OKUL SERVİS ŞOFÖRLERİEĞİTİM SUNUSU

2

Eğitimin Amacı;

1.Okul servis şoförlerinin hizmet verdiği yaş grubuna ait gelişim dönemleri özelliklerinin tanıtılması.2.Öğrenci,öğretmen,veli ve servis şoförleri arasında işbirliğinin sağlanması.

3.Öğrencilerin karşı karşıya kalabilecekleri risk durumlarını ve bu durumlara yönelik uygun yaklaşım biçimlerinin fark edilmesi.

4.Servis şoförlerinin çatışma yönetimi konusunda bilinçlenmelerini sağlamak.

3

.

•Aileler sizlere en kıymetli varlıklarını emanet ediyorlar.

•Yaşça öğrencilerden büyük olmanız ve hayat tecrübeniz.

•Aile ile iletişim halindesiniz.

•Servis içerisinde informal bir iletişim var bu durum size doğal gözlem

yapma fırsatı veriyor bu sebeple öğrencileri tanıma fırsatı yakalıyorsunuz.

SERVİS ŞÖFÖRLERİ NEDEN ÖNEMLİDİR

4

.

"Biz çocuğa ne kadar 'sigara içme' dersek diyelim. Eğer yanında biz içiyorsak çocuk bu hareketi modeller. Büyük elini arkada kavuşturup yürüyorsa küçük de bunu yapar. Çocuğa dürüst olmak öğretilmez, dürüstlük örnek alınır. Öğretmen isterse sabahtan akşama kadar 'Kırmızı da geçmeyin' desin, servis sürücüsü geçerse çocuk, 'Ha demek ki polis yokken geçilebilir' veya 'Kırmızı da geçip geçmemek duruma göre değişir' diye algılar. Şoför çabuk sinirlenmemelidir. Çocukları okula götürürken veya getirirken kafanızı camdan çıkarıp, 'Ne biçim şoförsün' diye bağırırsanız ve 'trafikte burnunu yola sokacaksın' deyip hakkın olmayan bir şekilde aradan yola dalarsanız çocukların okullarda öğrendiği askıda kalır. Bu nedenlerle şoförlerin öğrenciler yanında hal ve hareketlerine en az öğretmenler ve ebeveynler kadar dikkat etmelidir. Şoförlerin her hareketini modelleyen çocukların hayatıyla oynanmamalıdır. Şoförlük meslektir ve kutsaldır, bu mesleğe sahip çıkması gerekenler de bu işten ekmek yiyenlerdir. Şoför toleranslı, güler yüzlü, sakin olmalıdır."

5Alanya Rehberlik ve Araştırma Merkezi

.

6Alanya Rehberlik ve Araştırma Merkezi

.

:))

7

.

Servis Şoförlerinin Etkileşimde Oldukları Yaş Gruplarının Gelişimsel Özellikleri

8

Öğrencilerin Gelişim Dönemleri

Okul Öncesi (3-6 Yaş) Gelişim Dönemi

• 3-6 yaşın her döneminde çocuğun öğreneceği fiziksel, sosyal, zihinsel, cinsel, duygusal ve ahlaki görevler vardır.

• 4-5 yaş zorlu bir dönemdir; inatlaşma, dengesizlik, uyumsuzluk başlar. Çevresindekilere buyurmaya, hükmetmeye bayılır. Aşırılıklara kaçar.

• Toplumsallaşmaya başlar. Çoğunlukla kendi cinsinden olan 1-2 arkadaş seçer. Ancak oyun sırasında da sürekli kavga ederler.

• Yarım bırakılan şeylere karşı duyarsızdır, oyun oynarken dağıtır.

• Hareketli ve enerjiktir. Her zaman konuşmak ister. Konuşacak kimse yoksa kendi kendine konuşur.

9

Öğrencilerin Gelişim Dönemleri

Okul Öncesi (3-6 Yaş) Gelişim Dönemi

• 5-6 yaşına gelen çocuklar artık yetişkine çok daha az ihtiyaç duyar hale gelmişlerdir.

• Sorumluluk verilmesi çocuğun kendine güvenmesi, değerli ve önemli hissetmesi açısından çok önem taşımaktadır.

• Bu yaş korkuların sıkça görüldüğü bir yaştır.

• Bu dönemde çocukların ilgilerinde de artış olur. Kitaplar, resim, müzik, doğa daha fazla ilgilerini çekmeye başlar ve birçok şeyi keşfetmek için deneyler yapmak isterler.

• Arkadaşlık çok önemlidir.

• Sık sık yaşıtlarıyla birlikte olmak ister.

• Değişik sosyal ortamlara ihtiyaç duyar.

10

İlköğretim Dönemi Gelişim Özellikleri

Sosyal Özellikleri: •Öğretmenin ve diğer büyüklerin beğenisini her şeyin üzerinde

tutarlar. Onlara dikkat etmek gerekir. Bazen bir aferin çocuğun kendi saygınlığını kazanmasına yol açar.

•Bu dönemde sık sık kızlar ve erkekler kendi gurupları içinde karşı cinsten olan arkadaşlarına itici ve aşağılayıcı sözler söyleyebilirler.

Duygusal Özellikleri : • İlgi görmek , eğlenip oynayacak ortamın varlığı çocuğun kısa bir

süre içinde gevşeyip rahatlamasına yardım eder.

11

• Ortak kurallar oluşturur, amaçlar etrafında birleşirler.

• Kendi cinsiyetine ilişkin toplumsal rolleri kazanmaya başlar.

• Üretmeye ve yaptıkları işlerden zevk almaya başlarlar.

• Soyut kavramları kazanmaya başlarlar.

• Başarı isteği duyarlar.

• Okul korkusu bu dönemde oluşabilir, dikkatli olun.

• Özgüveni zedeleyici davranışlardan uzak durun.

• Çocuk yüksek sesle konuşabilir, nazik bir şekilde uyarın.

İlköğretim Dönemi Gelişim Özellikleri

12

İlköğretim 2. Kademe Dönemi Gelişim Özellikleri

• Ortaokul çocukları bazen anne ya da babalarının sürekli yargılayıcı ve emrivaki konuştuklarından, kendilerini hiç anlamadıklarından ve konuşmalarını ikide bir kestiklerinden yakınabilirler.

• Çocuğun benlik algısı değişmeye başlar, kimlik arayışı içine girer.

• Bir gruba dahil olma ve arkadaşlık ilişkileri çok önemlidir.

• Fiziksel görünümleri konusunda çok hassastırlar.

• Yoğun bir duygusallık yaşarlar.

• Toplumsal değerler ön plandadır. Hem toplumsal değerlere önem verir, hem de isyankar olur.

• Kimlik kazanımında model alırlar.

13

14 - 17 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri

• Fiziksel değişimler düzene girmeye başlar. Boy uzaması devam eder.

• Grup faaliyetlerine katılım artar.

• Sportif faaliyetler önem kazanır.

• Bu dönemde kimlik kazanılır ya da kimlik karmaşası devam eder.

• Karşı cinse ilgi kız çocuklarda duygusal açıdan daha yoğundur.

• Erkekler karşı cinse hem cinsel hem duygusal açıdan ilgi duyar.

• İletişimleri genelde iyidir.

• Özenti denilen davranış ortaya çıkar.

• Bu dönemde ya kurallara uyma ya sıra dışı olma eğilimi görülür.

• İntihara, suça, kanun dışı olaylara eğilim görülebilir. Bunun sebebi kimlik karmaşasıdır.

14

Öfke Yönetimi

Öfke gelir göz kararır

öfke gider yüz kızarır

“öfkeyle kalkan, zararla oturur”

15

Öfke Nedir ?

• Bireyi tehdit eden, ihtiyaçlarına ulaşmasını (doyurulmasına) engelleyen durum, olay veya kişi ile karşılaştığında öfke duygusu oluşur.

• İstediğini alamama, haksız davranışlara maruz kaldığını düşünme, arkadaş kaybı, kaçırılmış fırsatlar, kavgalar, engellenme, anlaşılmama, saygısızlık vb. durumlar öfkelenmemize neden olur.

• Her bireyin öfkelendiği durumlar farklıdır. Ayrıca bir birey aynı konuya bazen öfkelenirken bazen öfkelenmeyebilir.

16

Öfkenin Sonuçları

Öfke ve Fizyolojik Tepkiler :

•Kan şekerinin yükselmesi

•Nabzın ve kan basıncının artması

•Sık sık ve zor nefes alma

• Baş ağrısı

• Kas ağrıları, sırt, boyun.

Öfke ve Zihinsel Tepkiler :

•Konsantrasyon bozukluğu

•Düşük performans

•Unutkanlık

•Uykusuzluk

•Dikkatsizlik

17

Öfkenin Sonuçları

Öfke ve Davranışsal Tepkiler :

• Alkolizm

• Sigara tiryakiliği

• Huzursuzluk

• Acelecilik

• İlaç kullanımı

• Aşırı yemek yeme

18

Öfke İle Birlikte Görülen Duygular

Kızgınlık

Kaygı

Kin

Nefret

Düşmanlık

Yıkıcılık

Hiciv

Öç Alma

Öfke

Hiddet

19

Öfke

• Temel duygulardan biri

• Doğuştan gelir,

• Erken yaşlarda da görülür,

• Daha çok sosyo-kültürel olarak beslenir,

• Sosyalleşme ile birlikte şekillenir,

• Belli bir düzeyde normal kabul edilir,

bireye göre ve duruma göre değişir,

20

• Çözümlenmemiş öfke duygusal gelişimimizi engeller

• Öfke düşüncelerimize bağlıdır. Öfke yaratan düşünceleri

değiştirdiğimizde öfke de ortadan kalkar

• Depresyon bastırılmış öfkedir

• Düşmanlık bir tür çözümlenmemiş öfkedir.

• Saldırgan öfke (sözel veya fiziksel) ifade edildiğinde daha da

yoğunlaşır

21

Neden Öfkeleniriz?

• Çıkmazda hissettiğimizde

• Anlaşılmadığımızı hissettiğimizde

• Engellendiğimizde

• Tehdit algıladığımızda

• Benliğimize direkt saldırıldığında

22

Öfkelendiğimizde Neler Yaparız ?

• Unutma

• Gizleme

• Hedef Değiştirme

• Kontrol Etme

• Bastırma

• Pasif Ağlama

• Direkt Yüzleşme

• Aşırı Tepki

23

Öfkeyi İfade Şekilleri Nelerdir ?

• Saldırgan Davranışlar En sık ortaya koyulan yolu da bu duygularımızı dışarı vurmak bağırmak, kızmak, eşyaları kırmak, duvarlara vurmak gibi saldırgan davranışlarda bulunmaktır.

• Bastırılmış DavranışlarSürekli öfkeyi bastırmak, sanki hiç kızmıyormuş gibi görünmek, sakin kalmak, belli etmemektir. Zamanında ifade edilmediği için birikir birikir ve bir yanardağ gibi patlama şeklinde sonuçlanabilir.

• Kontrol Etme Konunun başında da belirttiğimiz gibi öfke duygusunu hepimiz yaşarız. Ben hiçbir şeye öfkelenmiyorum veya hiç kızmam dediğimizde bir şeylerden kaçıyor olabiliriz. Önce bunun farkına varıp daha sonrada bunu etkili bir biçimde ifade etme yollarını kullanmak gereklidir.

24

Öfkeyi Yenmek

25

• Öfkenle yüzleş ondan kaçma

• Öfkenin altındaki duyguları anlamaya çalış

• Ben dili kullan

• Öfkene karışan suçluluk, pişmanlık, hiddet, utanma, korku gibi duyguları ayıkla

• Öfkelenmene neden olan konu ile yüzleş. Damla mı kaynak mı olduğunu belirle

• Geçmişten gelen öfke kaynaklarını kurut

• Yarım iş bırakma

• Çevrendekilerden yardım al.

• Öfkelenmeden öfken için hazırlıklı ol

• Ben öfkeliyim…. Çünkü

Öfkelendiğimde neler yapabilirim ?

26

• Öfke benim özelliğim ve benimle ilgilidir. O halde

öfkeyi kontrol etmek benim elimdedir.

• Her şeyin sorumlusu son damla değildir.

• Kontrol ettiğin öfkeyle gelişirsin.

• Öfkeyi iyi yönetebilmek duygusal gelişimi sağlar.

Öfkelendiğimde neler yapabilirim ?

27

Öfkelendiğinde

• Gevşe…düşün…davran

• Neye ve niçin öfkelendim?

• Öfkemin altında ne var?

• Ne tür alternatiflerim var?

• En iyi yol hangisi?

• En faydalı yol hangisi?

• Kaybım ve kazancım ne olur?

28

Öfkelenmeden

• Öfkenin doğal olduğunu düşün

• Öfke bir yaşam kaynağıdır

• Öfke duygularımızın bileyicisidir

• İyi bir espri anlayışı binbir öfkeyi yener

• Hazırlıklı olmak yıkıcılığı azaltır

• Slogan: öfkenin sana zarar vermesine asla izin verme

29

Herkesin Dikkatine

Herhangi bir kimse öfkelenebilir. Bu kolaydır.

Ne var ki;

Doğru İnsana

Doğru Derecede

Doğru Zamanda

Doğru Maksatla ve

Doğru Biçimde Öfkelenmek

İşte Bu Zordur.... ARİSTO

30

Şiddet

• Şiddet davranışının içine sadece fiziksel içerikli şiddeti değil; sözel ve psikolojik tacizi de içeren davranışlar ile birine bilerek rahatsızlık veya fiziki olarak zarar vermek de almaktadır.

• Son bir yıl içerisinde fiziksel bir kavga içinde yer alma; yaşamı boyunca bir kez dahi bir silah taşıma veya ateşli silah dışındaki çakı, bıçak, jilet gibi kesici aletler taşımak da şiddet kavramı kapsamında değerlendirilmelidir.

• Şiddet içerikli davranışlar arasında öfke patlamaları, vurmak, tekmelemek, itmek, yaralamak, kavga etmek, başkaları ile ilgili tehditler savurmak ya da yaralamaya çalışmak, hayvanlara yönelik acımasız davranışlar, yangın çıkarmaya teşebbüs ve eşyalara bilerek zarar vermek sayılabilir.

31

Okullarda Şiddet

Sorunlu Davranışlar veya Riskli Davranışlar

Çocuk ve gençlerin iyilik hallerini tehdit eden ve sorumlu bir yetişkin olmalarını sınırlayan istemli davranışlardır.

Bir davranışı riskli olarak tanımlamak için;

• Düzenli ve oturmuş bir davranış biçimi olması,

• Bir kereden fazla yaşanmış olması gerekir.

• Ancak bazı davranışların bir kez dahi yapılmış olması risk olarak

kabul edilebilir. (Örneğin; madde kullanımını deneme)

32

Okul Öncesi Çocuklarda Gözlenen Tehlike İşaretleri

• Gün içerisinde çok sık ortaya çıkan ve sakinleştirilemeyen öfke

nöbetleri

• Çocuğun aşırı aktif, kontrolsüz yada korkusuz olması

• Yetişkinleri ve kuralları hiçe sayması

• Televizyonda sıklıkla şiddet içeren programlar izlemesi

• Şiddet temalı oyunlar oynaması

33

• Dikkat ve konsantrasyon sorunları

• Sınıf aktivitelerinde “oyun bozan” davranışlar sergilemesi

• Okulda diğer çocuklarla sık sık kavga etmesi

• Çok az sayıda arkadaşının olması

• Ev ya da sokak hayvanlarına yönelik fiziksel baskı

uygulamaları yapması

Okula Giden Çocuklarla İlişkili Tehlike İşaretleri

34

Şiddet Davranışının Nedenleri

Ekolojik Model

ÇEVRE TOPLUM AİLE BİREY

35

Şiddetin Sebepleri

• Yoksulluk oranının giderek artması,

• Göç sebebiyle başta büyük kentler olmak üzere varoşların oluşması ve geçiş kültürü problemleri,

• İstikbal endişesi ve ümitsizlik,

• Kültürel yozlaşma ve kimlik kargaşası,

• Karamsarlık ,ümitsizlik ve hayata isyan ettiren her türlü müzik,

• Aile içi ve okullarda şiddet örnekleri,

• Kitle iletişim araçlarıyla silahlanma dürtüsünün güdülenmesi, kışkırtılması,

• Yazılı basın ve görsel medyanın şiddet öğeleri içeren program ve haberleri; düzeysiz, şiddet konulu duygusallığı körükleyen dizi filmler.

36

Okullarda Ortaya Çıkan Suçlar Ve Yaşanan Şiddetin Kaynağı

• Kız / erkek arkadaş sorunu,

• Boş zaman değerlendirme olanaklarının yetersizliği,

• Yoksulluk,

• Katı yetişkin davranışları.

37

Şiddet Davranışına Müdahalede Temel Stratejiler

• Kimlerle arkadaşlık ettiğini, arkadaş grubunun özelliklerinin neler olduğunu sorun.

• Hayal kırıklıklarını, öfkelerini, eleştirileri kendini kaybetmeden, dövüşmeden açıklamasının yollarını anlatın.

• Kendisine saygı gösterilmesi için, kendisinin de diğerlerine saygı göstermesini öğrenmesi gerektiğini vurgulayın.

• Ergenlerde görülen anti sosyal davranışlarla ilgili, okul yönetiminin bilgilendirilmesi gerekir.

• Şiddet davranışını gencin içinde bulunduğu sosyal ortam bağlamında düşünmek gerekmektedir.

38

• Şiddet kullanarak durumu halletmeye çalıştığı zamanlarda, haklı olsa bile nasıl haksız duruma düştüğünü kendisine hatırlatın.

• Kendisini diğer arkadaşlarının yerine koyarak şiddet uyguladığında diğerlerinin neler yaşadığı hakkında konuşun.

• Hatalarını kabul etmesinin ve uygun olduğunda özür dilemesinin ona bir şey kaybettirmeyeceğini gösterin.

• Toplumun kurallarının ne işe yaradığının ve neden suç işlemememiz gerektiğinin mantığını kavramasına yardım edin.

• Gencin damgalanma riski olduğunu unutmayın.

Şiddet Davranışına Müdahalede Temel Stratejiler

39

Okul çağındaki çocuklarla iletişimde çok sık yapılan bazı hatalar vardır:

• Emrivaki konuşmak “Bunu söylediğim gibi yapacaksın, yoksa...”

• Ders vermek “Ben çocukken senin yaptığın işin iki katını

yapardım.”

• Eleştirmek “Bugün her şeyi berbat yapıyorsun.”

• Alay etmek “Bu yaptığın çok aptalca bir şeydi.”

• Küçük düşürmek “Senin yaşındaki bir çocuğun bunu bilmesi

gerekir.”

• Kıyaslama “Bizim zamanımızda bu imkanlar olsaydı…”

• “Bu senin yaptığını kardeşin bile yapmıyor”

İletişim Engelleri

40

İletişim Engelleri

• Yargılamak eleştirmek ad takmak

• Öğüt vermek çözüm bulmak

• Çok fazla neden sorusunu sorarak çocuğu savunmaya

itmek

• Teşhis, tanı koymak

• Teselli etmek, konuyu değiştirmek

41

Olumlu İletişim Biçimleri

• Çocukla iletişim kurarken ona olumlu bir bakış açısıyla yaklaşılmalı ve gerektiğinde onurlandırılmalıdır. Örneğin, "Bugün bahçede çok güzel oynadın” gibi takdir söylemleri kullanılabilir.

• İyi bir iletişimin koşulu, dinlemesini bilmektir. Çocukla iyi bir iletişim kurabilmek için ondan gerekli mesajların alınması gerekir. Bu da ancak dinlemekle sağlanır. İyi bir dinleyici olunabilirse çocuk için de iyi bir model oluşturacaktır.

• Aktif dinleme, iletişimin önemli bir parçası olup, iletişim kanallarının açık tutulmasıdır. Bir başka deyişle, sizin, çocuğun duygu ve düşüncelerini söyleme isteğini fark etmeniz ve onu dinlemeye hazır olduğunuzu belirtmeniz anlamındadır.

42

Aktif bir dinleyici olmak için :

Çocuğu dikkatle dinleyip onu anladıktan sonra, biraz daha yumuşak bir söylemle aynı şeylerin çocuğa yinelenmesine yansıtmalı dinleme yöntemi denir. Fakat, bu çocuğun söylediklerini papağan gibi yinelemek biçiminde olmamalıdır..

Duyguları sözcüklerle belirtmek için konuşma arasına girilerek "sanki bana biraz korkmuşsun... üzgünsün... kızgınsın ... gibi geldi" gibi cümlelerle altta yatan duygular öğrenilebilir

43

Çocukla konuşurken göz teması çok önemlidir. Onun söylediklerine ilgi gösterildiğini belirtmek için arada bir baş sallayarak onaylamak ya da "evet.. Anlıyorum... Yaaa" gibi karşılıklar vermek çocuğun konuşmasını sürdürmesini destekleyecektir.

Çocuğun karşılaştığı sorunları kendisinin çözmesi için ona fırsat tanımalı, bu yönde yüreklendirmeli, ancak uygun biçimde ona yol da göstermelidir.

Aktif bir dinleyici olmak için :

44

“Ben” mesajlarına örnekler:

• Servis içinde gezinmediğinizde işimi daha rahat yapabilirim.• Sizi eve/okula sağlam olarak teslim etmek benim görevim. Dikkatim dağılırsa kaza yapabilirim.•. Görevimi yapamıyor olmak beni rahatsız ediyor, çocuklar için endişeleniyorum..•"Ben" mesajları, aslında "sen" mesajları ile aynı şeyleri söylemesine karşın, tehdit içermediğinden, çocuk tarafından daha kolay kabul edilecektir.

45

"Sen" mesajlarına örnekler:

• Bir daha bunu sakın yapma.

• Beni çok kızdırıyorsun.

• Neden dikkat etmiyorsun?

Bu mesajlar yargılayıcı olduklarından, çocuk kendini savunmak zorunda hissedecek, o da benzer karşılıklar verecek ve böylece de etkili bir iletişim olanağı ortadan kalkacaktır.

46

Her çocuk tek ve özeldir.

aynı zamanda

herbirinin gelişimi

kendine özgüdür.

47