دناَدْنوِٜٜدلْڢُلْڢُ ٜٜيَِٜبرَعَٜٜج ٜىٜڢ رَْکٜىٜ ب ·...
TRANSCRIPT
Ekkitinol Ajamiya
ونداند ڢلڢلد ڢ ب بج ى ىکر يعر
Fulfulde windaande bee karfeeje Arabiya Un cours conçu par Ronald Nelson
Édition revue et corrigée par Abdu-Iisa, Atouva Daniel, Alhaji Yakubu Esa et Carolin Jackson
Ekkitinol Ajamiya
ونداند ڢلڢلد ڢ ب بج ى ىکر يعر
Fulfulde windaande bee karfeeje arabiya
Un cours conçu par Ronald Nelson Édition revue et corrigée par Abdu-Iisa,
Atouva Daniel, Alhaji Yakubu Esa et Carolin Jackson
SIL B.P. 1299, Yaoundé, Cameroun
2018
Langue : Fulfulde, dialecte de Ngaoundéré (Cameroun) qui se parle également dans d’autres régions du Cameroun, au Tchad, au Nigeria et en République centrafricaine. Titre : Cours d’ajamiya La langue fulfulde écrite en caractères arabes Genre : Alphabétisation Cours pour apprendre à lire et à écrire le fulfulde en caractères arabes
Code langue ISO 639-3 : fub
© SIL, 2018
Ekkitinol Ajamiya (Fulfulde windaande bee karfeeje arabiya)
1) Arab’en ɗon mbinda diga juŋngo nyaamo yahgo nano. Waato: .onan oghay omaayn agid adnibm noɗ eƁ 2) Bindi arabiya ɗon senda “consonnes” bee “voyelles”
feere feere. Ɗum inni “consonnes” karfeeje e “voyelles” (a, i, e, u, o) boo masɗe.
3) Ɗum ɗon winda masɗe dow karfeeje, masɗe feere boo
les karfeeje.
4) Walaa ko wi’ete “majuscule” malla “minuscule” haa bindi arabiya. Harfeere fuu ɗon winde bee dabareeje feere feere nayi: haa fuɗɗoode wolde, haa caka wolde, haa timmoode wolde, e feere mum.
5) Ɓe ɗon kawta karfeeje nder wolde bana
bindi “cursive”, ammaa woodi karfeeje ɗe kawtataa sam bee harfeere nde tokkoto ɗe. En tawan ɗe haa ekkitinol tataɓol.
Ekkitinol 1
b n t y
يـ تـ نـ بـ
En andaa “a, e, i, o, u” tawan. Sey en poonda waylitugo karfeeje.
Diga bindi ajamiya yahgo bindi roomaŋkooji: Diga bindi roomaŋkooji yahgo bindi ajamiya:
نـبـيـتبتي
تيبننبتب
نيتيتبنتننيتي ينب
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
t y n b
n t b y
y b n
n b n b
b y b t
n t
n b y t b
t n b y
b y t n
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
feere mum
timmoode caka fuɗɗoode
بـ ب b ـب ـبـ
نـ ن ـنـ ـن n
تـ ت ـتـ ـت t
ـيـ يـ ي ـي y
Ekkitinol 2
Bee roomaŋkooji masɗe ɗon tokki harfeere, ammaa bee ajamiya: - “a”, “o” bee “u” ɗon dow harfeere. - “e” bee “i” ɗon les harfeere.
Diga bindi ajamiya yahgo bindi roomaŋkooji: Diga bindi roomaŋkooji yahgo bindi ajamiya:
بن ين
نت ننن
ن ب بتب
نن تبت
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
t a b a
n a n a
b o t e
t a t i
n a y i
b u t a
y a n a
t a b i t a
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
a e i o u
Ekkitinol 3
aliifi w r d
د ر و ا
Karfeeje ɗe’e nayi fuu ɗe poti hawtugo bee ko arti, ammaa ɗe potaay hawtugo bee ko tokki.
ور تو ير
رب دني ورن درن
رت و ونر
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
_________________________
w u r o
y a w i
t u r a
r o n i
d i w a
w u d e r e
t o r a n i
r e w a
t o w i r i
___________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
feere
mum
timmoode caka fuɗɗoode
اـ اـ ا aa ا
وـ وـ و w و
رـ رـ ر r ر
دـ دـ د d د
Ekkitinol 4
Ndaa tindinooje ngam fooɗugo masɗe.
- Windugo “aa” : sey a ɓesda aliifi. - Windugo “ee” : sey a ɓesda ـىـ ـ ى . - Windugo “ii” : sey a ɓesda ـيـ ـي .
- Windugo “oo” , koo “uu” : sey a ɓesda و .
aa ee ii oo uu
ـا ـيـ ـى ـ و و
وورنى ت وتنن
ييت ترواب
توتتى ر وتن
يتيت نان
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
b u u t a
w o o d i
w e e t i
d i i d i
w a a t i
d u u r i
b a a b a
b u u b i
t i i t a
t e e n a n i
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Ekkitinol 5
Siddere ɗon holla karfeeje ɗiɗi. To masde walaa, sey a waɗa hownde dow harfeere. To harfeere fooɗi masde, harfeere nde howataa. (laaru ekkitinol 4)
تن ورت ني
ترتتندري
وترترت رتين
ن ي بوت
نندندر وين
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
t u u r t i
d i r t i
t o w n a
n a r n a
d a r n a
y a y n a
r a n w i
t a a r a
b e e t a a r e
b a a b i r a a w o
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
siddere hownde
Ekkitinol 6
Yaake feere ɓe ɗon mbinda h koo j bee wa’’ingo karfeeje ɗe aarti (bana
‘taha’ : تح ).
To wolde fuɗɗiri bee masde (voyelle), sey wada ‘ ـع ’ ngam
joggaago vowel go.
حاج عرد
عار د غاجيج
نتج وو غاج
ورغ ع ب نتاح
يحغ ور غ
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
juutina
waaju
ardina
go’o
ta’’a
hande
do’’ere
eerugo
jabuura
ujineere
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
h j ‘ g
غـ عـ جـ حـfeere
mum
timmoode caka fuɗɗoode
h ـح ـحـ حـ ح
ـج ـجـ جـ ج j
ـع ـعـ عـ ع ‘
ـغ ـغـ غـ غ g
Laawol windugo jooni: ࢡ, ࢨLaawol windugo feere: ۑ ,ٻ
Ekkitinol 7
ɓ ƴ ɗ k l
ࢨـ ࢡـ لـ ـک ـط
Yaake feere e ɓe mbinda
“k”-timmoode bana nii: ك
Sey en kuuwtinira: ک
ولل ى ل کلحلد
لکط جحنط ط يکيک
يواغ ي ط ࢡ ک ل
لورليک ࢡ
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
kurgoowo
goɗɗo
kuugal
joggirgal
ɓiɗɗo
kalluɗo
hakkilango
ballal
ƴarugo
nuɗɗinɗo
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
feere
mum
timmoode caka fuɗɗoode
ࢡـ ࢡ ɓ ࢡـ ـࢡـ
ࢨـ ࢨ ƴ ࢨـ ࢨــ
ـط ـطـ طـ ط ɗ
ـک ـکـ کـ ک k
l لـ لــ لـ ل
Ekkitinol 8
Harfeere p hiiɗngel: ڤ
Harfeere p jonta: ݠ
ود ڢط د محم سود
وو س ݠ ݠش
ام جࢡ درس عسم
د ى ش ونش
ڢکت ياڢي ڢام
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
pofɗe
soppa
fassitiri
cardi
ɓoccol
cuuɗi
maɓɓita
humakiijo
mimsita
lisal
cufi
masiibo
pullo
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
feere
mum
timmoode caka fuɗɗoode
ـڢ ـڢـ ڢـ ڢ f
p ݠـ ـݠـ ـݠ ݠ
ـم ـمـ مـ م m
ـس ـسـ سـ س s
شـ ش ـشـ ـش c
f p m s c/sh/s
ـس مـ ݠـ ڢـ ـش
Ekkitinol 9
nd ng/ ŋ nj mb ny ـنغ ند مبـ نجـ ࢩـ
To “n” ɗon hawti bee “-d”, “-g”, “-j”, koo “-y” laato harfeere woore. Hownde wonataa dow “n”. Non boo to “m” hawti bee “-b”. Misaaluuji :
nden نند innde عند ngam نغم ɓiŋngel ل ࢡنغ njumri نجمر kanjum کنجم nyiiri يرࢩ ngayngu نغينغ mboodi ودمب mbaala مبال
ندنغ مندࢩ
سرمب نديم
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
ngare
njawdiri
ndu
mbarugo
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
feere mum
timmoode caka fuɗɗoode
nd ند ـند ـند ند
/ng نغـ ـنغـ ـنغ نغŋ
nj نجـ ـنجـ ـنج نج
mb مبـ ـمبـ ـمب مب
ࢩـ ـࢩـ ـࢩ ࢩ ny
Ekkitinol 10 En timmini karfeeje kuuwtinirteeɗe nder bindi ajamiya. Ammaa to goɗɗo wu’yan wolde diga arabre, sey huuwtinira karfeeje arabiya. Ndaa ɗe :
Waazu
(waaju) : واز koo وعظ
Khabaru (habaru) : خبر Misra : مصر Allah : هل ال koo هللا
Jaŋgugo karfeeje arabiya :
Karfeeje ɗeˈe tokkindirɗe “Abajada” (Sub-Saharan Africa): ظغش ثخذ ڧرست صعڢض ںکلم حطى هوز ابجد
sha ga zhaa zaa khaa tha ta sa ra qa dha fa ‘a sa na ma la ka ya ɗa h’a za wa haa da ja ba a
feere mum
timmoode caka fuɗɗoode
زـ ز z ز زـ
ـخ ـخـ خـ خ kh
ـص ـصـ صـ ص s
ـه ـهـ هـ ه h
z kh s h
ـه ـص ـخ ز
١٩٩٦ ١٠٠٠
Ekkitinol 11
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
١٠ ٩ ٨ ٧ ٦ ٥ ٤ ٣ ٢ ١ ٠
Koo to arab’en e mbindira diga nyaamo yahgo nano, e ɓe mbinda lambaaji kalkal bana roomaŋkooji: Waato 1996 e ɓe mbinda : Ujineere e ɓe mbinda:
٣٦٠٥٤
٨٧٠٠٠
٥٣٩٢ ٩١٢٣
________________________
________________________
________________________
________________________
8642
2007
9753
4150
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
Ekkitinol 12
Ndaa pontuations waato toɓɓe:
Waylitugo diga roomaŋkooji yahgo ajamiya, koo boo diga ajamiya yahgo roomaŋkooji:
To a dilli jahaaŋgal a walaa paɗe, taa tokka marɗo paɗe, tokka marɗo ɗisɗe. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
تاد وبرب عس ت ؞ول ىواندسورمطغ ک
_____________________________________________________________________________________________
لينغ عندادلنࢡ ؞جاجرکماي _____________________________________________________________________________________________ Annduɗo ko nyaamɗa anndi ko kaarɗa. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
. , ? ! “ ” roomaŋkooji
» « ! ؟ ، ؞ajamiya
ل،رک نند کو دورنغلعنج ش لعنداک ک ؞ورنغلرنج ي ش
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ɓaaraago beembal nafataa beelaaɗo. _____________________________________________________________________________________________ To a yiɗi riiwugo koɗo ma, jo’’in mo dow hayre. _____________________________________________________________________________________________
هللاشاح ؞جنغ ىب غ ࢡرجࢡ _____________________________________________________________________________________________ Haɓɓa gerogal tawta poola. _____________________________________________________________________________________________
Sey a tokka jaŋgugo defte ɗe ajamiya, a tokka windugo boo, haa jaŋgde e bindi ma ɗigga booɗɗum.
Jawmiraawo sembiɗine.
EKKITINOL 13 Inɗe karfeeje bee fulfulde
aa - ا aliifi
b - بـ bee ɓ - bee nyamirde ࢡـ
t - تـ tee
th - ثـ camamlu
j - جـ jiimi
h - حـ haa
kh - خـ haa toɓɓuŋgol
d - د deeli
r - ر arre
z - ز zayra
s - سـ siini
c - شـ ciini
s - ـص saadi
ɗ - ط ɗaadi
ayni عـ - ‘
g - غـ aŋgini
f - ڢـ fee
k - ک keefu
l - لـ laamu
m - مـ miimi
n - نـ nuunu
h - هـ haa peetel (hakabeere)
w - و waawu
y - يـ yaa
ƴ - ࢨـ yaa nyamirde
ny - ࢩـ nya
nj - نجـ nja
mb - مبـ mba
ng & ŋ - نغـ nga
nd - ند nda
p - ݠـ pee
Ndaa karfeeje fuu bee masɗe
بببب ࢡࢡࢡࢡ
ششششدـدـدد
طططط ڢڢڢڢ
غغغغ حححح جججج
b
ɓ
c
d
ɗ
f
g
h
j
کککک لللل
مممم نننن
ݠݠݠݠ عععع
رـرـرر سسسس
k
l
m
n
p
‘
r
s
تتتتوـوـوو
يييي ࢨࢨࢨࢨ ࢩࢩࢩࢩ
نغنغنغنغندندـندـند
مبمبمبمب مب
t
w
y
ƴ
ny
ŋg
nd
mb
a
i
u
o
e
siddere
hownde
Inɗe masɗe bee fulfulde e arabiya
Innde Fulfulde Innde arabiya Masɗe Harakat “a” Diidi dow Fatha “e” Toɓɓere les (yamaleere) Imala e “i” Diidi les Kasra “o” Turnde “o” (esoode) ? “u” Turnde Damma Karfeeje ɗiɗi Siddere Shadda Masde walaa Hownde Sukuun
Tindinooje feere ngam windugo ajamiya
1) To “a” ɗiɗi hawti bee “l” e fuɗɗoode, sey a winda bana ni لا
laamiiɗo لاميط , walaa ولا 2) To “a” ɗiɗi hawti bee “l” caka wolde, sey a winda bana ni لاـ
salaasa سلاس , bilaa بلا
3) To fiili (= verb) tokki “mi, a, mo, o, ɓe” , sey hawtugo ɗe bee fiili. Ndaa misaaluuji :
mi waray موري
o wari رع و
a wara ورع
ɓe ngara نغرࢡ
4) To fiili amri (= verb in the imperative mood) timmiri bee “-e” , sey ɓeyda ى .
koose ىوس ک
ngurtine تن ىنغر kuwe ىکو
naste ىنست
5) To fiili timmiri bee “-i”, nden lameeri (=pronoun) tokki, sey ɓeyda ي .
Buuba riiwi ɓe وييبوبر ࢡ Yaaya hokki mo يميايح ک
Inɗe nder Deftere Allah no ɗe mbindira nder Alkurˈaana:
ءادم المسيح
أيوب داود
ڢرعون جالوت هـ رون إبراهيم
إلياس إسحاق
إسمـ عيل إسراءيل
Aadamu (Adam)
Almasiihu (Christ)
Ayuba (Job)
Daawuda (David)
Firawna (Pharaoh)
Goliyat (Goliath)
Haruuna (Aaron)
Ibrahiima (Abraham)
Eliya (Elijah)
Isiyaaku (Isaac)
Isma’iila (Ishmael)
Isra’iila (Israel)
زکريا جبريل
لوطلى ميک
موسى نوح
سليمـ ن اليسع
يعقوب يونس
عيسى يوسڢ
Jekariya (Zachariah)
Jibriila (Gabriel)
Luudu (Lot)
Mika’el (Michael)
Muusa (Moses)
Nuuhu (Noah)
Suleymaanu (Solomon)
Elisa (Elisha)
Yakubu (Jacob)
Yuunus (Jonah)
Iisa (Yeesu -Jesus)
Yuusufu (Joseph)
Kongol feere:
Annabi: النبي , Annoora: النور , Ya Jawmiraawo: او ي ا ج و مر
Fulfulde Ajamiya – عجميڢلڢلد
Waylutuki karfeeje fuu bee masɗe -- ڢ ويلتک ڢوب ىماسط ى کر ج Abajada Warsh -- ابجدورش
ࢩݠࢡࢨصعڢضڧرستثخذظغشنکلميابجدهوزحط ا اـاـ ا اـ Aa, aa
‘a’
B, b بببب
J, j جججج
D, d دـدـدد
H, h ههههNoms
W, w وـوـوو
زـزـزز Z, z
H, h حححح
Ɗ, ɗ طططط
Y, y يييي
K, k کککک
L, l لللل
ـلا -laa
laa لا
M, m مممم
N, n نننن
S, s صصصص
' عععع
F, f ڢڢڢڢ
D, d ضضضض
Gh, gh or ڧڧڧ ڧQh, qh
R, r رـرـرر
S, s سسسس
T, t تتتت
Th, th ثثث ثC, c in Hausa
Kh, kh خخخ خ
Zh, zh ذذذ ذ
Z, z ظظظ ظ
G, g غغغغ
C, c ششششSh, sh
ࢩࢩࢩࢩ Ny, ny
P, p ݠݠݠݠ
Ɓ, ɓ ࢡࢡࢡࢡ
Ƴ,ƴ ࢨࢨࢨࢨ
A, a
E, e
I, i
O, o
U, u
ىـ ـ ىـ Ee, ee
ي ـيـ Ii, ii
ـو Oo, oo
ـو Uu, uu
نغنغنغنغ Ŋ, ŋ
نجنجنجنج Nj, nj
مبمبمبمب مب
Mb, mb
نغنغنغنغ Ng, ng
ندـندـندند Nd, nd
Hownde: walaa
masde. Siddere:
sembiɗina
harfeere.
ط ىج نغلاع کرڢ رڢلڢلد ء،ڧ ث،خ،ذ،ص،ض،ظ،:عجميند