öz öz et et

SözüSözüisraf israf

etmeyinetmeyin

az anla ama

ters anlama

ÖZET1-Veri2-Sebep3-Sonuç4-Önceki sebep…

ÖzetlemeÖzetleme;bir yazıyı ya da ;bir yazıyı ya da konuşmayı konuşmayı

• muhtevasını bozmadanmuhtevasını bozmadan• amacını bozmadan amacını bozmadan • ana hatlarına dikkat ederek ana hatlarına dikkat ederek • planını bozmadan planını bozmadan

kısaltmaktır.kısaltmaktır.

• Özetlemede öğrenci:Özetlemede öğrenci:• -- Metindeki ana düşünceyi belirler:-- Metindeki ana düşünceyi belirler:

başlık ana fikir yardımcı fikir konu

•Özetlemede öğrenci:Özetlemede öğrenci:• -- Önemli düşünceleri ayırt eder.-- Önemli düşünceleri ayırt eder.• -- Ayrıntıları görür.-- Ayrıntıları görür.• -- Düşünce(ler) arasında ilişki(ler) kurar.-- Düşünce(ler) arasında ilişki(ler) kurar.• -- Metni kendi cümleleriyle anlatarak -- Metni kendi cümleleriyle anlatarak

bütünleştirir.bütünleştirir.

•Özetleme öğrenciyi:Özetleme öğrenciyi:• -- anlamak için okumaya-- anlamak için okumaya• -- önemli fikirleri ayırt etmeye -- önemli fikirleri ayırt etmeye • --bilgiyi kendi kelimeleriyle ifade etmeye--bilgiyi kendi kelimeleriyle ifade etmeye

yönlendirir / yönlendirmelidir.yönlendirir / yönlendirmelidir.

• Özetlemede öğrenciÖzetlemede öğrenci• -- Metindeki önemsiz bilgiyi tanıma ve -- Metindeki önemsiz bilgiyi tanıma ve

çıkarmaçıkarma• -- Metindeki ana fikri belirleme ve kendi -- Metindeki ana fikri belirleme ve kendi

kelimeleriyle ifade etmekelimeleriyle ifade etme• -- Her paragraftaki en temel düşünceyi -- Her paragraftaki en temel düşünceyi

seçme ve yeniden ifade etmeseçme ve yeniden ifade etme• -- Metnin ana fikri ile yardımcı fikirleri -- Metnin ana fikri ile yardımcı fikirleri

arasındaki ilişkileri,anlamını bozmadan arasındaki ilişkileri,anlamını bozmadan çok kısa olarak bütünleştirmeçok kısa olarak bütünleştirme

basamaklarını takip etmelidirbasamaklarını takip etmelidir

•Ana fikir,Ana fikir,özet yapmayı kolaylaştırırözet yapmayı kolaylaştırır..

Ana fikri rahat bulmanın yolu,metnin Ana fikri rahat bulmanın yolu,metnin altını çizerek okumaktır. altını çizerek okumaktır.

–Metnin altı çizilirkenMetnin altı çizilirken ––varsa- varsa- ““Altı çiziliAltı çizili,,italikitalik,,gold gold …” …” yazılara yazılara

dikkat edilmelidirdikkat edilmelidir. .

İşaretleme kalemi kullanın

Altı çizilileri,işaretlileri mutlaka tekrar okuyun

ÖSS ve LGS’de altı çizilileri yuvarlak içine aldırın.

•Metnin altı çizilirkenMetnin altı çizilirken kenardaki boşluklara belli kenardaki boşluklara belli

notlar alınmalınotlar alınmalı,,okunan yerlere okunan yerlere

işaretleme yapılmalıdırişaretleme yapılmalıdır. .

• (Okuduğunuz bir metinde altını çizdiğiniz ve not (Okuduğunuz bir metinde altını çizdiğiniz ve not aldığınız bölümler olup olmadığını varsa bunları aldığınız bölümler olup olmadığını varsa bunları nasıl yaptığınız hususunda kendinizi nasıl yaptığınız hususunda kendinizi değerlendiriniz.)değerlendiriniz.)

Anlatım bozukluklarınaAnlatım bozukluklarınakelime -kelime - anlam,yapı,tür anlam,yapı,tür - ile ilgili - ile ilgili cümle - cümle - anlam,yapı anlam,yapı - ile ilgili - ile ilgili imla imla (yazım)(yazım) ile ilgili ile ilgili cümle yorumuyla ilgili cümle yorumuyla ilgili noktalama işaretleri ile ilgili noktalama işaretleri ile ilgili

dikkat edilmelidir.dikkat edilmelidir.

•Özetlemede Özetlemede geniş zaman ifadesinin geniş zaman ifadesinin

ağırlıklı olmasına ağırlıklı olmasına özen gösterilmelidir.özen gösterilmelidir.

• Okunmuş metne Okunmuş metne bakmadan bakmadan özetleme özetleme

yapılabiliyorsa yapılabiliyorsa metin metin

kavranmış kavranmış demektir. demektir.

• Özetleme paragraf türü(Özetleme paragraf türü(olay paragrafı, olay paragrafı, fikir paragrafı,tahlil paragrafı, tasvir fikir paragrafı,tahlil paragrafı, tasvir paragrafıparagrafı)ne göre farklıdır:)ne göre farklıdır:

• Özetlemede tahlil ve tasvir Özetlemede tahlil ve tasvir paragraflarında ana fikir açık açık paragraflarında ana fikir açık açık verilmediğinde ya da yazının bütününden verilmediğinde ya da yazının bütününden çıkarıldığından zorluk yaşanabilir.çıkarıldığından zorluk yaşanabilir.

• Fikir paragraflarında böyle bir sıkıntı olmaz Fikir paragraflarında böyle bir sıkıntı olmaz / olmamalıdır. / olmamalıdır.

Olay yazılarındaki özetlemedeOlay yazılarındaki özetlemede • KONUKONU• OLAY (lar)OLAY (lar)• YER(Çevre)YER(Çevre)• ZAMANZAMAN• KİŞİ(ler)KİŞİ(ler)• ANA FİKİRANA FİKİR

dikkat edilmelidirdikkat edilmelidir

Özetleme Biçimleri:Özetleme Biçimleri:I-I-

Eserin bütünü esas alınarakEserin bütünü esas alınarak özetleme: özetleme:Olay yazılarında daha çok kullanılır.Olay yazılarında daha çok kullanılır.

II-II-Bölümlere göreBölümlere göre özetleme özetlemeOlay yazları ve fikir yazılarında kullanılır.Olay yazları ve fikir yazılarında kullanılır.

III- III- Paragraf paragrafParagraf paragraf özetleme: özetleme:Fikir yazılarında daha çok kullanılır.Fikir yazılarında daha çok kullanılır.

ÖzetinizÖzetiniz““tavşanın suyunun suyunun tavşanın suyunun suyunun suyu” suyu”

olmasın.olmasın.

•Özetleme yapacak kişi, Özetleme yapacak kişi, özetlemeden önce kendineözetlemeden önce kendine

• ** Bundan ne öğreneceğim?Bundan ne öğreneceğim?• ** Bunu nasıl anlatırım?Bunu nasıl anlatırım?• ** Bu,hangi işime yarayacak?Bu,hangi işime yarayacak?

sorular sormalıdır.sorular sormalıdır.

•Özet yapacak kişi,Özet yapacak kişi,yazıyı okuduktan sonrayazıyı okuduktan sonra

• ** Bu,bana ne düşündürdü?Bu,bana ne düşündürdü?• ** Bunu neye Bunu neye

dönüştürdüm,neye dönüştürdüm,neye dönüştürebilirim?dönüştürebilirim?

düşünmelidir.düşünmelidir.

• Özet yapacak kişi,Özet yapacak kişi,yazıyı okuduktan sonra yazıyı okuduktan sonra

metinden kendine metinden kendine sorular çıkarmalıdırsorular çıkarmalıdır::

• ** Ben olsam ne sorardım ?Ben olsam ne sorardım ?• ** Ben olsam nasıl anlatırdım ? Ben olsam nasıl anlatırdım ?

•İlginizeİlginize•GayretinizeGayretinize•Sabrınıza Sabrınıza

•Teşekkür ederimTeşekkür ederim

KOMPOZİSYON’danÖğrencilerin imtihan kağıtlarını okuyorum. Çoğunda, bir yığın bilgi var. Fakat konu ile

ilgisi yok ve karmakarışık. Kompozisyon,işte bunların zıttıdır. Çeşitli konularda düzensiz bir yığın bilgiye sahip olmak yeterli değildir. Öğrenci herhangi bir konuda gerekli ile gereksizi seçebilmeli,fikirlerini bir sıraya koymasını öğrenmelidir.

Karışık bir taş,demir ve cam yığını bir araya geldi mi bir mimari eser vücuda gelmez. Yapı için elbette buna benzer malzemeye ihtiyaç vardır. Fakat mimari,her şeyden önce bir düzendir. Her taş bir planın içinde yerli yerine konulunca bina göklere yükselir ve bir saadetin şarkısını söyler.

Batı dillerinden alınma kompozisyon kelimesi,”çeşitli şeylerin düzenli olarak bir araya getirilmesi” anlamını taşır ve çeşitli sahalarda,musikide,resimde,mimaride ve edebiyatta kullanılır. Kelimenin çeşitli sahalarda tatbiki de gösteriyor ki kompozisyon muhtevadan yahut malzemeden ziyade onların bir araya getirilişi ile ilgilidir.

Öğrencilere çeşitli örnekler vererek dizi,sıra,istif veya düzenin önemini anlatmak lazımdır. Düşünce karışıklığının önüne ancak böyle geçebiliriz.

Aslında her insan duyar,düşünür ve etrafında olanları fark eder. Fakat bunlar bizim içimize karmakarışık olarak girer. Her insan bir duygu,düşünce ve intiba deposudur. Konuşur veya yazarken,içinde bulunulan duruma göre,bu depodan bazı şeyleri seçer,cümle haline getiririz. Eğer onlar arasında bir bağ kuramazsak,yazılan veya konuşulan şeyler, başkalarına saçma gelir. Saçma kelimesi,düzenin zıttıdır.

Kompozisyon derslerinin amacı,öğrencilerin kendi duygu ve düşünce dünyalarına bir çekidüzen vermektir. Bundan dolayı kompozisyon derslerini insan olmanın başlangıcı sayarım.

Prof. Mehmet KAPLAN,(Hisar Dergisi'nden ,1975)