OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETİMİ

Okul – Örgüt İlişkisi

“Ülkeler, insanların çeşitli gereksinimlerini karşılamak amacıyla örgütler oluşturmuşlardır. Okul, toplumun eğitim gereksinimini karşılamak amacıyla kurduğu örgütün adıdır.”

Örgüt

İnsanlar, toplu olarak yaşadıkları her yerde zorunlu olarak ortaya çıkan sorunları çözmek ve gereksinimlerini karşılamak amacıyla örgütler oluşturmuşlardır.

Örgüt

Ortak amaçları gerçekleştirmek üzere bir araya gelen insanların örgütlenmesi, eşgüdümlenmesi, liderlik edilmesi ve değerlendirilmesi süreçlerinin bütünü (Balcı, 2005) olarak tanımlanan örgüt; insanın işbirliği gereksiniminden doğar.

Örgütlerin ne olduğuna ilişkin farklı tanımlar:

• Barnard, örgütü, “iki ya da daha fazla bireyin bilinçli olarak eşgüdümlenmiş etkinlikleri sistemi” olarak tanımlamaktadır.

• Schein ise; “İş ve işlev bölümü yapılarak bir otorite ve sorumluluk hiyerarşisi içerisinde ortak ve açık bir amacın gerçekleştirilmesi için bir grup insan etkinliklerinin ussal eşgüdümüdür” der.

Bir örgütün var olabilmesi için üç temel öge zorunludur. Bunlar

1. Birbiriyle iletişim içinde bulunacak bireyler

2. Amacın gerçekleştirilmesine katkıda bulunma isteği

3. Gerçekleştirilmesi gereken ortak bir amaç

(Barnard, 1996)

Örgüt üzerine;

• Amaçlar genel anlamıyla bir örgütün varlık nedenini oluştururlar. (Campbell, Corbally, Nystrand, 1983)

• Bir gönüllü grubu, eylemlerini, işleyişi hakkında aldığı bilgiler ışığında düzenlemek için sistematik yöntemler edindiğinde örgüt niteliği kazanır. (Katz ve Kahn, 1977)

Örgüt üzerine;

• Örgütler dışarıdaki değişmeye ayak uydurabilmek için kendi içinde değişmek ve gelişmek durumundadırlar. Örgütün kendi içindeki değişim hızı, dışarıdakinden yavaş olmamalıdır. Aksi takdirde örgütün devamlılığı tehlike altında demektir. (Schlechty, 2005)

Örgüt ögelerine ilişkin ileri sürülen görüşlerin ortak özellikleri:

1. Toplumsal varlık olması

2. Amaç yönelimli olması

3. Etkinlik ve ilişkilerinin zaman içinde süreklilik göstermeleri

(Aydın, 2005)

Örgütlere sistem yaklaşımı açısından bakarsak;

Örgütler özgün bir bütün oluşturan ögelerbirleşimi olarak kabul edilir. (Aydın, 2005)Ve bunlar;

• Farklı özelliklerinin karşılıklı bağımlılık içinde bulundukları;

• Kesinlik göstermeyen bir çevre ile sürekli alış veriş etkileşimi içinde bulunduklarışeklinde özetlenebilir.

Yani örgütler çevrelerinden girdi alır ve çıktılarını yine çevreye verirler;

Öğrenci

Örgütlerin ortak özellikleri ise;

• İşte uzmanlaşma esastır.

• Bölümlere ayrılma söz konusudur.

• Emir kumanda zinciri vardır.

• Yetki ve sorumluluk belirlenmiştir.

• Yönetim kademesi vardır.

Örgütlerin Sınıflandırılması

Örgüt

Biçimsel (Formal) Örgütler

Doğal Örgütler

Blau ve Scott formal örgütleri dört sınıfa ayırır:

Formal Örgütler

Karşılıklı yarar sağlayan örgütler

İşletmelerHizmet

örgütleriKamu yararına çalışan örgütler

Örgütleri mülkiyetleri açısından sınıflandırmak da mümkündür:

Mülkiyet Açısından Örgütler

Özel mülkiyete sahip örgütler

Kamu mülkiyetine

sahip örgütler

Karma mülkiyete sahip örgütler

Diğer bir sınıflama da Talcott Parsonstarafından yapılmıştır (1960):

Sosyal Boyut Bakımından

Örgütler

Ekonomik örgütler

Politik Örgütler

Bütünleştirici Örgütler

Sürdürümcü Örgütler

Toplumsal gereksinim bakımından sınıflandırmayı ise Başaran yapmıştır (1989):

Toplumsal Gereksinimleri Karşılama Bakımından

Örgütler

Mal örgütleri

Hizmet örgütleri

Güvenlik örgütleri

Meslek örgütleri

Aracı örgütler

Bir Örgüt Olarak Okul

Bir eğitim örgütü olarak okul, eğitim sisteminin amaç ve ilkeleri doğrultusunda öğrencilere bilgi, beceri ve davranışların kazanıldığı yerdir. (Balcı, 2005)

Bir Örgüt Olarak Okul

Okullar, sosyal bir sistem olarak görülebilir. Sosyal sistem; ortak bir amaç için toplanan grup üyelerinin birbiriyle olan ilişkileri ve etkinlikleri anlamına gelir.

Sosyal sistemin özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Belirli sınırları vardır.

• İnsanlardan oluşur.

• Çevre ile etkileşir.

• Belirli normlara sahiptir.

• Roller ve beklentiler belirlenmiştir.

• Sistem ögeleri arasında karşılıklı bağlılık vardır.

Okula sistem yaklaşımı;

Okullar, toplumsal açık sistemlerdir. Bunun sebebi; girdisini içinde yaşadığı toplumdan alması ve amaçlarını gerçekleştirmek üzere bu girdiyi işledikten sonra topluma çıktı olarak sunmasıdır. (Taymaz, 2003)

Okula sistem yaklaşımı;

Okulun sistem içindeki yerinin önemi ise, okulun eğitim amacıyla kurulmuş örgütlerin başında gelmesidir.

Ayrıca halka en açık ve halkla en çok ilgisi olan bir örgüttür.

Her okul diğerlerine benzemekle birlikte kendine has nitelikleri olan bir sistemdir.

(Türk, 1991)

Okulu diğer örgütlerden ayıran özellikler:

• Okul örgütünün en önemli ve açık özelliği, üzerinde çalıştığı hammaddenin toplumdan gelen ve topluma giden insan oluşudur.

• Okulda çatışma halinde olan çeşitli değerler bulunur.

• Okul; ürünü, değerlendirmesi güç olan bir örgüttür.

Okulu diğer örgütlerden ayıran özellikler:

• Okulun özel bir çevresi vardır.

• Okul çevredeki bütün biçimsel ve doğal örgütlerin yön verdiği ya da etkilediği bir örgüttür.

• Çevredeki düzenlenmiş gruplar kendi yararlarını korumak için okulun düşünce bağımsızlığını sınırlamaya çalışırlar

Okulu diğer örgütlerden ayıran özellikler:

• Okul, kültür değişmesini sağlayan örgütlerin başında gelir.

• Okul büroktatik bir kurumdur.

• Her örgüt gibi okulun da kendine özgü bir kişiliği vardır.