکه آب دهان سگ در آب باشد بای ظرفی شسته شود ول سه بار ديظرف با مرده موش و گرزه از از مخر و مسکرات و. پاک گردد

ک بار شسنت ي، جناستنيبرداشنت عی آب کش ازريگر جناسات غياز د. هفت بار تر است .کند اما سه بار تر است میت يکفا

***

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۴۶

مقدمات مناز: خبش اول .نمازتعداد : اول مقدمه : واجب نه مناز هستند یمناز هاد فطر، مناز کسوف، يد قربان و عي، مناز مجعه، مناز ع)هيمويی مناز ها(شب و روز یمناز ها

.شود میه آن واجب يشب و نذر که انسان بای مناز و ميتمناز طواف، مناز ، اتيزلزله، مناز آ .ه مناز ها مستحب و سنت استيبق ني از اريغ

مناز مغرب سه رکعت، ،مناز صبح دو رکعت، در هنگام سکونت ندهفده رکعت: هيموي مناز میدو رکعت کسر یدر سفر از هر مناز چهار رکعت. مناز ظهر و عصر و عشاء چهار رکعت

.شود ۴( هشت رکعت قبل از مناز ظهر. و چهار رکعت استی س: سکونت در هنگامنوافل مناز

بعد از مناز مغرب چهار ) تیرکع ٢ز منا ۴( هشت رکعت عصر ، قبل از مناز)تیرکع ٢ز منا میحساب ک رکعتيعشاء دو رکعت نشسته که بعد از مناز ،)تیرکع ٢ز منا ۲( رکعت

.دو رکعت هم قبل از مناز صبح، شفع و وتری هامناز مناز شب به مهراه زيازده رکعت ني. شودنوافل مهه دو . گردد یه ساقط منرياما مناز وت. دنشو میدر هنگام سفر نوافل ظهر و عصر ساقط

شتر از دو يا بيکه کمتر ح شدهياال آنچه که در مورد آا تصر رکعت با تشهد و سالم استخود شرح ی جا ها را درن منازيکدام از ا هر .یرکعت هستند مانند مناز وتر و مناز اعراب

.م داديخواه

.ت و زمان نمازيمواق: دوم مقدمهوقت خمتص مناز ظهر از . ظهر و عصر از زوال آفتاب تا غروب آن است وقت مناز: اول

مدت زمان اقامه خمتص مناز عصر وقت ،است] چهار رکعت اقامه[ آنی مدت ادا آغاز زوال تا نيزمان بی ما بق ،)مدت زمان اقامه چهار رکعت مانده تا غروب آفتاب( غروب است آن تاوقت آن غروب به مدت اقامه سه رکعت گونه مناز مغرب از مهني .عصر مشترک است و ظهر

٤٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

وقت مناز عشاء چهار رکعت . مشترک خواهد بود ءمه شب با مناز عشاياست بعد از آن تا ن طلوع نيب). ناچار(فرد مضطر ی چهار رکعت مانده به فجر برا خمتار وی شب برا مهيمانده تا ن

.وقت مناز صبح است ديتا طلوع خورش -ان در افقيفجر منا - دوم فجر. شود مین حد آغاز يدن به کم تريه شاخص بعد از رسياد شدن سايزوال آفتاب از ز

ی افق مشرقی سرخ رفنت نيد است اما انتظار از بيد شدن قرص خورشيناپد ز هنگاميغروب ن ريخأت .ن اعمال مناز اول وقت استيتر از .د تر استيخورش د شدنينان از ناپديماطی برا .است افضل تری مغربی رفنت سرخنيب پس ازء عشا مناز

زمان یا بلنديی از زوال است بر حسب کوتاه ا دو ساعت بعديک ياول وقت مناز عصر ).خمتلف سال های لدر فص( روز

: نافلهی هامناز وقتم يا دو ساعت و نيم يک ساعت و نينافله مناز عصر م ساعت،يزوال تا ن از حلظه ظهر نافله

در عدد ديباشد با واجب در حال تنگ شدن وقت مناز نافله روز، اگر اقامهی بر حسب بلندمناز اقامهخنوانده و اول وقت ی زيو اگر از نافله چ، ف منوديک رکعت ختفيرکعات نافله آن قبل از زوال نافله ظهر اقامه. اند و بعد از آن نافله رامناز واجب را خبو د اوليبا واجب تنگ شد

.باشد میزوال ی رکعت آن برا نافله که دو رکعت ست مگر در روز مجعه چهاريز نيجا افقی رفنت سرخنيبعد از مناز مغرب تا مدت از ب یعني نافله مناز مغرب بعد از آن است

د اول،يبا نافله را خنوانده بود رفت و فردنياز بی اگر سرخ .است خواندن مناز به مقداری مغرب از تا بعد خبواند مناز عشاء نافله سپس دو رکعت نشسته کندء را اداء عشا مناز واجب مغرب و

.دريان نوافل قرار گيد پايابد و باي میمناز واجب ادامه یادا. ک تر باشد تر استينزد چه به فجر هر مه گذشنت آن است وياز ن وقت مناز شب بعد

ا ي مانع آن شودی که ممکن است خستگ مسافری ست مگر برايمه شب جماز نيقبل از ن آنميتقددار شود در ينتواند به موقع ب .)..مسائل احتالم و(ی جوانی نيسر سنگ بداند به خاطر که یجوان

.آن تر استی چه قضا شب را اقامه کرد گر مناز نافله مه شبيتوان قبل از ن مین صورت يا .طلوع فجر دوم است شب مناز نافله آخر وقت

فجر را دو رکعت نشده بودی رکعت مناز گزار وارد نافله چهار دوم شروع شود و اگر فجر اگر اما. ضه واجب گردديمشغول فر و آغاز شودی مشرقی قبل از مناز واجب خبواند تا سرخ

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۴٨

وقت دو رکعت مناز .ديطلوع منا چند که فجر سبک خبواند هر ه رايچهار رکعت شد بق وارداعاده آا بعد از ی را قبل از آن خواند ول شود آن ها می و ،فجر بعد از طلوع فجر اول است

مناز صبح واجب باشد بعد از آن می افقی وقت نافله تا آغاز سرخ. طلوع فجر اول تر است .آن الزم است یو ادا گردد می

وقت اقامه مناز که دری به شرط پنجگانه واجب در هر زمان ممکن استی هامنازی قضا :ب استين ترتينوافل هم بدی قضا. اد نکندجيای واجب حال حاضر تنگ

: ءمناز قضا احکام اقامه وقت وی تنگ وقت طهارت در ضيمانند جنون و حی ل خاصياگر به خاطر دل: اول

ک ياقامه به اندازه اجنام طهارت و اگر عذر. گردد میآن واجب ی بگذرد، قضای مناز واجبست و ين ءشود و قضا می ءن صورت مناز او ادايواجب است خبواند و در ا مباندی رکعت باقو )مناز ظهر و عصری برا( ن اتفاق قبل از غروبيا اگر .شود می ءمناز قضا کندی اگر کوتاهفقط به اندازه زمانی انتها که تای به گونه ا واقع شود )ءمغرب و عشامناز ی برا( _قبل از فجر

ا يی رکعت چهارک ي[ خبواند ءواجب و ادا د مناز رايوقت دارد با طهارت و اقامه پنج رکعتح داده يتوض مهان گونه که رکعت از مناز بعد از آن کيآن کامل و مناز بعد ازی رکعت سه .د خبوانديمهان را با از دو مناز را داشتی کي اقامهطهارت و و اگر فقط زمان .]شد

و وقت بالغ گردد حالت طهارت اگر در که خود را ملزم به وقت مناز داردی نوجوان: دومک يکمتر از اگر از وقت منازی باشد ول میح يمنازش واجب است و صح را از دست ندهد

.به مناز واجب کند تيد نيد جتدينبا ت را بر نافله بگذارد وين رکعت ماندهق را از دست يآن طری وقت مناز داشته باشد و به سببينيتعی برای راهی اگر کس: سوم

گمان در گرا و کند اجتهاد نداشته باشد را دانش آن اگر و عمل نکند به ظن خود ديبا دهدوقت روشن وارد شدن اوی برا اگر اقامه کند و را مناز وقت غالب باشد وارد شدن بر خودوقت داخل شود اگر ،اقامه کندا جمدد را مناز حمقق شود ح بودن گمان خوديصح ريغ و گردد

.ستيآن ن تکراربه ی ازيباشد ن سالم منازاز قبل اگری است حت حال مناز در او و مناز خبواند یا به سبب فراموشي ا عمداينادانسته وقت مناز وارد شدنقبل از ی اگر کس

.باطل استمنازش

٤٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ن يبد ک روز به جا آورديدر را ءب قضايد ترتيه بايمويی هادر مناز ءمورد قضا در: چهارمی تا وقت اوردهينی از امروز را هنوز به جای د منازيمفه وارد شد بعدی حنو که اگر در مناز واجب

مناز دری اگر فردمثال ( .د مناز را کامل کندينه با گر دهد ويريت را تغيد نيکه ممکن باشد باشده خود عدول کند ءت مناز صبح قضايبه ن تا رکعت دوم وقت داردرياز تکب ظهر وارد شد

ه دو روز يمويی هامناز یاما در قضا. )ستين عدول ممکن نيگر اياما بعد از رکعت سوم د ظهر ک روز را قبل از به جا آوردن منازيتوان مناز صبح میو مثال ستيب الزم نيترت خمتلف

.روز قبل از آن به جا آوردگر يو بعد از مناز صبح و عصر و د د و غروبيخورش طلوع هنگام نوافل اقامه: پنجم

.ستيمکروه ن اوقاتآورد و یدر هنگام روز به جا را که در شب اجنام ندادهی مستحب است که نوافل: ششم

.نوافل روز را در مهان شب به جا آورد و منتظر روز مناندی مگر مناز مغرب و عشاء کس ،ر مناز را در اول وقت به جا آوردتر آن است که ه: هفتم

اورد تر است يب یمناز را در مزدلفه به جا اگر بتواند ،افاضه کند و خارج گردد عرفات که از .ز گذشته باشديچند که ربع شب ن هر

. غروب اقامه گرددی رفنت سرخنياز ب مستحب است که بعدی مناز عشاء در حالت کل و اندازدريخأتبه نوافل است مناز ظهر و عصر را تا اقامه تر زيخواند ن میکه نافله را ی کس

.)تا پاک گردد غسل کند( . دهدريخأمغرب را ت د مناز ظهر ويز بايحال استحاضه ن زن در حال مناز در اگر شروع کند را عصر مناز ظهر، ضه منازيبه گمان خواندن فر اگر: هشتم

.دهد يريتغ ظهر به مناز را ت خوديخنوانده است ن را ظهر آورد که مناز اديه ب خواندن عصرضه يفر دو در اول وقت بود اقامه مناز اگر متام کرد، را خود عصر مناز و اوردين اديبه اگر و

حال در اگر اي بود و مناز وقت مشترک دو اگر در و کند می تکرار را عصر و ظهر منازبه را خود ظهر مناز ح است ويعصر خوانده شده صح مناز رسد وقت مشترک فرا خواندن مناز

.آورد میجا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۵٠

.احکام قبله: سوم مقدمه : م پرداختيو واجبات و احکام آن خواه )١٤(که در آن به احکام قبله و مستقبل

.قبله :اولکه در حرم است ی کسی که در مسجد است و مسجد برای کسی منظور از قبله کعبه برا

.برد میسر ه که خارج از آن بی کسی و حرم برا ديآن بای رفت به سونيمراد از قبله جهت آن است نه خود ساختمان و اگر ساختمان از ب

آن و در ی از کعبه و مسجد قرار دارد به سوی مهان گونه که در ارتفاع باالتر .مناز گذاردد به يکعبه مناز بگذارد با درونی اگر کس. ح استيو منازش صح گذارد میجهت آن مناز

ی باالی اگر کس .ن کار در مناز واجب مکروه استيچه ا ستد گريبا وارهاياز دی کيی سورو بلکه آن مناز خبواندی و به سو خود قرار دهدی روبرو یزيست چيم نالز کعبه مناز بگذاردکه باز باشد مناز خبواند ی کعبه در حال در یاگر به سو .ستديد باياوست بای به آن چه روبرو

.د عمل کنديطور با مهني از آنان خارج از جهت کعبهی د که تعدادريدر مسجد چنان قرار گ اگر صف مناز گزاران

.باطل است شانمناز، مناز خبوانندرکن یاهل عراق به سو. شان مناز خبوانندزمينرکن رو به سر ید به سوي بانيممردم هر سرز

و مردم مغرب میرکن شای شام به سو آن است، مردم در )اسود( که حجری رکن مهان یعراق جنوب و مغربنيب مردم عراق پس قبله .یانميرکن ی ن به سومي و مردمی به مست رکن مغرب

افت و جنوب را يمشال را خواهد ص دهديرا تشخی قطب اگر بتواند ستاره شود میکعبه واقع دست راست او صورت و نيقبله ب مهانا که ستديجنوب بای به سواگر . ص خواهد داديتشخ

.قرار خواهد گرفت

.مستقبل: دوماگر نتوانست جهت را . واجب است ستادن با وجود علم به جهت آنيکعبه ای به سو

.ديتوجه منا رس داردکه در دست یعالئمد به يبا ص دهديتشخ

.کسی که به سوی کعبه مناز می خواند .١٤

٥١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

د به يبا را به او خرب داد خالف گمان اوگر يدی ابد و فرديکند که جهت را بی سع اگراو عمل د به خربيبا دن از کافريافت جز پرسيافنت نيی برای راه و اگر گمان خود عمل کند

د يبا علم به صحت جهت قبله نداشته باشد اگر .ديگو میقت را يکند اگر گمان کند که حقص قبله را ندارد مانند يتشخخودش امکان کهی شخص. به مست قبله مردم آن شهر مناز خبواند

گمان را از دست دهد یحت ونيقيبا ی که آگاهی کس. کند گران اعتماديص ديبه تشخ نا،ينابک بار مناز خبواند و اگر وقت مناز تنگ شد به يکدام از چهار جهت اگر وقت داشت به هر

ک مناز وقت ي ه اقامهانداز و اگر فقط به د به جهات خمتلف مناز خبوانديبا دتوان میهر اندازه ستد يد به مست قبله بايمسافر هنگام مناز با. تواند مناز بگزارد میجهت که خواست دارد به هر

مناز )ه آنياسب و قاطر و شتر و شبی عني( تواند بر پشت مرکب میدر صورت ضرورت ی ولمناز را به تا حد امکاناگر نتواند مهه مناز را به مست قبله خبواند .واجب را به مست قبله خبواند

قبله ی به سو مست قبله خبواند و هر گاه مرکب از جهت قبله منحرف شود تا حد امکانه مناز را خبواند، اگر يد و بقيبگو حرام را به مست قبلهاال ةريفقط تکب منحرف شود، اگر نتواند

اده در يکه پی کسنيهم چن .کند میت يکفا ن کار را بکند به هر سو که مناز خبواندينتواند ابه حرکت مناز را تا حد امکاننيتواند در ح میحال سفر است و وقت مناز بر او تنگ گردد

د يو وقت مناز بر او تنگ گردد با سوار باشد بر مرکبی کس یوقت نيهم چن .قبله خبواندی سو .آوردبه جا اريرکوع وسجود را با اخت مانند که امکان دارد افعال منازی يتا جا

.ستاديد رو به قبله ايآن بای آنچه برا: سوموان و يهنگام ذبح ح. واجب است در صورت امکان هيمويی قبله در منازهای ستادن به رويا. ستادن رو به قبله واجب استيا زيآن ن مناز بر ، وميت خاک سپاری و هنگام احتضار، پرنده

رو به قبله جماز مناز بر پشت مرکب در سفر و حضر .ستادن تراستيبه قبله ا رو اما در نوافلکه پشت به قبله نگردد، اگر پشت ی دارد تا زمانمؤکد ت يقبله در حضر کراه رياست اما به غ

. شود میشد منازش باطل به قبلههنگام ذبح و ) جنگ و جدال جنگنيدر ح( استقبال در هنگام اقامه مناز مطارده وجوب

.گردد می ساقط توان آن را رو به قبله منود، یاست و منی رام ناشدنز پا و يکه گر یوانيح

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۵٢

.در احکام قصور در استقبال :چهار : استی ن امور مسائليدر اخود به ی أاما اگر بر ر کند ءگران اتکايدی يقبله بر راهنما افنتيد در ينا بايفرد ناب: اول

ح ينا وجود دارد باز مناز او صحيفرد ب کهی مناز خبواند در حال ک مستيبه ی ليخاطر داشنت دل .کند تکراررا اوست که مناز ن صورت بريا ريغ در است وخبواند که ی وقت به مستی ل تنگيا به دليو اگر مناز گزار مناز را به حکم گمان خود: دوم

بوده و اگر احنراف او از قبله در مست چپ و راست ،ستيقبله نی به سو معلوم شود بعدا به تکرار آن ندارد، اما اگر پشت به قبله بودی ازيح است و نيمناز او صح به قبله نباشدپشت

از به تکراريد مناز را تکرار کند و اگر وقت مناز گذشته بود نياگر وقت مناز متام نشده باشد باتکرار مناز از به يستد و نيد به مست قبله بايبا منوده اشتباهکه مناز بفهمدنيست، اما اگر در حين .ستين

وارد شود و ی گريافنت جهت قبله تالش کند و مناز خبواند و وقت مناز ديی اگر برا: سوم ن صورتي اريدر غ ابدي نيقيتا پرس و جو کند ديبا مناز گزار به صحت جهت قبله شک کند

.مناز خبواند یبر مهان جهت مناز قبل

.احکام لباس نماز گزار: مقدمه چهارمچه . ستيح نيپوست مردار هر چند که حالل گوشت باشد صح مناز خواندن با: اول

.شده باشد و چه نشده باشدی دباغ ات ذاتا پاک باشد و ذبحي حنيآنچه در ح - شود یکه گوشت آن خورده منی وانيپوست ح

ی از مناز بدون دباغريدر غ و .د از آن استفاده گردديدر مناز نبای پاک است ول -گرددی شرع .از آن ره بردی چرا که مکروه است بدون دباغ د از آن استفاده منودينبا کردن

وان زنده باشد و يح چه جزو پاک است پشم و مو و پر آنچه حالل گوشت است: دومو اگر از مردار قطع شده باشد .ح استيصح و مناز خواندن با آن چه ذبح شده و چه مردار،

که در ی زيگونه است حکم هر چ مهني .د شسته شوديوان بايفقط حمل اتصال آن با بدن ح پس از وان جنس باشديات حيچه که در ح هر و .رود میوان پاک به مشار يات حيهنگام ح

٥٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

مناز ذبح کردن اگر حرام گوشت باشد در صورت ذبح متام موارد ذکر شده آن جنس استی خز اما. ح استيمناز صحز خالص که با آن خواندن خمگر .ستيح نين صحآبا خواندن .ستيجماز ن آن خواندن با مناز باشد، خز روباه و خرگوش به کار رفته آن که در

.ستيروباه و خرگوش جماز ن پوستی ح است وليمناز با پوست سنجاب صح :سومح يز صحيمردان حرام است و مناز خواندن با آن نی شم خالص برايابر دنيپوش: چهارم

نه گذارد ويس بر ىشميپارچه ابر ازی تکه ا جنگ که مستحب استست مگر در هنگام ينلباس ن دو حالت مناز گزاردن بايدر ا، د مانع از تن در آوردن آن باشديشدی که سرما میهنگا

زن ها جماز ىآن برا خالص و مناز گزاردن با ريدن لباس حريو پوش .شود ىجماز م ىشميابراما مناز . ستيز نيز جايکاله خود ن ايبند لباس و ی شم براي استفاده مردان از ابرنيمهچن .است

شده ی ر لبه دوزيحر که بای مناز خواندن با لباس. ز استيجا آن و فرش منودنشی خواندن روی به گونه ا از پارچه های گرير در لباس با نوع ديحر اما اگر مقدار. مکروه است زيباشد ن

ر يچه مقدار حر .ح استيمناز خواندن با آن صحر خالص خارج گردد يحر باشد که از حالت .مکروه است ن حالتيکمترکه در ا اي شتر باشديب

او ريست، اگر صاحب لباس به غاصب و غيز نيجای مناز گذاردن با لباس غصب: پنجماگر ی چه غصب حمقق گشته است ول گر اردن اشکال خنواهد داشتزگ مناز اجازه استفاده دهد

.است زي از غاصب جاريغی استفاده را دهد برامطلق اجازه آنچه خواندن با منازی ست ولين زيجا پوشاند می را پا آنچه ظاهر خواندن با مناز: ششم

.مستحب استی نعل عرب منازخواندن با .جوراب اشکال ندارد ساق دارد مانندا ملک باشد ي کهی باشد، به شرط میح ي از امور ذکر شده صحريغ مناز خواندن با: هفتم

.ن شدايتب حکم جناست لباس باشد و ا در مورد استفاده از آن اجازه گرفته شده باشد، و پاکيمناز تکه لباس با دو دياما زن با اهن مناز خبواندريک پيو ک پوششيبا مرد جماز است کهی برا

او جز صورت که متام بدنی به گونه ا یبه عنوان روسری کياهن و ريک تکه بعنوان پي خبواند ان مناز خبوانديکه عر جماز است با وجود کراهت مردی برا. ظاهر کف پاها کف دست ها و و

برگ بای تواند حت می پوشش نداشته باشدی برای زياگر چ. را بپوشاندنيکه عورتی به شرطنداشته باشد اگر مطمئن باشد که پوشاندنی برای زياگر چ. عورت خود را بپوشاند درختان

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۵۴

نشسته مناز بگزارد و ديبا ستاده مناز خبواند و اگر مطمئن نباشديتواند ا می نديب یرا من اوی کسند بدون شال و واتی مبالغ ريغ و دختر زيکن .اشاره کند رکوع و سجود یدر دو حالت به جا خود را سر ديخارج گردد بای مناز عتق شود و از بندگنيز در حياگر کن ،روپوش مناز خبواند

مهان . د منازش را از نو خبواندياجنام دهد بای عمل فراوان ديبا ن کاريای برا اگر اما بپوشاندسر خود را ی مو دي مناز بالغ گردد به آنچه باعث ابطال مناز نگردد بانيگونه دختر اگر در ح

.بپوشاند مکروه اهيبا لباس س اما مناز خواندن .د باشديسف گزار لباس مناز است مستحب: هشتم

اگر لباس مناز گزار آنقدر نازک باشد که نازک باشد لباس مناز گزار مرد مکروه است. ستين .ستيح نيباشد مناز خواندن با آن صح ر آن معلوميز

لباس ( پارچه بزرگ با را نکه خوديا اي و پوش بسته شود باال اهنريپی که باال مکروه استدست با و دريگ ک کتف قراريی رو آن بر سر که دوی پوشاندن به طور )امروزی افغان ها

دن عمامه بدون حنک يچه مطلق پوش گر) حنک(ی ر چانه ايز عمامه بدون و با گرفته شودمکروه است و اگر زن در منازی برا نقاب نه ويپوش و مرد یبند برا دن رويپوش، مکروه است

.حال جنگ در است مگر بسته شده مکروهی مناز با قبا .حرام است مانع صحت قرائت باشدز مکروه يکه بارز باشد ن یآهن یش مهراه داشنت .مکروه است امامت مناز بدون رداءنيمهچنمناز خواندن زن .ز مکروه استيدارد ن میمتهم ) یبه امر( که صاحبش رای مناز با لباس. است

ی نقش دار دارا دن لباسي پوشنيهم چن. مکروه است که صدا داشته باشدی بند با خلخال و پا .ر داشته باشد مکروه استيکه تصو یو انگشتر ريتصاو

.نمازگزار حلم :پنجم مقدمه .اجازه ا داشنتيت يملک به شرط باشد میمناز در مهه اماکن جماز

ح يا صري گونه نيا با مباح منودن بديه آن باشد و يتواند در عوض اجرت و شب می زياجازه نکه یبا وجود عالمت ايمهان معنا ی دارا یبا مضمون اي مناز خبواندر آن : باشد مانند گفنتغاصب و یبرای مناز خواندن در مکان غصب. در مناز نداشته باشدی اکراه داللت کند مالک

در مکان یو اگر عمدا و با آگاه .ستيح نيابد صحيبودن مکان بی که علم به غصبی کس بودن مناز خبواند،ی ا جهل به غصبيی فراموش صورتدر یمناز باطل است ول مناز خبواندی غصب

٥٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

باشد معذور یمناز در مکان غصب ار جاهل به حکم حرمتزگ اگر منازی ح است وليمناز صح .ستين

اگر در ی ح است وليصح مناز او در حال خارج شدن باشد و اگر وقت مناز تنگ گردد .ستيح نينباشد مناز صح یمکان غصب حال خارج شدن از

است که واجب د خارج گردديد که بايبگو سپس با اجازه مناز بگزاردريدر ملک غاگر .ن حال مناز خبواند مناز باطل استيا اگر در و .خارج شود

منازنيح در. ح استيصح مناز اما اگر وقت تنگ باشد و در حال خارج شدن مناز خبواندا زن مناز يک مناز خبوانند و يدو که هر نداردی خبواند فرق منازی زن مرد،ی جلو اي د کنارينباا يحکم حرام بودن با وجود حائل ی حمرم باشد ول چه زن حمرم او باشد چه نا خبواندی گريد

حمل یمناز زن پشت سر مرد به گونه ا .رود می نيا داشنت فاصله ده ذراع از بيپرده و باشند که نتوانند از هم ی اگر در مکان. کند میمرد باشد حرمت را ساقط ی کنار پا سجودش

به که جناستی مناز در مکان جنس. مناز خبواند و بعد زن مناز خبواند دياول مرد با شوند دور .نداردی لباس و بدن مناز گزار نرسد و حمل سجود پاک باشد منع

آبی جمرا ها و مورچه کنشتر و مسی و حمل نگه دار حاجتی مناز در محام و حمل قضا ميانن که يمگر ا مکروه است قربستان مياندر مناز .خ مکروه استيی و رو زار شورهنيمو ز

داشته ا ده ذراع فاصلهيک چوب بلند باشد و ياگر حائل ی باشد حتی او و گورستان حائلاگر جناست به بدن و یو مشروب خوری آتشکده و مشروب فروش مناز درنيهم چن .باشد

سا هايکل ها وريدمکروه است اما در جموسی خانه ها جاده و و کناره ت نکنديلباس سرا .اشکال ندارد

مناز واجب خواندن در داخل .مناز مکروه است، ريا تصاوي در مقابل آتش افروختهنيمهچنز مکروه ين خواندن مناز در اسطبل اسب و االغ و استر. ز مکروه استين کعبه و بر بام کعبه

که در آن ی خواندن مناز در خانه انيمهچن. ستين آخور گوسفندان مکروه اما در ،استاگر مناز خبواند و قرآن . نداردی مشکلی حيومسی هودي وجود باشد مکروه است امای جموس

که در آنی که از چاهی واريکنار د مناز خواندن .ش داشته باشد مکروه استيگشوده در پمناز خواندن ک انسانيی رو رو در. مکروه است رطوبت گرفته باشد ادراری فاضالب دارا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۵۶

ن رو به در باز مناز خواندنيمهچن ،مانند امام حجت بر مردم باشد ن کهيز مکروه است مگر اين .مکروه است

.توان بر آن سجده نمود میدر آنچه : مقدمه ششم

نيمهچن ،ستيح نيست مانند پوست و پشم و مو پشم شتر صحين زمنياز بر آنچه هدسج ريطال و نقره و ق ق ويعق مانند منک و رود میمشار است اما معدن به زمنيبر آنچه از هدسج

است ی گردد و خوردن میسبز زمنياز آنچه نيز مکروه است مگر در حال ضرورت، مهچنينست يجماز ن یگل و ال سجود بر .مانند پنبه و کتان استی دنيا پوشي وه هايمو مانند نان و

نوشته باشد اگر در آنی ول جماز است سجده بر کاغذ، اشاره کند ديبا ارجبا تدر حالی لوسجده زمنيل گرما نتواند بر ياگر به دل، گزار بر بدن خود سجده کند د منازينبا .مکروه است

.بر پشت دست خود سجده کند تواند بر لباس خود سجده کند و اگر نتواند می کند ديبا هدگر سجيبدن، در مواضع د ه مساجدينه بق استی شانيدر مورد پ آن چه گفته شد

ی در مکان حمصور اگر جناست. ت گردديبودن از جناست رعای داشنت اجازه و خال ايت يملکسجده در . از آن سجده کندی يد بر جاينبا حمل جناست کجاست نداند و مانند خانه باشد

.است دفع مشقت جمازی برا وسعت یدارای مکان ها

.در اذان و اقامه: هفتم مقدمه

: شود میآن اذان و اقامه گفته ی برا آنچه: اول زن مرد و یو برا اداء و قضاء و فرادا و مجاعت واجب پنجگانه و یاذان و اقامه در مناز ها

الزم است و مرد اجهار یخبواند و برا آرام اذان و اقامه ديکه زن بای شرطه ب ،واجب است .است و مغرب ظهر مناز ن اجهار دريشتريب

ز يپنج گانه نی هاگر جز منازيواجب دی هامنازی برانيست مهچنينوافل واجب نی اذان برا .الصالة: ديبگو د سه باريآا بای ذن براؤست و ميواجب نی اما اگر برا خبواند هر کدام از آا اذان و اقامهی د برايروزانه بای هامنازی کننده ءقضا

ی لت کمتريفض اماکند میت يخبواند کفا اقامهی بعدی منازهای برا مناز اذان گفت و نياول

٥٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

مناز عصر اقامه ی اذان و اقامه خوانده شود و برا ديمناز مجعه با هنگام روز مجعه در. داردند يايبی کسان مناز خبواند و اگر امام مجاعت .روز عرفه ظهر و عصر منازنيمهچن .خوانده شود مناز اول های فمادام که ص نديخبوانند مکروه است اذان و اقامه بگومناز مجاعت که جداگانهمناز فرادا ی اگر مناز گزار برا. اذان و اقامه خبوانند توانند می واگر متفرق شدند متفرق نشده

.اذان و اقامه خبواند اجمدد مستحب است به مجاعت ملحق شود اقامه خبواند و خبواهد اذان و

.ذنؤم: دوم زييو مت ستياما بلوغ شرط ن باشد، مرد من باشد،ؤم ،باشد مسلمان عاقل باشد،: ديذن باؤمه يموياوقات مناز و ،آگاه ،رسای يصدای دارا مستحب است که عادل باشد و .کند میت يکفا

.ستديرا بشناسد و با طهارت باشد و بر ارتفاع باد و مناز را يسهوا اذان نگو فرادا اگر مناز گزار در مناز. ديزنان اذان بگوی تواند برا میزن

ذن ؤاجرت م ديبا ديافت نشود که بدون اجرت اذان بگويی کس اگر. د ادامه دهديبا آغاز کند .ت املال داده شوديب از

.ت اذانيفيک: سوم قبل از طلوع فجر شود میهنگام صبح . د خوانده شوديدر وقت با وارد شدن اذان بعد از .د دوباره تکرار شوديطلوع باهنگام ی اذان گفت ول

ن ال اله اشهد ا(د ي، شهادت به توح)اهللا اکرب( ريچهار تکب: عبارت اند از اذانی خبش ها ن عليا واشهد ا( ت ائمهيبعد وال و ،)ن حممدا رسول اهللاشهد ا( امربيبعد رسالت پ ،)ال اهللا

.)املهديني من ولده حجج اهللا وی ن املهداشهد ا( تيبعد به هدا ،)األئمة من ولده حجج اهللااهللا ( ريو تکب ،) العملريخی علی ح(بعد ،)الفالحی عل یح( ،)ةالصالی علی ح( ديسپس بگو

.د تکرار شوديهر خبش دو بار با که )ال اهللا اال اهللا( ليو ل )اکربی ل هايو از ل )قد قامت الصالة( دوبار به عالوه ست به صورت دوبارخبش ها مهنياقامه

.اذان و اقامه است ب شرطيو ترت .شود میساقط ی کي آخر

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۵٨

:مستحب است زياقامه هفت چ اذان و دردر اذان درنگ کند و آرام آرام و ستد،يدر آخر صف ها با و ،ستديبا ن که رو به قبلهيا

ک ي اذان و اقامه با نيب د، وياذان و اقامه سخن نگو نيو ب ،اقامه را شتاب دهد و د،ياذان بگوک ي ايک گام يفاصله اندازد اال در مناز مغرب که با هدا سجينشسنت کيا با يی مناز دو رکعت

ع يد و ترجيبلند اذان بگوی با صدای ستيد باياگر مرد اذان بگو. ندازدي آا فاصله بنيسکوت ب) من النوم ريخ ةالصال(: گفنت .گران باشدياطالع دادن به دی دادن صدا مکروه است مگر برا

.در اذان حرام است

.احکام اذان: چهارم : استی و در آن مسائل

دار شود مستحب است که اذان يا اقامه خبوابد و بعد بيهنگام خواندن اذان ی اگر کس: اولز يکه از هوش برود نی تواند بنا را بر خواندن آا بگذارد ،کس میی ا اقامه را ادامه دهد ولي

.حکم را دارد مهني و کرد ءتواند به اذان او اکتفا می و باز گردد، د و مرتد شودياذان بگوی اگر کس: دوم

.تواند ادامه دهد می خواندن مناز مرتد شود و باز گردد نيح اگر دری آورد ولی گر اقامه جبايد .ز آن را زمزمه کنديخود ن که اذان را بشنودی مستحب است کس: سوم

گردد مگر در آنچه به میحرف زدن مکروه ةقد قامت الصال: ديذن بگوؤاگر م: چهارم .گرازان متعلق باشد منازريتدب

.ستديقبله بای ذن به چپ و راست رو برگرداند و الزم است به سوؤمکروه است م: پنجمش رود و در يتر پزگاريد فرد اعلم و پرهيند باياگر چند نفر خبواهند اذان بگو: ششم

.ذن انتخاب گرددؤم له قرآنيبه وس افراد با استخاره یصورت تساودر صورت داشنت وقت . ندياست مهه با هم اذان بگو زياگر مناز مجاعت باشد جا: هفتم

.ندياذان بگوی گريد پس ازی کيتر است کند میت يمناز کفا آغازی برا را از مجاعت بشنودی ذنؤمی صدا اگر امام مجاعت: هشتم

.ت فرادا داشته باشديذن نؤم چند هر

٥٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

در مورد طهارت کند ومهه د از نويکند با یا اقامه حدثي اذان گفنت نيدر حی اگر کس: م تر است بعد از طهارت، اما در مورد اقامه مورد اقامه بنا را بر خواندن بگذارد مهه در اذان و .آوردی اقامه جبا دوباره

نيز جمددا جبای طهارت کند و مناز را جمدداد يبا کندی مناز حدثنيدر حی اگر کس :دهم .که سخن نگفته باشد میست مادايبه تکرار اقامه نی ازيو ن آورد ،دنکرده باشد خبواهد مناز خبوان ءکه به او اقتدای پشت سر امام مجاعتی اگر کس: ازدهمي

و ريبا دو تکب تواند می را از دست دهد اگر بترسد که مناز ،اذان و اقامه خبواند خودی برا ديبا از اذان اشکال داشته باشدی خبش در و اگر امام مجاعت. آوردی جبا دو قد قامت الصاله مناز

.ح آن را خبوانديموم صحأمستحب است م***

در اعمال مناز: رکن دوم

: است موردواجبات هشت ، اعمال مناز واجب و مستحب دارد

.تين: اول اد کند منازجيای ت خلليدر ن ا سهوايو مناز گزار عمدا است، و اگرت در مناز از ارکان ين

حصول حضور صفت مناز در ذهن است و قصد از آن تيقت و اصل نيحق .شود یمنمنعقد ا قضاء وين که مناز اداء است ي اينيقصد قربت، و تع، واجب و مستحب: چهار امر است

حرام است اال ةري جزء از تکبنيهنگام اجنام اولدر تيوقت ن .ستيآن نی بر تلفظ زبانی ديکأت. اول مناز نقض نگردد تين صورت که نيابد بديت ادامه بين و مستحب است که تا آخر مناز

تيخمالف نی طور اگر خبواهد کار مهني شود یت باطل منيت کند از مناز خارج شود نياگر نباطل خمالف را اجنام دهد که در آن صورتن که عمل يمگر ا شود یز باطل منيخود اجنام دهد ن

ی ت مناز در مواردينقل ن . منازريا غي ،اء باشدياز اعمال مناز ر اگر قصدنيهم چن .گردد میخوانده را مناز مجعه ادش بروديکه ی کسی نقل مناز ظهر مجعه به مناز نافله برا: جماز است

.سابق بر آن مناز واجب حال بر واجب مناز تي نيريتغ مانند و خوانده باشد،ی گريو مناز د است

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۶٠

.حراماال ةريتکب: دوم از ی اگر در جزئ نيمهچن ستيح نيصح بدون آن حرام در مناز رکن است و منازاال ةريتکب

.است مناز باطل ،ا آن را فراموش کندياد شود و جيا اختاللآن از ی در حرف شود و اگر یمنعقد منآن مناز ی و با گفنت معن. استاهللا اکرب آن گفنت حنوه

اشخاص ( ح اداء کنديبطور صح و اگر نتواند .شود یمناز منعقد من اد شودجيحروف آن خلل ارا بدون آن آغاز و مناز درياد بگيح الزم است يگفنت لفظ صح شخص ناتوان از )عرب ريغ

حرام وارداال ةريتکبد با ترمجه يو اگر وقت مناز تنگ شد با داشته باشدی وقت کاف نکند اگر .شود مناز

ی با احساس قلب ديسخن بگو کال د و اگر نتوانديد آن را بگويتا حد امکان با فرد الل .دي منارياشاره تکب ديبای آورد ول آن را به جا خود

.شود یمناز منعقد من حنوهن يعکس ا اجنام بر و ب در آن واجب استيت ترتيو رعاو .گردد می ريهفت تکب که کال ديبگو ريشش تکب االحرامتکبرية واجب است بعد از

ريتکب و دوباره مناز داشته باشد ت آغازي کند و نرياگر تکب .شود میمناز آغاز ري اول تکبريتکبت ي نري تکبنيم کند و در سورياگر سه بار تکب .شود میت آغاز کند منازش باطل يکند و باز ن

واجب است مناز گزار . کندريتکب د بعد از آن شش باريشود و با میمناز منعقد ، کند آغاز منازا در حال بلند يو نشسته گزار مناز ،)ستادنيبه ا(و اگر در صورت توان دي بگوريستاده تکبيا

.شود یمند مناز منعقد ي بگوريتکب شدن : ز استي چهار چريسنت در تکب

را بر وزن أفعل )اکرب(د و لفظ يبگو آن حروف نيرا بدون مد ب) اهللا( ن که لفظ جاللهيا ن که مناز گزاريو ا. او را بشنوندی گزاران صدا کند که منازريتکبی امام مجاعت طور. ديبگو

الله گوش ريتا ز کف دستی باال بربد که انگشت وسط ی به گونه اريدستانش را هنگام تکب .رسدگلو ب یکه تا جلوی باز باشد به گونه ا برسد و انگشت شصت

.اميق: سوماد جيا عمدا در آن خلل ايو سهوا و اگر مناز گزار از ارکان استی يام در صورت توانايق

ی يبه تنها گردد و اگر نتواند میام واجب يق ستديبتواند بر پا بااگر .کند مناز باطل است

٦١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

وجود وار با يد و کمک گرفنت از دريممکن کمک بگ لهيکه از هر وس ستد واجب استيباستاده مناز يد به قدر قدرت ايستاده خبواند باياز منار را ای اگر بتواند مقدار .قدرت جماز است

اند فقط خواند بتو میکه نشسته مناز ی اگر فرد .د نشسته مناز خبوانديبا خبواند و اگر نتواندنتواند و اگر .نشسته رکوع کند ن صورتي اريدر غ زديواجب است برخ زديبرخ رکوعی برا

د بر پشت خبوابد و مناز خبواند و يبا لو خبوابد و مناز خبواند و اگر نتواند د برينشسته خبواند با .رکوع و سجود کنند د با اشارهي بارين دو فرد اخيا

و در مناز د به کمتر از آن منتقل شوديباشد بای نتواند بر حالت منازنيدر حی اگر فردند و اگر نشسته باشد و نتواند ادامه يد بنشيبا ستد،يبا و نتواند باشدستاده ياگر ا .مستمر باشد

د بر پشت خبوابد و يو نتواند ادامه دهد با ده باشديبه لو خبوابد و اگر بر لو خواب ديبا دهدد يکند را با مینتواند سجده کند آنچه بر آن سجده ی و اگر کس .باشد میح يعکس آن صح .سجود اشاره کندی د به جايبگذارد و اگر نتواند بای شانيبلند کند و بر پ : ز استين حالت دو چيسنت در ا

تشهدنيها را خم کند، و در ح رکوع زانونيند و در حين که مناز گزار چهار زانو بنشيا ر يچپ زی که کف پای ارد به طورذچپ بگی پا راست را بری کف پای عني کند )تورک(

.راست باشدی مفصل کف پا

.قرائت: چهارم و در دو یخواندن سوره محد در هر مناز دو رکعت ن خبش آنيقرائت واجب است و مهمتر

رکعت ها آن در مهه نو خواند ،است یو چهار رکعتی هر مناز سه رکعت رکعت اول ازحروف به صورت ديتشد یحت حرف به شکل نادرست کيدر صورت خواندن . واجب است

حروف سوره ی خواندن نادرست اعراب و حرکت گذارنيمهچن ،شود میمناز باطل ی عمدمحد است و قرائت آن از سورهی ه ايم آيو بسم اهللا الرمحن الرح .کند میمناز را باطل محد

ات سوره يب کلمات و آيت ترتيرعا .خبواند آن را تواند ترمجه یمن واجب است و مناز گزارو د از نو خبوانديخبواند بارا خالف آن اگر عمدامحد مهان گونه که نقل شده واجب است و

د از نو خبوانديخبواند ما دام که به رکوع نرفته است با در قرائت اشتباه یفراموشی اگر از رو .ديايادش بيچه د مناز را ادامه بدهد گريبا اگر به رکوع رفتی ول

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۶٢

اگر وقت مناز تنگ .درياد بگيبر او واجب است ح قرائت کنديهر کس که نتواند صحاز آنچه از ،و اگر نتواند .خبواند را ده بار ا بسم اهللا محدي که بتواند خبواندی يجا د تايگردد با

که ی د به اندازه ايبگو ريا تکبي ا ال اله اال اهللايا احلمد هللا يسبحان اهللا اين بلد باشد خبواند و آقرد زبان خود را يفرد الل با .درياد بگيواجب است قرائت را بعد از آن. باشد معادل قرائتامام که چهارم سوم وی در رکعت ها. ت کنديو در قلب خود بر خواندن ن حرکت دهد

اگر نتواند ده بار بسم اهللا .محد را خبواندی يد به تنهايگزار با خواند مناز میمجاعت محد را .خبواند حاتيتسب خبواند و اگر نتواند

پنج گانه در ی منازها از در دو رکعت اول هر مناز بعد از محد کامل ک سورهيخواندن اگر مناز گزار سوره را مقدم .واجب است مناز گزار یريگ اديو امکان صورت وسعت وقت

خواندن . را جمدد خبواند از آنريا غيمهان سوره دوباره د محد را خبواند ويمحد خبواند با بر مهني .ستيز نيواجب است جا که در آن سجدهی يسوره های عنيعزائم های هسور ازی مقدار

ز يمحد جا از ک رکعت بعديخواندن دو سوره در .گذرد میگونه خواند آنچه بدان وقت مناز .است

از مغرب و دو رکعت اظهار و جهر در خواندن سوره محد در مناز صبح و دو رکعت اول منظهر و عصر و رکعت سوم مناز مغرب و دو ی هامناز اما در .ء واجب استاول مناز عشا

.واجب است اخفات و آرام خواندن ءرکعت آخر مناز عشافرد اگر گوش دهد یکيدر نزدی ين مقدار جهر آن است که فرد سامل از نظر شنوايکمتر

بر زنان جهر .ش را بشنود اگر شنوا باشديخوی انسان خود صدا بشنود و اخفات آن است که .ستيدر مناز واجب ن

ل در يترت، و سوره با اجهار در مواضع اخفات محد بسم اهللا خواندن: سنت در قرائتخواندن . نوافل است وقوف در مواقع مشخص آن و خواندن سوره بعد از محد در، قرائت

و در " رونکافال" و سوره" قدال" سوره کوتاه در مناز ظهر و عصر و مغرب مانندی سوره ها "زملامل"و "دثرامل"سوره ز خواندنيه آا، نيو شب" طارقال"و " یعلألا" مناز عشاء خواندن سوره

در مناز عصر روز" أتیهل "سوره خواندننيمهچن. سنت است ه آا در مناز صبح جزءيو شبدر مناز " قل هو اهللا احد"سوره و " یعلألا"و "معهاجل"سوره دوشنبه و پنجشنبه و خواندن

در " نينافقامل"ی سوره و خواندن مهان سوره ها و مجعه و مناز صبح شب مجعه مغرب و عشاء

٦٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

واند خبواند، تی مخواندن آنچه کوتاه و یسوره ها خواندن .و در نوافل روز مناز ظهر و عصر. سنت است با اجهار یطوالنی سوره ها شب خواندن در نوافلنيمهچن. مهه از سنت است

در هفت موضع از مناز " ها الکافرونيا ايقل "سوره سبک منودن و خواندن اگر وقت تنگ باشد سنت نيمهچن .کند میت يکفا آغاز منود" احد قل هو اهللا"اگر به نافله شب سنت است و

ها ترکع يهقدر ب خبواند و" قل هو اهللا احد" باری س مناز شب دو رکعت اول است که در . قرائت شودی طوالنی سوره ها

پشت خبواند که مناز گزارانی به گونه ا ن است که امام مجاعتآز سنت يدر مناز مجاعت ن واضح و رسا از سنت یبا صدا ني خواندن شهادتنيمهچن .د بلند خبواندينبای ول دنبشنو سرشات عذاب و نقمت را يکند و اگر آ ات رمحت را خبواند آن را طلبياگر مناز گزار آ. است

.از آن استعاذه کند ديخبواند با

: مسأله وجود دارد هفت ن جايا در .ستيز نيجا در آخر محد "نيمآ" گفنت: اول

خواندن سوره نيو اگر در ح ب در خواندن شرط در صحت آن استيمواالت و ترت: دومد و يت کند که قرائت را قطع مناي اگر ننيو مهچن د از نو شروع کندي آن خبواند بارياز غ

ت قطع يامام اگر هنگام خواندن ساکت شود و ن .د از نو سوره را خبوانديساکت شود با .د ادامه دهديمنازش را با ديخواندن را قطع ننما یت قطع کند وليا ني قرائت نداشته باشد

الف يال"و "ليف" سورهنيمهچن ک سوره استي" مل نشرحا"و " یضحال"سوره : سومآا را از هم جدا منود و ديهم خواند و نبا دو را با د هريمناز با رکعت ازهر در یعني "شيقر .ستي آا ننيب به گفنت بسم اهللای ازين

ز در صورت يا آرام خبواند و نياخفات کند بلند خواندن، اگر در موضع اجهار و: چهارم .ستيمناز ن به تکراری ازينی ا فراموشيدر صورت جهل ، ن حالتيعکس ا

ده توان می قرائت آن ا سخىتيمحد سوره نح خوانديبر صحی يدر صورت عدم توانا: پنجمسبحان اهللا و احلمد "ن صورت که يح گفت بديتسب ا دوازده باري "ميبسم اهللا الرمحن الرح" بار

.را سه بار تکرار منود "هللا و ال اله اال اهللا و اهللا اکرب

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۶۴

نافله واجب را در سجدهی دارای ها سورهی عنياز عزائم ی سوره ا ىاگر کس: ششمسپس ، او بشنود از او خبواند وريغی اگر کسی حت سجده کند، د در موضع سجدهيخبواند با

خر آسجده در ی دارا هيآ و اگر .سوره را خبواند سپس به رکوع رود ماندهی باق زد ويد برخيبا محد را خبواند و بعدزد و سوره يبرخ هدمستحب است بعد از خواندن آن و سج سوره باشد

.ديرکوع مناتوان آا را در هر مناز میاز قرآن هستند و " ناسال" و" فلقال"سوره ی عني معوذات: هفتم

.قرائت منود ا مستحبيواجب

.رکوع: پنجمرکوع در .اتيکسوف و آ ک بار واجب است مگر در منازيمناز هر رکعت رکوع در

که خواهد آمد مناز ی بيا سهوا به ترتياد خلل در آن عمدا جيو در صورت ا. مناز از ارکان است : ز استيواجبات رکوع پنج چ .کند میرا باطل

خم شود که دستان خود را بر زانوها بگذارد و اگر دستان او به ی مناز گزار به قدر :اول و اگر . فرد سامل خم شود د به اندازهيبه زانوها برسد با منحنی شدندراز باشد که بدون ی قدر

د اشاره ياگر نتواند با. کند که ممکن است اقدام به خم شدنی ينتواند خم شود تا جای ليبه دلی هم که شده خم شود تا فرق مید به مقدار کيرکوع کننده باشد با کند و اگر شکل او مهانند

.و رکوع واقع گردد شکلنيبمار يب اگر، ان خبواندين که بتواند ذکر رکوع را در صورت امکان تا پاينان از ايماط: دوم

.باشداصل رکوع باشد باز در عذر اگرنيمهچن .شود میاو ساقط نتواند اجنام دهد رکوع از و

.گردد میاجنام آن ساقط به م بعد از رکوع مناز گزاريست مستقيز نيجا .سر برداشنت از رکوع واجب است: سوم

از داشته باشد واجب يسر برداشنت به کمک نی و اگر برا داشته باشدی مگر عذر. رود هدسج . درياست کمک بگ

ی برا یحت سکون ستادن وينان از ايماطی عني نان از سر برداشنت از رکوعيماط: چهارم .هم که باشد میمدت ک

٦٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ل و محد و شکر يل باشد و چهريک ذکر چه تکبيخواندن یعني، ح رکوعيذکر تسب: پنجمی ا سبحان ربي م و حبمدهيالعظی سبحان رب: ح کامل استيک تسبي ن آنيکمتر، خداوند

.کند میت يک بار کفاي ضرورت و در صورت سه بار سبحان اهللا گفنت اي و حبمدهی علاأل . رکوع واجب است ی براريتکب

: سنت در رکوع دستها را ک گوش برساند و بعديرا تا نزدد دستان يرکوع مناز گزار بای براريدر تکب

بر زانوها بگذارد که انگشتان آن ها را از هم ی د و دستان را در حاليبندازد و بعد رکوع منا .گر را بر زانو بگذارديداشته باشد دست د از دستان مشکلی کيباز منوده باشد و اگر

ردن در موازات پشت ها به عقب رانده شود و کمر راست گردد و گسنت است که زانوشتر تکرار يا بيا هفت بار يا پنج يسه ح رکوع رايو تسب کند ءباشد و قبل از ذکر رکوع دعا

بعد از سر برداشنت ديمناز گزار با . رکوع باال بربدنيخود را در حی و امام مجاعت صدا .کند .خبواند ءمسع اهللا ملن محده و بعد دعا :ديبگو

.ر لباس باشنديرکوع کند که دستانش زی مناز گزار در حالت مکروه است

.سجود: ششمو . و هر دو سجده با هم در مناز رکن هستند است واجب هدهر رکعت دو بار سج بعد از

ی در صورت اخالل سهوی شود ول میمناز باطل ا عمدايهر دو سجده سهوا اد خلل درجيبا ا . شود یاز آن ها مناز باطل منی کيدر

: ز استيواجبات سجود شش چزانوها و انگشت شصت ، کف دستان، یشانيپ: سجود بر هفت عضو از بدن است: اول

.هاپا ت يسجده بر دنباله عمامه کفا، ح باشديصح که سجده بر آنی زيسجود بر چ: دوم

.کند یمناگر .ندريقرار بگ ک خطيپاها در وی شانيخم شد که پی د به اندازه ايبا در سجده: سوم

ن اختالف در يد اينبای باشد اشکال ندارد ول میاختالف ک یشانيگرفنت پا و پ حمل قرار در .ک خشت آجر باشدي شتر از ارتفاعيارتفاع ب

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۶۶

نتواند واجب است آنچه بر خم شود و اگر ديدر سجود باشد تا حد امکان بای اگر مانع .د اشاره کنديو اگر نتواند با بگذاردی شانيدارد و بر پ کند را با دست بر میآن سجده ی م و عليعظی م است اما به جايذکر سجود مهان گونه که در ذکر رکوع گفت: چهارم

.یعلعظم و األاأل: د گفتيبا .صورت داشنت مانع و ضرورت خاص واجبات در سجود است مگر در نان ازيماط: پنجمز گفنت يو ن اجنام سجده دوم واجب استی نشسنت و سر برداشنت از سجده اول برا: ششم

.چه هنگام شروع سجده و چه هنگام سر برداشنت از آن واجب است ريتکب : مستحبات سجود

ک گوش ها برسد يسر انگشتان تا نزد کند کهريتکب یبه گونه ا ستادنيسجود هنگام ای برا زمنيسپس به مست . ن مناز مالئکه استيو ا دريحلق انسان قرار گی روبرو و انگشت شصت

در ی شانيز مستحب است که حمل پيو ن دريرا بگ زمنيبرود که با دستان خود ی به گونه ارا به خاک مبالد ی ني مستحب است بنيمهچن .ستادن باشديا کمتر از موضع ايهم سطح هسجدکند و به ءسجده دعا دو نيو ب ديفزايح سجود تا حد امکان بيکند و بر ذکر تسب ءو دعا و بر کند ءبرخاسنت دعا ند و هنگاميبنش نانيمند و بعد از سجده دوم با اطيبنش "تورک"حالت

.ديو بعد زانوها را بلند منا ه کنديدستان خود تک . دو سجده مکروه استنيو پاها ب بلند کردن زانوی عني ،اقعاء

: سه مسئله نرسد زمنيش به يشانيپ داشته باشد اگر مانند داشنت دملاز سجود ی مانعی اگر کس: اول

ک يو اگر نتواند بر ابديمتاس ب زمنيبا ی شانيکه جز سامل پی د به گونه انرا بک زمنيد يبا .داشت بر چانه خود سجده کندی و مانع طرف از صورت سجده کند و اگر نتواند

امل" یچهار سجده واجب، که در سوره ها .قرآن پانزده عدد استی سجده ها: دوم مستحب گريازده سجده دي. قرار دارند" باسم ربک أاقر" و" جنم"و " حم سجده" و" فصلت

و در " ميمر" و" لياسرائی بن" و" نحلال"و " رعدال"و " عرافألا"در سوره : بين ترتياست بد در ".نشقاقإلا"و سوره " ص"و " نملال"و " فرقانال"و در سوره در دو موضع" جاحل"سوره

٦٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ی سجده ها. شود میهم شنونده واجب خواننده و سجده واجب هم بر ،ميعزای ها سوره .شنونده مستحب استی حال برا ن به هرآمستحب قر

و استقبال قبله شرط طهارت زيو ن ستيواجب ن ميتسل و تشهد وريتکب ن سجده هايدر ا و .به جا آورد اتواند آن را بعد می ست و اگر فراموش کردين

و تر مستحب است و بعد از مناز، ءنعمت و دفع بال ديهنگام جتد کردو سجده ش: سوم .ديصورت را بر خاک مال ان آايماست که

.تشهد: هفتمو چهار ی گونه در مناز سه رکعت مهني واجب است یرکعت بر مناز گزار تشهد در هر مناز دو

اد کند جيخلل ا دو عمدا ا هريا دوم ي و و اگر در تشهد اول .شود میواجب دو باری رکعت .شود میمناز باطل

: ز استيو امور واجب در تشهد پنج چن يبد و آل حممد و صلوات بر حممد ،نيخواندن شهادت زان تشهد،يمنشسنت به

ز يصلوات ن، رسوله حممدا عبده ون اشهد ا ال اهللا وحده ال شريك له، واله ان ال اشهد ا: گونهاموخته يتشهد را به طور کامل ن یکس اگر. آل حممد اللهم صل على حممد و: ن گونه استيبد

شود مید به جا آورد بعد بر او واجب يهر آنچه را که بلد است با وقت تنگیبا وجود باشد .اموزدياموخته است را بيتا آنچه را ن

: استنيسنت در تشهد چنبگذارد زمنيی رو چپ رای ظاهرکف پای عني ،دينيبنش) تورک( نشسنت به حالت نيحدر . چپ قرار دهدی کف پی قسمت داخلی راست روی راست کف پا و ظاهر .شتر کنديش خدا را بر آنچه واجب بود بيو ستا ءدعا

.ميا تسليسالم : هشتم میار از حالت مناز خارج زاست که با آن مناز گی زيم در مناز واجب است و آن چيتسل

.ركاتهب رمحة اهللا و السالم عليكم و: ن گونه استيشود و ا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................۶٨

به سالمنيخواند در ح میبه صورت فرادا مناز ارزن است که اگر مناز گيسنت در سالم اکه مناز ی اما امام مجاعت و کس. با چشم خود به مست راست اشاره کند قبله باشد وی سو

در مست ی برگرداند و سالم کند و اگر کس خود را به مست راستی خواند رو میمجاعت .ديد رو به مست چپ کند و دوباره سالم منايچپ باشد با

: ز استيپنج چ اما سنت در منازتکبرية ششگانه اضافه شده به اتري از تکبريکردن بعد از هر کدام از دو تکب ءدعا :اولد بعد باز دو يمنا ءو دعا کندريد بعد دو تکبيمنا ءو دعا کند رين گونه که سه تکبي، بداالحرام

قرار دهد و تکبرية االحرامات هفت گانه را ري از تکبري تکبنيد و اوليمنا ء کند و دعاريتکب .مناز قرار دهدی ت مناز کند و آن را ابتدايهنگام اجنام آن ن

. شود میرکعت دوم و بعد از قرائت محد و سوره اجنام قنوت، قنوت در هر: دومکه ی ين صورت هر دعاي اريشده ذکر شود در غ تيمعترب روای هاقنوت دعا در مستحب است

قنوت بعد از رکوع نيمهچن. اهللا است آن گفنت سه بار سبحان ن مقداريخبواند و کمتر بتوانددر رکعت قنوتنياول، مجعه دو قنوت داردمناز . تحب استز مسيدر هر مناز ن یانيچهارم و پا

.اول قبل از رکوع و در رکعت دوم بعد از رکوع .آن را به جا آوردی بعد از رکوع قضا دياگر قنوت را مناز گزار فراموش کرد با

قنوت به نيدر ح و امي قنيسنت به حمل سجود در حيمشغول کردن چشمها به نگر: سوم ینيبی به قسمت جلو در حال سجود پاها و ميان رکوع بهال حو در دست های قسمت درون

چشمان خود را در مهه حال فرو منازنيمناز گزار ح تشهد به پاها و تر است که و در حال .دريگ

ی قنوت رو برو نيام بر ران مهسان با زانوها و در حي قنيقرار دادن دستان در ح :چهارمتشهد ني سجود کنار گوش ها و در حنيح زانوها و دری رکوع بر رو نيصورت و در ح

.ران های رود در هر حال ي گفنت است و نباريسه بار تکب ب منازيزان تعقيمن يکم تر بات،يتعق: پنجم

ن يتر. ها کامل منودن ده گانه حج و کمال معرفت هستندرين تکبيترک گردد چرا که ا

٦٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

که ی يهابعد از آن خواندن دعا امکانتا حد باشد و می) س(ح حضرت زهرا يب مناز تسبيتعق .است ت شدهين مورد روايدر ا

.نمازی قطع کننده ها: خاتمه :گونه هستند مبطالت دو

، کند میباشد مناز را باطل سهوا ابند و چهيکه چه به عمد اجنام ی باطل کننده ا: اول ار،يفتد چه بدون اختاار انسان اتفاق يکند، چه به اخت میچه که طهارت را باطل هر: مانندواجب کننده ن ها باشد ويه اينچه شبآ ادرار کردن و خروج فضوالت و غائط و هر: مانند

.ه آا باشد و واجب کننده غسليض و آنچه شبي، جنابت و حوضوء: عمد باشدی کند که از رو میرا باطل منازی که فقط در صورتی باطل کننده ا: دوم

و سخن گفنت ،به پشت سر و برگرداندن سر ،دست چپی رو دست راست گذاشنت: مانندی ه کردن برايگر، که خارج از مناز باشدی قهقه زدن، و اجنام امر، شتريا بيشتر از دو حرف يب

آنچه از غذا در مقدار کم مانند اما خوردن ،اد باشدياگر ز دنيم، خوردن و آشایويامور دنخواند و می که مناز وتری کسی خوردن آب برا. کند یمناز را باطل من دندان ها باشد ميان

که به ی کند به شرط یز مناز را باطل منيد نريآن شب روزه بگی فردا خواهد میتشنه است و .قبله پشت نکند . مناز مکروه استنيمرد در حی بافنت مو برا

: عبارتند از گر مکروهات منازيدفوت کردن حمل سجود، ، هودهياجنام کار ب دن،يکش ازهيسنت، مخيبه چپ و راست نگر

آه و مفاصل انگشتان را در آوردن،ی با فشار، صدا ،دنتف کر ،از ترشحاتی نيپاک کردن بادرار و فضوالت و باد شکم را ی ت و با فشار جلوئدن و ناله کردن در حروف و قرايکش

ز آن را از پا خارج قبل ا پوش مناز گزار تنگ باشد مستحب است که اگر پانيمهچن. گرفنت .کند

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٧٠

: ئلهمس چهار اگر نيد، مهچني مناز عطسه کند مستحب است که احلمد هللا بگونياگر شخص ح: اول ).رمحکم اهللاي( کند ميتکه تس از او عطسه کند مستحب استريغی کس

سالم : نديبا مهان لفظ پاسخ دهد مثال اگر به او بگو سالم کند ارزبه مناز گی اگر کس: دوم .کم السالميو عل: ديبگو دينبا کميعل

از امور یزيا طلب چيش خداوند است يح و ستايتسبی اکه داری يخواندن دعاها: سوم رکوع و سجود اشکال ني نشسنت و در حنيام و در حي قنيدر ح یخروو ای ويمباح دن

کند و بداند خواسته اش نيچن کند و اگر عمدا ءز حرام دعايچی تواند برا یمناز گزار من .ندارد .حرام است منازش باطل است

ا فرار دمشن و به خطر ياز تلف شدن مال و ی ريجلو گی تواند برا میمناز گزار : چهارمتواند یمناز گزار منی اريبه صورت اختی ول مناز را قطع کند افتادن جان کودک و مشابه آن

.مناز را قطع کند***

گر مناز هايد: رکن سوم

: است هايی لفصی اراد

.جمعه نماز :اول .آداب آن ت ويفيکمناز مجعه، و بر چه کسی واجب است،

.مناز مجعه: اولشود و جهر در میآن مناز ظهر ساقط است که با اقامهی مناز مجعه مناز دو رکعت: اول

امتداد وقت و وقت آن شود میواجب ديو با آغاز زوال خورش. قرائت در آن مستحب است

٧١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

د يموم باأباشد و چه مچه امام ان رسديمناز وقت آن به پا اقامهنيمناز ظهر است و اگر در ح .ان برسانديمناز را به پا

ان يندارد و با پا ءمناز مجعه قضا .شود میمتام زمان آن دنيان رسيوقت اقامه مناز با به پابر واجب گردد و مناز گزار مناز ظهر خبواند اگر مناز مجعه. شود ءقضا د مناز ظهريبا وقت مناز

آن را اقامه کند و ديد بايبه مناز مجعه رس کند اگری اقامه مناز مجعه سع یبرا او واجب است .کند یت منيخبواند و مناز اول او کفا امناز ظهر را جمدد ديد باياگر به مناز مجعه نرس

رسد مناز مجعه می دو رکعت سبکو وقت دارد که به دو خطبه حاصل کند کهنيقياگر مناز ظهر بر او واجب ا گمان کند که وقت نداردي حاصل نکندنيقي و اگر. شود می واجب

مناز ديک رکعت از مناز برسد بايبه خطبه مناز نرسد و فقط به گونه است اگر مهني .شود می رياگر تکب .مجعه خبواندمناز ديگونه با مهنيد يرس مجعه خبواند و اگر به رکوع در رکعت دوم

ا سرش را از رکوع برداشته است يو شک کند امام در حال رکوع بود ديو رکوع منا ديگو .آورد د مناز ظهر جبايمجعه خبواند و با تواند مناز یمن

: مانندی شود مگر با شروط یمناز مجعه واجب من مناز نياگر در ح .کرده باشد تعينيکه امام او را ی ا کسي )امام معصوم( حاکم عادل :اول

ان ياو مناز پا توسطمقدم شود که ی و جماز است کس شود یمجعه امام فوت کند مناز باطل منا جنون يو اغماء ی هوشيمانند بی اتفاق امامی از سو تعيني شدهشخص ی اگر برانيابد هم چني .اد شودجيای ا حدثي

متفرق اگر قبل از ورود به مناز، آنان باشد نيمو امام پنج عدد مناز گزاران، پنج نفر: دوم مناز گفته شد واجب رياگر تکبی شود ول میمجعه ساقط شوند و عدد کمتر گردد وجوب مناز

.مباندی ک نفر باقي اگری امتام مناز است حتش خداوند را به جا آورد يد امام ستايدر خطبه با، مناز مجعه دو خطبه دارد :خطبه ها: سوم

ا يکوتاه يک سوره يدرود بفرستد و موعظه کند و ت مطهر اويو اهل ب امرب يو بر پ .ه از قرآن را تالوت کنديک آي

د و به يش منايب خدواند را ستايدر مناز مجعه ،خط: ندکهيفرما می تياهل ب زد ويند و باز برخيبنش زمنيسپس بر کوتاه خبواندی ک سوره يد و يدعوت منای زگاريپره

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٧٢

و نيمنؤمی درود بفرستد و برا ت او يو اهل ب امرب يخدواند را به جاآورد و بر پشکر .ديمنات طلب آمرزش مناؤم

که وقت یبه گونه ا د آغاز کرديمناز مجعه را قبل از زوال خورشی توان خطبه ها میبعد و واجب است خطبه قبل از مناز باشد و اگر مناز را خواند. ان برسديخطبه به پا زوال،

مناز ی واجب است که امام مجعه خطبه های يبا وجود توانا. باشد یح منيخطبه گفت مناز صح خطبه طهارت نيدر ح . دو خطبه واجب است با نشسنت فاصله بگذاردنيستاده خبواند و بيرا ا خطبه نيست و اگر در حيگر مناز گزاران واجب نيامام مجعه واجب است و طهارت بر د بر

. خطبه بگذارد د طهارت کند و باز بنا بريصادر شود و طهارتش باطل گردد بااز او ی حدثمشخص مناز گزاران که عددی خود را باال بربد به گونه ای مجعه صدا مواجب است که اما

.او را بشنوندی صدااگر امام معصوم حاضر باشد اقامه مناز بر او .ستيح نيمناز مجعه فرادا صح ،مجاعت: چهارم

. کندينيمناز تع اقامهی را برای تواند کس میاو باشد ی برای گردد و اگر مانع میواجب نباشد اگر با هم اقامه شوند باطل ) یلومتريک۵.۵(تا فاصله ی گريمناز مجعه د ن کهيا: پنجم

تکبرية االحرامک ياگر به اندازه ی د حتريبگی شيپی گرياز منازها بر دی کيو اگر . شوند می .د مناز ظهر خبواننديبا ش تر بودهيشود و اگر معلوم نشود کدام پ میخر باطل أباشد مناز مت

: واجب استی مناز مجعه بر چه کسان: دومو ی يناياز نابی سکونت، سالمت، یآزاد، مرد بودن، فيسن تکل: ن امر هفت شرط دارديا با )لو متريک ۱۱(ش تر از يب ت و نداشنت فاصلهينگران نبودن به سبب امن، یت حرکتيمعلول

میشود و با آنان منعقد میمناز مجعه واجب ن اشخاص اگر حاضر شونديحمل اقامه مناز مهه ا یاگر کافر حاضر شود مناز با او منعقد من .ف خارج گشتندياز تکل کهی از اشخاصريگردد غ

.چه اقامه آن بر او واجب است ست گريح نيصح و شودنان واجب است يو روستا نش) باغداران نان ويخنلستان نش( نانيه نشيبر حاش اقامه مناز مجعه

مهنيط آن به جا آورده شود يمتام شرا کهی واجب است به شرط نانيمهان گونه که بر شهر نش .نان اگر در حال سکونت باشندينان و صحرا نشيگونه بر چادر نش

٧٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: چند مسئله ساقط شده باشد وی بندگ از ده وياو عتق گردی مدت بندگ ازی که مقداری بنده ا: اول

و ک روزآزاد،ي خدمتش باشد و ک روز دريبسته که ی خود قراردادی موال که بای برده ا و )١٥(غالم و بنده مکاتب مجعه شرکت کند، مناز ست دريهم بر او واجب ن روز آزادش را

.مجعه شرکت کنند مناز ست دريز واجب نين )١٦(مدبرتواند مناز ظهر را در اول وقت به جا آورد می که مناز مجعه از او ساقط استی کس: دومست مگر ين کار مستحب هم ني اندازد اريخأان وقت مناز مجعه مناز را به تيست تا پايو الزم ن

مید اقامه آن بر او واجب يو اگر به مناز مجعه رس تواند به مناز مجعه برسد میگمان کند که .شود

سفر بعد از طلوع فجر ، ستيمناز مجعه جماز ن نيتعی د زوال منود سفر برايخورشاگر : سوم .مجعه مکروه است

چه باعث ز حرام است گريگوش دادن به خطبه ها واجب است و سخن گفنت ن: چهارم .شود یبطالن مناز من

ميانباشد اگر در و مرد مولدی ان، عدالت، پاکميا، عقل کاملی د دارايامام مجعه با: پنجما فرد کور يا جذام و يی سيپی ماريبی اشخص دار برده و .مناز گزاران مرد وجود داشته باشد

کر که با افراد یتواند امام مجعه شود به شرط میفرد کر و الل .واند امام مجعه باشدميت نايو ناب .ستيگر با آنان واجب نيد و حضور افراد کند ءو الل مناز خبواند و خطبه را با زبان اشاره ادا

مناز مجعه بر او واجب ديمنای شتر در شهريا بيده روز ت اقامتيفرد مسافر اگر ن: ششم .ک جا مبانديدر روزی ش از سيو ب ت اقامت نکردينی شخص اگرنيگردد مهچن می

.بدعت است اذان دوم روز مجعه: هفتم

آزاديش کامل شخصی که با موالی خود قراردادی مبنی بر اينکه مبلغی را پرداخت کند و آزاد بشود و هنوز . ١٥

.نشده است .شخصی که مواليش به او گفته است که بعد از مرگ من آزاد می شوی .١٦

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٧۴

کند گناه کرده نيچنی اگر کس. استد و فروش بعد از اذان روز مجعه حرام يخر: هشتمد ياز د مناز مجعه بر او واجب نباشد معاملهنياز طرفی کياگر .ح استيمعامله صح یاست ول

.گر فرد دوم گناه کرده استيمرتکب نشده اما از طرف دی گناه اومناز ی و اجتماع برا ز نباشديکرده ن تعينيکه امام او را ی کس و موجود نباشد اگر امام: م

.شود میخواندن مناز مجعه مستحب مجعه ممکن باشدآورد ی سجود را مهراه امام به جانينتواند اول یشلوغ ل مثاليگزار به هر دل اگر مناز: دهم

اما ،ح استيبه مناز ادامه دهد منازش صح د سجده کند و قبل از رکوع دوم اماميبا اگر بتواندمناز گزار رکعت دوم است که امام در سجود میهنگا تان گونه ادامه دهد يد بديبا اگر نتواند

ديت سجود دوم منايسهو نی و از رو نا دانسته تيدر دو سجود رکعت اول باشد و اگر ن .ح استيمنازش صح

: مجعه آداب منازد و يآمدن خورش هنگام بر شش رکعت: ن صورتيمناز نافله بد ست رکعتيغسل و ب

هنگام زوال و دو رکعت قبل از زيشش رکعت ن، هنگام ارتفاع آن در آمسانشش رکعت قبل از زوال خواندنی ول جماز است آورد یجا به رکعت آخر را بعد از زوال اگر دو، زوال مستحب است. جماز است و مناز عصر مناز مجعهنيب شش رکعت نافله خواندن. تر است نافله

سر خود را ی مو عظم و حمل اقامه مناز حاضر گردد و قبل از آنمسجد ا موقع در زار به منازگآرام و با ی دل ز کوتاه منوده باشد و بايل خود را را نيسب د ويبتراشد و ناخن خود را کوتاه منا

خود ابد و قبل از حرکتيمسجد حضور خوش دری که دارد مهراه با عطر و بوی ن لباسيترمداومت غ باشد و بر اقامه مناز در اول وقتيسخن ور و بلد يز بايب مجعه نيخط. کند ءدعا .کند

. آنچه در خطبه است مکروه استريمناز مجعه بغی هنگام خطبه ها سخن گفنت و چه در تابستان و چه در زمستان بر سر خود عمامه ببندد گزار مستحب است که مناز شقدم يگران پيدر سالم کردن به د و ،)ءمانند عصا( ه کنديتکی زيتن کند و بر چ بری نميی عبا

امام هنگام قرائت سوره در مناز در ند و اگريقبل از شروع خطبه مناز در صف مناز بنش باشد و

٧٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

شتر از ين که امام بيمگر ا نافقون را خبوانداملسوره و در رکعت دوم رکعت اول سوره مجعهمستحب .د را خبوانديتوح ايکافرون ال اگر امام سوره نيمهچن نصف سوره را خوانده باشد

ائت جهر کند و با صدا بلند مناز هنگام قر خواند میکه مناز ظهر را روز مجعه ی است کسپا دارد و اگر تر است که مناز ظهر را در مسجد اعظم و حمل اقامه مناز مجعه برنيخبواند مهچن

ش يتواند مناز خود را بر او پ میموم أکرد م ءتوان به او اقتدا یباشد که منی امام مجعه از کسانمناز ظهر خود مناز گزار ،ستد و بعد امتام مناز اماميبدارد اما تر است که مهراه مهه به صف با

.را کامل کند

.)د قربانيد فطر و عيع( نيدينماز ع: فصل دوم

: اآ و مستحبات یيبرپای چگونگمناز مجعه ذکر شد ی که برای با شروط د هنگام حضور امام معصوم ياقامه مناز ع

ست يو ختلف از اقامه آن جماز ن د واجب است که به مجاعت خوانده شوديمناز ع .واجب استط اقامه مناز ياگر شرا .پا گردد ن صورت مستحب است که فرادا بريمگر با وجود عذر در ا

.شود میاقامه آن چه به مجاعت و چه فرادا مستحب دچار اشکال شد ديع .ندارد ءد تا هنگام زوال است و اگر وقت آن گذشت قضاياز طلوع خورش ديمناز عوقت

د و محد و ي بگورياحرام هفت تکبی برا ن صورت است کهيبد ديمناز عی اقامه ی چگونگخوانده شود سپس قنوت کند بدان چه ی علألسوره خبواند تر است در رکعت اول سوره ا

د و رکوع و دو سجده به جا آورد بعد ي بگوريسپس تکب بارد تا پنج ي بگوريمرسوم است و تکبسپس چهار ه خوانده شوديغاشالتر است در رکعت دوم سوره .زد و محد و سوره خبوانديبرخبه رکوع رود و بعد د وي پنجم را بگوريسپس تکب آا چهار بار قنوت کندنيد و بي بگوريتکب

ري احرام مناز و دو تکبريعالوه بر هفت تکبی عنيد نشو می ريه تکبات نريسجده کند پس تکب و در رکعت دوم چهار ريد در رکعت اول پنج تکبيمناز بای ات سجده هاريهنگام رکوع و تکب

.دي بگوريتکب

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٧۶

: ديمستحبات مناز ع .سجده گردد زمنيخوانده شود مگر در مکه مکرمه و تر است بر تر است در صحرا

ه اذان يمويپنج مناز واجب ی چرا که جز برا، ةالصال: ديد سه بار بگويبا ديمناز عی ذن براؤم .شود یگفته من

ی اده با وقار و در حال ذکر خدا به سويپ برهنه و د پايمناز ع از سنت است که امامنيمهچن بعد از مناز د قربانيقبل از مناز و در ع د فطريز از سنت است که در عين و. حمل اقامه مناز برود

.طعام دهدد يشب ع آا مناز مغربني گفنت بعد از چهار مناز که خنستريد فطر تکبيعی از سنت ها

د قربان پس از پانزده مناز ي در مناز عريسنت تکب. د استينشان خود مناز عيفطر است و آخرکه در ی روز قربان است و کس مناز ظهرنيباشد و اول در مکهی که در منی کسی برا استكرب ااهللا (: دي بگونيد چنياو بعد از ده مناز خواهد بود و بای براريش است سنت تکبيخوشهر و در ) والنااوله الشكر على ما احلمد هللا على ما هدانا كرب، وااهللا ال اهللا، واله اكرب، ال ااهللا

).رزقنا من يمة األنعام و(: ز اضافه کندين عبارت را نيد قربان ايع ديع مناز ازد بع خواندن نافله قبل ونيد مکروه است مهچنيمناز عی با اسلحه براخروج

میخوانده مسجد خروج از رکعت مناز قبل از که دو ی النب مسجد مکروه است مگر در .شود

: مسئلهپنج در ينياما تع قنوت واجب استنيد واجب است و مهچني اضافه شده در مناز عريتکب: اول

له ان ال اشهد ا(: خوانده شود ءن دعايرا خواند اما تر است ای يتوان هر دعا میست و يآن ناألئمة من ولده ن عليا واشهد ا رسوله، و ن حممدا عبده واشهد ا ال شريك له، و ال اهللا وحدها

العظمة، و و هل الكربياءاهديني من ولده حجج اهللا، اللهم امل وی ن املهداشهد ا حجج اهللا، و يهذا اليوم الذ سألك يفا، املغفرة هل التقوى وا الرمحة، و هل العفو وا اجلربوت، و هل اجلود وا

حممد آل على حممد و ين تصلا ،مزيدا و كرامة شرفا و ذخرا و حملمد عيدا، ونيمجعلته للمسلغفر للمؤمنني وا رسلك، و صل على مالئكتك و من عبادك، و كأفضل ما صليت على عبد

٧٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

عوذ ا سألك من خري ما سألك عبادك املرسلون، وا ينااألموات، اللهم حياء منهم واملؤمنات، األ .)بك من شر ما عاذ منه عبادك املرسلون

در پا دارد د را بريهر کس مناز ع ا قربان با روز مجعه مصادف شديد فطر ياگر ع: دوم .ن امر را تذکر دهديد ايد بايمناز ع در خطبه د،يخمتار است و امام مناز عمورد اقامه مناز مجعه

آا قبل از مناز بدعت ميد فطر و قربان بعد از مناز خواهد بود و تقديمناز عی خطبه ها: سوم .است و گوش دادن به آا واجب است

ی زياز گل چمستحب است .برده نشود ءن منرب از مسجد به صحرايديمناز عی برا: چهارم .ه منرب ساخته شوديشب

د را يشود تا مناز ع مید طلوع کرد سفر حرام يا قربان خورشيد فطر ياگر در روز ع: پنجمسفر بعد از فجر و قبل از طلوع .باشد که مناز بر او واجب استی اگر از کسان ،اورديبه جا ب

.باشد میمکروه ی جماز است ول

.)اتيآنماز (در نماز کسوف : فصل سوم

.مناز و احکام آن اقامهی و چگونگ سبب مناز نيمهچن .د و خسوف ماه و زلزله واجب استي کسوف خورشنيات در حيمناز آ :اما اول

شوند میآمسان واقع ی که سبب آن از سوی يآورند و ترس ها میی کيکه تاری يهابادی برا .گردد میواجب

اگر مدت زمان ان کسوف است ويپاتا از حلظه آغاز آن کسوفنيوقت مناز در حگر امور ي در مورد باد و دنيمهچن .کسوف به اندازه اقامه مناز نباشد مناز واجب خنواهد بود

طول نکشد و مناز ی ادياکر مدت زی اما در مورد زلزله واجب است حت .موجب ترس از آمسان .ستدياز حرکت با زمنيچند ت اداء خبواند هريرا به ن

ن که يست مگر ايبر او واجب ن ءقضا شده و کسوف متام شود نداند کسوفی اگر کسدر .دارد ءقضا ن صورتيک گردد در ايد تاريباشد و متام قرص خورشی کلی د گرفتگيخورش

ا يو ی کم کاری بداند و از روی اما اگر کس. اگر وقت آن متام شود ستين ء کسوف قضاريغ .را به جا آورد ءد قضايامور با مههی مناز را اقامه نکند برا یفراموش

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٧٨

احرام و به ی برا ريک تکبي( شود می احرام شروع رياول با هفت تکب: اتيت مناز آيفيک . رکوع کند ک سوره خبواند ويسپس سوره محد را خبواند و ،) واجبريدنبال آن شش تکب

در رکعت دومکل سوره را خوانده اگر در رکعت اول بعد از محد سپس سر خود را بلند کندک سوره را خنوانده است يبعد از محد کل در رکعت اول اما اگر ک سوره خبواندي باز محد و

بعد از . تا پنج رکوع ادامه دهد .که متوقف شده تالوت را ادامه دهد يیدر رکعت دوم از جامانند پنج رکوع محد را خبواند و دوباره زد وين کار به سجود برود و دو سجده بکند و برخيا

آورد و تشهد خبواند و سالم ی دو سجده به جا بعد از آن .آورد یاول مناز جبای رکوع ها .دهد

مناز به مجاعت خوانده شود و آن قدر طول بکشد که کسوف متام : مستحب است که مستحب نيمهچن .آوردی دوباره آن را به جا ان کسوف متام شدياگر مناز قبل از پا شود و

است در ز مستحبين. سوره باشد و رکوع به اندازه مدت قرائت محد است مدت زمان هرآوردن از خوانده شود و بعد از هر بار سر بری طوالنی سوره ها یکاف زمان صورت وجود

مسع اهللا ملن محده، بعد : ديد بگويد مگر در رکوع پنجم و دهم که در آا باي بگوريرکوع تکب .)پنج قنوت( .کندمستحب است قنوت از هر رکوع هم

: اتياحکام مناز آاقامه هر گزار در واجب پنج گانه مهزمان شد منازی از منازهای کيات با ياگر مناز آ: اول

ن يدر ا گردد میتنگ یگريوقت دی کي ن که با اقامهياست مگر ا خود خمتارکدام از آا .گردد واجب است اول خوانده شود میتنگ که وقتشی صورت مناز

خواندن شب هم زمان گردد و وقت مناز نافله خسوف ماهی ات براياگر وقت مناز آ: دومن صورت يدر ا، اگر وقت نافله متام شودی د خوانده شود حتياست و با سزاوارتر اتيمناز آ .اوردينافله را به جا بی قضا

راه رفنت ا در حال يمرکب و ابزار سفر و را بر پشت) کسوف( اتيتوان مناز آ می: سوم .باشد جبارین کار اياگر در ا خواند

٧٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

.ميتنماز بر : فصل چهارم : استی يدر آن خبش ها

.خوانده شود ميتد مناز يبای بر چه کس: اولحکم شش سال باشد وی که باالی کودک .کند ر اقرانيکه در ظاهر به شهادتی بر هر کس

خواندن مناز بر .کند یآزاد فرق منن امر مرد و زن و غالم و يمان داشته باشد و در المساگر زنده متولد شده باشد مستحب است اما اگر نوزاد سقط شده باشد ر شش ساليکودک ز

.شود یاو خوانده من بر ميتهر چند روح داشته باشد مناز

.د مناز خبوانديبای چه کس: دوم پدر از فرزند نيمهچن .تر به مناز استسزاواردارد ی شتريحق ب اثريمهر کس که در

ی از برادر ناتن برادر از پدر و مادر، از جد و برادر و عمو فرزندنيمهچن .تر استسزاوار .است سزاوارتر .ل مرد هم باشنديمتر از خانواده زن است هر چند فاسزاواربر زن زوج

و فرد تر استسزاوارمرد بر زنان آنان ميانباشند از ی به مناز گروه سزاوارو اگر افراد .تر استسزاوارآزاد از بنده و غالم

را داشته ميت امامت مناز طيتواند مناز را خبواند که شرا میی در صورت به مناز سزاوارفرد .خبواند مناز ديبای گرين صورت فرد دي اريدر غ، باشد

را د مناز ين آنان بايزگارتريبعد پره ن ويه تريبرابر شدند فق ميتی ايچند نفر از اول اگر ميتی هر چند که ول ميتی ندارد مگر با اجازه ول ميتحق اقامه مناز را بر ی کس .خبواند

.ن امر استيط اقامه را نداشته باشد چرا که او مکلف به ايشراتر سزاوارگران ياز د ی فرد هامشنيت دارد مهچنياولو ميتاقامه مناز ی امام معصوم از مهه برا

.ط امامت مناز را داشته باشدياز او خبواهد و شرا ميتی است اگر ولمکروه است ی گزاران مهه زن باشند ول را امامت کند اگر مناز ميتجماز است که زن مناز

است حکم امام اگر مناز نيهم چن ،ک صف باشديد با مهه در ياز صف اول جدا شود و با .د از صف جدا شوديامام نبا ده باشنديباشند که لباس نپوشی گزاران مردان

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٨٠

ستد هر چند که مناز گزار در يتر باجلو مید از صف اول کين دو حالت امام باي از اريدر غ .ک نفر باشديپشت سرش فقط ز يچند مرد ن اگر ستنديپشت سر او با د حتمايک مرد مناز خبوانند بايپشت سر اگر چند زن

.ستنديد پشت سر مردان بايموجود باشند زنان بااز صف جدا مناز گزاران زن باشد مستحب است ميانند در يب میض يکه ح یزن اگر

.ستديبا

.ميتت مناز يفيک: سومست بلکه مستحب است و تر است يآا واجب ن ميان ء است و دعاريپنج تکب ميتمناز

میت يروا امام صادقاز _ ام سلمه_از مادرش آن چه حممد بن مهاجر ءکه به عنوان دعا : شان فرموديا. کند خوانده شود

كرب وتشهد، مث كرب وصلى على األنبياء ودعا، مث كرب ميتإذا صلى على كان رسول اهللااگر بر امربيمهانا که پ( .انصرف و] اخلامسة[، مث كرب ميتودعا للمؤمنني، مث كرب الرابعة ودعا لل

داد و میشهادت امربينبوت پخداوند و ی گانگيگفت و به می ريتکب خواند میمناز ی ميتی گفت و برا می ريمنود و تکب می ءفرستاد و دعا میدرود اء يگفت و بر انب می ريتکب

ريتکب و منود میو طلب آمرزش ءدعا مردهی گفت و برا می ريمنود و تکب می ءدعا نيمنؤم .)داد میان يگفت و مناز را پا می را )پنجم(

بعد ن کهيا اي مناز را متام کند چهارمريبعد از تکب تواند میمناز گزار اگر مرده منافق باشد . متام کندرين کند و مناز را با پنج تکبينفر را ميت چهارم رياز تکب

در مست و سر جنازه را ستديقبله با یبه سو و کند تين: واجب است که ميتدر مناز فاصله د از جنازهينبا. ستيط مناز نياز شرامناز گزاران ی طهارت برا. مناز گزار بگذارند راست

د يبا اگر مرده کفن نداشته باشد منود، کفند غسل و يجنازه را قبل از مناز با .فراوان گرفت . مناز را برگزار منود و بعد از آن جنازه را در قرب قرار داد و عورتش را پوشاند

: ميت ازهای من سنت ميتزن یبرا نهيد و مقابل سريقرار بگ ميت ه جسمميانکمر و مقابل امام ن است کهيا

که ی ک امام مناز قرار دهند به شکليمرد را نزد ک زنيک مرد و يباشند ميتاگر دو .ستديبا

٨١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

نه اش يقرار دهند که امام مقابل سی ستد و بعد از آن زن را به گونه ايکمر مرد با امام مقابلن صورت بعد از زن يز مرده باشد در اينی کودکن حالت است اگر يشتر در ايلت بيو فض باشد

.د قرار داده شوديباون ريطهارت داشته باشد و نعل و کفش خود را از پا ب ميتاز سنت است که امام مناز

ميتی برا چهارمريمستحب است بعد از تکب .بربد دستان خود را باالريکند و بعد از هر تکبدر بودنياگر از مستضعف کند و ءه او دعايعل کند و اگر منافق باشد ءباشد دعا منؤاگر م

را با آن کس ی کند که و ءنداند دعا ميتقت را در مورد ياما اگر حق .کند ءخور حال او دعان کودک باعث صالح يا کند که ءت او بود حمشور کند، اگر کودک باشد دعايکه در وال

.ستد تا جنازه را بلند کننديامام در حمل خود با ديز باپس از منا .حال پدرش و شافع او باشد .ز استيمناز خوانده شود و خواندن آن در مسجد جای برای عاد ید در حمل هايبا ميتمناز

.ک جنازه دو بار مناز خوانده شوديمکروه است بر

: همسئلپنج که ی کند تا زمانی وريپاز امام گزاران ملحق شود بعد از آغاز مناز به منازی اگر فرد: اول

دفنی برا اگر جنازه را .فرد ملحق شده تر است مناز را کامل کند امام از مناز فارغ گردد و .فن مناز را کامل کندد نيدر ح تر است بلند منودند

د شروع کند و مهراه يفتد از نو بايجلو ب شتريب اي و ريک تکبياگر مأموم از امام مناز : دوم .را خبواندامام مناز جماز است بر قرب او مناز خوانده مناز خنوانده شد و او را دفن کردندی اگر بر جنازه ا: سوم

.د ترک گردديمن نباؤمناز بر م .بر آن گذشته باشدی اديمدت ز شود هر چند که خواندن آن باعث تنگ شدن ن کهيخواند مگر ا توان میرا در هر زمان ميتمناز : چهارم .گرددی گريواجب دوقت مناز

مناز داشته باشدی اگر مناز واجب وقت کاف ديش آيپی مرده مشکلی اگر بترسند که برا .بر مناز واجب مقدم منود توان میرا ميت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٨٢

اورند امام مناز خمتار است يمناز بی را برای گريدی ميت ک جنازهي مناز بر نياگر در ح: پنجماول متام کند و بر جنازه دوم جداگانه ميت بر مناز را نکهيا ايمناز را ادامه دهد هر دو،ی برا که

.مناز خبواند

.)مستحبی نماز ها( مرغباتی نماز ها: فصل پنجم

: هستند خبشن مناز ها دو ياان يروزانه که احکام آن ها بی هامناز دارند مانند نوافلنيکه وقت معی يمناز ها: اول خبش

.شدن شامل گروه يندارند و ای نيع نيکه وقت معی يهاآن مناز: هستندخود دو نوع ني از اريغ : ميکن مین آا را ذکر يمهم تر شود که میها از منازی بزرگ

کم شدن باران و خشک که هنگام مستحب است .)مناز طلب باران(استسقاء مناز: اولدر ءمواضع دعا البتهد فطر و قربان است که يت آن مانند مناز عيفيک. شود رودها خوانده شدن

.مبدل منود فرو فرستادن باران با یاستعطاف خداوند و طلب رمحت اهل د دريها را باقنوت منازتوان از مین صورت ي اريدر غ ن کار استفاده کنديای که در ذهن دارد برای يهااز دعا توان می .استفاده منود دشدنت يروا تيکه از اهل بی يهادعا

: استسقاءسنت در مناز بروند و ءاقامه مناز به صحرای که در روز سوم برای به شکل مردم سه روز روزه گرفنت

مناز ی روز مجعه را برا اگر نشود ن کار انتخاب دهنديمستحب است که روز دوشنبه را به انه حرکت يبا وقار و سک و بروند ءبرهنه به صحرا اده و پايپی با پا سنت است که .ننديبرگز. را بربند زنان و کودکانري مردان و پريپ در مساجد اقامه کنند و مهراه خود را مناز و کنند

.اورنديب رای کس )١٧(د از اهل ذمهينبارداء خود را دور امتام مناز امام مناز بعد از .را از مادرانشان جدا کنند کودکانتر است

صد بار راست خود و به مست ديبگو ريبلند صد بار تکبی با صدا رو به قبله و چديخود بپصد بار احلمد هللا د و رو به مردميال اهللا بگوله اال ا د و به مست چپ صد باريسبحان اهللا بگو

.افراد غري مسلمان که در شهرهای مسلمانان زندگی می کنند .١٧

٨٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

در خطبه در سپس خطبه خبواند و. کنندی د و مردم مناز گزار در مهه آا او را مهراهيبگوباره مناز را تکرار کنند تا مورد دو شدريخأاگر در اجابت ت. اوند مبالغه کندتضرع به خدخشک شدن چشمه ها و کم شدن باران و خواندن مناز استسقاء در هنگام. ندريرمحت قرار بگ .ز استيچاه ها هم جا

.ارتيمناز ز، مناز شکر ،مناز حاجت، مناز استخاره :دوم : هستند و پنج مناز دارندنيمستحب که وقت معی منازها

مناز در ات آمده استحباب خواندن هزار رکعتيمبارک رمضان، که در روانافله ماه : اول ست رکعت خوانده يشب ب هر ن صورت که دريبد روزانهنيمع نافلهی هار منازاضافه ب ن ماهيا

ده شب آخر عشاء دوازده رکعت و در هشت رکعت و بعد از مناز بعد از مناز مغرب شود کهست يب کم ويست و يو ب نوزدهم(فراد ا و در سه شبب ذکرشده، يرکعت به ترتی س هر شب .هر کدام صد رکعت )و سوم

ی مهانا که بر گردنش هشتاد رکعت باق فراد فقط صد رکعت را جبا آوردای اگر در شبها مناز ) س( و حضرت فاطمه زهرا یده رکعت مناز امام عل د در هر مجعهيکه با ماند می

و در یست رکعت مناز امام عليب ن مجعه ماه مبارکيآخررا به جا آورد و در جعفر .ز خبواندين )س( ست رکعت مناز حضرت فاطمه زهرايشامگاه آن مجعه ب

ک يچهار رکعت که هر دو رکعت : ن صورت استيبد ی امام علنيمنؤ املريممناز ا .شود مید خوانده يک بار و پنجاه بار سوره توحيتشهد و سالم دارد که در رکعت اول محد

سوره قدر و ک باريمحد رکعت اول، دو رکعت است زين )س( مناز حضرت فاطمه زهرا ز چهار ين مناز جعفر. بار د صديو سوره توح ک باريصد بار و در رکعت دوم محد

زلزالالک بار و سوره يدر رکعت اول محد تشهد و سالم دارد هر دو رکعت رکعت است، سپس رکوع "كربااهللا اهللا و اال لهاال احلمد هللا و سبحان اهللا و"د يپانزده بار بگوک بار پس ي

، چون سر بر آورد ده بار "كربااهللا اهللا و اال لهاال احلمد هللا و سبحان اهللا و"ديکند و ده بار بگود و يبگو بارد چون سر بر آورد ده ين ذکر را بگوي ده بار در سجود انيمهچن .ديمهان را بگو

ن ذکر هفتاد و پنج يپس در هر رکعت ا و چون سر بر آورد دي ده بار بگوريدر سجده دوم ن ات و در رکعت سوم سورهيعادالک بار و سوره يدر رکعت دوم محد .شود میبار گفته

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٨۴

ی اگر مناز متام شد مستحب است دعا .د خوانده شوديتوحالسوره و در رکعت چهارم صرالن .ز خوانده شودينخمصوص آن

د يک بار و سوره توحيمحد که دو رکعت است در رکعت اول د فطريمناز شب ع: دوم .ک باريد يسوره توح ک بار ويهزار بار و در رکعت دوم محد

ديم ساعت قبل از زوال خورشياحلجه نی آن روز هجدهم ماه ذ ر ويغد مناز روز: سوم .مه شعبانيشب ن مناز: چهارم .آن ها در کتب عبادات آمده استی شب مبعث و روز مبعث که چگونگ مناز: پنجمستاده خوانده شود اما خواندن يچه افضل آن است که ا نافله گری هامنازمهه در :خامته

ستاده بشمارد تر يک رکعت ايی اگر هر دو رکعت نشسته را به جا .ز استينشسته جا .است

***

چند فصل است مشتمل بر: رکن چهارم

.واقع در نماز اشکاالت: فصل اول .شکی ا از رويو سهوی ا از رويعمد است ی ا از رويکه

:اما عمد کهی منازش باطل است به شرط اد کندجيای خلل از واجبات منازی کيکس که عمدا در هر

از آن واجب که در ی ا مقداري )رو به قبله بودن طهارت و مانند( دهيآنچه در آن اخالل ورزمانند موارد مساجد ( ا در شکل واجب باشدي )سجده قرائت و مانند( دهيآن اخالل ورز

مانند کالم بع دو د اجنام دهد، ترک کندين که آنچه را بايا ايرا ترک کند ی واجب اي) هفتگانهن امر يد اجنام دهد در مناز عمل کند اگر جاهل به وجوب ايا آنچه را که نباي قهقهه حرف و

.ستيمبطل مناز ن که در حمل خودشان مناز ا جهر دريباشد مگر اخفات و

٨٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ن يا حمل سجود را نداند در اي ا بدنيا جنس بودن لباس يا مکان مناز يبودن لباس ی غصب اگر .شود یصورت مناز اعاده ندارد و تکرار من

: فروعمناز خبواند هم طهارت و د و ريبگ وضوء شده آب غصب وجود آگاه بودن با با اگر: اول

.باشد یمن مناز و وضوءبه تکرار ی ازينی صورت عدم آگاه دری لاز نو خبواند و ديهم مناز را بابعدا بفهمد جنس ن پوست جنس استيو نداند که ا مناز خبواندی وانياگر بر پوست ح: دوم

منوده منازش تکرار ندارد اما ه يا از بازار مسلمانان يده يخری ن پوست را از مسلمانياگر ا بوده .از نو خبواند د مناز رايافته است بايی يا آن را جاي ده باشدي مسلمان خررياگر از غمناز را تکرار ديز نباشد بايمناز خواندن جای جنس آن برا مناز خواند وی زيچ بر اگر: سوم

.کند

: اما در صورت سهوام يدر ق کهی مانند کس د تکرار شوديمناز با اد شودجيمناز اخالل ا از ارکانی کياگر در ی و کس ديبگو ريکه تکبی تا زمان ت کرديکه نی و کس ت کرديکه ن میداشت تا هنگای اخالل

و که به سجده برودی و رکوع کرده تا زمان که قرائت را آغاز کندی د تا زماني بگوريکه تکبن يو بعد از آن در مهه ا برود رکوع که دو باره بهی تا زمان را به جا آوردنيکه سجدتی کس

ک يا فقط ي ک رکعتيبه مناز ی اگر کسنيمهچ. د از نو خبوانديحالت ها مناز باطل و بااگر در . د از نو خبوانديا دو سجده اضافه کرد چه عمد و چه سهو و نادانسته مناز را بايرکوع

کرده بود مناز باطل رکوع که قبال اوردياد بيو بعد ب دوباره رکوع کند رکوع شک کند و اوردياد بيکند که مبطل مناز باشد بی ن که کاريقبل از ا د ويک رکعت را کم مناياگر .است

باشد اما اگر فعل مبطل مناز اجنام داده باشد چه ی چند مناز دو رکعت هر د مناز را کامل کنديبااجنام داده باشد که فقط در ی اما اگر عمل. د تکرار کنديباشد و چه سهو مناز را بای عمد

د مناز را کامل کند و دو سجده يبودن مبطل مناز است مانند سخن گفنت بای صورت عمدم را به يتسل اوردياد بيب فراموش کند و بعدا مانند سالم رای عمل حال اگر .اورديسهو به جا ب

اجنام دهد که چه عمدا و چه سهوا مبطل ی اگر کاری حت ح خواهد بودياورد و مناز صحيجا ب

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٨۶

دو سجده ازترک کند و اجنام ندهد و نداند رانياگر سجدت. ح استيصح مناز است منازاما اگر دو سجود مربوط به دو د مناز را تکرار کند،ياورده است باز بايکدام رکوع را به جا ن

ء را قضانيد سجدتيکند و با یمن تکرار رکوع متفاوت باشد و نداند کدام رکوع بوده مناز را .آوردی جبا سهو سجده دوکند و

که ی اخالل: مناز باشد سه حالت دارد رکن رياگر اخالل در واجب غ حال به صورت سهو آوردن آن الزم است و سهو جبا ن سجدهکه بدوی ست و اخالليآوردن آن نی جبا ،الزم به

.باشد میسجده سهو الزم هم دو آوردن آن و که هم جبای اخاللا اخفات و آرام سخن ي ا جهر و بلند کردن صدايخواندن محد و سوره ی اگر کس: اول

که رکوع کند ی سوره را خبواند تا زمان و که محدی ا کسي، گفنت را در حمل خود فراموش کندخود را باال ا سر يکه سر خود را باال بربد ی رکوع از اعمال خود مطمئن باشد تا زمان ذکر و

از عمل زمنيا گذاشنت هفت عضو سجود بر ي ا در ذکر سجودي، که سجده کندی بربد تا زماندوم را سهوا ا ذکر سجدهي تا سجده دوم نيمهچن مطمئن باشد و بعد سر خود را باال بربد

ن يا نکند مهه ءدوم را سهوا درست ادا باز سجود بر هفت عضو در سجدهد و يح نگويصح .اد آوردن نداردياز به تدارک و جربان بعد از به ين اموراورد ياد بياقدام به خواندن سوره کند و ب قرائت محد را سهوا اجنام ندهد وی اگر کس: دوم

اگر نيمهچن. از اول خبواند د اول محد را خبواند و بعد دوباره سوره رايمحد را خنوانده است بابعد سجده را زد و رکوع کنديد برخياورد باياد بي برکوع نکند و قبل از به سجده رفنتی کس

د تا قبل يا تشهد را نگويا دو سجود را ترک کند يک يی است اگر کسنيمهچن ؛اورديبه جا ب د خنست عمل ترک شده را اجنام دهد و منازش را ادامه دهد يآورد با ادياز رکوع بعد از آن به

اورد که بر حممد و ياد بيبعد از سالم بی اگر کس .ن دو حالت سجده سهو لزوم ندارديدر ا .تواند آن را اجنام دهد میصلوات نفرستاده است بعد از سالم مناز آل حممد

اورد مگر بعد از اجنام رکوع بعد ياد نيب ا تشهد را فراموش کند ويسجود ی اگر کس: سوم مناز را متام کند و بعد از آن دو سجده اورد و ياز آا را به جا بی کيا يدو د اول هريبا از آا .اجنام دهد سهو

٨٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: شک در منازو : استی که در آن مسائل اگر د فطر و قربانيمانند مناز صبح و مناز سفر و مناز عی در مناز دو رکعتی اگر کس: اول

تکرار د مناز را از نو يشک کند با مناز مغربنيو هم چن) اتيآ(واجب باشند و مناز کسوف .کند

د ياد آورد بايمهان حال ب در از افعال مناز خود شک کند اگری اگر منازگزار در مقدار: دومد مناز را ادامه يبا منتقل شده بودی گريعمل را اجنام دهد و مناز را کامل کند و اگر به عمل د

ا يندارد که در دو رکعت اول باشد ی ق رکن و فرريا غين عمل رکن باشد يچند که ا دهد هر .آخر در دو رکعت

ا مناز عصر يت کرده ين مناز ظهری ابد و شک کند که مثال برايت مناز حتقق ياگر ن :تبصره .د مناز را ادامه دهديبا ا نافلهيت کرده يا مناز واجب ني

شک کند اگر شک در دو رکعت اول ی اگر در تعداد رکعات مناز چهار رکعت: سوم .د مناز را تکرار کندينداند چند رکعت مناز خوانده با اگرنيد تکرار کند مهچنيباشد مناز را با

در آن چه اضافه بر آن اجنام داده شک داشته باشد ونيقياگر در به جا آوردن دو رکعت اول .شود میاط بر او واجب ياحت کند

: مسئلهچهار د بنا را بر سه بگذارد و مناز را يشک کند باا سه رکعت ي دو رکعت نيبی اگر کس: اول

ا دو رکعت منازيستاده يک رکعت مناز ايا يکامل کند و تشهد و سالم خبواند و بعد از آن .نشسته خبواند

د بنا را بر چهار بگذارد و مناز را يبا سه و چهار رکعت شک کندنياگر مناز گزار ب: دومک رکعت يا ي یعنياط کند ياحت ديمانند مسئله اول بامتام کند و تشهد و سالم خبواند و بعد

.ا دو رکعت نشستهيستاده خبواند يمناز ا و تشهد رکعت شک کند بنا را بر چهار بگذارد و دو و چهارنير مناز گزار بگا: سوم

.ستاده خبوانديد دو رکعت مناز ايد مناز را متام کند و بعد بايسالم بگو

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٨٨

تشهد د بنا را بر چهار بگذارد ويبا دو و سه و چهار شک کند نيگزار ب اگر مناز: چهارم .و دو رکعت مناز نشسته ستاده خبوانديسالم خبواند و بعد دو رکعت مناز ا و

د و مناز خود را ريتعداد کمتر را در نظر بگ ارزحاالت ذکر شده تر است مناز گ در مههبا سالم رکعت باشد مناز را کامل کند ومناز گزار بر کمتر از چهار ی کامل منوده، اگر بنا

را با سالم خامته دهد و اگر چهار رکعت بود مناز، اورديان دهد و دو سجده سهو به جا بيپاسالم خبواند و دو مناز را کامل کند و زيو اگر در رکعت چهارم بود ن ديسهو منا دو سجده

.سجده سهو اجنام دهد

: دنوجود داری ن باره مسائليدر اطرف بنا کند و ظن د بر آنيبا شتر بودي شک بنياز طرفی کيار بر زاگر گمان مناز گ: اول

.او در حکم علم است .د خوانده شوديمحد با اط سورهيدر مناز احت: دوم مرتکب شود که مبطل مناز است کل مناز باطل ی اط عملياگر قبل از اجنام مناز احت: سوم

.شود میو مناز را منود د بدان توجهينبا عمد هم سهو اتفاق افتادريعمل غاگر در سهو و : چهارم

م يمناز را با امام مجاعت تنظ دي است اگر مأموم در مناز شک کند بانيمهچن. د کامل کرديبادر حال ر مناز گزاران پشت سرشگو مناز امام مجاعت شک ندارد ا. دکند و مناز را کامل کن

.مناز باشندی ادامه هر کس در روز . شود میبه امر عادت ارجاع ندارد و کثرت میاد باشد حکياگر سهو ز

.شود میحساب الشکريشک کند کث ک بار در منازيشتر رکعات بنا کند هر چند يتواند بر عدد ب میدر مناز نافله شک کند ی اگر کس: پنجم

.که اگر بر عدد کمتر بنا کند تر است

٨٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

.سهو دو سجده :خامته سهو در ی اگر کسنيم واجب است مهچنيمهان گونه که گفت سهونيبه جا آوردن سجدت

چهار رکعت و پنج رکعت شک نيا بي حمل سالم مناز را اجنام دهد ريد و در غيمناز سخن بگو . سهو را اجنام دهدنيد سجدتيکند با سهو کند اگر د سجدهيبامأموم هم سهو کند اگر امام مجاعت سجده در مناز مجاعت

خود به یتواند سجده سهو را برا می هر کدام از آا نيباشد مهچنی ن کار سببيامام در ای برا .به جا آورد اگر اجنام آن را بر خود واجب بداند یيتنها

ا کم بودن اعمال مناز ي یاديزی سالم مناز است برا سهو بعدنيموضع به جا آوردن سجدتد و سجده کند و سر خود را ي بگوريت کند و مستحب است که تکبياول ن: ن صورت کهيبد

ک تشهد سبک خبواند و بعد از يباال بربد و دو باره سجده کند و باز سر خود را باال بربد و . ست بلکه مستحب استيسهو واجب نی خواندن ذکر سجود در سجده ها. دهد آن سالمشود بلکه آن را بعدا اجنام دهد هر یمن ش باطلسهو را ترک کند مناز دهسج عمدای اگر کس

.شودی طوالن چند که مدت

.نماز در قضاء: فصل دوم ن کار يقضاء شدن مناز و خود قضاء و امور متعلق به ا ،گذشنت وقت علت که در مورد آن

.م منوديان خواهيرا ب : شدن مناز ءسبب قضا

، یوانگيو د ، جنونیکودک: شوند که هفت مورد هستند یکه موجب قضاء منی امور میکه با اجنام آا اقامه مناز مباح ی اجنام اموری يعدم توانا، ینفاس، کفر اصل، ضيح، اغماء

ن حالت ها مناز قضاء خواهد داشت مانند اخالل ي اريدر غ. مميا تيا غسل و ي وضوء شود مانند خواب ماندن تانيد فطر و قربان هم چنيمناز مجعه و عجز در ا سهويعمد ی در مناز از رو

ا استفاده از خواب آور وقت مناز يی ل مستيو اگر عقل مکلف به مناز به دل .ضه بگذرديقت فروو ی هوشيرا دچار بی خبورد که وی ياما اگر غذا شود میقضاء مناز بر او واجب ، متام شود

مسلمان شود و دو باره ی ا کافريو مرتد شودی اگر مسلمان .اغماء کند منازش قضاء ندارد .بر او واجب است دمدت زمان ارتدای قضا کفر کند

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٩٠

: منازی اما قضا مناز نافله ی چه قضا گر .واجب است که مناز گذشته قضاء شود اگر مناز واجب باشد

.شود یباشد که موجب زوال عقل منی ماريل بياگر به دلی زمان دار مستحب موکد است حت .بدهد ک مديروز هری صورت نداشنت برا در ک مد بدهد وي هر دوی مستحب است برا و

وقت مناز واجب که ی که باعث تنگی شود به شرط میواجب ی اد آوريمناز به حمض ی قضاوسته به آن يمناز سابق را بر الحق و پ ب کهين ترتيده نباشد بديدر حال حاضر وقت آن رس

ندارد مناز قضاء مهان ی و فرق و عصر به مغرب و مغرب به عشاء به عصرخبواند مانند مناز ظهر حاضر او که گذشته از منازی اگر مناز. باشد وقت آن گذشتهی گريا در روز ديروز باشد .ستي آن بر مناز حاضر واجب نمينباشد تقد

ده يرا که وقت آن رسی و او آن را فراموش کرد و او مناز شخص واجب شد مناز بر اگر از او گذشتهی اد آورد که منازي مناز بنياما اگر در ح .د به مناز اول برگرددينبا را به جا آورد

مناز قبل از آن خواند گذشنت و اگر مناز حاضر را با دانسنت .د به خواندن مناز اول بپردازديبامناز واجب را اد آورد کهيدر حال خواندن مناز نافله به ی اگر کس .د مناز را تکرار کنديبا

باشد هر میقضاء مناز سفر به صورت شکسته .را اجنام دهد ضه و واجبيد فريبا خنوانده است . سفر کامل استنيمناز واجب در حی و قضا چند که در حمل اقامت باشد

: ملحقات مناز قضاءک مناز يد يبا است اوردهين یه را به جايمويی ک از منازهاينداند کدام ی اگر کس: اول

و . قضاء آنچه بر گردن اوست خبواندی برا یک مناز چهار رکعتيک مناز مغرب و يصبح و ن کار را اجنام دهد يا د آن قدري شود و نداند کدام مناز از او گذشته بانيچنی ادياگر به تعداد ز

.بر گردن نداردی زيگر چيتا گمان کند که دواجب ی مقدار از او گذشته و قضاء آن بر وک مناز چه ياگر مناز گزار نداند از : دومحال اگر .بر گردن ندارد گر قضاءيد د آن قدر مناز را تکرار کند تا گمان بربد کهياست با

را قضاء ی ن روز متواليچند دين مناز از او فوت شده و تعداد مشخص آن ها را نداند بايچند .گردن داشته قضاء شدکه بر ی واجبی هامناز که که گمان بربدی کند تا زمان

٩١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

که مستحل به آن ی عمد مناز خواندن را ترک کند به گونه ای از روی اگر کس: سومد کشته شود و اگر از کفر به يبا خنواندن آن را حالل بداند اگر مسلمان زاده باشد یعنيباشد

استحالل آن د اگر قبول نکند و بر ترک مناز و ريد مورد توبه قرار بگيبا اسالم آمده استگر حد يد اورديعدم اجنام مناز بی حمتمل برای شبه ای اما اگر ادعا. د کشته شودياصرار کند با

ترک آن را ی عنيمستحل نباشد ی مناز را ترک کند ولی اما اگر کس .شود یاجنام من در مورد اور قرار يمورد تعزبار دوم ترک کند باز ی اگر دوباره برا دريگ میر قرار يمورد تعز حالل نداند

بار ی د و اگر براريگ میر قرار يبار سوم ترک کند باز مورد تعزی د و اگر باز براريگ می .د کشته شوديچهارم ترک کرد با

.نماز جماعت: فصل سوم .واجبات مستحب است میمجاعت در متا :اول

مجعه و مجاعت فقط در مناز روزانه مستحب موکد است وی هامناز مجاعت در مناز اقامه .شود مید واجب يش آيپ ط وجوب آنيشود اگر شرا ید فطر و قربان واجب منيع

ديو ع مناز طلب بارانی عنيء نوافل و مستحبات جز در مناز استسقای اقامه مناز مجاعت برا .باشد یز منيجا، وجوب طيفطر و قربان بدون وجود شرا

د ين صورت که مأموم بايتوان تا هنگام رکوع امام مجاعت به مناز مجاعت ملحق شد بد میاز آا خواهد ی کين تعداد مجاعت دو نفر است که امام يکمتر. ابدي امام را در حال رکوع در

دن امام ياز دی ريباعث جلوگ که مانعی موم طورأ امام و منيبی در صورت وجود مانع .بود .موم زن باشدأم ن کهيست مگر ايح نيصح شود مناز مجاعت

موم أکه امام از می مانند ساختمان باشد طوری امام در مکان مناز مجاعت در صورت وجود .اد دارديباشد که وسعت زی زمينی بر بلند مز است که امايجا .شود یتر باشد منعقد منباال

.ز استيجا باز مناز مجاعت مرتفعی ک بنايبر موم نسبت به امام باالتر باشد مثالأاگر م امام مجاعت و نيد فاصله بنکامل وجود نداشته باش های موم و امام مجاعت صفأ منياگر ب

فاصله دنکامل باش ها فاما اگر ص .ز استيجا )مومأ امام و منيک متر بي(اد يموم در حد زأم .نداردی اد اشکاليز

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٩٢

بلند باشدی ن که مناز جهر و با صدايمگر ا موم بعد از امام قرائت کندأم مکروه است کهباشد که نتوان به او ی اگر امام مجاعت از کساننينشنود هم چنی همه اچ صدا و مهياگر ه

. شود میاقتداء کرد قرائت واجب خود را اگر مناز گزار بدون دانسنت حالت امام سر، از امام مجاعت واجب است پريوی

در حال اگر فراموش کند که با مجاعت در آن است برگرددکه امام ی د به حالتيبا دريباال بگ ا سجوديرکوع و ی موم براأاگر م. آن است برگردد که امام دری د از حالتيبا مناز است

ت يبرگردد و از امام تبع ديا سجود نرفته است بايکه امام هنوز به رکوع ی در حال حرکت کندت فرادا ياگر خبواهد مناز را فرادا متام کند ن کند علم قبل از امام رکوعی از رو مومأاگر م .کند .شود مین صورت منازش باطل ي اريدهد اما در غ میکند و مناز را ادامه می

اقامه به مجاعت و ائتمام تيدر مناز مجاعت ن .دريامام قرار بگی موم جلوأست ميز نيجانزد مناز گزار دو امام اگر .ت کنديک امام مشخص نيد به قصد ائتمام از يالزم است و با

نيرا مع امام مجاعت خود( ت کندين از آای کيا ي د به قصد مجاعت هر دويباشند و بگود من امام مجاعت بودم مناز يخبوانند و هر کدام بگو اگر دو نفر مناز .شود یمنمنعقد مناز) نکند

نيمهچن .ستيح نيصحمناز هر دو ند که مأموم بودمياما اگر هر دو بگو. است حيهر دو صح .ستيح نيصح مأموم بودن خود شک کنند مناز آا اي مورد امام بودن و دو در هر اگر

مناز واجب ی که مناز مجاعت را برای خواند به کس میمناز واجب کهی ز است کسيجا که مناز ی شخص طياز شرای بعضدر کند هر چند که دو مناز متفاوت باشند ءخواند اقتدا می

ی کسنيکند هم چن ءخواند اقتدا میا نافله يکه مناز واجب ی تواند به کس میخواند مینافله .کند ءخواند اقتدا میمناز نافله که یتواند به کس میخواند میکه مناز واجب

ک نفر باشد در مست راست امام قرار يموم فقط أستحب است که در مناز مجاعت اگر مم . ستنديموم زن باشد تر است که پشت سر امام باأا ميموم باشند أچند مد اما اگر ريگ

ی ان براي اگر مرد عرنيهم چن .ستنديد کنار او بايگر زنان باياگر امام مجاعت زن باشد دجلوتر از مینند و فقط با زانو کيد در کنار آنان بنشيان هستند مناز خبواند بايکه عری مجاعت

افت که خبواهند مناز را يی مناز را فرادا خواند و مجاعتی مستحب است که اگر کس. آنان باشد .مومأو چه مبه مجاعت خبوانند آن مناز را تکرار کند چه امام شود

٩٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ح خداوند يان رساند مستحب است به تسبيموم قرائت خود را قبل از امام به پاأاگر م ند و قرار گرفنت ريتر است اهل فضل در صف اول قرار بگ .رکوع برودامام به بپردازد تا

. کودکان در صف اول مکروه استدر حال کامل ها که صفی ستد تا زمانيگاه مناز بايدر جای يموم به تنهاأمکروه است م

.که مناز در حال اقامه باشدی موم نافله خبواند در حالأ مکروه است منيهم چن .دنشدن باششود گر میذن شروع ؤتوسط م) قد قامت الصالة(: مناز مجاعت از گفنتی ام برايق وقت

.باشد میگفنت شهادت چهار از ام بعديچه تر آن است که ق

:دوم موم بالغ باشد أاگر م. و عاقل و حالل زاده باشد داشته باشد و عادل انميا ديامام مجاعت با

گردد که ی د امام کسيخواند نبا میکه نشسته مناز ی و کس. بلوغ در امام هم شرط استا آزاد ياما غالم .امام شود شخص با سوادی تواند برا یسواد منيز بيو ن. خواند میستاده مناز يا

ا مرد و زن ي مرد باشند نيمموأکه می مرد بودن در صورت .ستيبودن در امام مجاعت شرط نافراد ی برا خمنثنيچن هم .امام مجاعت باشد زنانی تواند فقط برا میزن . باشند شرط است

.ا افراد خمنث امام مجاعت شوديمردان ی ست زن برايز نيجا .شود میخمنث امام ن کار را بلد باشد يکه ای کسی ح قرائت کند براياگر امام مجاعت نتواند به شکل صح

ی دهد مهانند کس می ريحروف را تغی که صدای است کسنيهم چن باشدی تواند امام و یمن .د امام مجاعت باشدتوان یمن ح،يفرد قادر به تالوت صحی ه به آن برايکه لکنت دارد و شب

.ستيت امام بودن شرط نيامام مجاعت نی برا. ت دارنديامام مجاعت شدن اولوی اکم و صاحب خانه بر و حاريمصاحب مسجد و ا

. ت دارديط امامت اولويبودن شرا ز در صورت داراين یشخص هامش میت يامامت مناز مقدم کنند اولوی برانيمموأکس را که م امامت نبود هری برای اگر کس

ن آا بود يزگارترين آا و پرهي چند نفر نتوانستد به توافق برسند هر کس عامل ترنياگر ب .ابدي .مناز مقدم گرددی د برايبا

. که افراد پشت سر او بشنوندکند ی را بر زبان جارنيشهادتی مستحب است امام طور مياناز ی گريتوان به شخص د مید ريا مبي برود ءاگر امام مجاعت در حال مناز به حال اغما

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٩۴

د يش آيپی امام مجاعت ضرورتی است اگر برانيهم چن .منود تا مناز متام شود ءمهان مجع اقتدا .ار باشدين فعل امام به اختياگر ای حت منود تا مناز متام شود ءاقتدای گريتوان به فرد د می

مکروه است نيهم چن. ديمنا ءکه در وطن خود است به مسافر اقتدای مکروه است کس امامت . مجع باشد و او امام مجاعت گردد ميانبر او سبقت دارد در ی گريکه شخص دی کس

ی او جار بری شرع حدی ليکه به دلی و کسی سيجذام و پی ماريبی شخص دارای مجاعت برا که منازی کس و .مکروه است که ختنه نکرده باشد،ی کسنيو هم چن شده و توبه کرده باشد

و نين و شهر نشيگرد بر مهاجر ءو صحرای امامت اعرابنيهم چن. ديايبدشان ب او گزاران از .گرفته اند مکروه است وضوءکه ی مم کرده بر کسانيکه تی امامت کس

.احکام مناز مجاعت: سوم : داردی که مسائل

ا بدون طهارت بوده اگر مناز متام شده ي ا کافرياگر ثابت شود که امام مجاعت فاسق : اولد مناز خود ين امور علم داشت و مناز خواند بايشود اگر مناز گزار به ا یباشد مناز مأموم باطل من

مناز را ت فرادا کند وين ديمأموم روشن گردد بای ن امور براي مناز انياگر در ح را تکرار کند و .متام کندد امام مجاعت در حالت رکوع است و بترسد که يوارد شد و د به حمل منازی کس اگر: دوم

.تواند رکوع کند و در حال رکوع راه برود تا به صف مناز برسد میمجاعت را از دست دهد خبوانند واجب است ک مرد مناز يک زن خبواهند پشت سر يو ) یخنث( ک خمنثياگر : سوم

.ستديبا ستد و زن پشت سر خمنثيخمنث پشت سر امام مجاعت باکه در کنار امام است و امام را ی اگر امام مجاعت درون حمراب مناز خبواند و کس: چهارم

مناز را آغاز منودند ستاده انديا که پشت سر امام مجاعتی افراد ،ستيح نيند مناز او صحينبچرا که آنان در مناز را آغاز کنند که بعد از صف اول هستندی دبعی ز است صف هايجا

.دارد امام را هستند که امکان مشاهدهی دن کسيحال د .ت فرادا کندين که نيمگر ا مجاعت جدا شود تواند در مناز از امام یمن مأموم: پنجم

٩٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

نباشند چند که با هم متصل هر یا چند کشتيی ک کشتيخواندن مناز مجاعت در : ششم .ز استيجا

شروع تکبرية االحرامنافله را آغاز کند و امام مجاعت مناز واجب را با اگر مأموم: هفتمدر ،رسد که مناز را از دست خواهد دادخبواند اگر بت مأموم نافله را قطع کند و مناز ديبا کند

خواند و امام مأموم مناز واجب اگر .ن صورت مستحب است دو رکعت نافله خبواندي اريغاگر .خبواند ت مناز را به نافله منتقل کند و دو رکعتياست ن مناز نافله را خواند تر مجاعت

د مناز خود را قطع کند و با امام معصوم ادامه يگزار با امام مجاعت امام اصل معصوم باشد مناز .دهد

د آغاز يبه مجاعت رساز هر کجا که از مناز را از دست دادی گزار مقدار مناز اگر: هشتمبه رکعت چهارم اگری حت، را کامل کند کند و آن را اول مناز قرار دهد و آنچه بر او مانده

ستد و در رکعت دوم خود محد و سوره خبواند و در دو يبا مناز سالم دادی اگر امام برا، برسد .رکعت آخر فقط محد خبواند

امام مجاعت از رکعت چهارم سر بلند کرده باشد به مناز برسد که ی وقت اگر مناز گزار: مگزار چنان اگر مناز .حرام جمدد ندارداال ةرياز به تکبيادامه نی د و سجده کند و براي بگوريتکب

ند و صرب يد و بنشي بگوريد تکبيبا به مناز برسد که امام سر خود را از سجده دوم برداشته باشدحرام اال ةرياز به تکبين گزار مناز خود را ادامه دهد و ازکند که امام مناز را سالم دهد سپس من

.جمدد نداردگزار منازی ز است مأموم قبل از امام مجاعت مناز را سالم دهد و برود اگر برايجا: دهم .ح استيو مجاعتش صح ،وجود داشته باشدی ضرورت

ند که به مناز ملحق يايستاده باشند و چند مرد بيا در صف آخر منازی زنان اگر: مازدهي .مردان نباشدی برای واجب است که به عقب برگردند اگر جمال شوند

وارد ريگزار در حال خواندن مناز فرادا باشند و امام مجاعت با تأخ اگر چند مناز: مدوازدهاشاره د به آايمناز خود برسند امام مجاعت بای گزاران به انتها منازی ست وقتيبا میمناز شود

.را امتام کند مانده مناز خوديخود باق م کنند ويکند که تسل

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٩۶

.داحکام مسج: خامته و ساقهريمگر با حص باز باشد بسازند که روی مستحب است که مسجد را به گونه ا

.بنا منوده بودند یکه حضرت موسی بانيدرخت خنل مهانند ساوار مسجد يد مسجد در کناره مسجد باشد و منارهی ک درهايد نزديمسجد با خانه وضوء

.باشد نه وسط آنی پا و هنگام خروج. راست را مقدم دارندی مستحب است که هنگام ورود به مسجد پا

مناسب بگذارند و هنگام ورود و خروج ی و کفش خود را در جانينعل. چپ را مقدم دارند .ز و مستحب استيجمدد آنچه از آن کهنه شده جا ی مسجد و بناريمتع. کند ءبه مسجد دعا

امور ی ل مسجد برايشود از وسا می. خود مستحب استی در جا یميل قديبرگرداندن وسا .کردن مساجد مستحب استی دن و نورانيجارو کش. گر ره برديد

کردن مساجد ی ور آالت و نقاشيو استفاده از زی با سازيز: آنچه در مساجد حرام استد يگر حرام است و بايمتعلقات مساجد در راه ها و امالک دل و بردن يفروش وسا .حرام است

.دنگر بازگردانده شويا مسجد ديبه مهان مسجد ی و خال جنس منودن .متلک آن حرام است رودنيآثارش از بی اگر مسجد خراب شود و حت

ی از مسجد حرام است و اگر کس زهيکردن جناست در مسجد و خارج کردن سنگ و سنگرن که يا مسجد حرام است مگری باز کردن درب خانه به سو. د آن را برگرداندي کند بانيچن

.د دارديساخنت در مسجد کراهت شد خوردن غذا و جملس غذا .معصوم باشد خانه

: مکروه در مسجد ساخنت غرفه و اتاقک درنيمهچن، آنی برا بلند ساخنت مسجد و درست کردن سکو

.ابان مکروه استي استفاده از مسجد به عنوان راه و خنيمهچن .مسجد مکروه است یهاواريدخارج کردن از بدهد به مسجد برود،يا پي ريس یکه دهانش بوی مکروه است کسنيهم چن

کشنت شپش در سنگ انداخنت ونيهم چن .نه و تف کردن در مسجد مکروه استيخلط سکشف عورت در و .دفن منود ر خاکيمرده را زی ن که شپش هايمسجد مکروه است مگر ا

.مسجد مکروه است .وانگان از ورود به مسجديدور نگاه داشنت د و فروش و دياز خری دور

٩٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: مسجد مستحباتی شناساندن و معرف ،احکامی اجرا: ن کارها در مسجد مستحب استيز از اجنام ايپرهی مسجد و صنعتگر و بلند کردن صدا دری حد و شعر خوان اقامه وانات گمشده ويح ايانسان .دنيو خواب

: ئلهمسسه اگر از اهل خراب شود از اهل ذمه انيحيهود و مسير و حمل عبادت يا ديسا ياگر کل: اول

دان جنگ باشد يم ن خرابه ها دريتوان به حمل آن تعرض منود اما اگر ا یباشد منی ن کسيد آن .استفاده کرد مسجدی توان آا را برا می منانده باشدی کس نياز اهل آن د اي

مناز عکس اقامه نافله بر. از خانه است لت تريفض مناز واجب در مسجد با اقامه: دوم .واجب است و خواندن آن در خانه تر است

ست و پنج يصد مناز و مناز خواندن در مسجد حمله مانند ب مناز در مسجد جامع مهانند: سوم .مانند دوازده مناز استمناز و خواندن مناز در مسجد بازار

ه ها مانند حرمت مسجد است اما خوردن غذا در يني و حسنيممعصوی حرمت آرامگاه هاشده عينيامام تی که از سوی ا کسيمستحب است که امام معصوم . ستيه ها مکروه نينيحس

.ديمنای ريگي و پريتدب را در مسجدنيماست امور مسل : )هنگام جنگ( نماز خوف و مطارده

توان آن را مجاعت خواند و میهم د شکسته باشد و در وطنيبا مناز خوف در هنگام سفر یگريمناز خبواند و دو باره با گروه دی ار امام است که با گروهيمناز خوف به اخت .هم فرادا

مانند آنچه مناز خوف تر است که. او مستحب استی و مناز دوم برا مناز را تکرار کند .در غزوه ذات الرقاع اجنام داد برگزار گردد اکرمامرب يپ

.ت خاص و احکام خود را دارديفيشروط خاص و ک ن منازيا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................٩٨

: شروط مناز خوفک يداشته باشد که بتواند ی يوريد چنان ني از قبله باشد و دمشن نباريغی د در جهتيدمشن با

تا باشد که بتوانند دو گروه شوند تعداد مسلمانان آن قدرنيهم چن .باره بر مسلمانان بتازدو امام جمبور نباشد لشکر مسلمانان را . ستنديدر برابر دمشن بای مناز خبوانند و گروهی گروه

.شتر از دو گروه کنديب

: مناز خوف اقامهی چگونگگزاران مناز نديک رکعت مناز خبواند و بنشيد يبا باشد امام مجاعتی اگر مناز دو رکعت

امام، ستنديزند و مناز خود را متام کنند و بروند و گروه دوم به صف بايد برخيبا پشت سر اووارد رکعت تکبرية االحرامن حال با يگزاران در ا مناز زد و رکعت دوم خود را خبوانديد برخيبا

ن کار را طول دهد يد چنان ايبا نديتشهد بنشی امام مجاعت برای شوند وقت میاول مناز خود تشهد به او برسندی زند و رکعت دوم را خبوانند و برايبرخ گزاران پشت سرش بتوانند که مناز

.ان دهديد و مناز را با سالم پايو با آنان تشهد بگوانفراد مأموم در عمل و نه در اول در: اختالف دارد مجاعت خوف با مناز سه جا مناز لذا در

ءو اقتدا نيممأمو ان منازيپای امام برا ماندنتوقع و منتظر دوم، ت چرا که مناز مجاعت استين .ستاده استيکه ای کسی که نشسته است برا میبه اما ک رکعتيو بعد اول دو رکعت خبواند مجاعت خمتار است امام باشدی اگر مناز سه رکعت

مناز خوف با هر گروه به صورت .ک رکعت خبواند و بعد دو رکعتياول عکسر ن که بيا اي .ز استيجا جداگانه

:احکام مناز خوف : استی که در آن مسائل

ندارد اما اگر فرادا مناز خبواند حکم آن میفتد حکياگر سهو اتفاق ب در مناز مجاعت: اول . ان شدياست مهان طور که بی حکم سهو در مناز عاد

٩٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

اسلحه جناست ی مهراه داشنت اسلحه در مناز خوف واجب است هر چند که بر رو: دوممهراه از واجبات مناز را نتوان اجنام دادی باشد که مقدارنياما اگر سالح چنان سنگ باشد

.ستيز نيداشنت آن جاشود سپس رکعت دوم او میاو واجب سهو بر سجده کندی امام مجاعت سهو اگر: سوم

.ستياز او واجب نی وريپ و سجده کند ديسالم مناز را بگو اگر وارد شودو تن به تن ی اپايااست که جنگ رو در رو و پ میهنگا ديترس شد ا منازياما مناز مطارده

ستاده يد خبواند چه ايگزار در هر مکان که باشد منازش را با ن صورت است که منازيدر ا ،شودتکبرية ستد ين صورت که رو به قبله بايبد باشد باشد و چه در حال حرکت و چه سوار

ستد ويطرف که ممکن است با تواند رو به قبله مباند و اگر نتواند به هر میاگر ديبگو االحرامتواند در حالت سواره مناز را میمرکب ممکن نباشد آمدن ازينيپا اگر مناز را ادامه دهد

اء و اشاره رکوع و ميد با ايبا اگر نتواند ن اسب سجده کنديزی برآمدگ تواند بر می .خبواند .اورديبسجود را به جا

ی و به جا شود میح مناز خبواند و رکوع و سجود ساقط ين گونه هم نتواند با تسبياگر ا .ال اهللا و اهللا اکربله اسبحان اهللا و احلمد هللا و ال ا: ديهر رکعت بگو

:فروع مناز خوفمانده را ی د آنچه را که باقيرسی اشاره مناز را آغاز کرد و به حمل امن اياء مياگر با ا: اول

که در حال مناز پشت به قبله ننموده ی و تا زمان .مناز را کامل کند د با رکوع و سجوديبای شروع کند و امری است اگر مناز را عادنيهم چن. ستيبه از سر گرفنت مناز نی ازين است

سر به از ی ازياء و اشاره مناز را کامل کند و نميتواند با ا میواقع شود که موجب خوف است .ستيگرفنت مناز ن

خالف آن ثابت ند و گمان کند که دمشن است و بعدايببی اهياز دور سی اگر کس: دوماء و اشاره ميند و مناز را با اي است اگر دمشن را ببنيهم چن. ستيبه تکرار مناز نی ازين شود

.تکرار کندست يرا الزم ن زوجود داشته باز منای او و دمشن مانع ميانخبواند و بعد بفهمد .ز استياو جای د برايخوف شد وان درنده بترسد منازيا حيل يس که ازی کس: سوم

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠٠

در صورت امکان که در حال غرق شدن استی ا کسيکه در باتالق فرو رفته باشد ی کستوانند تعداد رکعات را کم کنند یمن یول رکوع و سجود کنند اءميو با ا ،اورنديمناز را به جا ب

.ا در حالت خوف جنگ باشندين که مسافر باشند يمگر ا

.نماز مسافر: فصل پنجم : ميکن میکه شروط مناز مسافر و مناز شکسته و امور ملحق به آن را در آن ذکر

:اما شر وط، شش شرط می باشندلو متر يک ۴۴ است معادلی مسافت شکسته در منازی مقدار اعتبار مسافت بار: اول شرط

در صورت لو متريک ٢٢، و )ا فقط برگشت به وطنيفقط رفت ( ن مسافت را برودياگر فقط اا چند روز ي ک روزيو مکلف خواست که در لو متر بوديک ٢٢ اگر مسافت .رفت و برگشت

٢٢کمتر از یاگر مسافت. شود میخود برگردد باز مناز شکسته کمتر از ده روز به خانهی ولشود هر چند یشکسته من مناز مکلف بازگردد و دوباره برودبرود و ک روزيی را ط لومتريک

. را داشته باشدی کارنيت چنيکه نی طور تر باشدی طوالنی گرياز دی کيک شهر دو راه وجود داشته باشد که يی اگر برا

ند باز مناز يتر را برگزی ت راه طوالنين نيای هر چند که برا شود میکه موجب شکسنت مناز .شود میشکسته

ت کم تر از حد شکسته را داشته باشد و بعد از ياگر ن. قصد مسافت است: دوم شرط مناز مکلف منتقل شود خودی د به مهان اندازه از حمل فعلريم بگيمبعد تص دن به آن مکانيرس

شتر شوديبشکسته خواندن مناز ی عني کسرجمموع مسافت از حد شود هر چند که یشکسته من .گردد میشکسته باعث مناز ن مسافت باشديشتر از اياگر برگردد مناز کامل است اما آنچه ب

که آن رفته باشدی ا دنبال کسيبرود ی وان گمشده ايدنبال ح مکلف گونه است اگر مهنيبرود ی به مکانی اگر فرد .ا دنبال غالم فرار کرده بروديدارد و یبده شخص نسبت به مکلف

می به خانه بر نديايباشد که اگر ممکن باشد مهراه آنان به سفر برود و اگر نی و منتظر گروهگردد و اگر کمتر از آن مین سفر شکسته يلومتر باشد مناز در ايک ٢٢گردد اگر مسافت

.که مهراهان او برسند و سفر کندی تا زمان مناز کامل است باشد

١٠١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

شرط است که فرد مکلف در هنگام خواندن شکسته مناز اي کسرهنگام در: سوم شرط داشته ی ملک راه ميانکند و بعد در ی اگر مکلف قصد مسافت، اقامت نکند راه مياندر سفر

د کامليدر راه و در ملک خود مناز را با ش از شش ماه سکونت داشتهيباشد که در آن با ي ملک او نيو ب مکلف مياناگر .را داشته باشدی اگر قصد اقامت در مکاننيهم چن. خبواندشکسته باشد فقط در طول راه مناز را شتر از مسافت منازيب که قصد اقامت در آن داردی مکان

مکان اول در نظر او و ميانحال اگر چند وطن داشته باشد اعتبار مسافت . خواند میشکسته آن سفر و .شود میمناز شکسته خوانده حد ترخص باشد ش ازيمسافت ب اگر شود میگرفته

در دو وطن رانيسپس مسافت ب .شود میمناز کامل ابد وي میان يبه هنگام ورود به وطن پادوم آن مسافت در سفر اگر و مناز را کامل خبواند و حد ترخص باشد کمتر از د اگررينظر بگ

که به وطن خود برسد که سفر را از ی وقت شکسته خبواند تا مناز را حد ترخص باشد ش ازيب میخود برسد منازش کامل ی از وطن های کين صورت که اگر به يآغاز کرده است بدآن .شود .که مناز در آن کامل استی يوطن وجا ملک داشته که فردی يهر جا نيفرد باشد هم چن است که حمل سکونت و استقراری يجا میی آن ره برد معصوم از امام که با اجازهی ا انفاليو ی تزراع زمني یعنيه آن يو شب باشد

خانه و که در آن ملکی شتر از شش ماه در آن مکان ساکن شده باشد به شرطيکند اگر ب .سکونت وجود داشته باشدی اتاق برا

ارت يز مثال ا مستحب باشدي مانند سفر حج در اسالم باشد واجب ديسفر با: چهارم شرطاگر به . گردد میشکسته مناز سفرهان يا در ،جتارتی ا مباح باشد مانند سفر براي امرب يپ

ی شکار برای برا اي از حاکم ظامل سفر کندی وريکه به پی ت سفر کند مانند کسيقصد معص ا جتارت باشد منازيامرار معاش و ی شکار برای اگر سفر برا، شود یشکسته من مناز میگر سر

.شود میشکسته که به ی نانيمانند کوچ نش شتر باشديد سفر مکلف از در وطن ماندن او بينبا: پنجمشرط

کند و مالحان و ملوانان میرا محل ی ه باريکه با کرای روند و کس میدنبال مراتع مناسب .دورگرد و نامه رسانان انبازرگانو ی کشت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠٢

ا در ي ا در ماه شانزده روزي هر کس که سفرش به شکل مستمر در هفته چهار روز: ضابطهگاه به د، هرريروزه بگ د مناز را کامل خبواند ويبا در مهه جا باشد ک روزيسال شش ماه و

. روز سفر باشدنيهر چند که در اول شود میی او جار حکم بر ت خود آگاه شدين وضعيا شودی خمف از او اذان کهی تا زمان شکسته کند ست مناز رايز نيمسافر جای برا: ششمشرط

سفر را از شب قبل داشته باشد اجازه مناز تين چند که آن را نشنود، هری گر صدايو ددر اذان را از انسان و نه از بلند گوی د صداي بازگشت بانيح درنيهم چن .ندارد شکسته را

.د کامل خبوانديوطن خود بشنود بعد مناز را با و کمتر از ده روز کند د مناز را کامليبا کندی در مکان ده روز ت اقامتياگر فرد مسافر ن

ن حالت يا و کنديريتش تغيت اقامت ده روزه کند و بعد نيحال اگر ن. مناز را شکسته کند ديبااگر ی را کامل خبواند حت سپس مناز خود شکسته خبواند مناز را ديبا ک ماه طول بکشدي به يريتغشود به مناز ادجيا يريت تغيبعد در ن و برگردد اقامت تياگر باز دوباره به ن .ضه باشديک فري

کامل مناز اصال اي ضه ويک فري شتر ازيب ايک منازکامل ي اگری حت، شکسته خود برگردد . منازکامل خبواند و دريت ده روزه بگياقامت الزم شد نی برای ديت جدين اگر .خنوانده باشد

: در مناز يا شکسته کسراما ا مسجد ينه و يمکه و مد یعني از مواطن چهارگانهی کيدر شکسته است مگر مسافر مناز

ا کامل خواندن مناز خمتار ي کسر برود در) نيح امام حسيضر در(ء ا کرباليجامع کوفه .است ترن اماکن ياست و کامل خواندن در ا

د آن را تکرار يشکسته خبواند و عمدا کامل مناز خواند با را مناز ديبداند که بای اگر فردو . باشدی چند که وقت باق ست تکرار کند هريالزم ن مناز را نداندريو اگر حکم تقص .کند

د مناز را تکرار کند و اگر وقت مناز گذشت مناز ياگر فراموش کرده باشد در مهان وقت نبادر وطنش ی اگر فرد. ح استيمناز را شکسته کرد منازش صحی اگر مسافر اتفاق. قضاء ندارد

در حالت اداء چنان در وقت مناز بودبود و وقت مناز آغاز شد و او سفر را شروع کرد و مهد در حالت يبه وطن رس یعکس اگر وقت مناز آغاز شد و مسافر شکسته کند و بر ديمناز را با

.مناز را کامل خبواند ديء باااد

١٠٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

جربان آن ی واجب برا مناز هر شکسته خوانده بعد از که مناز را بای مستحب است کس .كربااهللا و ال اهللاله اال اهللا و احلمد سبحان اهللا و: ديبار بگوی س

از او مناز ی وريبه پ ستيکند الزم ن ءک فرد در وطن خود در مناز اقتدايبه اگر فرد مسافر و منفرد از امام جدا ان داده ويرا کامل خبواند بلکه با وجود حکم شکسته بودن مناز خود را پا

.مناز خود را سالم دهد

: در مناز کسر ملحقات : استی که در آن مسائل

ی ش آمد در صورتيپی او مانعی کرد و بعد برای را به قصد سفر طی مسافت یاگر فرد: اولی اما اگر صدا .خواند میشکسته را نگردد مناز ت سفر برين اگر از که اذان وطنش را نشنود

ا يمسافر در حکم نيدر ا. مناز را کامل خبواند ديبا ت سفر منصرف شوديا از نياذان را بشنود .هم سان هستند یو خشکاذان را ی اگر صدا را به وطنش برگرداند از راه را رفت و باد اوی مسافر مقدار اگر: دوم

.گردد میشکسته مناز د کامل خبواند و اگر نشنوديبشنود مناز را بازان کمتر يماز آن مکان به سپس مباند ده روز از شهر خودريخبواهد در غ مسافر اگر: سوم

د کامل خبواند چه در راه و چه در يدر هر حالت مناز را با از مسافت شکسته شدن خارج شد .شهر مورد نظر

م اقامت يمو بعد تص ت شکسته خواندن مناز خود را آغاز کنديبا نی اگر فرد: چهارم رفنتم به يمبعد تص و ت ده روز اقامت کنديحال اگر مسافر ن. شود می د منازش کاملريبگ د منازشريم به سفر بگيمان مناز کامل تصيبعد از پا اگر مسافر. شود مید منازش شکسته ريبگ

.شود می کسرفوت شدن و گذشنت وقت آن است نه به ی چگونگ تيوضع اعتبار در قضاء مناز: پنجم

یآن را به جای قضا د به شکل شکستهيشکسته بگذرد با مناز وقت اگر .حالت وجوب آن . آورد

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠۴

اذان شهر خود را ی گر صدايت سفر خارج شد و گمان کرد که ديبه نی اگر فرد: ششمست مناز خود را يالزم ن شنود میاذان را ی د که صدايمفه منود و بعدا کسرشنود و مناز را یمن

.تکرار کندی اگر در وقت مناز نافله ظهر وارد شد و فرد مسافرت کرد مستحب است که قضا: هفتم .اورديدر حال سفر به جا بی آن را حت

***

١٠٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: اشاره منود موردد به چند يبا در احکام روزه .آنانواع روزه و ملحقات ،ارکان: و نظر در

: چهارتا می باشند ارکان روزه

.روزه: اولرکن قرب به خداوند تي از آن نريدر ماه رمضان و غ و .تيز از مفطرات با وجود نيپره یعنيتواند تا قبل از زوال در میت روزه کند يفراموش کند شب ن اگر روزه دار. کند میت يکفا

شود چه میهم متام ت روزهيد زوال کند وقت نياگر خورش. کند ديت روزه را جتديروز نز يژه است که جاين جهت ويماه رمضان بد روزه. مستحب روزه واجب باشد و چه روزه

اگر روزه دار سهوا فراموش کند که . ت کرديروزه نی ماه را قبل از ورود آن برااست کل مهني .کند میت يت شب اول کفايت کند مهان نيماه رمضان ن روزه کلی هنگام ورود برا

.کند میت يکل ماه رمضان کفای ت برايک نيگونه است که فقط از روزه ماه ريت غيرمضان ناگر در ماه . گرفتی گريد روزه شود در ماه رمضان یمن

میت يروزه ماه رمضان کفای فقط برا ت روزه واجب باشد چه مستحبيچه ن رمضان بکند .کند

ک يد فقط يبلکه با د کنديواجب و مستحب ترد ت روزهي ننيب که روزه دار ستيز نيجا .دي مناينيت را تعيا فقط به قصد قرب به خدا ني کندينيت را تعين

تين روز ماه شعبان با وجود شک نيآخر ماه مبارک رمضان در روزهی اگر روزه دار برا ماه دو هری برا ت اويروزه واجب کند و بعد معلوم شود که روز آخر شعبان بوده است ن

ن روز شعبان روزه گرفت و بعد معلوم شد يمستحب آخر ت روزهياگر به ن اما کند یت منيکفا .ح استيکند و روزه صح میت يت کفاين نيرمضان بوده است اکه روز اول ماه

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠۶

باشد د که اگر از ماه رمضانريماه شعبان را روزه بگ ت روز آخرين نياگر روزه دار با اد يبا کند و یت منيت کفاين نيو اگر از شعبان باشد روزه مستحب باشد، ا است ت واجبين

ن روز يا زد و معلوم شود کهيت افطار برخين اگر صبح شد و روزه دار با. روزه را تکرار کند میت يد کفاين جتديد و اريد کند و روزه بگيت خود جتديتواند در ن میماه رمضان بوده از

د تا يبا بوده و فرد روزه نگرفته باشد که از ماه رمضان تا بعد از زوال بفهمد اما اگر. کند .ن روز را قضاء کنديغروب امساک کند و ا

: فرعسه برگردد روزه ت روزهيت افطار کند و قبل از زوال دوباره به نياگر در ماه رمضان ن: اول

.ح استيصحت يعمال افطار نکند و بعد به نی ت افطار کند وليبعدا ن د وريروزه بگ تياگر فرد ن: دوم

.ح استيروزه صح روزه برگردد و روزه را کامل کند، .ح استياست و روزه اش صح روزه درستی ز برايکودک مم تين: سوم

.کند زيد از آن پرهيآن چه روزه دار با: دوم رکن : استی يها مقصدکه در آن

معمول مانند سنگ ريوه و چه غيم مانند نان وی معمول یز از هر نوع خوردنيپره: اول معمول باشد مانند آب ريا غيباشد مانند آب ی چه معمول یدنينوش ا برف و هر نوعيزه يربا ی کيو نزد واجب است روزه دار از مجاعنيمهچن .درختان واجب است اهان و عصارهيگ

.شود و هم روزه زن میز کند چرا که هم روزه مرد باطل يپره زن چه از قبل و چه از دبر .شود میوانات باطل يبا حی کيناپاک و زشت لواط و نزد عمل روزه بانيهم چن

ينيمهد و ائمه و اکرم امربيبر پ و دروغ بسنت به خدا رواجب است روزه داراهم میسرگری فرو رفنت در آب برا ايارمتاس . کند میز کند چرا که روزه را باطل يپره

ی ا براي ن عمل باشديروزه دار در ا ن که شغليکند مگر ا میحرام است و هم روزه را باطل .ح استيروزه صحست و يحرام ن از آب باشدی زيچ خارج کردن

١٠٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

دنيگار کشيس. کند میحرام است و روزه را باطل رساندن غبار به حلق و گلو نيهم چنات غبار ين که دود دخانيل اين امر به دليکند اما ا میز روزه را باطل يات نيدخان استفادهو ی ماندن بر جنابت تا اذان صبح بدون ضرورت و از روی باق. ستين رود میظ به مشار يغل

.کند میز روزه را باطل يعمد ن میروزه اش باطل او طلوع کند ت غسل خبوابد و فجر بريجنب باشد و بدون نی اگر کس

دار شد و ياگر ب .ح استيغسل خبوابد و فجر طلوع کند روزه اش صح تيشود اما اگر با ن .کند ءد آن را قضايروزه اش باطل است و با و صبح شد ت غسل خبوابديدوباره با ن

شود میاز او خارج شود روزه اش باطل ی را ملس کند و منی ا زني کند و ءاگر فرد استمنااگر به نيهم چن .شود یمنآن باطل ت روزه در روز حمتلم شد روزهين از بعدی اگر شخص وامله و . شود میخارج شود باز روزه باطل ی من او از و بشنود رای زنی صدا اي نگاه کندی زن

ق يتزر .کند میع هم حرام است و هم روزه را باطل يز است اما اماله با ماياحقان با جامد جاباشد )یقيسرم تزر(ی مغذی ن که دارويمگر ا کند ید روزه را باطل منيدارو در عضله و ور

.کند میروزه را باطل ن صورتيکه در ا

: لهأدو مس کند که روزه دار میروزه را باطل ی گفته شد در صورتمورد مبطالت هر آنچه در: اول

یاما اگر سهو. عمد اقدام به آا بکند چه بداند که مبطل روزه هستند و چه نداندی از رو اگر نيهم چن .مستحب کند چه روزه واجب باشد و چه روزه یفتد روزه را باطل منياتفاق ب

.در حلق او گذاشت رای زيا چي و اکراه شخص روزه دار را وادار به افطارکرد باکودک و غذا دادن به پرنده و مزه ی دن غذا براييدر دهان گذاشنت انگشتر و جو: دوم

مناز چه با جسم ی مسواک کردن برا. نداردی کردن غذا و در آب نشسنت مردان اشکال .خشک و چه مرطوب مستحب است

: وجود دارد یشود، که در آن مسائل میآن چه به روزه مربوط : مقصد دومدن يمخوردن و آشا: ن موارد کفاره هم الزم استيدر صورت قضاء روزه در ا :اولمسأله

که ختنه گاه آلت مردی به شکلی کيمجاع و نزد، معمولريو غی معمولی های دنيغذاها و نوش

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٠٨

هم . تا طلوع فجر جنابتماندن بر ی تعمد در باقنيا دبر زن فرو رود، هم چنيدر آلت زن استمناء و رساندن غبار به گلو .خواب مباند طلوع فجر ت غسل تايبدون ن جنب اگر فردنيچن .کفاره دارند مهه عالوه بر قضاء اتيدخان استفادهو

قضاء ی برانيچن هم، شود میروزه ماه رمضان واجب ی کفاره روزه فقط برا :دوممسأله و و روزه اعتکاف اگر واجب شودنينذر مع د و روزهيخورش ل گذشنت وقت از زواليبه دل

و روزه ني معرينذر غ کفاره و روزهروزه د مانندنکفاره ندار دناگر قضاء شو گر روزه هايد .مستحب هر چند که روزه باطل شود

: فروع در احکام کفاره احکام روزهگمان کند که روزه اش باطل خبورد و ی زياگر روزه دار فراموش کند که روزه است و چ

کفاره ی ول د قضاء کنديبا و هم عمدا افطار کند هم روزه اش باطل شده است شده است و .ندارد

داشته ی ن کار اکراهيگذاشته شود و در ای زيتش چياگر در دهان روزه دار بدون رضاافطار و بترساننداگر او را ی لو. ح استيار را از او سلب کند روزه اش صحيکه اخت باشد

.کفاره نداردی شود ول میواجب کند قضاءو ک بنده در راه خدا استيا مهان آزاد کردن يروزه ماه رمضان عتق کفاره :سوممسأله

ی اگر کس .ار استيبه اخت ريا غذا دادن به شصت فقيا روزه گرفنت دو ماه پشت سر هم و يز حالل افطار کند يشود اما اگر با چ میسه کفاره بر او واجب افطار کند هر ز حراميبا چابد که او را يرا نی دادن کفاره بنده ای برا اگر فرد روزه دار. شود میک کفاره واجب يفقط

.به امام معصوم بپردازد ک بنده راي نهيتواند هز میعتق کند کند و در آن زمان افطار ينيتع روزه نذری را برای نيزمان معی اگر فرد :چهارم مسأله .شود میواجب ارياز کفارات بزرگ به اختی کيشود و هم میقضاء واجب کند، هم

هم بر روزه ينيمهد و ائمه و امربيپ دروغ بسنت به خداوند و :پنجممسأله هم قضاء ن کار از روزه دار موکد شوديو اگر ا روزه دار حرام استريدار حرام است و بر غ

.شود میدارد و هم کفاره واجب

١٠٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

کند و هم میواجب ز هم قضاء راين )آب رفنت در فرو( ارمتاس در آب :ششممسأله .کفاره داردع حرام است و هم واجب کننده قضاء يز است اما با ماياماله با جامد جا :هفتممسأله

.استدار شد و باز دوباره يب د و بعديت غسل خوابيجنب شد و با نی اگر کس :هشتممسأله

روزه اش قضاء دارد اما د و فجر طلوع کرديت غسل خوابيدار شد و باز با نيد و باز بيخواب .ستيکفاره واجب ن

: گردد میواجب ،نيروزه واجب معی ز است که قضايه چبا ن: ممسأله با وجود )فجرطلوع کردن تای سهل انگار( قبل از مراعات فجر اجنام عمل موجب افطار

که فجر هنوز طلوع نکرده ی گرفنت از کس ادامه افطار بر اساس خرب از آن،ی دور یيتواناعمل . ابد که فجر طلوع کرده باشدين امر علم بيتواند به ا میکه خود ی در صورت است

مورد ح دريافطار بر اساس گمان دروغ به خرب دهنده صح ،ح طلوع فجريصح نکردن به خربن گمان که شب وارد شده و يگران با ايد از ديتقلی رو ازی اگر کس استنيمهچن طلوع،

هر چند که ود شب،و گمان به ور یکيدن تاريافطار با د نباشد،نيکه چنی افطار کند در حالع درون يما اما اگر، عمد استفراغ منودن از ،افطار کند ديباشد روزه دار نبای ن گمان قويا

ی وارد منودن آب برا ،عيق ماياماله کردن و تزر. شود یباطل من روزه ون آمدريمعده ناخواسته ببار ی برا فرد جنب دنيدو باره خواب ،وضوءبدون مضمضه کردن جهت خنک کردن دهان

ت غسل، نگاه کردن به زن ناحمرم که موجب يبا وجود ن تا هنگام طلوع یداريدوم بعد از بحالل ی خود که بر و شود اما اگر با نگاه به زن می ءواجب کننده قضا شودی خروج من .نداردشود روزه قضاء از مرد خارجی است من

: احکام روزه فروعا يدانه یح و مباحيکار صحی ا برايمضمضه کند ی يدرمان با داروی برا یاگر کس :اول

اگر ی شود ول یروزه اش باطل من را فرو دهدی مقدار در دهان خود بگذارد و نا خواسته مهره .د قضاء کنديشود و با میروزه اش باطل ل اجنام دهديدلی ن کار را بيا

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١١٠

ی دندان ها مباند بر روزه دار حرام است و اگر کس مياندر فرو بردن آنچه از غذا :دوم در صورت سهوی شود و عالوه بر قضاء کفاره هم دارد ول میروزه اش باطل کندنيعمدا چن

.اشکال نداردا يبا جامد افتيش اماله و ازريغ از حلق،ريز به درون بدن از راه غيوارد کردن هر چ: سوم

وارد کردن دارو به درون . کند میت کننده به بدن روزه را باطل يتقو وی مغذريع غيق مايتزر .شود یآلت مرد موجب بطالن روزه من

از دهان که یتا زمان باشدی لو عمد و نه و آب دهانيخلط س روزه با فرو بردن: چهارم ديايفضوالت به مست حلق ب سر ازی اما آنچه از سو .کند یمن روزه را باطل جدا نشده است

ها را آن اگر عمدا شود اما یبرد روزه باطل من آن را فرو و بدون قصد سهو یاز رو روزه دار .شود میروزه باطل فرو برد

.کند میمانند سقز و آدامس روزه را باطل آن چه مزه و طعم دارد: پنجمچه در دهان دارد د هريبا که در دهان غذا دارد و فجر بر او طلوع کندی اگر کس: ششم

کفاره ديشود و هم عالوه بر قضاء با مین صورت هم روزه اش باطل ي اريدر غ ندازديون بريب .ز بدهدين

و هم هم قضاء باشد و افطار کندده يهالل ماه رمضان را دی يکه به تنهای کس: هفتم .شود میکفاره بر او واجب

به به طلوع فجر کهی ز است فرد قبل از طلوع فجر مجاع کند تا زمانيجا :مسأله دهمی کارني کند وقت چننيقياگر فرد . باشدی وقت باق ک غسليو ی کيک مواقعه و نزديمقدار

اما اگر گمان کند وقت . د دهديشود و هم قضاء و هم کفاره با میروزه اش باطل را نداردد قضاء يست اما اگر امهال کند باينی زيبر او چ که مراعات کندی به شرط را داردی کارنيچن

.کنداما اگر به خاطر شود میل آن در دو روز خمتلف تکرار يکفاره با تکرار دل :ازدهميمسأله ک کفاره واجب يک فرد يبر ، ک روزي حلاظ شکل و سبب درا خمتلف از يل هم سان يدو دل .شود

١١١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

بعد از آن به او واجب کند شد که کفاره را بری مرتکب عملی اگر کس: یمسأله فرعکفاره از او ساقط ه به آن وجوب روزه از او ساقط شوديض و امور شبيا حيمانند سفر ی ليدل .شود یمن

د يد باريماه رمضان را روزه نگ کاملی با آگاه عمد وی هر کس از رو :مسأله دوازدهم .د کشته شوديبا شود و اگر باز تکرار کرد میر يشود و اگر باز تکرار کرد دو باره تعز ريتعز

که هر دو ی کند در حالی کيهر کس در ماه رمضان با مهسر خود نزد :زدهميمسأله س را جمبور کند بر مرد کفاره واجبباشد و مرد او ی که مهسرش ناراضی روزه باشند به گونه ا

ن عمل ياما اگر زن در ا گردد و نه قضاء روزه، میبر زن نه کفاره واجب ی ول شود مید کفاره دهند و هر يگردد و هر دو با میآا باطل روزه کند و از مرد اطاعت کندی مهکار

.ر شونديست و پنج ضربه شالق تعزيکدام با بح يزن صح روزه ديکند و به او جتاوز منای کيزور جمبور به نزدرا با ی گانه ايهر کس زن ب

د کشته يو بر مرد هم قضاء و هم کفاره واجب است و با است و نه کفاره دارد و نه قضاء . بر صورتش ضربه بزنندريند و با مششيشود و در قتل زجر ببشود و نتواند میهر کس که روزه دو ماه پشت سر هم بر او واجب :مسأله چهاردهم

د استغفار يبا درياصال روزه بگ د و باز اگر نتواندريروزه بگی د هجده روز متواليکند با ءادا .او خواهد بود کفاره مهنيکند و

را که کفاره بر او واجب است ی دواطلبانه خبواهد کفاره کسی اگر کس :مسأله پانزدهمی برا بدهد و او شخص را به خود طعاما يد مبلغ يست، خنست بايز نين کار جايبپردازد ا

واجب ی که کفاره بر وی مرده ای کفاره دادن به جا.آن استفاده کند خود ازی کفاره شخص . ز استيباشد جا روزه کفارهی حت است

.روزه دار مکروه استی آن چه برا: مقصد سومدن و چه يمباشرت با زن چه ملس و چه بوس: است موردروزه دار نه ی مکروهات برا

ا مشک باشد، خارج کردن خون از ياه صرب يدن چشم به آنچه در آن گيسرمه کش مالعبت،ی حتی نيبه بی زياستنشاق و وارد کردن چ، ، محام منودن)حجامت ارگ زدن ويبا فصد(جسم

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١١٢

خصوصا گل نرگس، اماله کردن با نياحيبو کردن و استشمام گلها و ر، اگر به حلق نرسد .نشسنت زن در آب، کردن لباس و گذاشنت آن بر بدنس يخ، جسم جامد

.باشد می حيصح که در آن روزه گرفتنی زمان: سومرکن د نذر رينذر کند که در شب روزه بگی و اگر کس ،زمان روزه مهانا روز است نه شب

.اگر روزه را ادامه دهد تا روز را هم روزه دار باشدی حت .شود یمنمنعقد ن روزه يدينذر کند در عی ست و اگر کسيح نيد قربان و فطر صحيعروزه گرفنت در دو

نذر کند و معلوم شود که آن روزهی برای نيروز معی و اگر کس .شود ید نذر منعقد منريبگ است که قضاء را به جا چند تر ست هريست و قضاء واجب نيح نيروزه صح د استيروز ع

. استنيز هم چنين باشدی در من حج ق هنگاميام تشريکه در ای احکام کس. اورديب

.شود میرفته يپذی روزه از چه کس: چهارم و ائمه و رسول اهللا کافر به (کافر من باشد، روزه ؤد عاقل و ميبا روزه دار

که در حالت ی فرد روزه جمنون، .واجب استی هر چند که بر و ستيح نيصح ) ينيمهد .ح استيداشته باشد روزه آن صحروزه تياز قبل ن باشد هر چند اغماء

هر ديت روزه مناياگر قبل از خواب ن فرد خواب روزه .ح استيصح زيخردسال مم روزهت نکند و آن روزه ياما اگر قبل از خواب ن ح استيچند تا ورود شب ادامه داشته باشد صح

د در يتا هنگام زوال خورشی بر او طلوع کند و و واجب باشد و فجر در حالت خوابی بروت يروزه واجب ماه رمضان باشد که مهان ن ن کهياورد مگر ايد قضاء به جا بيبا خواب باشد .کند میت يکل ماه کفای اول ماه برا

چه ستيح نيان صحميو در هنگام نفاس و زا )انهيعادت ماه( ضيدر هنگام ح روزه زنزن مستحاضه اگر روزه. قطع گردد ن که بعد از فجريا اياد شود و جيعذر قبل از غروب ا

.دريتواند روزه بگ میواجب بر خود را به جا آورد ی غسل ها در حجی هد بدل ازکه ی مگر فرد ستيح نيمنازش شکسته شده صح کهی روزه مسافر

قبل از از عرفات یافاضه عمد ليبه دل دنبدل از بکه هجده روز ی ا کسيد ريسه روز روزه بگو چه در حالت روزه نذر مشروط چه در سفرنيمهچن .شود می روزه بر او واجب غروب

١١٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

نيماه مبارک رمضان مستحب است هم چن روزه مسافر در سفر مگر در .ح استيصح اقامت .باشد میح يم را دارد صحيکه حکم مق یروزه کس

ح يغسل نکند صح که جنب شده و عمدا با وجود توان تا هنگام طلوع فجری روزه فرد . ستين

شود اگر یمنعقد من که روزه اشی دار شود در حاليبعد از فجر ب در حالت جنب فرداگر ن فرد در ماه رمضان باشد روزه ياما اگر ا، باشد نه روزه مستحب روزه اش قضاء ماه رمضان

. نگونه استي اني حکم روزه نذر معنيمهچن ح استياش صح .ح استيز صحيند نرسا یکه روزه به او ضرر منی مار تا زمانيروزه فرد ب

: لهأدو مس ان يا پايدن مو بر زهار ييا روياحتالم : شوند میواجب بلوغ که با آن عبادات: اول

ی و ورود به ده سالگی ان نه سالگيپا مردان وی برای چهارده سال و وارد شدن به پانزده سالگ .زنانی برا

روزه ی د برايداشنت توان بادر صورت نوجوانان چه دختر و چه پسر قبل از بلوغ: دوم .د منوديکأد و تين امر تشديد بر ايبا ید و در هفت سالگنن داده شويگرفنت متر

***

:اقسام روزه

.حمظور، مستحب، مکروه، واجب: چهار نوع است در ی روزه بدل از هد، کفارهروزه ماه رمضان، روزه :شش تا می باشند روزه واجب

یو روزه قضا ک جهتيو روزه اعتکاف از ، ن معنا باشديآنچه در او روزه نذر، حج متتع .واجب

.ماه رمضان: اول

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١١۴

.ماه رمضانی در عالئم و شروط و احکام روزه هر کس هالل .شود میواقع ت هالليؤورود به ماه مبارک رمضان با مشاهده و ر :اول اگر به نيهم چن و. نديشود هر چند فقط خودش هالل را بب میند روزه بر او واجب يماه را بب

اگر هالل ماه شوال را نيهم چن. ت هالل شهادت دهد و شهادتش مورد قبول واقع نشوديؤر .ده باشديد افطار کند هر چند فقط خودش هالل را ديند مهانا بايبب

روز کامل ی عبان سن که از شيشود مگر ا یروزه بر او واجب من نديهر کس هم هالل را نبابد و دو نفر ين ميتت عمويزوع ريابد اگر شيب میوع عمويت هالل شيزا مسئله ريبگذرد

باشند زمنياهل مهان سر گواهانچه رفته شوديدن هالل بدهند و شهادت آا پذيشهادت به د ک به هم مانند کوفه وينزدی هاشهر ت هالل دريؤاگر ر. گردد میروزه واجب و چه نباشند

نيهم چن ؛گردد مین دو شهر ثابت شود روزه بر مهه مردم آا واجب ياز ای کيدر بغدادثابت ی در مکان ت هالليؤاگر ر .دور از هم مانند عراق و خراسانی ي هانيماست حکم سرز

ک چهارم شبانه روز يشتر يان آا بيمی که فاصله زمانی يها زمنيروزه در مهه شهرها و سر شد .گردد میاز شش ساعت نباشد واجب شتريبی عني

ین امر حمقق منيک نفر ايفقط با شهادت ی شود ول میز ثابت يت با شهادت زن ها نيؤر . شود

بعد از شفق بت هالليمشارش و غ و میجداول جنوی برای اعتبار ت هالليؤدر امر ثبوت ردر روز تعداد روزهامشارش حلقه شدن و و ام ماه قبل از زوالی در روز س ده شدن هالليو د

.ماه وجود ندارد پنجم گذشته از روز اولمستحب است و اگر ثابت شود که اول ماه رمضان بوده ام ماه شعبانی روزه روز س ت يآن روز را به ن ،یبنا بر عالمت و نشانه ا اگر هم .ح استيو روزه صح کند میت يکفا

.ح استيد باز روزه صحريروزه بگ روزه واجبد يده شود بايافطار کند و در آن روز هالل د م ماه رمضان ستياگر روزه دار در روز ب

را که روزه ی ثابت شود که روزی ل قطعيک دلي اگر بنا بر نيمهچن .اورديروزه آن را به جا ب . کند ءد آن را قضايام شعبان است بای س بودهروزه در نظر ی ماه قبل از آن را س ديد بايايش بيد پيترد ت هالل آنيؤکه در ری هر ماه

روزه ی د سيد اجنام شد، ماه رمضان را بايسال با شک و تردی ها هاول ما ينياگر تع .گرفت

١١٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

روز ی س احلجه و رجب رای القعده و ذی ذ ید ماه هاي است که بانيهم چن در نظر گرفت .مينه روز حساب کن ست ويب وی سنيها را به مای بق ما م ويحساب کن

و ی شود مانند زندان مینتواند علم حاصل کند که چه وقت ماه رمضان وارد ی اگر کس د خود مباند که در زمانياگر در شک و ترد .دريروزه بگی بيتقر ک ماه را به شکليد يبا رياس

شت، اگر بعدا معلوم شود خنواهد دای ح است و گناهيصحی و روزه ا نهيدرست روزه گرفته ح است اما اگر قبل از آن بوده يروزه صح ا بعد از آن بودهياو هم زمان با ماه رمضان که روزه

. اورديبه جا ب ءد قضايباد شدن يناپد یعني ديغروب خورش وقت امساک از طلوع فجر دوم است و وقت افطار

د شدن يمشرق صرب منود تا از نا پدی رفنت سرخنيد است اما تر است تا از بيقرص خورش. افطار تا بعد از به جا آوردن مناز مغرب مستحب استريخأت .د مطمئن شديقرص خورش

ن يمگر ا، ن که افطار کنديقبل از ا روزه دار است بعد از مناز مغربی مهانا دعا ءدعا نيتر .روزه دار باشد افطار منتظری برای ا کسيحتمل کند که نتواند

.روزه ماه رمضان شروط: دوم : که دو گونه هستند چرا که ، کمال عقل، بلوغ: ز هستنديشود و هفت چ میآنچه بدان روزه واجب : اول

ن که تا قبل از طلوع فجر به کمال يست مگر ايوانه و جمنون واجب نيد بالغ وريروزه بر فرد غبود، هم برسند روزه واجب خنواهد اما اگر بعد از طلوع فجر به کمال. ا بلوغ برسنديعقل

.باشدی هوشيکه در اغماء و بی است حکم کسنيچنخنورده باشد روزه ی زيابد و چيبی قبل از زوال سالمت مارياگر فرد ب: یمارياز بی سالمت

ابديخود را باز ی سالمت ا بعد از زواليخورده باشد ی زياگر چی شود ول میگرفنت واجب .اورديجا ب آن را بهی د قضايبای مستحب است امساک کند ول

دريست و اگر روزه بگيروزه بر مسافر واجب ن :ن گونه استياقامت و احکام آن بد ن امر روزه در يبا علم به ای اگر کس. آن واجب استی ست و به جا آوردن قضايح نيصح

علم نداشته باشد و روزه ست اما اگر به حکم روزه در سفريح نيروزه صح دريسفر روزه بگ .و قضاء ندارد کند میت يکفا دريبگ

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١١۶

حکم او خواهد در آن ده روز اقامت کند برسد میکه ی ا مکاني اگر مسافر به وطن خودا وطن خود يقبل از زوال به حمل اقامت خود اگر فرد مسافری عني مار استيمانند حکم روزه ب

د از ا بعيخورده باشد ی زياگر چی شود ول میخنورده باشد روزه گرفنت واجب ی زيبرسد و چآن را به جا ی د قضايبای ا حمل اقامت برسد مستحب است امساک کند وليزوال به وطن

.اورديبی ا ملوانان و افراديدهند میه يشتر کرا کهی مانند کسان السفرريحکم روزه شخص کث

.است ميمانند روزه فرد مق ه آايکنند و شب میکار ی کشت که دران واجب ميض و در حال نفاس زايبر زن در حال حروزه : ض و نفاسيپاک بودن از ح

.اورديآن را به جا بی د قضايبای ست ولين .شود میواجب روزهی قضا آن چه بدان: دوم

: ن امر سه شرط داردياست يده واجب نيکه تازه به بلوغ رسی روزه بر فردی قضا، انميبلوغ و کمال عقل و ا

است حکمنيچن هم. ده استيبه بلوغ رس فجر که در آن قبل از طلوعی مگر روزه روزکه تا قبل از ی يروزه های روزه جمنون و کافر هر چند که بر او واجب است مگر قضای قضا

طلوع فجر آن مسلمان بوده است، اگر در مهان روز مسلمان شود مستحب است امساک کند .شود مینده بر او واجب يآی و روزه روزها

.ملحقات احکام روزه: سومروزه ماه رمضان را از دست ا کفريو ی وانگيا جنون و ديکودک بودن ليهر کس به دل روزه ی هوشيل اغماء و بيکه به دلی حکم کس استنيهم چن ستيبر او واجب ن ءقضا دهد

. نگرفته استو زن در انميبعد از ا به کفر و چه مرتدی بر مرتد چه مرتد فطر روزه ماه رمضانی قضاجوب آن ترک روزه گرفنت را بعد از و یليو هر کس به هر دل در حال نفاسض و يحال ح

.روزه را به جا آوردی او قضای نباشد که به جای اگر کس ،کند ءکند واجب است قضا .ز استيجا ءفاصله انداخنت در قضا روزه مستحب است وی مواالت در قضا

١١٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

: وجود داردی ن امر مسائليدر ااگر در آن ، از دست دهدی ماريل بياز روزه ماه رمضان را به دل یمقداری اگر کس: اول

.به جا آوردن آن مستحب استی ندارد ول ءروزه اش قضا د،ريمبی ماريبهر ی د به جايشود و با میروزه ساقط ی تا رمضان سال بعد مستمر باشد قضای مارياگر ب دو نياما اگر ب. کفاره بدهد طعام )لو گرميک ۴/۳(ک مد يروزه آن را نگرفته است روز که

کند و کفاره ندارد ءد قضايت قضاء داشته باشد بايو ن افتيخود را باز ی ماه رمضان سالمتک يهر روز ی به جا هم اورد ويب جبا آن رای هم قضا دين کار را سبک بشمارد بايا اگری ول

.مد کفاره بدهد آن ها را روزه نگرفته است بر عهدهکه ی يهاروزی د به جا آوردن قضاريمبی اگر مرد: دوم

چه به سبب ، از آنريا غيچه روزه ماه رمضان باشد خواهد بود) فرزند ارشد او(او ی ول بر او واجب است کهی زيفرزند ارشد فقط آن چی عني ميتی ول . از آنريا غيباشد ی ماريب

ءقضا آنچه به سبب سفرمگر اورده استيبوده و به سبب امهال آن را به جا ن ميتدر توان .ا آورده شود هر چند فرد فوت شده در آن سفر مرده باشدجد در هر صورت به يشده که با

دختر باشد قضاء بر او واجب ميتاگر فرزند ارشد ، مهانا فرزند ارشد پسر است ميتی ولی حلظاتی اگر برای حت کسان باشنديداشته باشد که در عمر یا چند وليدو ميتاگر .ستين

ی اگر کس .خواهند بودی مساوی فرد متوف یدر قضاء به جا با هم اختالف نداشته باشند . شود میگران ساقط ياز د باشد ميتی داوطلب به جا آوردن قضاء به جا

.فرزند ارشد پسر او خواهد بود بر عهدهی روزه و یفوت کند قضای اگر زن ن خوديآنچه بر والدی قضای پسر در اداچه دختر و چه مستحب است که مهه فرزندان

ن است و ترک آن از عقوق حمرم يبه والدی کين شکل نين کار تريد و انداشته باش مشارکت .است

ارشدش دختر باشد قضاء از او ساقط ا فرزندينداشته باشد ی ولی اگر فرد متوف: سوم . ک مد صدقه داده شوديواجب بوده ميتهر روز روزه که بر ی د به جايشود و با می

ک ماه را روزه يتواند میاو ی واجب باشد ولی روزه دو ماه متوال ميتاگر بر گردن .صدقه بدهد یاز مال فرد متوف ک ماهيی د و به جاريبگ

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١١٨

د حرام يقبل از زوال خورش ماه رمضان،ء روزه قضا آورندهی به جا یافطار برا: چهارمن يد کفاره بدهد که ايبا اگر بعد از زوال افطار کند. است بعد از زوال حرامی ست ولين

اگر . ک مد طعام استيهر کدام ی و تنگ دست و برانيده نفر مسک دادن به طعامکفاره .دريکفاره سه روز روزه بگی د به جايبا نتواند

ک ماه روزه از او يا کل يو چند روز فراموش کند که غسل جنابت کندی اگر کس: پنجم .اورديمناز را به جا بی د قضايبای ح است وليروزه اش صح بگذرد

ت يؤثابت شود که شب قبل هالل ر و دريماه رمضان روزه بگی اگر در روز س: ششمزوال گذشته اگری اورد وليد را به جا بيد افطار کند و مناز عياگر قبل از زوال باشد با ،شده

.که وقت آن متام شده استاورد چرا يد را به جا بيتواند مناز ع یباشد من

: کفاره روزه : ن خبش چهار قسمت استيا

مانند روزه کفاره قتل نفس : واجب است ه هاگر کفاريکه با وجود دی يروزه ها: اولز يک چيکه عمدا با ی کسنيد به جا آورده شوند و هم چنيسه کفاره با عمد که در آن هر .افطار کند حرام روزه خود را

که شش گونه گردد میگر کفارات روزه واجب يدی از ادای ل ناتوانيکه به دلآنچه : دوم مهسر خود در از قهر وی يجدا که دری شخصی عني عمد، ظهارريروزه کفاره از قتل غ: است

، نيميد، کفاره قسم و يماه رمضان بعد از زوال خورشی افطار در قضا مرتل قسم خورده باشد،در ديصی کفاره جزا، قبل از غروب به شکل عمد عرفات ازی خارج شدن عمد ايافاضه

ا فرزنديل مرگ مهسر يکه لباس خود را به دلی د روزه کفاره مرديبا ه هان کفاريحج، به اا ي کان صورت خود را خراش دهديل مرگ نزديکه به دلی خود پاره کند و روزه کفاره زن

.اضافه منود، دنسر خود را بکی مو شصت اطعام کردن بنده، آزادی گري آن و کفاره دنيکه روزه دار بی کفاره اروزه : سوم

: ر باشدخود خمتای در پی ماه پ روزه دو نفر،

١١٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

کفاره ،یماه رمضان به شکل عمد ک روزي روزه کفاره از افطار: که پنج گونه استهم .حال احرامدن در يکفاره سر تراش، اعتکاف واجب ،ا عهدياوردن نذر ين ل جبايروزه به دل

ز اضافه يمو سر خود را کوتاه کند و بربد را نی که در مامت کسی د روزه کفاره زني بانيچن .منود

یگري فرد و دنيبی واجب است ولی بيبه شکل ترتی گريروزه کفاره که بر د: چهارم .کندی کينزد با اجازه خودش او ز حمرم بريکه با کنی مانند کس: وجود دارد اختيارکه ی نذرروزه :نوع روزه مهه روزه ها تتابع و روزه متصل واجب است مگر در چهاردر

د يص بدل از روزه قضاء، روزه و قسم،نيميدر آن تتابع قصد نشده باشد، روزه به سبب عهد و . هنگام حج دری و قربانی هدی و روزه هفت روز به جا )در هنگام احرام حج(و شکار

افطار نيام معيانه ايمو در ی تتابع روزه شرط است اگر با عذر شرعکه در آن ی هر روزه اد روزه را يبدون عذر افطار کند با تواند بعد از زوال عذر روزه را ادامه دهد اما اگر میکند

بر او واجب شده است اگری هر کس که روزه دو ماه متوال: مگر در سه مورد. درياز سر بگل عذر يت و به دلفک روز را روزه گريلو وی ماه دوم مقدارک ماه کامل روزه گرفت و از ي

از ماه دومی عنيتواند بعد از زوال عذر روزه را ادامه دهد اما اگر قبل از آن بود میافطار کرد به ک ماهيروزه هر کس .د کل روزه را از نو شروع کنديک روز را هم روزه نگرفته بود باي

شود و یروزه او باطل من پانزده روز را روزه گرفت و افطار منود ل نذر بر او واجب شود ويدلپانزده روز افطار ی عنياما اگر قبل از آن تواند ادامه دهد و بر صحت روزه خود بنا کند می

.د کل روزه را از نو شروع کنديمنود باروز ه و روز عرفه را روزه گرفت و يدر حج اگر روز تروی بدل از هد در روزه سه روز

از دو روز کمتر اگری ول ق روزه را ادامه دهديام تشريتواند در ا مید قربان را افطار کرد يعد ي از افطار عريو روز سوم به غ دو روز روزه ني اگر بنيد مهچنريد روزه را از سر بگيبا بود

.دريد روزه را از سر بگيبا فاصله انداخت : منود ز ملحقير را نيد موارد زين حکم بايبه ا

ک ماه ي ل که بنده و غالم استين دليا ظهار به اي عمدريکه به عنوان کفاره قتل غی کس .روزه بر او واجب شده است

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢٠

ز يکه مسلمان نشده باشد جای واجب شده باشد اما تا زمان پيوستهکس که بر او روزه هر .ست آن را آغاز کندين

ديد باريباشد و خبواهد ماه شعبان روزه بگواجب شده ی روزه دو ماه متوالی اگر بر فردتواند در شعبان روزه ین صورت مني اريک روز قبل از آن را روزه گرفته باشد در غيحد اقل

تا بتواند بر دريالقعده را با آن روزه بگی ک روز از ذيد يبا حتما ماه شوالنيهم چن .دريبگک روز از يد يکه با احلجهی ماه ذ است حکم روزه درنيهم چن .صحت روزه خود بنا کند

.ام روزه افزوديا بعد از آن را به ايماه قبل

: مستحبی روزه هااست از ی ام سال چرا که روزه سپريکل ا مانند روزه دنکه وقت مشخص نداری يروزه ها .آتش جهنم

ن يآخر پنجشنبه ماه و نياول، سه روز در ماه دارند مانند روزهنيکه وقت معی يروزه ها کند مستحب ريخأن روزه تيو هر کس در ا ده روز دوم ماه ، چهارشنبهنياول ماه و پنجشنبه

ز يتابستان به زمستان جای ن روزه از روزهايانداخنت ا ريخأت .آن را به جا آوردی است که قضا . ک مد طعام صدقه دهديهر روز ی مستحب است که به جا و اگر نتواند. استزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه هستند، يسی هاض در هر ماه که روزيام البيروزه ا رض و روز عرفه األ و روز مبعث و روز دحو امربيالد پيمو روز ريروز غد روزهنيمهچن

یبرا روزه روز عاشورانيهم چن .و روز حتقق هالل ضعف بر فرد عارض نشود ءدعای اگر برااحلجه ی ذ روزه روز اول ماه، پنجشنبه و هر مجعه هر روزه و روز مباهله و و حزنی دار ءعزا

.مستحب هستندی مهه از روزه ها و روزه ماه رجب و شعبانن موارد مستحب يشود در ا یچه روزه حساب من از طعام گری و خودداری بيدأامساک ت زوال برسد چه قبل از ا به حمل اقامت ده روزه خوديکه به وطن خود ی امساک مسافر: است

.افته استي ءکه شفای ماريب نيهم چن .کرده باشد افطار و چه بعد از آن اماکه مسلمان ی وکافر .روز پاک گرددی ض و نفاس اگر در طيامساک زن در حالت ح

که در حالت اغماء و ی و فرد ابدي ءکه شفای وانه ايبه بلوغ رسد و د که کودکیگردد و .استز مستحب يدار گردد نيکه بی هوشيب

١٢١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

چرا که با ورود به تواند افطار کند میگرفته باشد در هر زمان ی روزه مستحبی اگر فرد .گردد اما افطار از آن بعد از زوال مکروه است یروزه نافله واجب من روزه،

: مکروهی روزه هاروزه روز دچار ضعف کند، ءدعای او را برای که روزه داری کسی در روز عرفه برا روزهطلب حاجت در ی در سفر مگر روزه سه روز برا یده شدن هالل و روزه مستحبيد شک در

بدون کودکزبان و روزه گرفنت يم روزه گرفنت مهمان بدون اجازه از نيهم چن .نه منورهيمد .غذا دعوت منوده باشندی که او را برای کسی برای و روزه مستحب ،اجازه پدر

: حمظور و حرامی روزه هاباشد و ی که در منی کسی ق برايام تشريد فطر و ايع د قربان ويام عيدر ا روزه گرفنت

.د حرام استريشعبان را روزه بگی ت واجب روز سيکه به نی روزه کسکه دو ی روزه کسی عنيروزه وصال ت و روزه سکوت ويمعصی روزه نذر برانيهم چن

. حرام است دريآا را روزه بگ ميانروز و شب و روزه بنده ،ن کاريشوهر از ای ا با وجود يزن بدون اجازه شوهر ی برا روزه مستحب

.ز حرام استيمالک نی از سوی ا با وجود يو غالم بدون اجازه .ز حرام استيان شد نيکه استثاء آا بی مگر موارد واجب در سفر روزهنيهم چن

***

:احکام روزه ملحقات

:و در آن مسائلی استمار روزه ين صورت که اگر بيکه با وجود آن افطار کردن الزم است بدی ماريب: اول

است که خود ی ن به شرطيا. واجب است افطار کند افتياش شدت خواهد ی ماريد بريبگن يبد ب کاردانيمانند نظر پزشک و طبی عالمتی ا از روين امر را در مورد خود بداند يمار ايب .کند ءد روزه را قضايد باريامر و با وجود تکلف روزه بگن يحال اگر با وجود ا .جه برسدينت

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢٢

در مناز کامل گردد واجب است افطار کند و اگر با کسرط يشرا یمسافری اگر برا: دومبر او ءقضا اگر حکم را نداندی کند ول ءد روزه را قضاين امر باز روزه را ادامه دهد بايبه ا علم

.ستيواجب نخارج ط شکسته خواندن در مناز است ويروزه مهان شرا ط افطار و شکسنتيشرا: سوم

که در آن منازی هر سفر. کند میت يافطار از روزه کفای شدن و آغاز سفر قبل از زوال برا .گردد میواجب ز در آنيروزه ن کسر شود میشکسته

ز کامل است ين افراد نيز مناز آا کامل است روزه ايکه در حالت سفر نی کسان: چهارم .شتر از سکونت آا استيکه سفرشان بی مانند کسان

شود و ی که اذان حمل سکونتش از او خمفی تواند افطار کند مگر تا زمان یمسافر من: پنجم .گردد میهم کفاره بر او واجب وء هم قضا اگر قبل از آن افطار منود ،آن را نشنود

توانند در میاست ءاستسقاا يی تشنگی ماريکه دچار بی مرد کهنسال و کس زن و: ششمممکن ءقضا آن اگر بعد از .د صدقه بدهندک ميد يبا هر روزی ماه رمضان افطار کنند و به جا

.شود میقضاء ساقط کند و اگر نتواند ءد قضايگردد با ز مهان گونه که روزه گرفنت از آا ساقط يند نرينتوانند روزه بگ زن اگرريمرد و پريپ .شود میشود کفاره هم از آا ساقط می

داردريش میده که مقدار کريزن ش و ک استيکه وضع محلش نزدی زن باردار: هفتمکفاره ک مديهر روز ی د عالوه بر قضاء به جايبای ول ندريز است در ماه رمضان روزه نگيجا

.بدهند تيقبل از خواب ن اگر شودی در ماه رمضان خبوابد و خوابش طوالنی اگر کس: هشتم

د قضاء به يبا ت نکرده باشدياما اگر ن ،ح است و قضاء ندارديکرده باشد روزه اش صح روزه ستيروزه بر آا واجب نی قضا باشدی هوشيکه در حالت اغماء و بی وانه و کسيد .جا آورد

ت يچه نمنوده باشد و ت روزهيچه ن دا کل ماه را در آن حال باشي چه از ماه رمضان چند روزکرده باشند و چه نکرده باشند در را معاجلهی و و چه با آنچه موجب افطار است باشد نکرده

.روزه آا قضاء ندارد هر حال

١٢٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

غذا و است مکروه است که در خوردن جماز اوی برا در ماه رمضان افطار کهی کس: م .منودی رو ادهيد زينبای کي در مجاع و نزدنيهم چن .ديمنای اده رويزی دنينوش

***

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢۴

: شود میان يکه در آن انواع اعتکاف و احکام آن ب باشد مگر یح منيو صح ،مستمر جهت عبادتی مدتی ک مکان برايماندن در :اعتکاف

.منؤاز فرد مکلف م

: تا می باشندشش اعتکاف طيشرا را منود و پس از آن اگر با نذر ی قرب اهل تيندر اعتکاف واجب است خنست .تين: اول

ت استحباب منود و اگر دو روز از يت وجوب منود و اگر مستحب است نيواجب شده ن .گردد مین امر در روز سوم واجب ياعتکاف گذشت ا

اعتکاف منود که روزه در آن اشکال نداشته باشد و فرد ی طيد در شرايروزه، با: دوم نيهم چن .ستيح نيصح د فطريد قربان و عياعتکاف در ع د،ريح بگيمعتکف بتواند روزه صح .تواند اعتکاف کند میفرد مسافر .ستيح نيصح ض و نفاسياعتکاف زن در حالت ح

نذر کند که اعتکاف ی اگر کس، ح است که سه روز باشديصحی اعتکاف در صورت: سومک روز از اعتکاف واجب يقضاء نيچن هم .اعتکاف را به جا آورد کند واجب است سه روز

.د سه روز معتکف شود تا قضاء آن روز حمقق شوديگردد بات خود باز گردد اما يا از نيتواند ادامه دهد میاعتکاف مستحب را آغاز کند ی اگر کس

.شود میاگر دو روز گذشت به جا آوردن روز سوم واجب واجب است روز ز معتکف مانديگر نيسه روز اعتکاف منود و بعد دو روز دی اگر فرد

. ز معتکف مبانديششم را ند فطر وارد اعتکاف شود عمل او يا عيد قربان يا دو روز به عيک يبه فاصله یاگر فرد

شود میآا معتکف ی نذر کند که فقط سه روز را بدون شب های اگر کس .ستيح نيصح . ستيح نينذر او صح

١٢٥.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

ن که اعتکاف يسه روز است واجب خنواهد بود مگر اش از يآنچه بی در نذر اعتکاف متوالبداند که تتابع را ی ن که ويمگر ا و ادامه دهد اورديرا سه روز سه روز قصد کند و به جا ب

.قصد کندی يو چه معنای ن عمل را چه لفظيد به جا آورد آنگاه اشتراط ايبای مسجد النب، مکه مساجد اربعه، مسجد: ح استيصح ن اماکنياعتکاف فقط در ا: چهارم

در آن امربيپی ا وصيی امربيپ کهی ا مسجدينه، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره و يدر مداو در آن مسجد مناز را به مجاعت برگزار منوده باشد که ی ا وصيامرب يپی عنيمناز گزارده باشد

.ک حکم دارندين امر زن و مرد يدر او مالک ی اعتکاف از مولی د برايکه با بنده و غالممانند ی اذن فرد داشنت اجازه و: پنجم

. اجازه بدهد ديبه مهسر خود با شوهرنيد و هم چنريخود اجازه بگا بعد از آغاز يقبل از آغاز اعتکاف تواند می ت به فرد اجازه اعتکاف دهدياگر صاحب وال

ن که اعتکاف يا ايام اعتکاف نگذشته باشد يکه دو روز از ای فرد را منع کند تا زمان اعتکاف .ه به آن واجب باشديا شبيبا نذر

: دو مسئله فرعیمالک ارياخت ک روز درينکه يا بری بسته مبنی غالم خود قراردا ايبنده اگر مالک با :اولی حت اعتکاف کند،ی آزادی روزهانيدر ح ام خوديتواند در ا می ک روز آزاد باشد،ي باشد و

.مالک اجازه اعتکاف ندهداگر تواند اعتکاف را ادامه ندهد مید و عتق شد ي اعتکاف آزاد گردنيح اگر بنده در :دوم

.ادامه دهد د اعتکاف رايبا ن که با اجازه مالک خود اعتکاف را آغاز کرده باشديمگر ا

: استمرار در ماندن در مسجد: ششم حمل اعتکاف خارج شد چه به اراده او بوده ل مباح از ياز دالی کياگر فرد معتکف بدون

کل اگر سه روز از اعتکاف نگذشته باشد .شود میعمل او باطل ، چه خارج از اراده اوح ياگر سه روز گذشته باشد تا هنگام خروج اعتکاف او صحی شود ول میاعتکاف باطل

تتابع در اعتکاف اعتکاف نذر کرده باشد اگر ی را برای نيمعی روزهای اگر فرد .خواهد بود .د از نو شروع کنديشود و با میخود شرط کرده باشد با خروج از مسجد باطل را بر

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢۶

حاجت، غسل ی قضای ز است مانند خروج برايضرورت جای خروج از مسجد فقط برامعتکف فرد اگر. دادن شهادتی من و حضور براؤع مييمار، تشيادت بيع جنازه، عييکردن، تش

ه راه يسا ريز ايند يبنشی يجا ست که دريز نيجا، امور از مسجد خارج شودن ياز ای کي یبرا توان میچرا که در آن ، ست خارج از مسجد مناز خبواند مگر در مکهيز نيجا نيبرود هم چن

یاعتکاف باطل من سهو و ندانسته از مسجد خارج شودی اگر از رو .در هر جا مناز خواند .شود

: فروع ن کار را شرط نکند و يدر ا ک ماه اعتکاف کند و تتابعينذر کند که ی اگر فرد: اول

ح ياد کرد آنچه را که به جا آورده صحجيه ماه خلل اياز ماه را معتکف شد و در بقی مقدارد کل ماه ياگر تتابع را در لفظ آورده باشد بای ول. د قضاء کندياست و آنچه را امهال کرده با

.دريرا از سر بگی مانند زندان که علم به آغاز ماه نداردی اعتکاف کند در حال ک ماهي نذری فرداگر : دوم

.اورديآن را به جا بی د قضايبا و فراموش کارد آن يد باياد مناجيک روز از آن خلل ايو در نذر چهار روز اعتکاف کندی اگر فرد: سومح يتا بتواند اعتکاف صحگر اعتکاف دارد ياز به دو روز ديدر هر صورت نی کند ول ءرا قضا

.ديمنا ست و نذر او منعقديح نيصح ک روز معتکف شودينذر کند که فقط ی اگر فرد: چهارم

ی ح است وليک روز بدان اضافه کند صحيو نذر کندی گرياگر اعتکاف دی ول شود یمن .ديد دو روز به آن اضافه منايبا

: انواع اعتکاف .مستحبواجب و :اعتکاف دو نوع است

است ی و مستحب اعتکاف .گردد میآن واجب مثلا ياعتکاف واجب آن است که با نذر .فرد داوطلبانه به آن اقدام کند که

١٢٧.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

یشود و اعتکاف مستحب استمرار آن واجب من میاعتکاف واجب با آغاز آن واجب .گردد مین که دو روز از شروع گذشته باشد چرا که روز سوم واجب يشود مگر ا

کند نيچن تواند می ت خود بر گرددياگر در هنگام نذر شرط کند که هر گاه خبواهد از ن د آن را ياعتکاف نذر آن را قطع کند بای ادانياگر شرط نکند اگر در حی ول .و قضاء ندارد

.اورديکل آن را به جا ب د ورياز سر بگ

: احکام اعتکاف : احکام اعتکاف دو قسم است

: بر معتکف حرام استز يشش چ: اول د و يدن عطر و استمناء و خريي، بویکيدن و چه مجاع و نزديچه ملس و چه بوس :زنان

خوردن ، ل منودن مو از بدنيدن لباس دوخته شده و زايپوشی، جدال و منازعه لفظ، فروشز است که معتکف در مورد امور مربوط به يجا. ستيبر معتکف حرام ن شکار و عقد نکاح

ز است که به آنچه مباح است اقدام ي جانيهم چن خود نظر کند وی زندگ تاجحيمعاش و ما . کند . در شب هم بر او حرام است مگر افطار کردن روز،ی در ط حمرمات بر معتکف مهه

.اورديرا به جا ب او واجب است که آنی د بر ولريواجب مب ان اعتکافيکس قبل از پا هر

: شود میآنچه باعث باطل شدن اعتکاف : دومکند مانند مجاع و میز باطل يشود اعتکاف را ن میباعث باطل شدن روزه چه که هر

افطار منود کفاره بر او واجب اگر معتکف در روز اول و دوم .دن و استمناءيمخوردن و آشا . ن عمل کفاره دارديا ست اما اگر در روز سوم افطار کردين

و اگر در روز شود میک کفاره واجب يبر او مجاع کند اگر معتکف در هنگام شب دو کفاره بر او روز مجاع کندی اگر معتکف در ماه رمضان در ط .کفاره دارد زيمجاع کند ن

.شود میواجب .شدن خروج از مسجد شود و هم واجب میباعث باطل شدن اعتکاف مرتد شدن: دوم

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٢٨

و در دو معتکف باشند مهسر خود را با اکراه وادار به مجاع کند و هری اگر مرد: سوم .شود مین کار را بکند باز بر او دو کفاره واجب يهنگام روز در ماه رمضان ا

و اگر تواند به خانه برگردد میگرفت ی اعتکاف طالق رجعنياگر زن در ح: چهارم ن صورتي اريدر غ قضاء کند واجب است گذشته بودا دو روز از آن ياعتکاف واجب بود

.مستحب است که قضاء کند .شود یعمل او باطل منی د و فروش کند گناه منوده وليمعتکف اگر خر :پنجم .سه روز جدا جدا اعتکاف کند تواند به صورت متفرق یمعتکف من :ششم

***

١٢٩.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٣٠

فهرست کتاب

٥ ............................................................................................................. :کتاب اين

٩ ........................................................................................................ طهارت احكام

٩ ...................................................................................................آهبا اقسام: اول ركن

٩ ........................................................................................... مطلق آب احكام: اول مورد

١٢ ................................................................................................ مضاف آب: دوم مورد

١٢ ............................................................................... دنیآشام از مانده یباق آب: سوم مورد

١٣ .............................................................................................. آب با طهارت: دوم ركن

١٣ ............................................................................................. :وضوء احكام اول فصل

١٤ ................................................................................................... :یختل احکام: دوم

١٦ .......................................................................................... گرفنت وضوء ی طريقه: سوم

٢٠ .................................................................................................. :وضوء یها سنت

٢٠ ................................................................................................. وضوء احکام: چهار

٢١ ......................................................... .دارد وجود مستحب و واجب آن در که: غسل احکام اما

٢١ ................................................................................................. .جنابت: اول خبش

٢٣ .................................................................................................... حيض: دوم خبش

٢٦ .......................................................................................... .استحاضه در: سوم فصل

٢٩ ................................................................................................. .نفاس: چهارم خبش

٢٩ .......................................................................................... .اموات احکام: پنجم فصل

٣٠ .............................................................................................. .غسل احکام در: دوم

٣٨ .................................................................................... )تيمم( خاک با طهارت: سوم رکن

٤١ ................................................................................... آهنا احکام و جناسات: چهارم رکن

١٣١.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

٤١ ........................................................................................................ :جناستها انواع

٤٣ ..................................................................................................... :جناسات احکام

٤٤ .................................................................................................... :ها ظرف احکام

٤٦ ........................................................................................................... مناز احكام

٤٦ .............................................................................................. مناز مقدمات: اول خبش

٤٦ ............................................................................................... مناز تعداد: اول مقدمه

٤٦ .................................................................................... .مناز زمان و مواقيت: دوم مقدمه

٥٠ ............................................................................................ .قبله احکام: سوم مقدمه

٥٢ .................................................................................گزار مناز لباس احکام: چهارم مقدمه

٥٤ .......................................................................................... .منازگزار حمل: پنجم مقدمه

٥٦ ................................................................... .منود سجده آن بر توان یم آنچه در: ششم مقدمه

٥٦ ....................................................................................... .اقامه و اذان در: هفتم مقدمه

٥٩ .............................................................................................. مناز اعمال در: دوم رکن

٥٩ .......................................................................................................... .نيت: اول

٦٠ ................................................................................................. .تکبرية االحرام: دوم

٦٠ .......................................................................................................... .قيام: سوم

٦١ ...................................................................................................... .قرائت: چهارم

٦٤ ........................................................................................................ .رکوع: پنجم

٦٥ ...................................................................................................... .سجود: ششم

٦٧ .........................................................................................................تشهد: هفتم

٦٧ .............................................................................................. .تسليم يا سالم: هشتم

٦٩ ......................................................................................... .مناز یها کننده قطع: خامته

٧٠ .............................................................................................. ها مناز ديگر: سوم رکن

)ع(ى هدممام انصار اانتشارات ........................................................................................................١٣٢

٧٠ ..................................................................................................... .مجعه مناز: اول

٧٥ ..................................................................... ).قربان عيد و فطر عيد( عيدين مناز: دوم فصل

٧٧ .............................................................................. ).آيات مناز( کسوف مناز در: سوم فصل

٧٩ .......................................................................................... .ميت بر مناز: چهارم فصل

٨٢ ................................................................ ).مستحب یها مناز( مرغبات یها مناز: پنجم فصل

٨٤ .............................................................................. است فصل چند بر مشتمل: چهارم رکن

٨٤ ................................................................................... .مناز در واقع اشکاالت: اول فصل

٨٩ ...........................................................................................سهو ی سجده دو: خامته

٨٩ ........................................................................................... .مناز قضاء در: دوم فصل

٩١ ............................................................................................ .مجاعت مناز: سوم فصل

٩٦ .............................................................................................. .مسجد احکام: خامته

٩٧ ................................................................................. ):جنگ هنگام( مطارده و خوف مناز

١٠٠ ........................................................................................... .مسافر مناز: پنجم فصل

١٠٥ ........................................................................................................ روزه احكام

١٠٥ ................................................................................................... .روزه: اول رکن

١٠٦ .................................................................. .کند پرهيز آن از بايد دار روزه چه آن: دوم رکن

١١٢ .......................................................... .باشد یم صحيح گرفنت روزه آن در که یزمان: سوم رکن

١١٢ ....................................................................... .شود یم پذيرفته یکس چه از روزه: چهارم

١١٣ ....................................................................................................... :روزه اقسام

١١٣ ................................................................................................... رمضان ماه: اول

١١٨ ........................................................................................................ :کفاره روزه

١٢٠ ............................................................................................... :مستحب یها روزه

١٢١ ..................................................................................................:مکروه یها روزه

١٣٣.................................................................................................................جزء اول/ شرايع االسالم

١٢١ .......................................................................................... :حرام و حمظور یها روزه

١٢١ .............................................................................................. :روزه احکام ملحقات

١٢٤ .................................................................................................... اعتكاف احكام

١٢٤ ............................................................................... :باشند یم تا شش اعتکاف شرايط

١٢٦ ..................................................................................................... :اعتکاف انواع

١٢٧ ................................................................................................... :اعتکاف احکام

١٣٠ ...................................................................................................... کتاب فهرست