،یلکوت ا ه ،ینایردآ ییاضر میها با ،نایدیاک یفطصم...
TRANSCRIPT
صاحب امتیاز:
جامعۀ المصطفی العالمیۀ
محل انتشار:
مجتمع آموزش عالی اصفهان
مدیر مسئول:
مصطفی کایدیان
سردبیر:
محسن محمدی
مدیر اجرایی:
رمضانعلی رمضانی
هیأت تحریریه:
محمدی، مصطفی کایدیان، ابراهیم رضایی آدریانی، زهرا توکلی،ابراهیم ملکی، محسن
ظاهر حبیبی،علی اختر،محرم علی خلیلی،علی جمعه حیدری، محمدکمیل مهدی،عباس بادامی، مصباح تابو، سید علی جعفر شمسی
:قیمت
تومان 5000
ماله، جامعه المصطفی العالمیه واحد اصفهاننشانی: اصفهان، خیابان عبدالرزاق، انتهای بازارچه حاج محمد جعفر، بن بست ج
03137173205تلفن: [email protected]پست الکترونیک:
دوفصلنامه تخصصی
5/ شماره سومسال
ص نشرهی غیر ربخط 1396 پاییز و زمستانلم
ثبت مارهش طفینور ا
77876وزارت ارشاد اسالمی:
1
بللا رویدللقد مهاررلله مزم در زمیملله )ص(ه تخصصللن رورمصمصلل ندوفصللامام
فهللهم ملللول و هللوی مستمن)م(تصالللن( بلله زبللان فارسللن و تقتیلل
مرتشلللار دوفصلللامامهم دمرمز مرلللوز رشلللق مز وزمرش فق مللل و مرشلللاد
من باشد. 77876مستمن به شماره ثبت:
2
فهرست
3 ............................................................................. طباطباین عتمه رظقیاش بق تأکید با ققآن جامعیت نبقرس
زمارن رضومن/عان ز قم تبسم
19..................................................................................................... م سقمن مزرگاه ققآن تیجامع مدصه نبقرس
نرستم ز قه
36......................................... میکق ققآن بودن نجهار و تیجامع درباره نآما زجومد مهلل تیآ دگاهید نبقرس
رظق (وش نیب (وب میکق دیس/ کار(اره جومد/انیجهار مصهام
60........................................... مصمال نیب رومبط وزه در میکق ققآن بودن نجهار و تیجامع لیوتحا نبقرس
نعیبد نعا دیس/ررربق رضا
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
3
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
بررسی جامعیت قرآن با تأکید بر نظریات عالمه طباطبایی
1علي زهرا تبسم
2زماني رضوان
چکیده
قللقآن رللابتقین و معرللاب مرگیزتللقین مللتن و یللارن و آسللمارن مسللت کلله مز جارلل (دمورللد بللقمز
ممللدز مز میللن کتللاب آسللمارنم آشللماین بیشللتق بللا آن شللق رللازل شللده مسللت و هزملله بهقه للدمیت ب
مست. مز جماه مبا ث مبملاین مقبلوب بله شلما(ت قلقآن کله در گلورگن فهلم و ت سلیق آن رهل
دمردم جامعیللت قللقآن مسللت. بحللث در مللورد جامعیللت قللقآن مز دیقبللاز تللا کمللون مللورد توجلله
و بللا توجلله بلله تصللقیر قللقآن در (صللوص ملللل جامعیللتم پژو للان بللوده مسللت م سللقمن و ققآن
میلن پلژو بلا روشلن توللی نم تحایالن بلا تأکیلد بلق رظقیلاش عتمله .مرلد مگان آن رم پذیقفته
طباطبللاین مررللام شللده مسللت. بسللیارز مز دمرشللممدمن عاللوم مسللتمن بللق مبحللث جامعیللت و
جلام بلودن قلقآن معملاین ققیل شموصن ققآن کقیم تأکیلد دمررلد. مز رظلق عتمله طباطبلاینمجهان
رحلو »تلومن مت ظله شلودم مز جهلت آن دمرد و کملال قلقآن لم مز دو یلث من« کامل بلودن»به
ویژه در آثللار ققآرللن عتمللهم بلله« گسللتقش موضللوعاش و مسللا ل آن»قللقآن و مز یللث « بیللان
ز کامللل بللودن عمومن شللوم د و دهیللل بللق جامعیللت قللقآن بلله معمللاتللومن مسللتمدمتن بللهمصمیللزمنم من
مز (للاص مارمللد ریاز للاز للدمیتن سللقم گقفللتم ر سلله و در محللدودهگسللتقش مسللا ل آن فن
عتملله جامعیللت قللقآن رم در محللدود للدمیت ریاز للاز مللقتبط بللا سللعادش بشللقم کمللال م(للقوزم
ریاز از دیمنم شئون مقبوب به مرساریت آسمان و ممثال آن م قح کقده مست.
م جهارن بودن. ا: ققآنم جامعیتکایدومژه
اصفهان؛.( س) المصطفي بنت عالي آموزش حديث، مؤسسة قرآن و ومعل کارشناسي طلبه 1
اصفهان.( س) المصطفي بنت مرکز تخصصي گروه قرآن و حديثو مدير مدرس 2
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
4
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
مقدمه
بلا مسلاماران جارل مز کله مسلت آسلمارن و و یلارن ملتن تلقین مرگیلز معرلاب و تقین راب ققآن
م للا یم و معللارن فهللم جهللت در تللتش مللان کلله درورللن رویدللقد ؛ مسللت مومجلله رویدللقد دو
. مسللت ققآرللن عاللوم بمللام دمرشللن آن الللل کلله بیقورللن رویدللقد و مسللت دیمللن مللتن میللن ژرف
مخ بللان مسللتهبال و توجلله مللورد و للن رللزول بللا مزمللان شللاید و دیقبللاز مز کلله درورللن دللقدروی
جامعله در مسلتمن عمیل و رلوین فق مل ر لو و گسلتقش آن الللم مسلت گقفتله قلقمر و ن
.مست بوده مکمون م تا آن تدموم و( ص) پیامبق معالق جهارن
و قلدر میشلان میلان در لم ملوز مسلت نقلقآ بله مسلاماران بیقورلن رویدلقد رتیره که ققآرن عاوم
مرتبلاب مملام دمرد مهلدماتن و تمهیلدز جمبله گق له دمرل میلنم مسلت ردلقده پیلدم رم (لود ممزصت
میلن م میلت در و مسلت روشلن و مهلم بسلیارم مسلت قلقآن بله درورلن رویدلقد کله ت سلیق با آن
بله قلقآن فهلم هکل مسلت لدز بله قلقآن عالوم م میلت:»مرلد روشلته رظلقمن لا بعضن مرتباب
(25: ی 416م معقفت.« )ریست ممدن مبا ث آن فهم بدون دقی لورش
: دمرد رهل آن ت سلیق و فهلم گلورگن در کله قلقآن شلما(ت بله مقبلوب مبملاین مبا ث جماه مز
و معللارنم قللقآن مسللا ل و موضللوعاش گسللتقه مز م سللقز للق تاهللن رللو مسللت قللقآن جامعیللت
. مسلت تاثیقگلذمر آن مز گیلقز بهلقه و مصهلن کتلاب میلن بلا وز تعاملل رحلوه باصتب و آیاش مهالد
تقسلیم رتیرله در و آیلاش مز بسلیارز ت سلیق گلورگن قلقآن جامعیلت بله رگلقش رلو ت اوش ببا
در آن آفقیمللن رهلل میللزمن و قللقآن مز مسللت اده قابللل و م دللام قللومرین و ر ممود للا محللدوده
.(وم دبود مت اوش ریز مرسان زردگن
بللوده پژو للان قللقآن و م سللقمن توجلله مللورد کمللون تللا دیقبللاز مز قللقآن جامعیللت مللورد در بحللث
گق له. مرلد پذیقفتله رم آن مگلان جامعیلت مللل (صلوص در قلقآن تصلقیر بله باتوجله و مست
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
5
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
رتیرله و مرلد شلده قلقآن م ال جامعیلت بله قا لل مز علدهم مرلد کلقده م(تتف آن محدوده درباره
. دمرد وجلود رملود پیلدم آن بله فهلم و مدرمک رلوعن تلومن ملن کله آرچله تمام ققآن در که مرد گقفته
م یللا در غزمصللن( 25: 2 جم1364 سللیوطن. )مسللت قالللق آن شللما(تن در مللا درک و عهللل ق مللد
.مرد پذیقفته رم رظقیه دیگقیاین گقوه و مصبق ان در زرکشن و مصعاوم
در( دیللن عاللوم قمزغیلل) عاللوم مز بخشللن مگللق کلله معتهدرللد گقو للنم مول دیللدگاه مهابللل در
مز تللومن مللن رمورلله بللقمز ؛ مسللت بللوده رظللق مللورد آن تقبیتللن و للدمیتن جمبلله فهللط ؛ آمللده»قللقآ
دربللال بلله مهاصلله میللن( 2:49جم1381م بللن ؛ 69 3 جم 90مشللاطبن. ) بللقد تللام ودکتق بللن شللاطبن
دیلدگاه معقفلن و شلما(ت. مسلت م میلت دمرمرز جامعیلت بلا رمب له در طباطبلاین عاامله دیدگاه
:مست م میت دمرمز جهت دو مز زمیمه مین در طباطباین عتمه
مثللق تللقین مهللم (للاص و معالللق شللیعن م سللق تللقین تاثیقگللذمر و تللقین بقجسللته مز عتملله .1
قلقآن ت سلیق مبملاز مبا لث بلقمز وز ت سلیقز مبلارن بله پلقدم(تن و مسلت م(بلق دورمن ت سیقز
.باشد رم گشا تومرد من
مو مبتدللارز آرمز و ماسللت روزگللار در مسللتمن مردیشلله پللقدمزمن رظقیلله گتللقینبزر مز عتملله .2
للاز میللده (الل بللقمز دیمللن معقفللت مختالل للاز زمیملله در مسللتمن مردیشللممدمن بخلل مصهللام
.مست بوده جدید
روشللن بایللد درمبتللدم طبعللا رود مللن سللخن قللقآن جامعیللت مز وقتللن:ققآن جامعیللت مرللوم و معمللن
آن بلقوز (اللن للورش و معملا وز رظلق مز آیلا و یسلت جامعیلت مز عتمله ممظلور کله کقد
وضلل و معمللا ریللز قللقآن جامعیللت یلل للق تماسلل بلله کلله دمرد مرللومعن میمدلله یللا مسللت ممصللور
کمد من پیدم (الن
ملن ردتله میلن بله عتمله قلقآن آثلار درسلایق سلرقز و مصمیلزمن ت سلیق م اصل به مجماصن رگا ن با
رگشللوده (للوی آثللار در( قللقآن جامعیللت)عمومن تحللت مسللتهان اببلل وز کلله شللد ومقلل تللومن
یل مهلام در مو لهم باشلد ومرهلاده رم آن کالن بله کله تثبیلت لم ملان دیگلق سوز مز ممام مست
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
6
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
مصمیلزمن تلق عمیل و تلق دقیل بقرسلن مسلت بلوده ت سلیقز مهلم مبملاز مین تم یر مز راگزیق م سق
.مست پقدم(ته موضو مین به نمختا آیان یل در عتمه که سازد من روشن
مز تلومن ملن رم ردتله میلن دمرد آن( بلودن کاملل) بله ققیل معملاین قلقآن بودن جام :عتمه رظق مز
و رحللوه آرراکلله للهم کللقد مسللتمباب و مسللت اده زمیملله میللن در عتملله م اصلل و تعبیق للا مرمللو
بللق رومیللاش و آیللاش دهصللت بقرسللن بلله کلله آررللا یللا کمللد مللن بیللان رم قللقآن بللودن کامللل جهللت
رم کملال مز رحلوه گویلد ملن سلخن قلقآن جامعیلت مز عتمله وقتلن بملابقمین. پلقدمزد من موضو
رشلود روشلن قلقآن بلودن جلام (مثیلت و جهلت یلا و متعال تلا طبعلا مم من کمد ممظور آن بقمز
.شد رخوم د فهم و تصویق دقی و درست ققآن جامعیت رحوه و رو
له جلام یلا مسلت جلام جهتلن له مز عتمله دیلد مز قلقآن کله پقسلید تلومن من مساس مین بق
دو کلم دسلت بادلهم ریسلت (اللن وجله در ممحصلق قلقآن کملال عتمله رظلق بله ؛ مسلت یزز
ریلز باشلد آن( بیلان رحلوه) جهلت مز قلقآن کملال مسلت ممدلنم باشلد دمشلته تلومن ملن (مثیت
بمللابقمین باشللد آن( ومسللا ل وعاشموضلل گسللتقده) یللث مز قللقآن بللودن کامللل دمرد م تمللال
دمرمز ریللز شللده یللاد مرللوم مز قیلل و مسللت تصللویق قابللل مساسللن گورلله دو بلله قللقآن جامعیللت
.مست مقسامن
گسلتقده بله و مسلت بیارشلن بلودن جاربله مله جهلت مز قلقآن کملال بق مول رو جامعیت مشداصن
بلقدمرد در قلقآن کله رم آرچله کله مسلت میلن سلخن میمرلا درم رلدرمد کارز آن موضوعاش و مسا ل
للورش بله مسلا ا و موضلوعاش مز قیل بله آیلا. مسلت کلقده م لقح گورله و میزمن ه به
جامعیلت رلو میلن بلا ریسلت ملین میمدله یلا مسلت کلقده بیلان رم جهاتشلان تمام و پقدم(ته کامل
:کقد طقح تومن من ققآن بقمز رسبن و متن لورش دو به رم
پیشلین کشل بله رسلبتم مسلا ل طلقح در آن بیلان بلودن کاملل معملارز بله قلقآن جامعیت( مص
.آسمارن
لاز کتلاب بلا مهایسله بلدونم مسلا ل طلقح در آن بیلان بلودن کاملل معملاز به ققآن جامعیت (ب
.دیگق آسمارن
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
7
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
شناسي مفهوم
جامعیت -1
و شلیمیانپی درمیلانم مسلت شلده ققآرلن عالوم لوزه ومرد کله مسلت پیلدمین رو ومژگان مز جامعیت
مقبلوب رظقیلاش بادله. مسلت رگقفتله قلقمر بحلث ملورد رلام میلن بله عمومرن میشان مدتوب آثار در
م سللیوطن) گقدیلد م للقح( قلقآن مز مسللتمبط عالوم) للون مبا ثل یللل در عملومن میللن بلا ملقتبط
(2:393ج م1363
نشللئو ملله بلله رسللبت آن آموز للاز و آیللاش بللودن فقمگیللق و شللمول قللقآن جامعیللت مز مهصللود
ملله بللقمز قلقآنم بمللابقمین( 233: 139م مللبدب) مسلت معصللار و للا دورمن درتملامن بشللق زرلدگن
و فللقدز مملور مز ممم بشلق زرلدگن مملور ملله بلقمز و لا زملان مله و للا مدلان و مله لا مسلما
کلله مسللت معتهللد و دمرد تاکیللد قللقآن جامعیللت بللق طباطبللاین عتمللهم مسللت شللده رللازل مجتمللاعن
مرسلان رسلیدن بلقمز و مسلت آن گلقز لدمیت شلأن بله توجله بلا شلن ق بقمز ققآن بودن بمیان
م(لتیم معلادم مبلد مارملد مسلتم رملوده بیلان رم مو ریلاز ملورد عالوم و م تیاجلاش تمام دمیت به
رسللاصت ریللز آیللاش دیگللق مز دربق(للن( 12:324مج1379طباطبللاینم... ) تللاریو وم قصلل م فاضللاه
یامیهلا قلل) مارملد مسلتم مو کتلاب م لا یم جامعیلت مز رشلان هکل شلده مشلاره(ص) پیلامبق فقمگیق
ول فن مرن مصماس ) سلتم شلما مله سلوز بله (لدم فقسلتاده ملن ملقدم مز( جمیعلا مصلیدم مهلل سل
اماک مرلن وملا) شلقی ه درآیله طلور ملین( 158/ معقمف رمجلز تلور ملا(صاعاصمین ر مل مهتلن سل
( 107/ مهربیا ) ر قستدیم یانجهار ر مت بقمز
دمرل و عالوم فقمگیلق مسلت ملقدم لدمیت ملان کله (لود م لدمف تحهیل بلقمز ققآن رو مین مز
تحهیلل رمسللتاز و کللقده یللاد... و شماسللن جامعللهم ترقبللن عاللوم مز مگللق و مسللت هزم (الللن
و عالوم تملام بقگیقرلده در تومرلد رملن قلقآن جهلت بلدین مسلت. بلوده گلقز دمیت دف مان
و مسلت عالوم مله شلامل قلقآن کله مرلد پمدمشلتمه سلیوطن مارملد بق(ن که مان آنم باشد معارف
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
8
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
م ریسللت (للدم بللا مرسللان رمب لله و عبللادز مسللا ل در ممحصللق تمهللا ریللز قللقآن ریسللت م ابللن للی
(62: 1377بازرگانم) مرد پمدمشته آن مز معالقمن مز بق(ن که آرچمان
عالمه ناتبیا در قرآن جامعیت دالیل -2
آن بودن کامل معماز به ققآن جامعیت -2-1
معملا بلدین ؛ کاملل مسلت کتلابن مریلد قلقآن کله کملد ملن رصلقیر مستم در ققآن متاب در عتمه
کلقده بیلان وجله تلقین کاملل بله رم لدف آن لم و دمرد (لود در رم مرسلاریت کاملل دف م که
قلومرین و م(تقلن مللول بسلتن ملار بله و کاملل بیملن جهلان رم مرسلاریت لدف سلر وز. مست
کاملل تشلقی مریلد قلقآن کله کملد ملن تصلقیر کلقده کلق بیمن جهان آن به هزم و مماس عمان
مستشللبهاد رحللل سللوره مز 89 آیلله جمالله مز آیللاتن بلله بللاره میللن در و دمرد رمبقعهللده مهصللود میللن
و سلعادش رمه ملای پی در بشلق کله یلزز لق:»رسلد ملن بملدز جمل میلن به مدممه در و کمد من
شلده بیلان کاملل وطلق بله کتلاب میلن در باشلد ملن ریازمملد آن بله و عملل و معتهلاد مز (وشبختن
( 22: 1361طباطباینم« )مست
سللاب کتلل بللا مهایسلله در موضللوعاش و مسللا ل گسللتقده جهللت مز قللقآن جامعیللت -2-2
رم لن بله قلقآن میلن( مقلوم لن صالن یهلدز مصهلقآن لذم من) شلقی ه آیه ت سیق در عتمهم آسمارن
مدیلان بلا قیلاس در لم رم قلقآن مقومیلت( 9/مهسلقم . ) ملن کملد لدمیت مسلت رمه مستومرتقین که
بله رسلبت جهلت من مز قلقآن کله گملد مل تصلویق گورله میلن. سلاب مصهلن شلقمیر لم و دیگق
و مرللد گ تلله پاسللو پیقومرشللان ریاز للاز مز بعضللن بلله آرهللا کلله مسللت مقللومم آسللمارن مدیللان سللایق
یلا مرلد ومگذمشلت م آرهاسلت در بشلق (یلق کله رم دیگلقز مملور مملا باشلمد ملن اصشلان به سودممد
م مهابللل در و مسللت آرهللا (ومسللته و میللل بللا م للاب کلله مرللد گ تلله پاسللو رم ریاز للا مز بق(للن مگللق
در. کممللد رمللن بللقآورده مسللت آن در (یقشللان و لللتح کلله رم آرللان ریاز للاز مز زیللادز بخلل
قیللام و توجلله مو آ(للقش و دریللا مهللم ممللور جمیلل و مرسللان زرللدگن بلله قللقآن و مسللتم اصیدلله
میللن در مدیللان سللایق رسللبت کلله کمللد مللن للدمیت می للن دیللن بلله رم مرسللان قللقآن سللر رمللوده
( 47: 13مجاد1379مطباطباین) مست مثق ومشو مقومم جهت
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
9
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
ققآن جامعیت و تحدز عمومیت -2-3
ققآن جامعیت – جامعیت معمن – مست معنجا کتاب ققآن آیا
بودن جهارن -ققآن بئدن جهارن یعمن مست جهارن کتاب ققآن آیا
عالمه بیانات در قرآن جامعیت دالیل .3
ققآن بودن کامل معماز به ققآن جامعیت -3-1
کاملمپق للدف مسللت کتللابن مریللد قللقآن کلله کمللد مللن تصللقیر مسللتم در قللقآن کتللاب در عتملله
بیملن ومقل بلا کله مرسلاریت لدف زیلقم کملد ملن بیلان وجهلن تقین کامل رمبه آن و ریتمرسا کامل
و مماسل کله مسلت عمالن قلومرین و م(لتی مللول کاربسلتن بله و کاملل بیمن جهان شده سقشته
.دمرد عهده به رم مهصد مین کامل تشقیر مرید ققآن و باشد بیمن جهان مان هزمه
کله یلزز لق میمدله و کملد ملن مستشلهاد رحلل سلوره مز 89 یلهآ جماله مز آیلاتن بله بلاره درمین
میللن در باشللد مللن ریازممللد آن بلله عمللل للق معتهللاد مز (وشللبختن و سللعادش رمه پیمللای در بشللق
(23-22ص.)مست شده بیان کامل به طور کتاب
سللاب کتلل بللا مهایسلله در موضللوعاش و مسللا ل گسللتقش جهللت مز قللقآن جامعیللت -3-2
آسمارن
رمه مسلتومرتقین کله رم لن بله« مقلوم لن صاتلن یهلدز مصهلقآن لذم إن» شلقی ه آیه سیقت در عتمه
شلقی لم و دیگلق مدیلان بلا قیاسلن در لم رم قلقآن مقومیلت( 9/مهسلقم .)من کمد دمیت است
مقلومم آسلمارن مدیلان سلایق بله رسلبت جهلت مز قلقآن کله کملد؛ ملن تصلویق گورله مین ساب مصهن
. باشلمد ملن اصشلان بله سلودممد و مرلد گ تله پاسلو پیقومرشلان ریاز لاز مز بعضلن به آرها که مست
گ تله پاسلو رم ریاز لا مز بق(لن مگلق یلا مرلد ومگذمشلته آرهاسلت در بشلق (یق که رم دیگقز ممور مما
للتح کله رم آرلان ریاز لاز مز زیلادز بخل مهایلل در و آرهاسلت (ومسلته و میلل م لاب که مرد
می للن دیللن بلله رم مرسللان قللقآن و مسللتم در اصیدلله. کممللد رمللن بللقآورده مسللت آن رد (یقشللان و
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
10
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
م طباطبلاین. ) مسلت مسلتومرتق و مقلومم جهلت میلن در مدیلان سلایق بله رسلبت کله کملد ملن دمیت
(47: 13جم1379
(ص) مسللتم پیللامبق شللقیعت کلله کمللد مللن بیللان ریللز شللورز سللوره مز 13 آیلله بلله یللل در عتملله
شللقیعت (للتف پلل . مسللت وم دللام عهایللد مهللم و م للم و درشللت و دیمللن لمسللا ملله جللام
ت سلیق.)بود آرلان مسلتعدمد لد در و لا مملت ملان وضلعیت و لال ریلازو بله محلدود کله قبان
(28: 18جم مامنم طباطباین عتمه
ققآن جامعیت و تحدز عمومیت -3-3
وز فلأتوم عبلدرا عالن رزصملا ایمل ریل فلن کملت إن» بهلقه سوره مز 23 آیه یل در عتمه ملن بسل
تحلدز (لود معرلاز بله مختال آیلاش در قلقآن کله کملد ملن بیلان رم قلقآن معرلاز آیه مین «مثاه
در. شلورد ملن محسلوب»آ بلودن معرلزه بلق مسلتدهل مز گورله بله آرهلا مله که آرچان مست کقده
.مست مسقم سوره 88 آیه به بمقبو تحدز مقمت تقین عام که: فقماید من مدممه
کلان صلو و بمثاله یلاتون ه مصهلقآن لذم بمثلل یلاتوم من عالن مهیرلن و مهرسلن مجتمعلت صلئن قل»
میلن مارملد کله کمملد مت لای( جلن و مرل ) پقیلان و لا مرسلان مگلق: بگلو« ظهیقم یبعض بعضهم
در کممللدم کملل (کللار درمیللن) رم یدللدیگق ق مللد آوردم رخوم مللد رم آن مارللام بیاوررللد رم»قللقآ
بلق علتوه لم و (ومرلده فلقم آورز مارملد بله رم مرل و جلن مز معلم مگلان م شقی ه آیه مین
هیهلن معلارف مز معلمم بلقدمرد در قلقآن کله مز ویلژه لل ت و (صوللیت لق بله بیارن بتغت
تحللدز آن غیلق و رامدشللوف معلارف و عاللوم و غیبلن از(بق للم قلومرین و م دللامم فاضلاه م(لتی
.مست رموده
و مولللاف تمللام مش دمیللقه کلله دمرد معمللا لللورتن در مرلل و جللن بلله رسللبت تحللدز عمومیللت
بقگیللقد. در دمرد وجللود لا»آ در جللوین سللبهت و ت اضلل ممدللان کلله رم لاز زمیملله و للا ویژگلن
(لود دملت در دلیم بلقمز و (لود بتغلت در سلخمور و بایل فلقد بلقمز قلقآن مساس مین بق
بللقمز (للودش (للاص تخصلل در مجتمللاعن عاللوم عللاصمو بللقمز و (للود عاللم در عللاصم بللقمز و
و شللان سیاسللت در سیاسللت م للل بللقمز و شللان گللذمرز قللارون در دمرللان هللوی و گللذمرمن قللارون
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
11
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
مگللان لللورش بلله آرچلله در جهاریللان تمللام بللقمز و شللان دومللت در ومصیللان و اکمللان بللقمز
و مسللت معرللزه بیللان و عاللم و دللم در م(تتفمغیلل مارمللد یافللتم تومرمللد رمللن دسللت نبللدم
جهللاش تمللام مز (للود معرللاز عمومیللت مللدعن قللقآن پلل بیللاورد تومرللد رمللن رم آن مارمللد کسللن
(59: 1جم1379طباطباینم ت سیق) .مست
و عاللم بلله قللقآن تحللدز. کمللد مللن م للقح رم تحللدز (للاص للاز گورلله وقتللن طباطبللاین عتملله
ثمللا ر للق و» للون آیللاتن طقیلل مز ر قللقآن گللا ن کلله:میگوید دمده قللقمر توجلله مللورد رم معقفللت
مسلت یلز مله بیلارگق کله کلقدیم رلازل بقتلو رم کتلاب میلن ملا و «شل صدل تبیارا مصدتاب عای
(89/ مصمحل)
کتللابن در میمدلله جللز دمرد وجللود (شللدن و تللق للی رلله و« مبللین کتللاب فللن مصللا وصارطلل »
تحللدز معقفللت و عاللم در (صللوص بلله(.59/مهرعللام) مسللت. ثبللت (للدم( عاللم کتللاب آشللدار)در
مسلتم کله شلد ومقل مملق میلن بله تلومن ملن مسلتمن تعلاصیم ملتن در بقرسن و سیق با مست. کقده
درشللت و ریللز متعللق ( ص) مکللقم پیللامبق بلله جز یللاش مرجللا و قللقآن در کایللاش بیللان طقیلل مز
م سیاسللن ممعاماللهم عبللادز مز معللمم دیمللن فقعللن قللومرینم فاضللاه م(للتیم فاسلل ن مصهللن معللارف
بقملدمر مصبتله. مسلت شلده یابلد ملن مرتبلاب و تملاس مرسلان عملل فعلل بلا که آرچه ق و مجتماعن
(62: 1جم ت سیق طباطباین.)تو ید ملل و ف قش
دمیتن ممور مه تبیان ققآن -3-4
رزصملا و: »فقمایلد ملن کله مسلت رحلل سلوره مز 89 آیله زمیمله میلن در تمادمسل مورد آیه تقین ملان
م مسلت یلز مله بیلارگق کله کلقدیم رلازل بقتلو رم کتلاب میلن ملا و« ش صدل تبیارا مصدتاب عای
عایلل رزصمللا و "ومو" آیلله سللیای و ظللا ق بلله باتوجلله» :فقمایللد مللن شللقی ه آیلله ت سللیق در عتملله
( لاب کلاف مز لال «مصدتلاب عایل ورزصملا» جماله و مسلت لاصن بادله ریسلتم مسلتثما مصدتاب
هید جئمابل » یعملن قبان جماه در بلوده رم تلو. مسلت ملین آیله معملاز و مسلت « لبه عالن شل
کلله رم رچلله قآ کلله کتللابنم کللقدیم رللازل رم قللقآن دریللا در بقتللو قللبت اصیدلله در آوردیللم بقآرللان
ت سللیق. )شللود مللن دمرسللته باطللل و لل بللدمن و کمللد مللن بیللان مسللت للدمیت ممللق بلله مقبللوب
(325: 13مجاد1379م طباطباین
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
12
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
مست مستهل دهصت در مرید ققآن -3-4
کشل (لود مو بلق معملن مز معملوصن لاز کلتم سلایق مارملد مسلت کلتم رسلو مز کله مرید ققآن
مللقمد کلله رلدمرد وجللود دصیاللن ریلز (للارج مز و ریسللت گمل (للود دهصللت در قگورله و ملن کمللد
.شود من فهمیده عقبی ص ظ مز که مست آن جز ققآن ص ظن تحت
مز باشللد دمشللته آشللماین صغلت بلله للقک زیلقم ریسللت. گملل (للود دهصلت در (للودش میمدلله مملا
دیگلق عقبلن کلتم لق جملتش مز ماردله فهملد ملن آشلدار رم آرهلا معملن کقیمله آیاش جمتش
.فهمد من نمعم
بملن مارملد رم (اللن طا له درآرهلا کله (لوریم ملن بلق قلقآن مز بسلیارز آیلاش بلا میلن بق عتوه
بللا رم (للود مهالللد قللقمردمده ( للاب متعالل رم مللقدم عمللوم گللا ن و ک للار و مللوممین و مسللقم یل
لد(وم ملن میشلان مز بقآملده تحلدز مهلام بله یلا میرلقدمزد م ترلاج رم آرلان کمد یلا من مصها رشان
کله مسلت بلدیهن و بیاوررلد رم آن مثلل (دمسلت کلتم قلقآن میمدله در دمررلد تقدید و ش مگق که
تدایل مچملین و رلدمرد معملن ریسلت ومجلد رم ت هلیم (الصلیت کله مص لاظن بلا ملقدم با تدام
.ریست قبول قابل شود رمن فهمیده آن مز محصل معمن که یزز مثل آوردن به مقدم
قلقآن آیلا «مق اصهلا قالوب عالن مم مصهلقآن یتلدتبقنن مفلت: »فقمایلد ملن تعلالم (لدمز مین بق مز عده
مفلت: »فقمایلد ملن و شلده زده ق اهاشلان دصهلاز بله یلا کمملد رملن تأملل با آیاش گیقز پن تدبیق رم
«کثیقم ام(تتف ومفیه صوجد مهلل غیق عمد من صبکان و مصهقآن یتدتبقنن
م(تتفلاش تلدبق مچملین و پلذیقد ملن دمرد ت هلیم رم (اللیت کله رم تلدبیق بقمیمدله ا آیه دهصت
مسلت بلدیهن و مسلت روشلن ملن کملد لل ملن آیلد پلی مبتلدمین و سل حن دررظق که رم آیاش
للل مچمللین و آرهللا در تللدبیق و تأمللل ردمشللتمد ظهللورز (ودشللان معمللاز در آیللاش مگللق کلله
.ردمشت معمن تدبیق و تأمل بومس ه آرها لورز م(تتفاش
وجلود دصیالن ملین زیلقم ریسلت (لارج مز دصیالن قلقآن ظلوم ق ریلت ر لن به رمج میمده مما و
.ردمرد
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
13
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
آن بیلان یلا بله( ص) مسلت پیغمبلق تمهلا بیلان بله قلقآن ملقمدمش ت هیم در مرد گ ته بق(ن میمده (بق
.کقد رجو باید گقمم بیت م ل بیان و ضقش
( ) بیلت م لل مماملان و( ص) مکلقم پیغمبلق بیلان جمعیلت زیلقم ریسلت قبلول قابل سخن مین وصن
بله قلقآن دهصلت ریلت کله مسلت مهصلود گورله وبملابقمین کلقد مسلتخقمج باید ققآن مز تازه رم
ربلوش سلمد کله قلقآن بلدممن بایلد مماملت و رسلاصت مللل درمثبلاش بادله باشد متوق میشان بیان
.زد م مست
عهلده( ) بیلت م لل م مله و( ص) مکلقم پیغمبلق میمدله بلا رلدمرد ممافلاش شلد گ تله بقمز آرچله و
رملن آیلد بدسلت مریلد قلقآن ظلوم ق مز کله شلقیعت م دلام ت اللیل و قلومرین جز یلاش بیان دمر
.مرد بوده
مرزصملا و» آیلد ملن در یلل آیلاش مز ماردله مرلد دمشلته رم کتلاب معلارف معاملن سمت و مچمین
رم آرچله میمدله بلقمز رم قلقآن کلق تلو بله فقسلتادیم فلقو و« مصلیهم یمزل ما صاماس صتبین مصذکق مصی
.کمن روشن و بیان بقمیشان شده رازل مقدم به
کلقد مملق نیعمل آورد شلما بلقمز پیغمبلق رم آرچله «فلارتهوم عمله مارهلاکم و فخلذوه مصسول آتاکه وما»
.کمید دمرز (ود کقد رهن آن مز آرچه و پذیقید و بگیقید
ول من مرساما وما» بلا ن میمدله بلقمز مگلق ر قسلتادیم پیغمبلقز لی ملا« مهلل بل ن ی لت إصلا رسل
.کممد مطاعت (دم
وه مهمیللین فللن بعللث مصللذز للو» و مصدتللاب یعامهللم و یللزکیهم و تللهمیا عاللیهم یتاللوم مللمهم رسلل
رم (لدم آیلاش کله بقمرگیخلت پیلامبقز (ودشلان مز مملن جماعلت درمیلان آردله (دمست «مصیحدم
ملن تعالیم رم دملت و کتلاب بقمیشلان رمایلد و ملن تزکیله رم آرلان و کملد ملن تتوش میشان بق
.د د
قلقآن مصهلن معالم و شلقیعت ت اللیل و جز یلاش مبلین( ص) مکلقم پیغمبلق آیلاش میلن موجل به
رم( ) بیلت م لل م مله و( ص) مکلقم پیغمبلق ثهالین متلومتق لدیث موجل بله و باشلد ملن مرید
میمدله بله رلدمرد ممافلاش م ال میلن و مسلت دمده قلقمر (لود جارشلیمان بلقده رلام مان سمت در
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
14
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
مز رم مریللد قللقآن مدمللق مرللد گقفتلله یللاد هیهللن معامللین مز کلله مز سللایهه معمللال بللا ریللز دیگللقمن
.ب هممد آیات ظوم ق
دمرد ظا ق و باطن مرید ققآن -3-5
یا بله صایشلقکو و مهلل معبلدو و» فقمایلد ملن (لود کتم در متعال (دمز لی و برقسلتید رم (لدم «شل
.د ید من ققمر مو شقی عبادش در رم یزز
مصلقج فلاجتمبوم: »فقمایلد ملن ماردله مسلت لا بلت معملوصن پقسلت مز رهلن کتم مین ظا ق و
.باشمد ا بت که پایدیها مز گزیمید دورز «مهوثان من
و (ضلو کله مسلت ممملو دیلن بلقمز لا بلت پقسلت کله شلود من معاوم تحایل و باتأمل وصن
متعللال (للدمز ماردلله رللدمرد (صولللیتن ریللز معبللود بللودن بللت و غیق(دمسللت بقمبللق در فقوتمللن
و صاتعبللد من آدم بمللن یللا مصللیدم معهللد مصللم»: فقمایللد مللن شللمقده مو عبللادش رم شللی ان مطاعللت
ی ان دیگللق تحایاللن بللا پقسللتید و مللن رم شللی ان کلله آدم بمللن مز شللما بلله رللدمدم ققمللان آیللا «مصشلل
ماردله و ریسلت فققلن غیلق و (لود میلان مرسلان گلذمرز گلقدن و مطاعلت در کله شود من معاوم
پیللقوز مطاعللت ربایللد متعللال (للدمز بقمبللق در ر لل للاز (ومسللته مز کللقد مطاعللت ربایللد غیللق مز
.کمد من مشاره متعال (دمز مارده رمود
دمده قلقمر (لود (لدمز رم (لود ر ل لومز کله رم کسلن دیلدز آیلا « لومه مصهه مصتخذ من مفقیت»
مز و دمشلت مصت لاش ربایلد متعلال (لدمز یلقبغ مللت کله شلود ملن معالوم تلقز دقیل تحایلل با و
دمدن رشلان کلو دن و (ضلو مو بله دمدن مسلتهتل ملان (لدم بغیلق توجله زیلقم رمود غ ات وز
وص لد» :فقمایلد ملن متعلال (لدمز باشلد ملن پقسلت و عبلادش روح میملان میلن و موست بقمبق در
«مهرسن و مصرن من کثیقم صییرهمم ر را
رم مرلل و جللن مز بسللیارزم (للورم مللن سللوگمد «مصغللافاون للم موصئلل : »فقمایللد مللن کلله آررللا تللا
. ستمد-(دم مز- کممدگان غ ات مان آران:فقماید من که تاآررا آفقیدیم جهمم بقمز
ن بله تشلقکوم وصلا» کقیمله آیله مز شلود من مت ظه مارده میمدله شلود ملن فهمیلده مبتلدم یلا «شل
(لدم م ن بغیلق دیگلقمن مز مرسلان میمدله تلق وسلی رظلقز بلا و رملود پقسلت رم لا بلت بله یدربا
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
15
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
و کملد پیلقوز ربایلد (لود دصخلومه مز تلن مرسلان میمدله آن مز تلق وسلی رظلقز با و ردمد پقست
.دمشت مصت اش مو بغیق و کقد غ ات (دم مز رباید میمده مز تق وسی رظق با
آن دربلال بله تلق وسلی معملاز و ظهلور و آیله مز مبتلدمین سلاده عملام ی ظهور یعمن تقتی مین
بللا و مسللت جللارز مریللد قللقآن سقتاسللق در معمللاز پللن درز معمللاز پیللدمی و ظهللور مچمللین و
رهلل ت سلیق و لدیث کتل بلوده ملارور( ص) پیغمبلق مز کله معلقوف لدیث معملاز درمین تدبق
.شود من روشن «مب ن سبع مصن ب ما صب مه و ب ما و ظهقم صاهقآن مر » :شده
مرمده کلتم مز لقدو کله( ب لن و ظهلق یلا) بلاطن و دمرد ظلا ق مریلد قلقآن گذشت آرچه بمابقمین
ص لظ ظلا ق مرمده مدیگقرلد علق در رله مقمدرلد لم طلول در معملن دو میلن میمدله جز مرد شده
.باشد من ظا ق مرمده زم مم باطن مرمده ره و کمد من ومفن بان م آرم
تحقیق قابل قوانین و عالیه معارف -4
کلقدیم رلازل کتلابن بقسلم ملا «تع الون مفالا کلقکم فیله کتابلا مصلیدم مرزصملا صهلد» آیه یل در عتمه
آیله کله رویسلد ملن (10/مهربیلا ) فهمیلد رملن آیلا مسلت آن در شلما (بیدمرز و) تذکق وسیاه که
کلقز آیله میلن کلق مز ملقمد و مسلت آرهلا بلق قلقآن رلزول (لاطق بله مسلتم بلقمش ممتمان مهام در
مز عاصیله معلارف آرلان کلق میلن مسلت آرهلا شلان زیبملده و شایسلته و میشلان بله مخت که مست
مهللقرمش و قللومرین ریللز و. اسللت مرسللان درک ولللاه و ظقفیللت درجلله بللاهتقین در کلله مسللت
.دمرد مجللللقم قابایللللت و ممدللللان بشللللقز جامعلللله در کلللله مسللللت درسللللتن و رمسللللت
(255؛14مج1379طباطباینم)
کتلابن قلقآن» گویلد ملن و مسلت کلقده کلق مرسلاریت شلوون رم قلقآن بیلان محلدوده عتمه گا ن
و مبللدم معللارف قبیللل مز کمللد مللن مدم(الله مرسللان مرسللاریت بللا مللقتبط شللوون تمللامن در کلله مسلت
رلللو بلللق لللاکم فلللقدز و مجتملللاعن قومرینمارنمرسللل عملللومن فضلللایلم میرلللاد و (ا ممعلللاد
(205جم مان) «عظموم و ا عبقش و قص ممرسان
دیني مسائل -5
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
16
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
رومیتلن کلقد مسلت اده آن بله جامعیلت رلو میلن بلقمز تلومنمن عتمله کلتم در کله دیگلقز مورد
(لدم رسلول کوتلا ن بلا دیلن رلاق رلزول مدعلاز ضلقش آن در کله( ) ممیقمصملوممین که مست
مسللاصه شلل دو للق رد ضللمن( ) ممللام رومیللت میللن در مسللت کللقده تخ لله رم آن مبللت در( ص)
مسللت ربللوده مللین قگللز کلله فقمایللد مللن تصللقیر( آن مبللت در کوتللا ن و دیللن رللاق رللزول)
ن ملن مصدتلاب فلن رزصملا ملا:»مسلت فقملوده ققآن در (دمورد زیقم رهل ) «شل کلل تبیلان فیله و شل
( 1:389مج1386طبقسنم)و (18خمغهمصبت
جللام بایللد قللقآن پلل مسللت شللده مسللتماد قللقآن جامعیللت بلله دیللن کمللال بللقمز رومیللت میللن در
و رظلق لق کله درد للقم ت ردتله بلقمین رومیلت مین:فقمایلد ملن عتمله سر باشد دیمن مسا ل
(82: 3جم1378مطباطباین) باشد ققآن مز بقگقفته ؛یعمن شود ممتهن ققآن به باید دیمن رمز
باطن و ظاهر یا آیات ظاهر محدوده در قرآن جامعیت-6
علتوه میمدله یلا مسلت شلده بیلان ص ظلن دهصلت طقیل مز و متعلارف شیوه به ققآن م اص تمام آیا
تمهلا قلقآن جامعیلت آیلا عتمله رظلق بله مسلت گقدیلده ممظلور آن بلقمز لم دیگقز طقی آن بق
قلقآن بلاطن و ظلا ق مرموعله بلق بلا مسلت آن آیلاش ص ظلن دهصلت بلق متدلن و ظا ق محدوده در
میشللان م اصلل و للا ردتلله مرمللو مز تللومن مللن زمیملله میللن در رم عتملله دیللدگاه ؛ مسللت مبتمللن
بلله رسللبت رومیللاش و شللانمققآن در موضللوعاش ت صللیل و مجمللالمققآن بللودن تبیللان دربللاره
ت سللیق در عتملله. کللقد پیللدم مو رآثللا دیگللق بللا مصمیللزمن در آن ممثللال و قللقآن وبللاطن ظللا قمققآن
مبتلدم میشلان مسلت گ تله پاسلو پقسل میلن بله روشلمن بله( 89/ مصمحلل« ) شل صدل تبیارا» جماه
مز مسلت معملا یل بله بیلان و تبیلان کله کملد ملن کلق میمگوره آیه درباره رم م سقمن مز گقو ن رظق
ملقمد رتیرله در مسلت مگلان گلقز لدمیت آن شلان و عملوم بلقمز لدمیت کتلاب ققآن که آررا
ملقدم لدمیتن ریاز لاز تملام کمملده بیلان قلقآن کله بلود (وم لد میلن ریز آن بودن شن کل تبیان مز
.مسللت مللومعظ و قصلل و شللقمی و م(للتی و معللاد و مبللدم بلله مقبللوب هیهللن معللارف مز
(12:324مج1379طباطباینم)
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
17
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
کلله مسللت تبیلان ومژه معمللار ظلا ق سللاسبقمم ت سلیقز بقدمشللت میلن: فقمایللد ملن مدمملله در میشلان
دهصللت طقیلل مز مللا مسللاس بللقمین ص ظللن دهصللت طقیلل مز مهالللد و مظهللار و معهللود بیللان مللان
سلوز مز مملام کملیم ملن درک رم بشلق لدمیت بلا ملقتبط مسلا ل و معلارف کایاش ممتها ققآن ص ظن
وقللو بلله قیامللت وزر تللا آرچلله و آیمللدهم گذشللته عاللم) کلله دمررللد بللقمین دهصللت رومیللاش بق(للن
کله مسلت میلن مش هزمله باشلد للحیر رومیلاتن ملین مگلق مسلت آمده ققآن در( پیوست (وم د
غیلق شلاید بملابقمینم باشلد ملقمد ص ظلن دهصلت طقیل مز و متعلارف بیلان مز فقمتلقمققآن بودن تبیان
(325: مان.)ریست رم ن بدمن رم متعارف فهم و بقمیدمرد پقده دهصت طقی مز
گیری نتیجه
بلودن جلام م طباطبلاین عتمله رظلق مز کله گقفلت رتیرله تلومن ملن شلده بیلان که آرچه به توجه با
مت ظله تلومن ملن یلث دو مز لم قلقآن کملال و دمرد آن( بلودن کاملل) بله ققیل معملاین ققآن
آثللار در( آن مسللا ل و موضللوعاش گسللتقش) یللث مز و قللقآن( بیللان رحللوه) جهللت مزم شللود
بله قلقآن جامعیلت بلق دهیلل و شلوم د بعملومن مسلتمدمتن تلومن ملن مصمیلزمن ویلژه به مهعت ققآرن
ریاز للاز مارمللد (للاص مز محللدوده در و ر سلله فللن آن مسللا ل گسللتقش بللودن کامللل معمللاز
سلعادش بلا ملقتبط ریاز لاز لدمیت محلدوده در رم قلقآن جامعیلت عتملهم گقفلت سلقم دمیتن
کلقده م لقح آن ممثلال و آسلمان مرسلاریت بله مقبلوب شلوون دیملنم ریاز لازم م(لقوز کمالم بشق
.مست
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
3-انستزمو ز اییپ
95
18
ش عتمه طباطباینت ققآن با تأکید بق رظقیا
بقرسن جامعی
منابع
کقیم ققآن .1
.مصحدیثه دمرمصدت :قا قه. ومصم سقون مصت سیق( . ی 381) م مد بن محمدم بن .2
.دمرمصمعقفه:بیقورت. مصهقآن مصعاوم فن مصبق ان( . ی 1391) بدرمصدینم زرکشن .3
.ممیقکبیق مرتشارمش:تهقمن. مصهقآن عاوم نف مهثهان( . 1363) مصدین جتلم سبوطن .4
.جا بن. مصمومفهاش( تا بن. ) ی مبومسن شاطبن .5
.دمرمصهرقه:قم مصبتغه ره ( تا بن) سین محمدبنم مصقضن شقی .6
جامعللله مرتشلللارمش:قم:مصهقآن ت سلللیق فلللن مصمیلللزمن( 1379) محمد سلللین سلللید طباطبلللاین .7
.مصمدرسین
.مستمن مرتشارمش: قم. مستم در قآنق( 1361) محمد سین سید طباطباین .8
بلللاقق محملللد مصسلللید تعایللل م مهجتملللا ( ی 1386) عالللن م ملللدبن مبوممصلللورم طبقسلللن .9
.مصمعان م بعه ممشورمش:مشقف مصمر .موسوز
.مصدت عام: دمش م مصعاوم م یا ( تا بن) محمدم غزمصن .10
(جا بن) جوم قمصهقآن( تا بن) محمدم غزمصن .11
مکبللق عاللن تعایلل و مصدافنمتصللحیر مهلللول( ی 1388) یعهللوب محمللدبن مبللوجع ق کایمللنم .12
.مهستمیه دمرمصدت :غ ارزمتهقمن
.مرشقمهستمن موسسه:قم. مصهقآن عاوم فن مصتهمید( ی1416.)معذفتممحمد ادز .13
.تهقمن دمرشگاه مرتشارمش: تهقمنمدوم اپم ققآن ت سیق مبارن( تا بن) سیدرضام مودب .14
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
19
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ازنگاه مفسرانجامعیت قرآن بررسی ادله
زهره
1رستمي
چکیده
اى معراز مین وپیام جاوید مصهن مسللت.یدا مز رشللاره« لللان مهلل عایه وآصه»ققآن معرزه پیامبق مکقم
آن مست. باتوجه به میمده جامعیت ققآن مز مبارن مهم فهم وت سیق کتاب آسمارنم جامعیت و جاودمرگا
اشته شده رگ مثباش ی دیدگاه معتدمصنو جامعیت مدصه تبیین دف با آیدم مین روشتار ققآن به شمار من
قآرن رهان ق مدصهعهان مست.در بحث مز و رهان مدصهمتعددز مز جماه مدصه .جامعیت ققآنممستمد بهمست
ه آیاش متعدد ومسللتمباب مت اوش مردیشللممدمن سلله دیدگاه معتدمصنم ت قی ن و مفقمطن م قح با توجه ب
م دیدگاه یستر پذیقفتهراسازگارز با رساصت ققآن و فهدمن دصیل معتبقم سب به دیدگاه مفقمطن .کهشد
ا دیدگاه مم قابل مثباش ریسللت؛ت قی ن ریز به دصیل عدم ت اب با رسللاصت ققآن و آیاش و رومیاش متعدد
معتدمصن با توجه به رسللاصت ققآن در بعد دمیتن مرسللان بقمسللاس آیاش و رومیاش متعدد پذیقفته شللد.
مچمین با توجه به رومیاش متعدد مثباش شللدم ققآن در بعد دمیتن جام مه عاوم بوده وصن کشلل
س ه م مه سیارز مز مین عاوم بوم ستم(ب ست. )عایهم مص امعیتم فق پذیقشمدصه عهان ج در بحث مزم
صان در دین ستازم ره ستمکه مین مومرد معدم جامعیت م سو بق(ن قومرین آن م صور در مبت ویا ر یا ق
متعدد مب ال شللد. و در رهایت جامعیت ققآن در بعد دمیت وسللعادش مرسللارها با توجه به مدصهریز با
رهان روش با پژو مین هزم به کقمسلللتمجما رظقمش م سلللقمن فقیهین مورد تایید ومق شلللد.
گقد آورز دمده ا باروش مسللماد روشللتارز و پقدمزش دمده ا با روش تحایان ومرتهادز مررام مو یارن
شده مست.
م سقمن.کاید ومژه ا: جامعیت ققآنممقسام جامعیتم مدصه جامعیتم
دمر پژوه س ر هار جامعه مصز قم ستم مهلل عایها - 1
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
20
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
مقدمه
سان ست که بقمى دمیت مر ست. ققآن کقیمم پیام جاودمره مصهن م ا در مه زمارها ومدارها فقود آمده م
للل اش و ویژگن از مین کتاب آسللمارنم مومره مورد بحث وبقرسللن میان م سللقمن و مردیشللممدمن
پژو ان بوده مستم مستمن بوده مست. مز جماه مبا ث مبماین و مهمن که مورد توجه م سقمن و ققآن
ست که رو ضو مز مین جهت دمرمز م میت م ست.مین مو ساصه جامعیت ققآن م سقز ق تاهن م مز م
کتاب مین وفهم و ت سیق مصهن کتاب مین با وز تعامل رسبت به رحو مسا ل ققآنم و موضوعاش گستق
سمارن ست موثق آ ستماد به مدصه آ.م ضو با م ستقه مو ضقورز به رظق منبه مین دصیل تبیین گ سد. ن ر
ثاریا: با توجه به مدصه یست ققآن جامعیت مست؛ موه: مدصه م قح مورد مین در سومل دو مساس بقمین
در مورد پیشیمه موضو مین ردته قابل توجه مست که مست د ه تا ققآن جامعیت جامعیتم قامقو
شته ی کتابن تحت عمومن جامعیت ق ستمباده در ققن در طول هارده ققن گذ شده م شته ر قآن رگا
اضللق بق(ن مز لللا رظقمن عاوم ققآرن کت مسللتهان رم به رشللته تحقیق درآورده مرد.) اجن
در مین روشتار با روش عهان ورهان و یارنم ضمن تبیین م هوم جامعیت ققآن (59مص1391ومهقیزمنم
در لدد پقدم(تن به مدصه مختا درباره ز جامعیت ققآن ستیم.
تبیین مفاهیم محوری
معنای لغوى
شه شام « جم »کامه جامعیت مز ری ؛ مبن 47م ص: 2م ج1371به معماز جم کقدن و گقد آوردن ) قق
( و یا رزدی رمودن و پیوستن 282مص1384و... ( عمومیت بخشیدن )سیاحم53مص8مج1414ممظورم
یم 1404؛ مبن فارسم201یم ص 1412رمغ مل هارام بعضن مز یزى به بعض دیگق آن من باشد.)
و...(479مص1ج
معنای اصطالحى
جامعیت یعمن مشتمال ققآن بق ر ممود این که درسعادش مبدز و دمیت معموز مرسان ره موثق دمرد »
و ون کسلل یاش معموز وسللعادش در گقو مسللا ان مسللت که در مین دریا م قح مسللت وعهلم
شد سیم رمب ه میان آ(قش و دریا راتومن مز دست یابن به آرها من با م دینم (ود رم مازم به بیان آرها و تق
ها رشللللان من تامین آر یاش معموز و هت کسلللل یاز از مرسللللان رم در ج ید و ر ما من ر
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
21
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ست که بقمى تدامل فقد و جامعه 19مص1380میاززم«)د د. ( بمابقمین ممظور مز جامعیتم تمام ممورى م
مسلللتم ره میمده ققآن ی دم ق مصمعارف بزرا باشلللد که تمام اى معموى و مادى هزم در مه جمبه
و مارمد آن در آن آمده شلللماسلللا جز یاش عاوم ریاضلللا و جغقمفیایا و شلللیما و فیزی و گیاه
(362م ص11م ج1371باشد.)مدارم شیقمززم
دومر عمق جمی طبهاش مرسلللان در تمام مجامعیت ققآن یعمن میمده بقمز»ممام (میمن)ره( من فقمایمد:
(599مص1392(میمنم«.) م تیاجاش مین رو مست بشقز رازل شده و رمف تمام
ست که بقمى تدامل فقد و جامعه سبت به تمام ممورى م شمول ر بمابقمین جامعیت به معماى فقمگیقى و
اى معموى و مادى هزم و در دمیت و تامین سعادش مبدز مرسان ره موثق دمرد .در مه جمبه
جامعیت قرآن لهاد
گیقد: ققآن دهیل مختا ن م قح شده مست که مورد بحث و بقرسن ققمر من در مورد جامعیت
دالیل نقلي -1
دهیل ققآرن-مص
به مین مساصه مشاره شدهمکه در زیق به بقرسن آرها من پقدمزیم: ققآن کقیم در آیاش متعددز مز
ق بیارگق که کقدیم رازل تو بق رم کتاب مین و»؛ (89رحلم)« شن صدل تبیارا مصدتاب عای ورزصما» -1
«مست. یزى
بسیارز مز م سقمن بق مین عهیده مرد که ققآن کقیم کتاب دمیت مرسان به سوز (دم و بقرامه کان بقمز
زردگن دریوز و سعادش مبدز مرسان مست.بمابقمین ققآن جام ممورز مست که مقبوب به دمیت مرسان
فقمد به دیدگاه معتدمصن یعمن جامعیت ققآن در بعد دمیت وسعادش مرسان معتهاد دمررد. مست.مین م
مز م سقمن مشاره من شود: بق(ن رظق در مین مورد به
ده مه یز به مرسارها شماسار« تبیان»آیت مهلل جومدز آمان من فقمایمد:(دمورد سبحان ققآن رم به عمومن
شنورزص»فقماید: و در مین باره من ( یعمن ق یزز که در تأمین 89رحلم«) ما عای مصدتاب تبیارا صدل
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
22
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ست. )جومدز شده م صیل یا مجمال بیان سهم مبثق دمردم در مین کتاب مصهن به رحو ت سارها سعادش مر
و...( 460مص4م ج1372؛طبقسام221آمانمبن تامص
مست دین قامقو در عمومیت(م رحل/89)شقی ه آیه در عمومیت معماز:فقماید من طوسن شیو مق وم
مهلل لللان» پیامبق بیان به ققآن کقدن موکول یا مسللت ققآرن ر به یا ققآن بودن تبیان عمومیت مین و
. عهترن مسللتدهل با یا و مسللت ممت مجما به یا مسللت «مصسللتم عایه» ممامان و «سللام و آصه و عایه
(418مص6طوسنمبن تامج)
ما مسللت که مین مقمد آیه: فقماید /مرعام(من38) آیه ت سللیق در متسلل م ل معقوف م سللقمن مز ققطبن
لت صی طور به ققآن در ه که مقبوب به ممور دیمن مستم آن مه ردقدیم و تقک رم دین ممق مز یزز
( 420مص6مج1364ققطبنم. )آمو(ت پیامبق مز باید رم آن وصن ت صیلمکقدیم مجمال بیان یا
(بق از مز راف م عام ق بقمز مست ققآن تبیان: »آمده مست /رحل(89آیه) ت سیق در در محاسن مصتاویل
و دریا و دین ممق مز. دمررد م تیاج آن به مقدم که رم یزز قممم و تل ق و آیمده عام و گذشلللته
(402مص6قاسمنم مانمج.)«معادشان و معاش
قآن رسبت بقشمول ق« مصدتاب تبیارا صدل شن رزصما عای» مما در مهابل مین رظقیه بق(ن معتهدرد: آیه
به مه عاوم گذشلللته وآیمده و مه آرچه که مقدم در ممور دین ودریا به آن ریازدمرردم دهصت دمردم صدن
ردمرد.)مبن مده مسلللت رم چه در ققآن آ ما تومن درک آر کارنم ؛510مص4یمج1419کثیقم عام شلللو
ن گقوه به جامعیت دمکثقز ققآن معتهاد دمررد.می ( 798م ص1 لمج1423
بقرسن:
ن کل تبیان»مز ممظور موه: شللاید هم عای»بیتم ل به قدسللن م ادیث وسللیاه به باشللدکه مومردز «شلل
. مست رسیده«مصستم
:دلیل
نکقصتبیمصذ مصی ومرزصما:»فقماید من«وآصه عایه مهلل لان» مکقم پیامبق به ( اب ققآن در (دمورد
کما بیان شده رازل میشان به رم آرچه مقدم بقمى تا کقدیم رازل بتو رم ققآن مین و»؛(44رحلم)«صاماس
.«کممد مردیشه شاید
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
23
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ثاریا: مار ور که در باه گ ته شللدم م تمال دمرد مین آیه مخصللوص ممور دیمن باشللدمیعمن ققآن بیان
باشلللد یت بشلللق به دم که مقبوب باشلللد مده ق یزز عادش مرسلللان ره موثق کم و در سللل
و...( 81مص7م ج1374طباطبایام ؛ 69مص7باشد.)آصوسنم مانمج
دلیل:
ما در(ارج مشلللا ده من کمیم که ققآن بسلللیارز مز عاوم رم بیان ردقده مسلللتمبمابقمین ممظور مز -1
مومردز مست که در دمیقه وقامقو دین مست.«کل»
إرن »عموم رشلللدهم مارمد: زآمده وصن مز آن مسلللت اده در ققآن در مومرد متعددز مین تعبیقز -2
ن وصها عقش عظیم من زرن رم یافتم که بق آران »(؛23رملم «)وجدشن ممق تمادهم و وتیت من کل شللل
ه مین ریست ممظور مز مین آی«.کمد و مز ق یزز به مو دمده شده و مو رم تختن مست بزراپادشا ن من
که (دم مه یز از جهان رم به ماده سللبا دمده بود؛ باده با توجه به مهام سللخن و تماسلل دم و
ستم به مو ع ا فقموده بود و در سا مت م ست که مز ق یز که هزمه ما و صود آن م ضو م مه مو
ست؛ یعمن ققآن لادی م شت. در مورد ققآن ریز مین م ا شوردمرز کمبودز ردم بیان بقمز ق ممور ک
شد. ققآنم شدم ره آرده مه ممور جهان در آن آمده با شته با ستگن بیان در ققآن دم شای ست که یزز م
ست: شابه مین تعبیق رم درباره تورمش بیان فقموده م سن »م سا مصدتاب تماما عاا مصذز ثم آتیما مو
شن و د صیت صدل سا رم آن کتاب »(؛ 145معقمفم «)ى ور م صعاهم باها ربهم یبممونوت و باز مو
دمدیم تا رعمت دمیت رم بقمى کسلللا که ریدو فهم کمد تمام رموده و تا شلللقح مه یز و دمیت و
وردگارشللان ر مت بوده باشللدم شللاید به )قیامت و( دیدمر پقوردگار (وی میمان آوررد به دیدمر پق
شن »و «. میمان آوررد صیت صدل شن موعظ وت (؛ و بقمز مو 92)مرعامم « وکتبما صه فن مألصومح من کل
شتیمدر آن صوح شقح ق یزز رو صیل ق یزز «. ا مز ق یزز پمدز و در مین دو آیه به وجود ت
صقیر سمارن تورمش ت ستم با آرده در کاملدر کتاب آ سبت به تورمش تقدیدز شده م تق بودن ققآن ر
ه در مین مومردم ب« کل شللن »ریسللت؛ یعمن م اصبن در ققآن وجود دمرد که در تورمش ریسللت. بمابقمین
معماز ق یزز مست که بیان آن در مین یا آن کتاب ضقورش دمشته مست. تورمش در زمان رزول (ودم
صیل مه م اصبن بود شتمد. ت سعادش ومقعن (وی در آن زمان بدمن ریاز دم سیدن به که مقدم بقمز ر
م 1380قیامت درمسللیق دمیت بدمن ریازممدرد. )رجبنم ققآن ریزم تبیان ق یزز مسللت که مقدم تادمممه
(291-292مص2ج
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
24
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ن من مصدتاب فن فقطما ما مثاصدم مم إه برما یه ی یق طا ق ه و مصأر فن دمب من ما و»-2 ثم شللل
شقون ربهم إصا ست پقدما (ود بال دو با که مىپقرده و زمین در مىجمبده ی و»؛( ممرعام38)«یح ری
ام شدم (وم مد محشور (ود پقوردگار سوى به مه و ستمدم ایاگقوه شما مارمد ریز آرها میمده مگق
.«ردقدیم فقوگذمر یزى بیان مز کتاب در
تن م اص و فمون و عاوم مه که ستمد رظق مین با توجه به آیه بق مسامان رظقمن لا مز بق(ن
ضنم ازفقمول ستخقمج قابل و موجود ققآن در شیمن و فیزی ریا شمدمن م مه معتهدرد مفقمد مین.با
ص م2ج تام بنمبن ؛194ص م1جم للللل 1424م سلیوطن )دمرد. وجود ققآن در آ(قین و موصین عاوم
...( و483
رحوه مستدهل مین مفقمد مز مین آیه به شقح زیق مست:
ریز به معماز تهصللیق مسللت که معماز غ ات وتقک رم مفاده من "ت قیط"ققآن مسللت و "کتاب"مقمد مز
شن"کمدم و ستمبمابقمین قف "من سارد و زم د "من"ریز م عول به م ستغقمی رم من ر ست ومعماز م م
جمی آرچه در ممق دین ودریا و تن غیق آن مقدم به آن ریازممد سللتمد بصللورش م صلللمیا مرمل در
(125و136مص 4یمج1415؛ آصوسنم121مص4ققآن کق شده مست.) مبو یانمبن تامج
بقرسن:
در آیه دو م تمال دمده من شود:« کتاب»در مورد ومژه
کتاب تشقی -2دوین کتاب ت -1
مگق ممظور کتاب تدوین باشد لحیر مستم ون در کتاب تدوین یزز فقوگذمر رشده. مان طور که
صوح»یا « عام مصهن» در آیه شللقی ه« کتاب»بق(ن مز م سللقمن گ ته مرد ممدن مسللت مهصللود مز ص ظ
و...(217مص7ج؛مبن عاشورمبن تام329مص6مست. ) ققطبنمبن تامج « ممام مبین»و یا « مح وظ
مما مگقمقمد کتاب تشقی باشدم مد م تمال وجود دمرد:
باطن ققآن باشللد. که مین م تمال درسللت مسللتمزیقم یزز در های تدوین « کتاب»ممظور مز -مص
ریست مگق میمده در مین هیهت ققآن و باطن ققآن ست. ) سایت مسقمم مان(
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
25
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ور ققآرن در آمدهمیا به وسللیاهمعم مز آرچه که به لللو« کتاب»ممظور مز -ب دیث ٴرش آیاش و سلل
سمت م ل بیت سن به عمومن ستم»قد صته و عایهم مص سول گقممن مو م مه مطهار« عایهم مص م عایه»به ر
ستم صته و عایهم مص شد. مین« مص شدهم با ستمزیقم (یان مز مومعظ مربیا در لحیر ریز م تمال ت هیم م
بیان شده مست.) مان( « عایه مصستم» مهجومم رومین ما به وسیاه م
. اشدب بشق دمیت به مقبوب که مست یزز ق ز کممده بیان ققآن که باشد مین مقمد دمرد م تمال -ج
و دری مست د(یل آدما آ(قش و دریا سعادش در که آرچه جمی بیان در کتابم مین در جهتم مین مز
لحیر ریز م تمال مین...(و81مص7ج م1374 ؛طباطبایام 330صم7تامج بن رضام. )مست رشده کوتا ا
.مست ققآن رساصت م اب زیقمممست
(ود ون. مست ققآن (ود با مخاص مین مست ققآن ظا ق در عاوم ٴ مه که مست مین ممظور مگق -د
ضن ما: فقمایدمن ققآن ست و» ردقدیم بیان رم مومرد مز بع صما م قد ر ص ست و قبل نم عای ق مص ر
ابعض و کقدیم دایت بقمیت رم آران مز بعضا دمستارهاى که رسوهرا »؛( 78غافقم«) عای رهصصهم
( مان«. ) ردقدیم دایت رم دیگق
هم عبق صأوصن مألصباب ما کان دیثا ی تقى وصللللل»-3 صلل دی مصذز بین یدیه صهد کان فن قصلل دن تصلل
ن و دى ور م صهوم یبممون یل کل شلل قآیمه در سللقگذشللت آران بقمز »؛(111 یوسلل م)«وت صلل
(قدممدمن عبقتن بوده مست. سخمن ریست که به درو بافته شده باشد؛ باده تصدی کممده آرچه پی
«. ق یزز و ر ممورن و بخشایشن مست بقمز مقدمن که میمان آوررد روز آن مست و شقح و بیان
در مین آیهم ققآن کقیم مسللت و « دیث»مسللتدهل من کممد که مهصللود مز مین آیه به توجه با بق(ن
ست. بمابقمین ققآنم بیارگق « شن »و « کل» ستن قابل ت بی م ریزم عام و م ا آمده و بق مه های
(294مص2م ج1380در عاصم وجود دمرد. )رجبنم ق یزز مست که
بقرسن:
ق یزز مست که مقبوب به دمیت « کل شن » ون آیه در مهام بیان دمیت مستمبمابقمین مهصود مز
مص 2یم ج1407؛ زمخشقىم 60مص13یم ج 1412بوده و مقدم در ممق دین ریازممد آن ستمد. )طبقىم
و...( 511
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
26
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
نآ جمبن مسللایل و آ(قش م دام بیان بقمز ققآن»من بق مین رظق سللتمد: گقوه دیگقز مز لللا رظق
ست آمده سوره از ققآن بقمن آید قسمت »و(485ص م2ج مانم بنم.)«م آرچه مز مرموعه آیاش و
ستورز بقمز دریاز س ارش و د ست. ققآن ره تمها ساصه (دم وآ(قش م لان آن بق محور دو م معظم و م
متمت من کمد که قم مین مردمزه به دریا من پقدمزید وآ(قش رم که بهتق مسللت ما رمن د دم باده ما رم
( بمابقمین مین مفقمد به جامعیت دمقان 15مص1377بازرگانم«.)و ماردگارتقم فقمموش و ر ا من کمید
ققآن معتهاد دمررد.
بقرسن:
گ ته مست. بسیارز مز آیاش ققآن رمه معتدمل ومیاره رم پیموده و در مورد دریا و آ(قش ق دو سخن -1
سایل مجتماعن و هوقن مثل زکاشم جهادم ممق به معقوف و رهن مز ممدقم توصن و تبقزم مقمب ه ققآن م
کمد .و مومرد دیگق رم بیان من
مسللت و مرسللان معموزو مادز ز مبعاد زردگنراظق به مه مسللتم من فقمایمد: جومدز آمان آیت مهلل
من کمدم زیقم دف مللللان دینم تأمین ر ن و قگوره دریاگقیزز رم دمیت زردگن دریوز مرسلللان رم
(17م ص 1380جومدز آمانم سعادش دریوز و م(قوز مست.)
م که آیاش ققآن به تما پذیقش مین دیدگاه مستازم ت بعدز وغیق جام بودن ققآن مست . در اصن-2
سان رم در گقو سعادش معموز مر ست.باده شته م سان توجه دم مبعاد زردگن وریاز از مادز ومعموز مر
. من کممد از مستمن معقفن توجه به مسا ل دریوز در ار وبه آموزه
دو رم بهدر مسلللتم دین و دریا تو م مسلللت و ق فقد مسلللامارا باید مین »عتمه طباطباین من فقمایمد:
مومزمش م پی ببقد و ت دی مین دو در رظق مسلللتم ( اى بزرگا مسلللتم بدین تقتی در مدت
«. تقین عامل سللعادش مسللتمسللتمم ظ مومزره و تعادل بین جسللم و جانم دریا و آ(قشم بزرا
(24مص1387)طباطبایام
قگوره و ق مهدمر مز عمل (ودم در ققآن آیاش متعددز وجود دمرد که بیان من کمد مرسان در بقمبق -3
ست و به پادمش آن رایل من فمن یعمل مثهال ر »(مارمد: 299شود. )رجبنم مانمصدر آ(قش باز(وم
قيم یقه مز کار ری کقده آن رم و قک به قدر ره»(؛ 9و8)زصزصهم « (یقم یقهم ومن یعمل مثهال ر شللل
«.مز کار بدز کقده آن رم (وم د دیدد و قک به قدر ره(وم د دی
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
27
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
فوی آیاش ققآن مبین دیدگاه معتدمصن بوده و مسلللت اده بق(ن آیاش توسلللط م اص به باتوجه بمابقمین
رادرست به رظق من رسد. دمقان و دمکثقز جامعیت دیدگاه مردیشورمن بقمز مثباش دو
دالیل روایي -ب
شده بخ م مین در سته به و آورى جامعیت در د ممدانمجم به مقبوب رومیاشسعن سیم ش د ته
شمم در شود. که ش سته شان رهایت د شمگق و کممده ققآنمبیان کمار در سمت که د د ما ر تجامعی رو
من باشد. ققآن
مول دسته رومیاش
ستهم مین در ست رومیاتن د سانم م تیاجاش و عاوم تمام»دمررد دهصت که م که به«دمرد وجود ققآن در مر
بق(ن مز آرها مشاره من شود:
فتن قم که بود رخوم د سللقش در مرسللان گاه ی که (وردرد قسللم «مصسللتمعایه» لللادی ممام -1
یئاش تقک ما ومصاه تن «شن صدل تبیارا» مصهقآن فن رزل عزوجل مصاه إن:»ردمرد وجود ققآن در م ا
فیه؛ مهلل رزصه قد و مه « ذم مصهقآن فن صوکان» یهول ن عبد یسلللت ی ما ومصاه تن مصعبدم مصیه یحتاج
و قدرد فقوگذمر دمرد ریاز آن به مرسان آرچه مز قسم (دم به و کقد رازل رم « شا صدل تبیارا»آیه (دمورد
سم (دم به ست قادر ک ی ق شت وجود ققآن در م ا فتن کاش مى»بگوید ری آرچه ق زیقم ؛«دم
(267صم 1جم ی 1371بققنم. )«مست کقده رازل مى آیه آنم مورد در (دمورد باشدم دمشته ریاز انمرس
صم صنتعا و تبارک مصاه إن»:مردفقموده بیان ت اوش مردکن با رم مضللمون مین «مصسللتمعایه»باقق ممام -2
بدمن یامتق روز تا ممت که رم آرچه (دمورد کتابه؛ فن رزصه مه مصهیامه یوم مصن مهمه مصیه تحتاج شیئا ید
(59ص م1ج یم1407 )کایمنم.«مست فقموده بیان رسوص بقمز و آورده ققآن در دمرردم م تیاج
ماب مصماس مصاه رسول تا مصاهم لاح : » کمد من سبمل «مصستمعایه» کاظم ممام مز مهقمن بن سماعه ل3
در م«وسللامآصهوعایهمهلللللان»آیاپیامبق مصهیامه؛ یوم مصا مصیه یحتاجون ما و رعم: قال عهده فا به یدت ون
دمدردم مثبت جومب آرده بق عتوه ضللقشم فقمود بیان دمشللتمد م تیاج مقدم که رم آرچه (ودم زمان
( 57ص م1جم مانمکایمن.)«مست کقده بیان دمررد ریاز مقدم قیامتم روز تا رم آرچه باه؛: کقدرد مضافه
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
28
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
سته نمی رتیره ستم ققآن بقمز م ا جامعیت مثباش رومیاش د با توجه به رومیاتن که (وم د آمدم مما م
به مومرد (اص من شود. مین رومیاش محدود مطتی
دوم دسته رومیاش
رد ت دق با باید و مسللت ققآن در آ(قین و موصین عام»که مضللمون مین به رومیاتن مسللت دیگقم دسللته
.«یافت دست عاوم آن به ققآنم معارن
و وصینمأل عام فیه فان مصهقآن فایثور مصعام رمد من:» فقمودرد «وسلللامآصهوعایهمهللللللان» پیامبقمکقم-1
ید و مسلللت ققآن در آ(قین و موصین مآل(قین؛عام عارن در ت دق با با دسلللت عاوم آن به ققآنم م
(548 مص1جم ل1401 مدزم متهن.)«یافت
معما مین به م«وسامآصهوعایهمهلللان»پیامبق معقوف لحابن مسعودم بن مصاهعبد مز دیگقز رهل در -2
امع دربال به مگق مآل(قین؛ و مألوصین (بق فیه فن مصهقآن فأثیقوم مصعام ردتم إ م: » مسللت شللده مشللاره
یدم یدم رم آن ققآن معارن در ت دق با سلللت یاب . «شلللود من یافت ققآن در آ(قین و موصین (بق ون ب
( 96ص تام بن مبوعبیدم)
سوم دسته رومیاش
سته ست رومیت دو سومم د ست اده آرها مرمو مز که م در مقدمم ریاز مورد م دام جمی » که شود من م
و مم دا مین فهم که کقد (وم یم بیان با توجه به رومیاتن که بعدم (وم د آمدم مصبته. «مسللت آمده ققآن
. ستم سمت به توجه با آرها دود
ممدوبهمص فضا اه و مصمحدوده محارمه و مصمموره مصاه ر تبیان فیه »:فقمودرد«مصستمعایه» کاظم ممام -1
صه و مصدافیه جماه و و محقماش و (دم رورمرن از رت ققآنم مصمدتوبه؛در شقم عه و مصمو وبه ر(
ستحباش صتهاین و م سان به که ر( شیده مر ست یدهگقد بیان ومجباشم و شده بخ لدوی.«م شیو م)
(567ص م3ج یم1404
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
29
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ضا ممام -2 ستمعایه» ر صیل فیه»: فقمودرد «مص و اممأل د و مصحدود و ومصحقمم مصحتل بین شن کل ت
آن به مرسلللان آرچه کان طور به و م دام و دود و قمم و تل کمت؛ت صلللیل مصیه یحتاج ما جمی
(773ص م1تاممج بن مانم. )«دمرد وجود ققآن در مستم محتاج
هارم دسته رومیاش
سته سه در رومیاش دمردم وجود ققآن در ریاز مورد م دام و آیمده و گذشته م(بار که شد روشن قبل د
. مست شده بیان رومیاش در جا ی مومرد مین هارمم دسته در
مصدت دتابدمب (تم و بدم هبعد فتربن مصمبیین بمبیدم (تم مصاه إن »:فقمودرد«مصستمعایه» لادی ممام -1
سماومش (ا و (اهدم و شن کل تبیان فیه رزل و بعده کتاب فت صل و ماقبادم ربأ و مألر و مص ف
ی و رسلللارد پایان به رم ربوش شلللما پیامبق با (دمورد مصمار؛ و مصرمه مق و بعدکم ما (بق و بیمدم ما
نکتاب مبد تا و یافت (اتمه مصهن کت رزول( ققآن) شلللما کتاب با و آمد رخوم د مو مز بعد پیامبقز
زمین و آسمان و مرسان آفقیم ماجقمز جماه مز مستم شده بیان یز مه کتابم مین در. آمد رخوم د
)کایمنم« .جهمم و بهشللت م(بار طور مین و دمرید ریاز آن به که م دامن و آیمدهم و گذشللته م(بار و
(269ص م1ج مانم
(بق قآنمق مابیمدم؛در دم و بعدکم (بقما و ماقبادم ربأ مصهقآن فن»:فقمودرد«مصسللتمعایه»عان ممام -2
یم دمت 1414 )سللید رضللنم «.دمرد وجود دمریدم هزم که م دامن و معاد (بق و گذشللته ازممت
303)
پمرم دسته رومیاش
. «مردد (الن مفقمد به م تیاج مققآن مز عاوم مین مستظهار» که مضافه شده قید مین گقوهم رومیاش مین در
ستمعایه»ممام عان -1 ستم هوه وصن یم صدمم (بقکم عمهم إن فیه عام » من فقمایمد:«مص ص مصهقآن فا
سأصتمورا لبحتم فیه تختا ونم فاو ضا و عام ما یأتا إصا یوم مصهیام و دم ما بیمدم و بیان ما ما م
شما عمه صعامتدم؛ مین ققآن رم به قف سخن رخوم د گ ت. به شما قگز در آورید که (ودش بقمز
(بق د م که عام آرچه گذشته و آرچه تا قیامت (وم د آمد و م دامن که به آن ریاز دمرید و دم آرچه
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
30
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
1414سیدرضنم«.)در آن م(تتف دمریدم در آن وجود دمرد. مگق مز من سومل کمیدم به شما یاد (وم م دمد
( 223یم ص
بعث و مصذز»رهل من کمد که فقمود:«عایه مصستم»ومیت دیگقز ملب بن رباته مز ممیقمصمبممین للل در ر2
ت ابوره من قز من قی و غقی و سللقی و إفتش محمدم ص باصح و کقم ل بیته ما من شللن
ه محمد ه آردعمه ؛سوگمد ب دمب من لا بها و ضاص و آب إه و و فن مصهقآن فمن رمد ص فایسأصمن
شما آرقم « لان مهلل عایه وآصه» شته ی یزى ریست که رم بحهیهت بقمرگیخته و (اردمر رم گقمما دم
برویید مز قز و دعا ا ا که بقمى محافظت مز سللو(تن یا غقی شللدن یا دزد یا گقیختن هارپا ا مز
ستم ق که شده مى یا بمده فقمرىم جز میمده در ققآن م لا ب یا گم ست سد د «. (وم د مز من برق
(619مص2)کایمام مانمج
تم» در رومیتن ممام لللادی -3 إرا ألعام ما فا مصسللماومش و ما فا مألر و » من فقمایمد: «عایه مصسلل
عام ما فا مصرم و عام ما فا مصمار و عام ما کان و مایدون. ثم مدث میه فق ى ن ص کبق عاا
؛ من « فیه تبیان کل شا»من کتاب مصاه عزوجل. من مصاه عزوجل یهول:من سمعه ممهم فهال: عامت ص
به آرچه در آسللمان و زمین و بهشللت و جهمم مسللتم آگا م و بق ماکان و مایدونم عام دمرم. سللر
ستم فقمودرد: مین سمگین م شمورده شدرد مین م ا بق ضقش مدثا کقدرد و پ مز آرده متوجه
ستم ا رم مز ققآن در شده م سنم «. یافته مم؛ زیقم (دمورد ما فقماید: در ققآنم مه یز ا بیان )مرا
( 111م ص26یمج 1403
ستزمین م و آسمان در آرچه بق آگا ن بق «شن کل تبیان» در مین رومیت آرچه قابل توجه مست میمده
شته م(بار و شده و آیمدهم و گذ شهاین و ترقبن عاوم مز بحثن ت بی س قبیلم مین مز دمر بمابقمین .تری
شمد که کش جامعیت ققآن رم محدود به بعد دمیتن آن رمودهمعتوه بقمیمده بیارگق مین م ا من با
.ریست ک مه قدرش در م عاوم مین
ششم دسته رومیاش
سته ستمد رومیاتن مین د لل دمررد دهصت که ستم ققآن در عاوم که م ستم رومیاش در آرچه و م در م
. شود من کامل رومیاش با ققآنم جامعیت و مست. عاوم آن تبیین و وضیرت ومق م
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
31
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
یوم صاإ مألم إصیه یحتاج شلللیئا ید صم تعاصا و تبارک مصاه إن: » فقمایمد من«مصسلللتم عایه»باقق ممام-1
آن به تمقیا روز تا مقدم که رم آرچه تعاصا و تبارک (دمورد صقسلللوصه؛ بیمه و کتابه فا رزصه إه مصهیام
؛کایمام6مص1مجی 1404للل ارم.)«مسللت کقده بیان پیامبقش بقمى و آورده کتاب در باشللمدم محتاج
(59مص1یمج1407
ستمعایه» لادی ممام به که کمد من رهل معقج سعید-2 سارن ما بین کقدم : در عق «مص ستمد ک هک
ضن دم کممد من مدعا سا ل مز بع ضقش. شودرمن یافت سمت و درکتاب مبتتم مورد م : دفقمودر
آرده گقم ریست یزز ی گویمد؛من درو مصسمه؛ فیه جا ش و مصدتاب فن جا إه شن صی کذبوم؛»
(281مص1 ج یم 1414 م یدم شیو. )«مست شده ومرد م سمت آنم مورد در و آمده ققآن در
دمرد که سللمت بیارگق مان مومردز به مین م ا مشللاره «مصسللمه فیه جا ش و مصدتاب فن جا » جماه
رمدم ز رمن ققآن جامعیت به ص مه دمردمبمابقمین مین دسته مز رومیاشم مزآیه آن درباره ققآن ریز که مست
.کمدمن روشمگقز فهط سمتم باده بیارگق مین م ا ستمد که
بیارگق و یددیگق بودهردمردم باده مدمل وجود تعارضن گوره ی رومیاشم بین مین الل بحث میمده
ستمد که جامعیت شدم محدوده در ققآن مین م ا ش وصن دمیت من با ستظهار و ک کم با آنم م
.مست (مصستم عایهم)معصومان
دالیل عقلي -2
در مین زمیمه سه بیان م قح من شود:
جامعیت رهصان در دین و راتمام بودن آن مست. هزمه فق عدم -1
بقرسن:
( رهصارن در ققآن وجود ردمرد.89(و)رحلم38وجه به آیاش )مرعاممبات -1.1
م »ره مصبتغه در مورد عدم رهصان در دین من فقمایمد: 18در ( به « عایه مصستم» ضقش عان -1.2
ضا صه فاهم ن یهوصوم و عایه ن یق رزل مصاه سبحاره دیما راقصا فاستعان بهم عاا إتمامه م کاروم شقکا
شقکا » ؛...« ست آیا آرها ستمدمد کقده م سبحانم دین راقصا فقستاد و در تدمیل آن مز آرها م آیا (دمى
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
32
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
ضایت د د...(دمیمد که ق ه ما ضنم مانم ( به «. (وم مد در م دام دین بگویمد و (دم ر سیدر (
(60م ص18
دمورد مقتضا من کمد که تمام آرچه که بشقیت در طول زمارها ومعصارجهت تامین سعادش ص (-1.3
م )عایهدریوز وم(قوز ریاز دمرردمبه للللورش کامل مز را یه مو بیان وتوسلللط پیامبق مکقم وم ل بیت
بقمز مقدم بازگو شود.مصستم(
ام ومقدم در روز قیامت در در لورش عدم جامعیت ققآن در بعد دمیتنم رت مصهن بقمقدم راتم-1.4
پیشگاه مصهن معذور ستمد.در لورتن که مین م ا بق(تف آیاش ققآن مست.
مگق معتهد شویم (دمورد دین کامان آوردهموصن پیامبق در مبت آن کوتا ن کقده مست.مین فق ریز -2
با دهیل زیق باطل مست.
سال پیامبقم-2.1 قین»ن رت رم بقمقدم تمام کقدیم. (دمورد در ققآن من فقماید: ما با مر ش ساا مب و ر
ل رسللوهرا رم فقسللتاد که )ریدان رم( »(؛165رسللا م«)ممذرین صئاا یدون صاماس عاا مصاه ر بعد مصقنسلل
«.دتا رباشبشارش د مد و )بدمن رم( بتقسارمد تا آرده پ مز فقستادن رسوهنم مقدم رم بق (دم ر
ستم» ضقش عان -2.2 سول »ریز من فقمایمد: « عایه مص ق مصق ص سبحاره دیما تاما فه لان » م رزل مصاه
ن« مهلل عایه وآصه بحاره یهول ما فقطما فن مصدتاب من شللل یان صدل یه تب و فعن تبایغه و دم ه و مصاه سللل
ستاد پ پیامبق « ...شن سبحانم دین کاماا فق سام»؛ آیا (دمى آن در مبت« لاا مصاه عایه و آصه و
و فقمود: «. ما در ققآن یزى رم فقوگذمر ردقدیم»فقماید: کوتا ا ورزید در اصا که (دمى سبحان ما
سیدرضنم مان(«.)در ققآن بیان ق یزى مست»
معتهاد به عدم جامعیت در دستورمش و ر ممود از ققآنممستازم مین مست که بعدم قومرین ومهقرمتن -3
سو یا تدمیل کمد ومین با (اتمیت ممافاش دمرد.)میاززم مانمص شین رم ر (زیقم بین 38بیاید که قومرین پ
( 52جامعیت و(اتمیت ققآن رمب ه مز وثی ومحدم بقققمر مست.) مانمص
شللود که جمیفقمایمد: دین زمارن به مق اه (تم (وی را ل منباین)ره( در مین زمیمه منعتمه طباط
بال آن رخوم د به در یاج مرسللللان رم در بقگیقد و در مین للللورشم دیگق ی دیمن هاش م ت ج
(111مص2مج1390آمد.)طباطباینم
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
33
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
مراصنم سقور مز مظا ق و ون ربوش (تمیه و ققآن شقی و شقیعت آن »ممام (میمن)ره( من فقمایمد:
مهعظم مستم مز مین جهت محیط تقین مسم مهلل یا مز ترایاش و ظهورمشم مهام جام م دز و ضقش
شود؛ ربومش و کت و صور ر شقف مز آرها ت ستم و مکمل و م و دیگق مز عاصم شقمی و جامعتقین آرها م
تمزل رخوم د رمود؛یعمنم آ(قین ظهور کمال عامن که ه به آنغی به بسیط طبیعت عامن باهتق یا شبی
پ م (ود رسول (تمن شقمی مست مینم و باهتق مز مین ممدان رزول در عاصم ما ردمرد؛ مقبوب به
شقف موجودمش و« عایه و آصه لان مهلل» ستم و ربوش مو ریز متم ربومش ممدمه م سم معظم م مظهق تام م
(599مص1392(میمنممعظم مست که مزصن و مبدز مست. ) لورش دوصت مسم و
ستقدگن معماز به جامعیت ققآن بمابقمین ست فقمگیقز و گ سبت به مه مومردز م سآنمر عادش که در
و درکمار آن سمت ریز به عمومن روشمگق ومبین آن تاهن من شود.و دمیت مرسارها د(یل
نتیجه
سقمنبا توجه به مدصه ق ست که م ل و شیعه قآرن و رومین و مجما م سا ان م سمت ققآن کقیم جام م
ست که تمام معارف وعاوم ساصه به مین معما ری ست؛مما مین م سوز (دم م سان به ستاز دمیت مر در رم
سیارز مز های در باطن ستم باده ب ست اده م سارها قابل م ققآرن در س ر ظا ق آن بوده و بقمز مه مر
)عایهم ن بوده و عام ومعقفت مکتما ن به آنم با توجه به رومیاش فهط در دسلللتقس معصلللومین ققآ
مستم که با توجه به مدصه عهان ضقمش معصومین ریز در مبت مومرد مورد ریاز بشقیت کوتا ن مصستم(
صورش تمام وکمال شتهم ب شقز به آن م تیاج دم ضقورز تمام آرچه که جامعه ب در ردقدهم ودر مومرد
م(تیار بشقیت گذمشته مرد.
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
34
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
منابع
ققآن مرید.*
م(م جمهق مصاغ م بیقوش: دمر مصعام صامتیینمبن را. 1988مبن دریدم محمد بن سنم ) .1
م قم: مدت مهعتم مهستمیهمبن را. 1ی(م معرم مهایی مصاغ م ج 1404مبن فارسم م مد بن فارسم ) .2
م بیقوش :دمر لادرمبن را. 8صسان مصعقبمجی(م 1414مبن ممظورم محمد بن مدقمم ) .3
: مبسس مصتاریو مصعقبن.بیقوشم 7ی(م ت سیق مصتحقیق و مصتمویقمج 1420عاشورم محمدطا قم)مبن .4
م بیقوش :دمر مصدت مصعامیه.4ی(م ت سیق مصهقآن مصعظیممج 1419کثیقم مسماعیل بن عمقم )مبن .5
صهقآنم دمش : دمر مبن کثیقمبن را.مبو عبیدم قاسم بن ستمم )بن تا(م فضا ل م .6
م بن جا:دمر إ یا مصتقمث مصعقبن .4مبو یانم ثیق مصدین بو عبد مهللم )بن تا (م مصبحق مصمحیطمج .7
(مجامعیت ققآنمقم:مبینم اپ سوم.1380میاززممحمد عانم ) .8
بیقوش: دمر مصدت مصعامیه.م 4م7ی (م روح مصمعارن فن ت سیق مصهقآن مصعظیمم ج 1415آصوسام محمود بن عبدمهللم ) .9
(م آ(قش و (دم: دف رساصت مربیا م تهقمن: (دماش فق مگن رسام اپ سوم. 1377بازرگانممهدزم ) .10
م قم: دمر مصدت مإلستمی مبن را.1ی(م مصمحاسنم ج 1371بققنم م مد بن محمدم ) .11
صتقمث مصعقبن .م بیقوش :دمر إ یا م2و3ی(م معاصم مصتمزیلم ج 1420بغوىم سین بن مسعودم ) .12
بهارم کتمن معتهادز پژو شهاز مهدزم معما وقامقو جامعیت دیمن در پقتو آرمز م سقمنم مراه اجنم مزه ؛مهقیزمنم .13
.126 تا 93 ل حهم 1391
(ممرتظار بشق مز دینم قم: مسقمم اپ مول.1380جومدز آمانمعبدمهللم ) .14
مبیقوش: دمر مصعام صامتیینمبن را. 3مصعقبی مج (م تاج مصاغ و لحاح1376جو قىم مسماعیل بن مادم ) .15
مبن را.: دمر م یا مصتقمث مصعقبام بیقوش2مصت سیق و مصم سقونم ج تا(م باممحمد سینم ) با .16
ی(م م قدمش ص اظ مصهقآنم بیقوش: دمر مصشامی مبن را. 1412رمغ مل هارام سین بن محمدم ) .17
عیت و کمال دینمتهقمن: کارون مردیشه جومنمبن را .(م جام1386ربارن گارایگارنمعانم) .18
صباح یزدز(م ج 1380رجبنم محمودم ) .19 ستاد محمدتهن م سهاز م ساه در سا سن) شما شن و 2(م ققآن سه آموز س مقم: مو
پژو شن ممام (میمنمبن را.
ممصهیئ مصمصقی صادتاب.7رضاممحمد رشیدم )بن تا(م مصممارمج .20
م بیقوش: دمر مصدتاب مصعقبنم اپ سوم.2مصدشاف عن ها غوممض مصتمزیلمج ی(م1407زمخشقىم محمود بن عمقم ) .21
(م فق م بزرا جام روینمتهقمن:مستمم اپ پمرم.1384سیاحمم مدم ) .22
ی(م ره مصبتغ م قم: رقشمبن را. 1414سیدرضنم محمد بن سینم ) .23
م بن جا:دمر مص دقمبن را .1صا تاوزمج لل (م مصحاوز 1424سیوطنمعبد مصق من بن مصدمال بن محمد مصخضیقزم ) .24
ل(م مص تر مصهدیق مصرام بین فمن مصقومی ومصدرمی مبن جا: دمر مصمعقف مبن را.1423شوکارنم محمد بن عان بن محمدم ) .25
: مدتب آی مهلل مصمقعشنمبن را.قمم 1م بصا ق مصدرجاش فن فضا ل آل محمدم جی( 1404ل ارممحمد بن سنم ) .26
مصعامی م اپ مصحوز فن مصمدرسین مقم:جماع 3 جممص هیه یحضقه ه ممن(ی. لللل 1404م)عان بن محمد جع ق بنلدویم .27
.دوم
بعثت. مقم: مبسس 1لللللللللللللللللللللللللم)بن تا(ممماصنمج .28
(متعاصیم مستمم قم:موسسه بوستان کتاب .1387طباطبایام محمد سینم) .29
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
35
بقرسن
مدصه
تجامعی
ققآن
مزرگاه
م سقمن
قم: دفتق مرتشارمش مستمام اپ دوم .2م12م11م8م ج(ممصمیزمن1390لللللللللللللللللل) .30
م تهقمن: رالق (سقو .5و4(م مرم مصبیان فن ت سیق مصهقآنم ج1372طبقسامفضل بن سنم) .31
م بیقوش: دمر مصمعقفه.13ی(م جام مصبیان فا ت سیق مصهقآنمج 1412طبقىم محمد بن جقیقم) .32
: دمر إ یا مصتقمث مصعقبن.مبیقوش6م5هقآنم جطوسام محمد بن سنم)بن تا(مم مصتبیان فن ت سیق مص .33
متهقمن: مصم بع مصعامی .1ی(م ت سیق مصعیاشنمج 1380عیاشام محمد بن مسعودم ) .34
م مللل هان :کتابخاره ممام میق مصمبممین عاا عایه 1ی (م مصومفنمج 1406فیض کاشللاراممحمد محسللن بن شللاه مقتضللام ) .35
مصستمم اپ دوم.
اپ مول.ممصعامی مصدت مبیقوش:دمر6مصتأویلمج محاسن ی(1418مصدینم)جمال قاسمام .36
م تهقمن: دمر مصدت مإلستمیهمبن را.2(م قاموس ققآنمج1371ققشام عاا مکبقم ) .37
: رالق (سقو.متهقمن6ققطبام محمد بن م مدم)بن تا(مج .38
.: دمر مصدت مإلستمیهم اپ سوممتهقمن2و1مکافنمجی(1388) کایمام محمد بن یعهوبم .39
م مبسس مصقساص م اپ پمرم.1 ل(م کمز مصعمالمج1401متهن مصهمدز عت مصدین عان بن سامم) .40
مبن را.مبیقوش: دمر إ یا مصتقمث مصعقبن26ی(مبحار مألرومرمج 1403مراسام محمد باقق بن محمد تهام) .41
م قم :دمر مصدتاب مإلستمن.3ی(م مصت سیق مصداش م ج 1424مغمیهم محمدجومدم ) .42
مبن جامبن را.1ج ی(م 1414رعمانم) بن محمد بن م محمدم ید .43
م تهقمن :دمر مصدت مإلستمیهم اپ د م.11م10(م ت سیق رمورهمج1371مدارم شیقمزىم رالقم ) .44
.را بن(مره)(میمن ممام آثار رشق و تمظیم موسسه: (میمنمتهقمن ممام دیدگاه مز ربوش م(1392)مهللم روح موسوز (میمنم .45
سایت مسقم. .46
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
36
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
بررسی دیدگاه آیت اهلل جوادی آملی درباره جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم
1الهام جهانیان
2 جواد کارخانه
3سید کریم خوب بین خوش نظر
چکیده
گللوین قللقآن بلله ریاز للاز زمارللهم و دممملله شللمول و جامعیللت آنم مز جمالله مسللأصه پاسللو
رسلد. در دورمن معاللقم بق(لن ل قلقآن ملن لاز رخسلت رلزومسایان مست که قدمت آن بله سلده
مز مز م سللقمن و قللقآن پژو للان متهللدمم در تبیللین م هللوم و للون پللارهمردیشللممدمن مسللامان للم
یسللتن جامیعللت قللقآنم مسللیق مفللقمب و ت للقیط رم پیمودرللد. آیللت مهلل جللومدز آماللن مز جمالله
امعیلتم در رهایلت م سقمن رام آشما و للا رظلقز مسلت کله ضلمن بیلان قلدر مسلام م هلوم ج
جامعیت لدمکثقز رم تلقجیر دمده و پذیقفتله مسلت. روشلتار پلی رو مبتملن بلق دیلدگاه میشلان در
-مبتملن بلق کتلاب و سلمت -باب جامعیت و جهلارن بلودن قلقآن کلقیم و بلا ر یافلت درون دیملن
سلت؛ رگلارش یافتله م« م لل مصبیلت درز بملا فلن مصبیلت»و با بله مصتلزمم بله قاعلد روش شلما(تن
زیلقم بله طلور ق ل فهللم و دریافلت م هلوم جامعیلت قلقآن و یللا دیلن مز ر گلذر متلون دیملن بللق
ا رجحلان دمرد. یلادکقد میلن ردتله ریلز ضلقورز مسلت کله فقضلی پلژو اضلق سایق ر یافت
به تب مسأص آنم مع لوف بلق تبیلین و کشل رسلبت بلین دو متغیلق بلودهم بقرسلن و سلمر آرهلا
درورللن دیملنم موجل پدیللدمر شلدن رتلای قابللل توجله و رلوآورز در پللژو بلا مبزمر لا و مدصل
- لاز مع لوف بله مبسلتگن بله شلمار ملنگقدیده مست و صذم پژو اضلق مز جماله پلژو
باشلد. فقجلام سلخن آن کلهم وجله تملایز پلژو آید که درلدد کش رسبت بلین دو متغیلق ملن
ساسللن مسللت: رخسللت میللن کللهم بلله طللور للاز مگللونم در دو ردتلله م اضللق مز سللایق پللژو
. دمرشروز کارشماسن مرشد دمرشدده عاوم ققآرن متیق 1
معارف ققآن کقیمم . مستادیار دمرشگاه عاوم و 2
مستادیار دمرشگاه عاوم و معارف ققآن کقیمم 3 .
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
37
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
(اص مبتمن بلق مبلارن و مدصل آیلت مهلل جلومدز آمالن مسلت؛ دوم آن کلهم در غاصل مسلایل مبتملن
باشد.بق بقرسن و کش رسبت بین دو متغیق من
ا: جامعیتم ققآنم جهارنم جاودمرگنم (اتمیتم جومدز آمان.کاید ومژه
مقدمه
مار مبللارن مهللم ت سللیق قللقآن کللقیم مسللت. مز میللن یللث در شلل« جامعیللت قللقآن»ملللل
بقرسللن و تبیللین دیللدگاه آیللت مهلل جللومدز آماللن بلله عمللومن یدللن مز م سللقمن لللا رظللق و
تأثیقگذمر در عصق اضلقم در زمیمله یسلتن و ما یلت جامعیلت قلقآن بسلیار لا ز م میلت بلودهم
اقشلاش رظلقز در زمیمله یادشلده باشلد. رلو مز مز ممگشلاز لل پلارهرمه -مثباتا و ر یلا –تومرد من
گیلقز موضلوعاش قلقآن کلقیمم رهل کایلدز و تعیلین کمملده تاهن ق م سقز مز گسلتقه و جهلت
در فهم و ت سیق مو مز جامعیت قلقآن دمرد؛ بله میلن معملا کله قلبض و بسلط م هلوم جامعیلت قلقآنم
ق مز گسلتق موضلوعاش آن ملن تلقین آثلار شلد. بلا ملقور مهلمبادم ق مدمر قبض و بسلط تاهلن م سل
ت سللیق موضللوعن »و کتللاب « تسللمیم»ققآرللن آیللت مهلل جللومدز آماللن؛ مز جمالله ت سللیق گقمرسللم
تللومن بللق میللن ردتلل مهللم ومقلل گقدیللد کلله وز در و... مللن« سق شللم مردیشلله»م «قللقآن کللقیم
بلا مومض مختا لن مز آثلار (لود بله تبیلین جامعیلت و کملال قلقآن و دیلن ملت گملارده مسلت.
بقرسللن مقللومل آیللت مهلل جللومدز آماللن در مومضلل متعللدد ت سللیق تسللمیمم ت سللیق موضللوعن قللقآن
تومن دریافت که وز به دو س ر متمایز مز جامعیت قایل بوده مست:کقیم و... من
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
38
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
سلل ر رخسللتم قللول بلله جامعیللت قللقآن مسللت بللق میللن مبمللا کلله قللقآن شللامل مرموعلل
د و م(لتی و م دلام و مارملد آرهاسلت و مز ر گلذر معارف دیلن؛ مز جماله تو یلد و ربلوش و معلا
تبیللین آیلله تبیللان و ... در ومقلل بلله تحدیللد و تبیللین قامللقو و گسللتقه جامعیللت قللقآن مبللادرش
ورزیده مست. مز میان آیاش مقبلوب بله جامعیلتم آیله تبیلان در فهلم جامعیلت قلقآن رهل کایلدز
تللقین م للدمف رللزول قللقآن ن مز مهللمکمللد و بیشللتقین سللهم رم دمرمسللت؛ زیللقم بیللارگق یدللمی للا مللن
مله آن مملورز مسلت کله ملقدم در لدمیت و رمه « کلل شلن »)تبیارا صدل شن ( بلودهم مهصلود مز
له کله بازگشلت بله مملق لدمیت ملقدم دمردم یافتمشان به آن ریازممدرلد. بله سلخن دیگلقم مله آن
آید و عبارش مست مز:به شمار من« کل شن »متعا
هیهن مقبوب به مبد و معاد؛ مص ( معارف
ب( م(تی فاضاه؛
ج( م دام و شقمی مه ن؛
د( قص ؛
ه( مومعظ.
در آیلله تبیللان بللا توجلله بلله للدف رللزول قللقآنم بیللارگق « کللل شللن »(تللله آن کللهم تعبیللق
جامعیت معلارفم عالوم و آدمبلن مسلت کله بلقمز لدمیت بشلق هزم مسلت. سل ر دومم م غلان بله
باشللد و ز ممظللق آیللت مهلل جللومدز آماللن جامعیللت دیللن للم للدمکثقز مللنجامعیللت دیللن مسللت. م
تمام ریاز از بشق تا روز قیامت با عملومن علام یلا (لاص در آن بیلان شلده مسلت؛ صلذم جلاین بلقمز
مارلد و مگلق ممام)عایله مصسلتم( دملن رم بیلان کملدم ملین کلارز در ومقل تشقی جدید باقن رمن
لقف ت بی مست ره تشقی .
ان کللق مسللت مبللزمر و روش سللمر فقضللی جامعیللت للدمکثقز قللقآن در پللژو شللای
اضقم به طور غاص م مبزمر رهالن و ملأثورم مبتملن بلق فهلم و تبیلین آیله بله آیله یلا آیله بله رومیلت
باشلد. ردتله قابلل کلق دیگلق آن مسلت کله مسلأص مللان میلن روشلتار مز زملقه مسلایل رظللقزملن
پاسلو بله میلن پقسل کله مسلأص تحهیل پلی رو بله کلدمم رلو مز مین در مست و ره عمان. م
مز تعالل دمردم بایللد گ للتم مسللأص ملللان مرللوم م اصعللاش رظللام ممللد بمیللادزم کللاربقدز و توسللعه
للاز بمیللادز و پایلله مسللت. ردتلل آ(للق آن کللهم پللژو اضللق متعالل بلله م اصعللاش و پللژو
م متلون دیملن مبتملن بلق رویدلقد سلمارتیدن فضاز اکم بق میت آیلت مهلل جلومدز آمالن در فهل
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
39
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
مز مهللم در معمللادمرز( بللوده و میشللان در آثللار ت سللیقز و قللقآن پژو ارلله (للود سللعن در )رظقیلله
فهم مقمد و مهصود (دمورلد دمشلته مسلت. روشلتار اضلق ریلز در رمسلتاز بقرسلن و تبیلین دیلدگاه
لله آن کلهم پلژو اضلق مز آیت مهلل جلومدز آمالنم ملین رویدلقد رم دربلال کلقده مسلت. (ت
یللث ر یافللت و روشم مز زمللق م اصعللاش دیمللن؛ مز یللث رللو مسللأصه تحهیلل م در عللدمد
م اصعللاش بمیللادز و پایلله؛ و مز یللث گسللتق معقفللت و دمرشللن کلله مسللایل پللژو بلله آن تعالل
مز ققآن پژو اره و به گستقه دمر ققآن پژو ن تعا دمرد.دمردم م اصعه
عیتمفهوم واژه جام
م مز ومژگلان کایلدز در عملومن مهاصله بلوده و آشلدارم «جامعیلت»با عمایت بله میلن کله ومژ
پلی مز ورود در مبحلث -بملا بله ضلقورش –مشاره بله مسلأص پلژو اضلق دمردم رگاررلدگان
رمایمد. ملانم مبتدم مهصود (ود رم مز مین ومژه در صغت و مل تح بیان من
مشللتهای یافتلله مسللت. بللا بقرسللن معمللاز ومژ « جملل »مللاد جامعیللتم مصللدر جعاللن و مز
لاز معتبلق صغلتم بله روشلمن م هلوم گلقد آملدنم مرضلمام مجلزمز یل مز مز کتلابجم در پلاره
م 1یم ج1410گللقدد. )فقم یللدزم مصعللینم مرموعلله و عللدم پقمکمللدگن و ت ققلله مز آن م(للذ مللن
(.240-239ل
-آن بلق مجلزمم مشلیا و مفلقمد مسلت؛ بله گورله الل آن کهم مهصلود مز ومژ جمل م مشلتمال
له کله گ تله شلدم روشلن مز که آرها رم در بلق گقفتلهم مز ت ققله و پقمکمدگیشلان ملار گلقدد. مز آن
گللقدد. بمللابق میللنم گللقدد کلله مشللتمال بللق مجللزم و مشللیا در م هللوم ومژ جامعیللت صحللاظ مللنمللن
گلقد: قلقآنم کتلاب جلام ه تعقیل ملنگورلمیلن -مز ممظق آیت مهلل جلومدز آمالن –جامعیت ققآن
لا سلهم ملبثق دمردم در میلن کتلاب سعادش مست؛ یعملن لق یلزز کله در تلأمین سلعادش مرسلان
مصهن بیان شده مست و مگق مررلام کلارز سلب فلقم م رملودن سلعادش بشلق مسلتم در قلقآن آملده
هزم در آن شلودم پق یلز مز آن بله للورش دسلتورزو مگق مرتدلاب عمالن مایله شلهاوش بشلق ملن
تعبیه شده مست.
مشتمال ققآن بق م معلارفم م(لتی و معملال مصهلن و مرسلارن بله طلور رملزز مبهلام گورله
باشلدم بادله یا معما و مارملد آرهلا کله مز قلارون محلاوره و مسلاوب تعالیم و تقبیلت جدمسلتم رملن
تمن بله به طور روشلن مسلت؛ زیلقم (لدمز سلبحان مز جامعیلت قلقآن رسلبت بله مل مللول مسل
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
40
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
عمومن تبیان یاد کلقده مسلت. پل لی گورله کمبلودز در میلن کتلاب ریسلت تلا مز (لارج جبلقمن
شود؛ ره کمبود قلارون و دسلتور از مرسلارن و رله کمبلود شلما(ت و معلارف مسلتمن و رله قصلور
ریللاز مز م اصلل بیگارلله مسللت و للم مز در تبیللین آرهللا؛ یعمللن للم مز صحللاظ محتللوم و مضللمون بللن
ریلاز و مز قالم بیگارگلان ت هیم آرها بیلارن رسلا و صسلارن گویلا دمرد کله مز زبلان دیگلقمن بلنتعایم و
)جلومدز آمالنم سق شللم «. تبیلان کلل شللن بلودن ملین مسلت»مسلتغمن مسلت؛ زیلقم (اللیت
(.15م ص1م ج1386مردیشهم
اهم دیدگاه ها در باب جامعیت قرآن
امعیلت قلقآن کلقیم مز سلوز م سلقمن و لاز متملو در بلاب جبا عمایلت بله طلقح دیلدگاه
مردیشممدمن مسامانم ضلقورز مسلت پلی مز بقرسلن مدصله و مسلتمدمش جامعیلت یلاد شلدهم مللل
لاز مقبلوب بله ملورد بلاز(ومرن قلقمر گیلقد. دیلدگاه -گق له بله للورش گلذرم –مدعیاش آرلان
شود:جامعیت به طور کان به سه دسته تهسیم من
ه افراط گرایانه(جامعیت حداکثری )دیدگا -1
لاز باشلد کله مز سلده لا در بلاب جامعیلت قلقآن کلقیم ملنمین دیدگاه مز رخستین دیدگاه
رخسللت مسللتم تللا کمللون در بللین م سللقمن و قللقآن پژو للانم طقفللدمرمن جللدز و لللا رللامن
للاز رخسللت مز ظللا ق فقمز للاین مز آیللاش دمشللته مسللت. عمللوم بزرگللان لللحابه و م سللقمن سللده
ن »( و 89)سلوره رحللم آیله « تبیارلا صدلل شلن » لون ققآنم لم « ملا فقطملا فلن مصدتلاب ملن شل
کقدرلد کله تبیلین و ت صلیل ( و آیلاتن مز میلن دسلتم ملین بقدمشلت ملن38ز ز مرعامم آیله)سوره
لللحابن بللزرا « مبللن مسللعود» ملله یللز در قللقآن آمللده مسللت. بدرمصللدین زرکشللن سللخن
لق کل طاصل عالم »کملد کله مو گ لت: ققآن ملین دایلت ملن پیامبق)ص( رم در باب جامعیت
)زرکشلنم مصبق لان فلن «. مستم باید قلقآن رم فقمگیلقد؛ زیلقم عالم موصلین و آ(لقین در قلقآن مسلت
لله رم مللقدم در کار للاز للق آن»گویللد: ریللز مللن« مبللن کثیللق(. »28م ص1یم ج1410عاللوم مصهللقآنم
)مبللن « ریازممللد باشللمدم قللقآن بیللان کللقده مسللت دریللاین و دیمللن (للود و معیشللت و عللاصم رسللتا(یز
(.503م ص2یم ج1419کثیقم ت سیق مصهقآن مصعظیمم
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
41
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
جامعیت حداقلي )دیدگاه تفریط جویانه( -2
مین دیدگاه مز ممظق بلقون دیملن و بلا رویدلقد مرتظلار بشلق مز دیلن و مصبتله گلاه ریلز مز ممظلق
باشللد. در میللن دیللدگاهم دیللن و مللن -و رلله قللقآن–درون دیمللنم مع للوف بلله بحللث جامعیللت دیللن
لاز (قد مرسارنم دو وزه کامت مسلتهل دمررلدم دیلن رلاظق بلق سلعادش م(لقوز و (لقد و ترقبله
مگلق »بشقز راظق بق تدامل معیشلت و مهمدسلن مجتملاعن مسلت. بله سلخن دیگلقم بملابقمین رظقیله
آن لوزهم دیلن بقمز (قد مرسلارنم لوزه مسلتهل مز و لن تعقیل کلقدیمم طبیعلن مسلت کله در
لاز (لقد میلم. مملا مگلق یلاش مجتملاعن رم مز لوزهکمد و دین لدمقل رم پذیقفتلهرهشن می ا رمن
)میقبلاققزم مبلارن « رودورزز بشق دمرستیمم طبیعن مسلت کله آن لوزهم بلقون دیملن بله شلمار ملن
(.16م ص1394 از دومت دیمن و وهیت فهیهم و پی فق
دمر سلعادش بشلق مسلتم رله دیلن تمهلا عهلده»ن بلاور مسلت کله ز دین دمقل بلق میلرظقیه
دمر تللأمین دمر معیشللت موم مهصللود مز سللعادشم سللعادش م(للقوز مسللتم یعمللن دیللنم عهللدهعهللده
سعادش یاش مبدز و پ مز میلن جهلارن مسلت و بله رومبلط دریلاین کلارز رلدمرد. بملابقمینم تمهلا
دریلا رم بلا سلعادش مبلدزم ت سلیق و تعیلین در آن بخ مز زرلدگن مثقگلذمر مسلت کله مرتبلاب میلن
(.39-38)میقباققزم مانم ل « کمد
جامعیت اعتدالي -3
بلله دور مز قگورلله مفللقمب و –در مهابللل دو دیللدگاه پیشللینم دیللدگاه جامعیللت معتللدمصن
لاز قلقآن و دیلن متد لل تلأمین سلعادش دریلوز و م(لقوز بق مین باور مسلت کله آملوزه -ت قیط
سلت و مساسلا عاله مصعالل رایلل آملدن بله سلعادش م(لقوزم طلن طقیل مز معبلق و م -تو مان–بشق
مزرع دریا و مصتلزمم بله صلومزم آن مسلتم و مل آرچله مز دوملتم مجتملا م سیاسلتم مقتصلاد و ...
که در طقی ریل بله سلعادش م(لقوز می لاز رهل رمایلدم مشلمول قاملقو جامعیلت قلقآن و دیلن
گقدد.من
جوادی آملي در باب جامعیترأی مختار آیت اهلل
آیت مهلل جلومدز آمالن گلاه ضلمن یلاد کلقد دو م تملال در بلاب معملاز آیل تبیلانم بلن آن
که یدلن رم بلق دیگلقز تلقجیر د لدم تمهلا قلدر متلیهن )جامعیلت معتلدمصن( مز دو م تملال رم بیلان
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
42
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
ملان رم بلا کمدم و گلاه ضلمن بیلان یدلن مز دو م تملال )جامعیلت لدمکثقز( در معملاز آیلهممن
گزیمللد. بللق مللن -مز مز رومیللاشو بللا مسللتماد بلله مطللتی ظللا ق آیلله و وجللود پللاره –للقم ت تمللام
مصبته شایان کق مست کله سلخن م سلق یلاد شلده گلاه رلاظق بلق جامعیلت لدمکثقز قلقآن کلقیم و
مز ممظلق وز کلله –گلاه رلاظق بلق جامعیلت للدمکثقز دیلن مسلتم وصلیدن ت للاوش آشلدار میلن دو
میللن مسللت کلله مسللتمباب تمللام هللای موجللود در قللقآن بللا فللق -ارش ریللز تباللور یافتللهدر گ تلل
جامعیللت للدکثقز آنم قابللل دسللتقس و در م(تیللار مگللان ریسللتم وصللن مسللتمباب للدمکثق آرچلله
کملد رم بایلد مز مملاب آن جسلت و جلو کلقدم و مملقز مسلت دسلت یلافتمن و در که دین مرمیله ملن
گ تلار و ر ز مختلار میشلان در - له گ تله شلد بله تقتیل آن –ال م(تیار مگان )م ل (بلقه(. ل
گقدد. یل سه گزمره پی رو گزمرش من
بیان قدر متیقن از دو احتمال در معنای آیۀ تبیان -1
میشان پ مز کلق دو م تملال در معملاز آیل تبیلانم بله بیلان قلدر متلیهن مز آن دو مبلادرش
کقیملهم دو رظلق وجلود دمرد. مول آن کلهم قلقآن کلقیم مله رویسد: در معملاز میلن آیلورزیدهم من
هللای هزم بللقمز سللعادش مرسللان رم در بللق دمرد؛ و رظللق دوم آن کللهم رلله تمهللا ملله هللای هزمم
باده مه هلای سلتن رم بله طلور م ال شلامل مسلتم صلیدن مسلتمباب مز آن در م(تیلار مگلان
ش مرسلان د(اصلت دمردم در قلقآن آملده مسلت ریستم پ قلدر مسلام آن مسلت کله آرچله در سلعاد
(.136م ص1م ج1394)جومدز آمانم ت سیق موضوعن ققآن کقیم )ققآن در ققآن(م
ترجیح و پذیرش جامعیت حداکثری قرآن -2
میشان در بق(لن مز آثلار (لوی مبتلدم جامعیلت لدمکثقز ملورد رظلق قلقآن رم بله للورش
مز مز رومیلاش مبیلدم آن ی ظلا ق آیله و وجلود پلارهمجماصن کق رملودهم سلر بلا مسلتماد بله مطلت
رویسلد: (لدمز سلبحانم قلقآن کلقیم رم تبیلان گزیملد. وز در میلن ملورد ملنرم تقجیر دمدهم بق ملن
ن » مه یلز دمرسلتم گق له ممدلن مسلت ممظلور مز میلن باشلد کله لق له در « تبیارلا صدلل شل
مز صحلاظ عاملن لاوز آرهاسلت؛ زیلقم میلن جهان تدوین و علاصم (لارج وجلود دمردم قلقآن کلقیم
کتاب عظیم مه لن مز مبلد معالن تمزیلل یافلت ... بق(لن مز رومیلاش ریلز ملین مشلتمال قلقآن بلق
ز مردیشللهم مللانم للل کمللد )جللومدز آماللنم سق شللمه ملل عاللوم جهللان سللتن رم تأییللد مللن
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
43
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
ام جمعلن قلقآن کله ملین در بیلان شلا د سلوم مز شلوم د هارگارله در بلاب مهل(. وز م26-27
رویسد:مشتمل بق مه های جهان مستم من
کمللد بکلله قللقآنم رلله تمهللا شللامل آیلل بتبیللان بلله ضللمیمه رومیللاش فقمومرللن دهصللت مللن
مرموعلله دیللن؛ مز معللارف تو یللد و ربللوش و معللاد و م(للتی و م دللام و مارمللد آرهاسللتم بادلله
ریللز جللام مسللت )جللومدز آماللنم ملله مسللقمر جهللان و ر(للدمد از رظللام کیهللارن تللا قیامللت رم
(. شللایان کللق مسللت کلله آیللت مهلل جللومدز آماللن در 219-218سق شللمه مردیشللهم مللانم للل
رویسد: تبیین دصیل مدعاز جامعیت دمکثقز ققآن کقیم من
ظلا ق آیله ملورد بحلثم م ال مسلتم رلله مرملل تلا قلدر متلیهن گیلقز شلود و مز طقفللنم
گ تله شلودم لون مخاطل پیلامبق)ص( مسلتم پل تماس دم و موضلوعن در بلین ریسلت تلا
در آیللهم مارللا (صللوص ممللور دیمللن مسللت کلله بلله رسللاصت مرتبللاب دمرد... « کللل شللن »ممظللور مز
- لاز فلقمومن...م مسلت اده ملن(تله آن کلهم مز مطلتی آیله ملورد بحلث و للقم ت تلام رومیلت
مرصلقمف ظهلور یلا علدم مز کله موجل شود که ققآن مشتمل بق م هلای ممدلان مسلت و ققیمله
مرعهاد آن گلقددم در بلین ریسلت؛ رله تماسل دلم و موضلوعن در بلین مسلت کله مهتضلن صلق
مضللامین ققآرللن در (صللوص م دللام و سللمن گللقدد و رلله مجمللاصن در مدصلله یللاد شللده مسللت کلله
(.222-220موج قدر متیهن گیقز شود )جومدز آمانم سق شمه مردیشهم مانم ل
دین جامعیت حداکثری -3
مللان طللور کلله پللی مز میللن مشللاره گقدیللدم گ تللار آیللت مهلل جللومدز آماللن گللاه رللاظق بللق
باشللد. وز ضللمن م عللان بلله قابللل دسللتقس بللودن جامعیللت مزبللور جامعیللت للدمکثقز دیللن مللن
رویسد:من
دین مه میلن مملور بکی یلت قلارون گلذمرزم گلورگن تشلدیل مرال م کی یلت مدمره مملور
لاز مجتملاعن رم معلم مز آرچله در ملورد جز یلاش و یلا کایلاش مرگلان ملین تمظلیمقضاین و لم
لا رم رظام دومتن مسلتم مشلخ کلقده مسلتم صدلن بایلد بلا جسلت و جلو در مملاب دیملن آن
(.131م ص1392مستمباب کقد )جومدز آمانم شقیعت در آییمه معقفتم
رویسد: دهم من مین به جامعیت دین در زمیمه توسعه و مبعاد آن مشاره کقوز م
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
44
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
دیللن در زمیملله توسللعه و مبعللاد آنم مز قبیللل توسللعه مقتصللادزم سیاسللنم مجتمللاعن و
فق مگن رظق دمرد و آن رم به فقزمرگلان مجتملا ومگلذمر ردلقده مسلت؛ زیلقم دیملن کله دمعیله جهلان
ز توسلعه ریلز بایلد رظلقز دمرلدم دربلارهشموصن دمرد و مه مفلقمد بشلق رم عایاله مدتل (لود ملن
(. میشلللان 210م ص1386م دمشلللته باشلللد)آیت مهلل جلللومدز آمالللنم مرتظلللار بشلللق مز دیلللنم جلللا
- مچمللین در مدتللوبن دیگللق بلله جامعیللت دیللن در زمیملله قامللقو و گسللتقه آن مشللاره کللقده مللن
رویسللد: ردتلله مساسللن در جامعیللت دیللنم آن مسللت کلله قامللقو آن گسللتقده مسللت و تمللام شللبون
مللاصت روح و عظملت آ(لقش رسلبت بله دریلام سلهم مهملن گیقد. گق له طبل بشقز رم در بق من
مز ره آورد و للن مصهللنم تعاللیم کتللاب و دمللت و تزکیلله معمللوزم جهللت سللتمت مرسللان در
قیامللت مسللتم صللیدن قگللز دومللتم سیاسللتم معیشللتم قضللا و دمورز و سللایق مسللا ل مرسللان
غیلق دیملن میدلال رمملود. دریاین رم م مال ردقد و آن رم مز مم هله دیلن (لارج ردمرسلت و بله مملاب
آیاش جهادم دفلا م قضلام تمظلیم مقتصلادم تحدلیم سیاسلت دم(الن و بلین مصماالن و م دلام سیاسلن
ملین رصلوص رومیلن رمج بله (صلوص مسلامین م لل کتلاب و ریلز بلا کلافقمن غیلق کتلابن لم
متمللو و متعللددم سللمد گویللاز ومللل و جللام بللودن دیللن مسللت )جللومدز آماللنم سق شللمه
(.199م ص2م ج1386مردیشهم
ادله و مستندات عقلي و نقلي جامعیت قرآن
بیان مسأله -1
پللق ومضللر مسللت کلله بقرسللن جامعیللت قللقآن مز ممظللق آیللت مهلل جللومدز آماللن مت للق بللق
باشللد؛ صللذم رگاررللدگان بللا طللقح دو پقسلل بقرسللن مبللارن و مدصلله وز در زمیملله یللاد شللده مللن
مدصله عهالن و رهالن میشلان مبلادرش ورزیلده مرلد؛ مملا بله بقرسلن -به رحو مسأصه محلور –مهدماتن
تلومن بحلث جامعیلت قلقآن رم بلا عمایلت بله مدصله و مسلتمدمش عهالن دو پقس که مز قبل آرها ملن
در مللورد –و رهاللن دربللال کللقدم بللدین قللقمر مسللت: آیللا جامعیللت و شللمول مللورد مدعللاز میشللان
معمللوز بشللق دورمن معالللق مسللت یللا رللاظق بللق تمللام للومی م و ریازممللدز للاز مللادز و -قللقآن
(یق آیا جامعیت مورد رظقم تمهلا متد لل بیلان لدمیت بله مبلد و معلاد مسلتم یلا آن کله فقمتلق مز
مهوصلل للدمیت بلله مبللد و معللادم متد للل بیللان مهمدسللن مجتمللا م دومللتم سیاسللتم مقتصللاد و ...
الن در میلن بحلث بله له باشد ال مین سبمل م قح مسلت کله رهل آیلت مهلل جلومدز آمریز من
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
45
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
میزمن بوده و مدصه ملورد مسلتماد وزم رلاظق بلق کلدمم قسلم مز مقسلام جامعیلت لدمکثقزم لدمقان و
باشد پق ومضر مسلت کله دسلت یلابن بله پاسلو دو پقسل مزبلورم مق لون بقرسلن یا معتدمصن من
باشلد. ملن و ومکاوز مدصه عهان و رهالن مرمیله شلده مز سلوز میشلان در بلاب جامعیلت قلقآن کلقیم
مز مز مدصلله عهاللن و رگاررللدگان بللا تتبلل در آثللار وز؛ مز جمالله ت سللیق گقمرسللم تسللمیم بلله پللاره
-رهان مورد مستماد میشان دست یافتله مسلت کله بله تقتیل در یلل بحلث ملورد بقرسلن قلقمر ملن
گیقرد.
ادله عقلي -2
دیللن مقاملله دمرشللورمن متهللدم و معالللق دهیللل عهاللن متعللددز در بللاب جامعیللت قللقآن و
دسلت « تسلمیم»و ت سلیق « مرتظلار بشلق مز دیلن»م « لدمیت در قلقآن»مرد. بلا رگلا ن بله کتلاب کقده
در بللاب مثبللاش -کلله مصبتلله مز درون مایلله مشللتقک بق(وردمررللد–کللم بلله دو سللمو دصیللل عهاللن
تلومن دسلت یافلت. آیلت مهلل جلومدز آمالن گلاه مز طقیل تبیلین مشلتمال جامعیت ققآن و دین ملن
کمللدم و گللاه مز ر گللذر تبیللین بللق کایللاش بقراملله زرللدگن بشللق بللق جامعیللت آن مسللتدهل مللن قللقآن
فاس (اتمیت به مثبلاش جامعیلت قلقآن بلق کایلاش بقرامله زرلدگن بشلق بلق جامعیلت آن مسلتدهل
-کمدم و گلاه مز ر گلذر تبیلین فاسل (اتمیلت بله مثبلاش جامعیلت قلقآن و دیلن مبلادرش ملنمن
گقدد:مورد مستماد وز در یل گزمرش منورزد. میم دو دصیل
. اثبات جامعیت قرآن از رهگذر تبیین اشتمال آن بر کلیات برنامه زندگي بشر2-1
لدمیت عمالن »آیت مهلل جلومدز آمالن در کتلاب گقمرسلم لدمیت در قلقآنم یلل عملومن
باصلذمش مسلت قلقآن بقرامله لدمیتن (دمورلدز مهتلدز و لادز »کملد کله مین مستدهل من« ققآن
که مز گزرد ق گورله جهلل و ( لا و سلهو و رسلیان مصلونم و مز آسلی تخال یلا م(لتتف ریلز
(. و بلقمز 42در ممان مست؛ )ه یأتیله مصباطلل ملن بلین یدیله و ه ملن (ا له(م )سلوره فصلاتم آیله
(. گق له گلقوه (لاص 185 لا آملده مسلت؛ ) لدز صاملاس(م )سلوره بهلقهم آیله دمیت مه مرسان
( و مز تملامن عالل معلتت بق(لوردمر 2شلورد ) لدز صامتهلین(م )سلوره بهلقهم آیله ممد منآن بهقه مز
مسللت. پلل ر بللقز آن بهتللقین رللو للدمیت مسللت و بهتللق مز آن میسللور و متصللور ریسللت؛ )من
م 1392)جلومدز آمالنم لدمیت در قلقآنم (« 9 ذم مصهقآن یهلدز صاتلن لن قلوم( )سلوره مسلقم م آه
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
46
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
للاز کمللورن و آیمللدهم تعیللین للون قللقآن کتللاب للدمیت جهاریللان مسللتم بللقمز مرسللان (؛131ص
یابملد گویلد کله عاملل ررلاش مرسلان یسلت و له کسلارن ررلاش ملنکمد و به آرها ملنبقرامه من
(. و روشللن مسللت بللا توجلله بلله آیلل تبیللان )و رزصمللا عایلل 227)جللومدز آماللنم دیللن شماسللنم ص
(م قلقآن رله تمهلا شلامل مرموعله دیملن؛ مز معلارف 89( )سلوره رحللم آیله مصدتاب تبیارا صدل شلن
اسللتم بادلله ملله مسللقمر جهللان و تو یللد و ربللوش و معللاد و م(للتی و م دللام و مارمللد آن
م 1386ر(دمد از رظام کیهلارن تلا قیاملت رم ریلز جلام مسلت )جلومدز آمالنم سق شلمه مردیشلهم
(.219-218م ل 1ج
و ت صلیل بیلان مجملاصن (لود در ملورد مشلتمال قلقآن مریلد بلق جومدز آمالن در توضلیر
رویسد:کایاش بقرامه زردگن بشقم مین من
مثباش ضلقورش رلزول و لن و بعثلتم بلقمز رسلاردن مرسلان بله سلعادش ومقعلن و هیهلن
شود.(ود مو با مین مهدماش تبیین من
للدفن عللاصن آفقیللدگار مرسللانم (للدمز عاللیم و دللیم مسللت کلله مو رم بللقمز مهصللد و -1
آفقیده مست.
بلله سللوز مبللدیت قکللت « لللقمب مسللتهیم»مرسللانم هیهتللن جاودمرلله مسللت و بایللد در -2
کمد تا مز مین رمهم سعادش مبلدز (لود رم تلأمین کملد و مگلق در میلن رمه مقتدل ( لا شلودم د لار
شهاوش و محقومیت مز سعادش مبدز (وم د شد.
تم فهلط (دمورلد بله هیهلت مرسلان و ون مرسلان مخالوی (لدمز عالیم و دلیم مسل -3
مبعللاد وجللودز مو و ریاز للاز وز ومقلل مسللت و جللز مو مز هیهللت مرسللان و ریاز للا و مرتظللارمش
ومقعن مرسانم آگا ن ردمرد.
للون فهللط (دمورللد مز هیهللت مرسللان و مبعللاد وجللودز و ریللاز مو آگللاه مسللتم للی -4
مگللق للم بخوم للد در میللن رمه قللدمن تومرللد مرتظللارمش مو رم بللقآورده سللازد وکلل جللز مو رمللن
للاز سللهوب مرسللانم بللقدمردم للون معصللوم ریسللتم د للار مشللتباه شللدهم بللا فللقم م کللقدن زمیملله
شلود و سلهوب و محقومیلت مبلدز مرسلان بلا عمایلت و دملت موج محقومیلت مبلدز وز ملن
م بلله (دمورللد سللازگار ریسللت. مز میللن روم (للود (دمورللد بقراملله للدمیت مرسللان رم تمظللیم و آن ر
کمللد تللا کتللاب ممللزه و معصللوم مصهللن رم در م(تیللار مرسللان وسلیا پیلل معصللوم و للنم مرسللال مللن
ز مصهلنم مصلون مز گزرلد سلهو و رسلیان و ( لا زرلدگن ققمر د د و بشلق بلا پیملودن رمه و بقرامله
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
47
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
(ود رم شلدل د لد و بله سلعادش هیهلن (لوی رایلل آیلد و بله مهصلد رهلاین کله صهلاز مصهلن
ممللد گللقدد. بق للان مزبللور کلله ر پقتللو صهللاز (دمورللد مز سللعادش جاودمرلله بهللقهمسللتم بقسللد و د
کملد کله بلین عملل مرسلان در زرلدگن و سلعادش مبلدز مو رمب له بققلقمر مجماه بیان شدم مثباش ملن
مسللت و للون شللبون زرللدگن مرسللان گسللتقده مسللتم دیللن للم شللبون مختالل دمشللتهم مز بقراملله
دمرمز بعللد معتهللادز و م(تقللن و هللوقن و فههللن مسللت گسللتقده بق(للوردمر مسللت؛ مرسللان للون
ریلزز مسلتم دیلن ریلز بایلد مشلتمل بلق مله میلن مبعلاد ا ریازممد به بقراملهز مین زمیمهو در مه
للاین در مبعللاد ریللززباشللد و ریاز للاز معتهللادز و م(تقللن و فههللن مو رم تللأمین کمللد و بقراملله
لا بله سلعادش مبلدز بقسلد )جلومدز آمالنم اده مز آنمختا زردگن دمشته باشد تا مرسلان بلا مسلت
لاز (. قلقآن مریلد للد ا آیله پیقمملون مللول جلام و بقرامله37م ص1386مرتظار بشلق مز دیلنم
لا و للد ا و تومرلدم مبلد و سق شلمه دهمختا شلبون زرلدگن رم در بلقدمرد کله لق یل ملن
زم )جلومدز آمالنم و لن و تن زمر ا قارون فقعن باشلد. میلن سلخن رله شلگ ت مسلت و رله شلگ
(.336ربوش در ققآنم ص
له کله در سلعادش مرسلان تلا مگلام قیاملت؛ مز عهایلد و م(لتی و (تله بآن که لق آن
پایللان قللقآن رگاشللته شللده مسللت و مز میللن روم م دللام رهلل دمردم بلله دسللت معرللازم در کتللاب بللن
بلقآورده گشلته مسلت )جلومدز ی ریاز بشق کله ملان ریلاز بله قلارون مصهلن مسلتم بلقمز میشله
(.153م ص1393آمانم وهیت فهیهم
گلقدد کله مدعلاز آیلت مهلل جلومدز آمالن الل آن کهم مز گ تار مزبلور آشلدارم معالوم ملن
-مبمن بق جامعیت و مشلتمال قلقآن بلق کایلاش بقرامله زرلدگن بشلقم متضلمن یل دصیلل عهالن ملن
لاز مختال معتهلادزم م(تقلن و م دلام للهباشد؛ زیلقم هزمله علدم مرم له بقرامله زرلدگن در عق
شقعن و قلومرین عمالن مز سلوز قلقآنم و ر لن جامعیلت آنم بله معملاز پلذیقش کاسلتن و رهل
گلقدد از ققآن کقیم مسلتم و لون میلن رهل و کاسلتن در کلار (لدم بلاز ملندر بیاراش و آموزه
ین یللززم محللال و و بللا للدف آفللقیم و ریللز قاعللده ص لل سللازگارز رللدمردم مز رظللق عهلللم ملل
م )سلوره رحللم آیله «تبیارلا صدلل شلن »مقدود مستم و مین در اصن مست کله قلقآن کلقیم (لود رم
- ملین فلقو گلذمردن آرچله رم کله بایلد بیلان کملدم مز سلا ت (لود ر لن ملن( معقفن کقدهم م89
(.38رماید )ما فقطما فن مصدتاب من شن (م )سوره مرعامم آیه
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
48
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
جامعیت قرآن و دین از رهگذر تبیین فلسفۀ خاتمیت. اثبات 2-2
آیت مهلل جومدز آمان در تبیلین فاسل (لتم ربلوشم ضلمن تأکیلد بلق عقضله تلام و تملام و
متدامل معارف و شلقمی مصهلن مز سلوز پیلامبق معظلم)ص(م سلخمن دمرد کله بیلارگق تلتزم موجلود
تمیللت رم آن مللان کلله وز بللین جامعیللت دیللن و (للتم ربللوش مسللت. بمللابقمینم مگللق هیهللت (ا
مز –تبیللین و تولللی رمللوده مسللتم دریللابیمم فهللم مرتبللاب و تللتزم آن بللا جامعیللت و کمللال دیللن
تسهیل (وم د شد. پق ومضلر مسلت کله تلتزم عهالن موجلود بلین دو متغیلق یلاد شلدهم -ممظق وز
ود در ومقل ملان دصیلل عهالن مثبلاش جامعیلت و کملال دیلن مسلت. وز در یدلن مز مدتوبلاش (لل
رویسد:به فقآیمد مستدماصن دین و تتزم آن با (تم ربوش مشاره رمودهم من
(اتمیت و کمالم دو مملق متتزمملد؛ یعملن ممدلن ریسلت کله دیلن و آییملنم (لود رم (لاتم
ز کملال ردمشلته باشلد. مز سلوز دیگلقم مگلق دیملن دمعیله کملال رهلاین دمشلتم مدیان بدمرد و دمعیه
جللام ن (لاتم معقفللن (وم لد کلقد؛ مصبتله مهصللود مز کملال در میلنشل (لود رم بلله عملومن دیلبلن
باشلد؛ رلله کملال رسلبن کله بله دصیللل کملال ر سلن و م ال مسلت کله مبللقمز مز تملام رهلا ملن
مقمه بودن بلا بق(لن رهلا م دصیلل بلق (اتمیلت و ملتزم بلا آن ریسلت؛ رله کملال رسلبن کله بله
یلت و ملتزم بلا آن ریسلت. قلقآن کلقیم بلقمز دصیل مقمه بلودن بلا بق(لن رهلا م دصیلل بلق (اتم
د لد و گلاه ت هیم تتزم میلان (اتمیلت و کملال م ال م گلاه مز کاملل بلودن دیلن مسلتم (بلق ملن
فقماید:دمرد. درباره کامل بودن دین مستم من(اتمیت آن رم معتم من
یت رعمتللن عاللیدم و تممللت دیللمدم صدللم کماللت مصیللوم» اام صدللم ورضلل )سللوره ما للدهم «دیمللا مصسلل
( 3آیه
فقماید: و در مورد (اتمیت مستم مند
ول وصدلن رجلاصدم ملن لد بلا محملد کان ما» )سلوره م لزمبم « مصمبیلین و(لاتم مصاله رسل
(40آیه
(.66-64م ل 1378)جومدز آمانم وهیت فهیهم
تحایل تتزم یاد شلده در گ تلار آیلت مهلل جلومدز آمالن بله میلن للورش مسلت کلهم مثبلاش
و ر ن ق یل مز متتزملینم مسلتازم مثبلاش و ر لن آن دیگلقز مسلت؛ بله میلن معملا کلهم مز ثبلوش
تلومن تصلور کلقد کله آیلد؛ زیلقم رملن ق ی مز جامعیلت و (اتمیلتم ثبلوش آن دیگلقز هزم ملن
ملان کله ه وصن بله قاله سلتقا و رفیل (اتمیلت رایلل رگقدیلده باشلد. لمدینم جام و کامل بود
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
49
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
ملین مز تومن پذیقفت که دینم (لاتم بلوده باشلد وصلیدن ومجلد جامعیلت و کملال رباشلد. لمرمن
تلومن تصلور کلقد آیلد؛ زیلقم رملنر ن لق یل مز جامعیلت و (اتمیلتم ر لن آن دیگلقز هزم ملن
تلومن پلذیقفت کله ملان کله رملن(لاتم بلوده باشلدم لم که دینم در فق عدم جامعیت و کمالم
-در فق عدم (تم ربوشم دینم ومجلد ویژگلن جامعیلت و کملال باشلد؛ پل بله طلور ق ل رملن
آیللد. تللومن گ للت کلله مز مثبللاش و ر للن للق یلل مز متتزمللینم مثبللاش و ر للن آن دیگللقز هزم مللن
دهل کلقدم ملان کله مز (لتم ربلوش تلومن بلق (لتم ربلوش مسلتبمابقمینم مز جامعیت و کمال دین من
رویسلد: (لتم ربلوش بله تومن جامعیت و کمال دین رم رتیرله گقفلت. وز در مدتلوبن دیگلق ملنمن
معمللاز آن مسللت کلله تمللام ملللولم قومعللدم ضللومبط و قللومرین معتهللادزم عماللنم م(تقللنم فههللن و
د رم بلارور هوقن بله للورش جلام در متلون دیملن آملده مسلت و عهلول مثلاره شلده دفلا ن (لو
شلود و دیملن کله عهلل رم در بیملدم صلذم ممبل و یلارن و رهالن جدیلدز بله بشلقیت مرم له رملنمن
کمار رهل ممب شلما(ت م دلام مصهلن قلقمر دمدهم بلقمز میشله بله میلن دو ممبل موجلود در لدمیت
(.181م ص1386کمد )جومدز آمانم ممزصت عهل در مدسه معقفت دیمنم بشق مکت ا من
بیلین مدصله عهالن ملورد مسلتماد آیلت مهلل جلومدز آمالنم میمل روبلت بقرسلن مدصله پ مز ت
باشد. رگاررلده بلا تتبل در ت سلیق شلقی تسلمیم بله میلن رتیرله رسلیده مسلت کله وز در رهان من
مثباش جامعیت ققآنم به طور (لاصم یل آیله مز آیلاش قلقآن کلقیم رم ملورد توجله و مدمقله قلقمر
باشد.متد ل تبیین بحث جامعیت ققآن من دمدهم معتهد مست م اد آن
. ادله نقلي2-3
(لود رم کتلاب مبلینم بیلانم تبیلانم بیملاشم رلورم بصلا قم بق لان و ... معقفلن « قلقآن»مین که
-گلذمرد کله میلن کتلابم تلاب صغلز و معملا ربلوده و یلا لمکقدهم تقدیدز در مین هیهت باقن رملن
للام آکمللده مز للقوفم معللدمد و ( للوب غقیلل و للون کتلل ج للقم دعللومشم تعویللذمش و رمز
لا آملده و بله للورش راآشما ریستم باده کتاب روشن و روشلمگق مسلت کله بلقمز لدمیت مرسلان
از آن به ت دق و تدبق برقدمزرد. ا (ومسته که در مورد آیاش و آموزهمدقر مز آن
بق(ن مز آیاش ققآن که ومجد دعوش یاد شده بودم عبارتمد مز:
(.24 )سوره محمدم آیه« ق اصها قاوب عاا م مصهقآن یتدبقون اا ف»
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
50
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
)سلوره رسلا م « کثیلقم م(تاافلا فیله صوجلدوم مصاله غیلق عملد ملن کلان وصو مصهقآن یتدبقون فاا»
(.82آیه
(.29 )سوره صم آیه« مصأصباب وصو وصیتذکق آیاته صیدبقوم کمبار إصی رزصماه کتاب»
آیاش مزبورم آشدارم بیارگق میلن هیهلت مرلد کله قلقآن کلقیم بلقمز مله کسلارن کله ماتلزم
به تدبق و ت دق در آن باشمدم رهلاب مز هلقه بقگقفتلهم قابلل فهلم و ت سلیق (وم لد بلود. بلا عمایلت
دمده شللدهم ضللقورش تبیللین دیللدگاه آیللت مهلل جللومدز آماللن در مللورد آیلله تبیللان و بلله توضللیحاش
شلود. شلایان کلق مسلت در بقرسلن باص ب تعیین و تحدید گستقه تبیلان بلودن قلقآنم مشلخ ملن
مز مز م سلقمن ریلز در و تبیین ملدصول آیله تبیلان مز ممظلق آیلت مهلل جلومدز آمالنم بله دیلدگاه پلاره
وم د شد.مین زمیمه مشاره (
آیه تبیان
هیدم مل کل فن ربعث ویوم» هم ملن عالیهم شل هیدم بل وجئملا ر سل ورزصملا بصلا عالا شل
(.89 )سوره رحلم آیه« صامسامین وبشقى ور م و دى شن صدل تبیارا مصدتاب عای
-تلقین آیلاش ملورد مسلتماد ملدعیان جامعیلت قلقآن بلودهم عملوم دیلدگاهآیه مزبلور مز مهلم
للاز مقبللوب بلله جامعیللت للدمکثقز )جللومدز آماللنم ت سللیق موضللوعن قللقآن کللقیم )قللقآن در
مم 1966( للدمقان )عبللدمصقزمیم مهسللتم و ملللول مصحدللمم 27-26م للل 1م ج1394قللقآن(م
-324م للل 12مم ج1973مصمیللزمن فللن ت سللیق مصهللقآنم ( و معتللدمصن قللقآن )طباطبللاینم 136ص
( یل مین آیه مرمیه شده مست.325
تفسیر آیه تبیان
با عمایت به مین کله لق رظقیله یلا پدیلدمر بق(لوردمر مز ممثلال و مضلدمد بلودهم بلق مبملاز دو
م«تعللقف مهشللیا بامثاصهللا»و « تعللقف مهشللیا باضللدمد ا بللل باغیار للا»ملللل روش شللما(تن
ق و ممدللن مللنتللق آنشللما(ت عمیلل گللقدد؛ صللذم بلله تبیللین للا در پقتللو یلل بقرسللن ت بیهللن میسلل
گ تار آیت مهلل جلومدز آمالن در بلاب ملدصول آیله تبیلان؛ مز ر گلذر بیلان وجلوه مفتلقمی و مشلتقمک
پقدمزیم.آن با سایق م سقمن من
مز تشللدیل یافتلله گللقدد کلله میللن آیلله مز دو فللقسللوره رحللل روشللن مللن 89بللا دقللت در آیلله
مست که به تقتی عبارتمد مز:
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
51
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
« بصا عاا شهیدم ب وجئما ر سهم من عایهم شهیدم م کل فن ربعث ویوم»
«.نصامسامی وبشقى ور م و دى شن صدل تبیارا مصدتاب عای ورزصما»
-شایان کق مست م سلقمرن کله قایلل بله علدم مرتبلاب دو فلقمز یلاد شلده در آیله تبیلان ملن
مرد:باشمدم سه دسته
در فللقمز دوم آیلله رم مسللتیماف « و رزصمللا»مرللد کلله لللقیحا جمالله دسللته رخسللتم کسللارن
یله در تبیلین آ« مصبحلق مصمحلیط فلن مصت سلیق»مرلد. بله طلور مثلالم مبو یلان مردصسلن للا دمرسلته
در فلقمز رخسلت رم ملورد بقرسلن « شلهید»مورد بحلثم مبتلدم م تملاهش مختال در ملورد معملاز
کملدم ققیمله مهاباله در دو جلز فلقمز رخسلت آیلهم ققمر دمدهم ضلمن رد آن م تملاهشم تصلقیر ملن
باشلمدم ملان طلور کله رسلول لام مربیلاز آرلان ملنکمد کله مهصلود مز شلهدمز بلق مملتمقتضا من
در فلقمز دوم آیله رم مسلتیمافیه و « و رزصملا...»ید بلق مملت (لوی مسلتم سلر جماله (دم)ص( شه
غیق مقتبط بلا فلقمز رخسلت دمرسلتهم دصیلل گسسلت و علدم مرتبلاب دو فلقمز آیله رم م(لتتف زملان
(..582م ص6یم ج1414کمد )مبو یان مردصسنم مصبحق مصمحیط فن مصت سیقم آن دو کق من
جماله یلاد « اصیله بلودن»و یلا « مسلتیماف»ضلمن بیلان دو م تملال مرلد کله دسته دوم کسارن
مرللد )آصوسللنم روح مصمعللارن فللن ت سللیق شللده در فللقمز دوم آیللهم مسللتیماف بللودن جمالله رم بقگزیللده
(.451م ص7یم ج1415مصهقآن مصعظیم و مصسب مصمثارنم
فللقمز دوم در « و رزصمللا...»مرللد کلله تصللقیر بلله مسللتیمافن بللودن جمالله دسللته سللومم کسللارن
« و تلم مصدللتم هملام ثللم قلال سللبحاره...»مرلد وصللیدن در پایلان فللقمز رخسلت آیلله مز عبلارش ردلقده
مرلد کله وضلوح در مسلتیمافن بلودن جماله یلاد شلده در فلقمز دوم آیله دمرد )میبلدزم مست اده رموده
مز مز ه( و میللن در للاصن مسللت کلله پللار432م ص5م ج1392کشلل مهسللقمر و عللد مهبللقمرم
(؛ مز جمالله عتملله طباطبللاین بللا 341م ص7م سللقمن )( یلل م مصت سللیق مصهقآرللن صاهللقآنم بللن تللام ج
مست اده مز سیای آیاش قبلم قایل بله اصیله بلودن جماله یلاد شلده بلودهم دو فلقمز آیله ملورد بحلث
کمد.رم در سایه پیوستگن و مرتباب با یددیگق معما من
رویسد:و پیوستگن دو فقمز آیه با یددیگق من عتمه طباطباین در تبیین مرتباب
و رزصملا »آیلد میلن مسلت کلهم ... سلخن (دمورلد له مز سلیای میلن آیلاش بلق ملنو ظا ق آن
بلله تهللدیق « جئمابلل ...»جمالله مسللتیمافیه ریسللتم بادلله للال مز ضللمیق ( للاب در جمالله « عایلل ...
مسلتم -جماله اصیله مصلدر بله فعلل ماضلن لا در بمابق م(لتتف رحلوز–یا بدون تهدیق آن « قد»
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
52
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
و معماز آیه مین مست. ملا تلو رم شلا د بلق میملان فقسلتادیمم در لاصن کله پلی مز میلن یعملن در
دریا کتاب رم بلق تلو رلازل کلقدیم کله بیلان لق یلزز مز مملور لدمیت بلودهم بلا آن ل مز باطلل
رمللودهم در روز قیامللت عایلله شللد؛ پلل تللو در دریللا معمللال آرللان رم رظللارش تشللخی دمده مللن
مرلدم و بلقمز مسلاماران بله آن تسلایم و تبعیتلن کله مز (لود رشلان این کله کلقدهظاصمان به آن ظام
د للن... بمللابقمینم لللدر آیلله بلله ممزصلله مهدملله بللقمز یللل آن مسللت. ... و مز مرللدم شللهادش مللندمده
کملدم مهاررلت کتلاب بلا ییلد ملنرداش ص ی ن که مین معملا )مرتبلاب و پیوسلتگن دو فلقمز آیله( رم تأ
شهادش )و گومه بلودن(م در بق(لن مز آیلاش شلهادش مسلت )عتمله طباطبلاینم مصمیلزمن فلن ت سلیق
(.325م ص12م ج1973مصهقآنم
الللل آن کللهم مرتبللاب لللدر و یللل آیلله بللا یدللدیگقم مز سللوز عتملله بلله میللن لللورش
؛ یعمللن شللا د و گللومه بللودن شللود کلله فللقمز دوم آیلله بلله ممشللأ و مصللدر فللقمز رخسللتتبیللین مللن
پیامبق)ص( پقدم(ته مست؛ یعملن ضلقش بلا توجله بله تبیلان بلودن قلقآن بله ل و باطلل معملال
دست یافتهم در رتیره شا د و گلومه بلق مملت (وم لد بلود. و مملا گ تلار آیلت مهلل جلومدز آمالن در
ورم مصتحقیلق و توضیر رداش مقبلوب بله فلقمز دوم آیله تبیلانم مسلو بلا سلایق م سلقمن )مبلن عاشل
آیلد کله وز در میلن بخل بلا آرلان مت لای (م به روشمن بله دسلت ملن253م ص1مم ج1984مصتمویقم
رظق دمرد.
مما ردلاش قابلل کلق در توضلیر و تبیلین آیله یلاد شلده کله بیلارگق مسلوین وز بلا سلایق
باشدم عبارش مست مز:م سقمن من
بلودن بلقمز عملوم ملقدم مسلت گلقققآن کتاب دمیت و شلأن آنم ملان شلأن لدمیت -1
) دز صاماس(. مین کله در آیله تبیلانم لدمیت مخلت مسلاماران دمرسلته شلده و رله عملوم ملقدمم
باشلد )جلومدز آمالنم قلقآن در قلقآنم به مین دصیل مست که راظق بلق لدمیت (الله و تدلویمن ملن
(.195-193م ل 1394
دمر ودممد بللقمز بشللق و عهللدهقللقآن کللقیم تبیللان )بیللارگق( ملله معللارف ضللقورز و سلل -2
گلقم سلعادش بخل و سلیادش آفلقین جوممل مرسلارن مسلت و بیان مه معلارف و م دلام لدمیت
آورد (لود بلین و روشلن مسلتم رله ملبهم و مرملل و ریازمملد بله مین کتلابن تملا در تبیلین ره
گلز تلومن روشمگق؛ زیلقم کتلاب ملبهم کله قلادر بلق لل معلارن و ت سلیق م اصل (لود ریسلتم ق
ز دم(اللن تبیلین معلارف سلعادش بخل رم رلدمرد. مز میلن جهلت قلقآن کلقیم رسلبت بله محلدوده
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
53
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
م 1393مسللت )جللومدز آماللنم ت سللیق تسللمیمم « مبللین»و رسللبت بلله بیللقون مز (للوی « بللین»(للود
(.36م ص1ج
لا شماسلارده مسلتم (دمز سبحانم ققآن کلقیم رم بلا عملومن تبیلان مله یلز بله مرسلان -3
للق یللزز کلله در تللأمین سللعادش مرسللان سللهم مللبثق دمردم در میللن کتللاب مصهللن بیللان شللده یعمللن
سلازد یلا مرتدلاب عمالن مایل شلهاوش بشلقز مست و مگق مررام کارز سعادش بشلق رم فلقم م ملن
گلقددم دسلتور مررلام یلا پق یلز مز آنم بله للورش مملقز هزم در آن تعبیله شلده مسلت. (لدمز من
یلاد کلقده مسلت. بلق میلن « تبیلان»بت به م مللول مسلتمن بله عملومن سبحان مز جامعیت ققآن رس
مسللاس در میللن کتللاب للی کمبللودز ریسللت؛ رلله کمبللود قللارون و دسللتور از مرسللان و رلله کمبللود
شما(ت و معلارف مسلتمن و رله قصلور در تبیلین آرهلا؛ یعملن لم مز صحلاظ محتلوم و مضلمونم مز
لا بیلان رسلا و صسلارن گویلا دمرد کله مز و ت هلیم آنریلاز مسلت و لم در تعالیم م اص بیگارله بلن
بلودن ریلز « تبیلان کلل شلن»ریلاز و مز قالم بیگارگلان مسلتغمن مسلت کله (اللیت زبان دیگقمن بلن
مین مسلت. مصبتله ممدلن مسلت ممظلور مز )تبیارلا صدلل شلن ( میلن باشلد کله قلقآن کلقیم لاوز
جللود دمرد؛ زیللقم میللن کتللاب عظللیم ملل یز للاین مسللت کلله در جهللان تدللوین و عللاصم (للارج و
ن ملن وإن»مصهن مز مبد معلت تمزیلل یافلت و در آن مهلامم مل هلای م وجلود جمعلن دمررلد شل
(. قلقآن ملان گورله کله ظلا ق ریل دمردم للا بلاطن 21)سلوره رلقم آیله « (زم مله عمدرا إصا
آن بلق مل عالوم جهلان سلتن رم تأییلد عمی ریز سلت و بق(لن رومیلاش ریلز میلن مشلتمال قلق
لا در عهیلدهم م(لتی و کملد؛ صلیدن محلور مساسلن میلن کتلاب آسلمارنم تعالیم و تزکیل مرسلانمن
عمللل مسللتم تللا مز میللن ر گللذرم بللا تحصللیل سللعادشم بلله للدف رهللاین (للود کلله صهللاز (للدمز
هلن بلدمن عمایلت سبحان مستم رایل گقدرد. مز میلن رو آرچله بلی مز مله در میلن کتلاب عظلیم مص
شللدهم تشللقیر ملللل شللما(تم تعایللل معیار للاز مساسللن آنم معللتم طللقز تعهللل و کی یللت مسللتمتاج
مز مهللدماش عهاللنم پق یللز مز تهایللد جللا انم و ریللز مجتمللاب مز مغاص لله در ت دللق و مارمللد آن مسللت
تلقین معالوم و که بله عملومن شلقب درسلت مردیشلیدن یلا ملار آن (وم لد بلود. سلر بله مللیل
تللقین معللقوف؛ یعمللن (للدمز سللبحان و مسللماز سللماز آن ضللقش و تعقیلل جمللال و ممهلل
جللتل آن مش مهللدس و تبیللین للل اش مش و مولللاف فعللل آن ضللقش و تعایللل تو یللد متللن
پلقدمزد. ریلز مز کی یلت تلدبق در و ل اتن و فعالن و ریلز تشلقیر تو یلد ربلوبن و عبلادز و ... ملن
قالمم محلو و مثبلاشم مم مصدتلاب و فقشلتگارن کله ملدبق مموررلد جهان آفقیم م قضا و قلدرم صلوح و
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
54
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
آورد. مچمللین دربللار آفللقیم مرسللان و تقکلل وز مز روح مرللقد و و ... سللخن بلله میللان مللن
لله للم مکمللون در لله پللی مز دریللا دمشللت و آنجسللم مللادز و ت للور مو در عللومصم متعللدد؛ مز آن
یابلد و میلن کله گق له مرسلان مز عالوم ملادز و ل ملن له پل مز مرتحلاز طبیعلت دمرد و آنرشئه
ز آگلا ن مز فرلور و ترقبن تهلن بلود؛ وصلن مز دمرل ف لقز بق(لوردمر بلود و بلا ملان سلقمایه
تهللومم بلله جهللان مللاده دیللده گشللود و در مرتخللاب رمه آزمد مسللت و رلله جبللق در کللار مسللت و رلله
-د لدم سلخن ملنن رم تشلدیل ملنت ویض و مسا ل فقمومن دیگقز کله بخشلن مهلم مز تعلاصیم قلقآ
گویلد. ریلز دربللار و لن و ربللوش و رسلاصت و سللیق پیلامبقمن و سللمت ملقدمن مصهللن در مبلارزه بللا
ز ربلقد مللغق و کی یلت پیلقوزز للابقمن و ر در جبه جهاد مکبلق و جمل بلا ظلاصم در للحمه
عرلاز مربیلاز عات مرح لاب ظاصملان و متلقفین و مسلقفین و کی یلت وهیلت تدلویمن و کقمملت و م
للاز مسللتمن و ز ممللور ممللتعظللام و موصیللاز کللقمم و ریللز وهیللت تشللقیعن مللقدمن مصهللن در مدمره
کملد )جلومدز آمالنم از دیمن و مارملد آن بله للورش مبسلوب گ لت و گلو ملنتشدیل دومت
(.24م ص1392 متاین ققآن و م ل بیت)عایهم مصستم(م
قرآن و جامعیت آنبررسي نسبت بین جهاني و جاودانه بودن
رظیلق بلدیل و آسلمارن مسلت کله در زیبلاین ظلا ق و عمل بلاطن بلنققآن کقیمم کتلابن بلن
للاز عهللول رم در گسللتقه رگللاه (للود دمشللته مسللت. در مهابلللم بللودهم مز بللدو رللزولم مثللار دفیملله
ان مردیشلله ریللز در مقیللاروس بیدللقمن معللارف عظللیم و پللق شللمار آن بلله سللبا ت و شللماگقز غومللل
-فقم ملل آورده -در للد بضللاعت مزجللاش –شللمار عامللن و معقفتللن قدم(تللهم گو ق للاز بللنپ
مرد. روشتار پلی رو بلا توجله بله دهصلت للقیر و م لاب بق(لن مز آیلاش قلقآن بلق شلمول پیلام
قللقآن و رسللاصت پیللامبق)ص( بللقمز ملل معصللار و ممصللارم و عللدم م(تصللاص گسللتقه مخاطبللان آن
سللأصه ملللان میللن بخلل مز پللژو رم در قاصلل پقسلل یللل بلله مم هلله و جغقمفیللاز (للاصم م
رماید:دربال من
تللومن بللین جهللارن بللودن و جللاودمرگن قللقآن مز یلل سللوم و جامعیللت آن مز سللوز آیللا مللن
دیگللقم مرتبللاب و پیورللدز رم پللذیقفتم بلله سللخن دیگللقم آیللا مز جهللارن بللودن و جللاودمرگن قللقآنم
تلومن جهلارن و جاودمرله بلودن آن رم قلقآن ملن تلومن جامعیلت آن و یلا بله عدل م مز جامعیلتمن
مستمتاج رمود بلدیهن مسلت کله دسلت یلابن بله پاسلو پقسل مزبلورم مق لون ومکلاوز در گ تلار
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
55
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
باشلد. وز رسلبت بلین جهلارن و جاودمرله بلودن قلقآن و جامعیلت آن رم آیت مهلل جومدز آمالن ملن
رماید.در ضمن مومرد یل تبیین من
لا در مل معصلار مسلت؛ پهمل زملین و گسلتق ت مل مرسلانققآن کقیم کتلاب لدمی -1
زمان وز رورمفشلارن (ورشلید ملاره تابلان قلقآن کلقیم مسلت. رلور لدمیت قلقآن تلا آررلا کله
(م )و ملا لو مصلا کلق 31تابد )و ما لن مصلا کلقز صابشلق( )سلوره ملدثقم آیله مقز بشقیت مست من
اص بله عصلقز (لاص یلا مقایملن مخصلوص و یلا رلژمد ( و م(تصل52صاعاصمین( )سلوره قالمم آیله
فقمایلد: )و ملا مرسلاماک ویژه ردمرد. (دمز سلبحان در تبیلین قاملقو رسلاصت پیلامبق مکلقم)ص( ملن
و « مبلدز»و « جهلان شلمول»(. بملابقمینم رسلاصت آن ضلقش 28مصا کاف صاملاس( )سلوره سلبأم آیله
ملل مفللقمد بشللقردم رلله گقو للن مز مللقدم رللاز. و قللوم مو ریللز « جاودمرلله»و « جهللارن»کتللاب مو
کتابن که بقمز دمیت مگلان تملزل یافتله و مز رظلق وسلعت لوز ر مملود جهلان شلمول مسلتم
باید مز دو ویژگن بق(وردمرباشد:
مملد باشلمد و لی کل مص ( به زبان جهارن سلخن بگویلد تلا مگلان مز معلارف آن بهلقه
فق ملل آن رم (للار رمه (للود ربیمللد و مز پیمللودن لللقمب بهارلل رارسللاین زبللان و بیگللارگن بللا
سعادش بخ آن باز رایستد.
ریلاز رباشللدم مارمللد ب( محتلومی بللقمز مگلان م یللد و سللودممد بلودهم م للدز مز آن بللن
مز در لی عصلق و مصلقز مز آن آبن که عامل یلاش مل زرلدگارن مسلت و لی موجلود زرلده
(.33-32م ل 1ق تسمیمم جریاز ریست )جومدز آمانم ت سیبن
قلقآن کلقیم لون کتلابن کالن و میشلگن مسلت؛ یعملن جهلارن و بلقمز لدمیت مل -2
مز مصلدمی یدلن مز م دلام آن مسلت و لق مدتبلن لق ادثله –مقدم در معصلار گورلاگون مسلت
کملد و دربلار لق یل مز آدمب مجتملاعنم مسلا ل م(تقلنم سلمن مالن و مللول رم ممضا و رد من
تومرلد در اسن ر یا یلا مثباتلا رظلق دمرد. آرز کتلاب تعالیم و تقبیلت و تزکیل ر لوس جهلارن رملنسی
(.152م ص13مین گوره مومرد ساکت باشد )جومدز آمانم ت سیق تسمیمم ج
(للدمز سللبحان قللقآن رم کتللابن جهللارن دمرسللت کلله بللقمز مدمره کللقدن جهاریللان کللافن -3
لا پیلام دمرد؛ مسلامان باشلمد یلا رامسلامان. ز مرسلانملهمست؛ بلدین معملا کله قلقآن بلقمز مدمره
عاللا مص ققللان رللزل مصللذز (م )تبللارک185ز صامللاس( )سللوره بهللقهم آیلله مطللتی آیللاتن رظیللق ) للدى
بلله صأرللذرکم مصهللقآن للذم إصللن ( و )و و للن1ز رللذیقم( )سللوره فققللانم آیلله صاعللاصمین صیدللون عبللده
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
56
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
(م بلق جهلارن بلودن قلقآن و مگلارن و میشلگن بلودن رسلاصت 19ز با ( )سوره مرعلامم آیله ومن
کملد. تحایلل عهالن و بقرسلن محتلومین قلقآن ریلز گویلاز جهلارن بلودن آن پیغمبق)ص( دهصت من
علدل تللن مسلت. ملان کله بیلان شلیوه رفتلار بلا رامسللاماران و دلم بلق صلزوم رعایلت قسلط و
تللومن مز مبیللدمش جهللارن بللودن آن دمرسللت )جللومدز آماللنم ز کللافقمن و ماحللدمن رم مللندربللاره
(.375م ص22ت سیق تسمیمم ج
صللئن کلله مز آیلل )قلللتحللدز )مبللارزه طابللن( قللقآن کللقیمم للم جهللارن مسللتم مللان -4
هم کلان وصلو بمثاله یلأتون صلا صهلقآنم لذم بمثلل یلأتوم ن عالا ومصرنن مصر مجتمعت صلبعض بعضل
و هزملل جهللارن بللودن تحللدز قللقآن کللقیم آن « جاودمرلله»(م و للم 88 ظهیللقم( )سللوره مسللقم م آیلله
مست که فهم در تومن مگلان باشلدم زیلقم میلن تحلدز تمهلا در محلور صغلتم مدبیلاشم فصلا ت
م تمهلا علقب زبارلان و آشلمایان بله مدب عقبلن باشلمدم بادله رلاظق و بتغت ریسلت تلا مخاطبلان آن
(.37م ص1به محتوم و فق م (اص آن مست )جومدز آمانم ت سیق تسمیمم ج
تلومن فقجام سخن آن کلهم بلا عمایلت بله گ تلار آیلت مهلل جلومدز آمالن بله طلور ق ل ملن
و جامعیلت آن مز دیگلق مدعا کقد که بلین دو مهوصل جهلارن بلودن و جلاودمرگن قلقآن مز یل سلوم
-سوم تتزم وجود دمرد؛ بدین معما کله لم هزمله جهلارن و جاودمرله بلودن قلقآنم جامعیلت آملوزه
للاز قللقآنم جهللارن و جاودمرلله للاز آن مسللت و للم مهتضللاز جامعیللت و فقمگیللقد بللودن آمللوزه
ا مست.بودن آن آموزه
نتیجه
جامعیللت قللقآن گق لله در ظللا قم م هللومن م للقو عملله بلله رظللق م هللوم شللمول و گسللتق
للا و دممملله آن وجللود رللدمرد. آیللدم وصللیدن مللوز مجمللا و مت للای رظللق در بللاب م هللومم مبص للهمللن
تلقین م سلقمن عصلق اضلق مسلت کله در بلاب رساصت روشتار اضق تبیین دیلدگاه یدلن مز بلزرا
باشللد. وجلله ممتللاز پللژو اضللق مز نجامعیللت قللقآن کللقیمم معتهللد بلله جامعیللت للدمکثقز ملل
ا در باب جامعیت قلقآن و دیلنم در میلن مسلت کله مفلزون بلق بقرسلن و تبیلین م هلوم سایق روشته
جامعیللت و مدصلله عهاللن و رهاللن مللورد مسللتماد آیللت مهلل جللومدز آماللن در مثبللاش جامعیللتم مسللأص
اضللقم مز میللن پللژو متد للل بقرسللن رسللبت بللین دو متغیللق مسللت و مز میللن جهللت پللژو
از مع وف بله مبسلتگن مسلت کله رگاررلده تملام ملت (لود رم بله کلار گقفتله جماه پژو
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
57
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
تلا بلا تدیله بلق آرم و مقلومل آیلت مهلل جلومدز آمالن و مصبتله بلا مبزمر لا و مدصله درون و بلقون دیمللن
مللورد عمایللت وزم بلله کشلل و تبیللین رسللبت بللین للق دو متغیللق م للقح در مسللایل پللژو ؛
سللبت بللین جهللارن و جاودمرلله بللودن و جامعیللت برللقدمزد. رگاررللده در تللدوین و مچللون ر
سامارد ن روشتار اضق به شقح یل به مهالد و م دمف پژو دست یافته مست.
بقرسن و تبیین م هوم جامعیت ققآن -1
لاز مقبلوب بله بحلث جامعیلت قلقآن و دیلن و سلر بیلان کق و تبیلین م لم دیلدگاه -2
تلقین دصیلل ملورد مسلتماد هلل جلومدز آمالن در بلاب جامعیلت بلا مسلتمدمد مز محلورزدیدگاه آیت م
میشان؛ یعمن آی تبیان که م هوم جامعیتم قامقو و دمممه آن رم تبیین رمود.
آیت مهلل جومدز آمالن در مثبلاش جامعیلت بله شلمارز مز مدصله عهالن و رهالن مسلتماد جسلته
رگاررلدگان بله میلن ردتله ت لن یافتملد کله مز مست کله در ضلمن پلژو آملده مسلت. مچملین
ممظللق آیللت مهلل جللومدز آماللن بللین دو مهوصلل جهللارن بللودن و جللاودمرگن قللقآن مز یلل سللوم و
جامعیلت آن مز سلوز دیگللق تلتزم وجللود دمرد؛ بله میللن معملا کلله هزمل جهللارن و جاودمرله بللودن
لاز قلقآنم بلودن آملوزه لاز آن مسلت و ریلز مهتضلاز جامعیلت و فقمگیلقققآنم جامعیلت آملوزه
جهارن و جاودمره بودن آن مست.
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
58
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
منابع
* ققآن
* ره مصبتغه
یم کتاب مصعینم مصحر: دکتق مهدز مخزومنم قمم رشق رقش.1410فقم یدزم (ایل بن م مدم .1
م سق شمه مردیشهم قمم مقکز رشق مسقم .1386جومدز آمانم عبدمهللم .2
ق موضوعن ققآن کقیم )ققآن در ققآن(م قمم مقکز رشق مسقم .م ت سی1394للللللللللل م للللل م .3
م شقیعت در آیمه معقفتم قمم مقکز رشق مسقم .1392للللللللللل م للللل م .4
م دمیت در ققآنم قمم مقکز رشق مسقم .1392للللللللللل م للللل م .5
م دین شماسنم قمم مقکز رشق مسقم .1392للللللللللل م للللل م .6
م قمم مرتظار بشق مز دینم مقکز رشق مسقم .1386ل م للللل م لللللللللل .7
م و ن و ربوش در ققآنم قمم مقکز رشق مسقم .1393للللللللللل م للللل م .8
م وهیت فهیهم قمم مقکز رشق مسقم .1378للللللللللل م للللل م .9
مسقم . م ممزصت عهل در مدسه معقفت دیمنم قمم مقکز رشق1386للللللللللل م للللل م .10
م ت سیق تسمیمم قمم مقکز رشق مسقم .1393للللللللللل م للللل م .11
م میاین ققآن و م ل بیت)عایهم مصستم(م قمم مقکز رشق مسقم .1392للللللللللل م للللل م .12
م ت سیق مرسان به مرسانم قمم مقکز رشق مسقم .1386للللللللللل م للللل م .13
بق ر متم قمم مقکز رشق مسقم .م پیام1385للللللللللل م للللل م .14
یم مصبق ان فن عاوم مصهقآنم بیقوشم دمرم یا مصدت مصعقبیه.1410زرکشنم بدرمصدینم .15
یم ت سیق مصهقآن مصعظیمم بیقوشم دمرمصدت مصعامیه.1419مبن کثیقم مسماعیل بن عمقم .16
فهیهم قمم م مبارن و پی فق از دومت دیمن و وهیت 1394میقباققزم سید محمدمهدزم .17
مبسسه فق مگن فرق.
مم مهستم و ملول مصحدمم قا قهم مصهیئه مصمصقیه مصعامه مصدتاب.1966عبدمصقزمیم عانم .18
مم مصمیزمن فن ت سیق مصهقآنم بیقوشم معامن.1973طباطباینم محمد سینم .19
یم مصبحق مصمحیط فن مصت سیقم بیقوشم دمرمص دق.1414مبو یان مردصسنم محمد بن یوس م .20
یم روح مصمعارن فن ت سیق مصهقآن مصعظیم و مصسب مصمثارنم بیقوشم دمرمصدت 1415وسنم محمودم آص .21
مصعامیه.
د ن
ص مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وف-
رهماش
5-ییز
پا
انستزمو
1396
59
ت و جهارن بودن ققآن کقیمز آمان درباره جامعی
ت مهلل جومدبقرسن دیدگاه آی
م کش مهسقمر و عده مهبقمرم تهقمنم مرتشارمش ممیقکبیق.1392میبدزم رشید مصدینم .22
( ی م عبدمصدقیمم بن تام مصت سیق مصهقآرن صاهقآنم بن جا. .23
مم مصتحقیق و مصتمویقم قا قهم دمرمصتورسیه.1984مبن عاشورم محمد بن طا قم .24
م ملول کافنم تهقمنم دمرمهسوه صا باعه و مصمشق.1375کایمنم محمد بن یعهوبم .25
یم ت سیق مصدر مصممثور فن ت سیق مصمأثورم قمم کتابخاره آیت مهلل مقعشن 1404سیوطنم جتل مصدینم .26
رر ن.
قد. یدرزم سید کمالم فاس ه مصدینم قمم دمر فقم .27
م میضاح مصمقمد فن کش مصمقمدم قمم مقکز مدیقیت وزه عامیه.1382گارایگارنم عانم .28
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
60
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
لمللا نیدر حوزه روابط ب میبودن قرآن کر یو جهان تیجامعبررسی وتحلیل
1ررربق رضا
2نعیبد نعا دیس
:دهیچک
در میبییودن قییرآن کییر يو جهییان تیییجامعبررسییي وتحلیییل دمر پللژو پللی رو عهللده
نیوآ(لق نیکله کاملل تلق نجلام و جهلار نیلد بعملومن مسلتماسیت. الملیل نیحوزه روابیط بی
ز للا دسللتور مصعمللل للا محللور منمبللار دیللبا مصمالللم نیرومبللط بلل زدر عقللله مسللت نمصهلل نیللد
قیملل بلا سلاعلا مز آرهلام بله ت زقیلرم به مساماران مرم ه کقده باشلد تلا مسلاماران بلا بهلقه گ ن(ال
نمبلار میلروشلتار بلقآن شلده م نیلدر م شلدل د ملد. آنمال برقدمزرد و مماسباش (ود رم بلق مسلاس
کله م لم آن مز رملوده مرلد میتقسل ملهیزم نیلدرم رم میقلقآن کلقبلودن نجام و جهلار ینومحور ا
نفق مل مسلتم یتلقو زبلقم نمصماال نیبل زرامله رگلار نراماسلیمسلت اده مز د -1 :مین ققمر مسلت
و م تلقمم بله زآزمد-3تحهل م لدمف مسلتم. زمسلتادر ر نمصماال نیمشقو بلودن معا لدمش بل-2
و...(.وقومعللد تیلل للون رژمدمزبانمرر مما) ن هللوی بشللق بللدون توجلله بلله عوممللل عارضلل
ممیلد آن میلقود تلا دوصلت مسلتمن بلا مصگلو گیلقز مز . لاکم بلق آرهلا نممل ت اش مو ( وب مش
رلله و تحللت صللومز ر ممللود للاز قللقآن کللقیم و سللیقه ز ربللوز تعللامتش بللین مصمااللن رم قللقآن گو
مستم به پی بقد.
ي.مبان ،يالملل، جامع و جهان نی، روابط بمیکر قرآن :واژه ها دیکل
قم کقیم ققآن معارف و عاوم دمرشگاه کارشماسن دمرشروز . 1
قم کقیم ققآن معارف و عاوم دمرشگاه کارشماسن دمرشرو. 2
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
61
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
مقدمه
بله معملاز علام کاملهم رشلت « رومبلط بلین مصمالل»میتلومن گ لت: « رومبلط بلین مصمالل» تعقی در
گسللتقد از مسللت کلله مشللتمل بللق مرلللوم رومبلللط سیاسلللنم فق مگلللنم مقتلللصادزم بازرگللارن و
غیقه میشود. رومبط بین مصمالل در ومقل م اصعله میللن مسللت کلله کللشور ا در للحمه بلین مصمالل
( مصبتلله مسللایل رومبللط میللان دوصتهللا و رومبللط 111-110صم1375بابللاینم) «مللن کممللد گورلله عمللل
میان ماتهلا یچوقلت تلا پلی مز قللقن بیللستم ملورد م اصعل تخصصلن و مللستهل ومقلل رشلده
هبللله هز آثلللار دیگلللق در گمرارلده ملن شلد وبله ملهیمست. مکثلق م اصل مللقتبط در میللن زم
.دعام مستهل ربو یلورش
میدرقللقآن کللق ایللکلله آ شللودیسللومل م للقح م نیللپلل مز ومکللاوز م هللوم رومبللط بللین مصماللللم م
مبا لث هلدر نیلبله م نمجتملاع نیلد یلمسلتم بعملومن نیلو درد نجلام وجهلار نبعمومن کتاب
سللتمد وبللق للول لله نمبتملل ززیللرومبللط در مسللتم بللق لله نیللپقدم(تلله شللده وسللا(تار م
ق(مد نم نی امحور
کلله در ملن کمملدآیلاش متعلددزم میلن ردتله رم تأییلد کله میمشلاره کمل دیلمهلام پاسلو مبتلدم با در
الییوم أکملیتل لکلیم دیینکلم » آییه شیریفه مارملد فقو گذمر رشلده مسلت. ن دم یمستم مز بیان
لام یتل لکلییمل ال سیی ممللقوز دیمتللان رم بللقمز شللما (3مائییده «)دینییاوأتممییتل علیییکلم نعمتییي ورضیی
«م.پسمدید دین عمومن به بقمیتان رم ممساا و مکقد متما شما بق رم رعمتم وکامل کقدم
هیدا علیى »ب: هم وجننیا بی شی ونزلنیا هؤللیا ویوم نبعثل في کلل ألمۀ شهیدا علیهم مین أنفلسی
رى ي وهلیدى ورحمیۀ وبلشی لمینعلی الکتاب تبیانیا لکلیل شی کن یادب و» (89)نحیل .«للملسی
پیامبق مزب رم تو وم مرگیزیم بقما آران بق (ودشان مز گوم ن ممتن ق در که رم روزز
دمیت و یزز ق بیارگق که کقدیم رازل تو بق رم کتاب مین و ماآوریم گومه میمان بق ممساا
.«ست م(دم از فقمان بهب شدگان تسایم بقمز مز ومژده ر مت و
نیمسلت ودر عل نجلام و جهلار نملیمسلتم د نیلدکله د لد ملن رشلان ن کق شده بخوب اشیآ نیم
بشلق پقدم(تله شلده نمجتملاع اشیل ز لا ملهیکله در آن بله مله زممسلت نیلد نیتق ال کامل
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
62
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
مرتبلاب بلا مالت لا مسلت کله در نمصمالل و گلورگ نیمز آن مبا لث م بحلث رومبلط بل ندلیکه
انیلب نو مصهل ناریلو زآن بلق مسلاس آملوزه لا ن لا و مبلارمحور نجهلار بلزرا نید نیمستم م
:مییممایم نییتب نی م نیشده که آرها رم م
:فرهنگ اسالم جیترو یبرا يالملل نیب ینامه نگار يپلماسیاستفاده از د -1
تملل زمسللت و مز مللان آغللاز ظهللورم (للود رم در صللار ا نو جهللار قیللفقمگ نمللید مسللتم
بللق(تف نمیسللقزم تی صللار محللدود نیللمحللدود رسللا(ت. ممللا رفلل م زم اللهیو قب نمقللومزرژمد
فتو للاش و جملل ممتهللل یللفق ملل (للود رم مز طق کلله بللود للا در آن زمللان تیلل اکم گللقید
رللاب زبخللاطق وجللود آمللوزه للا تیللرللو اکم نیللدمشللت للقم کلله م زو شللدل تللازه م دقدرللدیم
قیللز نیو فللتر سللقزم زهیللو فق ملل (للود مز زور سللق ر زد وصوژیللگسللتقش م زبللقم چگللاهی نمصهلل
امبقیللپ زرو نیمز ملل ودو مللومره بلله دربللال فللتر قاللوب بلل دللقدیمسللت اده رم انیللرظام زگللام للا
بللا مرسللال راملله می(للو نرسللاصت جهللار نی ملل زدر رمسللتا زدر سللال ششللم رللق)ص( مسللتم
رامله نیرم بله مسلتم دعلوش فقملود کله مهمتلق شلانی رلازم م سلایه م کشور لازبه سقمن ین ا
: ا عبارتمد مز
:يامپراطور روم شرق "هرقل"نامه به : الف
نیلبلود .م نروم شلقق زبله سلقمن کشلور لا رامله بله ممرقمطلور امبقیلپ زرامه لا نیمز مهمتق ندی
وسیل قمکا"بله " مل "در محلقم سلال لتم در شلهق " نکابل لهیبلن (ا هیلد "رامه توسلط
مز محملد رسلول "مهقبلان مدهیبله رلام (دمورلد بخشلا"»مسلت مگورلهیرامله م نیلمز م نقسلمت دیرس
کملد.مکمون تلو رم بله مسلتم زقویلرم پ تیبلاد کله لدم نمسلتم بلق کسل رومبلزرا صلقی(دم به ق
و (دمورللد دو بللار بلله تللو نو مسللامان شللو تللا سللتمت بمللار قیمسللتم رم برللذ نیدللمممدیدعللوش م
مگماهزگللقدمن شللد زو سللر بلله محمللد )ص(.مگللق رو نسللیبلله ع مللانیم زبللقم پللادمش د للدم
ینای للدم ناوردموصیلل ققللل مسللتم ر». (77صم2جمی 1379منعهللوبی)«بللق تللو (وم للد بللود. قومرللتیپ
.(88صم2جمتا نبم)مبن سعد«آن ضقش فقستاد. زبقم
:رانیشاهنشاه ا زینامه به خسروپرو: ب
بله رلام "»مسلت نی مل نیلمز آن م نکله قسلمت بلود"نعبلدمهلل بلن ذمفله سلهم"رامله نیم رسارمده
سللتم بللق م انیفقسللتاده (للدم بلله (سللقو بللزرا پارسلل)ص( مز محمللد "مهقبللان مدهی(دمورللد بخشللا
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
63
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
جلز زد لد کله معبلود نآورد و گلوم ملانیکملد و بله (لدم ورسلوص م زقویرم پ تیکه دم نکس
بمللده و فقسللتاده مو بق ملله مللقدم مسللت.پ مسللتم آور تللا (صو محمللد ) سللتیر گارللهی ز(للدم
نبم)مبللن سللعد .«گما للان مرللوس بللق تللو (وم للد بللود زو مگللق سللق بللاز زد نسللاصم بمللار
.(88صم2جممتا
«رامه ضقش رم پاره کقد و اوردیر مانیم زیمما (سقو پقو»
پادشاه حبشه ينامه به نجاش: ج
یللفقسللتاد .در نرراشلل زرم بللا دو راملله بلله سللو "زضللمق هیللعمللق و بللن مم" (ص(للدم ) رسللول
رسللاصت آن یمجابللت دعللوش و تصللد زیللر نرراشللو رم بلله مسللتم دعللوش کقدرللد زراملله و
رسلول (لدم گلقی.در رامله د روشلترسلول (لدم زطاصل بلقم ن ضقش رم بدسلت جع لق مبلن مبل
در زم بله عهلد ورفتله بلود ایلشلو قش در بشله مز در هرم کل بلهیمم ب تهاضا کلقد ن)ص(مز رراش
بازگشللت زبللقم ندو کشللت زیللر نرراشللم رومرلله کمللد مللهیآورد و مهللاجقمن بلله بشلله رم بلله مد
آن زرم بلقم بلهیآرلان قلقمر دمد و مم ب اریلمملوره در م(ت ملهیرفلتن بله مد زمساماران در بشله بلقم
(.145مص 2ج یم1398مقیمبن مهث) به مزدومج درآورد. ضقش
دمرد کلله عاللت تیلل داآن ضللقش نو رسللاصت جهللار نراماسللیرسللول (للدم مز د ز للا راملله
تیلرم تثب زبلودن رسلاصت و نمجهارزاریبسل اشیلدر آ میقلقآن کلق قمیلرامه لا بلود ز نیفقستادن م
:دیفقما نو م رموده
ماوات والیأر لیا قلل: »الف یا أیها الناسل إني رسلولل الله إلییکلم جمیعیا الیذی لیهل مللیل السی
وله بالله فآمنلوا ویلمیتل یلحیي هلو إلا هإل علیوهلاتبنل باللیه وکلماتیه ویلیؤم الیذی الیألمي النبیي ورسیل
(158)معقمف/ «لعلکلم تهتدلون
فقمارقومین و ماصدیت که (دمینم شمایم مه سوز به (دم فقستاده من یهیما بگلللللللو مز ملللللللقدم
م میقمردما و ماکمد زردهم ریست معبودز مو جز مموست سی قه در فهط زمین و ا آسمان
میمانم دمرد میمان مو سخمان متما و (دم به که درس را(ومرده پیامبقممو رسول و (دم به پ
.یابید دمیت تا کمید پیقوز مو مز وم بیاورید
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
64
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
میشله سلودممد ( »1)فققلان/« نیذیرا للعیالمین لیکلیون عبیدهالذی نزل الفلرقیان علیى تبارك»ب:
«مستو با بقکت مست آن که فققان رم )ققآن که جدمکممده ز مز باطل
لناك إلییا رحمییۀ للعییالمین ومییا»ج: و تللو رم جللز ر متللن بللقمز جهاریللان » (107)انبیییا « أرسیی
«ر قستادیم
یاش لدقن بق مین مدعا ستمدآکه مین
تحقق اهداف سالم یدر راستا يالملل نیمشروع بودن معاهدات ب -2
للا مز جمالله در للوزه مللهیو جهللان شللمول بللودن در ملله زم تیللبخللاطق جامع میقللقآن کللق در
دومللت نمصماالل نیشللده مسللت کلله معا للدمش بلل میتقسلل ین للا نمصماللل (للط مشلل نیرومبللط بلل
د دمکلله نملل تیمشللقوع نتحهلل م للدمف مسللتم زو آرهللا رم در رمسللتا قدیللگیرم در بللق م نمسللتم
:دمدیم انیو.... ب تفمیعهدم م ثایمیمثل: م نلآرها رم با مل ت اش (ا میققآن کق
:ثاقیم: الف
معا لده نرلوع نعملی« عهلد مله»بله رلو « عهلد» نرم بله معمل «ثلاییم»)ره(م نطبقسل ویش مق وم
نبمنطبقسلل. )دمرللدیشللود م نو ک للار م للل کتللاب ممعهللد ملل ن دومللت مسللتم انیللکلله م
عهلد »معلم مز « عهلد»م ال نرم بله معمل ثلایی)ره( م ین( مملا مق لوم عتمله طباطبلا279صم1جمتا
نیل( بله ق لال مسلتعمال م40صم5ج می1394میندمرلد. )طباطبلا نمل گلقی لق معا لده د ایلو « مه
نبلله معملل «ثللاییم»مسللت. مللل تح نماتهللا ق علل ایللمقللومم لمیللقبا انیللمعا للده م زمللل تح بللقم
:به کار رفته مست میققآن کق اشیمز آ نمقومم و مالم در بق( انیمعا ده م
للون إلییى إلییا» -1 رت جییا لوکلم أو میثییاق وبییینهلم بییینکلم قییومالییذین یلیی دلورلهلم حلیی أن صییل
لطهلم علییکلم فلقییاتللوکلم فی ن اعتزللییوکل ا اللییهل لسیی م فلییم یلقیاتللوکلم أو یلقییاتللوا قیومهلم ولییو شی
(90.)رسا /«وألقوا إلیکلمل السلم فما جعل اللهل لکلم علیهم سبیلا للوکلمیلقات
لاى مگق آران که به گقو ا که میان شلما و میشلان پیملارا ب لون پیملان متارکله جمل یلا پیملان»
(ودشلان بله تمل ایشلان مز جمگیلدن بلا شلما یلا قلومدیگق مست بریوردردم یا در اصا که سلیمه
کلقدم در آن (ومسلت ق علا آرلان رم بلق شلما مسلاط ملاآمده باشد به رزد شما آیمد. و مگق (لدم ملا
جمگیدرلد. پل مگلق مز شلما کملاره گقفتملدم و بلا شلما بله جمل لورش به طور یهین با شلما ملا
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
65
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
لللورش (للدم در میللنبقرخاسللتمدم و پیشللمهاد لللار و آشللتا دمدرللدم ببلله آرللان تعللدى ردمیللد کلله
.«بقمى تراوز به آران رم ا بقمى شما ققمر ردمده مست
کان لملؤمن أن یقتلل ملؤمنا إلا خطیأ ومین قتیل ملؤمنیا خطیأ فتحرییرل رقبیۀ مؤمنیۀ ودییۀ وما» -2
مؤمنیۀ بیۀرق فتحرییرل ملیؤمن وهلیو لکلیم عیدلو قیوم من کان ف ن یلدقلوا أن إلا أهله مسلمۀ إلى
لمۀ إلیى لیم فمین مؤمنیۀ رقبیۀ وتحرییرل أهلیه وإن کان من قوم بینکلم وبینهلم میثیاق فدییۀ مسی
(92.)رسا /«حکیما علیما اللهل وکان الله من توبۀ بعینملتتا شهرین فلیامل یجد
لی مللبمما رم رسللزد کله مللبمما رم بدشللدم مگلق آردلله میللن عملل مز روى ( للا و مشللتباه مت للای »
مفتللد. و کسللا کلله مللبمما رم مز روى ( للا و مشللتباه بدشللدم بایللد یلل بللقده مللبمن آزمد کمللدم و
بهلا رم ببخشلمد. و مگلق مهتلول ومرثان مهتلول پقدم(لت رمایلد؛ مگلق آردله آرلان (لونبهایا به (ون
مز گقو ا باشد که دشلمن شلمایمد و (لود مو ملبمن مسلتم فهلط آزمد کلقدن یل بلقده ملبمن بلق
عهللده قاتللل مسللت. و مگللق مهتللول مللبمنم مز گقو للا باشللد کلله میللان شللما و آرللان پیمللارا بققللقمر
ومرثللان مو پقدم(للت کمللدم و ریللز یلل بللقده مللبمن آزمد رمایللد. و بهللای رم بلله مسللتم بایللد (للون
توبلله بلله سللب بپللذیقشکسللا کلله بللقده ریافللتم بایللد دو مللاه پیللاپا روزه بگیللقد. بمیللن دللم
.« مز سوى (دمست؛ و (دم مومره دمرا و دیم مستبقاتل
بیل اللییه والییذین آووا الییذین آمنلییوا وهییاجرلوا وجاهییدلوا بییأموالهم إن» -3 هم فییي سیی وأنفلسیی
مین ولیایتهم مین لکلیم میا یلهیاجرلوا ولیم آمنلیوا والیذین بعی أولییا ل بعضلهلم نونلرلوا ألول
رل إلیا علیى یلهاجرلوا حتى شي وبیینهلم بیینکلم قیوموإن استنلرلوکلم فیي الیدین فعلییکلمل النلی
(72)مألر ال/«بلیر تعمللون بما واللهل میثاق
جهاد (دم رمه در ایشان جان و ممومل با وم مسللاما کسللارن کلله میمللان آوردرللد و رللقش کقدرللد»
دوست و یار که میمارمدم کقدرد یارز و دمدرد جا و پماه رم مهاجقمن که کسارن وم رمودرد
سودز ی آران دوستن مز رم شما ردقدرد رقش و آوردرد میمان که کسارن و. یددیگقرد
آران که شماست بقم طابمد یارز شما مز دین ممور در مگق و کممد رقش که تازمارن ریست
پیمان آران و شما میان که باشد گقو ن زیان به شما دمدن یارز آرده مگق د ید یارز رم
«بیماستم ماد ید ممررا آرچه به (دم و مست بقققمر جم تقکب
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
66
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
عهد: ب
دهیلمسلتعمال گقد نگورلاگور زمقلومم و ماتهلا در قلقآن در شلدل لا نیبل پیملان نبه معمل زیر عهد
:مست
رکین بییرا » مصلل : وله إلییى الییذین عاهییدتم میین الملشیی صغو و »بیزمرز (1.)توبلله/«میین اللییه ورسییل
مید.« بسته پیمان آران با که مست مشقکان مز کسارن به پیامبقش و (دم سوز مز پیمان
ینا ولیم یلظیاهرلوا علییکلم أحیدا إلا»ب: وکلم شی رکین ثلیم لیم ینقللیل الذین عاهیدتم مین الملشی
(4.)توبه «الملتقین یلحب الله إن ملدتهمفأتموا إلیهم عهدهلم إلى
به رسبت رم پیمان شقمیط مزب یزز سر » مگللق کسللارن مز مشللقکان کلله بللا آرللان پیمللان بسللتید
پایان تا پیمارشان به پ م ردقدرد یارز شما ضد بق رم دشممان مزب م دز و رداستمد شما
«دمرد دوست رم پق یزکارمن (دم زیقم باشید وفادمر مدتشان
جد کیف» ج: وله إلیا الیذین عاهیدتم عنید المسی رکین عهید عنید اللیه وعنید رسیل یکلونل للملشی
.(7)توبه/«الحرام فما استقاملوا لکلم فاستقیملوا لهلم إن الله یلحب الملتقین
شقکان رم رزد (لدم و پیلامبقش پیملارن مسلتومر تومرلد بلود در للورتن کله ملومره پیملان گوره م»
شدمن میدممد مگلق کسلارن کله بلا آرلان در کملار مسلرد مصحلقمم بسلته میلد پل تلا زملارن کله بله
پایلدمرز کمیلد زیلقم (لدم پق یزکلارمن پیمارشان با شما پایدمرز کممد شلما لم بلا پیمارتلان بلا آرلان
«درم دوست دمر
لظ للار و علدم »بلا موضلو و لدف « مملان»معا لده نملل تح بله معمل نیدر سوره توبه م
م5ج می1394مین دومللت مسللتم و مشللقکان بلله کللار رفتلله مسللت. )طباطبللا انیللم« تعللق
(156-147 ل
ایالف: پ
بله قهمیلو غ قمنیل بشلهم م همیمعا ده بود که مالل سلاکن عقبسلتان بلا دلام سلور نروع زیر تفیم
کلقده نکامللم ممعهلد مل تیلآرلان بلا لظ ممم ز لا نیمز سلقزم زترلار زممظور عبور کارومن ا
رکامله دو مقتبلله د نیل( م67ص م1380مهللم دیلشلود. ) م نمل قیلتعب «تفیلرظلام م»مرلد و مز آن بله
:به کار رفته مست « یقق»سوره
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
67
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
للتک کقد(تللا قللقی رم)بللا یدللدیگق و بللا (للدم فیللل سللومرمن رم . »)(1)قللقی / «قلییری ل یلییاف»
«مقدم و با قم ممن( مص ت د د.
یف إیلافهم» تا واللی و ریلز بله سل ق از ترلارز زمسلتارن و سل ق لاز . »(2/ ی)قلق«رحلۀ الشی
«ترارز تابستارن پیورد و مر د د)تا در آرمم و مممیتمممق معاششان رم تامین کممد(
مش در نو پوشلل جهللار تیللکلله قللقآن بخللاطق جامع میابیللفللوی درم اشیللتامللل در آ زقللدر بللا
بدلار بلقده مسلت کله لق گورله زو قومعلد نو ملل ت ات قیتعلاب نمصماال نیمعا دمش بل ز وزه
کله مسلاماران بتومرملد قدیلگیدر بلق م نرومبط مساماران رمم در لق عصلق و دوره مو بلا لق دلومت
.مماسباش (ود رم بق مساس آن شدل د مد
يو احترام به حقوق بشر بدون توجه به عوامل عارض یآزاد-3
مارملد: رلژمد م نمرسلان و د(اصلت رلدمدن عومملل عارضل ن متل تیلثیو م تقمم بله هلوی و زآزمد
ملورد توجله مسلتم مسلت و هلایمرسلان لا م دق زبلقم ازیلدر معتبلار و ممت قهیو غ تیزبان م رر م ما
گورلله نیللمسللتم )ص( آزمد کللقدن مرسللان مز م امبقیللو بلله (صللوص پ امبقمنیللمساسللا فاسلل ه بعثللت پ
در سلل ر ی(للو نو کقممللت و شللقمفت مرسللار ن متلل تیللثیو بمللد و توجلله دمدن مو بلله دیللق
تیللثیو مرزش و اتیو فضلل تیدر مللل ملله مرسللان للا رم در گلو ق مرسللار قللقآنمسللت نجهلار
یتشللخ اهیرم بلله عمللومن وسلل تیللو ما تیللدمرللد و ررلل و رللژمد و قوم نملل ندللیمرسللان ن متلل
ز.و بقتق ازیممت اهیکمد ره وس ن ساب م
علوبا وجعلنیاکلمأیها الناسل إنیا خلقنیاکلم مین کیر وألنثیى یا» مکلم أکیر إن لتعیارفلوا وقبائیل شیل
زن و مقد ی مز رم شما مامز مللقدم . »(13) رللقمش/«.عنیید اللییه أتقییاکلم إن اللییه علیییم خبیییر
شما تقین گقمما تقدید بن. بشماسید رم یددیگق تا دمدیم ققمر ا قبیاه و ا مات و آفقیدیم
مست« آگاه و دمرا (دم یهیما. شماست پق یزکارتقین (دم رزد
بله هلوی بشلق دمشلته مسلت بله زم ژهیلظهلور (لود تلاکمون توجله و زمسلتم مز مبتلدم نیمب نید
کلق شلده مسلتم کله آن دو میمرسلان در قلقآن کلق ن ل مساسل نیرخسلت اشیلم ل که زطور
رم گللقمنید زو معمللو زمللاد اشیللکلل مجللازه رللدمرد لل ی لل و زو معمللو زمادگورلله مسللت:
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
68
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
کلار نیلم ممیمسلتم در قلقآن کلق دگاهیلم مز دابلدی نتحهل ملبا قتلل زماد اشیسا کمد م سا
:قدیلورش بگ لی مه جامعه مگق آن که با دص زبقمبق مست با رابود ساز
رائیل بني على کتبنا لأجل من» ا قتیل مین أنیهل إسی اد أو نفی بغییر نفسی الیأر فیي فسی
للنا کأنمیا ف قتیل النیاس جمیعیا ومین أحیاهیا فکأنمیا أحییا النیاس جمیعیا ولقید جیا تهلم رلسییل
رفلون الیأر فیي لیثلم إن کثیرا مینهلم بعید بیناتبال بله میلن سلب بلق . »(32)ما لده /.«لملسی
آرده بدون یا )قصاص(م بقمز جز رم مرسارن ک ق که کقدیم مهقربمللللللن مسللللللقم یل هزم و
ک ق وم کشته رم ا مرسان مه که مست مانم بدشدم باشد کقده زمین در فسادز
یهیما و. مست دمشته زرده رم ا مرسان مه گوینم بدمرد زرده و بق ارد مقا مز رم مرسارن
روز در آن مز بعد آران مز بسیارز سر م آوردرد مسقم یل بمن بقمز روشمن دصایل پیامبقمن
بق(استمد.« روز زیاده و( فساد و دود مز تراوز) به زمین
کله نکسل قدمیپلذ نللورش مل گلقمنید زگملقمه سلاز اهیبله وسل زمعملو اشیلسلا ل مما
در میبقد.کله قلقآن کلق نمل نیآرلان رم مز بل زمعملو اشیلکملد نگملقمه مل یرم به ق طق گقمنید
:دمدیم انیب مگورهیآن رم م یسوره
تلا کسلارن رم که)بله عهلل و لوش » (70/ یل)«من کان حیا ویحق القیولل علیى الکیافرین لیلنذر»
«و مستعدمد( زرده مرد شدمر د د و فقمان عذمب بق کافقمن محه و ثابت شود.
شلده مسللت دهیباشلد کله بله مرسللان بخشلل ن(دمورلد مل اریلتمهلا در م(ت اشیم رگاه ققآن مز
و زمللاد رابودسللازز گورلله للق پلل کمللدم تصللقف آن در تومرللد نرو تملللها (للدم ملل نیللو مز م
مش بلله بللودن نو جهللار تیللبخاطقجامع میقللقآن کللقدر .مما مز دیگللق سللوزمممللو مسللت زمعمللو
زقلقآن ومژه للا اشیللآ ندمده شلده مسللت.که در بقرسل نفقمومرلل تیل هللوی مرسلان للا م م تیلرعا
:باشد نمهم م نیم دیکه مو (ورد نبچشم م
الف:مساوات
مسللت و نمز مللول هلوی عملوم نمسلت. مسللاومش در هلوی مسلتم زبقمبلق نصغلت بله معمل در
یمز هللوی و تدللاص دیلل ملله مللقدم لللقف رظللق مز جللم م طبهللهم مللذ م ثللقوش و شللغل با
اشیلللللم (للاص مز ماص ایلللللم (للاص رباشللد زبق(للوردمر باشللمد. مللثت دمدگللاه بللقم زمسللاو
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
69
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
قللقآن کلله اشیللمز آ زجللا بلله تعللدمد نیلل(. در م122ص م 1369مزصمگللقود زمعللاف رشللورد )جع للق
:یدممم انیرم مز آرها مستمباب کقدم ب زمسلاومش و بقمبق تومننم
علوبا وجعلنیاکلمأیهیا النیاسل إنیا خلقنیاکلم مین کیر وألنثى یا» أکیرمکلم إن لتعیارفلوا وقبائیل شیل
زن و مقد ی مز رم شما ما مز مللقدم» (13) رللقمش/«خبیییر علیییم اللییه إن أتقییاکلم اللییه عنیید
شما تقین گقمما تقدید بن. بشماسید رم یددیگق تا دمدیم ققمر ا قبیاه و ا مات و آفقیدیم
«.مست آگاه و دمرا (دم یهیما. شماست پق یزکارتقین (دم رزد
دو مرلللسان بقمسلللاس مسللاومش انیللمسللت کلله در م مزرمب لله نیدتللقیرزد زم(للوش و بللقمدر نعمللی
.بودن مرسان در ملل بشق بودن مست ندیبه هیآ نی. مصبته مشاره مشودنبقققمر م
:دیفقما نم در مین زمیمه(دمورد متعال گقید هیدر آ نی مچم
ي بیینهلم فیمیا فیی وما» بقت مین ربی لقلضی ه کان الناسل إلا ألمۀ واحد فاختلفلوا ولولا کلمیۀ سی
) یزز پ ربودرد وم دز ممت جز یدتاپقستن( محور )بق مقدو ملللل(. »19/ور یلللل«یختلفلییییون
رشده مهقر فقمارنم پقوردگارش سوز مز مگق و شدرد م(تااف د ار دین( درباره که رگذشت
ما م(تااف آرچه در آران میان یهیما ( مفتد تأ(یق به قیامت تا کممدگان م(تااف عذمب )که بود
(«.بود رساشان مرهقم و آران رابودز دمورز رتیره ماشد)و دمورزم کممد
انلافب:
. مرصلاف ملدی)رصل ( گو زرم بله طلور بقمبلق و مسلاو ززیلبلودن میدو رل نکامه مرصاف به معمل
:رم گقفتن مست ززی مهیدر صغت عبارش مست مز: ر
ان وإیتییا ی القلربییى إن» ا عیین وینهییىاللییه یییأملرل بالعییدل وال حسیی والبغییي والملنکییر الفحشیی
بلله رمسللتن (للدم بلله عللدمصت و م سللان و بخشلل بلله . »(90)رحللل/.«تییذکرلون لعلکلییم یعظلکلییم
ما مردرز رم شما. کمد ما رهن گقز ستم و ممدق و فحشا مز و(ویشلللللاوردمن فقملللللان مید لللللد
آ(قش و دریا سعادش ضامنم مصهن از فقمان )که هیهت( شوید )مین متذکق تا د د
شماست.(«
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
70
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
و طیتهسل نعملی مرلایعلدل در م قمیلشلده مسلت. ز نبه مرصلاف و مسلاومش معمل هیآ نیعدمصت در م
(111ص م 1383 مزمست. )آشور یو بقمبق که مان تمص زبه طور مساو میتهس
:دیفقما نم زگقید هی(دمورد در آ نی مچم
(دمورلد کله بله ل و رمسلتن کتلاب و » (17)شلورز/«الذی أنزل الکتیاب بیالحق والمییزان اللهل»
« میزمن سمر مز باطل رم رازل کقد
ملقدم و نیشلدن علدل و دمد بل ادهیلپ منو م دلام مصهل نکتلاب آسلمار ا میل دف مز مرسلال مرب نعمی
مسللت کلله تللقمزو لیللدص نمیلل بلله مرللدگ تلله زمنیللعللدل رم م مدللهیرومج قسللط و مرصللاف مسللت و م
(113/ص 13 83/ زمقدم مست.)آشور نیب زمرصاف و بقمبق رادیم زبقم مزاهیوس
عدالتج:
لل مارللدن و بلله قیدر مسلل میمسللته نعمللیکللقدن و مسللتهامت مسللتم زدمدگللق زصغللت بلله معمللا در
علدل آن زیل نیلم ملدگوینمل نمسلاومش مسلت؛ ملثت وقتل زبله معملا ایلردلقدن لیسمت جور م
(12ص م 10یم ج 1408منبا مو بقمبق مست. )بحقمر نعمیمست زی
:مدیفقما نم نی م نیباره ص ظ م نیدر م میققآن کق و
لحلوا بینهلمیا فی ن بغیت إحیداهلما علیى الیألخرى وإن» فقیاتللواطائفتان من الملؤمنین اقتتللوا فأصی
لحلوا فیا ت فی ن اللیه أمیر إلیى تفیي حتى تبغي التي طلوا بالعیدل بینهلمیا فأصی اللیه إن وأقسی
طین و مگللق دو گللقوه مز موممللان بللا یدللدیگق برمگمللد میللان آن للا » (9.) رللقمش /«یلحییب الملقسیی
که گقو ن آن بام کمد تراوز دیگقز بق گقوه دو آن مز یدن مگق وللللار وآشلللتن بققلللقمر کمیلللد
و عدمصت به میارشانم بازگشت مگق پ . گقدد باز (دم دم به تا برمگیدم کمد ما تراوز
رم دمدگقمن (دم که سازید پیشه رم دمدگقز مومره و مکمید بقققمر آشتن و لارم مرصاف
دمرد.« دوست
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
71
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
نتیجه گیری
اشیلل ز للا مللهیمسللت کلله در آن بلله ملله زم نجللام و جهللار نمللیشللد مسللتم د انیللطللور کلله ب مللان
مرتبلاب نمصمالل و گلورگ نی لا بحلث رومبلط بل ملهیزم نیلمز م ندلیبشق پقدم(ته شده مست .کله نمجتماع
بقمسللاس نمصماالل نیممللور بلل زبللودر بللقم نو جهللار تیللمسللتم بخللاطق جامع نیللبللا ماللت للا مسللت کلله د
:کقده مست که عبارتمد مز میتقس نمحور ا و مبار نمصه زاآموزه
:نفق م مستم یتقو زبقم نمصماا نیب زرامه رگار نراماسی(مست اده مز دمص
صلار لا بلق نیلرسلا(ت مملا رفل م زم الهیقب مونمقلومزرژمد زمستم (ود رم محدود بله صلار لا نید
گسلقش ن لا و تملدن لا در آن زملان و دوره بودکله قاصبلا در پل تیل اکم گلقیمعملول د ز وهی(تف شل
سلقبازمن بودرد. قمکله زگلام لا قیل لا ز نی لا وفلتر سلقزم زهیلفق م و سا ه تمدن (ود بلا زور سلق ر
زبلقم زمسلتم در سلال ششلم رلق نگقممل امبقیلرمسلتا پ نیمستم بلدربال فلتر قالوب بلود و در مل نید
مرللومر مز جمالله پادشللاه روم زبلله سللقمررام کشللور للا ز(للود در راملله للا نمررللام رسللاصت جهللار
مسلتم دعلوش رمود.کله مله نیمبل نیلدبله بشله و...آرهلا رم قمنمپادشلاهیشا مشلاه م زیلپقو م(سلقونشقق
.آن ضقش دمرد نو رساصت جهار نراماسیمز د تیرامه ا دا نیم ز
:تحه م دمف مستم زدر رمستا نمصماا نی(مشقو بودن معا دمش بب
رم در ز لا ن(لط مشل نمصماال نیبلودر در رمب له بلا معا لدمش بل نو جهلار تیلبخلاطق جامع میکق ققآن
زرم در قاصلل ومژه للا ن( للوب مشلل نیللم میرمللوده مسللت.ققآن کللق میتحهلل م للدمف مسللتم تقسلل زرمسللتا
زمللل ت اش بللقم نیلل.کلله للدف مسللتم مز کللاربقد مدیرما نملل نیللی. ....تبتفیللم ثایمعهللدمی للون :م
قیامسلاماران و سل انیلمماسلباش م زقیلشلدل گ زباشلمد بلقم زمسلت تلا قومعلد نیلم نمصماا نیب مشمعا د
.نمستم قیو ه غ ن ا ه مستم تی اکم
:نو م تقمم به هوی بشق بدون توجه به عوممل عارض ز(آزمدج
و هللوی تمللام زو...بلله آزمد تیلل للون رژمدمزبانمرر مما نمسللتم بللدون توجلله بلله عوممللل عارضلل نیللد
مسلت.که بلدون نیلد یلبلودن نجهلار زمز شا(صله لا ندلیمملق (لود نیلمرسان ا توجه دمشلته کله م
.پقدم(ته مست زشقمفت بشق تمویثیم نو بمد ا به کقممت مرسار دیق نیتوجه به م
نص
مصمور
ن رصصتخ
ه مامصا
وفد
- رهماش
5-انستزمو ز اییپ
1396
72
بقرسن
وتحایل
تجامعی
و
جهارن
بودن
ققآن
کقیم
در وزه
طرومب
بین
مصمال
منابع
قرآن کریم*
.قوشیب ممدمر مص دق 2ج ومیمصتار نف مصدامل می1398مبارک مبن محمدمقمیمبن مهث .1
.قوشیب رمصصاد مدمر 2مج زمص بهاش مصدبق متا نبممبن سعدم محمد .2
شم هللوی بشللق و م للا یم مسللاومش مرصللاف و عدمصتمرشللق دمرشللدده ز هللوی و عاللوم 1383آشللورزممحمدم .3
سیاسن دمرشگاه تهقمن.
یم دم مصماضقهمموسسه ز رشق مستمن مقم. 1408بحقمرنمشیو یوس م .4
م فق ملل رومبللط بللین مصمالللم مبسسلله للاپ و مرتشللارمش وزمرش مملللور 1375م عاللن باباینمغتمقضللا تهلللقمن .5
. (ارجله
. هوی زموصوژیش(م مبسوب در تقم 1369م محمد جع ق ) زصمگقدو زجع ق .6
.تهقمنمنمقکز رشق عاوم مستممندوصت مستم نمصماا نیساوک بشم 1380محمدم ممهلل دی م .7
.قوشیب مصام بوعاش نمصهقآنم مبسسه مهعام قیت س نف زمنیمصم یم 1394 نمیمحمد س دیسطباطباینم .8
.مرتشارمش دمرشگاه تهقمن منمبومصهاسم گقج ریجومم مصرام م رهد و تصحمتا نبمصحسن فضل بن مطبقسنم .9
.قوشیب رمصصادر.دوم مدم مجاد ی 1379مبن ومضرممنعهوبی .10