okunnyonnyola ebikolo by'obukkiriza ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga...

78
1 ش ـــــ رح أص ــــــيم ول ا ـــــ ان العقيدة " نبذة في'' لوغنديةغة الل بالOKUNNONNYOLA EBIKOLO Y'OBUKKIRIZA MULULIMI OLUGANDA ة الشيخ:فضيل للح العثيمينحمد بن صا مKYAWANDIIKIBWA: SHEIKH: MUHAMMAD BUN SWALEH AL UTHAIMEEN KIVVUUNUDDWA: FAROOQ ABDULNOOR NTANDA.

Upload: others

Post on 14-Aug-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

1

رحـــــش

انـــــول اإليمــــــأص

'' نبذة في العقيدة "

باللغة اللوغندية

OKUNNONNYOLA

EBIKOLO Y'OBUKKIRIZA

MULULIMI OLUGANDA

لفضيلة الشيخ:

محمد بن صالح العثيمين

KYAWANDIIKIBWA:

SHEIKH: MUHAMMAD BUN SWALEH

AL UTHAIMEEN

KIVVUUNUDDWA:

FAROOQ ABDULNOOR NTANDA.

Page 2: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

2

KIKAKASIDDWA:

SHK: ABDULRAHMAAN IBRAHIIM

MUKISA.

الطبعة األولى

1410ه

Page 3: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

3

EBIRI MUKITABO KINO.

OMUTWE OLUPAPULA

1- Ennyanjula……………………………………..….….…..4

2- 2- Eddiini y'obosiraamu…………………….…..…..…….6

3- Empagi z'obusiraamu……………………………..….……11

4- Emisinji jenzikiriza y'obusiraamu…………..….……….…15

5- Okukkiriza Allah…………………………..………………16

6- Okukkiriza bamalayika……………………………………32

7- Okukkiriza ebitabo…………………………………...……37

8- Okukkiriza Ababaka…………………………………….…39

9- Okukkiriza olunaku lwenkomerero………………….….…46

10- Okukkiriza okugera………………………………………64

11- Ebigendererwa byenzikiriza y'obusiraamu…………….…75

Page 4: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

4

بسم هللا الرحمن الرحيم

ENNYANJULA

Mazima amatendo amalungi, amajjuvu ga Allah owekitiibwa

nanyini buyinza, tumutendereza, netumusaba okutuyamba,

netumwenenyeza era netumusaba okutusonyiwa, twewogoma

jaali okuwona obubi bw'emyoyo jaffe n'emirimu jaffe emibi,

oyo yenna Allah gwaba alungamizza teri ayinza kumubuza ate

negwaba abuzizza teri ayinza kumulungamya, njatula n'olulimi

lwange nenkakasa n'omutima gwange nti tewaliiwo asiinzibwa

mubutuufu okujjako Allah yekka, era nga talina kimwegattako

mubufuzibwe nemukuteekerateekera ensi eno, Era nkakasa nti

mazima Nabbi Muhammad (emirembe n'okusasira kwa Allah

bibeere kuye) muddu we era mubaka we. Nensaba Allah

asaasire abenyumba ye wamu ne baswahaba be nabuli yenna

abagoberera mukkola n'okulagirira empisa ennungi okutuusa

Allah lwalizingako ensi eno.

Mazima okumanya okwawula Allah mukumusiinza

(Tawuhiid) kwekumanya okusingayo okuba okwekitiibwa

n'okuba muddaala eryawaggulu, n'okuba nga kyatteeka eri buli

muntu okukunoonya, kubanga kwekukumanyisa Allah

mubutuufu bwokumumanya, mumanyage n'ebitendo bye wamu

ne byabanja abaddu be okumukolera.

Olwokuba nga okwawula Allah kyekisumuluzo ky'ekkubo

erikutwala gyali, era nga gwemusingi okuzimbibwa

ebiragirobye n'amateekaage, yensonga lwaki ba Nabbi bonna

begatta mukukowoola okwawula Allah mukumusiinza. Allah

y'agamba mu Qura'n eyekitiibwa, nti:

Page 5: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

5

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ چ ٹ ٹ

٢٥األنبياء: چ

{Tetwatuma luberyeberyelwo mubaka yenna (eri abantu)

okujjako twamuwanga obubaka obugamba nti tewaliiwo

atekeekeddwa kusiinzibwa mubutuufu okujjako nze (Allah)

bansiinze}

Bwatyo Allah yekakasaako obw'omu bwe (obwanamunigina)

mukusiinzibwa, bwekityo nebamalayikabe bajulira kyekyo,

bwebatyo nebannanyini kumanya. N'agamba nti

ڦ ڄ ڄ ڄ ڦٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦٹ ٹ چ

ڄ ڃ ڃ

{Allah ajulira nti mazima ddala tewaliiwo kisiinzibwa

mubutuufu okujjako ye, nebamalayika be bajulira kwekyo,

bwebatyo nebanannyini kumanya, ayimiridde kubwenkanya

(okubanga yasiinzibwa) tewaliiwo kisiinzibwa mubutuufu

okujjako ye owekitiibwa ateeka buli kintu mukifo kyakyo} Okwawula Allah bwekuba nga kulu bwekutyo kiba kifuuse

kyatteeka eri buli musiraamu okufaayo ennyo okusoma tawuhid

(okwawula Allah mukumusiinza) n'okumusomesa,

n'okumwekenneenya wamu nokumukkiririzaamu, asobole

okuzimba enzikirizaye kumusingi omutuufu Era omulamu,

n'okutebenkera (mumutima), kubanga obulamu n'obutuufo

bw'omusingi bukuwa okwesiima n'ebibala ebiruungi.

Page 6: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

6

EDDIINI Y'OBUSIRAAMU.

Obusiraamu yeddiini Allah gyeyatuma nayo omubaka

Muhammad (s.a.w) nafundikira nayo eddiini zonna, era

nagijjuliza abaddube, najjuza nayo gyebali ebyengeerabye,

byatwo nagibasiimira okubeera eddiini yabwe, era Allah

takkiriza ddiini ndala yonna kumuddu we etali yabusiraamu.

Allah y'agamba mu Qura'n:

ۈئ ۈئ ۆئوئ ۇئ ۇئ ۆئې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ ٹ ٹ چ

ېئ ېئ ېئ ىئ چ األحزاب: ٤٠

{Muhammad (s.a.w) tabeerangako kitaawe w'omu mubasajja

mumwe, wabula mubaka wa Allah, era ye wenkomerero muba

Nabbi, Allah kubuli kintu kyonna mumanyi}

Era Allah n'agamba nti:

ڎچ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ چ ٹ ٹ چ

٣المائدة: چگ

{Olwaleero mbajjulizza ediini yamwe, era nenzijuza kumwe

ekyengera kyange, Era nembasiimira Obusiraamu okuba nga ye

ddiini yamwe}

Era Allah n'agamba nti:

١٩آل عمران: چگ چڃ ڃ چ چ چچ

{Mazima ediini emanyidwa ewa Allah bwebusiraamu}.

Era n'agamba nti:

چڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ٹ ٹ

٨٥آل عمران:

Page 7: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

7

{Oyo yenna anoonya ekitali busiraamu okubeera eddiini ye,

tegeenda kukkirizibwa kuye, era kunkomerero agenda kubeera

mubafafaaganidwa}

Era Allah y'alaalika kubantu bonna okumusiinziza

mubusiraamu n'akowoola omubaka Muhammad (s.a.w)

n'amugamba nti:

ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ چ ٹ ٹ .

ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۇۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ےے

١٥٨األعراف: چۅ ۅ ۉ ۉ ې

{Gamba (gwe Muhammad ''s.a.w'') abange mwe abantu Mazima

ddala nze ndi mubaka wa Allah eri mwe mwenna, oyo alina

obufuzi bwamagulu omusaanvu ne nensi, tewaliiwo asiinzibwa

mubutuufu okujjako ye, y'awa obulamu era y'afiisa, Mukkirize

Allah n'omubaka we, oyo Nabbi atasobola kusoma biwandiiko

wadde okuwandiika, oyo akkiririza Allah n'amateekaage,

Mumugoberere lwemujja okulungama}.

Ate mukitabo kya musirimu, hadith nga eva ku abu hurairah

(Allah yasiima kuye) nga agijja kumubaka wa Allah y'agamba

nti:

وال نصراني والذي نفس محمد بيده ما يسمع بي أحد من هذه األمة يهودي)

(ثم يموت ولم يؤمن بالذي أرسلت به إال كان من أصحاب النار

(Ndayira (Allah) oyo alina omwoyo gwange mumukono gwe,

tewali noomu ampulirako mubantu b'ekibiina kino

kyennatumwaamu (Ummat daawa), kaabe muyudaaya oba

mukulisitaayo, oluvannyuma n'atukibwako okufa nga

takkiririzza ebyo byenatumwa nabyo okujjako abeera

wamubantu bomumuliro).

Page 8: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

8

N'okukkiririza Nabbi (s.a.w): kwekukasa nti byonna byeyajja

nabyo by'amazima wamu n'okubikkiriza, nokibikolerako, sossi

kukkiririza bukkiriza nti byamazima nga tobikolerako.

Nolwensonga eyo Abu twalibu (taata wa Nabbi omuto) teyali

mukkiriza wa Nabbi (s.a.w) newankubadde nga yali akakasa nti

Nabbi byeyali ayogera g'ali Mazima, n'okukakasakwe nti

Obusiraamu yeddiini esinga obuluungi.

Eddiini y'Obusiraamu: ejjudemu emigaso n'ebiruungi byonna

ebyali mumadiini amalala agasooka, naye ate yo enkizo jerina

kugo gonna, kwekuba nti etuukagana nabuli mulembe, nabuli

kifo kyonna era nabuli kitundu, Allah yakowoola omubaka we

Nabbi (s.a.w) n'agamba nti:

ژڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژچ ٹ ٹ

٤٨المائدة: چۆ

{Twassa gyooli ekitabo (Qura'n) mumazima, era nga kijjudde

mazima, nga kikakasa ebitabo ebyo ebyakikulembera (nga

tawraat ne njiri) era nga kiramuzi ekisengezzi kubyo}

N'amakulu agali mukuba nti Obusiraamu butuukagana nabuli

mulembe, nekifo, nabuli kibiina kyabantu: kwekuba nti

okubwekwatako tekigaana migaso nabiruungi okuyimiridde

obulamu bwabantu, mubuli mulembe nemubuli kifo nemubuli

kibiina kyonna. Wabula butambulira wamu nabyo,

newankubadde ekyo tekitegeeza nti Obusiraamu bwebuli wansi

wabyo (nga bwebubigoberara), nga abantu abamu bwebaagala

kibeere.

Era eddiini y'Obusiraamu: yeddiini eyamazima eyo Allah

jeyaweerako obweyamu okutaasa oyo yenna asalawo

okujeekwatako mubulikimu, Era nga yeeyama okujoolesa

okubeera waggulu w'enzikiriza endala zonna. Era yensonga

lwaki Allah y'agamba nti:

Page 9: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

9

چک ک گ گ گ گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں چ ٹ ٹ

٩الصف:

{Ye yooyo eyatuma omubaka we n'obulungamu wamu neddiini

ey'amazima alyoke ajiwanguzise era agyolese kuddiini zonna

endala ezisigadde newankubadde nga abagatta ku Allah

bakitamwa}.

ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ٹ ٹ چ

ڎڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ

النور: چگ ڑ ک ک ک ک گ گ ڑڎ ڈ ڈ ژ ژ

٥٥

{Allah yalaganyisa abakkiriza mumwe era nebakola emirimu

emiruungi, nti ajja kubasikiriza ddala ensi eno (babe nga

bebafuzi muyo) nga bweyagisikiza ababasooka, Era ajja

kubatebenkereza eddiini yabwe (busiraamu) eyo jeyabasiimira,

Era ajja kubakyusiza okutya kwabwe n'obunkeke bifuuke

mirembe myereere, bansiinze nga tebangattako kintu kirala

kyonna, Nayenna an'ampakanya oluvanyuma lwebyengera ebyo,

abo bebajeemu abonoonefu}.

Eddiini y'Obusiraamu: Nzikiriza n'amateeka (sharia), era

nga nzijuvu munzikiriza yaayo nemumateeka gaayo

n'ebyobulamuzi.

1. Eragira okwawula Allah mukumusiinza n'okumutongoza era

n'egaana okumugattako ekintu ekirala kyonna.

2. Eragira okwogera amazima era n'eziyiza obulimba.

3. Eragira obwenkanya ate n'egaana obulyazamaanya, nga

obwenkanya buzingiramu n'okuteeka awamu ebifaanagana

n'okwawula ebitafaanagana, nga era Obusiraamu bwawula

wakati w'obwenkanya n'omwenkanonkano.

Page 10: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

10

4. Eragira obwensimbu era n'egaana obukumpanya.

5. Eragira okutuukiriza era n'egaana okwawukana kundagaano.

6. Eragira okuyisa obuluungi abakadde era n'egaana

okubajeemera nokubayisa obubi (wadde okubekaanya).

7. Eragira okuyunga enganda, nga n'abo beebo betulinako

oluganda (olwokumpi newala). Era n'egaana okukutulawo

oluganda.

8. Eragira okuyisa obuluungi mulirwaana, era n'egaana

okumuyisa obubi (nga okola ebimunyiiza).

N'ekigambo ekibuna byonna: Obusiraamu bulagira empisa

zonna ennungi era nebuziyiza empisa embi ezitali zamubantu.

Era nebulagira buli mulimu omuluungi, nebugaana buli mulimu

omubi, Allah y'agamba nti:

چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ چٹ ٹ چ

٩٠النحل: چڈ ژ ژ ڑ ڈڎ ڎ

{Mazima ddala Allah alagira obwenkanya, n'okwesiya

obuluungi, n'okuwa abenganda, Era n'agaana obwonoonefu,

n'ebitasaana, n'okulumbagana ebitonde (okwembeera zonna),

ababuulirira (abalagira era nabaziyiza) mulyoke mwebulirire}

Page 11: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

11

EMPAGI Z'OBUSIRAAMU.

Empagi z'Obusiraamu: Gyemisingi gyabwo kwebuzimbidwa,

Era nga ziri taano, z'ayogerwa mubigambo bya Nabbi '' s.a.w''

(Hadith) ebyatunyumizibwa swahaba ayitibwa ibn umar

(okusaasira kwa Allah kube kubombiriri) nti Nabbi (s.a.w)

yagamba:

م على خمس: شهادة أن ال إله إال هللا, وأن محمدا عبده بني اإلسال"

ان, والحج " فقال رمض قام الصالة, وإيتاء الزكاة, وصيامورسوله, وإ

صيام رمضان, والحج, هكذا سمعته ,رجل : الحج وصيام رمضان؟ قال: ال

واللفظ لمسلم. ,من رسول صلى هللا عليه وسلم" متفق عليه

(Obusiraamu bwazimbibwa kumpagi taano, okukakasa

nokujulira nti tewaliiwo kisiinzibwa mubutuufu okujjako Allah,

n'okakasa nti Nabbi Muhammad mudduwe era mubakawe,

n'okuyimirizaawo eswallah ettaano buli lunaku, n'okutoola

zakkah mummaali yo, n'okusiiba omwezi gwa ramadhan,

n'okulambula enjumba ya Allah eyemizizo (okukola hijja))

omusajja kyava abuuza okkola hijja nokusiiba? n'amuddamu, nti

nedda okusiiba n'okkola hijja bwetyo bwennawulira omubaka

wa Allah nga agamba, hadith yegattibwako Bukhari ne

musirimu, nga enjatula eno ya muslimu.

1: Okukakasa nokujulira nti tewali asinzibwa mubutuufu

okujjako Allah. Era n'okukakasa nti Nabbi Muhammad (s.a.w)

muddu we era mubaka we: kwekukiriza mumutima,

n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu

mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba

kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

Empagi emu newankubadde nga ebijulirwa bisukka mukimu.

Ekyo nga kiyinza okuba nga kiva kunsonga nti; lwakuba Nabbi

Muhammad obubaka bwatutusaako abujja ku Allah, nekiba nti

okujulira nti muddu era mubaka wa Allah, kitundu ekijjuuliriza

Page 12: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

12

okujulira n'okukakasa nti tewali kisinzibwa mubutuufu kyonna

okujjako Allah.

Oba okuba nti okujulira (okwemirundi ebiri) nti Allah yekka

yalina okusiinzibwa, ne Nabbi Muhammad okuba omuddu we

era omubaka we, gwemusingi oguzimbidwako okutuukirira

kwemirimu jetukola n'okujikkiriza. Kubanga omulimu gwonna

tegusobola kuba mutuufu era mutuukirivu wadde okukkirizibwa

okujjako nga gukoledwa ku lwa Allah wamu n'okubanga

gukwatagana n'enjigiriza y'omubaka Muhammad (s.a.w).

Nekiba nti okukola omulimu kulwa Allah kituukiriza okukakasa

nokujulira nti tewali asinzibwa mubutuufu okujjako Allah. Era

n'okkola omulimu okusinziira ku njigiriza y'omubaka (s.a.w)

kituukiriza okujulira nti Muhammad muddu we era mubaka we.

Ebimu kubibala byokujulira nti Allah yasinzibwa yekka wamu

ne Nabbi Muhammad okuba omubakawe; kwekununula

omwoyo n'omutima gw'omuntu okuva mubuddu bwebitonde,

n'okuwona okugoberera abo abali ba Nabbi okuva ewa Allah

(banabbi abobulimba).

2: ate okuyimirizaawo eswala; kwekusiinza Allah n'ebikolwa

byayo (eswalah) mumbeera eyobwesiimbu, mubujjuvu,

mubiseera byayo, nemungeri jeyalaalikwamu.

N'ebimu kubibala by'okuyimirizaawo eswalla; okubeera

nekifuba ekyanjulukufu, ekitangira okukola ebyonoono,

n'ebitamwa.

3: Ate Okuwa zakka: kwekusinza Allah nga otoola ekigero

ekyetteeka mubyobugagga byo ebiwebwamu zakkah n'okiwa eri

bannanyini kyo.

Mubibala byokuwa zakka: okutukuza omutima okuva

mumpisa embi eyobukodo, nokumala ebyetaago by'Obusiraamu

n'Abasiraamu.

Page 13: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

13

4: Ate okusiiba ramadhan: kwe kusiinza Allah nga oleka

byonna ebisiibulula emisana mu Ramadhan (nga okulya

n'okunywa nebyobwagazi).

Mubibala by'okusiiba; Okumanyiza omutima okulekayo ebyo

byegwala olwokwagala okusiimibwa Allah.

5: Ate okukola hijja: kwe kusinza Allah n'ogenda kunyumba

ye eyekitibwa (Kaaba) n'oyimirizaawo emikolo gya hijja.

Ebimu kubibala byo kkola hijja: Okumanyiza omutima

okuwaayo sente n'omubiri mukusiinza n'okugondera Allah. Era

eyo yensonga lwaki hijja gumu kumiteeko jokulwana mukubo

lya Allah (jihaad).

Ebyo ebibala byetwogeddeko, nebyetutayogeddeeko

kumisingi gino, bifuula ekibiina (Ummah) okuba nga

Kisiraamu, kitukuvu era nga kiyonjo, kisiinza Allah muddini

entukuvu entuufu eyamazima, n'okkolagana n'ebitonde

mumazima n'obwenkanya, kubanga byonna ebitali misingi gino

mumateeka g'obusiiramu biloongoka nokuloongoka kw'emisingi

gino, n'embeera z'abantu ziloongoka lwakuloongoka kwa

mbeera yanzikiriza yabye, Era abantu basubwa okuloongoka

mumbeera zaabwe okusiinzira nga bwebaba basubidwa

okuloongoka kwenzikiriza yabwe.

N'ayagala okunyonnyoka obuluungi ensonga eno asome etteeka

lya Allah erigamba nti:

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٹ ٹ چ

ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ٺ

چ چ چڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ

٩٩ - ٩٦األعراف: چڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ

{Singa bannanyini byalo bakkiriza Allah n'omubaka we era

nebagondera amateekaage, twandigguddewo jebali emikisa

Page 14: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

14

(ebiruungi) okuva muggulu nemunsi, naye b'alimbisa Allah

nababaka be, netubabonereza olwebyo byebaali bakola, Abaffe

bannanyini byalo tebatidde kubanga bakkibwako ebibonerezo

byaffe ekiro nga nabo beebase, oba abaffe tebatidde bibonerezo

byaffe kubakkako mubiseera ebyenkya nga bali mubyaabwe,

abaffe balowooza nti bagenda kuwona enkwe za Allah (nga

abatwaliriza nebyengeraabye, ngabwebagenda mumaaso

n'okumujeemera), tewali atatya nkwe za Allah okujjako abo

abafafaaganirwa}.

Kyabadde kiruungi omusiraamu atunuleko mubyafaayo

byabatusooka, kubanga ebyafaayo ebyo bilimu ebyokuyiga eri

abo abalina okutegeera era birimu n'okulungamizibwa eri oyo

Allah gwataateeka nvumbo kumutima gwe. Tusaba Allah

atubeere.

Page 15: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

15

EMISINGI GY'ENZIKIRIZA Y'OBUSIRAAMU

Eddiini y'Obusiraamu nga bwetwakirabye mukusooka, nzikiriza

wamu n'amateeka n'ebiragiro, Era netunokonako kugamu

kumateeka gaayo, netulaba empagi zaayo ezitwalibwa okuba nti

gyemisingi okuzimbidwa amateeka ago.

Naye ate enzikiriza y'obusiraamu, emisingi gyayo:

kwekukkiririza nti Allah (asiinzibwa) alyomu, n'okukiriza

bamalayika be, nebitabo bye, n'ababaka be, nokukkiririza

olunaku lwenkomerero, n'okugera kwe ekiruungi nekibi.

Emisingi gino girina obujulizi okuva mu Qura'n eyekitiibwa

wamu nemunjigiriza y'omubaka Muhammad (s.a.w).

Obujulizi okuva mu Qura'n, Allah y'agamba nti:

ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٱچ ٹ ٹ

٧٧١البقرة: چڈ ٺ ٺ ٿ ٿ

{Tekuli okkola obuluungi mukwolekeza ebyenyi byamwe eri

ebuvanjuba nebugwanjuba, naye okkola obuluungi, kuli kwoyo

yenna akkiriza Allah, n'olunaku lwenkomerero, neba Malayika,

n'ekitabo (Qura'n), neba Nabbi}

Era Allah n'agamba kukugera nti:

القمر: چٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ حت خت مت ىت يت جث ٹ ٹ چ

٥٠ - ٤٩

{Mazima buli kintu kyonna twakitonda n'enteekateeka yakyo,

era tekuli okusalawo kwaffe (byetuba twagadde okutonda ekintu

kyonna) okujjako nga bw'olaba olutemya lweriiso}

Page 16: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

16

Ate okuvaako mubigambo bya Nabbi (hadiith), owekitiibwa

(okusaasira nemirembe bibeere kuye) bweyali nga ayanukula

ebibuuzo ebyamubuuzibwa Malayika jibriir kubukkiriza

y'agamba nti:

"اإليمان أن تؤمن باهلل, ومالئكته, وكتبه, ورسله, واليوم اآلخر, وتؤمن

بالقدر خيره وشره " رواه مسلم.

(Obukkiriza, kwekukkiriza Allah nti alyomu nokukkiriza nti

yasiinzibwa mubutuufu, nebamalayika be, nebitabo bye,

n'ababaka be, n'olunaku lwenkomerero, n'okukkiriza okugera

kwe obuluungi bwaakwo nobubi bwako). Hadith

yatunyumizibwa musirimu.

OMUSINGI OGUSOOKA: OKUKKIRIZA ALLAH

OWETIIBWA.

Okukkiriza Allah kuzingiramu ebintu bina:

Ekisooka: okukkiriza okubaawo kwe, era nga okubaawo kwe

kulina obujulizi bwamirundi ena, obubumbwa, amagezi,

obubaka obwassibwa ukuva eri Allah n'omubaka we, okubaawo

kwebitonde ebirabwako.

1: obujulizi by'obubumbwa kukubaawo Kwa Allah: Mazima

buli kitonde kyatondebwa kububumbwa obwokukkiriza

omutonzi, nga tekisoose kulowooza nnyo kwekyo wadde

okuyigirizibwa, era tewali ava kububumbwa obwo okujjako oyo

aba afunye okubuzaabuzibwa mumutima gwe, oba okufuna

ekintu ekirala nekimuwugula n'abuvaako.

Nabbi (s.a.w) yagamba:

ما من مولود إال يولد على الفطرة, فأبواه يهودانه, أو ينصرانه, أو "

يمجسانه" رواه البخاري.

Page 17: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

17

(Tewali mwana yenna azaalibwa okujjako nga azaalibwa

kububumbwa (bw'obusiraamu, nokwawula Allah) naye bakadde

be bebamufuula owenzikiriza eyekiyudaaya oba

eyekikulisitaayo oba asiinza omuliro (nebirara ebiringa ebyo)).

Hadith ya bukhar.

2: Ate obujulizi obwamagezi (kukubaawo Kwa Allah):

Kubanga ebitonde muntandikwa tebyaliwo, kati oluvannyuma

lw'okubeerawo, amagezi galaga nti watekeddwa okubaawo

eyabitonda, kubanga tewali kintu kisobola kwetandika wo, oba

okubeera wo nga tekirina akitaddewo.

Tekisoboka kintu kyonna kwetandika wo kubanga tewali kintu

kisobola kwetonda kyo kyennyini, kuba nga tekinnazuulibwa

tekyaliwo, kaakati ekitaaliwo kiyinza kitya okubeera

omutonzi?!.

ate era tekisoboka kubeera wo bubeezi nga tewali akitaddewo,

kubanga tewali kibeera wo okujjako nga waliwo akitaddewo,

kubanga n'okubeera wo kwakyo kwatandikibwawo butandisi,

ate n'akakwate akali wakati wokubeera wo kwebintu nesonga

ezibireetera okubeerawo kooleka buluungi nti tewali kisobola

kubeera wo okujjako nga waliwo akitaddewo era nga ye Allah

omutinzi wabuli kintu.

Kyova olaba Allah yagamba mu Qura'n kubujulizi obulaga nti

amagezi galagirira okubeerawo kwe:

٣٥الطور: چڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ چ ٹ ٹ ''

{Abaffe balowooza nti baatwondwa nga tewaliiwo yabatonda,

oba bbo bebeetonda?!}. Nekyeyoleka buluungi nti omutonzi

wabwe ye Allah eyayawukana mubiriwo byonna.

Nolwensonga eyo jubair ibn mutwi am bwe yawulira Nabbi

(s.a.w) nga asoma sulati al twuur n'atuuka ku aya ezo:

Page 18: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

18

ڃ ڃ ڃڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃٹ ٹ چ

٣٧ - ٣٥الطور: چچ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ

{Abaffe balowooza nti tewali yabatonda, oba bbo beebetonda,

abaffe oba balowooza nti bebaatonda amagulu omusaanvu

nensi, oba beebalina amawanika g'okusaasira kwamukamaawo,

oba bbo beebalina obuyinza kugo (nga basalawo nebawa

gwebagadde nebamma gwebagadde.)}

Mukiseera ekyo jubair yali simusiraamu, naye atunyumiza

n'agamba nti bweyawulira ebigambo ebyo nga Nabbi (s.a.w)

abisoma yawulira nga omutima gwe gwagala kubuukamu

guveemu, Era nga yeyali entandikwa y'obukkiriza okutebenkera

mumutima gwe.

Ekyokulabirako ekyangu kwekyo singa munno okunyumiza

nga bweyalabye olubiri olwazimbwa obuluungi era nga

lwetoolodwa emalimiro nga gayitamu emigga, nga lulimu

ebitanda ebyaliridwa obuluungi, nga luwundiddwa

nebyokwewunda ebyenjawulo. oluvanyuma n'akugamba nti

olubiri olwo nabuli kyonna ekirulimu mubujjuvu bwabyo

lwerwetandikawo oba okuba nga lwasangibwawo nga tewali

alutadde wo, oyanguwa okugaana n'okumulimbisa, era emboozi

gyakunyumirizza n'ogitwala nti temuli makulu, naye olaba

oluvannyuma lwebyo ensi eno engazi bweeti, neggulu lyako,

nebitonde ebirimu, n'embeera jebirimu, n'enkulakulana

eyaamanyi egirimu, esobola okubeera nga yeyeetandikawo nga

tewali agitadde wo?!

3: Obujulizi obuva mu Qura'n ne sunnah: ebitabo byonna

ebyassibwa okuva eri Allah bilambika buluungi okubeerawo

kwe, era nga amateeka agabirimu galiwo kulwabuluungi

bwabitonde, kabonero akalaga nti gaava wa mutonzi (Allah)

omukenkufu, Omumanyi webyo ebisinga okuba ebiruungi eri

Page 19: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

19

ebitonde bye, era nga ebitunyumizibwa ebigakwaata kunsi

n'ebigirimu ebirabwako ebyamazima kabonero akalaga nti

byava eri omulezi era omutonzi alina obusobozi okutandikawo

ebyo byeyayogerako.

4: obujulizi kukubaawo Kwa Allah olwokubaawo kwebitonde:

buli mumbera ya mirundi ebiri.

Esooka: Mazima ddala tulaba era netuwulira okwanukulwa

kwabasaba, n'okutaasibwa kwabalaajana nga bujulizi

bwankukunala obulaga okubaawo kwe, Allah yagamba mu

Qura'n:

٧٦األنبياء: چچ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڈ ٹ ٹ چ

{Era jukira Nuuh bweyakowoola (bweyasaba) oluberyeberye

(lwo gwe Muhammad) netumwanukula}.

Era nagamba nti:

٩األنفال: چٱ ٻ ٻ ٻ ٻ ڀ ٹ ٹ چ

{Era jukkira ekiseera bwemwalaajanira omulezi wamwe (nga

mumusaba okubataasa), n'abaanukula}.

Mukitabo kya bukhari hadiith nga ejjibwa ku anasi ibn maalik

okusaasira Kwa Allah kube kuye yagamba nti:

:عليه وسلم يخطب فقال إن أعرابيا دخل يوم الجمعة والنبي صلى هللا"

يارسول هللا هلك المال, وجاع العيال, فادع هللا لنا, فرفع يديه ودعا فثار

السحاب أمثال الجبال فلم ينزل عن منبره حتى رأيت المطر يتحادر على

, قام ذلك األعرابي أو غيره فقال يا رسول هللا لحيته. وفي الجمعة الثانية

ع هللا لنا, فرفع يديه فقال: اللهم حوالينا وال تهدم البناء, وغرق المال, فاد

إال انفرجت" علينا, فما يشير إلى ناحية

(Mazima omusajja munnamalungu yayingira kulunaku lwejjuma

nga Nabbi (s.a.w) asoma khutuba, nagamba: owange omubaka

Page 20: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

20

wa Allah, emmali ezikiridde, abantu nebagwamu enjala,

tusabireko ku Allah, Nabbi n'awanika emikono gye n'asaba

Allah, ebire nebikyukirawo nebibanga bwolaba ensozi, era yali

tanakka kuva kukituutikye enkuba n'etandika okutonya

nekulukutira ne kukirevu kye. ate ejjuma eyaddako, omusajja

munnamalungu yoomu oba omulala atali ye yayimuka nagamba:

owange omubaka wa Allah, ejumba zaffe zigudde, nemaali

n'ebbira mumazzi, tusabireko ku Allah, era Nabbi nawanika

emikono nagamba nti " ayi Allah tukusaba enkuba ogikyuse

ogitonnyese mubitundu ebirala ebitaliimu bantu era tewali ludda

lweyasonga ko okujjako nga evaawo)

Era okwanukulwa kwabo abasaba n'okukowoola Allah kimu

kubintu ebirabwako n'okutuusa essawa ya leero eri abo

ab'asalawo okuba ab'amazima mukuddukira eri Allah kunsonga

zabwe zonna era nebatuukiriza obulombolombo

bw'okwanukulwa.

Eyokubiri: Mazima obubonero bwaba Nabbi obuyitibwa

ebyamagero, abantu bwebaalabako, oba nebabuwulirako,

bujulizi obwenkukunala obulaga nti waliwo eyabatuma nga

naye ye Allah, kubanga ebyamagero ebyo byali bintu ebili

ebweru wobusobozi bwabantu, Allah yabubayisizaako,

mumbeera oy'okuwa amaanyi n'okuwagira ababaka be

n'okubataasa.

Ekyokulabirako kwekyo, kyekyamagero kya Nabbi muusa

(a.s.w) mukiseera Allah byeyamulagira akube omuggo gwe ku

Nyanja. Nagukubako, enyanja neyeeyasaamu amakubo amakalu

kumi naabiri (12) nga amazzi gali ebbali waago nga ensozi.

Allah yagamba:

ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ٹٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹچ ٹ ٹ

٦٣الشعراء: چڦ

Page 21: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

21

{Netubikkulira Muusa, netumugamba nti akube omuggo gwe

kunyanja, (Nagukubako) enyanja neyeyasaamu amakubo kumi

n'abiri era buli kitundu ekyeyasaamu nekibanga olusozi

olunene}.

Ekyokulabirako ekyokubiri: bwebubonero oba embyamagero

bya Nabbi Isa (a.s.w), bweyali nga azuukiza abafu nabajja

mutaana kulwobuyinza bwa Allah, Allah yagamba kulwa Isa

nti:

٤٩آل عمران: چھ ڳگ ڳ ڳ ڳچ

{Era nzuukiza abafu kulwobuyinza bwa Allah}.

١١٠المائدة: چہ ڳگ گ گ گٹ ٹ چ

Era Allah nagamba Nabbi Isa: {Era jukkira bwewazuukizanga

abafu kulw'obuyinza bwange}

Ekyokulabirako ekyokusatu: kya Nabbi Muhammadi (s.a.w)

mukiseera aba quraish bwebaamusaba akabonero akalaga

n'okukakasa nti Nabbi wa Allah, n'asonga ku mwezi

negweyasaamu ebitundu bibiri abantu nebagulaba, Allah

yagamba kusonga eyo:

ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ٹ ٹ چ

٢ - ١القمر: چ

{Enkomerero esembedde, omwezi negweyasaamu, naye abantu

nebwebalaba akabonero konna bakeesamba nebagaamba nti

eryo ddogo erigenderera}.

Obubonero obwo obulabwako Allah bweyayisiza kubabaka

be, mumbeera yokukakasa obwa Nabbi bwabwe, n'okubataasa,

bujulizi obweyolefu nti Allah gyali.

Page 22: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

22

Ekyokubiri: Okukkiririza obulezi bwe. (Okukkiriza nti Allah

alyomu yemulezi, talina kimwegattako mukusiinzibwa, wadde

okuba n'omuyambi mukuteekateeka ensi n'eggulu).

Omulezi: yooyo atonda ebitonde, alina obwakabaka n'obufuzi

obwawaggulu, Era alina ekiragiro ekisembayo kunsi neggulu

wamu n'okubiteekateeka, tewali atonda bitonde okujjako Allah,

Era tewali alina bufuzi bwabuli kintu kyonna n'abwakabaka

busembayo waggulu okujjako ye, era tewali alina kiragiro

kyankomeredde okujjako ye.

Allah y'agamba:

ڇ ڇ ڍ ڍ ٹ ٹ چ و األعراف: چہ ڻں ں ڻ ڻچ ٹ ٹ

١٣فاطر: چڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ڌڌ

{Kukwe (Allah) okutonda n'okuwa ebiragiro}

Era n'agamba: {Oyo ye Allah omulezi wamwe, bubwe obufuzi

bwabuli kintu kyonna, n'abo bemusiinza abatali ye, tebalina

bufuzi kukantu konna, wadde akasembayo okuba akatono}.

Era teli kitonde kyonna kimanyidwa kuba nti kiwakanya

obulezi n'okutonda Kwa Allah, okujjako okuba nti kyekaza

bwekaza naye nga kikakasa mumutima gwakyo nti Allah

yeyatonda buli kimu, nga bwekyatuukawo ku falaawo

byeyagamba abantu be nti:

٤٢ النازعات: چڃ ڃ چ چ چ ٹ ٹ چ

{Nze katonda wamwe owaawaggulu, (musa gweyabadde

ategeeza)}

القصص: چڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ گ ٹ ٹ چ و

٣٨

Era (falaawo) n'agamba: {abange abantu bange

sibamanyiddeeyo katonda mulala atali nze}.

Page 23: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

23

Newankubadde falaawo yabyogera naye yali tabikkiririzaamu.

Allah y'agamba:

١٤النمل: چڀ پٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پٹ ٹ چ ''

{Nebawakanya (falaawo nebanne) obubonero obulaga

okubeerawo kwa Allah, naye nga emyoyo gyabwe gisigadde

gikakasa nti byebalimbisa bituufu, mukukola ekyo nga

bulyazamaanyi (eri katonda wabwe n'eri emyoyo gyambwe)

nakwekuza kumazima nekubitonde}.

Era musa n'agamba falaawo nga Allah bwatunyumiza:

ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ ٹ ٹ چ

٠٢١اإلسراء: چائ ەئ ەئ

{Mazima ddala okimanyi nti tewaliiwo assa bubonero buno

okujjako omulezi wamagulu omusaanvu nensi nga bujulizi era

nga bubonero obulaga obuyiinza bwe n'obwomubwe

mukusiinzibwakwe eri abaddu be, era mazima ddala nze

nkakasa nti gwe Falaawo (olwokubuwakanya) oli mubazikiridde

era abafafaaganiddwa}.

Nekulwensonga eyo baali abashiriku bakkiririza

mubwakatonda bya Allah newankubadde nga baali bamugattako

ebintu ebirala mukumusinza. Allah y'agamba:

ۋ ۋ ٴۇۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈچ ٹ ٹ

وئ ەئۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ ائ ەئ

وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ی ی

٨٩ – ٨٤المؤمنون: چيئ جب حب خب ىئی جئ حئ مئ

Page 24: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

24

{Gamba (gwe Muhammad ''s.a.w'') nti ani yakola ensi

nebigirimu bwemubanga mumanyi, bajjakugamba nti bya Allah,

gamba abaffe kati lwaki temwejjukiza, gamba nti ani mulezi

wamagulu omusanvu nebyo byonna ebigalimu, era omulezi wa

Namulondo eyekitiibwa, bajjakugamba (kukakasa) nti byonna

Allah yemulezi wabyo, abaffe kati lwaki temutya kusiinza bitali

Ye, gamba nti ani alina mumukono gwe obufuzi bwabuli kintu

kyonna, nga yakuuma ate nga ye takuumibwa bwemubanga

mumanyi, bajjakugamba nti Allah, gamba nti kati lwaki mulinga

abaloge nemusalawo okusiinza ebitali ye}.

Era Allah n'agamba:

چڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ چ ٹ ٹ

٩الزخرف:

{Bwonooba nga obabuuzizza nti ani yatonda eggulu nensi,

bajjakugamba nti Allah owekitiibwa omumanyi yeyabitonda}.

Era Allah n'agamba:

٨٧الزخرف: چېئ ېئ ىئ ېئۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئچ ٹ ٹ

{Era bwonobabuuza nti ani yabatonda, bajjakugamba nti Allah

kakati lwaki ate bava kukumusinza nebasinza ebitali ye?}.

ekiragiro ky'omuleze (Allah) kibuna ensonga zensi yonna,

nabwekityo ebyeddiini, nga bwekiri nti yagifuga

n'okugitambuza, wamu n'okugiteekateeka, akola muyo

okusinziira nga bwaba ayagadde, Era alamula muyo

mukuteekawo engeri y'okumusiinza, n'amateeka agafuga

embeera z'abaddu be, okusiinzira kuki ekisinga okuba ekiruungi

gyebali, oyo yenna gwekatanda nateekawo omuwi webiragiro

namateeka mukusiinza ebitali Allah, oba omulamuzi kumbeera

ze omulala atali Allah, aba agasse ku Allah nekintu ekirala era

aba nga tatuukirizza bukkiriza.

Page 25: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

25

Ekyokusatu: okukkiriza okusinzibwaakwe. (Okukkiriza nti

alyomu, tewali katonda mulala asiinzibwa mubutuufu okujjako

ye, era yemutoonzi wabuli kimu talina kimwegattako

mubwakatonda bwe nemukusiinzibwa kwe), nga nekigambo

Allah kitegeeza oyo owawaggulu asiinzibwa mukwagala

n'okumugulumiza, Allah y'agamba:

١٦٣البقرة: چحئ مئ ىئ يئ جب حب خب جئی ی یچ ٹ ٹ

ڦ ڄ ڄ ڄ ڦٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ٹ چ و

١٨آل عمران: چڄ ڃ ڃ

{Omusiinzibwa wammwe alyomu, tewaliiwo ateekedwa

kusiinzibwa mubutuufu okujjako ye omusaasizi ennyo era

owekisa ekiingi}.

Era Allah n'aganba:

{Allah ajulira nti mazima ddala tewaliiwo kisiinzibwa

mubutuufu okujjako ye, nebamalayika be bajulira kwekyo,

bwebatyo nebannanyini kumanya, ayimiridde kubwenkanya

(okubanga yasiinzibwa) tewaliiwo kisiinzibwa mubutuufu

okujjako ye owekitiibwa ateeka buli kintu mukifo kyakyo}. Nabuli yenna ateekawo ekisiinzibwa ekirara ekitali Allah,

okukkiriza kwe mukusiinza Allah kuba kufu. Allah yagamba:

ہ ہ ھ ھ ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ٹ ٹ چ

٦٢الحج: چۇ ۇ ۆ ۆ

{Ddala kiri bwekityo kubanga Allah ye w'amazima, nabuli

kyonna ekisiinzibwa ekitali ye, kisiinzibwa mubukyamu, Era

mazima ddala Allah yewaawaggulu asinga buli kintu kyonna}.

Nabyonna ebitali ye, okubiyita ebisiinzibwa tekibifuula nti

bwebirina okusiinzibwa. Allah yagamba ku (allaata, mannaata,

ne uzza):

Page 26: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

26

النجم: چىئ ەئۉ ې ې ې ې ى ى ائ ائ ەئۅ ۅ ۉ چ ٹ ٹ

٢٣ ''

{Tebiri ebyo byemusiinza (nga ategeeza, allaata, manaata, ne

uzza) okujjako mannya bunnya gemwetuumira mwe ne

bakitamwe, Allah tabissangako bujulizi}.

Allah atunyumiza ku yusuf nti yagamba banne ababiri beyali

nabo mukkomera:

ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ ٹ ٹ چ

چڱ ڎچ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ

٤٠ - ٣٩يوسف:

{Basibe bannange, bakatonda abaangi bebasinga obuluungi, oba

Allah omu omukasi, temusiinza ebyo ebitali ye okujjako

mannya bunnya gemwetuumira mwe ne bakitamwe, Allah

tabissangako bujulizi}.

N'olwekyo baali ababaka ba Allah bonna (okusaasira kwa Allah

kube kubo) bakowoola abantu baabwe nebabagamba nti:

٨٥األعراف: چڱ ڇڃ چ چ چ چ ڇ ڇ چ ٹ ٹ

{Musinze Allah, temulinaayo musiinzibwa mulala okujjako

ye}.

wabula abashiriku baagana, nebasalawo okuteekawo

ebisiinzibwa ebirala ebitali Allah, nebabasiinza nga wamu naye,

nebabasabanga okubataasa mubuzibu, wamu n'okubalaajanira

nga Naye Allah yamenyawo ekya bashiriku okuteekawo

ebisiinzibwa ebirala ebitali ye n'obujulizi obwamagezi

bwamirundi ebiri:

Obusooka: Mazima Ddala ebisiinzibwa ebirala byebaatekawo

tebirinaayo kintu kyonna kyebirina kyeyawulidde

mubwakatonda, byo byennyini bitonde byatondebwa, tebirina

Page 27: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

27

kyebyaali bitonze, era tebisobola kubaako mugaso gwonna

gwebiyinza kukolera babisiinza wadde okubataasa mubuzibu,

oba okubawa obulamu wadde okubatta, tebirina bufuzi kukintu

kyonna muggulu nemunsi wadde okubaamu n'omugabo.

Allah y'agamba:

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٹ ٹ چ

٣الفرقان: چٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ

{Nebateekawo mukifo kye (Allah) ebisiinzibwa ebilala ebitali

ye, naye nga tebisobola kutonda kantu konna wabula nga nabyo

byatondebwa butondebwa, tebisobola kwetuusako buzibu wadde

okwetuusako omugaso gwonna, era sibyebifuga okufa,

newankubadde obulamu wadde okuzuukira} wabula byonna biri

mubuyinza bwa Allah.

Era Allah n'agamba:

ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ېئوئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئچ ٹ ٹ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ ی ی ی جئ حئ مئ ىئ يئ جب حب خب مب ىب يب

٢٣ - ٢٢سبأ: چڤ پپ پ

ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ چ ٹ ٹ و

١٩٢ - ١٩١األعراف: چھ ے

{Gamba (owange gwe Muhammad) mukowoole ebyo

byemugamba nti bisiinzibwa wamu ne Allah, tebilina bufuzi ku

kantu konna kakabe kanyinkuuli (akantu akasembayo obutono)

muggulu wadde munsi, Era tebabirinaamu mukono

(mukutondebwa kweggulu nensi), Era Allah talina mubyo

muyambi, n'okuwolereza tekugasa gyali okujjako oyo gwaba

akkirizza}

Page 28: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

28

Era n'agamba: {Abaffe bagatta ku Allah ebyo ebitasobola

kutoonda kantu konna, Era nga nabyo byatondebwa

butondebwa! Era tebisobola kubataasa wadde byo okwetaasa}.

Bwebanga eyo y'embeera yebyo ebiteekebwawo okusiinzibwa

ebitali Allah, (okuba nti bitonde, binafu byetaavu) Mazima

okubifuula ebisiinzibwa, kyabubuya buya obwekika

ekyawaggulu, era kifu bweffuffululu.

Obwokubiri: Mazima abashiriku bakakasa nti Allah yekka

yemulezi, omutonzi, era y'alina obufuzi mumukono gwe kubuli

kintu kyonna, n'olwekyo kyali kibakakatako okumwawula

mukumusiinza, nga bwebaamwawula mubulezi bwe, nga Allah

bweyagamba:

ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ٹ ٹ چ

ۆہ ھ ھ ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ

٢٢ - ٢١البقرة: چۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ

٨٧ الزخرف: چېئ ېئ ىئ ېئۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئٹ ٹ چ

{Abange mwe abantu musiinze omulezi wamwe (Allah) oyo

eyabatonda naabo abaabasookawo, mulyoke mubeere abamutya,

oyo Allah eyabafuulira ensi omwaliiro, neggulu nga muziimbo,

n'atonyesa enkuba, n'ameza nayo ebimera nga kugabirira

kummwe, kalenno temugattanga ku Allah ebintu ebirala

(nemubisiinza nga bwemumusiinza) nga namwe mumanyi (nti

talina kimwegattako mukutonda nemukugabibirira, wamu

nemukuteekateeka)}.

Era n'agamba Allah: {Bwonooba obabuuzizza ani yabatonda?

bajjakugamba nti Allah, kaakati lwaki ate bamulekawo

nebaiinza ebitali ye}.

Era n'agamba:

Page 29: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

29

ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ٹ ٹ چ

ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ۆئۇئ ۆئ ۇئى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ

٣٢ - ٣١يونس: چىئ يئ جب مئی ی ی جئ حئ یىئ ىئ

{Gamba (owange gwe Muhammad) ani abagabirira okuva

muggulu ne munsi, oba ani afuga okuwulira n'okulaba, era ani

ajja ekiramu mukifu, Era n'ajja ekifu mukiramu, era ani

ateekateeka ebintu byonna (muggulu ne munsi), bajjakugamba

nti Allah (yakola ebyo byonna) gamba abaffe kati lwaki

temutya, (nemumutongoza mukusiinzibwa kwe oluvannyuma

lwokumanya nti ebyo bonna y'abikola) oyonno yemusiinzibwa

wamwe omulezi wamwe owa Mazima, Kati lwaki mubula

oluvannyuma lwokutegeera amazima, era ngeri ki jemukyuuka

nemutasiinza oyo gwe mutegedde obujjuvu bwe}.

Ekyokuna: okukkiriza amannya ga Allah nebitendo bye:

(okukakasa ku Allah ebyo byeyekakasaako mukitabo kye Qura'n

nemu Sunna za Nabbi (s.a.w) mumannya nebitendo, mumbeera

esaanidde kuye, nga tetukyusizza, oba okumujjako, oba

okugerageranya, oba okufaananyiriza), Allah y'agamba:

ڇ ڇ ڇ ڇڃ چ چ چ چ ڃڄ ڄ ڄ ڃ ڃچ ٹ ٹ

١٨٠األعراف: چڍ ڍ

{Ga Allah amannya agasiinga obuluungi, mumusabe nago,

muleke abo abakyusa kyusa amannya ge bajja kusasulwa ebyo

byonna byebaali nga bakola}.

Era n'agamba:

٢٧الروم: چڇ ڇ ڇ ڇ چڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ٹ ٹ ''

Page 30: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

30

{Era bibye ebitendo ebijjuvu muggulu nemusi, Era

yewekitiibwa owamagezi (ateeka buli kintu mukifo kyakyo)}.

Era n'agamba:

١١الشورى: چٿ ٹ ٹ ٹ ٿٺ ٿ ٿ چ ٹ ٹ

{Talina kintu kyonna kimufaanana (Allah) Era ye awulira

n'okulaba ennyo}.

Kusonga eyo abantu baabibinja bibiri baabula:

Ekibinja ekisooka: Abagajjawo: bawakanya amannya ga Allah

nebitendo bye, oba ebimu kubyo, nga beekwasa nti

okubimukakasaako Allah kireetera okumufaananya nebimu

kubitonde bye. Naye ekyekwaso kyabwe kifu olwensonga zino

wammanga.

Esooka: okuba nti kiviirako ebyetteeka ebikyamu, nga

okkontana mubigambo bya Allah, kubanga Allah yeekakasaako

amannya nebitendo, Era neyeekakasaako nti talina kimufaanana,

singa okumukakasaako ( amannya nebitendo) kiviirako

okumufaananya ebitonde bye, wandibadde wo okkontana

mubigambo bye, n'ebimu kubigambo bye okulimbisa ebirara.

Eyokubiri: sikyatteeka nti ebintu ebibiri singa bifaanaganya

erinnya oba ekitendo, okuba nti bifaanagana. osobola okulaba

abantu babiri nga bakwatagana okuba nti bonna bantu abalaba,

ab'awulira era aboogera, naye ekyo tekitegeeza nti bafaanagana

mumakulu g'obuntu, n'okulaba, n'okuwulira wadde okwogera,

Era olaba ebisolo birina emikono n'amagulu n'amaaso, naye

ekyo tekitegeeza nti okkwatagana kwabyo okwo, okuba nga

emikono gyabo, n'amagulu, n'amaaso bifaanagana, wabula buli

kimu kyefaanana kyokka mungeri yakyo.

Bwewamala okweyoleka enjawulo wakati w'ebitonde ebirina

ebiyungo byebifaanaganya mumannya n'ebitendo, ate enjawulo

wakati w'omutonzi n'ebitonde neyolefu nnyo.

Page 31: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

31

Ekibinja Ekyokubiri: Abamufananya nebitonde abo bakakasa

amannya ga Allah n'ebitendo bye naye nga babifaanaganya

n'ebyebitonde, nga bagamba nti ekyokubifaananya nebyebitonde

kituukagana buluungi n'ebwawandikibwa ebitukuvu mu quran

nemunjigiriza ya Nabbi (s.a.w), kubanga nti Allah ayogera

nabaddu be nebyo byebategeera, era byebamanyi. Nayenno

endowooza eyo nfu olwensonga zino wammanga:

Esooka: okufaananya Allah nebitonde bye, kikyamu, oba kifu

nyo era n'amagezi tegakikkiriza, nabwekityo ebyawandikibwa

ebitukuvu, ate nga amakulu gebyawandikibwa mukitabo

(Qura'n) ne Sunna za Nabbi (s.a.w) tebisobola kuba bikyamu

oba bifu.

Eyokubiri: Mazima Allah yayogera n'abaddu be kwebyo

byebategeera mumakulu agaabulijjo (okusobola okufuna

ekigendererwa mubigambo bye) naye nga mumazima obutuufu

bw'amakulu agaddala, byebimu ku Allah byeyesigaliza

mubikwata ku bwennyini bwe, nebitendo bye.

Kati Allah bweyeekakasaako okuwulira, ekyo kitegeerekeka

mumakulu agabulijjo, naye nga obutuufu bwokuwulira Kwa

Allah ffe nga abantu tetukumanyi, kubanga n'obutuufu

bw'okuwulira nemubantu bwawukana. Kati ebitonde bwebiba

nga bwawukana mwebyo byebifaanaganya, ate okwawukana

wakati w'omutonzi nebitonde kweyolefu nnyo.

Era Allah bweyeekakasaako nti ateredde ntende kunnamulondo

ye, okutereera okwo kumanyiddwa mumakulu agaabulijjo, naye

obutuufu n'engeri gyatereddemu tewali agimanyi okujjako ye,

kubanga obutuufu byokutereera bwawukana nemubantu, kati

okwawukana wakati w'omutonzi n'ebitonde kweyolefu nnyo.

Okukkiriza Allah nga bwetunyonnyodde kiwa

abakkiriza ebibala bino wammanga:

Ekisooka: okutuukiriza n'okunyweza okwawula Allah,

okutuuka okubanga omuddu talina gwasuubila kumumalira

Page 32: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

32

byetaago bye okujjako Allah, era nga tatya kitali ye, wadde

okusiinza ekintu ekirala kyonna ekitali ye.

Ekyokubiri: okufuna okwagala Allah okujjuvu,

n'okumussamu ekitiibwa okusiinziira kumannya ge amalungi

n'ebitendo bye ebyawaggulu.

Ekyokusatu: okutuukiriza okumusiinza, nga okola

byeyalagira n'okwewala ebyo byeyagaana.

OMUSINGI OGWOKUBIRI: OKUKKIRIZA

BAMALAYIKA.

Malayika: bitonde bya Allah ebyekusifu, (tetusobola

kubiraba), tezirina kakwate konna mubulezi bya Allah, wadde

okusiinzibwa, Allah yazitonda mumuliro, n'aziwa obugoonvu

obujjuvu kubiragiro bye n'amanyi agenjawulo mukubiteeka

munkola. (Zisiinza Allah nga bwayagala, era tezimujeemera

mukintu kyonna kyaba aziragidde). Allah y'agamba:

ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ ے ہڻ ڻ ڻ ۀ ۀچ ٹ ٹ

٢٠ - ١٩األنبياء: چے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ

{Era bibye ebiri muggulu nemunsi n'abo abali gyali

(bamalayika) tebeekuza kukumusiinza era tebeekaanya

(olwobujjuvu bwokwagala kwabwe eri Allah), batendereza

ekiro nemisana, era nga tebakoowa}.

Omuwendo gwazo munene nyo era tewali ayinza kugumanya

okujjako Allah, era kyakakata mubitabo ebituufu ebibiri (ekya

bukhar ne musirim) muhadith ya anas ibn maalik (Allah yasiima

kubo) mukyafaayo kyolugendo lwokutwalibwa kwa Nabbi

(s.a.w) muggulu (Israa wal miraaj), nti Nabbi yabuusibwa

waggulu wenyumba eyekitiibwa esaalirwamu buli lunaku

bamalayika emitwalo musanvu (70,000), atenga abamala

Page 33: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

33

okusaala tebadda. Ekyo kitegeenza nti omuwendo gwazo

munene nnyo.

Okukkiriza ba Malayika kuzingiramu ebintu bina:

Ekisooka: okukkiriza okubaawo kwabwe.

Ekyokubiri: okukkiriza erinnya lyeyo lyetutegedde muzo

erinnya (nga jibriir) Era nejetutategedde linnya tugikkiriza nti

jeeri.

Okyokusatu: okukkiriza ebikitendo byeyo byetutegedde muzo

mubitendo, (nga ebitendo bya jibriir) Nabbi (s.a.w) yagamba nti

yagiraba mukiti kyeyatoondwamu nga erina ebiwawaatiro

lwenda (900) nga bibisse obwengula.

Malayika esobola kulw'obuyinza bwa Allah okukyuka nedda

mukifaananyi kyo'muntu, nga bwekyali ku jibriir Allah

bweyagituma eri Mariam (maama wa Nabbi Isa) nemulabikira

mukifaananyi ky'omusajja, mungeri yemu yajja eri Nabbi

(s.a.w) bweyali nga atudde mubaswahaba be, yajja

mukifaananyi kyomusajja nga mweru nyo, nga nengoye ze njeru

nyo, nga nenviiri ze nzirugavu nyo, talabikako kabonero

kalugendo konna, era nga tewali n'omu amumanyi

mubaswahaba, kyeyava atuula ewali Nabbi (s.a.w) neyenkanya

nkanya amaviivige kumaviivi ga Nabbi n'ateeka emikono gye

kubisambi bye, n'amubuuza kubusiraam, n'obukkiriza,

n'okweyisa obuluungi, nekulunaku lwenkomerero,nobubonero

bwalwo.Nabbi (s.a.w) namwanukula bweyamaliriza n'agenda

(jibriir), oluvannyuma Nabbi (s.a.w) yagamba baswahaba nti

oyo abadde jibriir abajjidde abayigirize eddiini yamwe. Ebyo

bili mukitabo kya musilimu.

Nabwekityo bamalayika Allah beyatuma eri Nabbi Ibrahiim

(a.s.w) wamu ne Nabbi Luutu (a.s.w) baali mukifaananyi

kyabasajja.

Ekyokuna: okukkiriza emirimu gyezo jetutegedde jezikola

kulwekiragiro kya Allah, okugeza nga okuteendereza,

Page 34: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

34

n'okumusiinzanga ekiro n'emisana awatali kukoowa wadde

okwekaanya.

Era ezimu kuzo zirina emirimu ejeyawulidde jeziri:

Okugeza nga Jibriir omwesigwa eri obubaka bwa Allah, nga

Allah agitikka obubaka nebuleetera ababaka nebanabbi be.

Ne Mikayiri Allah yajikwasa obuvunaanyizibwa

obwokutonnyesa enkuba nebirime.

Ne Israfiir, eyina omulimu gwokufuuwa engombe,

enkomerero bweriba nga etuuse, nokuzuukiza ebitonde.

Ne Malayika walumbe, alina obuvunaanyizibwa bwokujjamu

emwoyo mukiseera kyokufa nga kituuse.

Malayika ekuuma n'okuteekateeka omuliro.

Ne Malayika ebbiri ezivunaanyizibwa kubaana abali

mumbutu (zabannyabwe), omwana bwaweza emwezi ena

mulubuto lwannyina Allah asindika Malayika nagiragira

ewandiike riziki ye, obuwangazibwe, nemirimu gye, era

an'abeera wakwesiima oba kufafaaganirwa.

Ne Malayika ezivunanyizibwa okukuuma nokuwandiika

emirimu gy'abaana b'adam kubuli muntu. Era nga ziri biri emu

yakumukono ogwadyo ate endala ya kukkono.

Ne malayika ezivunanyizibwa okubuuza omufu, omuntu

bwaba nga amaze okuteekebwa muntaana ye Malayika biri

zimujjira nezimubuuza ku mulezi we (katondawe) neddiini ye

nekunabbi we.

Okukkiriza ba Malayika kurina ebibala bino wammanga:

Ekisooka: Okumanya obukulu bwa Allah, namaanyi ge,

n'obuyinza bwe, kubanga obukulu, n'obuzito, n'amaanyi

gekitonde, galaga obukulu, n'obuzito n'amaanyi by'omutonzi

wakyo.

Page 35: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

35

Ekyokubiri: Okwebaza Allah olwokufaayo kwe eri abaana

b'adamu, bweyaddira abamu kubamalayika n'abawa

obuvunaanyizibwa okugeza nga okubakuuma, okuwandiika

emirimu gyabwe, nebirala ebiringa ebyo ebiriwo kulwobuluungi

bwabantu.

Ekyokusatu: Okwagala ennyo bamalayika olw'omulimu

omunene gwebakola ogwokusiinza Allah.

Wabula abamu kubaabula bawakanya ekyaba Malayika okuba

nemibiri, nebagamba nti, Malayika, tezirina mubiri wabula ziri

mumbeera ya maanyi amaluungi agava mubitonde. Naye nno

ekyo kibaleetera okulimbisa ekitabo kya Allah (Qura'n)

nebigambo by'omubaka Muhammad (s.a.w) n'okwegatta

kwabasiramu (kukubanga Malayika zirina omubiri).

Allah y'agamba mu Qura'n:

ھں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھٹ ٹ چ

١فاطر: چۆ

{Amatendo ga Allah, oyo omutandisi weggulu nensi, eyafuula

bamalayika nga babaka, bannanyinni biwawaatiro bibiri,

n'ebisatu, n'ebina}.

Era n'agamba:

ۇ ۇ ۆ ۆ ۋ ڭے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭچ ٹ ٹ

٥٠األنفال: چ

{Oliraba mukiseera ekyo bamalayika bwebaliba batta abo

abaajemera amateeka ga Allah, nga zibakuba ebyenyi byabwe

nemigongo gyabwe}.

Era nagamba:

Page 36: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

36

ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ٹ ٹ چ

٩٣األنعام: چۇئ ۅۋ

{Oliraba mukiseera ekyo abalyazaamanya bwebaliba nga bali

kumugo gwentaana, nga bamalayi banjuluzza emikono gyabwe

nebabalagira okujjamu emyoyo gyabwe}.

Era n'agamba:

چٹ ٹ ٹ ڤ ٹٿ ٿ ٿڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٹ ٹ چ

٢٣سبأ:

{Okutuusa bwebaliba nga okukaankana n'okutya kuvudde

mumitima gyabwe (olwokuwulira ebigambo bya Allah)

balyebuzaganya nti kiki ky'agambye omulezi wammwe? Bajja

kugamba nti mazima (mukuwolerezebwa) ate nga ye

waawaggulu asiinga era nga buli kintu kyonna kiri wansiiwe}.

Era n'agamba kubantu bomujjana (enyumba eyemirembe):

چڻ ۀ ۀ ہ ڻڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ چ ٹ ٹ

٤٢ - ٢٣الرعد:

{Nti nebamalayika bajjakuba nga bayingira jebali mubuli

mulyango, ngababagamba emirembe gibeere jemuli olwebyo

byemwaguminkiriza musasudwamu enyumba eyemirembe}.

Ne muswahiih bukhar hadiith nga eva ku abu huraira nga agijja

ku Nabbi (s.a.w) y'agamba nti:

" إذا أحب هللا العبد, نادى جبريل أن هللا يحب فالنا فأحبه, فيحبه جبريل,

فينادى جبريل في أهل السماء أن هللا يحب فالنا فأحبوه, فيحبه أهل السماء,

ثم يوضع له القبول في األرض "

(Allah bwayagala omuntu, okowoola jibriir n'amugamba nti

Mazima Allah ayagala gundi n'awe mwagale, jibriir

n'amwagala, oluvannyuma jibriir naye akowoola mubanannyini

ggulu (ba Malayika banne) nti Allah ayagala gundi namwe

Page 37: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

37

mumwagale nabo nebamwagala, oluvannyuma Allah omuddu

oyo n'amuteera omukisa n'okwagalwa munsi).

Era mubitabo ebyo (ekya bukhar ne musirimu) mulimu nti

Nabbi (s.a.w) y'agamba:

كان على كل باب من أبواب المسجد المالئكة يكتبون إذا كان يوم الجمعة"

األول فاألول, فإذا جلس اإلمام طووا الصف, وجاءوا يستمعون الذكر"

(Olunaku lwe jumah bwerutuuka, bamalayika bajja kubuli

mulyango mumiryango gy'omuzikiti nebawandiika (abazze

okusaala) asoose okujja naddako okutuusa Imaam lwavaayo

n'alinnya ekituuti bajja nebatuula munyiriri nebawuliriza

okujjukizibwa (khutuba).

Obwo bwonna obujulizi mubyawandikibwa bulambika

buluungi nti bamalayika balina emibiri sossi maanyi agali

mumakulu nga bwebagamba abo abaabula. Nekulwamakulu

agali mu byawandikibwa ebyo abasiraamu beegatta kukigamba

nti bamalayika balina emibiri.

OMUSINGI OGWOKUSATU: OKUKKIRIZA EBITABO.

Biyitibwa Ebitabo singa biba binji, ate bwe kiba kimu kiyitibwa

kitabo, nga kitegeeza ekiwandikidwa.

Nga nekitegendererwamu wano, byebitabo ebyo Allah byeyassa

kubabakabe nga kyakusaasira eri ebitonde, n'okubalungamya

basobole okutuuka mubulamu obwokwesiima wano kunsi

nekunkomerero.

Okukkiriza ebitabo kizingiramu ebintu bina:

Ekisooka: Okukkiriza nti okussibwa kwabyo okuva eri Allah

kw'amazima.

Ekyokubiri: Okukkiriza erinya lyetutegedde mumanya gabyo

nga Qura'n eyassibwa kuwekitiibwa Nabbi Muhammad (s.a.w),

Tauraat eyassibwa ku Nabbi Muusa (a.s.w), Enjiri (Bayibuli)

Page 38: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

38

eyassibwa ku Nabbi Isa (a.s.w), Zabbuli eyaweebwa Nabbi

Dauda (a.s.w), nebyo byetutategedde mannya gabyo

tubikkiririzaamu okutwalira wamu (mumbeera yakitole).

Ekyokusatu: Okukakasa ebyajjiramu nti Mazima, nga

ebitunyumizibwa mu Qura'n, nebyo ebitunyumizibwa mubitabo

ebyasooka ebitaakyusibwa oba okubuzabuzibwa.

Ekyokuna: Okkolera kumateeka agalimu kasita gabeera nga

tegaakyusibwa oba okusiimuulwa, okwo saako okugasiima

wamu n'okwewaayo gatulamule, sinsonga tutegedde

ekigendererwa ekyekusifu mugo oba tetukitegedde, era tulina

okukimanya nti ebitabo byonna ebyasooka okussibwa okuva

muggulu, okulamula kwabyo kwasiimulwawo n'okukka kwa

Qura'n eyekitiibwa. Allah y'agamba:

ژڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژٹ ٹ چ

٤٨المائدة: چۆ

{Twassa gyooli ekitabo (Qura'n) mumazima, era nga kijjudde

mazima, nga kikakasa ebitabo ebyo ebyakikulembera (nga

tawraat ne njiri) era nga kiramuzi ekisengezzi kubyo}

N'olwekyo tetukkirizibwa kukolera kutteeka lyonna mumateeka

agali mubitabo ebyasooka okujjako ettuufu era eryamazima

mugo ate nga Qura'n yalikakasa.

Okukkiriza ebitabo kulina ebibala bino wammanga:

Ekisooka: Okumanya okufaayo enyo Kwa Allah eri abaddu

be, bweyassa ekitabo eri kubuli kibinja kyabantu (oba kubuli

mulembe), basobole okulungama nakyo.

Ekyokubiri: Okumanya obukenkufu bwa Allah

mukuteekateeka amateekaage, byeyawa buli kibinja ky'abantu

amateeka agabasaanidde okusiinziira kumbeera yabwe. Nga

Allah bweyagamba:

Page 39: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

39

٤٨المائدة: چۆ ںڱ ڱ ڱ ڱ ںٹ ٹ چ

{Buli (kibinja ky'abantu) mummwe twabateerawo amateeka

n'enkola eyokugobererwa (basobole okulungamizibwa)}.

Ekyokusatu: Okwebaza ebyengera bya Allah mwekyo.

OMUSINGI OGWOKUNA: OKUKKIRIZA ABABAKA.

Ababaka nga baangi, omu ayitibwa mubaka (omutume), nga ye

muntu atumiddwa awantu okubaako kyatuusawo. Naye amakulu

agagendererwamu wano, yemuntu assiddwako obubaka nga

bwamateeka oba biragiro okuva eri Allah okubaako jabutuusa

mubaddu be.

Omubaka eyasooka bamuyita Nuuh (a.s.w), nga n'asembayo

ye Muhammad (s.a.w). Allah yagamba mu Qura'n:

١٦٣النساء: چڤ ڀٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ٱٹ ٹ چ

{Mazima ddala twassa kugwe (Muhammad) ekitabo (Qura'n)

nga bwetwakissa ku Nuuh neba Nabbi abalala oluvanyuma lwe

(Nuuh)}.

Ate mu swahih bukhar hadith nga eva ku Anas ibn maalik

(Allah yasiima kuye) nti Nabbi Muhammad (s.a.w) yagamba mu

hadiith ekwata kukuworereza abantu kulunaku lw'enkomerero:

ويقول ائتوا نوحا أو لرسول بعثه أن الناس يأتون إلى آدم ليشفع لهم فيعتذر إليهم"

هللا, وذكر تمام الحديث "

(Nti mazima abantu bagenda kujja eri Adam bamusabe

abawolereze ewa Allah, abeetondere (olwobutasobola

kubawolereza) amale abagambe nti mugende ewa Nuuh, oba

ew'omubaka (Muhammad) oyo Allah gweyatuma…………..)

Okutuuka hadiith jekoma.

Page 40: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

40

Era Allah n'agamba:

چىئ ۆئې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئٹ ٹ چ

٤٠األحزاب:

{Muhammad (s.a.w) tabeerangako kitaawe w'omu mubasajja

mumwe, wabula mubaka wa Allah, era nga yewenkomerero

muba Nabbi}

Era tewali kibiina kyabantu okujjako nga Allah yakitumira

omubaka n'amateeka amapya nga geyawulidde jekiri. Oba

Nabbi Allah gweyassaako amateeka geyassa ku mubaka

eyamusookawo asobole okugazza obujja. Allah y'agamba:

چگ ڇڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇچ ٹ ٹ

٣٦النحل:

{Mazima twaatuma mubuli kibiina kyabantu omubaka, ategeeze

abantu be okusiinza Allah, n'okwewala ebyo byonna

ebisiinzibwa ebitali Allah}.

Era Allah n'agamba nti:

٤٢فاطر: چڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ٹ ٹ چ

{Tewali gwanga oba kibiina kayabantu kyonna okujjako nga

kyalimu omutiisa (Omubaka)}.

Era n'agamba nti:

ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ڎڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎٹ ٹ چ

٤٤المائدة: چھ ک

{Mazima twassa Tawuraat (eri Muusa ''a.s.w'') nga erimu

oburungamu (eri obukkiriza n'amazima, n'okubatangira

obubuze), wamu n'ekitaangala, balamuza nayo ba Nabbi abo

abajemulukukira amateeka gange eri abayudaaya}.

Page 41: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

41

Ababaka ba Allah nabo bantu ab'atondebwa obutondebwa era

tebalina kakwaate konna mwebyo ebyeyawulidde mubulezi bwe

(Allah) wadde okusiinzibwa.

Allah y'agamba omubaka Muhammad (s.a.w) ate nga ye mukulu

wababaka bonna (era owenkizo mubo) nti:

ڀ ٺ ٺ ٺ ڀٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀٹ ٹ چ

األعراف: چٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ٹٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ

١٨٨

{Gamba (owange gwe Muhammad) nti sirina buyinza kumwoyo

gwange okugugasa n'ekintu kyonna wadde okugutuusako

obuzibu, okujjako ekyo Allah kyaba ayagadde, Era mbakuba

nga manyi ebyekweese nandifunye ebiruungi era

sandituukiddwako kabi kona, sirina kyendi (ewa Allah) okujjako

omusanyusa era omutiisa eri abantu abakkiriza}.

Era Allah n'agamba:

گ گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ٹ چ

٢٢ - ٢١الجن: چہ ہ

{Gamba (owange gwe Muhammad) nti sirina buyinza kumwe

kubatuusaako buzibu wadde okubalungamya, gamba nti

tewaliiwo n'omu ayinza kuntaasa eri Allah, era siyinza kufunayo

bukkukiro bulala etali ye (Allah) okkuuma omwoyo gwange}.

Era nga ababaka batukibwako ebyo byonna ebituuka kubantu

nga okulwala, okufa, obwetaavu eri okulya nokunywa, nebirala

ebiringa ebyo. Kyova olaba Allah yagamba (muqura'n) nga

atunyumiza ku Nabbi Ibrahiim (a.s.w) bweyali nga atenda Allah

we:

Page 42: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

42

ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ٹ ٹ چ

٨١ - ٧٩الشعراء: چېئ ىئ

{Era yooyo (Allah) andiisa (angabirira ebyokulya),

nebyokunywa, nebwemba nga lwadde y'amponya, era yajja

okunzita (ekiseera kyange bwekinaaba nga kituuse) era yajja

okunzukiza kulunaku lwenkomerero}.

Ne Nabbi Muhammad (s.a.w) y'agamba:

(سى كما تنسون فإذا نسيت فذكرونينإنما أنا بشر مثلكم أ)

(Mazima ddala nze ndimuntu nga mwe, nerabira nga namwe

bwemwerabira, naye bwembanga nerabidde muzijukizanga).

Era Allah yateenda ababakabe okuba nti baali muddaala

lyawaggulu nyo mukumusiinza. Kyava y'agamba ku Nabbi

Nuuh mukumuwaana:

٣اإلسراء: چچ چ چ ڇ ڇ ٹ ٹ چ

{Mazima ddala yali (Nuuh) omuddu eyeebaza}.

Ate n'agamba ku Nabbi Muhammad (s.a.w):

١الفرقان: چڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ٹ ٹ چ

{Obuluungi byoyo (Allah) bwalagawala eyassa kumuddu we

(Muhammad) ekitabo (Qura'n) ekyawula wakati w'amazima

n'obuliimba, abeere eri abantu bonna nga mutiisa (nga

mubaka)}.

Era n'agamba ku Nabbi Ibrahiim, ne Ishaaq, ne Y1aakuub,

(okusaasira kwa Allah nemirembe bibeere kubo):

ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ ٹ ٹ چ

چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ

Page 43: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

43

{Era Jukira (buluungi) abaddu baffe (abewaayo okuunsiinza)

Ibrahiim, ne Ishaaq, ne Yakuub bannanyini maanyi

(mukunsiinza) n'okumanya (amateeka nebigedererwa bye

ddiini) mazima ddala twabawa okujjukira n'okukorerera

enyumba eyenkomerero okwenjawulo, mazima bbo gyetuli baali

mubaddu betwalondobamu abaluungi (bakola empisa enungi

nemirimu mubwesiimbu)}

Era Allah n'agamba ku Nabbi Isa mutabani wa Mariam (a.s.w):

٥٩الزخرف: چۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ٹ ٹ چ

{Talina kirala kyali (Isa) okujjako okuba omuddu (eyatondebwa

obutondebwa) gwetwaawa ebyengera, era netumufuula

akabonero eri abaana bayisirayiri}.

Okukkiriza ababaka kuzingiramu ebintu bina:

Ekisooka: Okukkiriza nti obubakaba bwabwe byamazima, era

oyo yenna aliimbisa oba n'awakanya obubaka bw'omu kubo aba

alimbisizza era n'awakanya bonna, nga Allah bweyagamba nti:

١٠٥الشعراء: چۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ٹ ٹ چ

{Baalimbisa abantu b'omulembe gwa Nuuh ababaka}. Allah

n'abalamulako okuliimbisa ababaka bonna songa ate mukiseera

Nuuh weyabeererawo tewaliiwo mubaka mulala okujjako ye

yekka. Nabwekityo abakulisitaayo abaliimbisa Nabbi

Muhammad (s.a.w) nebatamugoberera, balamulwako okuba nti

baalimbisa Nabbi Isa (a.s.w) Era nga sibagoberezibe n'akamu,

songa ate Nabbi Isa yabasanyusa n'okujja kwa Nabbi

Muhammad (s.a.w), ate nga n'amakulu gokubasanyusa kukujja

kwe, kwekuba nti ajja kuba mubaka atumidwa jebali abajje

mububuze bwebalimu abalungamye eri ekkubo eggolokofu.

Ekyokubiri: Okukiriza erinnya lyoyo gwetutegedde mubo

erinnya, okugeza nga Muhammad, Ibrahiim, muusa, Isa, Nuuh

(okusaasira kwa Allah nemirembe bibe kubo), abataano bano

Page 44: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

44

bebeenkizo mubabaka, era Allah yaboogerako emirundi ebiri

(mumbeera eyaawamu) mu Qura'n awasooka: musurat al

ahzaab:

ٿ ٺٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀٹ ٹ چ

٧األحزاب: چ

{Jukira (owange gwe Muhammad) bwe twakola endagaano neba

Nabbi (ey'okuba nti balina okusiinza Allah yekka n'okkowoola

abantu eri okumusiinza n'okuba nga buli omu akakasa amazima

g'omulala), naawe (Gwe Muhammad), ne Nuuh, ne Ibrahiim, ne

Muusa, ne Isa mutabani wa Mariam (abenkizo muba Nabbi)}.

Ne musurat al shuura:

چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڃچ ٹ ٹ

١٣الشورى: چڻ گڑ ڑ ک ک ک ک ژڈ ڈ ژ

{Allah yabalaalikako eddiini (y'obusiraamu) eyo jeyalaamira

Nuuh era yeeyo jetwakussaako era nga jetwalamira nayo

Ibrahiim, ne Muusa, ne Isa, Netubaganba nti muyimirizeewo

eddiini (nga mwawula Allah era muteeke munkola amateeka ge)

era temwawukanaanga muyo}.

Ate oyo gwetuba tetutegedde linnya lye mubo, tumukkiriza

mumbeera ey'awamu. Allah y'agamba:

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٹ ٹ چ

٧٨غافر: چڄ ٺٺ

{Mazima twatuma ababaka oluberyeberye lwo, mubo mulimu

betwakunyumizaako era mubo mulimu betutakunyumizaako}.

Ekyokusatu: Okukakasa ebituufu ebibogwerwako nti bya

Mazima.

Page 45: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

45

Ekyokuna: Okukolera kumateeka goyo eyatumwa jetuli, era

nga yemenkomerero mubo (Muhammad s.a.w), eyatumibwa eri

abantu bonna. Allah y'agamba:

ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ٹ ٹ چ

٦٥النساء: چى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ

{Nelayiridde nze mukamaawo tebasobola kuba bakkiriza

okutuusa nga bakulamuzisizza mwebyo byebafuunyemu

obutakaanya wakati wabwe, ate nebatasigalamu kakunkuna

konna mwekyo kyoba alamudde nebakakkana eri okulamulako

era nebeewaayo olwewaayo olusembayo}.

Okukkiriza ababaka kulina ebibala bino wammanga.

Ekisooka: Okumanya ekisa kya Allah nokufaayo kwe eri

abaddu be bweyabatumira ababaka babalungamye eri ekkubo

eggolokofu, n'okubannyonnyola butya bwebalina okusiinza

Allah, kubanga amagezi g'omuntu tegasobola kwemalira gokka

kyekyo.

Ekyokubiri: Okwebaza Allah olwebwengera bino ebinene.

Ekyokusatu: Okwagala ababaka n'okubagulumiza,

n'okubawaana mumbeera ebasanidde, kubanga babaka ba Allah,

era nga b'amusiinza, n'okutuusa obubabaka bwe, n'okubuulirrira

abaddu be.

Waliwo abantu abaabula nebalimbisa ababaka ba Allah, nga

beekwasa nti ababaka tebava mubantu. Wabula ekyekwaso ekyo

Allah yakyogerako era nakimenyawo.

ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ٹ ٹ چ

ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی

٩٥ - ٩٤اإلسراء: چی ی

Page 46: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

46

{Tewali ky'agaana bantu kukkiriza mukiseera obulungamu

bwebaabajjira, okujjako okugamba nti Allah atuma atya

omubaka nga muntu? gamba (owange gwe Muhammad), nti

singa bamalayika beebaali babeera munsi nga mwebawangalira,

twandissizza kubo (okuva muggulu) omubaka nga Malayika}.

Bwatyo Allah n'amenyawo okwekwasa kwabwe nti omubaka

ateekeddwa kuba muntu kuba b'atumwamu munsi Bantu nga

bbo.

(Ababaka) Bantu, Era singa kunsi kwali kubeerako bamalayika

ne Allah yandissizza omubaka okuva muggulu nga Malayika

basobole okubeera nga bbo. Bwatyo Allah bweyayogera

kubailimbisa ba Nabbi nti b'agamba:

ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ چ ٹ ٹ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ۈئ ۈئ ېئ

١١ - ١٠إبراهيم: چڦ ڤٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ٺٺ ٺ

{Temuli mwe okujjako muli bantu nga ffe, mwagala kutujja

kwebyo bakadde baffe byebaali basiinza, bwemubanga

mwogera mazima muleete obujulizi obweyolefu obukakasa

ekyo kyemugamba, ababaka baabwe nebabagamba nti, kituufu

tuli bantu nga mwe naye (mukimanye) nti Allah awa

ebyengerabye oyo gwaba ayagadde mubaddu be, era tetusobola

kubaleetera bujulizi (ekyamagero) kyonna okujjako nga Allah

akkirizza}.

OMUSINGI OGWOKUTAANO: OKUKKIRIZA

OLUNAKU LWENKOMERERO.

Olunaku lwenkomerero, lwelunaku lwokuyimira, abantu

lwebagenda okuzukizibwa babalibwe era basasulwe empeera

yabwe. Lw'atumibwa olunaku lwenkomerero kubanga tewali

lunaku luvannyuma lwalwo lugenda kujja, abomujjana bagenda

Page 47: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

47

kutebenkera mubisulo byabwe bugenderevu, n'abomumuliro

bagenda kutebeenkera mubisulo byabwe bugenderevu.

Okukkiriza olunaku lwenkomerero kuzingiramu ebintu

bisatu.

Ekisooka: Okukkiriza okuzuukira, (nga nakwo kwekuzuukiza

abafu mukiseera engombe eyokubiri bweriba nga efuuyidwa,

abantu bayimirire mumaaso ga Allah omulezi webitonde

byonna, nga tebalina ngatto mubigere, bali bukunya tebalina

kyebebisseeko, nga balina ekikuta sibatayirire. Allah y'agamba:

األنبياء: چڃ ڃ چ چ ڃڄ ڃ ڄڄ ڦ ڦ ڦ ڄ چ ٹ ٹ

٤١٠

{Nga byetwatandika okutonda okwasooka, bwetugenda

okubazzaayo, tubalagaanyisizza endagaano nga okujituukiriza

kuli kuffe, era nga tulina obusobozi kukyonna kyetuba twagadde

okkola}.

Okuzuukira kwamazima, era kuliko obujulizi okuva mu Qura'n,

ne mu hadiith za Nabbi (s.a.w), n'okwegatta kwabasiraamu.

Obujulizi mu Qura'n; Allah y'agamba:

چۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې چ ٹ ٹ

١٦ - ١٥المؤمنون:

{Mazima ddala mwe Oluvannyuma (lwokuba abalamu)

mugenda kufa, era mazima ddala mwe kulunaku lwenkomerero

mugenda kuzuukizibwa}.

Ate Nabbi (s.a.w) y'agamba mu hadith:

متفق عليه.)يحشر الناس يوم القيامة حفاة غرال(.

Page 48: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

48

(Abantu bagenda kuzuukizibwa kulunaku lwenkomerero nga

tebalina ngatto mubigere, era nga sibatayirire). Hadith

y'egattibwako bukhar ne musilim.

Abasiramu beegatta kukubaawo kwalwo, era nga

okubeerawo kwalwo kulina ekigendererwa ekyokuba nti

buddiro nga abantu kwolwo lwebagenda okusasulwa ebyo Allah

byeyabagamba okkola nga abiyisa kunnimi z'ababaka be. Allah

y'agamba:

١١٥المؤمنون: چے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ٹ ٹ چ

{Abaffe mulowooza nti twabatonda ngatuzannya buzannyi (nga

tetulina kigendererwa), era nga temugenda kudda jetuli

(okuzuukizibwa)}.

٨٥القصص: چٿ پٻ پ پ پٱ ٻ ٻ ٻ چ وقال لنبيه

Era nagamba Nabbi we nti {Mazima oyo (Allah) eyakussaako

Qura'n agenda kukuzzaayo jeyakujja (kuzuukiza)}.

Ekyokubiri: okukkiriza okubalibwa n'okusasulwa. Omuntu ajja

kubalibwa emirimuje kulunaku olwo era asasulwe empeeraye

(okusiinziira nga bweyakola), Era nga ekyo kiriko obujulizi

okuva mu Qura'n, nemu hadith za Nabbi (s.a.w), nokwegatta

kwabasiraamu.

Allah y'agamba:

٢٦ - ٢٥الغاشية: چۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ٹ ٹ چ

{Mazima jetuli jebagenda okudda, era oluvannyuma kuli kuffe

okubalibwa kwabe}.

Era n'agamba:

Page 49: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

49

گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ گک ک ک ک گ گٹ ٹ چ

١٦٠األنعام: چں ں

{Oyo yenna alijja nekiruungi kyonna, kigenda kubisibwamu

emirundi kumi egikifaanana, n'alijja nekibi kyonna tageenda

kusasulwa okujjako empeera efaanana ekibi bye, atenga bonna

tebalyazamanyiddwa}.

Era n'agamba:

ڄ ڄ ڃ ڄڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄچ ٹ ٹ

٤٧األنبياء: چچ ڇ ڇ ڇ چڃ ڃ ڃ چ چ

{Netussawo ebipimo eby'obwenkanya olw'olukulunaku

lw'enkomerero, omuntu (omyoyo) tegugenda kulyazamanyibwa

kantu konna, nebwaliba nga yakola akanyinkuuli akenkana nga

empeke y'akalo (oba akantu akasembayo okuba akatono ennyo)

tugenda kkaleeta (tukamulage) kimala okuba nga ffe babazi

(abaazima era abakenkufu)}.

Ate musunna, hadith nga eva ku ibn Umar (Allah yasiima

kubo). Agamba nti Nabbi (s.a.w) y'agamba:

إن هللا يدني المؤمن فيضع عليه كنفه, ويستره فيقول: أتعرف ذنبك كذا؟ )

أتعرف ذنبك كذا؟ فيقول نعم أي رب حتى إذا قرره بذنوبه, ورأى أنه قد

, فيعطى كتاب لك اليومهلك قال: قد سترتها عليك في الدنيا, وأنا أغفرها

حسناته, وأما الكفار والمنافقين, فينادى على رؤوس الخالئق هؤالء الذين

متفق عليه. (كذبوا على ربهم, أال لعنة هللا على الظالمين

(Mazima Allah agenda kuseembera awali omuddu we

omukkiriza n'amusseeko ebibatu bye (ebyeyawulidde ye

mukitiibwa kye) n'amubikkirira, n'amugamb nti ojjukira

ezzambi lyo bweriti nebweriti? ojjukira ezzambi lyo bweriti

nebweriti? omuddu ajja kuddamu nti yye omuleziwange,

okutuusa lweyekakasaako ezzambi lye, n'alaba nti azikiridde,

Allah amugambe, nabibikkirira kunsi, era olwaleero

Page 50: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

50

nkusonyiye, omuddu n'aweebwa ekitabo kye kyebiruungi bye,

Naye bbo ab'awakanya Allah, n'abannanfuusi, bajja kkowoolwa

munamunji w'omuntu, bagambibwe nti, abo bemulaba

bebaayogera nga kumukama wabwe ebyobulimba ''nga

bamwogeza ebyo byataayogera era nga bamuwakanya'' ,

Abange ekikolimo kya Allah kibeere kubalyazaamaanyi).

Era kyakakata okuva ku Nabbi (s.a.w) nti omuntu yenna

amalirira okkola ekiruungi kimu era nakikola, Allah

amuwandikako ebiruungi kumi okutuuka ku nsanvu, n'asigala

nga amukubisizaamu erimundi mingi, Era singa omuntu amalira

okkola ekibi, nakikola, Allah amuwandikako ekibi kimu.

Era abasiraamu begatta nebakakasa nti okubalibwa

n'okusasulwa kumirimu abaddu jebakola by'amazima, era nga

kikwatagana buluungi nesonga lwaki Allah yassa ebitabo,

n'atuma ababaka, n'alaalika kubaddu okukkiriza ebyo byonna

byebajja nabyo, n'okukolera kubyetteeka kubyo, era

n'okulwanyisa ababiwakanya kwatteeka, n'omusaayi gwabwe

gukkirizibwa okuyiibwa, n'abakyala babwe, wamu ne maali

yabwe bibowebwa (bitwalibwa). Singa tewali kubalibwa wadde

okusasulwa, ebyo byonna tebyandibadde n'amakulu, atenga

Allah tasobola kulaalika kubanddu be kintu kyonna kitalina

makulu. Era Allah yalaza kunsonga eyo n'agamba nti:

گ گ گگ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک ٹ ٹ چ

٧ - ٦األعراف: چڳ ڳ

{Tugenda kubuuliza ddala abo betwatumamu ababaka, era

tugenda kubuuliza ddala ababaka (betwabatumira) tugenda

kubategeereza ddala byebaakola nga tujja kukumanya ate nga

sikuba nti webabikolera tetwaliwo}.

Ekyokusatu: Okukkiriza ejjana n'omuliro okuba nti bwebuddiro

obwolubeerera eri ebitonde. Ejjana nyumba yabyengera, Allah

yagiteekerateekera abakkiriza abamutya, abakikkiriza ebyo

Page 51: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

51

byeyabalaalikako okukkiriza, nebagondera Allah n'omubaka we,

nga bakikola kulwa Allah wamu n'okugoberera enjigiriza ya

Nabbi Muhammad (s.a.w). Mujjana mulimu ebyengera

ebyenjawulo amaaso gebitalabangako, n'amatu

gebitawulirangako, wadde emitima okubirowoozako. Allah

y'agamba:

ٱ ٻ ٻ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې چ ٹ ٹ

ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٿٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ڀٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ

٨ - ٧البينة: چ

{Mazima abakkiriza nebakola emirimu emiruungi, abo

b'ebitonde ebisiinga okubeera ebiruungi, empeera yabwe eri

omulezi wabwe (Allah) y'enyumba eyemirembe, balina ejjana

eyitibwa Adeni nga wansi waayo wakulukutirayo emigga,

bakugibeeramu lubeerera, Allah yabasiima kubo, nabo

nebamusiima, ekyonno kiri kubuli yenna eyatya omuleziwe}.

السجدة: چڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ ٹ ٹ چ و

٧١

Era Allah n'agamba

{Teri n'omu amanyi ebyo ebibakwekeddwa mubiruungi ebinji

ebyebika ebyenjawulo (ebyabateekerwateekerwa) nga mpeera

olwebyo byeb'alinga bakola}.

Ate gwo omuliro, nyumba yabibonerezo, Allah

yagiteekerateekera abawakanyi, abalyazamaanyi,

abamuwakanya nebajeemera ababaka be, gulimu ebibonerezo

ebyenjawulo, ebikakali ennyo omuntu byatayinza

n'akulowoozako wadde okuba nti ajja kubiguminkiriza.

Allah y'agamba:

١٣آل عمران: چېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ چ ٹ ٹ

Page 52: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

52

{Mutye nnyo omuliro ogwo ogwateekerateekerwa

abatakkiriza}.

ڎ ڎ ڈ ڈ ڌڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ چچ ٹ ٹ و

٢الكهف: چک ک ک ک گ ڑژ ژ ڑ

Era n'agamba: {Mazima ddala ffe twateekerateekera

abalyazamaanyi omuliro, bagenda kwetoloozebwako olukomera

olwommuliro bwebalisaba okunywesebwa kulwendo lwamazzi,

balinywesebwa olweje olubambula ebyenyi, nga luliinga

bwolaba ekyuuma ekiteekedwa mumuliro nekyengererera, nga

kyakunywa kibi nnyo era nga kifo kibi nnyo kyebagenda

okuwummuliramu}.

ڦ ڦ ڦ ڄ ڦٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤٹ ٹ چ و

األحزاب: ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ

٦ – ٦٤

Era Allah n'agamba: {Mazima Allah yagoba mukusaasira kwe

abatakkiriza, n'abateekerateekera omuliro ogwokya ennyo,

baakugubeeramu lubeerera, tebageenda kufuna wamukwano

wadde omutaasa, olunaku lwebagenda okukyusibwa kyusibwa

mumuliro, bajja kulaajana nga bagamba nti nga zitusaanze ffe

singa twagondera Allah, netugondera n'omubaka}.

Okukkiriza olunaku lwenkomerero kugoberezebwako,

okukkiriza byonna ebibaawo oluvannyuma lwokufa,

okugeza nga:

1:ebikemo byomuntaana: nga nabyo byebibuuzo ebibuuzibwa

omufu oluvannyuma lwokuziikibwa, abuzibwa ku mulezi we

(Allah), neddiini y'Obusiraamu, ne Nabbi Muhammad, naye

Allah abalyazaamanyi ababuza, (nebaba nga tebasobola

kuddamu bibuuzo bino) abawakanya amateeka ga Allah bajja

Page 53: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

53

kugamba ''haah, haah'', simanyi, ate omunnanfuusi oba eyali

obuusabuusa ajja kugamba '' simanyi wabula nawulira abantu

bagamba nange nengamba''.

Ebibonerezo nebyengera byomuntaana:

Byo ebibonerezo byomuntaana: bajja kugambibwa

abalyazaamanyi mubannanfunsi n'abawakanya amateeka ga

Allah (abakaafiiri), nga Allah bwe y'agamba mu Qura'n:

ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ چ ٹ ٹ

ۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ ۅۋ

٩٣األنعام: چوئ ۇئ

{Singa olaba abalyazamaanyi ng'abali mubukaawu bwokufa,

nga bamalayika banjuluzza emikono gyabwe okubajjamu

emyoyo gyabwe, nebabagamba (nebabakudaalira) nti mwejje

mumbeera eno jemulimu (bwemubanga musobola), olwaleero

mugenda kusasulwa ebibonerezo ebyobunyomoofu kwebyo

byemwali mwogera ku Allah ebitali bituufu, era nga mwali

mwekuluuntaliza kumateekaage}.

Era Allah y'agamba ku falaawo nebanne:

ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ڻں ں ڻ ڻ ڻٹ ٹ چ

٤٦ غافر: چھ ھ

{Buli kunkya neggulo bolesebwa eri omuliro, nekuluku

lwenkomerero falaawo nebanne bajja kuyingizibwa

mubibonerezo ebyamaanyi ennyo}.

Ate mu shahiih musilim hadith nga eva ku zaid mutabani wa

Thaabit (Allah yasiima kuye) nga agijja ku Nabbi (s.a.w)

y'agamba nti:

Page 54: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

54

أن يسمعكم من عذاب القبر الذي أسمع منه, )فلوال أن ال تدافنوا لدعوت هللا

ثم أقبل بوجهه فقال: تعوذوا باهلل من عذاب النار قالوا: نعوذ باهلل من عذاب

: تعوذوا باهلل من عذاب القبر, قالوا نعوذ باهلل من عذاب القبر, لالنار, فقا

قال: تعوذوا باهلل من الفتن ما ظهر منها وما بطن, قالوا: نعوذ باهلل من الفتن

ما ظهر منها وما بطن, قال: تعوذوا باهلل من فتنة الدجال, قالوا نعوذ باهلل من

فتنة الدجال(

(singa sikutya nti muyinza obutaziika bannammwe, nandisabye

Allah n'abawuliza kubibonerezo byomuntaana nga nze

bwembiwulira, oluvannyuma n'abolekera n'agamba,

mwekingirize (musabe) Allah abowonye ebibonerezo

by'omuliro, nebagamba: ''tusaba Allah atukingiriza ebibonerezo

by'omuliro'', nagamba: mwekingirize eri Allah ebibonerezo

byomuntaana, nebagamba: ''tusaba Allah atuwonye ebibonerezo

byomuntaana'' n'agamba: mwekingirize eri Allah abawonye

ebikemo ebyeyolefu mubyo n'ebyekweese, nebagamba: ''tusaba

Allah atuwonye ebebikemo ebyeyolefu mubyo n'ebyekweese'',

n'agamba: mwekingirize eri Allah ekikemo kya dajjaali,

nebagamba: tusaba Allah atukingiriza ekikemo kya dajjaali'').

Ate byo ebyengera byo muntaana, by'abakkiriza ab'amazima,

Allah y'agamba:

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ٹ ٹ چ

٣٠فصلت: چڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ

{Mazima ddala abo abagamba nga bakakasa nti omulezi waffe

ye Allah, oluvannyuma nebatamugattako kintu kyonna,

Malayika bakka jebali okuva eri Allah mukiseera kyokufa

nebabagumya, nebabagamba nti temutya jemugenda teliiyo

buzibu era temunakuwala olwebyo byemulese, musanyuke

n'ejannah eyo jemwalagaanyisibwa}.

Page 55: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

55

Era Allah n'agamba:

ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ ٹ ٹ

چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ

٨٩ - ٨٣الواقعة: چڑ ک ک ک ک گ گ

{Mulaba mutya mukiseera omwoyo byeguba nga gutuuse

muddookooli nga namwe muukiseera ekyo mutunula butunuzi

(nga temulina kyakkola) omuntu oyo tuba kumpi nnyo jaali

okusinga mwe, naye nga mwe temutulaba, kale bwemuba nga

temugenda kuzuukizibwa nga mwe bwemugamba, omwoyo

muguzzeemu bwemuba muli b'amazima, naye bwaba nga omufu

abadde mubokulusegere lwa Allah agenda kufuna okuwummula

nabuli kyonna ekisanyusa omwoyo ge, ne Jannah eyebyengera}.

Hadith nga eva ku barra-a ibn a'zib (Allah yasiima kuye

yagamba) nga agijja ku Nabbi (s.a.w) y'agamba kumukkiriza

bwayanukula (oboluungi ebibuuzo ebimubuuzibwa) bamalayika

ababiri muntaana ye:

ينادي مناد من السماء أن صدق عبدي, فأفرشوه من الجنة, وألبسوه من )

روحها وطيبها, ويفسح له تيه منالجنة, وافتحوا له بابا إلى الجنة, قال فيأ

في قبره مد بصره ( . رواه أحمد, وأبو داود,في حديث طويل.

(Akowoola omukowooze okuva muggulu nti omuddu wange

ayogedde Mazima, mumwalirire mujjana, Era mumwambaze

(engoye zomujjana), Era mumuggulire omulyango eri ejjana,

n'agamba (Nabbi), obuwewo bwomujjana n'obuwoowo bwayo

butaandika okumujjira, Era nagaziyizibwa entaanaye okutuuka

amaaso ge wegakoma).

Page 56: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

56

Okukkiriza olunaku lwenkomerero kirina ebibala, nga

mubyo mulimu bino wammanga:

Ekisooka: Okwagala okugondera Allah nga okola emirimu

emiruungi olwokusuubira empeera y'olunaku lwenkomerero.

Ekyokubiri: Okutya okkola ebikolwa ebyobujeemu

n'okubisiima oba okubiwagira nga otya ebibonerezo byolunaku

olwo.

Ekyokusatu: Okuddizaawo omukkiriza ebyamuyitako

mubulamu bwensi nga aweebwa ebyengera nempeera yolunaku

olwo.

Naye bbo abawakanya amateeka ga Allah (abakaafiiri),

bawakanya okuzuukira oluvannyuma lwokufa nga bagamba nti

ekyo tekisoboka. Wabula endowooza yabwe eyo nfu era

ebyawaandibwa ebitukuvu, n'ebirabwako wamu n'amagezi

birambika buluungi obufu bwayo.

Allah yagamba mu Qura'n:

ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ۋڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ڭے ے ۓ ۓ ڭ ڭٹ ٹ چ

٧التغابن: چ

{Bagamba abo abatakkiriza Allah nti tebageenda kuzuukizibwa,

gamba (owange gwe Muhammad) nti sibwe kiri nga

bwemugamba mbalayiridde omulezi wange mujja kuzuukizibwa

ddala, oluvannyuma mutegeezebwe byemwakola, ate nga ekyo

eri Allah kyangu nnyo}.

Era ebitabo byonna ebyassibwa okuva muggulu byegatta

nebikakasa okubeerawo kw'olunaku olwo.

Ate byo ebirabwako: Allah yalaga abaddu be okuzuukiza

kwabafu kuno kunsi era musurat albaqarah mulimu

ebyokulabirako bitaano kunsonga eno.

Page 57: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

57

Ekisooka: Abantu ba Nabbi muusa mukiseera bwebaamugamba

nti: tetugenda kukkiriza okutuusa nga tulabye ku Allah

owekitiibwa n'amaaso gaffe, Allah n'abatta oluvannyuma

n'abazuukiza, era kunsonga eyo Allah y'agamba bweyali nga

ayogera n'abaana bayisirayiri:

ھ ھ ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ٹ ٹ چ

٥٦ - ٥٥البقرة: چۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ

{Mujjukire mukiseera wemwagambira muusa nti tetujja

kukkiriza okutuusa nga tulabye ku Allah n'amaaso gaffe, laddu

nebakuba nganamwe mutunula (nemufa) oluvannyuma

netubabazuukiza mukufa kwamwe oba olyawo muneebaza}.

Ekyukubiri: Mukyafaayo ky'omusajja eyattibwa abaana

bayisirayiri nebeewakana kwani yamusse, Allah n'abalagira

basale ente bamale bakubise ennyama yaayo omubirigwe

ababuulire ani yamusse. Allah y'agamba kusonga eyo:

ڑڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڍڇ ڇ ڇ ڇ ڍٹ ٹ چ

٧٣ - ٧٢البقرة: چک ک ک ک گ گ گ گ ڳ

{Mujjukire bwe mwatta omuntu nemumala nemwewakana,

nemukaayagana kukuttibwa kwe, naye Allah w'akwolesa ekyo

kyemwali mukweka, netubagamba musale ente bwemumala

muddire ebimu kubituntu byayo mubikubise kukimu kukitundu

kyonna kumubirigwe ababuulire ani ayamusse, bwatyo Allah

bwazuukiza abafu, era abalaga obumu kububonero bwe

mulyoke mutegeere}.

Ekyokusatu: Ekyafaayo ky'abantu abaafuluma munyumba

zabwe nga badduka okufa, nga bali munkumi nankumi, Allah

n'abatta oluvannyuma n'abazuukiza. Allah y'agamba:

Page 58: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

58

ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ڳچ ٹ ٹ

ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ھہ ہ ھ

٢٤٣البقرة: چ

{Abaffe tolaba abo abaafuluma mumayumba gabwe nga bali

nkumi nankumi ngabadduka okufa, Allah n'abatta ate

oluvannyuma n'abazuukiza, Mazima Allah awa abantu

ebiruungi naye abantu abasinga obuungi tebeebaza}.

Ekyokuna: Ekyafaayo ky'omuntu eyayita kukyalo nga kifudde

kyonna kiweddewo (Abantu n'ebintu byonna nga bisaanyewo)

n'alaba nga kiri wala nnyo Allah okukizzawo, Allah n'amutta

okumala emyaka kikumi (100) oluvannyuma n'amuzuukiza.

Allah yagamba:

ھڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھٹ ٹ چ

ۋ ۅ ۅ ۉ ۋۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۇڭ ڭ ڭ ڭھ ھ ے ے ۓ ۓ

ائ ەئ ەئ وئ وئ ائۉ ې ې ې ې ى ى

ىئ ی ی ی ىئۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ۇئۇئ

٢٥٩ - ٢٥٨البقرة: چی جئ حئ مئ ىئ يئ جب حب

{Oba tolaba oyo eyayita kukyalo kyonna nga kisaanyewo (nga

kifudde), n'agamba nti kino Allah ayinza atya okukizzaawo

oluvannyuma lwokuba nga kifudde, Allah n'amutta okumala

emyaka kikumi, n'oluvannyuma na'muzuukiza, n'amubuuza

omaze banga ki ng'ofudde?, n'agamba nti maze lunaku lumu oba

kitundu kyalunaku, Allah n'amugamba nti omaze emyaka

kikumi, tunulako kubyokulya byo n'ekubyokunya byo tebinnaba

kwonooneka era otunule eri endogoyi yo, era tugenda kufuula

akabonero (akokulabirako) eri abantu, Era tunula eri amagumba

engeri jetugagattamu oluvannyuma netugambazaako ennyama,

Page 59: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

59

bweyamala okulaba ebyo n'amaaso ge y'agamba: ntegedde era

nkakasizza nti Allah alina obuyinza}.

Ekyokutaano: Ekyafaayo kya Nabbi Ibrahiim (mukwano gwa

Allah), bweyasaba Allah amulage butya bwazuukiza abafu?

Allah n'amulagira asale ebinyonyi bina abisalesale, addire

ebindu byabyo abigabanye kunsozi ezimuli okumpi,

oluvannyuma abikowoole, ebitundu byeyasazesaze bijja

kuddawo bitandike okujja eri Ibrahiim nga bitambula. Allah

y'agamba mu Qura'n:

ٺ ٺ ٺ ڀڀ ڀ ڀ پٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ ٹ ٹ چ

ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ٿٺ ٿ

٦٠٢ - ٢٥٨البقرة: چ ڃ ڃ ڃ چ چ چ ڃڄ ڄ ڄ

{Jukira Ibrahiim (a.s.w) bweyasaba Allah amulage butya

bw'azuukiza abafu, Allah yamubuuza nti: abaffe tokkiriza?

Ibrahiim n'addamu nti: nzikkiriza mukamawange, naye mbadde

njagala omutima gwange gutebeenkere, Allah n'amugamba asale

ebinyonyi bina abikutulemu ebitundu tundu (ebifi) oluvannyuma

ebifi ebyo abigabanye kunsozi ezimulinaanye, bwomaliriza

abikowoole bijja kujja gyali nga byanguwa, Omanye nti

Mazima Allah yewekitiibwa era ateeka buli kintu mukifo

kyakyo}.

Ate obujulizi obwamagezi buli mumbeera yamirundi ebiri:

Esooka: Mazima Allah yatonda eggulu nensi nabuli kintu

kyonna ekirimu nga tebyaliwo, kati oyo asobola okutandika

okutonda ebitonde, tayinza kulemererwa kubizzawo, Allah

y'gamba:

الروم: چڇ ڃڄ ڄ ڄ ڄ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦٹ ٹ چ

Page 60: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

60

{Era yooyo (Allah) eyatandika okutonda (ebitonde) ate

oluvannyuma (lwokufa) ajja kubizzaawo, era nga ekyo kitono

nnyo gyaali}.

١األنبياء: چڃ ڃ چ چ ڃڄ ڃ ڄڦ ڦ ڦ ڄ ڄٹ ٹ چ

Era n'agamba:

{Nga byetwatandika okutonda okwasooka, bwetugenda

okubazzayo, tubalagaanyisizza endagaano nga okujituukiriza

kuli kuffe, era nga tulina obusobozi kukyonna kyetuba twagadde

okkola}.

Era Allah n'agamba bweyali nga ayanukula abo abaali

bawakanya okuzzibwawo kwamagumba oluvannyuma

lwokumerenguka:

٧٩يس: چہ ہ ھ ھ ھ ہڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہچ ٹ ٹ

{Gamba (owange gwe Muhammad) nti ajja kugazzaawo

(amagumba) oyo eyagatonda omulundi ogwasooka, era nga

buli kutonda kwonna mumanyi}.

Eyokubiri: Mazima ensi esobola okukala yonna negwaawo

nebeera nga telinaamu wadde omuti ogwakiragala, Allah

natonnyesa enkuba neguddawo negulamuka, kati oyo Allah

asobola okuguzzawo n'aguwa obulamu oluvannyuma

lwokubanga gubadde mufu, asobola okuzuukiza abafu. Allah

y'agamba:

ٺ ٺ ڀٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀچ ٹ ٹ

٩٣فصلت: چٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ٿٺ ٺ ٿ

{N'obumu kububonero bwe obulaga okubaawo kwe, kwekuba

nga olaba ensi nga ekaze, naye bwetugitonyesaako enkuba, etiba

neyeeyongera okumera, Mazima oyo agiwadde obulamu, era

yazuukiza abafu, era nga kubuli kintu kyonna muyinza}.

Page 61: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

61

ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ٹ ٹ چ و

١ - ٩ق: چۆ ۆ ۈ ۇڭ ڭ ڭ ۇ ڭھ ھ ے ے ۓ ۓ

Era Allah n'agamba:

{Netutonnyesa enkuba eyomukisa okuva waggulu, netumeza

nayo amalimiro n'ebimera ebyempeke ezikungulwa n'emitende

emiwaanvu egijjuddeko ebibala ebingi, nga kugabirira eri

abaddu bange, era netulamusa nayo (enkuba) ettaka ekkalu

nabwekutyo bwekugenda okubeera okuzuukira okuva

muntaana}.

Wabula waliwo abaabula, nebawakanya ebibonerezo

byomuntaana n'ebyegera byayo, ngabanba nti ekyo tekisoboka

kubanga kyawukana nebyo ebirabwako, era nti singa obikkula

kumufu nga alimuntaana ye osanga nti alinga bweyabadde nga

talina kyakyuseeko, nga n'entaana teyeeyongeddeeko mubunene

oba okufunda.

Endowooza eyo nkyamu kubanga eyawukana n'obujulizi obuli

mu Qura'n, ne hadith za Nabbi (s.a.w) n'amagezi, wamu nebyo

ebirabwako.

Bwo obujulizi okuva mu Qura'n, twabulabye mukukkiriza

kwokubaawo kwolunaku lwenkomerero. (Kulupapula no.53)

Ate obujulizi okuva mu hadith: hadith nga eri muswahiih

bukhaar, nga eva ku ibn abaasi (Allah yasiima kubo), yagamba:

(Nabbi (s.a.w) yafuluma n'agenda kuzimu kunjegoyego

zekibuga Madiinah, nawullira amaloboozi ga'bantu babiri nga

babonerezebwa muntaana zabwe) nayogera hadith,

ngamulimu nti: ('' naye omu kubo yali teyeewala musulo gwe

nga amala ekyetaago kye, ate omulala yali atambuza olugambo

wakati w'abantu).

Page 62: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

62

Ate obujulizi bwebyo ebirabwako: Mazima omuntu

bwabanga yebase, asobola okulaba ng'ali mukifo ekyagaagavu

mubyengera yeyagala, oba okulaba ng'ali mukifo kifunda nnyo

nga awuubadde alumizibwa, era oluusi ayinza okusisimuka

mwebyo byabadde alaba ng'ali kubuliri bwe, mukisenge kye.

Okwebaka muganda wakufa era yensonga lwaki Allah yakuyita

kufa bweyagamba:

ڄ ڄ ڄ ڦٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦٹ ٹ چ

٤٢الزمر: چڍ چڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ

{Allah afiisa emyoyo ekiseera kyagyo bwekiba nga kituuse

(okufa okunene), negyo egitannaba kutuukibwako kiseera

kyagyo mukwebaka kwagyo (okufa okutono), naye egyo

egituukidwako ekiseera kyagyo nagikwatirayo (natajizza ngulu)

emirala n'agita okutuusa lwegirimalako ekiseera kyagyo

ekyagigerekerwa}.

ate obujulizi bwamagezi; Mazima omuntu bwaba nga yebase

ayinza okulaba ekirooto eky'amazima nga kikwatagana buluungi

nebiriwo ebirabwako, okugeza ayinza okulaba Nabbi (s.a.w)

mukifaananyi kyennyni kyeyalimu, ate nga tukimanyi nti oyo

yenna ab'alabye Nabbi mukifaananyi kye aba amulabidde ddala,

songa ate yeebase mukisenge kye kubuliri bwe nga ali wala nyo

nebyalabye mukirooto. Kati bwekiba nga ekyo kisoboka

mumbeera yaffe wano kunsi, butya bwekitasoboka kubeerawo

kunkomerero?

Ate kwo okwekwasa kwabwe nti singa tubikkula kumufu

muntaana ye tusobola okumusanga nga takyuseeko (nga alinga

bweyaziikibwa), wadde entaana ye okweyongereako oba

okufunda. Ekyo kyanukulwa mumbeera zanjawulo:

Esooka: Okukimanya nti tetukkirizibwa kukontanya busiraamu

kyebwajja nakyo nebyo ebibuzaabuza, songa singa omuntu

Page 63: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

63

afumintiriza buluungi asobola okulaba obukyamu obuli mwebyo

ebiri ebweeru wObusiraamu.

Eyokubiri: Mazima embeera zomuntaana kimu kubintu Allah

bweyesigaliza okubimanya, Era nga abantu tebasobola

kubimanya, Era tuba kubanga tusobola okumanya ebifa

muntaana, amakulu gokukkiriza ebyekweese tegandibaddewo.

N'abakkiriza bandibadde benkanankana mukukkiriza

n'okukakasa ebyekweese.

Eyokusatu: Ebibonerezo byomuntaana, ebyengera byayo,

n'okugaziwa kwayo wamu n'okufunda kwayo, omufu yasobola

okubimanya sossi akyali omulamu, nga omuntu eyeebase

bwasobola okulaba nga ali mukifo ekigazi oba ekifunda enyo,

songa ate munne gwali naye mukisenge, kubuliri bwebumu

mubulanganti emu, talina kyalaba kikyuseeko. Era bwatyo ne

Nabbi (s.a.w) obubaka bwamukkanga ko songa ate baswahaba

tebaawuliranga bimugambibwa, ate olunsi Malayika yajjiranga

mukifaananyi kyomuntu n'ayogera ne Nabbi, naye nga

baswahaba bbo tebalaba Malayika wadde okuwulira byayogera.

Eyokuna: Mazima okumanya kwebitonde kugere okusiinziira

nga Allah bweyayagala, era tebisobola kumanya buli kiriwo.

Eggulu omusaavu, nensi nabulimu kimu ekirimu kitendereza

Allah mubutuufu byokumutendereza, naye Allah awulizaako

mubitonde bye gwaba ayagadde olwolumu. Allah yagamba:

ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڳگ گ گ گ ڳ ڳ ڳٹ ٹ چ

٤٤اإلسراء: چۀ ہ ہ ہ ہ ۀڻ

{Atenderezebwa Allah bulikimu kyonna ekiri muggulu

nemunsi, Era tewali kintu kyonna okujjako nga kitendereza

amatendo ge newankubadde nga temutegeera kutendereza

kwabyo}.

Nabwekityo sitaani namageege (amajinni) biwulira buli kimu

ekijja nekiva munsi, Era lumu amajinni gajja ewali Nabbi

Page 64: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

64

(s.a.w) negawuliriza nga asoma Qura'n negajekkaanya

bwegamaliriza gaddayo eri gannaago nga matiisa Era

amabuulirize, newankubadde bwegutyo bweguli ate ffe

tetugalaba, Era kunsonga eyo Allah owekitiibwa yagamba:

ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ گ گ ڳ ٹ ٹ چ

ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ڻڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڳڳ ڳ

٧٢األعراف: چہ ھ

{Abange mwe abaana b'adam, tababusabuzaanga sitaani, nga

bweyabuzabuuza bakadde bamwe (adam ne hawa) nabajja mu

janna nga abambudde ebyambalo byabwe alyoke abalage

ensonyi zabwe, Mazima ddala ye nejjeerye ( mumajinni)

babalaba songa ate mwe temubalaba, Mazima twafuula

zisitaani, mikwaano gyabo abatakkiriza nga kibonerezo

gyebali}.

Kati bwekiba nga ebitonde tebiraba buli kimu ekiriwo,

tetukkirizibwa kuwakanya kubaawo kwebyo ebyakakasibwa nti

jebiri mubitalabika newankubadde nga ffe tetubiraba.

OMUSINGI OGWOMUKAAGA: OKUKKIRIZA

OKUGERA KWA ALLAH.

Okugera kwa Allah kwekusalawo kwe eri ebitonde, okusinziira

nga bwekwakulembera okumanya kwe, Era nga kukwatagana

nebigendererwa bye.

Okukikkiriza okugera kuzingiramu ebintu bina:

Ekisooka: okukkiriza nti Allah yamanya buli kintu kyonna

mubufunze nemubulambulukufu byakyo, okuva edda nedda,

sinsonga obanga ekyo kikwatagana kubikolwa bye, oba

kubikorwa bya baddu be.

Page 65: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

65

Ekyokubiri: okukkiriza nti Allah ekyo yakiwandika ku lubaawo

olukuumibwa (lawuhu mahfuudh). Era kunsonga zino zombiriri

Allah y'agamba:

ۓ ۓ ڭ ڭ ےھ ھ ھ ے ھڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہچ ٹ ٹ

٧٠الحج: چڭ ڭ

{Abaffe tomanyi nti Allah amanyi byonna ebiri muggulu ne

munsi, Mazima ebyo byonna biri mukitabo (biwandiike), Era

nga Mazima ddala eri Allah ekyo kangu nyo}.

Ate muswahiih musirimu, hadith nga eva ku abudallah ibn amr

ibn a'si (Allah yasiima kubo), yagamba nti: nawulira omubaka

wa Allah (s.a.w) nga agamba nti:'' Allah yawandiika okugera

kwebitonde emyaka emitwaalo etaano nga tannaba okutonda

ggulu nensi).

Ekyokusatu: okukkiriza nti byonna ebigwawo munsi bigwawo

lwakwagala kwa Allah, sisonga oba bikwata kubikolwa bye oba

kubikolwa byebitonde, Allah y'agamba:

٦٨القصص: چوئ ۉۋ ۋ ۅ ۅ ۉٹ ٹ چ

٢٧إبراهيم: چچ ڇ ڇ ڇ ڇ چ ٹ ٹ و

٦آل عمران: چڳ کڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ کچ ٹ ٹ و

{N'omulezi (Allah) atonda nga bwaba ayagadde era n'alonda

oyo gwaba ayagadde}

Era n'agamba: {Era Allah akola kyonna kyaba ayagadde}.

Era n'agamba: {Yooyo abatonda munnabaana zabannyamwe

nga bwab'ayagadde}.

Era Allah n'agamba kubikwatagana nebikolwa byebitonde:

٩٠النساء: چې ۇۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ٹ ٹ چ

Page 66: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

66

٣٧١األنعام: چې ې ې ى ېۋ ۅ ۅ ۉ ۉ چ ٹ ٹ و

{Singa Allah yayagala yandibabateeredde nebabalwanyisa}.

Era n'agamba: {Singa Allah yayagala tebandikikoze baleke

n'okutemerera kwabe ku Allah kubanga ekyo kikosa bbo.}.

Ekyokuna: okukkiriza nti byonna ebiriwo (muggulu omusanvu

ne munsi) mubwennyini bwabyo nebitendo byabyo

nokwenyenya kwabyo Allah yeyabitonda. Allah y'agamba:

٦٢الزمر: چگ گ ڳ ڳ ڳ ڳ گک ک ک گٹ ٹ چ

٢الفرقان: چەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ چ ٹ ٹ و

{Allah yemutonzi wabuli kintu kyonna era yemmukuumi kubuli

kintu kyonna}.

Era Allah n'agamba: {Era y'atonda buli kintu kyonna era

n'akiteekateeka oluteekateeka}.

Era Allah n'agamba ku Nabbi Ibrahiim (s.a.w), nti y'agamba

abantu be:

٩٦الصافات: چڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ٹ ٹ چ

{Era Allah yeyabatonda nebyemukola}.

Wabula okukkiriza okugera kwa Allah mumbeera

jekunyonnyoddwamu tekugaana bantu kuba nakwagala kwabwe

kubikolwa byabwe, oba okwesalirawo kubyebakola n'obusobozi

kubyo. Kubanga Obusiraamu nebyo byetulabako bitulaga

buluungi nga omuntu okuba n'obusobozi kubyo.

Allah y'agamba kukwagala kwomuntu:

٣٩النبأ: چژ ڑ ڑ ک ک ک ک ٹ ٹ چ

٢٢٣البقرة: چۈئ ىې ې ې ې ٹ ٹ چ و

Page 67: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

67

١٦التغابن: چہ ہ ہ ھ ھ ھ ۆ چ وقال في القدرة:

چمت ېۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ٴۇۇ ۆ ۆ ۈ ۈۇ چ ٹ ٹ و

٨٦٢البقرة:

{Oyo yenna ayagala (okusisiinkana Allah) ateekewo ekkubo

erinamutuusa jaali ng'amusiimeye (emirimu emiruungi)}

Era nagamba: {Mugende eri ennimiro zamwe (bakyala bamwe)

nga bwemuba mwagala}.

Ate Allah n'agamba kubusobozi bw'omuntu: {Mutye Allah nga

bwemuba musobodde, mube bawulize era bagonvu eri ebiragiro

bya mukama wammwe}.

Era n'agamba {Allah talagira mwoyo okujjako ekyo

kyegusobola, gujja kusasulwa ekiruungi kyegwakola era

guvunaanibye ekibi kyegwakola}.

Ate obujulizi mubirwabwako: Mazima buli muntu amanyi nti

alina obusobozi kukusalawo byakola nebyalekayo okkola

okusiinziira kukusalawo kwe, nga okutambula, nebyo

ebituukawo nga tebiri mukwagala kwe nga okukankana,

okwesisiwala, naye era tulina okumanya nti okwagala,

n'okusawo, wamu n'obusobozi bwabantu byonna bulina

kugoberera kusalawo kwa Allah. Kubanga Allah y'agamba:

چى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ چ ٹ ٹ

٩٢ - ٢٨التكوير:

{Eri oyo yenna mumwe ayagala okutereera (kukkubo

eggolokofu) ate nga temuyinza kwagala nakusalawo okujjako

nga Allah ayagadde, Omulezi webitonde byonna}.

Ate era olwokuba nti eggulu nensi byonna bwakabaka bwa

Allah, tewali ayinza kukolera kintu kyonna mubwakabaka bwe

nga Allah tamanyi oba okwagala kibeewo.

Page 68: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

68

Era okukkiriza okugera kwa Allah mumbeera eyogeddwako

waggulu, tekuwa muntu kisonyiwo kwebyo byaba alese

mubyamulalikwako natabikola, oba okkola ebyonoono,

nolwekyo okujuliza okugera mukuleka byolina okkola oba

okkola byotalina kkola sikituufu olwensonga zino wammanga:

Esooka: Allah y'agamba:

ڤٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤچ ٹ ٹ

ڇ ڇڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڃڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ

١٤٨األنعام: چڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ

{Bajjakugamba abo abagatta ku Allah ebintu ebirala, nti singa

Allah yayagala tetwandimugasseeko kintu kirala kyonna, wadde

bakadde baffe, Era tetwandifudde kintu kyonna kyamuzizo,

bwebatyo n'abasooka bwebaalimba, okutuusa bwebaakomba

kubibonerezo byaffe, gamba (owange Muhammad) nti abaffe

mulina okukumanya kwonna mukutujjireyo ko, temulina

kyemugoberela okujjako endowooza zamwe, Era temulina

kyemuli mwe okujjako abogera ebyobulimba ku Allah}.

Baba kubanga okwekwasa kwabwe n'okugera kwa Allah

kutuufu tebandikombezeddwa kubibonerezo bya Allah.

Eyokubiri: Allah yagamba:

ژ ژ ڈڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈٹ ٹ چ

١٦٥النساء: چڑ ڑ ک

{Babaka nga basanyusa era nga batiisa abantu baleme

kyebekwasa eri Allah oluvannyuma (lwokujja) kwababaka,

Allah okuva edda nedda wakitiibwa owamagezi (ateeka buli

kintu mukifo kyakyo)}.

Page 69: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

69

Eyokusatu: hadith eri mu swahiih bukhar ne musirimu, nga eva

ku Ali ibn abi twalib (Allah yasiima kuye) nga agijja ku Nabbi

(s.a.w) yagamba:

كتب مقعده من النار أو من الجنة. فقال رجل من ما منكم من أحد إال قد"

القوم: أال نتكل يا رسول هللا؟ قال: ال اعملوا فكل ميسر" ثم قرأ "فأما

من أعطى واتقى". وفي لفظ " فكل ميسر لما خلق له".

(Tewali n'omu mumwe okujjako nga yateekerwa teekerwa ekifo

kye mumuliro oba mujjana, n'abuuza omusajja mubantu

ab'aliwo nti kati tulekeyo okkola twesigamire kyekyo

ekyatugerekerwa? namugamba nti: nedda, wabula mukole buli

omu wakwanguyirizibwa,'' oluvannyuma nasoma {wabula oyo

yenna awaayo ebyo ebimuvunaanyizibwako mumabanja ga

Allah, era n'atya buli kyonna ekimunyiza}. munjogera ya hadith

endala '' buli omu wakwanguyirizibwa ekyo ekyamutonderwa'').

Bwatyo Nabbi (s.a.w) n'alagira okukola nagaana okwekwasa

okugera kwa Allah.

Eyokuna: Mazima ddala Allah yalagira abantu (byebalina

okkola) ate nabagaana (byebatalina kkola). Era talina

kyeyabalaalika kkola okujjako nga kiri mubusobozi bwabwe,

nga Allah bwagamba mu Qura'n:

١٦التغابن: چۆ ہ ہ ہ ھ ٹ ٹ چ

٢٨٦البقرة: چمت ٴۇۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈٹ ٹ چ و

{Mutye Allah nga bwemusobola}

Era n'agamba: {Allah talaalika kumyoyookujjako ekyo

kyegusobola}. Nabwekityo omuntu abakuba nga akakibwa

bukakibwa byakola, yandibadde nga yalagirwa okkola

kyatalinaako busobozi, ate nga ekyo kikyamu, kubanga bwagwa

munsobi mubutanwa oba nga yelabidde, oba nga akakkiddwa

bukakibwa, talina musango kuba alina ekimusonyiyisa.

Page 70: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

70

Eyokutaano: Mazima okugera kwa Allah, kyama kye

yakyesigaliza tewali akimanyi okujjako nga kimaze kutuukawo,

are okwagala kyomuntu kwebyo byakola kwekukulembera

ebikolwa bye, nekiba nti okwagalakwe okkola kyayagala

tekuzimbidwa kukumanya kuva muye olwokwagala kwa Allah,

nabwekityo okwekwasa kyomuntu kukugera kwa Allah

kuvaawo kubanga omuntu talina kwekwasa kwebyo batamanyi.

Eyomukaaga: Mazima ddala tulaba omuntu nga afaayo nnyo

kwekyo kyayagala mubintu bye duniya (ensi) okutuusa

lwakituukako, Era takivaako nga tannakifuna okujjako ekyo

Allah kyeyagera nti talikifuna, kati lwaki aleka ebinamugasa mu

bya akhirat (enkomerero) nakola ebigenda ommukosa nga

yekwasa nti Allah bwatyo bweyamugerEra, omulyango

gwensonga zombiri sigwegumu?.

Ekyolabiko mukutaangaaza obuluungi ensonga eno; singa

omuntu aba alina amakubo abiri, erimu kugo nga limutuusa

kukyalo nga kirimu obuvuyo, ekitta bantu, obunyazi,

okunyakula, nokutya okunji, wamu nenjala kakkunsi, ate nga

elyokubiri limutuusa kukyalo nga kiteeketeeke buluungi,

mulimu emireembe, kitebenkevu, nga nobulamu bwamu

buluungi, nokuwa ekitiibwa eri obulamu bwabantu, kugombi

ayinza kukwta liriwa?.

Mazima era akwata kubo lyakubiri erimutuusa kukyalo ekirimu

emirembe, Era nga tekisoboka eri buli ategeera kukwata kubo

limtuusa kukyalo kirimu buvuyo nekitta bantu, neyekwasa

okugera kya Allah, kati lwaki omuntu kunsonga za akhira

akwata ekkubo erimutwala mumuliro nga yekwasa okugera kwa

Allah?

Ekyokulabirako Ekyokubiri: tulaba omulwadde alagirwa

okumira eddagala naye nga talyagala, Era nebamugaana okulya

ebintu ebimukosa nabirekayo newankubadde nga omutima gwe

gubyagala nyo, olwokuba ayagala emirembe nokussuka

obuluungi, Era tasobola kugaana kunywa dagala, oba okulya

Page 71: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

71

emmere emukosa, nga yekwasa okugera kwa Allah, kati lwaki

omuntu aleka Allah byeyamugamba okkola n'omubaka we, oba

n'akola ebyo Allah byeyamugaana n'omubaka we, oluvannyuma

neyeekwasa okugera kwa Allah?.

Eyomusaanvu: Mazima ddala omuntu eyeekwasa okugera kwa

Allah, kukulekayo ebyo Allah byeyamulagira okkola,

(ebyamulalikwako), oba okkola ebyonoono, singa omuntu

omulala amukolako obulyazaamaanyi, n'atwala ebyobugagga

bye, oba n'alinnyirira eddemberwe, oluvannyuma neyeekwasa

okugera kwa Allah, tayinza kukkiiruza nsonga ye, kati lwaki

takkiriza kwekwasa kwakugera kwa Allah mukumukolako

obulyazaamaanyi, ate ye neyeekwasa okugera kwa Allah

mukukola obulyazaamaanya ku Allah?.

Era kigambibwa nti amiir wabakkiriza umar ibn khattab (Allah

yasiima kuye) bamuletera omusajja nga abye asaanira kutemako

mukono, umar nalagira bamutemeko omukono, omusajja kyava

agamba nti lindako sebo amiir, Mazima nabbye naye

kulwakugera kya Allah, Umar n'agamba: naffe tukutemeko

omukono kulwakugera kwa Allah.

Okukkiriza okugera kwa Allah kulina ebibala bino

wammanga:

Ekisooka: Okwesigamira Allah mukuteekawo amakubo,

kisobole okkuyamba obuteesigamira makubo gokka nga olina

kyoyagala okkola, kubanga buli kintu kyonna kiriwo

kulwakugera kwa Allah.

Ekyokubiri: Omuntu obuteetwala nti wakitalo nnyo singa aba

atuuse kubiruubirirwa bye, kubanga okubituuka ko kyengera

okuva eri Allah, olwokumugerera ekkubo eddungi, nokuyitamu

obuluungi, kati singa yeelaba nga wakitalo nyo kiyinza

okumwerabiza okwebaza Allah.

Page 72: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

72

Ekyokusatu: Obutebenkevu, neddembe mumutima mwebyo

byonna byayitamu mukugera kwa Allah, era teyeemalaamu

olwokuyitibwako byayagala oba okufuna byatamwa, kubanga

okwo kwonna kugera kwa Allah oyo alina obwakabaka

muggulu nemunsi, Allah yagamba kunsonga eyo:

ۅے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋٹ ٹ چ

ۇئ ۆئ ۇئۅ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ

٢٣ - ٢٢الحديد: چۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ

{Tewali buzibu bwonna butuukawo munsi, wadde kummwe

mwennyini okujjako nga bwawandikiikibwa mukitabo

oluberyeberye nga tetunnaba kutonda nsi mazima ddala ekyo ku

Allah kyangu nnyo, Mulwoke muleme kunakuwala kwebyo

ebiba bibayiseeko era muleme kweyagala nakwekuza olwebyo

byeyabawa, Allah tayagala yenna eyeyagala neyekuza}.

Era bwekityo Nabbi (s.a.w) yagamba:

عجبا ألمر المؤمن إن أمره كله خير, وليس ذاك ألحد إال للمؤمن إن أصابته

كان خيرا له " رواه ن خيرا له, وإن أصابته ضراء صبر فسراء شكر فكا

مسلم.

(Embeera zomukkiriza zewunyisa, kuba buli kimu gyali

kiruungi, ate ekyo tekiri okujjako kumukkiriza, bwafuna

ekiruungi yebaza ''Allah'' nekiba nga kiruungi gyali, ate

bwatuukibwako obuzibu aguminkiriza, nekiba nga kiruungi

gyali). Hadith yayogerwa musirimu.

Waliwo ebibinja bibiri ebyabula kukugera kwa Allah:

Ekisooka: al jabariya, abagamba nti Mazima ddala omuntu

akakibwa bukakwibwa emirimu jakola, era talina busobozi

nakwagalakwe.

Page 73: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

73

Ekyokubiri: al qadariyya, abagamba nti omuntu yemalirira

mubyakola, alina okwagala n'obusobozi bwe, sossi lwakugera

nakwagala kwa Allah.

Okuddamu eri ekibinja Ekisooka (al jabariyya). Nga obujulizi

buva mu Qura'n nemubiriwo ebirabwako.

Okuva mu Qura'n; Mazima ddala Allah yakakasa kumuntu

okwagala, n'okwesalirawo kyakola, era nagatta okkola omulimu

gyali bweyamba:

آل عمران: چہ ڱگ گ گ گ ڳ ڳ ڳ ڳچ ٹ ٹ

٥٢١

{Mumwe mulimu ayagala ensi era nemumwe mulimu ayagala

enkomerero}.

ڇ ڇ ڇ ڇ چڃ ڃ ڃ چ چ چ ڃڄ ڄ ڄ ڄٹ ٹ چ و

٢٩الكهف: چگ ڌڍ ڍ ڌ

Era n'agamba: {Gamba (owange gwe Muhammad) nti

byembagamba gemazima agava eri omulezi wammwe,

kisigadde jemuli okwesalilawo ayagala akkirize, n'ayagala

awakanye, Mazima ddala twategekera abalyazaamaanyi omuliro

bagenda kwetololezebwako olukomera lwomumliro}.

چجح مح جخ حخ مخ مجىث يث حج مثمت ىت يت جثٹ ٹ چ و

٦٤فصلت:

Era n'agamba: {Oyo yenna akola ekiruungi kyonna kigasa

myoyo gwe, nabuli yenna ayonoona, okwonoonakwe okwo kuli

kuye, Era omuleziwo (Allah) tabangako mulyazamaanyi eri

abaddu}.

Ate mubiriwo ebirabwako: Mazima ddala buli muntu amanyi

buluungi enjawulo eri wakati webikolwabye byakola

ebyakyeyagalire, n'okwagalakwe, okugeza nga okulya,

Page 74: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

74

okunywa, okugula, okutuunda, nebyo ebimutuukako nga

teyeeyagalidde nga okukankana singa abadde n'omusujja, oba

okuva waggulu n'agwa. Omuntu mubikolwa (ebyakyeyagalire)

abikola nga yasazeewo nokwagala kwe Era nga takakiddwa

nakamu, ate ebitali byateyagalidde, bimutuukako nga

siyasazeewo Era silwakwagala kwe.

Ate okuddamu eri ekinja Ekyokubiri (al qadariyya), nakwo

kwamirundi ebiri, mu Qura'n nemumagezi:

Mu Qura'n, Mazima ddala Allah owekitiibwa yemutonzi wabuli

kimu, Era buli kyonna ekiriwo kiriwo lwakwagala kwe, Era

Allah yanyonnyola buluungio mukitabo ke (Qura'n), nti

ebikolwa byomuntu bibaawo lwakwagala kwe, bweyagamba nti:

ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ٹ ٹ چ

چڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڇڃ چ چ چ چ ڇ ڇ

٢٥٣البقرة:

{Singa Allah yayagala tebandirwanaganye abo abajja

oluvannyuma lwabwe, oluvannyuma lwobunyonnyofu

okubajjira, naye baayawukana, mubo mulimu abakkiriza, Era

mulimu nabaawakanya Singa Allah yayagala

tebandirwanaganye, naye Allah akola ekyo kyaba ayagadde

mubufuzi bwe}.

ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ چ ٹ ٹ و

١٣السجدة: چڦ ڦ ڦ ڄ

{Singa twayagala buli mwooyo twandiguwadde obulungamu

bwagwo, naye ekigambo kyakata okuva munze (Allah) nti

njakujjuza omuliro okuva mumajjini nemubantu bonna}.

Ate okuddamu okwamagezi: tukimanyi buluungi nti ensi eno

yonna nebigirimu Allah yagifuga, ate n'omuntu ali munsi,

nolweekyo naye afugibwa Allah, atenga tekisoboka afugibwa

Page 75: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

75

okweyisanga bwaba alabye mubufuzi bwamukamaawe okujjako

nga omukkiriza (mukamaawe), Era nga ayagadde.

EBIGENDERERWA BY'ENZIKIRIZA Y'OBUSIRAAMU.

Ebigendererwa byenzikiriza y'obusiramu, byebintu Obusiraamu

byebuluubirwa okutuukako, Era nga bufaayo nyo

okubyeekwatako, Era nga biri mubiti nemitendera ejenjawulo,

mubyo mulimu bino wammanga:

Ekisooka: Okkola omulimu gwonna kulwa Allah,

nokumusinza; kubanga yemutonzi, talina kimwegattako,

nekibanga kyatteeka okuba nga yasinzibwa yekka.

Ekyokubiri: Okununula amagezi, nendowooza zaffe okuva

mubuvuyo obuva mukuba nti omutima teguliimu nzikiriza eno

(eyObusiraamu), kubanga oyo yenna atalina nzikiriza eno

mukifuba kye, abeera nga omutima gwe mukalu Era mwereere

teguliimu nzikiriza ntuufu oba okubanga abbinkidde mububuze

obwenzikiriza empangirire obupangirizi.

Ekyokusatu: Okuwummula n'obutebenkevu bwomutima

nebirowoozo, omuntu alina enzikiriza eno taba nakwEraliikirira

mumutima gwe, wadde okulabaankana mundowooza, kubanga

enzikiriza eno egatta wakati womukkiriza nomutoziwe Allah,

nabanga amasiima okubanga yemulezi we, yamuteekErateekEra

obulamu bwe, yamuteerawo amateeka agamufuga

n'okumulamula, olwo omutima gwe neguba mutebeenkevu

kwebyo byaba amugeredde, Era ekifuba kye nekiba

kyanjulukufu eri Obusiraamu nga tasobola kubuwanyisaamu

kintu nakirala kyonna.

Page 76: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

76

Ekyokuna: Okuba nebigenderwa ebituufu, nemirimu emiruungi

ebitali bipaangirire mukusinza Allah owekitiibwa oba

munkolagana wakati wo nebitonde, kubanga egimu kumisingi

gyaayo (enzikiriza y'Obusiraamu), okukkiriza ababaka nga

kuzingiramu okugoberera ekkubo lyabwe eriyina ebigendererwa

ebituufu nemirimu emiruungi.

Ekyokutaano: Obuvumu n'obunyinkivu mukkola emirimu

emiruungi, kikusobozese okuba nti tewali kakisa konna kakkola

murimu muruungi okujjako nga okakozesa nga osuubira

empeera ennuungi ewa Allah, Era nga tewali mbeera yonna

yakujeemera Allah okujjako nga ojesamba, kubanga egimu

kumisingi jenzikiriza eno, okukkiriza okuzuukira, nokubalibwa

kwemirimu. Allah yagamba:

األنعام: چپ پ پ پ ڀ ڀ ٻٱ ٻ ٻ ٻٹ ٹ چ

٣٢١

{Buli omu mubo alina empeera mwebyo byebaakola,

Mukamaawo simugayaavu kwebyo byebakola agenda kusasula

buli omu okusiinziira nga bweyakola}.

Ne Nabbi (s.a.w) yakubirizaanga nyo abagoberezibe ensonga

eno nagamba nti:

خير وأحب إلى هللا من المؤمن الضعيف, وفي كل خير, المؤمن القوي"

إحرص على ما ينفعك واستعن باهلل, وال تعجز, وإن أصابك شيء فال تقل

لو أني فعلت كان كذا وكذا ولكن قل: قدر هللا وما شاء فعل, فإن لو تفتح

. عمل الشيطان " رواه مسلم

(Omukkiriza owamaanyi yasinga obuluungi, n'okwagalwa ewa

Allah kumukkiriza omunafu, naye bonna balimu obuluungi,

gezaako nyo okkola ebikugasa osabe ne Allah okkuyamba

tokkirizanga okulemererwa, bwobanga olina ekikutuuseeko

togamaba nga singa nakoze bwenti kyandibadde bwekiti

n'ebwekiti, wabula gamba nti okwo kugera kwe Allah

Page 77: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

77

n'akuteekateeka kwe, era akola kyaba ayagadde, kubanga

mazima ekigambo ''singa'' kiggulawo emirimu gyasitaani).

Ekyomukaaga: Okuteekawo ekibiina ekyaamaanyi, ekiwaayo

buli kyekirina okuyimirizaawo Eddini y'akyo, n'okunyweza

empagi zaayo, nga tebafuddeeyo kubibatuukako mukkubo eryo.

Allah y'agamba kunsonga eyo:

ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ٹ ٹ چ

١٥الحجرات: چٴۇ ۋ ۋ ۅ ۈۇ ۆ ۆ ۈ

{Mazima ddala Abakkiriza beebo abakkiriza Allah n'omubaka

we, oluvannyuma tebakafuna kubuusabuusa, nebalwaana

mukkubo lya Allah nemmaali yabwe nabo bennyini abonno

bebakkiriza ab'amazima}.

Ekyomusaanvu: Okutuuka kukwesiima munsi nekunkomerero,

nga eyita mukuloongosa embeera y'abantu kina kimu n'abali

awamu, nokufuna empeera yabo abaasembezebwa. Allah

yagamba:

گڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ گٹ ٹ چ

٩٧النحل: چڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ

{Oyo yenna Akola omulimu gwonna omuruungi, mubasajja oba

mubakyala, nga naye mukkiriza, Tujja kumuwangaaza

omubulamu obuluungi, era tujja kubasasula empeera yabwe

kwebyo ebisinga obuluungi byebaali bakola (nga

tubakubisirizaamu)}.

Ebyo byebimu kubigendererwa byenzikiriza y'obusiraamu,

Tusaba Allah atusobozese okubituukiriza wamu nabasiraamu

bonna ameena.

Page 78: OKUNNYONNYOLA EBIKOLO BY'OBUKKIRIZA ......n'obumalirivu, okwolesebwa n'olulimi nga omuntu mubumalirivu bwe mukukkiriza alinga alaba kukyakkiririzaamu, okukakasa nokujulira kuno kwafuulibwa

78