OKUL ÖNCESİÖĞRETMENLİĞİAlan BilgisiAlan EğitimiKonuAnlatımlı

30.Eğitimde

yıl

KOMİSYON

ÖABT Okul Öncesi Öğretmenliği Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-318-424-9

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: 2016, Ankara

Yayın-Proje: Özlem Sağlam

Dizgi-Grafik Tasarım: Selda Tunç

Kapak Tasarımı: Mehmet Gruşçu

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Okul Öncesi Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinmeniz ve geliş-tirmeniz sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuzluk etmek için hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başu-cu kitabı niteliğinde olması hedefl enmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, her ünite içeriği ÖSYM forma-tına uygun, özgün soru ve detaylı çözümlü cevap anahtarıyla pekiştirilmiştir. ÖSYM'nin sınav kapsamında belirlediği konu dağılımı dışında da soru sorabildiği bilindiğinden Okul Öncesi Öğ-retmenliği alanı ile ilgili konu bütünlüğünün sağlanması amacıyla Özel Eğitim ve Okul Öncesi Eğitim Programları bölümleri de kitabımızda yer almıştır.

Yoğun bir araştırma ve çalışma süreci ile hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve öne-rilerinizi bizimle pegem@pegem.net aracılığı ile paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar.

Pegem Akademi

ÖABT OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT OKUL ÖNCESİ Ö RETMENLİ İ, 50 sorudan oluşmakta ve Okul Öncesi Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Okul Öncesi Eğitime Giriş , İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi, Psikoloji, Anne-Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım, Anne-Çocuk Beslenmesi, Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, Yaratıcılık ve Geliştirilmesi, Çocukta Oyun Gelişimi, Çocuk Edebiyatı, Çocuk Ruh Sağlığı, Drama, Özel Öğretim Yöntemleri II, Anne-Baba Eğitimi, İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Okul Öncesi Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a) Okul Öncesi Eğitime Giriş

b) İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi

c) Psikoloji

d) Anne-Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım

e) Anne-Çocuk Beslenmesi

f) Erken Çocukluk Döneminde Gelişim

g) Yaratıcılık ve Geliştirilmesi

h) Çocukta Oyun Gelişimi

i) Çocuk Edebiyatı

j) Çocuk Ruh Sağlığı

k) Drama

l) Özel Öğretim Yöntemleri II

m) Anne-Baba Eğitimi

n) İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları

% 6

% 2

% 2

% 4

% 2

% 12

% 6

% 4

% 4

% 8

% 4

% 14

% 6

% 6

3

1

1

2

1

6

3

2

2

4

2

7

3

3

Alan Eğitimi Testi % 20 41-50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2015 - 2016 ÖABT Okul Öncesi Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİ

Okul Öncesi Eğitim.......................................................................................................................................................5

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ....................................................................................................................................5

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları.........................................................................................................................5

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları .................................................................................................................................6

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri .........................................................................................................................6

Okul Öncesi Eğitimin Önemi.....................................................................................................................................7

Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi .................................................................................................................7

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Okul Öncesi Eğitim ...................................................................................................7

Cumhuriyet Dönemi'nde Okul Öncesi Eğitim ...........................................................................................................7

Dünyada Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi ....................................................................................................................8

Comenius (1592-1670) .............................................................................................................................................8

John Locke - (1632-1704) ........................................................................................................................................8

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) .....................................................................................................................8

Johann Pestalozzi (1746-1827) ................................................................................................................................8

Friedrich Froebel (1782-1852) ..................................................................................................................................8

Maria Montessori (1870-1952) .................................................................................................................................9

Okul Öncesi Çocuğun İhtiyaçları ................................................................................................................................9

İyi Bakım, Sevgi ve efkat ........................................................................................................................................9

Güven .......................................................................................................................................................................9

Hareket ve Oyun.......................................................................................................................................................9

Yetişkin Desteği, Özgürlük ........................................................................................................................................9

Yaratıcılığı Destekleyici ve Estetik Duygusunu Geliştirici Ortam ..............................................................................9

Kendini Tanıma, Kanıtlama ....................................................................................................................................10

Ülkemizde Uygulanan Okul Öncesi Eğitim Programları .........................................................................................10

Okul Öncesinde Farklı Yaklaşımlar ........................................................................................................................... 11

Bank Street Yaklaşımı ............................................................................................................................................ 11

High Scope Yaklaşımı ............................................................................................................................................12

Head Start Programı...............................................................................................................................................12

Waldorf Yaklaşımı ...................................................................................................................................................12

Reggio Emilia Yaklaşımı .........................................................................................................................................12

Montessori Yaklaşımı .............................................................................................................................................13

Proje Yaklaşımı .......................................................................................................................................................13

Türkiye'de Okul Öncesi Kurumları ............................................................................................................................13

vi

Okul Öncesi Eğitim Ortamları....................................................................................................................................14

Temel Çevresel Nitelikler ........................................................................................................................................14

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi ...............................................................................................................................15

İç ve Dış Mekânlarda Güvenliğin Planlanması .......................................................................................................15

Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Öğretmenler ve Personel.................................................................................15

Öğretmen................................................................................................................................................................15

Okul Öncesinde Yönetici ........................................................................................................................................16

Okul Öncesi Kurumlarda Görevli Diğer Personel ...................................................................................................16

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................17

Çözümler .....................................................................................................................................................................20

Cevaplı Test .................................................................................................................................................................22

2. BÖLÜM: İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ

Anatomiye Giriş ..........................................................................................................................................................27

Canlıların Ortak Özellikleri ......................................................................................................................................27

Vücut Bölgeleri .......................................................................................................................................................27

Vücut Boşlukları......................................................................................................................................................27

Vücudumuzdaki Temel Birimler ................................................................................................................................28

Karbonhidratlar .......................................................................................................................................................28

Lipitler .....................................................................................................................................................................29

Proteinler ................................................................................................................................................................29

Enzimler..................................................................................................................................................................29

Vitaminler ................................................................................................................................................................29

Nükleik Asitler .........................................................................................................................................................29

Hücre ......................................................................................................................................................................30

Destek ve Hareket Sistemi .........................................................................................................................................36

İnsanda Destek ve Hareket ....................................................................................................................................36

Kemik Dokunun Yapısını Etkileyen Faktörler .........................................................................................................37

Kıkırdak Doku ve Çeşitleri ......................................................................................................................................39

Eklemler ve Çeşitleri ...............................................................................................................................................40

Kas Doku ve Çeşitleri .............................................................................................................................................40

İskelet Kasının Kasılma Mekanizması ....................................................................................................................41

Kas Kasılmasının Kimyasal Olarak Açıklanması ....................................................................................................41

Kas-İskelet İlişkisi ...................................................................................................................................................41

Deri...............................................................................................................................................................................41

Sinir Sistemi (Systema Nervosum) ...........................................................................................................................43

Merkezî Sinir Sistemi ..............................................................................................................................................43

Çevresel (Periferik) Sinir Sistemi ...........................................................................................................................45

vii

Duyu Organları (Organa Sensuum; Aesthesiologia) ...............................................................................................46

Endokrin Sistem .........................................................................................................................................................49

Salgı Bezleri ...........................................................................................................................................................49

Dolaşım Sistemi (Kardiovasküler Sistem)................................................................................................................51

Kalp (Kor) ...............................................................................................................................................................51

Kan Damarları ........................................................................................................................................................52

Kan Dolaşımı ..........................................................................................................................................................53

Lenf Dolaşımı .........................................................................................................................................................53

Kan Doku ................................................................................................................................................................54

Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) .............................................................................................................56

Soluk Alıp Verme Mekanizması ..............................................................................................................................57

Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) .................................................................................................................57

Sindirim Sistemi Organları ......................................................................................................................................58

Sindirime Yardımcı Organlar ..................................................................................................................................58

Besinlerin Sindirimi ................................................................................................................................................59

Sindirilen Besinlerin Emilmesi ................................................................................................................................59

Boşaltım Sistemi (Organa Uropoetica) .....................................................................................................................60

Üreme Sistemi (Organa Genitalia) ............................................................................................................................60

Menstrual Döngü ....................................................................................................................................................61

Menstruasyon Döngüsünün Hormonal Kontrolü.....................................................................................................62

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................63

Çözümler .....................................................................................................................................................................66

Cevaplı Test .................................................................................................................................................................68

3. BÖLÜM: PSİKOLOJİ

Psikoloji .......................................................................................................................................................................73

Psikolojinin Amaçları ................................................................................................................................................73

Psikolojide Ekoller ve Yaklaşımlar ............................................................................................................................73

Psikolojinin Tanımı ..................................................................................................................................................73

Tarihsel Süreç .........................................................................................................................................................73

Yapısalcılık .............................................................................................................................................................73

Fonksiyonalizm (İşlevselcilik) .................................................................................................................................74

Davranışçı Yaklaşım ...............................................................................................................................................74

Psikanalitik Yaklaşım ..............................................................................................................................................74

Gestalt Yaklaşımı ....................................................................................................................................................75

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ..............................................................................................................................75

Bilişsel (Kognitif) Yaklaşım .....................................................................................................................................75

Biyolojik Yaklaşım ...................................................................................................................................................75

viii

Psikolojinin Alt Dalları................................................................................................................................................76

Genel Psikoloji ........................................................................................................................................................76

Deneysel Psikoloji ..................................................................................................................................................76

Gelişimsel Psikoloji ................................................................................................................................................76

Fizyolojik Psikoloji...................................................................................................................................................76

Kişilik Psikolojisi......................................................................................................................................................76

Sosyal Psikoloji.......................................................................................................................................................76

Bilişsel Psikoloji ......................................................................................................................................................76

Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi ............................................................................................................................76

Okul ve Eğitim Psikolojisi........................................................................................................................................77

Endüstri Psikolojisi..................................................................................................................................................77

Adalet Psikolojisi.....................................................................................................................................................77

Çevre Psikolojisi .....................................................................................................................................................77

Sağlık Psikolojisi .....................................................................................................................................................77

Spor Psikolojisi .......................................................................................................................................................77

Din Psikolojisi .........................................................................................................................................................77

Psikolojide Araştırma Yöntemleri .............................................................................................................................78

Deneysel Yöntemler ...............................................................................................................................................78

İstatistiksel Yöntemler.............................................................................................................................................78

Deney ve Test Dışı Yöntemler ................................................................................................................................79

Araştırma Desenleri ................................................................................................................................................79

Davranışın Biyolojik Temelleri ...................................................................................................................................82

A) Nöronlar .............................................................................................................................................................82

B) Sinir Sistemi .......................................................................................................................................................83

C) Endokrinal (Hormonal) Sistem ...........................................................................................................................86

Duyum ve Algılama ....................................................................................................................................................86

Alıcılar.....................................................................................................................................................................86

Uyarıcı Eşikleri ........................................................................................................................................................86

Duyusal Uyum ........................................................................................................................................................87

Birincil Duyular........................................................................................................................................................87

Fizyolojik Açıdan İşitme ..........................................................................................................................................88

İkincil Duyular .........................................................................................................................................................88

Algı ...............................................................................................................................................................................88

Algı Süreçleri ..........................................................................................................................................................89

Karmaşık Algı Süreçleri ..........................................................................................................................................89

Zekâ Gelişimi ve Kuramları........................................................................................................................................91

Faktöryel Yaklaşım .................................................................................................................................................92

Bileşenler Yaklaşımı ...............................................................................................................................................93

ix

Modern Zekâ Yaklaşımları..........................................................................................................................................93

a) Çoklu Zekâ Teorisi ..............................................................................................................................................93

b) Duygusal Zekâ ...................................................................................................................................................94

Güdülenme (Motivasyon) ...........................................................................................................................................97

Kişilik ...........................................................................................................................................................................98

Kalıtsal Faktörler.....................................................................................................................................................98

Sosyo-Kültürel Faktörler .........................................................................................................................................98

Aile Faktörü ............................................................................................................................................................98

Kişilik Kuramları .........................................................................................................................................................99

Sigmund Freud ve Psikanalitik Yaklaşım ................................................................................................................99

Carl Gustav Jung ve Analitik Kuram .......................................................................................................................99

Alfred Adler ve Bireysel Psikoloji Kuramı ...............................................................................................................99

Erich Fromm ve Hümanistik Kişilik Kuramı .............................................................................................................99

Karen Horney ve Bütüncül Kişilik Kuramı .............................................................................................................100

Harry Stack Sullivan’ın Kişilik Teorisi ....................................................................................................................101

Kişiliğin İşleyiş Biçimi ............................................................................................................................................102

Sullivan’ın Gelişim Kuramı....................................................................................................................................102

Gordon Allport ve Personalistik Kuram.................................................................................................................102

Kişilik Gelişim Evreleri ..........................................................................................................................................103

Proprium ...............................................................................................................................................................103

Treyt Kavramı .......................................................................................................................................................103

Hans Jürgen Eysenck ve Faktör Kuramı ..............................................................................................................103

Kretschmer ve Sheldon’un Tipoloji Kuramı ..........................................................................................................104

Beş Faktör Kişilik Kuramı .....................................................................................................................................105

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu .........................................................................................................106

Otizm ..............................................................................................................................................................107

Öğrenme Güçlükleri........................................................................................................................................108

Davranım Bozukluğu ...................................................................................................................................... 110

Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu.............................................................................................................. 110

Tik Bozukluğu ................................................................................................................................................. 111

İletişim Bozuklukları ........................................................................................................................................ 111

Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu.............................................................................................................. 112

Dışa Atım Bozuklukları ................................................................................................................................... 112

Yeme Bozukluğu ............................................................................................................................................. 113

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 114

Çözümler ................................................................................................................................................................... 117

Cevaplı Test ............................................................................................................................................................... 119

x

4. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK SAĞLIĞI VE İLK YARDIM

Anne - Çocuk Sağlığının Önemi ..............................................................................................................................125

Ülkemizdeki Durum ..............................................................................................................................................125

Kadın Sağlığı .............................................................................................................................................................125

Genital Sistem ve Döllenme .................................................................................................................................125

Genital Sistem Fizyolojisi ve Döllenme.................................................................................................................125

Gebelik .................................................................................................................................................................126

Düşükler ...............................................................................................................................................................129

Doğum .......................................................................................................................................................................130

Lohusalık (Puerperium) ...........................................................................................................................................131

Emzirme ve Lastasyon .............................................................................................................................................131

Aile Planlaması .........................................................................................................................................................132

Çocuk Sağlığı ............................................................................................................................................................133

Büyüme ve Gelişme .............................................................................................................................................133

Çocukluk Dönemleri .............................................................................................................................................133

Büyüme ve Gelişimi Etkileyen Faktörler ...............................................................................................................134

Büyüme ve Gelişmenin Değerlendirilmesi ............................................................................................................134

0-6 Yaş Arası Çocuklarda Görülen Hastalıklar .....................................................................................................135

Solunum Yolu Enfeksiyonları ................................................................................................................................136

Sindirim Sistemi Hastalıkları .................................................................................................................................137

Çocukluk Çağında Sık Görülen Döküntülü Viral Hastalıklar .................................................................................137

Çocuklarda Bağışıklama.......................................................................................................................................139

Çocuklarda Temel İlk Yardım Uygulamaları ...........................................................................................................140

İlk Yardım Nedir? ..................................................................................................................................................140

İlk Yardım Temel Uygulamaları .............................................................................................................................140

Temel Yaşam Desteği (Solunum ve Kalp Durması) ..............................................................................................141

Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım ...........................................................................................................142

Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım .........................................................................................................................142

Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçması ...................................................................................................143

Zehirlenmelerde İlk Yardım ...................................................................................................................................143

Kırık Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım ...............................................................................................................144

Yaralanmalarda İlk Yardım ...................................................................................................................................145

Kanamalarda İlk Yardım .......................................................................................................................................145

Yanıklarda İlk Yardım ............................................................................................................................................145

Sıcak Çarpmasında İlk Yardım .............................................................................................................................146

Donmalarda İlk Yardım .........................................................................................................................................146

Hayvan Isırıkları ve Böcek Sokmalarında İlk Yardım ............................................................................................147

Diğer Acil Durumlarda İlk Yardım .........................................................................................................................147

xi

Hasta/Yaralı Taşırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ......................................................................................148

İlk Yardım Çantasında Bulunması Gerekli Öncelikli Malzemeler ..........................................................................149

Çocuklarda Oyun Yaralanmaları .............................................................................................................................149

0-1 Yaş Arası Dönemde .......................................................................................................................................149

Bir Yaş Sonrası .....................................................................................................................................................149

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Yaralanmaları.................................................................................................151

Sağlıklı Çocuklarda Yaş Gruplarına Göre Aktiviteler ............................................................................................151

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Sakatlıkları .....................................................................................................151

Spor Yaralanmaları Nelerdir? ...............................................................................................................................151

Spor Yaralanmalarının Tedavisinde Genel Yaklaşımlar ........................................................................................152

Spor Yaralanmalarının Tedavisi ............................................................................................................................152

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................153

Çözümler ...................................................................................................................................................................156

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................159

5. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK BESLENMESİ

Anne ve Çocuk Beslenmesi.....................................................................................................................................165

Anne-Çocuk Beslenmesi Programının Amaçları Nelerdir?...................................................................................165

Anne-Çocuk Beslenmesinin Önemi ........................................................................................................................165

Besin Ögesi ..........................................................................................................................................................165

Sağlıklı Beslenme Piramidi ...................................................................................................................................166

Besin Grupları.......................................................................................................................................................167

Ek Besin Grubu ...................................................................................................................................................171

Besin Hazırlamada Temizlik ve Sağlık Kuralları ...................................................................................................171

Hamilelik Döneminde Beslenme...........................................................................................................................173

Emziklilik (Süt Verme = Laktasyon) Döneminde Beslenme ..................................................................................174

Bebeklik Döneminde Beslenme............................................................................................................................175

Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Beslenmesi (1-6 yaş arası) .........................................................................176

Okul Çağı Döneminde Olan Çocukların Beslenmesi (7-12 yaş arası)..................................................................177

Adolesan (Ergenlik) Çağı Döneminde Beslenme (12-18 yaş arası) .....................................................................178

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................179

Çözümler ...................................................................................................................................................................182

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................184

xii

6. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİ İM - I

Piaget’ye Göre Bilişsel Gelişim ...............................................................................................................................189

Zihinsel Gelişimi Etkileyen Faktörler ....................................................................................................................189

Piaget’nin Temel Kavramları .................................................................................................................................189

Bilişsel Gelişim Evreleri .......................................................................................................................................190

Somut İşlemler Evresi (7-11) ................................................................................................................................193

Soyut İşlemler Evresi (11-18) ...............................................................................................................................193

Piaget’nin Bilim Dünyasına Katkıları ....................................................................................................................194

Piaget’nin Eleştirilen Görüşleri..............................................................................................................................194

Vygotsky’nin Sosyo-Kültürel Kuramı .....................................................................................................................194

Kültür ve Düşünce ...............................................................................................................................................194

Dil ve Düşünce .....................................................................................................................................................195

Sosyal Etkileşim ve Düşünce ..............................................................................................................................195

Vygotsky Eleştirisi ................................................................................................................................................195

Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Yeterlilikler ..........................................................................................................195

0-6 Ay ...................................................................................................................................................................195

6-12 Ay ................................................................................................................................................................195

12-24 Ay ...............................................................................................................................................................196

24-36 Ay ...............................................................................................................................................................196

36-48 Ay ...............................................................................................................................................................196

48-60 Ay ...............................................................................................................................................................196

60-72 Ay ...............................................................................................................................................................197

Dil Gelişimi ................................................................................................................................................................197

Dil Gelişimi Kuramları ...........................................................................................................................................197

Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler ..........................................................................................................................198

Dili Oluşturan Sistemler ........................................................................................................................................199

Dil Becerileri..............................................................................................................................................................200

Alıcı Dil Becerisi ...................................................................................................................................................200

İfade Edici Dil Becerisi ..........................................................................................................................................200

Dil Gelişim Dönemleri ..............................................................................................................................................201

Konuşma Öncesi Dönem......................................................................................................................................201

Konuşma Dönemi ................................................................................................................................................202

Dilin Nörolojik Temelleri .......................................................................................................................................202

İki Dillilik ...............................................................................................................................................................203

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................204

Çözümler ...................................................................................................................................................................207

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................209

xiii

7. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİ İM - II

Sosyal Gelişim ..........................................................................................................................................................215

Sosyal Gelişim ile ilgili Kavramlar ........................................................................................................................215

Bağlanma .............................................................................................................................................................215

Benlik ....................................................................................................................................................................216

Sosyal Gelişimde İlişkiler ......................................................................................................................................220

Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim ..................................................................................................................221

Duygusal Gelişim .................................................................................................................................................222

Kişilik Gelişimi ......................................................................................................................................................224

Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı ...............................................................................................................226

Ahlak Gelişimi ......................................................................................................................................................226

Cinsel Gelişim ......................................................................................................................................................228

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................231

Çözümler ...................................................................................................................................................................234

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................236

8. BÖLÜM: YARATICILIK VE GELİ TİRİLMESİ

Yaratıcılık Kavramı....................................................................................................................................................241

Yaratıcılık Sürecinin Aşamaları .............................................................................................................................241

Yaratıcılığa Ait Zihinsel Süreçler ...........................................................................................................................241

Yaratıcılığın Boyutları ...........................................................................................................................................242

Yaratıcı Düşünceye İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar .................................................................................................242

Psikanalitik Yaklaşım ............................................................................................................................................242

İnsancıl Yaklaşım ..................................................................................................................................................242

Çağrışım Yaklaşımı ..............................................................................................................................................243

Gestalt Yaklaşımı ..................................................................................................................................................243

Bilişsel - Gelişimsel Kuramlar ...............................................................................................................................243

Faktöriyalist Yaklaşım ...........................................................................................................................................244

Algısal Yaklaşım ...................................................................................................................................................244

Çoklu Zekâ Kuramı ...............................................................................................................................................244

Yaratıcı Kişide Bulunan Özellikler .........................................................................................................................245

Yaratıcılığın Gelişimi ................................................................................................................................................245

Deney Evresi ........................................................................................................................................................245

Sembolik Evre ......................................................................................................................................................245

Gerçekçi Evre .......................................................................................................................................................245

Yaratıcılığı Engelleyen Faktörler .............................................................................................................................246

xiv

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığı Geliştirme........................................................................................................246

Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Ailenin Rolü ...........................................................................................................246

Anne-Baba Tutumlarının Çocuğun Yaratıcılığının Gelişimine Etkileri...................................................................247

Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü .........................................................................................................247

Yaratıcılığı Geliştiren Eğitim Ortamları ve Düzenlenmesi .....................................................................................247

Okul Öncesi Döneme Yönelik Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri ......................................................................248

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................248

Scamper (Yönlendirilmiş Beyin Fırtınası) ..............................................................................................................248

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................249

Çözümler ...................................................................................................................................................................252

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................254

9. BÖLÜM: ÇOCUKTA OYUN GELİ İMİ

Oyun Nedir? ..............................................................................................................................................................259

Oyunun Özellikleri ....................................................................................................................................................260

Oyunun Önemi ..........................................................................................................................................................260

Oyunun Tarihçesi .....................................................................................................................................................262

Antik Çağ ve Orta Çağ’da Çocuk Oyunu ..............................................................................................................262

Antik Yunan Medeniyeti ve Çocuk Oyunu ............................................................................................................262

Antik Mısır’da Çocuk Oyunları ..............................................................................................................................263

Roma Medeniyeti ve Çocuk Oyunu .....................................................................................................................263

Orta Çağ'da Çocuk Oyunu ...................................................................................................................................263

Avrupa’da Oyun Düşüncesi Tarihi .......................................................................................................................264

Oyun Kuramları.........................................................................................................................................................265

Klasik Kuramlar ....................................................................................................................................................265

Modern Kuramlar .................................................................................................................................................266

Yaşlara Göre Oyunun Gelişimi ................................................................................................................................269

Doğumdan İki Yaş Dönemine Kadar Oyunun Gelişimi .........................................................................................269

İki - Dört (2-4) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi ..................................................................................................270

Dört-Altı (4-6) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi ..................................................................................................271

Oyun Türleri ..............................................................................................................................................................271

Kuram Temelli Oyun Türleri ..................................................................................................................................271

Uygulama Temelli Oyun Türleri ............................................................................................................................278

Oyuncak ve Oyun Materyalleri ................................................................................................................................279

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................283

Çözümler ...................................................................................................................................................................286

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................288

xv

10. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ ÇOCUK EDEBİYATI

Dünyadaki Gelişim ...................................................................................................................................................293

15. Yüzyıldan Önceki Dönem ..............................................................................................................................293

15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kadar Olan Dönem .....................................................................................................293

18. Yüzyıl Dönemi ...............................................................................................................................................293

19. Yüzyılda Çocuk Edebiyatı...............................................................................................................................293

20. Yüzyıl Dönemi ................................................................................................................................................294

Türkiye’deki Gelişimi................................................................................................................................................294

Cumhuriyet Öncesi Dönem ..................................................................................................................................294

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1911) .......................................................................................................................295

Cumhuriyet Dönemi ..............................................................................................................................................295

Çocuk Edebiyatı Nedir? ...........................................................................................................................................296

Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri ........................................................................................................................296

Çocuk Edebiyatının Çocuklara Katkıları.................................................................................................................296

0-1 Yaş .................................................................................................................................................................297

1-2 Yaş .................................................................................................................................................................298

2-3 Yaş ................................................................................................................................................................298

Okul Öncesi Dönemdeki Kitaplarda Bulunması Gereken Temel Özellikler ........................................................299

Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Özellikleri ................................................................................................................299

Çocuk Kitaplarının İç Yapı Özellikleri ....................................................................................................................300

Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Çocuk Edebiyatı Türleri................................................................................302

Resimli Çocuk Kitapları/Çocuk Anlatılarının Özellikleri ........................................................................................303

Çocuk Edebiyatı - Drama İlişkisi .............................................................................................................................305

Hikâye Oluşturma .................................................................................................................................................305

Hikâye Anlatma Teknikleri ...................................................................................................................................306

Çocuk Kütüphanesi ..............................................................................................................................................307

Yaşlara Göre Kitap Seçimi ....................................................................................................................................308

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Özel Konular ....................................................................................................309

Çocuk Hakları .......................................................................................................................................................309

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Çocuk Hakları .................................................................................................310

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Farklılıklara Saygı ve Özel Gereksinimli Bireyler ...........................................312

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Değerler .........................................................................................................313

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatının Hedefleri ...........................................................................................................314

Günümüzde Çocuk Edebiyatı Yazarları ve Eserleri ...............................................................................................315

Günümüzde Okul Öncesi Çocuk Resimleyenleri / Çizerleri, Yazar ve Eserleri ..................................................321

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................324

Çözümler ...................................................................................................................................................................329

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................332

xvi

11. BÖLÜM: ÇOCUK RUH SAĞLIĞI

Giriş ...........................................................................................................................................................................339

Normal ve Anormal Davranış ..............................................................................................................................339

İstatistiksel Norm ..................................................................................................................................................339

Ruh Sağlığının Önemi ..........................................................................................................................................339

Ruh Sağlığının Tarihçesi.......................................................................................................................................340

Ruh Sağlığına Kuramsal Bakış................................................................................................................................341

Freud Psikanalizi .................................................................................................................................................341

Topografik Kuram .................................................................................................................................................341

Yapısal Kuram ......................................................................................................................................................341

Savunma Mekanizmaları .....................................................................................................................................341

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ...........................................................................................................................341

Ruh Sağlığı ve Carl Rogers ..................................................................................................................................342

Abraham Maslow ve Kendini Gerçekleştiren Kişilik .............................................................................................342

Pozitif Ruh Sağlığı ...............................................................................................................................................342

Kendine Yönelik Tutumların Kalitesi ....................................................................................................................343

Büyüme, Gelişim ve Kendini Gerçekleştirme .......................................................................................................343

Bütünleşme (Entegrasyon) ...................................................................................................................................343

Özerklik .................................................................................................................................................................343

Gerçeklik Algısı.....................................................................................................................................................343

Çevresel Egemenlik .............................................................................................................................................343

Bağlanma ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi.................................................................................................................343

Bağlanma Nedir? ..................................................................................................................................................343

Bağlanma ve Ruh Sağlığı İlişkisi .........................................................................................................................344

Sosyalleşme ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi ............................................................................................................344

Çocuk Ruh Sağlığına Ailenin Etkisi ........................................................................................................................344

Ailesel Faktörler ve Çocuk Ruh Sağlığı ...............................................................................................................345

Duygusal Bozukluklar ..............................................................................................................................................345

Kaygı ...................................................................................................................................................................345

Korku ....................................................................................................................................................................346

Okul Korkusu ........................................................................................................................................................346

Gece Korkuları .....................................................................................................................................................346

Karabasan ............................................................................................................................................................346

Uyku Bozuklukları ................................................................................................................................................346

Kekemelik .............................................................................................................................................................347

Seçici Mutizm .......................................................................................................................................................348

xvii

Davranış Bozuklukları ..............................................................................................................................................348

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) .............................................................................................348

Psikofizyolojik Bozukluklar ve Alışkanlık Bozuklukları ........................................................................................351

Tik (Seyirce) .........................................................................................................................................................351

Yeme Bozuklukları ...............................................................................................................................................351

Altını Islatma ........................................................................................................................................................352

Dışkı Kaçırma ......................................................................................................................................................352

Parmak Emme .....................................................................................................................................................352

Tırnak Yeme ........................................................................................................................................................353

Özel Durumlarda Çocuk ...........................................................................................................................................353

Hastalık ve Çocuk ................................................................................................................................................353

Ölüm ve Çocuk ....................................................................................................................................................354

Boşanma ve Çocuk ..............................................................................................................................................354

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................356

Çözümler ...................................................................................................................................................................359

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................361

12. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE DRAMA

Giriş ...........................................................................................................................................................................367

Temel Kavramlar...................................................................................................................................................367

Eğitimde Dramanın Temel Ögeleri ve Tiyatro İlişkisi ............................................................................................369

Drama Eğitmeni (Lideri ya da Dramayı Alanında Kullanan Öğretmen) ................................................................369

Grup (Katılımcılar) ve Yaşantı ..............................................................................................................................369

Mekân - Çalışma Ortamı .....................................................................................................................................370

Konu - Düşünce ....................................................................................................................................................370

Eğitimde Dramanın Kısa Tarihçesi .......................................................................................................................372

Eğitimde Yaratıcı Dramanın Belirgin Özellikleri ....................................................................................................372

Yaratıcı Dramanın Genel Amaçları .......................................................................................................................374

Eğitimde Dramanın Yapılandırılması-Aşamaları ...................................................................................................374

Okul Öncesi Eğitimde Yararlanılabilecek Drama Teknikleri .................................................................................375

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................377

Çözümler ...................................................................................................................................................................380

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................382

xviii

13. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Kuramsal Temelleri ..........................................................................................387

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Tanımı ...............................................................................................................388

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri .........................................................................................................388

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ve Uygulama Sürecinde Öğretmenin Rolü ......................................................................................................................................................390

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Eğitim Ortamının Düzenlenmesi ve Öğrenme Merkezleri .................................................................................................................................................391

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ..........................................................................................................392

Aylık Plan ..............................................................................................................................................................393

Günlük Eğitim Akışı Planı .....................................................................................................................................394

Etkinlik Planı .........................................................................................................................................................396

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Değerlendirme ................................................................................................396

Çocuk Açısından Değerlendirme ..........................................................................................................................396

Program Açısından Değerlendirme ......................................................................................................................396

Öğretmen Açısından Değerlendirme ....................................................................................................................397

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................398

Çözümler ...................................................................................................................................................................402

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................404

14. BÖLÜM: İLKÖĞRETİME HAZIRLIK VE İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI

Bölüm 1: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Programlarının Karşılaştırılması.................................................... 411

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları..................................................................................................................... 411

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları ............................................................................................................................. 411

İlköğretimin Amaçları ............................................................................................................................................ 411

Okul Öncesi Eğitimin İlkeleri .................................................................................................................................412

İlköğretimin İlkeleri ................................................................................................................................................413

Yeni Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri .................................................................................................414

Yeni İlköğretim Programı'nın Özellikleri ................................................................................................................414

Birleştirilmiş Sınıflı İlkokul Uygulamaları ...............................................................................................................417

Okul Öncesi ve İlköğretimde Değerlendirme ........................................................................................................418

Bölüm 2: Okul Öncesi Eğitim Programlarında İlköğretime Hazırlık Uygulamaları .............................................418

Okuma-Yazmaya Hazırlık Etkinlikleri ....................................................................................................................418

Türkçe Etkinlikleri .................................................................................................................................................419

Matematik Etkinlikleri ............................................................................................................................................420

Fen ve Doğa Etkinlikleri ........................................................................................................................................420

xix

Drama ve Oyun Etkinlikleri ...................................................................................................................................420

Müzik Etkinlikleri ...................................................................................................................................................420

Sanat Etkinlikleri ...................................................................................................................................................421

Hareket Etkinlikleri ................................................................................................................................................421

Öz Bakım Geliştirme Etkinlikleri ...........................................................................................................................421

Çözümlü Test ...........................................................................................................................................................422

Çözümler ...................................................................................................................................................................424

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................425

15. BÖLÜM: ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

Özel Öğretim Yöntemi I ............................................................................................................................................429

Okul Öncesi Eğitimin Planlanması ve Uygulanması.............................................................................................429

Özel Öğretim Yöntemi II ...........................................................................................................................................431

Öğretim İlkeleri .....................................................................................................................................................431

Oyun Yolu ile Öğrenme ........................................................................................................................................432

Anlatım Yoluyla Öğrenme .....................................................................................................................................433

Soru Cevap Yöntemi ............................................................................................................................................433

Drama Yöntemi.....................................................................................................................................................433

Alan Gezisi ve Araştırma ......................................................................................................................................434

Proje Yöntemi .......................................................................................................................................................434

Çocukların Birbirlerine Öğretme Yöntemi .............................................................................................................435

Analoji (Benzetme) ...............................................................................................................................................435

Kavram Haritası Yöntemi......................................................................................................................................436

Örnek Olay Yöntemi .............................................................................................................................................436

Gösteri Yöntemi ....................................................................................................................................................437

İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi .....................................................................................................................437

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................437

Hikâyeleştirme (Öyküleştirme) Yöntemi ...............................................................................................................438

Konuşma Halkası .................................................................................................................................................438

Buluş Yoluyla Öğrenme ........................................................................................................................................438

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................443

Çözümler ...................................................................................................................................................................446

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................448

xx

16. BÖLÜM: ANNE-BABA EĞİTİMİ

Giriş ...........................................................................................................................................................................453

Aile Eğitiminin Tanımı ..............................................................................................................................................453

Aile Eğitiminin Amaçları ..........................................................................................................................................453

Aile Eğitiminin Önemi ..............................................................................................................................................454

Aileyle İlgili Kuramlar ...............................................................................................................................................454

Yapısal İşlevsel Kuram .........................................................................................................................................454

Aile Sistemleri Kuramı ..........................................................................................................................................454

Aile Ekolojisi Kuramı .............................................................................................................................................454

Bağlanma Kuramı .................................................................................................................................................455

Aile Eğitiminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ....................................................................................................455

Örnek Olay İncelemesi .........................................................................................................................................455

Demonstrasyon ....................................................................................................................................................455

Rol Oynama..........................................................................................................................................................455

Soru-Cevap ..........................................................................................................................................................455

Beyin Fırtınası ......................................................................................................................................................455

Türkiye’de Uygulanan Aile Eğitim Programları .....................................................................................................456

Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) ..................................................................................................................456

Anne Destek Programı (ADP) ..............................................................................................................................456

Baba Destek Programı (BADEP)..........................................................................................................................456

Anne-Baba Olmak Seminerleri (ABOS)................................................................................................................456

Aile Mektupları ......................................................................................................................................................456

Okul Öncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı (OVÇEP) .............................................................................................456

Yurt Dışında Uygulanan Aile Eğitim Programları ..................................................................................................457

Head Start Programı.............................................................................................................................................457

Okul Öncesi Çağda Çocukları Olan Ailelere Yönelik Evde Eğitim Programı (Home Instruction Program for Parents of Preschool Youngsters-HIPPY) ......................................................................457

Küçük Çocuklar ve Ailelerine Yönelik Ev Etkinlikleri (HATAF: Home Activities for Toddlers and Their Families) ...................................................................................457

Ev Merkezli Anne Çocuk Programı (The Mother-Child Home Program) ..............................................................457

Öğretmen Olarak Ebeveynler (Parents as Teachers-PAT) ...................................................................................458

Aile Eğitim Modelleri ................................................................................................................................................458

Ev Merkezli Aile Eğitimi ........................................................................................................................................458

Kurum Merkezli Aile Eğitimi ..................................................................................................................................458

Kurumsal Okul Öncesi Eğitimle Bütünleştirilmiş Aile Eğitimi ................................................................................458

Uzaktan Öğretim Yoluyla Aile Eğitimi ...................................................................................................................458

xxi

Okul Öncesinde Aile Katılım Çalışmaları ...............................................................................................................458

Aile İletişim Etkinlikleri ..........................................................................................................................................459

Ailenin Eğitim Etkinliklerine Katılımı .....................................................................................................................460

Bireysel Görüşmeler .............................................................................................................................................460

Ev Ziyaretleri.........................................................................................................................................................461

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................462

Çözümler ...................................................................................................................................................................466

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................468

17. BÖLÜM: ÖZEL EĞİTİM

Giriş ...........................................................................................................................................................................475

Özel Eğitim ................................................................................................................................................................475

Özel Eğitimin Amacı .............................................................................................................................................475

Özel Eğitimde Temel Kavramlar ...........................................................................................................................475

Özel Eğitime Muhtaç Olmanın Sebepleri .............................................................................................................475

Özel Eğitime Gereksinim Duyan Çocukların Sınıflandırması ...............................................................................476

Özel Eğitim Gerektiren Birey ................................................................................................................................476

Özel Eğitimin Temel İlkeleri ..................................................................................................................................476

Özel Eğitim Gerektiren Bireylerin Özel Eğitime Başlama Süreci ..........................................................................477

Özel Eğitimin Tarihsel Gelişimi .............................................................................................................................477

Ülkemizde Özel Eğitim İçin Çıkarılan Yasalar ve İçerikleri ...................................................................................477

Özel Eğitime Gereksinim Duyan Çocukların Ailelerinde Gözlenen Tepkiler .........................................................478

Kaynaştırma Eğitimi .................................................................................................................................................478

Kaynaştırmanın Tanımı ........................................................................................................................................478

Yasal Uygulama Hakkı .........................................................................................................................................478

En Az Kısıtlayıcı Eğitim Ortamı ............................................................................................................................478

Kaynaştırmanın Yararları ......................................................................................................................................479

Kaynaştırma Eğitiminin Amaçları..........................................................................................................................479

Kaynaştırmanın Engelleri .....................................................................................................................................479

Başarılı Bir Kaynaştırmanın İlkeleri ......................................................................................................................479

Kaynaştırma Eğitiminin Başarısını Etkileyen Etmenler.........................................................................................480

Kaynaştırma Modelleri ..........................................................................................................................................480

Kaynaştırma Programına Katılım Tipleri ...............................................................................................................480

Kaynaştırma Eğitiminde Öğretimin Bireysel Gereksinimlere Göre Düzenlenmesi ...............................................480

xxii

Bireysel Eğitim Planı (BEP) ....................................................................................................................................480

BEP Nedir? ...........................................................................................................................................................480

BEP’in Amacı........................................................................................................................................................480

BEP’in Kapsamı-İçeriği .........................................................................................................................................480

BEP’in Temel İlkeleri .............................................................................................................................................481

BEP’te Bulunması Gereken Temel Bilgiler ...........................................................................................................481

BEP Toplantısı ......................................................................................................................................................481

Bep Hazırlama Aşamaları.....................................................................................................................................481

BEP'in Yararları ....................................................................................................................................................481

BEP’i Kimler Hazırlar? ..........................................................................................................................................482

Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu .................................................................................................................................482

Özel Eğitim Hizmetleri Kurulunun Görevleri .........................................................................................................482

Özel Eğitim Gerektiren Bireylere Sunulan Eğitim Hizmetleri ................................................................................483

Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu ve Görevleri ...................................................................................................483

Özel Eğitim Okul ve Kurumları ................................................................................................................................484

İşitme, Görme ve Ortopedik Yetersizliği Olan Bireyler İçin Açılan Okul ve Kurumlar ...........................................484

Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler ile Otizmi Olan Bireyler İçin Açılan Okul ve Kurumlar .....................................484

Özel Eğitim Mesleki Eğitim Merkezi (Okulu) ........................................................................................................484

Özel Eğitim İş Uygulama Merkezi (Okulu) ...........................................................................................................485

Özel Eğitim Kurumlarındaki Personelin Görev, Yetki ve Sorumlulukları ............................................................485

Müdür ...................................................................................................................................................................485

Müdür Başyardımcısı............................................................................................................................................485

Öğretmen..............................................................................................................................................................485

Rehber Öğretmen .................................................................................................................................................486

Özel Öğrenme Güçlükleri.........................................................................................................................................486

Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri .................................................................................................................486

Gelişimsel Özellikler ............................................................................................................................................486

Dil ve Konuşma Bozuklukları ................................................................................................................................486

Zihinsel Yetersizlik ................................................................................................................................................487

Görme Engelliler ...................................................................................................................................................487

İşitme Yetersizliği ..................................................................................................................................................488

Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Otizm) ....................................................................................................................488

Ortopedik Yetersizlik Türleri ..................................................................................................................................489

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................490

Çözümler ...................................................................................................................................................................493

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................495

xxiii

ALAN EĞİTİMİ

18. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ FEN EĞİTİMİ

Fen Bilimlerine İlişkin Temel Kavramlar .................................................................................................................503

Olgu ......................................................................................................................................................................503

Kavram .................................................................................................................................................................503

İlkeler ....................................................................................................................................................................503

Genellemeler ........................................................................................................................................................503

Kuram ...................................................................................................................................................................503

Fen, Bilimsel Bilgi ve Bilimsel Yöntem...................................................................................................................503

Fen .......................................................................................................................................................................503

Bilimsel Okuryazarlık ............................................................................................................................................503

Bilimin Doğası.......................................................................................................................................................503

Fen Eğitiminin Önemi ve Amacı ..............................................................................................................................503

Bilimsel Süreç Becerileri .........................................................................................................................................504

Temel Süreç Becerileri..........................................................................................................................................504

Orta Düzey Süreç Becerileri .................................................................................................................................506

İleri Düzey Süreç Becerileri ..................................................................................................................................506

Bilimsel Süreç Becerilerinin Kazanımında Öğretmenin Rolü................................................................................508

Temel Bilim Alanları .................................................................................................................................................508

Fen Eğitiminde Kavram Öğretimi ............................................................................................................................509

Doğal Deneyimler .................................................................................................................................................509

İnformal Deneyimler .............................................................................................................................................510

Yetişkin Rehberliği ile Elde Edilen (Yapılandırılmış) Deneyimler ..........................................................................510

Kavram Yanılgıları ................................................................................................................................................510

Soru Sorma Stratejisi............................................................................................................................................510

Fen Eğitiminin Programdaki Yeri ............................................................................................................................510

Fen Merkezi ve Fen Materyalleri.............................................................................................................................. 511

Fen Materyallerinin Seçimi ................................................................................................................................... 511

Fen Eğitiminde Öğretmenin Rolü ............................................................................................................................512

Fen Etkinliklerinde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ..............................................................................................513

Kavram Haritaları..................................................................................................................................................513

Deneyler ..............................................................................................................................................................513

İnceleme Gezisi ve Gözlem ..................................................................................................................................514

Proje Çalışmaları ..................................................................................................................................................515

Drama Yöntemi.....................................................................................................................................................515

Analoji (Benzetme-Benzeşim) ..............................................................................................................................515

Çevre Eğitimi ........................................................................................................................................................516

xxiv

Fen Eğitiminde Değerlendirme................................................................................................................................516

Fen Eğitiminde Ailenin ve Toplumun Rolü .............................................................................................................517

Okul Dışı Fen Deneyimleri .......................................................................................................................................517

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................518

Çözümler ...................................................................................................................................................................521

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................523

19. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MATEMATİK EĞİTİMİ

Okul Öncesi Dönemde Matematik Eğitimi..............................................................................................................529

Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı ve Matematik Eğitimi ........................................................529

Gelişim Teorileri ve Matematik Eğitimi ..................................................................................................................531

İlk Matematik Kavramları: Eşleştirme, Karşılaştırma, Sıralama, Sınıflandırma-Gruplama ...................................532

Sayı Kavramı ........................................................................................................................................................533

Uzay ve Geometri .................................................................................................................................................534

Grafikler ................................................................................................................................................................535

Örüntü ..................................................................................................................................................................536

Problem Çözme ....................................................................................................................................................537

Ölçme ..................................................................................................................................................................539

Değerlendirme ......................................................................................................................................................540

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................542

Çözümler ...................................................................................................................................................................545

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................547

20. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİ

Görsel Sanatlar Eğitimi ............................................................................................................................................553

Gelişim Alanlarına Göre Görsel Sanatlar Eğitiminin Yeri ve Önemi .....................................................................553

Görsel Sanatlar Eğitiminin Gelişim Alanlarına Katkısı ..........................................................................................553

Okul Öncesinde Sanat Etkinliği ............................................................................................................................554

Görsel Sanatlar Eğitiminde Tanımlar ve Kavramlar ..............................................................................................554

Sanatın Tanımı .....................................................................................................................................................554

Eğitim ...................................................................................................................................................................554

Sanat Eğitiminin Gerekliliği ...................................................................................................................................555

Görsel Sanatlarda Öğretim Yöntem ve Teknikleri.................................................................................................555

5-6 Yaş Grubunda Çok Alanlı Sanat Eğitimi .........................................................................................................558

Okul Öncesi Dönemde Sanatsal Gelişim .............................................................................................................566

Çocuğun Sanatsal (Grafiksel) Gelişim Basamakları.............................................................................................566

xxv

Karalama Dönemi (2-4 Yaş Arası Öz Anlatımın İlk Belirtileri) ...............................................................................566

ema Öncesi Dönem (4-7 Yaş) ............................................................................................................................567

ematik Dönem (7-9 Yaş) ....................................................................................................................................569

Gerçekçilik Dönemi (9-12 Yaş) .............................................................................................................................570

Mantık (Görünürde Doğalcılık) Dönemi (12-14) ...................................................................................................570

Okul Öncesi Dönemde (5-6 Yaş) Görsel Sanatlar Eğitimi ....................................................................................571

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılık .........................................................................................................................571

Okul Öncesi Eğitim Döneminde Yapılan Yaratıcı Sanat Çalışmaları ....................................................................575

Okul Öncesinde Sanat Eğitiminde Müze ve Müze Eğitimi....................................................................................576

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................580

Çözümler ...................................................................................................................................................................583

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................586

21. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MÜZİK EĞİTİMİ

Çocuk ve Müzik.........................................................................................................................................................591

Okul Öncesi Eğitimde Öncülerin Müzik Eğitimine Dair Görüşleri .........................................................................591

Okul Öncesi Müzik Eğitimi ve Gerçekleştirilmesi..................................................................................................592

Okul Öncesi Müzik Eğitiminin İlkeleri ve Amaçları................................................................................................593

Okul Öncesi Müzik Eğitiminin Amaçları ................................................................................................................593

Okul Öncesi Dönemde Müziksel Etkinlikler ...........................................................................................................593

Seslerin Keşfedilmesi ...........................................................................................................................................593

Ses Eğitimi............................................................................................................................................................594

arkı Öğretimi.......................................................................................................................................................594

Müzik Dinleme ......................................................................................................................................................595

Çalgı Öğretimi.......................................................................................................................................................595

Ritim Eğitimi .........................................................................................................................................................595

Müzik ve Hareket ..................................................................................................................................................595

Çocuğun Müziksel Gelişimi .....................................................................................................................................596

Doğum Öncesinde Müziksel Gelişim ....................................................................................................................596

Bebeklik Döneminde Müziksel Gelişim.................................................................................................................597

Okul Öncesi Çocuğun Müziksel GelişimindeKarşılaşılan Sorunlar ............................................................................................................................................598

Okul Öncesi Kurumlarında Müzik Etkinlikleri İçin Belirlenen Mekân ....................................................................600

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................601

Çözümler ...................................................................................................................................................................604

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................606

xxvi

22. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ BEDEN EĞİTİMİ VE OYUN ÖĞRETİMİ

Giriş ........................................................................................................................................................................... 611

Hareketle İlgili Kavramlar......................................................................................................................................... 611

Hareket Eğitimi ..................................................................................................................................................... 611

Hareket Eğitimi Uygulamaları ...............................................................................................................................612

Hareket Eğitiminin Temelini Oluşturan Etkinlikler .................................................................................................612

Okul Öncesi Dönemde Hareket Eğitiminin Önemi ................................................................................................613

Hareket Eğitiminin Gelişim Alanlarına Etkisi.........................................................................................................614

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Hareket Eğitiminin Yeri ..................................................................................614

Motor Gelişim ............................................................................................................................................................615

Motor Gelişimle İlgili Temel Kavramlar .................................................................................................................615

Motor Gelişimi Etkileyen Faktörler ........................................................................................................................615

Motor Yetenekler ..................................................................................................................................................616

Motor Gelişim (Hareket Gelişimi) Alanları ............................................................................................................617

Motor Gelişim Kuramcıları ....................................................................................................................................618

Motor Beceri (Hareket) Sınıflandırması ...............................................................................................................619

Motor Gelişim Dönemleri ......................................................................................................................................620

Algısal Motor Gelişim............................................................................................................................................624

Motor Gelişim ile İlgili Testler ................................................................................................................................624

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................626

Çözümler ...................................................................................................................................................................629

Cevaplı Test ...............................................................................................................................................................631

KAYNAKÇA ...............................................................................................................................................................634

xxvii

2016

OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ ÖSYM ÖRNEK SORULAR

1. İnsan kulağında yer alan;I. Salyangoz,II. Yarım daire kanalları,III. Tulumcuk,IV. Kulak zarı

yapılarından işitmenin ve dengenin sağlanma-sında işlevi olanlar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

İşitmenin Dengenin Sağlanmasında SağlanmasındaA) I ve II III ve IV

B) I ve III II ve IV

C) I ve IV II ve III

D) II ve III I ve IV

E) II ve IV I ve IV

ÇÖZÜM: Kulakta işitme ile ilgili yapılar; kulak kepçesi, dış kulak yolu, kulak zarı, çekiç, örs ve üzengi kemikleri, oval pencere, salyangoz (kohlea) ve işitme sinirleridir.

Kulakta denge sağlama ile ilgili yapılar; kulakta yer alan üç yarım daire kanalları ile bunların uçlarında bulunan ampulla denilen bölüme bağlı tulumcuk ve keseciklerle denge sağlanır.

Cevap C

2. "Psikoloji, doğa bilimlerinin konusunu oluşturan dış yaşantı nesnelerinin aksine, içsel yaşantı adını verdiğimiz leyi (duyumlarımız, duygularımız, düşüncelerimiz ve irademiz) araştırmalıdır." diyen ilk psikoloji laboratuvarını kuran kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Wilhelm Wundt

B) William James

C) Sigmund Freud

D) John Watson

E) Max Wertheimer

ÇÖZÜM: 1879’da Alman psikolog Wilhelm Wundt tara-fından Leipzig’de kurulan psikoloji laboratuvarı ile psi-koloji, deneysel bilim dalı olma unvanını kazanmıştır. Wundt, çalışmalarında duyum ve imgeleri araştırmış, karmaşık zihinsel yaşantıların yapısını incelemeye çalışmış, bu nedenle bu ekole yapısalcılık denmiştir. Wundt’a göre psikolojinin amacı, bilincin karmaşık yapı-sını çözümlemek, zihnin en yalın öğelerini araştırmak ve bunlar arasındaki ilişkileri bulup yasalar hâlinde formüle etmektir. Bunun için “içe bakış” yöntemi kullanılmalıdır, insan davranışları kontrollü koşullarda gözlenmelidir ve içsel duygular, sezgiler ve düşüncelere odaklanmalıdır.

Cevap A

3. Boncuk dizme, çeşitli malzemeleri kesme ve yapıştırma, oyun hamuruna şekil verme gibi çalışmalar yaptıran bir okul öncesi öğretmeni, öğrencilerin birinci sınıfa başladıklarında aşağıdaki hangi beceriyi daha kolay kazanmasını sağlar?

A) Doğayı koruma becerisi

B) Girişimcilik becerisi

C) Öz bakım becerisi

D) Yazma becerisi

E) Sosyal beceri

ÇÖZÜM: Boncuk dizme, çeşitli malzemeleri kesme, yapıştırma ve oyun hamuruna şekil verme çalışmaları çocukların parmak kaslarını geliştiren uygulamalardır. İlkokul birinci sınıfta yazı yamak için çocukların parmak kaslarının yeterli olgunlukta olması gerekir. Belirtilen çalışmalar çocukların ilkokulda yazma becerisini daha kolay kazanmalarını sağlayacaktır.

Girişimcilik sosyal ilişkilerde, iletişimde, iş dünyasında ve benzeri alanlarda gerekli ve etkili davranışları uygun bir şekilde ve uygun zamanda ortaya koymak veya talep görebilecek bir ürünü ya da hizmeti daha iyi üretebilmek ya da pazarlayabilmek amacıyla yeni bir sistem kurmak için gerekli olan becerilerdir.

Öz bakım becerileri; beslenme, temizlik vb. etkinliklerle ilgilidir. Sosyal beceriler; empati kurma, paylaşma, daya-nışma, yardımlaşma ve kişiler arası etkili iletişim kurma ile ilgilidir. Doğayı koruma becerisi ise çocukların çevre bilincini geliştirmekle ilgilidir.

Buna göre, soruda sözü edilen çalışmalar çocukların ilkokulda yazma becerisini daha kolay kazanmalarını sağlayacaktır.

Cevap D

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜMOKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

5

OKUL ÖNCESİ E İTİM

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı

Okul öncesi eğitimin çeşitli tanımları bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:

Okul öncesi eğitim; “çocukların gelişim özellikleri, birey-sel farklılıkları ve yeteneklerinin göz önünde bulundu-rularak sağlıklı bir şekilde fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel yönden gelişimlerinin sağlandığı, yaratıcı yönle-rinin ortaya çıkarıldığı, olumlu kişilik temellerinin atılarak, çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı bir eğitim şeklidir”.1

Oğuzkan ve Oral’a2 göre okul öncesi eğitim; “doğumdan, ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve geli-şimsel düzeylerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanak-ları sağlayan; onların tüm gelişmelerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yön-lendiren bir eğitim sürecidir.”

Aral, Kandır ve Yaşar’a göre3 “okul öncesi eğitim; çocu-ğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne ka-dar geçen yılları kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli roller oynayan, bedensel, psikomo-tor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, ailelerde ve kurumlarda verilen eğitimle kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim sürecidir.”

1993 yılındaki XIV. Millî Eğitim urası’nda okul öncesi eğitimin tanımı ve kapsamı şu şekilde ifade edilmiştir: “Okul öncesi eğitimi, 0-72 ay grubundaki çocukların ge-lişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve çevre imkânları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini des-tekleyen, kendilerini toplumun kültürel değerleri doğrul-tusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazır-layan, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim sürecidir.”

Tuğrul4 ise okul öncesi eğitimi; “0–6 yaşlar arasında ço-cuğun çok boyutlu gelişimini destekleyerek, yaşam boyu sürecek öğrenmenin temelinin atıldığı, sistemli ve bilinçli bir eğitim süreci” olarak tanımlamaktadır.

Yukarıdaki tanımlardan hareketle okul öncesi eğitim ile ilgili öne çıkan özellikler şunlardır:

v Doğumdan temel eğitime kadar olan süreyi kapsar.

v Çocukların bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimleri amaçlanır.

v Bireysel farklılıklarına uygundur.

v Çocuklara zengin uyarıcı çevre olanakları sağlar.

v Sosyal çevre ve kültürel değerlerin aktarılmasını amaçlar.

v Sonraki eğitim basamakları için hazırlayıcıdır.

Okul öncesi eğitim ile ilgili verilen tanımlarda değinilen ortak noktalardan biri de okul öncesi eğitime başlama ya-şıdır. Ülkemizde 2012 yılında ilkokula başlama yaşı ye-niden belirlenmiştir. Bu düzenlemelere bağlı olarak daha önce farklı yönetmeliklere sahip olan okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları, 26 Temmuz 2014 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Okul Ön-cesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği” ile aynı yönetmelik altında birleştirilmiştir. Belirtilen yönetmelikte ilkokulların birinci sınıfına, kayıtların yapıldığı yılın Eylül ayı sonu itibariyle 66 ayını dolduran çocukların kaydının yapılacağı ve gelişim yönünden ilkokula hazır olduğu an-laşılan 60-66 ay arası çocukların da velisinin yazılı isteği üzerine ilkokul birinci sınıfa kaydedileceği belirtilmekte-dir. Ayrıca 66-68 aylık çocukların velilerinin verecekleri dilekçe ile; 69-71 ay arasında olan çocukların ise ilkokula başlamaya hazır olmadıklarını belgeleyen sağlık raporu ile okul öncesi eğitime yönlendirilebilecekleri veya kayıt-larını bir yıl erteleyebilecekleri ifade edilmektedir.

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları

Okul öncesi eğitimin amaçları Türk Millî Eğitiminin amaç-larına bağlı olarak belirlenmektedir. Bu nedenle, okul ön-cesi eğitimin amaçlarını anlayabilmek için öncelikle Türk Millî Eğitiminin amaçlarını bilmek gerekir.

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'na göre Türk Millî Eğitiminin genel amacı Türk Milletinin bütün fertlerini,

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa'da ifadesi-ni bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin Millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasa'nın başlangıcındaki temel il-kelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline ge-tirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve ka-raktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiş-tirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların,

6

3. Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların gerek-sinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortamları hazırlanmalıdır.

4. Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksi-nimlerinin yanı sıra çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır.

5. Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır.

6. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

7. Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorumluluk, hoşgörü, yardım-laşma, dayanışma ve paylaşma gibi duygu ve davra-nışları geliştirilmelidir.

8. Eğitim, çocuğun kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı; ona öz denetim kazandırmalıdır.

9. Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğ-renme yöntemidir. Bütün etkinlikler oyun temelli dü-zenlenmelidir.

10. Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şe-kilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer ve-rilmemelidir.

11. Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi destek-lenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve yetişkinin güven verici yakınlığı sağlanmalıdır.

12. Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.

13. Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşün-me becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabil-me davranışları geliştirilmelidir.

14. Programlar hazırlanırken aile ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır.

15. Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin etkin katılımı sağ-lanmalıdır.

16. Okul öncesi eğitimin süreçleriyle rehberlik hizmetleri bütünleştirilmelidir.

17. Çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitimi programı dü-zenli olarak değerlendirilmelidir.

18. Değerlendirme sonuçları çocukların, öğretmenin ve programın geliştirilmesi amacıyla etkin olarak kulla-nılmalıdır.

kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağ-lamaktır.

Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplu-munun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan Millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkın-mayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Mil-letini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.5

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları

Okul öncesi eğitimin evrensel amaçları olarak kabul edi-len görüşler, Mialeret tarafından şu şekilde ifade edilmiş-tir:6

1. Toplumsal amaçlar:

ü Çalışan kadınların çocuklarına bakmak,

ü Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak,

ü Çocukların birbirleriyle ve başkalarıyla ilişki için-de bulunmasına, sosyalleşmesine katkıda bulun-mak.

2. Eğitici amaçlar:

ü Çocuğun duyu organlarını eğitmek ve çevreye olan duyarlılığını artırmak.

3. Gelişimsel amaçlar:

ü Çocuğun doğal gelişimini temel alarak gelişimle ilgili deneyimlerine önem vermek.

Türk Millî Eğitim sisteminin genel amaçlarına uygun ola-rak okul öncesi eğitimin görev ve amaçları ise şunlardır:

1. Çocukların beden, zihin, duygu gelişimi ve iyi alış-kanlıklar kazanmasını sağlamak;

2. Onları ilkokula hazırlamak;

3. artları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen ço-cuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak;

4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır.7

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri

Okul öncesi eğitim, bazı temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler şunlardır:8

1. Okul öncesi eğitimi çocuğun gereksinimlerine ve bi-reysel farklılıklarına uygun olmalıdır.

2. Okul öncesi eğitimi çocuğun motor, sosyal ve duygu-sal, dil ve bilişsel gelişimini desteklemeli, öz bakım be-cerilerini kazandırmalı ve onu ilkokula hazırlamalıdır.

7

Okul Öncesi Eğitimin Önemi

Okul öncesi eğitimin neden önemli olduğu ile ilgili husus-lar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

v Okul öncesi dönem 0-6 yaş arasını kapsar. Bu dö-nem, bireyin kişilik yapısını oluşturmada kritik bir dö-nemdir.

v 0-6 yaş döneminde çocuğun gelişimi ve öğrenme potansiyeli oldukça hızlıdır. Bu dönemde kazanılan davranışların büyük bir kısmı bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını biçimlen-dirmekte, beden sağlığının gelişiminin temelini oluş-turmaktadır.9

v 0-6 yaşı kapsayan çocukluk döneminde, çocuğun gelişimine uygun donanımı kazanabilmesi bakımın-dan aile tarafından verilen eğitim tek başına yetersiz kalmaktadır. Zengin uyarıcı ortama sahip olan okul öncesi kurumlar bu eksiği gidermektedir.

v Okul öncesi kurumlar eğitim imkânının yanında ça-lışan anneler için bakım imkânı da sunmaktadırlar.

v Okul öncesine yönelik ilginin artması ile okul öncesi eğitime destek de artmıştır.

v Okul öncesi eğitim farklı sosyoekonomik düzeye sahip ailelerin çocuklarına eşit düzeyde fırsat sağla-maktır. Bu durum, toplumsal eşitlik ve toplumsal kal-kınmaya katkı sağlamaktadır.

v Okul öncesi eğitime yapılan yatırımın toplum ekono-misine katkısının yüksek olduğu anlaşılmıştır.

v Okul öncesi eğitime önem veren ülkelerin PISA gibi standart kabul edilen sınavlarda yüksek başarı elde ettikleri görülmüştür.

v Okul öncesi eğitim çocuğun gelişiminde sağlıklı bes-lenme imkânları sunmaktadır.

v Özellikle 5-6 yaş dönemleri sorumluluk duygusu, di-siplin ve kurallara uyma açısından kritiktir.

v Çocuğun ilkokula hazırlıklı olarak gidebilmesinde okul öncesi eğitimin katkısı yüksektir.

v Okul öncesi eğitim boyunca oynanan oyunlar ve ya-pılan etkinlikler aracılığıyla kendi yeteneklerini keş-feden çocuk paylaşmayı, dinlemeyi, iletişim kurmayı öğrenmektedir.

v Okul öncesi eğitim alan çocuk aynı zamanda okuma yazmaya da hazırlık yapmış olur.

v Okul öncesi eğitim alan bireylerin matematik ve so-yut düşünme becerileri açısından avantajlı oldukları belirlenmiştir.

v Okul öncesi eğitim, çocukların yaratıcı düşünme be-cerilerinin geliştirilmesi açısından da önemli bir eği-tim basamağıdır.

TÜRKİYE’DE OKUL ÖNCESİ E İTİMİN GELİ İMİ

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Okul Öncesi Eğitim

İslamiyet öncesi toplumlarda, küçük çocuklara aileleri ta-rafından temel yaşam becerileri kazandırılırdı. Türklerin İslamiyet’e girmelerinden sonra İslam dininin kuralları ön plana alınarak çocuklara bu doğrultuda eğitim verilmiştir. Osmanlı döneminde okul öncesi dönem çocuklarının eği-timi için bir anlamda okul öncesi eğitim kurumlarının ilk örnekleri sayılabilecek “Sıbyan Okulları” ile “Islahhane-ler”, “Darüleytam-ı Osmani” ve “Darüleytamlar” vardı.10

Osmanlı'nın son yıllarında 1908’den önce, İstanbul ve bazı vilayetlerde özel ana mektepleri açılmıştır. Resmî ana mektepleri ise Balkan Savaşlarından sonra açılıp yaygınlaşmaya başlamıştır (Akyüz, 2006).

Okul öncesi eğitim alanında en somut adımlardan biri Satı Bey tarafından atılmıştır. Satı Bey, İstanbul Beyazıt’ta özel bir anaokulu açmıştır. 1913 tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-i Muvakkati (İlköğretim Geçici Kanunu) ile anao-kulları ve sıbyan sınıfları ilköğretim içinde sayılmıştır.

Resmî anaokullarının bilinen ilk ve kapsamlı programı 1914 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu programın ilk cüm-lesi anaokullarının “bir öğretim ve ders okulu değil, bir yaşam ve hareket okulu, çocuk bahçesi olduğu” şeklin-dedir.11 1915’te Ana Mektepleri Nizamnamesi yayınlan-mıştır.

Cumhuriyet Dönemi'nde Okul Öncesi Eğitim

Cumhuriyet Dönemi'nde okul öncesi eğitim ile ilgili önem-li gelişmelerden bazıları şunlardır:

v 1927- Ankara’da anaokuluna öğretmen yetiştirmek için bir Ana Muallime Mektebi açıldı. Kısa bir süre sonra da kapatıldı.

v 1928- Harf İnkılabı’nın yapılması ile birlikte anası-nıflarına ayrılan ödenekler ilköğretime aktarılmıştır. Anaokullarında görevli öğretmenler okuma yazma seferberliklerinde görevlendirilmişlerdir. Kaynak ve öğretmen yetersizliğinden dolayı anaokulları kapa-tılmıştır.

v 1932- İstanbul Belediyesi tarafından bir çocuk yuvası açılmıştır.

v 1933- Resmî anaokullarında sadece 12 anaokulu öğretmeni görev yapmaktadır.

v 1961- 5 Ocak 1961 gün ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu gereğince okul öncesi eğitim kurumla-rı isteğe bağlı ilköğretim kurumları arasına alınmıştır.

8

v 1963- Kız Meslek Liselerinde anaokulu öğretmeni yetiştirmek amacıyla çocuk gelişimi ve eğitimi bölü-mü açılmıştır.

v 1992- Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

v 2012- İlköğretim Genel Müdürlüğü ve Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü birleştirilerek Temel Eğitim Genel Müdürlüğüne dönüştürülmüştür.

v 2014- Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği hazırlanarak yürürlüğe girmiştir.

DÜNYADA OKUL ÖNCESİ E İTİMİN GELİ İMİ

Dünyada okul öncesi eğitimin gelişiminde Comenius, Locke, Rousseau, Pestalozzi, Froebel ve Montessori’nin katkıları büyüktür. Bu bilim insanlarının alana katkıları aşağıda açıklanacaktır:

Comenius (1592-1670)

Comenius küçük çocuklar için ilk resimli kitap olan Or-bis Pictus’u yayınlamıştır.12 Comenius, çocuk oyunu-nun önemine dikkatleri çekmiştir. Çocuklar oyuncaklarla eğlenirler. Bir bakıma zihinleri ve vücutlarıyla egzersiz yaparlar. Taşla, tahtayla inşa oyunları oynamaktan hem zevk alırlar hem de beceri kazanırlar. Onları oyunda kı-sıtlamaktansa hoşnut olmalarını sağlamak gerekir. Çoğu çocuk akranlarıyla oynama ihtiyacı duyar. Bu ihtiyaçları karışılanmalıdır.13

John Locke - (1632-1704)

Locke, çocuğun eğitimi ve öğretimi konusunu önem-semiştir. O, laftan ibaret olan deyimlere, sözcüklere değil, doğaya ve eşyaya değer verilmesi gerektiğini dü-şünmektedir. Bu amaçla Locke; nesne dersleri, oyunla öğrenme ve öğrencinin zihinsel etkinliklerinin artırılma-sının önemini vurgular. Çocuklarla yapılan çalışmalar oyunlaştırıldığında ancak tat alınacak bir etkinlik hâline gelir.14 Locke’a göre çocuk, oyununda özgür olmalıdır. Erken dönemlerde çocuğa keyif verecek ve onu eğlen-direrek deneyim kazandıracak etkinliklere ihtiyaç vardır. Locke, çocukların ilgilerini ortaya çıkarmak için çocuk oyunlarının gözlemlenmesi gerektiğini vurgular. Daha etkili bir eğitim için duyarlı yetişkinler tarafından doğru modellerle çocuklara deneyim kazandırılmasında fayda vardır.15

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Rousseau, eğitime dair düşüncelerini ve eğitim anlayışı-nı ayrıntılı ve sistemli olarak “Emile” adlı kitabında belirt-miştir. “Emile”, J. J. Rousseau’nun Emile adında hayali bir erkek çocuğunu alarak onu yetiştirmesini konu edin-miştir.

Rousseau, insanların doğal olarak iyi olduklarına inanı-yordu. Bu doğallığın korunması ve yeteneklerinin ortaya çıkarılması için çocuklar özgür bırakılmalıdırlar. Ancak bu özgürlüğün sınırları belli olmalıdır. Çocuğun oyunları, sevimli hareketleri hoşgörü ile karşılanmalıdır. Abartılı ilgi gösterip, üstüne fazla düşmemelidir.

Politik ve dini kurumları eleştirmesine rağmen Emile bü-yük ölçüde Pestalozzi ve Froebel’i etkilemiştir.16

Johann Pestalozzi (1746-1827)

İsviçreli bir eğitimci olan Pestalozzi, büyük ölçüde Co-menius ve Rousseau’nun görüşlerinden etkilenmiştir.17 Pestalozzi, tarihteki büyük eğitimciler arasında ilk olarak okul açan kişidir. Eğitimde özellikle erken çocukluk eğiti-minin ayrı bir disiplin olarak görülmesinde önemli katkı-ları bulunmaktadır. Görüşleri ve uygulamaları açısından çağdaş eğitimde öncü düşünürler arasında yer alır.18 Oyun, Pestalozzi’nin çalışmalarında sıklıkla ele aldığı bir konudur. Öyle ki kendi öğrencileri üzerine derin etki bıraktığını fark etmiş ve özellikle bu konu üzerinde dur-muştur. Pestalozzi, How Gertrude Teaches her Children (Gertrude Çocuklara Nasıl Öğretiyor?) ve Leonard ve Gertrude adlı eserlerinde eğitim prensiplerini özetlemiş-tir. Tıpkı Rousseau gibi Pestalozzi, bireysel farklılıkların, ilgi ve ihtiyaçların çocukların öğrenmelerini etkilediğine inanmaktadır.19 Pestalozzi’nin fikirleri, öğrencisi Froebel tarafından esas alınmış ve geliştirilmiştir.

Friedrich Froebel (1782-1852)

Friedrich Froebel, erken çocukluk eğitimi ve oyun ko-nusunda sahip olduğu düşünceleri pratiğe dönüştürmeyi başaran ünlü Alman eğitimcidir. Froebel iki yıl Pestaloz-zi ile çalışmış ve Pestalozzi’nin özellikle oyunun öğren-me anlamına geldiği görüşünden etkilenmiştir. Froebel erken çocukluk eğitiminde kurumsallaşma anlamında öncü olmuştur. Bu doğrultuda ilk anaokulunu 1826 yılın-da Blankburg’da açmıştır. Almancadan “çocuk bahçesi” olarak çevrilen “Kindergarten”, Froebel’in oyun ve geli-şim hakkındaki düşüncelerini açık bir şekilde özetlemek-tedir.

Froebel uygulamalarında, oyunu eğitimin önemli bir öğe-si olarak ele almış, öğretici oyunları çocukların yetenek-lerini geliştirmede kullanılması gereken önemli araçlar

9

olarak görmüştür.20 Froebel’e göre oyun çocuğun en önemli başarısıdır. Çocuğun kendiliğinden ortaya çıkan doğal bir ifade biçimidir. Oyun, küçük yaşlarda boş bir uğraş değildir. Çocuk oyunu ciddiye alır ve oyunun onun için derin anlamları vardır. Froebel, çocukların kendilerini ifade edebilmeleri için öğretmen tarafından bireysel veya grup oyunları oynatılması gerektiğine inanmaktadır. Ço-cuklar öğrenme materyallerinin desteğiyle bir rehberlik çerçevesinde özgürce belirledikleri aktiviteler aracılığıyla öğrenirler. Ona göre çocuğun gördüğü ve dokunduğu her şey ilgisini çeker. Çocuğun eşyayı sadece görmesi ye-terli değildir. Bunları dokunması, incelemesi, kullanması gerekmektedir. Avrupa’da Frobel’in çocuk eğitiminde ge-liştirdiği oyun materyalleri ve yöntemleri model alınarak kullanılmıştır.21

Maria Montessori (1870-1952)

Montessori yirminci yüzyılın başlarında Montessori me-todu adıyla farklı bir erken çocukluk eğitimi programı ge-liştirmiştir. Kendi metodunun en önemli öğelerinden biri olarak doğal oyun aktivitelerini gösterir. Montessori “hiç bir insan başka bir insanı eğitemez” ilkesinden hareketle oyun materyalleri geliştirmiştir. Ona göre çocuklar bilgiyi doğrudan fiziksel çevrelerinden almaktadırlar.22

OKUL ÖNCESİ ÇOCU UN İHTİYAÇLARI

Okul öncesi çocuğun temel ihtiyaçlarını şu şekilde sıra-layabiliriz:

1. İyi bakım, sevgi ve şefkat

2. Güven

3. Hareket ve oyun

4. Yetişkin desteği, özgürlük

5. Yaratıcılığı destekleyici ve estetik duygusunu geliş-tirici ortam

6. Kendini tanıma, kanıtlama

İyi Bakım, Sevgi ve efkat

Çocuk aciz doğar. Dünyaya gelen her birey bebeklikten itibaren yetişkin bakımına, sevgisine ve varlığına ihtiyaç duyar. Her çocuğun en temel ihtiyacı iyi bir bakımdır. Sağlık kurallarına uyularak gerçekleştirilen iyi bir bakım temel gelişimsel nitelikler bakımından önemlidir. İyi bir bakım sevgi ve şefkat dolu yetişkinlerin olduğu huzurlu bir ailede daha etkili gerçekleşir. Sevgi ve şefkat doğum-dan itibaren çocuğun ihtiyaç duyduğu ve sürekli aradığı duygulardır. Hiçbir çocuk hem sevgiden yoksun hem de

sağlıklı olarak büyüyemez. Sevgi ve şefkat duygularının aile tarafından iyi yönetilmesi çocuğa nerede ne kadar gösterilmesi gerektiğinin bilinmesi gerekir.

Güven

Birçok bilim insanı doğumdan sonra insan hayatını etki-leyen kritik dönemlerden bahsetmişlerdir. Güven duygu-su da doğumdan hemen sonra başlayan kritik bir dönem içerisinde kazanılmaya başlanır. Çocuk, hayatın ilk yılla-rında dış dünyayı özellikle anne aracılığı ile algılar. Ço-cuk için kendisini gerçekten seven yetişkinlerden gelen izlenimler, onun dünyaya bakışının olumlu olmasını des-tekler. Olumlu ilk izlenimler ise uyumlu birey için önemli bir aşamadır. Çocuk sevildiği, yetişkinler arasında sevgi, saygı ve tutarlı ilişkilerin bulunduğu ve kendisine karşı da tutarlı davranılan bir ortamda bir diğer temel ihtiyacı olan güveni de geliştirir. Aile içi disiplin anlayışı ile anne babanın çocuk yetiştirme tutumlarının zaman ve mekân içinde değişmeyen, birbirleriyle çelişmeyen, tutarlı tavır-lar içinde olması gereklidir. Çocukta güven duygusunun yerleşmesini, anne-baba ve diğer aile bireylerinin tutarlı ve dengeli davranışlarıyla yakından ilgilidir.23

Hareket ve Oyun

Okul öncesi dönemde çocuğun en temel ihtiyaçlarından biri oyundur. Oyun bir bakıma çocuğun işidir. Oyun ço-cuğun gelişimini desteklerken dünyayı tanımasına ve hayata hazırlanmasına katkı sağlar. Okul öncesi çocu-ğunun gelişimi için en temel ihtiyaçlardan bir diğeri de hareket ihtiyacıdır. Hareket, çocuğun bedensel gelişimi için çok önemlidir. Hareket, bedensel gelişime ek olarak çocukların duygusal sosyal, bilişsel ve dil gelişimlerine de destek sağlar.

Yetişkin Desteği, Özgürlük

Çocukların okul öncesi dönemde başarılı olmak için ye-tişkinlerin dengeli biçimde sunacakları desteğe ihtiyaç-ları vardır. Çocukların kendi başına yapabilecekleri ve yetişkin desteğinin ne zaman ve nasıl sağlanacağı iyi düşünülmelidir. Yetişkin, desteğini verirken çocuklara bir işi başarabilmeleri ve kendi seçimlerini yapabilmeleri ko-nusunda da özgürlük tanınmalıdır.

Yaratıcılığı Destekleyici ve Estetik Duygusunu Geliştirici Ortam

Okul öncesi dönemde çocuklar yaratıcı çalışmalar yap-maya ihtiyaç duyarlar. Yetişkinlerin çocuklara uygun ortamlar sunmaları bu ihtiyacı gidermek için önemli bir adımdır. Buna ek olarak uygun ortamdaki cesaretlendi-rici ve destekleyici tutumlar çocukların yaratıcılıklarını

10

dışa vurabilmeleri için önemlidir. Diğer taraftan temiz, düzenli ve estetik hassasiyetle oluşturulmuş ortamlar ve çocukların sanat etkinliklerine teşvik edilmesi, çocukla-rın estetik ihtiyaçlarının giderilmesi için gereklidir.

Kendini Tanıma, Kanıtlama

Bireylerin kendilerini tanıma ve kanıtlama ihtiyaçları var-dır. Okul öncesi dönemdeki çocukların yeterliliklerini ge-liştirebilmeleri, yetersizliklerinin farkına varmaları böyle-ce kendilerini tanımaları onların sınırlarını belirlemelerine katkı sağlar.

Yetişkinler gerektiğinde çocukların kendilerini kanıtlama-ları için ortamlar oluşturmalıdırlar.

ÜLKEMİZDE UYGULANAN OKUL ÖNCESİ E İTİM PROGRAMLARI

Ülkemizde uygulanan okul öncesi eğitim programları aşağıda açıklanmıştır:

1952- Hazırlanan anaokulu programında, bir günlük fa-aliyet programı belirlenmiştir. Bir günde yapılabilecek etkinlikler vurgulanmıştır. Aile katılım çalışmaları “Veliler-le münasebetler” başlığı altında sunulmuştur. Değerlen-dirme ile ilgili olarak “iyi bir anaokulu için bazı ölçütler” başlığı altında okulun, öğretmenlerin ve çocukların sahip olması gereken nitelikler belirtilmiştir.24

1989- Bu program 1994 yılına kadar uygulanmıştır. Program, 4-5 yaş çocuklarının devam ettiği anaokulla-rı, anasınıfları ve uygulama sınıflarını kapsamaktadır. Programın içeriği, okul öncesi eğitimin amaçları, eğitim ilkeleri, 4-5 yaş grubu çocuklarının eğitim amaçları gün-lük faaliyet çizelgeleri ve her iki yaş grubu için birlikte ele alınacak üniteler ile belirli gün ve haftalardan oluşmakta-dır. İhtiyaç durumunda programda yer alan ünitelere ek başka yeni üniteler ve konular alınabileceği veya uygun olmayan ünite ve konuların çıkarılabileceği belirtilmiş-tir.25 Bu programda okul öncesi eğitim ortamları, aile katılımı ve değerlendirme konuları açıklanmamıştır. Bu programda dikkat çekici bir başka nokta gelişim alanları-na yer vermesidir. Genel anlamda programın ilköğretim programlarına benzer bir yapıda olduğu söylenebilir.

1989 programının eksikliklerinin görülmesi ve okul önce-si eğitim alanının öneminin iyice artması ile birlikte, 1994 yılında 1989 programından tamamen farklı, yepyeni bir okul öncesi eğitim programı yürürlüğe konumuştur.

1994- Bu program, 0-3 yaş, 4-5 yaş ve 6 yaş grubu ço-cuklar için üç ayrı program olarak hazırlanmıştır. 1994 yılı okul öncesi eğitim programı gelişimsel hedeflerden

oluşmaktadır. Her bir yaş grubu için ayrı ayrı hedef ve hedef davranışlar belirlenerek bu hedef ve davranışları kazandırabilmek için öğretmenlere alternatif olabilecek konu başlıkları ile birlikte belirtke tabloları sunulmuştur. Konular hedefler için bir araçtır.26

Programda belirlenen hedef ve hedef davranışlar; kendi-sinin farkında olmanın gelişimi, psikomotor becerileri, öz bakım becerilerinin gelişimi, duygusal özelliklerinin ge-lişimi, sosyal becerilerinin gelişimi, bilişsel becerilerinin gelişimi, dil becerilerinin gelişimi, estetik ve yaratıcılığın gelişimi başlıklarının altında belirtilmiştir.27 1994 progra-mında önceki uygulamalarda meydana gelen aksaklıklar düzeltilmiştir. Konu merkezli olmayan, çocuğun ihtiyaçla-rını ön planda tutan gelişimsel nitelikte, çocuk merkezli bir programdır.

2002- Yapılan araştırmalar ve uygulamalardan alınan geri bildirimlerin sonuçları değerlendirilerek programın geliştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu gereksinim-den yola çıkılarak, bazı değişiklikler ve düzenlemeler yapılarak, 36-72 aylık çocuklar için yeni program yürür-lüğe girmiştir. Bu programda gelişim alanları psikomotor alan, sosyal-duygusal alan, bilişsel alan ve dil alanı ile öz bakım becerileri şeklinde düzenlenmiştir. Yaratıcılık ön planda tutulmuştur. Öğretmenlerin yıllık ve günlük plan yapmaları yükümlülük hâline getirilmiştir. Programda he-def merkezli, esnek bir anlayışa göre ünite ve konular kaldırılmıştır.28

2004-2005 yılarında ilköğretim programının değişmesiy-le okul öncesi eğitim programında da gerekli düzenleme-lerin yapılmasına karar verilmiş ve 2006 yılında program yenilenmiştir.

2006- Okul öncesi eğitim programı, program anlayışı ola-rak bütüncül, programlama yaklaşımı olarak da sarmal bir programdır. Geliştirilen program, gelişimsel gereksi-nimleri karşılarken, gelişim alanlarının birbiri ile olan di-namik etkileşimini destekleyerek çocuğun bütün gelişim alanlarındaki davranışlarını daha üst düzeye çıkarmayı, çeşitlendirmeyi ve zenginleştirmeyi hedeflemektedir. Bu özelliği ile programın “çoklu zekâ kuramı” ile tutarlı oldu-ğu düşünülmektedir.29

2006 programında şu özellikler ön plana çıkmaktadır:30

v 36-72 aylık çocuklara yöneliktir. Çocuk merkezlidir.

v Amaçlar ve kazanımlar esastır.

v Gelişim özellikleri her yaş grubu için ayrı olarak dü-zenlenmiştir.

v Konular, amaç değil araçtır.

v Üniteler yer almamaktadır.

11

v Esnektir.

v Öğretmene özgürlük tanır.

v Yaratıcılık ön plandadır.

v Öğretmenlerin planlı çalışmasını gerektirir.

v Çocuğun özgürce deneyimler kazanabilmesine ola-nak tanıyan ortamlar önemlidir.

v Problem çözme ve oyun, temel etkinliklerdir.

v Günlük yaşam deneyimlerinin ve yakın çevre olanak-larının eğitim amaçlı kullanılması teşvik edilmektedir.

v Öğrenme yaşantılarının çeşitlendirilmesi önemsen-mektedir.

v Aile katılımı önemlidir.

v Değerlendirme süreci çok yönlüdür

v Belirli gün ve haftalar yaş grubunun çeşitli özellikleri dikkate alınarak belirlenmiştir.

v Program geliştirilmeye açıktır.

2013- Okul Öncesi Eğitiminin Güçlendirilmesi Projesi çalışmaları kapsamında yapılan araştırmalar ve tespit-ler sonucunda 2012-2013 yılında program geliştirme çalışması yapılmıştır. Bu süreçte okul öncesi eğitimi veren bütün paydaş kurum ve kuruluşların da katkıları dikkate alınarak program geliştirme çalışmaları tamam-lanmıştır.31 Geliştirilen 2013 programı 2013-2014 eği-tim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

Program, çocukların gelişimlerini desteklemesinin yanı sıra tüm gelişim alanlarında görülebilecek yetersizlikleri önlemeyi amaçladığından destekleyici ve önleyici boyut-ları olan çok yönlü bir program olma özelliği taşımaktadır. Program, çocukların gelişim düzeylerine ve özelliklerine dayanan ve bu anlamda, tüm gelişim alanlarının gelişti-rilmesini esas alan “gelişimsel” bir programdır. Program yaklaşımı olarak “sarmal” özellik gösteren bu program, model olarak “eklektik”tir.32

2006 yılı programında “amaç” ve “kazanımlar” kullanılır-ken, bu programda, ifadeler değiştirilmiş ve “kazanım” ve “gösterge” ifadeleri kullanılmaya başlanmıştır. Program-da çocukların gelişim özellikleri belirlenmiştir. Gelişim özellikleri bilimsel çalışmalar dikkate alınarak üç farklı yaş grubuna göre düzenlenmiştir. Gerektiğinde prog-ramda yer almayan bir kazanım ve/veya göstergenin öğretmen tarafından eklenebilmesi esnekliği tanınmıştır. Ayrıca önceki programlarda sınıf içi düzenlemede ilgi köşeleri olarak belirtilen alanlar öğrenme merkezi olarak anılmaya başlanmıştır. 2013 programında özel gereksi-

nimli çocuklar için uyarlamaların olması ve rehberlik hiz-metlerinin gerekliliğinden bahsedilmesi programı önceki-lerden ayıran özelliklerden bazılarıdır.

Bu programla beraber öğretmenin hazırlayacağı etkinlik-lere örnek olması amacıyla farklı yaş gruplarındaki ço-cuklar için “Etkinlik Örnekleri” hazırlanmıştır. Bunun yanı sıra programla birlikte kullanılmak amacıyla “Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı ile Bütünleştiril-miş Aile Destek Eğitim Rehberi (OBADER)” oluşturul-muştur.33

OKUL ÖNCESİNDE FARKLI YAKLA IMLAR

Piaget, Froebel, Dewey, Montessori, Pestalozzi, Ro-usseau gibi düşünürler okul öncesi eğitim fikrine katkı sağlayan önemli kuramcılardır. Bu kuramcıların görüşle-ri doğrultusunda Bank Street, High/Scope, Head Start, Waldorf, Reggio Emilia, Montessori ve Proje Yaklaşımı olarak adlandırılan yaklaşımlar geliştirilmiştir. Aşağıda, okul öncesi eğitim için kabul gören yaklaşımlardan ba-zıları sunulmuştur.

Bank Street Yaklaşımı

Bank Street yaklaşımı genel olarak Jean Piaget, Erik Erikson ve John Dewey gibi bilim insanlarının teorilerine dayanmaktadır.

Bank Street, çocuk merkezli bir eğitim sistemini benim-semektedir. Yaklaşımın özünde çocuğun keşfederek öğ-renmesi ve deneyim kazanması vurgulanmaktadır. Her tür öğrenme ortamındaki ve her yaştaki bireye sunulan eğitim uygulamalarını kapsamaktadır.

Bank Street yaklaşımının altı temel ilkesi bulunmakta-dır.34 Bunlar;

v Gelişim insanların tecrübelerine göre değişim gerek-tiren, basitten karmaşığa, tek bireyden topluma doğ-ru olan bir süreçtir.

v İnsanlar en üst düzeydeki seviyeye çıkmak için altta-ki seviyeleri geçmiş olmalıdır.

v Gelişim süreci, durağanlık ile hareketliliği kapsamak-tadır.

v Çocuklar gelişirken fiziksel ve sembolik yolları kullan-maktadırlar.

v Çocukların kendi duyguları ve deneyimleri, diğer in-sanlar ve nesneler ile ilişkileri sonucu oluşmaktadır.

v Çocuğun kendisiyle ve diğer insanlarla uzlaşması çok önemlidir ve gelişim için gereklidir.

12

High Scope Yaklaşımı

High Scope yaklaşımında bir günlük planda temizlik, kü-çük ve büyük grup faaliyetleri, planla-çalış-değerlendir gibi etkinlikler sırayla yer alır. Plan zamanında toplanılıp her çocuğun çalışma zamanında neler yapmak istediği, nasıl yapacağı konuşulur. Konuşma sonunda bir karara varılır. Çalışma zamanı çocukların planladıkları şeyleri uyguladıkları, oyun oynadıkları ve problemleri çözdükleri bir zamandır. Toplanma zamanında çocuklar çalışma za-manında kullandıkları oyuncak ve malzemeleri yerlerine kaldırırlar. Değerlendirme zamanında çocuklar çalışma zamanında yaptıklarını resim, pandomim gibi yollarla an-latabilirler. Bu yaklaşımda içerik esnektir.

Head Start Programı

Head Start’ın kurucusu Marian Wright Edelman’dır. Head Start kapsamlı bir erken çocukluk gelişim programıdır. Düşük gelirli aileler ve çocuklarına yönelik eğitim, sağlık ve sosyal hizmetleri sunmak amacıyla 1960’ların orta-larında sekiz haftalık bir deneme projesi olarak başlatıl-mıştır. Bu projede çocukların eğitimsel, fiziksel ve sosyal gereksinimleri bir bütün olarak ele alınmaktadır. Bu prog-ramda ailelerin de eğitim çalışmalarına dâhil edilmesi gerektiği düşüncesinin üzerinde önemle durulmuştur.35

Head Start Programı’nın genel amaçları bulunmaktadır. Bunlar;

v Çocuğun fiziksel ve sağlıkla ilgili becerilerini geliştir-mek.

v Çocuğun sosyal ve duygusal gelişimine yardım-cı olan iç denetimini, merakını ve kendine güvenini desteklemek.

v Çocuğun bilişsel gelişimini desteklemek ve becerile-rini zenginleştirmek.

v Çocukta başarı beklentisini oluşturmak.

v Çocuk ve ebeveyn ilişkilerini ve sosyal becerileri ge-liştirmek.

v Çocuk ve ailenin kendilerini değerli hissetmelerini sağlamak.

Head Start Programı’nda dört ana bölüm vardır:36

v Eğitim: Her çocuğa zihinsel, sosyal ve duygusal geli-şim için uygun öğrenme deneyimleri sunmak,

v Sağlık: Kapsamlı bir aşı programı, tıbbi bakım, zihin-sel sağlık ve beslenmeyle ilgili hizmetleri sunmak,

v Sosyal Hizmetler: Ailelere ihtiyaçları doğrultusunda yardım etmek,

v Ebeveyn Katılımı: Ebeveynleri, çocuk bakımı ve öğ-retim teknikleri konusunda bilgilendirmek.

Waldorf Yaklaşımı

Waldorf yaklaşımı 1919 yılında Rudolf Steiner tarafından oluşturulmuştur. Waldorf eğitiminde, çocuğun akıl, kalp ve yeteneklerini eğitilmesi amaçlanmıştır. Waldorf eği-timi, bu bileşenlerin çocuklarda doyurulduğu bir içeriğe sahiptir. Öğretimde somut örnekler önemlidir. Gerektiğin-de öğrenilecek şey somut olarak gösterilmelidir.

Bu eğitimin aşamaları birçok öğe ile ilişkilidir. Bu öğe-ler:37

1. Denge, koordinasyon, ritim duygusu, uzaysal oryan-tasyonu geliştiren fiziksel etkinliklere programda yer verme,

2. Yaşa uygun olan görevleri etkinlikler doğrultusunda tamamlama,

3. Hikâye, drama ve resim etkinlikleriyle duyguları de-rinleştirme,

4. Basit somut sıralamadan soyut düşünmeye doğru düşünceyi geliştirme,

5. İnsanlığın tarihsel ve kültürel gelişimi ve dünyadaki doğal harikalar hakkında bilgi sahibi olma,

6. Çocukların doğal yeteneklerini ortaya çıkarma,

7. Karşılıklı saygı, nezaket, işbirliği ile diğerlerine yar-dım ve dile özgü kullanımları içine alan temel insan değerlerini ifade etme,

8. Zaman, çevre ve şartlara uyum için gerekli olan bilgi ve yetenek birikimini edinme.

Reggio Emilia Yaklaşımı

Loris Malaguzzi tarafından oluşturulmuştur. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya’da Reggio Emilia adında küçük bir kentte çalışan ailelerin çocuklarının eğitim alabileceği bir okul kurma girişimi önemli bir yaklaşımın doğmasına neden olmuştur. Reggio Emilia, bir okul sistemi olarak tüm dünyaya yayılmıştır. Malaguzzi eğitim felsefesini ya-pılandırırken John Dewey, Erik Erikson, Jean Piaget, Lev Vygostsky ve Barbara Biber gibi düşünürlerin teorilerin-den etkilenmiştir.

13

Reggio Emilia yaklaşımında “çocuğun yüz dili” adı ve-rilen görüş, çocukların somut yaşantıları resim çizme, heykel, dramatik oyun gibi birçok sembolik ifadelere dö-nüştürdükleri çok sayıda dili ifade etmektedir.38

Reggio Emilia yaklaşımı İtalya’daki şehir yapılarından etkilenmiştir. Eğitim ortamları, sosyal nitelikleri geliştirici biçimde hazırlanmıştır. Ev odasını andıran nitelikte sı-nıflar oluşturulur. Okul öncesi eğitimde projelere büyük önem verilir.

Montessori Yaklaşımı

İtalya’nın ilk kadın doktoru olan Maria Montessori tara-fından geliştirilen yaklaşımdır. Montessori’nin felsefesi Froebel, Rousseau ve Pestalozzi'yi dayanır.

Montessori eğitiminin temel ilkeleri şunlardır:39

v Hareket ve Biliş: Hareket ve biliş birbirleriyle iç içedir. Hareket, düşünme ve öğrenmeyi geliştirir.

v Seçim: İnsanlar kendi yaşamları üzerinde kontrol duygusuna sahip olduklarında öğrenme kabiliyetleri gelişir.

v İlgi ve Saygı: İnsanlar ilgi duydukları şeyi daha iyi öğ-renirler. Eğitim, her çocuk için bireyselleştirilmelidir.

v Dışsal Ödüle Olumsuz Bakış Açısı: Ders çalışma için hediye ya da test çözmek için artı puan gibi dışsal ödüller motivasyonu negatif olarak etkileyebilir.

v Öğrenme ve Akranlar: işbirliği öğrenmeye yardımcı olur. Akran etkileşimi öğrenmede etkilidir.

v Bağlamda Öğrenme: Anlamlı bağlamlarda öğrenme zengin bir öğrenme fırsatı oluşturur.

v Kritik Dönemler: Çocukların bazı yetenekleri daha kolay kazanabildikleri özel dönemler vardır.

v Öğretmen ve Çocuk: Öğretmenin çocuklarla toplan-tılar ve planlamalar yapması, onları yapılacak olan işlerin ortak bir parçası hâline getirmesi öğretmen ve çocuk etkileşimini olumlu etkilemektedir.

v Emici Akıl: Yetişkinler, akıllarını kullanarak bilgi edi-nirler. Çocuklar ise bilgiyi doğrudan emerler. 3-6 yaş arasında çocuklarda bilinçli emici akıl duyuları geliş-tirmektedir.

v Çevrede ve Zihinde Düzen: Düzenlenmiş bir çevre zihinde düzene katkı sağlar.

Montessori eğitim programı 5 temel alana dayandırılarak geliştirilmiştir. Bunlar günlük yaşam becerileri etkinlikleri, duyuları geliştirici etkinlikler, matematik etkinlikleri, dil et-kinlikleri, kozmik (evrensel) öğrenme etkinlikleridir.

Proje Yaklaşımı

Okul öncesi eğitimde proje yaklaşımının temeli Reggio Emilia’nın felsefesine dayanmaktadır. Yapılandırmacılık, proje yaklaşımının temellerini oluşturur. Proje çalışmaları belli aşamalardan oluşmaktadır. Bunlar; projeye başla-ma, projeyi geliştirme ve uygulama, projeyi sonuçlandır-madır. Proje yaklaşımı sınıf etkinlikleri ve sınıf dışı et-kinliklerden oluşmaktadır. Çocuklar proje çalışmalarının bazı aşamalarını sınıfta bazı aşamalarını da sınıf dışında gerçekleştirirler. Öğretmen çocukların hangi etkinlikleri yapacakları konusunda karar vermeleri için onları motive eder. Çocukların kendi bilgilerini oluşturdukları bu yakla-şımda öğretmenin görevi yalnızca rehberlik etmektir.

TÜRKİYE'DE OKUL ÖNCESİ KURUMLARI

Türkiye’de okul öncesi eğitim kurumları Millî Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı SHÇEK Genel Müdürlüğü ve Üniversiteler gibi diğer bazı kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı olarak açılmakta ve eğitim öğretim sürecini sürdürmektedir.

14

Tablo 1: Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim Kurumları

Kurum Yaş Kurum Özellikleri Amaç

Resmi Bağımsız Anaokulları(Temel Eğitim Müdürlüğü’ne bağlıdır)

36-66 Ay İlköğretim okullarından bağımsız bir binada yer alır. Müdür, müdür yardımcısı, rehber öğretmen, öğretmenler ve yardımcı personel bulunur.

İlgili yaş çocuklarının bakım ve eğitimini sağlamak.

Özel Anaokulları (Temel Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır)

36-66 Ay Bağımsız binalarda yer alır. Müdür, öğretmenler, psikolog/rehber öğretmen ve yardımcı personel bulunmaktadır.

İlgili yaş çocuklarının bakım ve eğitimini sağlamak.

Kreş ve Gündüz Bakımevleri (SHÇEK’e bağlı)

0-66 Ay Kreş bölümleri 0-36 ay; gündüz bakı-mevleri 36-66 ay grubuna hizmet verir. Birlikte ya da ayrı açılabilirler. Müdür, öğretmenler, psikolog/rehber öğretmen ve yardımcı personel bulunur.

İlgili yaş çocuklarının bakım ve eğitimini sağlamak.

Resmi/Özel Anasınıfları

(Temel Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır)

48-66 Ay İlköğretim okullarının bünyesinde açılmaktadır. Müdür, müdür yardımcısı, rehber öğretmen, öğretmenler ve yardımcı personel bulunur.

İlgili yaş çocuklarının eğitimini sağlamak.

Kız Meslek Liselerinin Uygulama Anaokulları ile Üniversitelerin Uygulama Anaokulları (Temel Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır)

36-66 Ay Bağlı bulundukları kurum yetkililerinin sorumluluğunda yürütülmektedir. Mü-dür, öğretmenler ve yardımcı personel bulunmaktadır.

Kız meslek lisesi öğrencilerinin veya üniversite öğrencilerinin (aday okul öncesi öğretmen-lerinin) uygulama yapmasına ortam sağlamak.

Kamu kurum ve kuruluşlarının (TRT, MKE, DSİ gibi) kreş ve gündüz bakımevleri (Temel Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır)

12-66 Ay Bağlı bulundukları kurum yetkililerinin sorumluluğunda yürütülmektedir. Mü-dür, öğretmenler ve yardımcı personel bulunmaktadır.

İlgili personelin bu yaş grubundaki çocuklarının bakım ve eğitimini sağlamak.

Çocuk Yuvaları (Yetiştirme Yurdu/SHÇEK’e bağlıdır)

0-12 Yaş Korunmaya muhtaç çocukların bakı-mıyla görevli ve yükümlü kurumlardır. Yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır.

Bu yaş çocuklarının bakım ve eğitimini sağlamak.

Kaynak: Deretarla Gül, E., (2012). Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim. Haktanır, G. (Ed.). Okul Öncesi Eğitime Giriş. Anı Yayıncılık, Ankara.

OKUL ÖNCESİ E İTİM ORTAMLARI

Okul öncesi eğitimin amaçlarını gerçekleştirmede en önemli konu okul ortamlarının yeterliliğidir. İyi bir okul or-tamı amaçların gerçekleşmesine katkı sağlarken kötü bir ortam çocukların gelişimlerini olumsuz etkileyebilmekte-dir. Okul ortamları dış çevreden sınıfa ve hatta sınıf içi merkezlere kadar dikkatli bir biçimde amaçlara ve geli-şimsel özelliklere uygun olarak hazırlanmalıdır.

Temel Çevresel Nitelikler

Bir okul öncesi eğitim kurumu rastgele bir yere kurulmaz. Bu kurumların kurulacakları yerlerle ilgili aşağıdaki hu-susların göz önünde bulundurulması gerekir:

2014 yılında Okul Öncesi Eğitim Kurumlan Yönetmeliği ile MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliği tek yönetmelik hâlinde birleştirilerek yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelikte,

"Anaokulu: 36-66 aylık çocukların eğitimi amacıyla açı-lan okulu;

Anasınıfı: 48-66 aylık çocukların eğitimi amacıyla örgün ve yaygın eğitim kurumları bünyesinde açılan sınıfı;

Okul öncesi eğitim kurumu: Okul öncesi eğitim çağı ço-cuklarına eğitim veren anaokulu, ana sınıfı ile uygulama sınıfını;

Uygulama sınıfı: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurum-larında çocuk gelişimi ve eğitimi alanında 36-66 aylık çocukların eğitiminin yapıldığı uygulama birimini ifade eder" tanımları yer almaktadır.

15

v Kurum, doğal ışık kaynağını rahatlıkla alabileceği bir yere kurulmalıdır. Doğal ışık kaynağının gün içinde en az iki yönden alınabilmesi gerekir.

v Kurum, çevrede daimi gürültü oluşturan kaynaklar-dan uzak olmalıdır.

v Kurum, gaz ve koku yayan kirleticileri bulunan fabri-ka gibi işletmelerden uzak olmalıdır.

v Kurum, arzu edilen doğal özellikleri ve görünümü ile insanları memnun edecek özelliklere sahip olmalıdır.

v Kurumun mikro klimatik iklim faktörleri düşünülerek yerleşiminin sağlanması gerekir. Yerleşim yeri lokal iklim koşullarına uygun oyun alanlarına müsaade et-melidir.

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi

Sınıfların bina içindeki yerleşimleri ile ilgili şunlara dikkat edilmelidir:

v Sınıflar maksimum doğal ışığı alacak şekilde konum-landırılmalıdır.

v Sınıflardan merkezi alanlara ve oyun alanlarına doğ-rudan geçilebilmelidir.

v Sınıflar genişletmeye müsait yapıda olmalıdır.

Sınıf ortamlarının tasarlanmasında aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Sınıflar çok amaçlı kullanıma uygun düzenlenmelidir. Bir öğrenme merkezi başka bir öğrenme merkezini de kapsayacak şekilde tasarlanabilir. Örneğin; dramatik oyun merkezi, kitap merkezi olarak kullanılabilir.

2. Sanat merkezi, fen merkezi gibi su veya elektrikli mal-zeme kullanımına ihtiyaç duyulan merkezler musluk ve prizlere yakın yerlere konumlandırılmalıdır.

3. Kitap merkezi gibi sessizlik gerektiren merkezler yan yana gelecek şekilde tasarlanmalıdır.

4. Daha sesli merkezler (örn. blok merkezi, dramatik oyun merkezi) sessiz merkezlerin uzağında oluştu-rulmalıdır.

İç ve Dış Mekânlarda Güvenliğin Planlanması

Sınıf ortamının planlanmasında ve öğretim materyalle-rinin seçilmesindeki en önemli ölçütlerden birisi güven-liktir. Öğretmenler hem okul içerisinde hem de okul dışı alanlarda güvenliği sağlamadan sorumlu kişilerdir. Öğ-retmenlerin güvenliği sağlamak açısından aşağıdaki hu-suslara dikkat etmeleri önerilmektedir:

v İç ve dış mekanlar mevcut ve potansiyel riskler (priz, elektrik kablosu, yabani ot vb.) için kontrol edilmelidir.

v Acil durumlarda (yangın, hastalık vb.) ve doğal olay-larda (deprem, sel vb.) acil müdahale için eylem pla-nı oluşturulmalıdır.

v Ateşle kolay etkileşime girecek her türlü madde or-tamdan uzaklaştırılmalıdır.

v Okulda bulunan personelin en azından birinin ilk yar-dım yapabilecek eğitime sahip olması gereklidir.

v Okullarda acil çıkış için gerekli çıkış planı yapılmış olmalıdır.

v Acil durumlarda aranacak yerlerin telefon numarala-rının görünür bir yerde olması sağlanmalıdır.

v Her çocuğun alerjik durumunun olup olmadığı tespit edilmelidir.

v Görülebilir ve duyulabilir yangın alarmı tedarik edil-melidir.

v Çocuk alanlarında keskin köşeler olmamalıdır. Bütün köşeler (tezgâh, bölme ve raflar) en az 13 mm yarı-çapında yuvarlatılmalıdır.

v İçerideki camlar çocuklar için risk teşkil etmemelidir.

OKUL ÖNCESİ E İTİM KURUMLARINDA Ö RETMENLER VE PERSONEL

Okul öncesi eğitimde kaliteyi artırıcı etkenler arasında, kurumdaki yetişkin-çocuk oranı, araç-gereç ve kaynak-lar, program, fiziksel çevrenin niteliğinin yanı sıra; öğret-men ve diğer personelin bir arada çalışma yeteneğinin önemi büyüktür.40

Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan personel-lerin nitelikleri, görev, yetki ve sorumlulukları aşağıda açıklanmıştır:

Öğretmen

Okul öncesi öğretmeni okul öncesi eğitimin amaç ve yön-temlerindeki farklılıklardan dolayı diğer alan öğretmen-lerinden farklı bilgi ve becerilere sahip olmak durumun-dadır. Okul öncesi öğretmenin görevini yerine getirirken, çocukların temel ihtiyaçlarını (sevgi, şefkat, ilgi, beslen-me vb.) bilerek önce bu ihtiyaçların karşılaması, çalışma-larını onların gelişim düzeyini dikkate alarak planlaması önemlidir.41

Okul öncesi eğitimde öğretmen, öğrenim sürecinin temel öğesidir. Çocukların eğitimlerinden sorumludur.42 Okul öncesi programını gereği gibi yerine getirebilmesi için yeterli bir pedegojik formasyona, sevgi, şefkat, saygı gibi gösterebildiği duygulara sahip olması gerekir. Çocuklara model olacağı için öğretmenin davranışlarında örneklik teşkil etmesi beklenir.

16

v Çocuktaki küçük değişiklikleri ve ilerlemeleri fark et-mek.

v Yaratıcı olmak,

v Çocukların ihtiyaçlarına duyarlı olmak,

v Türkçeyi etkin ve güzel konuşmak

v Kayıtları tutabilmek

Okul Öncesinde Yönetici

Okul öncesi eğitim kurumu müdür tarafından yönetilir. Müdür, okuldaki bütün işleyişten sorumlu başlıca kişidir. Bakanlık ve il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince verilen gö-revler ile görev tanımında belirtilen diğer görevleri yerine getirir.

Bir okul müdüründe olması beklenilen nitelikler şunlardır (Korkmaz, 2005):

v Öğretmenlik deneyimi

v Liderlik

v İnsan ilişkilerinde başarı

v Öğretmenlere rehberlik yapabilecek düzeyde bilgi

v Okulla çevre arasında ilişkiler oluşturabilme

v Personel gelişimi konusunda deneyim

v Okul müdür yardımcılığı yapmış olmak

Okul Öncesi Kurumlarda Görevli Diğer Personel

Okul öncesi eğitim kurumlarında yönetici ve öğretmenler dışında şu personeller bulunabilir:

v Usta öğreticiler ve eğitim destek personeli,

v Teknisyen,

v Hizmetli,

v Bahçıvan,

v Kaloriferci,

v Gece bekçisi, koruma memuru veya güvenlik görev-lisi,

v Ambar memuru,

v Hemşire,

v Yemekhanesi bulunan okullarda aşçı ve aşçı yardım-cısı,

v İhtiyaç duyulan diğer alanlarda personel.

Öğretmen için meslek bilgisi olmazsa olmazdır. Öğret-menin işini gereği gibi yapabilmesi mesleki becerilerine, mesleğini sevmesine ve iyi alışkanlıklar gösteren bir in-san olmasına bağlıdır.43

Öğretmenlik mesleği şu nitelikleri gerektirir:44

v Etkili bir sınıf yönetimini,

v Sınıf içindeki öğrencilerin özelliklerine göre, bireysel ve yapıcı destek sağlamayı,

v Bireye özgü aynı zamanda işbirliğine dayalı öğretim konularında bilgi sahibi olmayı gerektirir.

Bir öğretmenin genel kültür, alan bilgisi ve meslek bilgisi konularında yeterli olması gerekir.

v Genel kültür alanı: Öğretmenin eğitim sürecinde mesleğini uygularken bir sorunla karşılaştığında alan bilgisi ve eğitme-öğretme becerisine ek olarak bu sorunun çözümüne katkıda bulunan diğer disiplinler arası bilgi ve becerileri ifade eder.

v Özel alan bilgisi: Okul öncesi öğretmenin en azın-dan kendi alanına ait temel konuları bilmesi gerekir.

v Öğretmenlik meslek bilgisi: öğretmene okul için-de ve okul dışındaki öğretme-öğrenme etkinliklerini; planlama, uygulama, değerlendirme, geliştirme bilgi ve becerilerini kazandıran teorik çalışmaları içerir.45

Etkili bir okul öncesi eğitim için öğretmenlerin şunları yapması gerekir:

v Çocukların öğrenim deneyimlerini artırmak.

v Çok amaçlı ve plan dâhilinde hazırlanan materyal ve araç gereçleri kullanmak.

v Yaratıcılığı geliştiren, merak duygusunu artıran etkin-likler planlamak.

v Çocukların çok yönlü gelişimlerine destek olarak sonraki eğitim aşamalarına iyi temel oluşturmak.

Oktay’a46 göre okul öncesi öğretmende bulunması gere-ken özellikler şunlardır:

v Çocuk gelişimi, eğitimi, beslenmesi ve sağlığı konu-larında bilgi sahibi olmak.

v Müzik, resim, drama, oyun hakkında bilgi ve beceri-lere sahip olmak.

v Okul öncesi programını bilmek.

v Çocukça davranışlardan sıkılmamak.

v Sabırlı olmak.