omar sudra, aleko dolbaiadspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/285609/1/did_qalaqshi.pdfomar sudra,...
TRANSCRIPT
omar Sudra, aleko dolbaia
did qalaqSi
vicxovroT mowesrigebul,
kulturul garemoSi
Tbilisi – 2018
uak (UDC) 392.8
S-939
Омар Шудра, Алеко Долбаиа
В большом городе
Omar Shudra, Aleko Dolbaia
In the Big City
redaqtori vera yurulaSvili, zogadsaganmanaT-
leblo kerZo skolis dea direqtori
recenzenti marine qorCilava, saqarTvelos
parlamentis aparatis kvleviTi departamentis
biblioTekis ufrosi
o. Sudra, a. dolbaia
did qalaqSi: vicxovroT mowesrigebul, kulturul
garemoSi, Tb.: gamomcemloba i/m goCa dalaqiSvili, 2018.
– 90 gv.
ISBN 978 – 9941 – 8 – 0606 - 3
wigni gankuTvnilia axalgazrdobisaTvis, Tumca
etiketis uaxlesi normebis gamo is saintereso
iqneba nebismieri asakis moqalaqisaTvis
ISBN 978 – 9941 – 8 – 0606 - 3
Sudra o., dolbaia a., 2018
S i n a a r s i
redaqtorisagan
7
quCaSi 10
ojaxSi 18
stumari 25
saqalaqo transportSi 29
ofisSi, dawesebulebaSi 36
SvebulebaSi (mivlinebaSi) 42
kafesa da restoranSi 60
TeatrSi. koncertze. kinoSi 63
super(hiper) marketSi. maRaziaSi 66
biblioTekaSi 68
urTierToba dacvasTan,
policiasTan 70
eqstremalur situaciebSi 72
Tanamedrove eleqtronuli teqno-
logiebi da socialuri qselebi 77
boloTqma 86
4
Sesavali
4
Cven gvWirdeba sabazro ekonomika da ara sabazro sazogadoeba
redaqtorisagan
dedamiwis mosaxleoba mokle vadaSi 2_3-jer
gaizarda da 7,5 miliards miaRwia. planetis mosax-
leobis 50 procenti (evrokavSirSi _ 70 procenti)
qalaqebSi cxovrobs. gasaocaria civilizaciis Sede-
gebi: ekonomikis globalizacia, interneti, adamiani
mTvareze, kosmosuri turizmi da sxv. msoflio kavSir-
gabmulobis, informaciis masobrivi saSualebebis
globalizaciis zRvrisken miaxlovebis gamo, did
qalaqebSi (sadac mosaxleobis didi koncentraciaa),
informaciuli afeTqebis tendenciebia.
kritikuli masis gadaWarbebis, informaciiT da
teqnikiT gadajerebis gamo adgili aqvs Sebrunebul
efeqts _ warmoiqmneba Taviseburi ukuenergia. infor-
maciis Tavisuflebam kraxamde migviyvana: adamiani ara-
ferze reagirebs, gaxda gulgrili (maT Soris poli-
tikaSi), dabneuli.
sikeTe-borotebis cnebebis aRreviT (roca ara-
friTaa daculi sakuTari azris sivrce), moqalaqe
guldawyvetilia Tavisi gansxvavebulobis dakargviT,
aseve _ umuSevrobiT (Cvens dedaqalaqSi qveynis
dasaqmebulTa 65 procenti muSaobs).
cxovrebis Tanamedrove ritmi mas aiZulebs iyos
mobiluri, aqtiuri. winaaRmdeg SemTxvevaSi, didi
5
qalaqis qvis junglebi mas gadaylapavs. instiqturad,
adamianis ZiriTadi reaqciaa uaryofa da gautanloba
(agresia), yvela formis qseroqsuli kulturis uar-
yofa, Zaladoba, kultura kontrkulturad iqca.
arnaxulad izrdeba biurokratia, misi araefeqtu-
roba [rogor mogmarToT?.. Tqveni saubari iwereba...].
saSvis gamowera ukve dedaqalaqis skolebSic daiwyes...
TiTqmis yvela skolis, bankis win gamoCnda morige
policieli.
iqneb, am tendenciis sawinaaRmdegod, axalgazrdas
saskolo asakidanve CavunergoT kultura, eTika, eti-
keti, zrdiloba, saerTod, wesiereba? gavixsenoT Tun-
dac, warmatebuli biznesis eTikuri safuZveli: mTa-
vari mogebaa, magram Rirseba (reputacia) mogebaze
maRlaa.
socialur qselebSi sul ufro izrdeba Cveni
moqalaqeebis ltolva mowesrigebuli cxovrebisken.
maT surT wesrigi, punqtualoba, samarTlianoba,
Tanasworoba, dasavleTis faseulobebi.
wignis teqsti, ZiriTadad eyrdnoba avtorebis
bolo wlebis pirad dakvirvebebs Cveni didi qalaqebis
agresiul provincializmze (provincializmi qalaqis
movlenaa, is soflad, Cveul garemoSi, ar arsebobs).
realuri, cocxali frazebi (romlebic dedaqalaqis
soliduri dawesebulebis praqtikidanaa motanili),
avtorebma TvalsaCinoebisaTvis, kursiviT kvadratul
frCxilebSi moaqcies.
wigni praqtikuli mimarTulebisaa, amitom is dawe-
rilia lakoniurad (cnobaris formatSi). damatebiTi
informacia gamoyofilia petitiT. sxva avtorebisgan
6
gansxvavebiT, moqalaqis qcevis etiketis garda
mkiTxvelisTvis sainteresoa momsaxure personalis
profesiuli eTika, Sromis da ekologiuri kultura,
statistikuri informacia, sociologia da publi-
cistika...
dabolos, cnobilia, rom eri, romelsac surs iyos
Tavisufali da ucodinari, arasdros iqneba Tavi-
sufali.
vera yurulaSvili, zogadsaganmanaT-
leblo kerZo skolis dea direqtori
7
S e s a v ali
SarSan, dedaqalaqis samarSruto taqsis (mikroav-
tobusis) win mZRolTan gaCnda mis mier gaformebuli
warwerebi: telefoniT didxans nu isaubrebT, xurda moamzadeT da gaCereba moiTxoveT winaswar da a.S.
faqtobrivad, kedelze Cveni leqcia-treningebis
konspeqtidan amonaridebi davinaxeT, mZRolis avtoro-
biT... aman gadagvawyvetina, rom axalgazrda Tao-
bisTvis did qalaqSi qcevis wesebsa da kulturul
garemoSi cxovrebaze wigni dagvewera.
gasuli saukunis 20-ian wlebSi gamarjvebul pro-
letariats kargi manerebi ver eqneboda (amas aswav-
lian bavSvobidan). sazogadoebis garkveuli fenis
damokidebuleba etiketisadmi skeptikur-ironiuli iyo.
amitom, sabWour sinamdvileSi manerebi burJuaziul
gadmonaSTad gamoacxades. mogvianebiT CaTvales, rom
kargi manerebi mxolod diplomatebs sWirdebaT, 30-ian
wlebSi ki cekvac SemoiRes samxedro saswavleblebSi.
aseTi etiketis Sedegebs Cven dRemde vimkiT.
am dros iaponelebi saqmiani etiketis da urTi-
erTobis kulturis Seswavlis sxvadasxva formebze
asobiT mln. dolars xarjaven, tailandSi akrZalulia
sajarod mrisxanebis gamoxatva, ugemovno Cacma, mxreb-
ze xelis moTaTuneba, siyvaruli qalaqis parkSi... aSS-
Si ki etiketis instituti jer kidev 1946 wels Seiqmna.
ganviTarebul qveynebSi mtkiced Camoyalibda saqmiani etiketis erTiani saerTaSoriso sistema. Seiqmna buneb-rivisgan gansxvavebuli normatiuli qcevis wesebi,
romlebic mWidro kavSirSia individis egoizmis mniS-
vnelovnad SezRudvasTan.
8
yvelaze mkacria franguli etiketi. ufro loia-
luria _ britanuli. yvelaze demokratiuli ki _
amerikulia. miuxedavad amisa, amerikeli punqtualuria,
akuratuli, sityvis patroni, universitetSi (kolejSi)
kargad aRzrdili.
karg manerebs safuZvlad udevs logika da jansaRi
azri, zrunva, yuradReba, rom adamianma sxvas xeli ar
SeuSalos, ar Seawuxos, saukuneebis ganmavlobaSi
etiketma SeimuSava adamianis gonieri reaqciebi tipur
situaciebze. amazea damokidebuli Tqveni urTierTo-
bis wre, warmateba sazogadoebaSi.
Tanamedrove etiketis safuZvelia aRzrda, Rirseba,
Tavmoyvareoba, sikeTe, Tavazianoba, metyvelebis kul-
tura, iersaxe, emociebis marTva. aq araa wvrilmanebi. ufro swored, is Sedgeba wvrilmanebisagan, romlebic
Tavazianobis erTian RerZzea agebuli. adamianTa nor-
maluri urTierTobebi faqizi materiaa, romelic advi-
lad irRveva uxeSobiT, gansakuTrebiT axla, mudmivi
stresebisa da maRali fsiqikuri datvirTvis piro-
bebSi, rodesac garemos gaucxoebis gamo moqalaqem
axali adaptiuri meqanizmebi (fiziologiuri, socia-
luri, fsiqologiuri) unda CarTos.
kulturis mecnierebas dRes iseTi warmateba ar
aqvs, rogorc nanoteqnologias, genetikas, kvantur
meqanikas. sityva kultura (Cvens sinamdvileSi) jer
kidev cekva-simRerasTan da filarmoniasTan asocir-
deba...
qcevis normebi drosTan erTad icvleba. etiketis
normebi axla ufro msubuqia, vidre wina saukuneSi
(magaliTad, qals, rogorc invalids, ise aRar eqce-
vian), rac adre uxerxulad iTvleboda, axla sayovel-
9
Taod miRebuli gaxda. yovel ers Tavisi Sesworeba
Seaqvs Tavisi kulturis ganviTarebidan gamomdinare.
sazogadoebis yovel fenasac (msaxiobebs, mxatvrebs,
magar biWebs...) Tavisi dauwereli wesebi aqvT. miuxe-
davad amisa, sakamaToa (etiketis rTuli wesebis gamo)
miswrafeba urTierTobis gamartivebisken: cxovrebi-
sadmi martivi midgoma ar niSnavs urTierTpativiscemis
Sewyvetas, uceremonio qcevas _ adamianma unda ibrZo-
los, raTa Tavisi garemocvis cxovrebis stili aamaR-
los, imis winaaRmdeg, rac amcirebs adamianis Rirse-
bas. uzrdel adamians uyvars Tavis qcevas bunebrivi uwodos. amis gamarTleba ar SeiZleba Tanamedrove manerebiT da TiTqosda, Cveni stumarTmoyvareobis
wesebiT. aseTi adamiani ver xvdeba, ratom daiketa
bevri saxlis (dawesebulebis) kari misTvis, Sewyda
saqmiani kontaqtebi.
etiketis Sesaxeb bevri kargi, saintereso litera-
tura arsebobs, magram ucxoeTSi gamoqveynebul lite-
raturaSi arsebuli calkeuli sakiTxebi qarTveli
mkiTxvelisTvis sruliad miuRebelia. qarTul enaze
arsebuli literatura ki, ZiriTadad, diplomatiur
etiketzea.
maS ase, zmuiliT dahqrian avtomanqanebi, romlebic usaqmur dardimandebs, Zunw spekulantebsa da suliT Ratak saqmosnebs daatareben. yvelgan meSCanurad mow-yobili erTnairi binebia... saWiroa ki adamianis gadaq-
ceva manqanis, telefonisa da sxva mkvdar saSualebaTa monad?... ar gagikvirdeT, es Cvens epoqas ar exeba... es, dReisaTvis esoden aqtualuri sityvebi 1924 wels
daiwera filosofos semion frankis mier.
10
q u C a S i
dedaqalaqis quCebis upirvelesi problemaa saco-
bebi, romlebic arRvevs qalaqis cxovrebis ritms,
moqalaqeTa ganwyobas, tonuss; xels uSlis qveynis
ZiriTadi centris ekonomikisa da kulturis ganvi-
Tarebas, sagangebo samsaxurebis muSaobas; azrs ukar-
gavs saqmiani adamianebis punqtualobasa da mowesri-
gebulobas.
erTi saxelobis quCa, xeivani, gamziri abnevs qala-
qis stumrebs da zogjer mkvidr mosaxleobasac (d.
aRmaSeneblis, al. yazbegis da sxv.).
trotuari biznes-saqmianobisTvis araa gankuTvni-
li. moqalaqes siarulSi xels ar unda uSlides
gareT gamotanili Zveli antikvaruli aveji, (jarTad
qceuli) avtomanqana, saremonto velosipedebi, Zveli
saburavebi, SemoRobili kerZo baRCebi, trotuarTan
amoSverili, cudad gadaxerxili liTonis milebi da
sxv.
trotuaris farTs saofise (binis) kibiT ar amci-
reben. garda amisa, Cvens sinamdvileSi uyuradRebod
rCebaT gabarituli kultura: kibis saxuravi Tu
rkinis aivani adamianis simaRleze ar unda iyos. igive
SeiZleba iTqvas Seuferebel adgilze, mzis mimarT
araswori kuTxiT ganlagebul gadaxdis sxvadasxva
avtomatebze, gamWirvale (zogjer gatexili, wawvete-
buli) plastikatiT, saofise karze (romelic gareT
iReba). gamWirvale, cudi ganaTebisas SeumCneveli
zedapiris kideebze feradi zolebis miwebeba aucile-
belia.
11
qalaqSi Sua moedanze fexiT ar gadadian.
foTlebis dawva (radioaqtiuri wvimebis gamo)
Zalian mavnea da oriode welia, rac akrZala deda-
qalaqis meriam.
Tqveni garegani imiji, eleganturoba, ieri, pir-
veli nabijia warmatebisaken. tansacmeli, xelCanTa Tu
fexsacmeli erTgvari signalis, kodis rols asru-
lebs, romelic miuTiTebs moqalaqis saimedoobasa da
respeqtabelobaze da piriqiT, wver(kiser)gauparsavi
adamiani, Savi naqsovi qudiT, ferebSi Seuxamebeli
tansacmliT, mxolod antipatias iwvevs.
eleganturoba xelovnebaa. am mxriv gansakuTre-
bulad gamoirCevian parizelebi da varSavelebi. maT
uyvarT lamazad Cacma (Tumca, modas ayolilebi ar
arian).
quCaSi unda viaroT lamazad, xelis (qanqara) da
CanTis qnevis gareSe (CanTas marcxena mxares atareben).
qalaqSi naklebad daviRlebiT, Tu komunikaciisas
xSirad gaviRimebT.
asakovans, ufross ar esaubrebian pirSi saReWi
reziniT.
moqalaqeTa komunikacia. ramdenime wlis win
trotuarze mamakacis adgili (qalis gverdiT) quCisken
iyo. Tanamedrove cxovrebaSi amas mniSvneloba aRar
aqvs. xelkaviT siaruli ki aRaraa modaSi.
zrdilobiani adamiani quCaSi gamvlels (invalids,
gansxvavebuls) daJinebiT ar ucqers (zerele mzera
qalaqis wesia), ar Wams (Tundac, mzesumziras), ar
svams. Tumca, bavSvs SeiZleba neba davrToT, isiamov-
12
nos nayiniT, namcxvriT, kanfetiT. saerTod ki, Cvens
sinamdvileSi gavrcelebuli boTlomania ver jdeba
jansaRi cxovrebis wesSi.
amxanagTan (gamvlelTan) saubrisas Sua trotuarze
ar Cerdebian – ganze gadian. trotuarze oTxeulis
(Tundac, ojaxis), erTad svla mouxerxebelia, viwroze
ki, erTad, or kacze meti, ar unda dadiodes.
nebismieri SekiTxvis win ucnob adamians veubnebiT
ukacravad, an Tu SeiZleba, xolo bolos madlobas
vuxdiT informaciisTvis.
TiTiT quCaSi ar uTiTeben (mxolod saxiT, Ria
majiT), erTmaneTs (arc bavSvebs) ar uyvirian. sigare-
tis namwvs, nagavs iqve ar agdeben. Tu veweviT, siga-
retis kvamli gamvlelebs unda movaridoT. aseve unda
moviqceT avtobusis gaCerebis jixurebTan. aRzrdili
gogona ar awvdis sanTebelas (asanTs) mamakacs.
dilaadrian, quCis siCumeSi, Sua quCaSi ar saub-
roben (xmamaRla) mobilur telefonze [Wiri eces
magas... degenerati...].
Tuki vinme saubrobs mobiluri telefoniT (kedel-
Tan, parkSi da a.S.) araeTikuria aucileblad mis
gverdze amxanagTan erTad dadgoma an telefoniT
yvirili.
viwro trotuarze JestikulaciiT (cal xelSi
sigareti, meoreSi _ telefoni) gamvlels gzas ar uke-
taven, ar Zvrebian kedelsa da moqalaqes Soris darCe-
nil viwro gasasvlelSi. saerTod, kulturul, ganaT-
lebul adamians Jestikulacia minimumamde dahyavs.
13
Tu gamvlels mosvrili tansacmeli an sxva rame
SeniSneT [windas Tvali wauvida...], umjobesia daxma-
rebisgan Tavis Sekaveba, Tumca, seriozul SemTxvevaSi,
rasakvirvelia, unda gaafrTxiloT [Tqveni CanTa gax-
snilia...]
sxva qveynebidan gansxvavebiT, aSS-Si araa miRebuli quCaSi
usaqmod seirnoba (yvela manqaniT dadis). ufro metic, aseTi
saeWvo adamiani, SesaZloa, policiaSic moxvdes...
Cvens sinamdvileSi mzis saTvales yvelgan atare-
ben maSin, roca SenobaSi misi tareba ulamazoa. ufro
metic, mzis saTvales ixsnian maSinac ki, roca saqmiani
Sexvedra Ria cis qveSaa daniSnuli.
ZaRliT quCaSi. didi qalaqis gaucxoebam,
mometebulma qaosma (sacobebi, parkingi, sulieri gada-
Rla) mosaxleobaSi martoobis grZnoba gaaCina. amis
Sedegia bolo wlebSi dedaqalaqSi moda ZaRlebze,
romelic evropidan Semovida (CineTSi aTiode wlis
win ZaRli aravis hyavda).
vidre sakanonmdeblo baza aracalsaxa da bundo-
vania, mouxerxebelia ZaRlebis saseirno teritoriebi,
ZaRlis patronma (romelic 14 welze naklebi ar unda
iyos) unda SearCios naklebad dasaxlebuli adgilebi,
gamoiyenos alikapi, mokle sabeli sanitaruli norme-
bis dacviT.
yvelas ar uyvars Tqveni ZaRli, piriqiT, misi
eSiniaT da arc misi daynosva siamovnebT (iqneb, sad
Cahyo manamde drunCi?). amitom moqaCeT sabeli, Tumca
Tu usabelodaa, elementaruli zrdiloba moiTxovs,
dauZaxoT ZaRls da ar wamoiZaxoT [SegeSindaT? ar
ikbineba, kargi ZaRlia...]. ar SeiZleba rom patroni
14
afetiSebdes cxovels, mas adamianze maRla ayenebdes
[es ZaRli zogierT adamianze Wkviania...].
ganviTarebul qveynebSi bavSvebs parkSi ar aTama-
Seben iq, sadac ZaRlebi arian (maTTvis calke zonaa
gamoyofili).
ZaRls ojaxSi didi yuradReba sWirdeba, gansakuT-
rebiT moyvanidan pirvel dReebSi.
stumrebma sufrasTan ZaRls ar unda aWamon. saer-
Tod, roca stumrebs eliT, umjobesia ZaRli CaketoT
calke oTaxSi (zogi alergiulia).
tyeSi, mindorSi Tqvenken yefiT movardnil ZaRls
ar gaeqceT. piriqiT, dadeqiT gverdulad da ar
ucqiroT TvalebSi. Tu SiSs ar aCvenebT (is grZnobs
iRliis ofls) da daxvdebiT RimiliT, is, umetes
SemTxvevaSi, gageclebaT.
iaponiis imperatoris dasacavad gamoiyvanes iSviaTi jiSis
ZaRli (akito), romelsac ise zrdian, rom moisaqmos mxolod
garkveul sityvaze.
xalxis nakadSi. quCaSi, metros sadguris ga-
sasvlelSi, moqalaqe yovelTvis marjvena mxares ika-
vebs. imave wesiT uvlian gverds erTmaneTs Semxvedri
mimarTulebiT moZravi calkeuli adamianebi. sokoebi-
viT momravlebul Sesawir (xSirad umisamarTo) yuTebs
ise ar unda amontaJebdnen, rom trotuarze, xidsa da
gadasasvlel gvirabebSi xalxis nakads xels uSli-
des.
Cveni dedaqalaqis moednebsa da quCebSi nakadis
regulirebis problema jer ar arsebobs. megapoli-
sebSi (magaliTad, tokio _ 15 mln mcxovrebi) es
15
sakiTxi moagvares garkveuli distanciiT, pedanturad
erTi siCqariT koleqtiuri moZraobiT, saerTo qcevis
kulturiT.
upiratesobas yovelTvis karidan gamomsvlelebs
aZleven, uTmoben.
Tu aRmoCndiTYdid, uwesrigo xalxis nakadSi
(mitingi, stadioni da sxv.), Zirs ar daeceT (adgoma
praqtikulad SeuZlebelia). iyaviT nakadis SuaSi. ked-
lebidan (zRudeebidan) Sors, idayvSi moxrili xele-
biT, romliTac icavT mkerds.
saqalaqo tipis ekologia (urboekologia) _
esaa bunebriv-teritoriuli kompleqsi, sadac adamiani
erTi ekologiuri niSidan (sacxovrebeli, samuSao,
transporti da sxv.) meoreSi gadaadgildeba.
industrializaciis epoqis dasawyisidan dRemde
qalaqebis ganviTarebam miiRo antihumanuri, anti-
ekologiuri da Cixuri xasiaTi. qalaqi, romelic adre
iTvleboda ekonomikis da socialuri progresis Ziri-
Tad mamoZravebel Zalad, amJamad mis muxruWad iqca.
evropaSi manqanebis gamonabolqvisgan yovelwli-
urad 230 aTasamde adamiani iRupeba (msoflioSi _ 7
mln). uxarisxo wylis gamo ki msoflioSi yovel-
wliurad iRupeba 5 mln adamiani, ZiriTadad, bavSvebi.
mavne gamonabolqvebi damRupvelia tyisTvisac, gan-
sakuTrebiT wiwviani jiSebisTvis.
Cvens dedaqalaqSi mwvane nargavebis raodenoba dadgenil nor-
maze 5-jer naklebia, maSin, rodesac 1 tona nargavi amave
raodenobis Jangbads gamoimuSavebs. calkeul adgilebSi dasa-
Sveb normas aRemateba azotis dioqsidi (NO2) _ avtoparkis
16
teqnikuri gaumarTaobis gamo da umciresi nawilakebi (PM10) _
mtveri (ZiriTad, mSeneblobebze).
mTels msoflioSi problemuria eleqtronuli
teqnikis narCenebi, romelic garemos mZime metalebiT
abinZurebs. am narCenebis moculobam ukve 50 mln
tonas miaRwia. aTiode wlis Semdeg toqsikuri nar-
Cenebis raodenoba 500-jer gaizrdeba, amitom saWiroa
ekologiur kulturaze zrunva.
Tanamedrove ekologias axali problemebi ufro
swrafad Semoaqvs, vidre sazogadoeba maTi gadaWris
gzebs umklavdeba.
mSobeli cud magaliTs aZlevs bavSvs, rodesac
Zirs agdebs orcxobilis (nayinis) SesafuT qaRalds,
sigaretis namwvs da sxv.
Tu nagvis konteineri binidan moSorebiTaa, Tavmo-
yvare diasaxlisi Txeli, gamWirvale celofnis parkiT
yvelas ar aCvenebs Tavis sadils. ganviTarebul qvey-
nebSi nagavs axarisxeben gansxvavebuli feris yuTebSi.
iaponiaSi, samxreT koreaSi da sxv. quCaSi ar dgas sanagve
urna, daniaSi _ sruliad avtomatizebuli bunkerebi miwis qve-
Saa, samxreT koreaSi _ sanagve urnebi mxolod sazogadoebriv
tualetebSia. sul male nagavi pirdapir binidan miwisqveSa
sistemiT gava.
Cveni qveynis saamayo Svilebis Zeglebze ar kideben
(awyoben) gasayid saqonels, ar bRajnian balonis saRe-
baviT, ar akraven yidva-gayidvis gancxadebebs. aseve ar
SeiZleba reklamis gakvra sxvisi sadarbazos karze,
liftze, avtobusis gaCerebis jixurebze, komunaluri
samsaxuris mricxvelze, yuTebze, reabilitirebul,
turistul quCebSi [varCen buasils...]. quCis fasads
saRebavis SesxurebiT ar amaxinjeben.
17
saerTod, kerZo sakuTrebis dazianeba jarimiT
isjeba.
Cvens qalaqebSi sazogadoebrivi tualetebis didi
deficitia. dedaqalaqis centralur parkebSi ganlage-
buli tualetebi ufasoa, Tumca warwera reterati
ufasoa moqalaqes abnevs (reterati tualets niSnavs).
18
oja x S i
quCidan saxlSi SemosvlisTanave aucilebelia
fexsacmlis gamocvla, raTa quCis mtverTan erTad Sin
ar SemovitanoT fexsacmlis lanCze dagrovili mZime
metalebi (saburavis nawilebi, gamonabolqvi) da maTi
gavrcelebiT safrTxe ar SevuqmnaT ojaxis wevrebs.
ganviTarebul qveynebSi (germania, amerika, inglisi da sxv.),
trotuarebs, quCebs sistematurad recxaven, quCaSi mxolod
manqaniT dadian, yvelgan idealuri sisufTavea, amitom fex-
sacmlis gamocvla araa miRebuli.
ojaxSi pativs scemen erTmaneTis Cvevebsa da
gatacebebs [mTeli dRe telefonTan xar...; mTeli dRe
wigni giWiravs...], ar gakicxoT erTmaneTis megobrebi.
moxucs ar eubnebian: [Tqven asakSi...]. gansakuT-
rebuli yuradReba da pativiscema sWirdeba diasax-
liss, Tundac imitom, rom mTeli dRe gazqurasTanaa...
ojaxSi mtkiced unda davicvaT mimoweris sai-
dumloeba: nu daalagebT meuRlis pirad ujras da
xelCanTas, gansakuTrebiT sawyenia undobloba da
kontroli ojaxis wevris mxridan.
ojaxidan gasvlisas, Cveulebriv, ar aris aucile-
beli davibaroT, sad mivdivarT, Tumca umjobesia,
meuRlem Tqveni savaraudo dabrunebis dro icodes.
Sinaurs, ojaxis wevrs epatieba axirebuloba. fsi-
qologiis kanonebidan gamomdinare, adamians ramdenime
dRe unda davacadoT, xolo quCidan Semosul, daR-
lil ojaxis wevrs _ xuTiode wuTi, vidre mivaxarebT
ojaxur problemebs. bevri ojaxuri konfliqti
swored aqedan iwyeba.
19
ar aris swori ojaxis wevrebs Soris xSirad
urTierTobis garkveva _ simarTlis bolomde Ziebas
mxolod Cxubi mohyveba. saerTod, ojaxSi uadgiloa
ironia da mbrZanebluri kilo.
idealuri meuRleebi ar arseboben. colebi xSirad
mgrZnobiareni arian maSin, roca maTi qorwinebis dRe
aviwydebaT.
Tu mSobeli arakoreqtulia Svilis mimarT, uyvi-
ris mas (logikuri saubris nacvlad), bavSvi grZnobs
mSoblis sisustes da aRar reagirebs mis yvirilsa da
Cxubze.
mamam vaJis, ojaxis momavali ufrosis aRzrdas
gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios, radgan
skolis pedagogTa umetesoba qalbatonia.
ojaxSi sisufTavisa da wesrigis dacva mxolod
diasaxlisis movaleobas ar unda warmoadgendes. droa
XXI saukunis mamakaci (umuSevari, romelic aRar aris
ojaxis erTaderTi marCenali) mieCvios piradi higienis
dacvas, Tavisi Tavis momsaxurebas [qalo, momitane
Custebi...]. mamakaci, romelic diasaxliss ojaxur saq-
meebSi ar exmareba _ usargebloa. axalgazrdam, moma-
valma ojaxis ufrosma unda icodes, raoden mniSvne-
lovania diasaxlisisTvis samzareuloSi normaluri
pirobebis Seqmna. Tumca, Cven garSemo higienis maniaki
_ qalebic arian. es iseve arasasiamovno da momabez-
rebelia, rogorc mamakacis pasiuroba saojaxo saq-
meebSi.
xmauriT (sarecxi manqana, televizori, telefoni
da sxv.) ojaxis wevrebi ar unda awuxebdnen erTmaneTs.
yvelasTvis komfortulia, roca mobiluri telefoniT
20
saubroben binis Tavisufali oTaxidan. televizori
mTeli dRis ganmavlobaSi CarTuli ar unda iyos. amiT
Tqven (Tu es TveobiT grZeldeba), ojaxur simyudroves
urRvevT Tqvenive ojaxis wevrebs, gansakuTrebiT _
dasaqmebulebs. zogadad, ganaTlebuli, kulturuli
adamianis binaSi televizors, kompiutersa da mobi-
lur telefons centraluri adgili ar ukavia.
liftSi quCis igive wesi moqmedebs, gansakuTrebiT
savaWro dawesebulebaSi. liftis karidan mamakaci
qalebis, bavSvebisa da moxucebis Semdeg gamodis.
cariel kabinaSi ki jer mSobeli (ufrosi) Sedis,
xolo liftidan misi usafrTxoebidan gamomdinare,
jer bavSvi gamodis. liftSi ar ewevian.
sacxovrebeli saxlis (samsaxuris) liftSi ucnob-
sac esalmebian. zrdilobiani adamiani Tanamgzavris
mimarT zurgiT ar dgeba (Tumca, Tvals aridebs mas)
da ar gaagrZelebs mobiluri telefoniT saubars.
liftis arastandartuli Rilakebis gamo bevri
ibneva. amitom sasargebloa davimaxsovroT simbo-
loebi, romelTac sarTulis nomris nacvlad iyeneben.
mag.: GL, GO, GF ZiriTad gasasvlels niSnavs.
meuRlesTan. meore msoflio omis Semdeg,
gasuli saukunis 50-ian wlebSi, swavla-aRzrdis
procesSi Zireuli cvlilebebi moxda: gaerTianda
vaJTa da qalTa skolebi. cxovrebam aCvena, rom
gaerTianebas Tavisi uaryofiTi mxarec hqonda:
gogonaTa mTeli Taobebi aRizarda erTi Sablonis,
sworxazovani logikis zegavleniT, qaluri intuiciis
deficitiT.
21
Tanamedrove socialuri orientirebi qals ubiZ-
gebs gaxdes magari, kapasi, Tumca cxovrebaSi ojaxs
inarCunebs, saboloo warmatebas aRwevs is, vinc icis
patieba, lodini da beds Tavisi xeliT Zerwavs...
evropis umetes qveynebSi oficialuri (iuridiuli) qorwinebis
garda, samoqalaqo (Tavisufali) qorwinebacaa daSvebuli.
holandiel axalgazrdobaSi popularulia qorwinebis axali
formac: droebiTi Tanacxovreba kontraqtiT (notariuli kon-
traqti 5-10 wliT, ganqorwinebis gamartivebuli pirobebiT).
aseTi qorwineba praqtikaSia im qveynebSi, sadac sazogadoeba
ukompleqso gogonas mimarT uaryofiTadaa ganwyobili.
kontraqtebi gansakuTrebiT daxvewilia aSS-Si. is awesrigebs
ojaxur Tanacxovrebas da icavs mas konfliqtisagan. saerTod,
ojaxuri Rirebulebebis gansakuTrebuli roliT amerika evro-
pisgan gansxvavdeba. zogierT StatSi col-qmruli Ralati dRe-
sac jarimiT isjeba, xolo mamis mier 15 wlis gogonas TiTze
wamocmuli beWedi mas qalwulobis SenarCunebas daqorwinebamde
avaldebulebs.
Tu gavcildiT. xSirad qorwinebidan ramdenime
wlis Semdeg, mamakacs meuRle bezrdeba (musulmanebi
xelaxla qorwindebian) da ojaxebi ingreva.
ganqorwinebulTa ricxvi qveyanaSi yovelwliurad
izrdeba: 2017 wels aTi aTasi wyvili ganqorwinda
maSin, roca 2010 wels _ mxolod ori aTasi...
gaSorebul cols saxlidan nivTiviT ar agdeben.
gamoiCineT adamianoba, ar ilaparakoT masze cudad.
SeqmeniT informaciuli vakuumi am sakiTxis garSemo...
satelefono saubrebi, miwer-mowera xels SegiSliT
axali cxovrebis dawyebaSi. meuRlisgan moiTxoveT,
rom gadayaros Tqveni fotoebi.
axal iluziebSi rom ar CavardeT, aRar gaimeoroT
adre daSvebuli Secdomebi. xelaxali ganSoreba ki
bevrad ufro mtkivneuli da damangreveli iqneba.
22
urTierTobis minimumamde dayvana depresiisagan dagi-
cavT. droTa ganmavlobaSi gagiqrebaT (an gaginel-
debaT mainc) ojaxis dangreviT miRebuli travma.
mezoblebi. erT SenobaSi mcxovrebni, Tundac
axlos ar icnobdnen erTmaneTs, Sexvedrisas esalme-
bian (da bavSvebsac amaves aswavlian).
Tanamedrove binebSi kedlebs kargi bgeriTi izo-
lacia ar aqvs. amitom, mezoblebi valdebulni arian
erTmaneTs xeli ar SeuSalon normalur cxovrebaSi.
ar daurRvion simSvide. gaafrTxilon erTmaneTi
remontis (wveulebis) win (xangrZlivobis fiqsaciiT),
aukrZalon bavSvebs xmamaRali saubari, mixedon av
ZaRls, uxmaurod iaron iatakze, naTuris Suqi sxvis
fanjaras moaridon da a.S.
mezoblis binaSi uceremoniod, unebarTvod ar
Sedian (Tundac, eqimis gamoZaxebisas), ar interesde-
bian mezoblis cxovrebis wvrilmanebiT. sasurvelia,
karis zari grZeli (xSiri) signaliT ar dairekos. es
exeba komunaluri samsaxurebis warmomadgenlebs, re-
ligiuri organizaciebis (seqtebis) merkantilur mqa-
dageblebs... xolo Tu sxvadasxva mizeziT maspinZeli
kars ar giRebT, ar aris mizanSewonili mezoblis
daxmarebiT mizans mainc miaRwioT [gaagrZeleT rekva,
Sin arian...].
saerTo ezoSi. mezoblis Tanxmobis gareSe mis
fanjarasTan ar ayeneben kondencioners da gamaTbo-
bels, misi saxlis saxuravze (kedelze) ki _ antenasa
da kabels.
23
mizanSewonili ar aris aivnidan xmamaRali sau-
bari, miT umetes, yvirili (gansakuTrebiT, RamiT an
dilaadrian), SuaRamisas televizoris (skaipis) xmauri,
sigaretis mosawevi kuTxis mezoblis fanjarasTan
mowyoba. dReisaTvis SenobaSi sigaretis moweva ukve
kanoniT isjeba.
Tu ezoSi mezoblis sarecxia gafenili, xaliCas
ar bertyaven. zrdilobiani adamiani yurs ar miugdebs
mezoblis saubars nebismier pirTan.
saerTod, didi qalaqis ezoebSi, quCebSi wlobiT grZeldeba
samSeneblo xmauri. sxva xalxebisgan gansxvavebiT, qarTveli
mTeli cxovrebis manZilze remonts akeTebs, aSenebs...
Tu mezobeli binas aqiravebs, daazusteT mdgmure-
bis raodenoba, raTa momavalSi kidev ar daamaton
amxanagi.
raime gaugebrobaSi rom ar aRmoCndeT, binis
yidvis win yvela saWiro informacia gadaamowmeT [ase
miTxres, Tqveni kedlis gamotexviT, calke gasasvleli
geqnebaTo...].
fulis gasesxeba (an dabruneba) umjobesia
msxvili kupiurebiT. didi Tanxis sesxebisas punqtua-
luri adamiani valis raodenobas furcelze Caiwers,
xolo dabrunebisas gadaxazavs (msesxeblis Tandas-
wrebiT) an mimarTavs notariuss.
fulis gadacemas pirovnebisTvis Tavisi wesi aqvs:
jer daiTvaleT da Semdeg gadaeciT kupiurebis paketi.
ar aris mizanSewonili cal-calke kupiurebis (xur-
dis) gadacema da gadamowmebis mizniT Tanxis ukan
moTxovna.
24
karg saqcielad ar iTvleba, Tu megobar-amxanags
gaagebinebT, vis ramdeni vali aqvs Tqveni.
sareklamo gancxadebebi. sxvisi sadarbazos karze an kedelze, zogadad, kerZo sakuTrebaze gancxa-
debebis gakvra sxvisi qonebis dazianebad iTvleba da
isjeba kanoniT.
gancxadebis (saarCevno plakatebis) gakvra dauSve-
belia Cveni eris saukeTeso Svilebis ukvdavsayofad
Seqmnili memorialuri dafebis axlos, axalgaremon-
tebul saxlebze, zogadad, axali tfilisis reabi-
litirebul, turistebiT savse quCebSi [vaqiraveb
afrikaSi...].
gancxadebis bolos ramdenime Zaxilis niSani
(iseve, rogorc saswrafod) mxolod dabla wevs
gasayidi saqonlis fass [saswrafod!!!]... cud STabeW-
dilebas tovebs araswori qarTuliT dawerili gan-
cxadebac [vaqiraveb binas kalidoriT da tvaletiT...].
25
s tu m a r i
Tu gvestumrnen. adamianebTan urTierToba
Cveni cxovrebis umTavresi faseulobaa. qarTuli
stumarTmoyvareoba (stumari RvTisaa) mTels msof-
lioSi cnobili fenomenia.
did qalaqebSi cxovrebis daZabuli tempis gamo
(saqarTvelos qalaqebSi 2 milion 130 aTasi kaci
cxovrobs), vidre maspinZlis binis (saxlis) kars
miadgebiT, daurekeT sul cota, 5 wuTiT adre. es wesi
mezoblebsa da naTesavebzec vrceldeba [vicodi
saxlSi iyavi da movedi...].
Tu TqvenTan mainc moulodnelad movidnen,
SegiZliaT Tavs neba misceT ar iyoT formaSi. urTi-
erTgacnobisas pirvelad vaxsenebT qalis (umcrosis,
adre misulis) saxels mokle informaciiT [eqimia.
megobaria. Tanakurselia...].
karTan mdgomebi, Tanamedrove pirobebSi, ar unda
epatiJebodnen win gasvlaze (gaiareT zedmeti ceremo-
niis gareSe), Tumca mainc, stumari umjobesia pirveli
Sevides.
Cvens sinamdvileSi xSiria, roca stumars moaqvs saCuqari...
mas gansakuTrebuli yuradReba marTebs, raTa iarliyze (an
yuTis SigniT) maspinZelma ar aRmoaCinos... stumris saxeli.
zogierT praqtikul erebSi sruliad Cveulebrivi movlenaa
saCuqrad... tualetis qaRaldis rulonis mitana. motanili
sasmeli (sakvebi) sufrasTan axlos dadeT.
Tu stumari pirveladaa, aCveneT mas abazanis kari,
raTa jer mowesrigdes. kulturuli, kargad aRzrdili
adamianebi pirad saqmeebze, avadmyofobaze, dietaze,
sxvis garegnobaze, TanamSromlebze, sizmrebze, reli-
26
giaze ar saubroben, erTi sityviT, ar Woraoben, ar
yvirian sxva oTaxidan. globaluri daTbobis epoqaSi,
albaT, ar Rirs sicxeze laparaki _ laTinur ameri-
kaSi es cud tonad iTvleba...
ar aris sasurveli mTeli saRamo stumars Tqveni
ZaRlis an katis siyvarulze esaubroT, kompiuterSi
maTi fotoebiT Tavi moiwonoT, an Tqveni literatu-
ruli Sedevrebi waukiTxoT. es maT umetes SemTxvevaSi,
ar ainteresebT. Tu sxeulis eniT stumars SeamCnevT,
rom Tqveni monologi ar ainteresebs, SecvaleT
saubris Tema. gacilebisas maspinZeli stumrebs
exmareba CacmaSi, Tumca kars pirveli ar unda aRebdes.
sxva qalaqidan (soflidan) Camosuli stumari,
didi qalaqis daZabuli ritmis gamo, maspinZels
seriozul problemebs uqmnis. gansakuTrebiT rTul
mdgomareobaSi gvayenebs gaufrTxileblad (telefoniT
Setyobinebis gareSe), eqspromtad momdgari nacnobi
(naTesavi).
aseT situaciaSi ar aris aucilebeli saswrafod
tansacmlis gamocvla, oTaxis mowesrigeba, Tavis
marTleba. Tqveni simSvide da bunebrivoba TavisTavad
ganmuxtavs saerTo uxerxulobas.
igive SeiZleba iTqvas sakurorto-saagarako adgi-
lebis mkvidrebze, radgan, rogorc wesi, stumars
hgonia, rom `am formatSi~ viziti sruliad bunebrivia.
Tu dagvpatiJes. saxlis (binis) kibeze pirveli
qali adis, magram Tu sibnelea, kibe damrecia an ucxo
adgilia _ kaci.
27
kocnisas miRebulia miuSviroT marjvena loya,
raTa erTmaneTs cxvirebiT ar davejaxoT. stumars
ezoSi ar daaxvedroT aSvebuli ZaRli. tansacmlis
sakidi (zamTarSi) tansacmliT gadatvirTuli ar unda
iyos. stumarTan gaTboba _ kondencionerisTvis ar
zogaven eleqtroenergias (gazs), ojaxis wevrebi ki
kinklaobisagan Tavs ikaveben.
axalgacnobilebi erTmaneTTan mokrZalebiT saub-
roben. dauSvebelia gulxeldakrefili jdoma, xSirad
saaTze cqera, orive xelis jibeSi Cayofa, fexis fexze
Semodeba (roca fexsacmeli Tanamosaubriskenaa mimar-
Tuli), mTqnareba, cxviris xmauriT mowmenda, xelSi
gasaRebis asxmulis triali, magidaze kakuni, saubarSi
mxrebis aCeCva, saubris nervuli siciliT dasruleba...
ar gadaamlaSoT erudiciis gamovleniT, es Tqven
Soris distancias Seqmnis.
dasavleTis qveynebSi rwmena, damokidebuleba
religiisadmi, finansuri mdgomareoba, politikuri
mrwamsi _ intimuri Temebia da am sakiTxebze SekiT-
xvebs utaqtobad miiCneven. uSvilo ojaxTan urTier-
Tobisas mtkivneul Temas ar exebian [droa, ukve
gyavdeT...].
sufris gaSlis Semdeg yuradRebiani maspinZeli
gaaniavebs oTaxs (samzareulos saWmlis aromatebis
gamo). Tu stumris raodenoba mcirea, sufras diasax-
lisze (ojaxis ufrosze) adre nu miusxdebiT.
Tu sufrasTan dagaxvelaT, pirze marjvena (da ara
marcxena) xeli aifareT.
28
Tanamedrove gogonas XXI saukunis sazogadoeba
uamrav moTxovnas uyenebs, rasac is, bunebrivia,
yovelTvis ver Seasrulebs. amasTan, Tu is kargad
aRzrdili ar aris, socialuri jgufebidan gairiyeba
da momavali warmatebis Sanss dakargavs.
etiketi moduri gaxda maRali rangis (top) menejerebis
garemocvaSi _ man biznesSi damatebiTi Semosavlis funqcia
SeiZina. am wreSi gogonas kolmeurnis manerebi ar unda
hqondes (romelic yvelafris TviTon keTebasaa miCveuli):
ar aiRos davardnili nivTi mamakacze adre;
ijdes (idges) welSi gamarTuli;
ar gaisworos bretelebi, kolgotebi;
misalmebisas mamakacs gauwodos maja vertikalurad (da
ara horizontalurad);
ar SeukveTos oficiants (mxolod karnaxobs mamakacs);
manqanidan gadmosvlisas (Cajdomisas) fexebi hqondes
tyupad;
RonisZiebaze ar mivides Tavisi manqaniT, raTa formaSi
iyos (ar ifiqros parkirebaze da sxv.);
xolo yvelaze gavrcelebuli Secdomaa, rodesac gogona ar
iqceva bunebrivad _ wrialebs, akeTebs zedmet moZraobebs.
cudi manerebia: Woraoba, enataniaoba, xmamaRali
sicili, vulgaruloba, zedmeti samkaulis tareba,
trabaxi, zedmeti cnobismoyvareoba, kamaTi, roca
sakiTxSi garkveuli ar xarT da sxv.
etiketis wesebis Sesruleba taqtiani gogonasa-
Tvis rTuli ar unda iyos, radgan ZiriTadi principi
martivia _ qali, upirveles yovlisa, qalia. qalTan
damokidebuleba ki sazogadoebrivi cnobierebis civi-
lizebulobis ganmsazRvreli maCvenebelia.
29
quCaSi sazogadoebriv adgilebSi Seyvarebuli wyvilis xvevna-
kocna, Cvens sinamdvileSi, SeniSvniT amoiwureba (isic, ukidures
SemTxvevaSi). sxva qveynebSi es ase ar aris _ am danaSaulisTvis
meqsikaSi erTi dRiT, xolo indoneziaSi _ wlobiT patimroba
geliT. am mxriv simkacrea egviptesa da malaiziaSic.
30
saqalaqo transportSi
Cveni dedaqalaqis sigrZe 40 kilometrs aRemateba,
rac moqalaqisTvis seriozuli satransporto daR-
lilobis mizezia. amas emateba saavtomobilo `saco-
bebi~ (moskovSi, los-anJelesSi, niu-iorkSi mZRoli
weliwadSi 100-mde saaTs sacobSi kargavs). amitom
qcevis etikets transportSi meti yuradReba sWirdeba.
samarSruto taqsi (mikroavtobusi). viwro gasasvlelis gamo mgzavri ise unda ijdes, rom fexe-
biT xels ar uSlides sxvis gadaadgilebas. moRre-
cili jdoma (roca gverdze Tavisufali adgilia)
mxolod mavne Cvevaa. saerTod, daikaveT TqvenTvis
gankuTvnili erTi (da ara erTnaxevari) adgili.
amasTan, qali (Tundac bargiT), skamze fexgaSlili ar
unda ijdes.
araa lamazi mikroavtobusSi Sesvla mobiluri
telefoniT xelSi, Caxsnili Tbili qurTukiT. qolgis
Senaxva ki polieTilenis parkSi SeiZleba.
modaSi Semovida xmamaRali, xangrZlivi saubari
mobiluri telefoniT. zogjer gadaudebeli, saqmiani,
wynari saubari yvelasaTvis misaRebia, magram damRle-
lia (pirvel rigSi, mZRolisaTvis) pirad (zogjer
intimur) Temaze saubari [daleuli xom ar xar... ho,
mec cota...]. mobiluri telefoniT saubrisas win, an
gverdiT mjdoms yurSi ar Cahyvirian, telefonis
jibidan amoRebisas mezobels ar awuxeben.
mSobelma bavSvi ar unda miaCvios transportSi
Wamas (funTuSa, nayini, saWapuri da sxv.), wvenis atanas,
31
Tanac gaxsnili boTliT, romelic, SesaZloa, mgzavrs
gadaesxas...
mikroavtobusi sazogadoebrivi transportia _
yursasmeniT mgzavroba SesaZloa, saWiro adgilze
Causvlelobis mizezi gaxdes da saerTod, xels uSlis
mgzavrebTan normalur komunikacias.
mgzavrs gauWirdeba mikroavtobusis viwro gasas-
vlelSi gavla, Tu fexze mdgomni erT (romelime
fanjris) mxares (da ara Wadrakulad) ar dadgebian.
dedaqalaqis sacobebiT gadaRlili mZRolisTvis
misamarTavad yvelaze Sesaferisi fraza iqneba [aq
sadme gamiCereT...]. Tu ar gaqvT samgzavro baraTi, xur-
da winaswar moamzadeT. cud STabeWdilebas tovebs
mgzavri, romelic msxvil kupiurebs (gansakuTrebiT,
dilis saaTebSi) mZRolTan axurdavebs. araeTikuria
karebis mijaxunebiT mZRolisaTvis sityvis moWra da
a.S.
mZRolma ki unda icodes, rom sareklamo gancxa-
debis radiomosmeniT mgzavri ar daRalos. religiuri
atributikis (xatebi da sxv.) gamofena araeTikuria,
salonSi ar ewevian da arc bolo gaCerebazea saloni
samarSruto taqsis mZRolebis TavSeyrisa da Tambaqos
mowevis adgili.
ganviTarebul qveynebSi mikroavtobusebs mxolod mcire man-
Zilze, uwyebrivi daniSnulebiT iyeneben.
avtobusi. gaCerebis (araeleqtronul) niSanze
(trafaretze) unikaluri nomeria (ID), romliTac Tqven
mobilur telefonze SegiZliaT miiRoT avtobusis
moZraobis ganrigi (akrifeT mokle teqsturi Setyo-
32
bineba nomerze 93 344). iqvea naxati QR kodi, romlis
smartfonSi skanirebiT SeiZleba kompaniis veb-gver-
didan miiRoT igive informacia.
nacnobebi, romlebic ori karidan erTdroulad
amovidnen, ar uyvirian erTmaneTs [me unda agiRo bile-
Ti... ara, me...]. gadaeCvieT iaffasian pativiscemas.
daRlil mgzavrebSi (samsaxuri, sacobebi...) xSiria
konfliqti, aq kargi gamosavalia iumori. saerTod,
Tavaziani adamianebi erTmaneTs fsiqologiur nagavs
ar ayrian (ucxoeTSi problemas fsiqoTerapevtiT agva-
reben). monitoringis samsaxuric Tavis movaleobas
mxolod profesiuli leqsikis CarCoebSi unda gamoxa-
tavdes. kulturuli adamiani avtobusSi mitings ar
moawyobs [amxela saxlebi ra fulebiT aaSenes?...].
aRebuli bileTi SeinaxeT erT, fiqsirebul ad-
gilze (CanTa, jibe da a.S.). saerTod, mgzavrobis dro
sasargeblod (Tundac dRis dasagegmad), gamoiyeneT.
Casvlisas gverdze mjdom mgzavrs sTxoveT, gaga-
taroT. Tu xelSi CanTa (celofnis parki) giWiravT,
moarideT wina mgzavris Tavs...
Tu nacnobs bileTi auReT, ar aris saWiro yvelas
yuradReba miiqcioT. avtobusidan (mikroavtobusidan)
pirveli mamakaci Camodis da qals exmareba Camo-
svlaSi. Casvlisas dedaqalaqis transportSi bileTs
mZRols ar aCveneben (es mas ar exeba). Tu bileTi
mogTxoves, mas Sesabamis samsaxurs warudgenT.
sagareubno transportis, romelic dedaqalaqis
mimdebare kurortebs (dabebs) emsaxureba, mgzavrobis
dro metia da zafxulis sezonis TveebSi 1-2 saaTs
33
aRwevs. cxadia, qcevis zemoT ganxiluli wesebi aqac
ZalaSia.
metro. sadguris SenobaSi mgzavri ar unda Sevi-des im karidan, romelzec akrZalvis niSania gamo-
saxuli. Sesasvleli kari ar unda iyos gadatvirTuli
movaWreebiTa da reklamis damrigebeli gogonebiT.
gadasasvlel gvirabSi, kibeebze imoZraveT xalxis
nakadTan erTad, marjvena mxares. Sua gvirabSi ar Cer-
debian nacnobebTan sasaubrod, telefonze saTamaSod.
eskalatorze dadeqiT marjvena mxares. gansakuT-
rebuli sifrTxile marTebT qalebs (bavSviT, maRali
quslebiT). eqskalatorze Sesvlis win yuradRebiani
deda wyvets mobiluri telefoniT saubars, pirveli
Sedis kibeze, moajiridan zurgSeqceviT da akontro-
lebs zeda safexurze mdgom bavSvs, romelsac xeli
moajirze ar unda ekidos. am wesis darRvevas SeiZle-
ba mohyves bavSvis xelis mtevnis (quslis) mowyveta.
eskalatorze mgzavrs marcxena mxridan uSveben. ar
zRudaven sivrces bargiT, doinjis gakeTebiT... Camo-
svlisas umjobesia, Tu erTi safexuri (win da ukan)
Tavisufali iqneba. yofila SemTxveva, rodesac eskala-
toris avariuli aCqarebis gamo rva adamiani daRu-
pula, bevri daSavebula (aseT SemTxvevaSi erTaderTi
gamosavalia mezobel eskalatorze swrafi gadasvla).
matareblis gamoCenis dro cifrul tabloze mwvane feriTaa
aRniSnuli. misi sadgurSi Semosvlisas moerideT gvirabis
mavne haeris SesunTqvas.
vagonSi bavSvi ise unda SeiyvanoT, rom xalxis
nakadSi (centrSi) ar moxvdes. Seyvarebulebi ki xelCa-
kidebulebi ar Sedian. mgzavrma erTi (da ara erTna-
34
xevari) skami unda daikavos, rom vagonis Sua ujraSi
eqvsi kacisTvis gankuTvnil skamze yvela daetios.
mamakaci (gansakuTrebiT qali) fexgaSlili ar unda
ijdes _ es ulamazoa, miT umetes, rom avtobusisgan
gansxvavebiT, metroSi inerciis Zalebi ar gvawuxebs.
Zlieri xmauris gamo, saubari unda SevwyvitoT: skami-
dan fexze mdgoms yvelas gasagonad ar uyvirian [ho,
cixeSia... ho, fuli... giraoTi...].
saqmiani, zrdilobiani adamiani ar iyureba mezo-
beli mgzavris telefonSi, wignSi, bloknotSi, ar
afiqsirebs, ras wers da a.S. sruliad uadgiloa da mxolod mgzavrTa gaRizianebas iwvevs
metros vagonis xmaurSi dolis, mikrofonis, akordeonisa da
sxv. gamoyenebiT mowyalebis Txovna. xSiria SemTxveva, roca
maTxovari uars ambobs SeTavazebul samsaxurze, radgan
farulma eqsperimentma aCvena, misi Semosavali TveSi deda-
qalaqis sajaro skolis pedagogis xelfass 3-4-jer aRemateba.
metros sadguridan xalxis nakadis sawinaaRmde-
god (quCidan Sesasvleli karidan) ar gamodian.
liandagze SemTxveviT moxvedrisas gaxsovdeT, rom
platformaze asasvleli kibe baqnis win, saaTebTanaa.
matareblis moZraobis marcxena mxares ki mesame
relsi Zabvis qveSaa da pirdapir platformaze amo-
svla Zalze saSiSia.
taqsiSi qalis adgili ukanaa (diagonalurad). es
adgili saukeTesoa kacisTvisac, raTa mZRolma Tavisi
problemebiT ar daRalos da erTdroulad, masTan
vizualuri kontaqtisTvis. Tuki is qalTanaa, maSin
misi adgili qalis gverdiTaa (Tavdapirvelad Casvams
qals da Semouvlis manqanas, cxadia, Tu quCa amis
saSualebas iZleva).
35
bevr qveyanaSi Rvedis gakeTeba ukana savarZelze-
caa savaldebulo...
taqsis mZRols mgzavri esalmeba. madloba da
damSvidobebac savaldebuloa.
mgzavris TandaswrebiT mZRoli ar eweva, ar rTavs
Semawuxebel musikas, ar ilanZReba yvelaferze, miT-
umetes Sor manZilze mgzavrobis (an qalaqidan gas-
vlisas).
saqmeze mimavali mgzavri valdebuli ar aris taq-
siSi sareklamo gancxadebebi isminos [aiReT sesxi...
iyideT bina...].
mZRols unda hqondes xurda. mas Cuqnian mgzav-
robis Rirebulebis aT procents.
klientis Zebnisas mZRoli gamvlels ar unda usig-
nalebdes.
saerTod, sazogadoebriv transportSi, Tu fexze
dgaxarT, ideqiT moZraobis mimarTulebiT _ satran-
sporto SemTxvevisas zurgze davardna saSiSia.
funikulioris tramvais vagonidan (iseve, rogorc
avtobusidan) pirveli Camodis mamakaci da exmareba
qals. wlebis win transportSi mamakaci qals adgils
uTmobda. dResac axalgazrdam asakovans, fexmZimes,
CvilbavSvian dedas, bargians adgili unda dauTmos.
Tavis mxriv, qalbatoni (4-6 wlis bavSviT) ise unda
ijdes, rom bavSvis fexsacmelma mgzavrs tansacmeli
ar mousvaros.
did qalaqSi, transportSi (iseve rogorc quCaSi),
mgzavrebi erTmaneTs mzeras arideben, ar ifxanen
sxeulis sxvadasxva nawilebs...
36
xalxmraval salonSi (gansakuTrebiT mikroavto-
busSi) zurgCanTa xelSi unda gvekavos, rom gasas-
vleli ar CavxergoT. axalgazrdebi unda moeridon
JargoniT utaqto saubars, gansakuTrebiT gogonebi [me
vuTxari, Se qliavo, degenerati xar... bazari araa...]. es
mgzavrebze arasasiamovno STabeWdilebas tovebs. ar
aris miRebuli dedaqalaqis transportSi saerTo
diskusia, miT umetes mZRolis monawileobiT [in dRes
vfiqrobdi...].
seriozuli, saqmiani adamianebi sazogadoebrivi
transportidan telefoniT Tavis bizness ar marTaven.
sasurvelia, mikroavtobuss (avtobuss) marSrutis
nomeri ukan mxaresac (gverdzec) eweros da am nomrebs
sareklamo warwera (naxati) ar faravdes.
37
ofisSi, dawesebulebaSi
Sexvedris adgili. moqalaqisaTvis (yvela qve-
yanaSi) Sexvedris adgilis fiqsacia Cveulebriv, prob-
lemad iqceva xolme. dedaqalaqSi, romelic dayo-
filia raionebad da quCebad, es SedarebiT iolia,
vidre qalaqgareT, dabaSi, did sofelSi. Sexvedris
win, qalaqis rukaze (romelic jixurebSi iyideba) mo-
ZebneT quCa, saxli. quCebis numeracia izrdeba qalaqis
centridan (TbilisSi _ Tavisuflebis moednidan),
amasTan, kenti nomrebi marjvena mxaresaa [bodiSi, es
Tu 23 nomeria, saiTaa 27 ?...]. Tumca, dedaqalaqis gana-
pira raionebSi ormag numeracias da sawinaaRmdego
mimarTulebis nomrebsac ki SexvdebiT [53, 51, 50, 53 ...].
samwuxarod, es aZnelebs ara marto adamianebis Sex-
vedras, aramed sagangebo situaciebis samsaxurebis
muSaobasac.
rodesac Sexvedris dro dadgeba, daTqmul adgil-
ze unda gaCerdeT. ar iaroT derefanSi (miT umetes
sxva sarTulze) [megona, iq moxvidodiT...].
misaRebSi. eleqtronul (uqaRaldo) saqmiswar-
moebis sistemaze gadasvlam Cvens realobaSi gazarda
biurokratuli procedurebi, gaizarda qaRaldebis
raodenobac (printeri, aslebi, plastikatis failebi...).
amitom, moqalaqeebs saofise etiketisa da wesrigis
mimarT meti yuradreba marTebT.
ofisSi, wesiT, kari gareT iReba (saxanZro usafrTxoebis wesi-
dan gamomdinare). gamonakliss warmoadgens banki da super-
marketi.
38
stumars ar esaubrebian naxevradRia karSi, es
upativcemulobaa. Tu ofisSi klienti 10 saaTidan
modis, gaTboba (kondencioneri) sul cota, 1 saaTiT
adre unda CairTos [moiTmineT, erT saaTSi gaTbeba...].
saqmiani Sexvedris win Sav (muq) saTvales ixsnian,
amiT mosaubris met ndobas imsaxureben. ofisSi,
operators, mdivans, menejers, bolomde Sekruli pal-
toTi, qurTukiT, kaSneTi (SefuTuli) ar esaubrebian.
Tu qurTukis gaxdis saSualeba ar aris, minimum,
mowesrigeba, qudis an kapiSonis moxda aucilebelia.
Tavis mxriv, ofis-menejerisTvis miuRebelia mokle
Sorti, bananebiani Sarvali, gamWirvale tansacmeli,
didi dekolte, mini (muxlidan 10 sm-ze meti) qveda-
bolo, saagarako fexsacmeli.
vidre operatori sxvas esaubreba, roca iciT, rom
7-10 wuTi Tavisufali gaqvT, moerideT iqve dgomas
(Camojdomas). savarZelze, sadac sxvisi qaRaldebi
(CanTa, qudi) devs, ar sxdebian da, saerTod, sxvis
nivTebs ar exebian.
Tu xalxmravali rigidan gaxvediT (mobilurze
sasaubrod da sxv.), garkveviT uTxariT ukan mdgoms,
rom aRar dagelodoT.
operatorTan, mdivanTan ar iwyeben sabuTebis
Zebnas (did CanTaSi, zogjer wignSic...). amiT Tqven
aferxebT rigs. Tu awkrialebul telefonsac eZebT,
saeWvoa, rom Tqveni viziti kargi SedegiT dasruldes.
operatori ki sxva saqmiT ar unda iyos dakave-
buli (kiTxulobdes popularul Jurnals..., pasuxis
gacemamde boTlidan svamdes wyals). is gancxadebis
Sinaarss Tavisi mentalobis mixedviT ar unda afa-
39
sebdes [Tqven Tu piradad ar gawuxebT, ratom werT?...],
ar unda svamdes logikas moklebul SekiTxvebs. saer-
Tod, dialogis formati klientTan (banki, supermar-
keti, saavadmyofo da sxv.) ar unda scildebodes
sawesdebo (debulebis) normebs [Tqven is ar xarT,
SarSan fuli rom SemoitaneT?...], [TviTmfrinavi mifri-
navs 10-is 20 wT-ze...]. klients (myidvels) emsaxureba
erTi, da ara erTdroulad 2-3 TanamSromeli.
operatoris mier mocemul blanks (Tu magidasTan
aris adgili) iqve ar avseben, Tu ramdenime Tavisu-
fali magidaa, ar aris aucilebeli vinmes gverdiT
miujdeT (optimaluria diagonaluri ganlageba).
Tu klienti (pacienti, myidveli), operators Sida-
saofise ganawesis darRvevaze samarTlian SeniSvnas
aZlevs, man dauyovnebliv menejers unda acnobos.
arasworia: [wesi bevria, magram ar sruldeba, yvelas
xom ver vaswavli kulturas...].
klients (pacients) ar unda esmodes mamakaci
operatoris ZmakacTan nabaxusevi xmiT saubari [ra
vigrialeT guSin kaxeTSi...], klientis TandaswrebiT,
arc teqnikuri personalis piradi saubari ar aris
misaRebi [iman Tqva... ise mewyina, me vuTxari...], ar
saubroben negatiur Temebze, oTaxs ar gvian, ar asuf-
Taveben, manikiurs ar ikeTeben, sufras ar Slian da
ar sauzmoben.
Cveni sazogadoebis arasabazro, aRmosavluri, men-
talitetis gamo, roca klienti menejers uwesrigobaze
miuTiTebs, mas momCivanis, intriganis, CamSvebis iar-
liys akereben. Tumca, swored es zrdis menejeris (da
saerTod, sazogadoebis) profesionalizms da im wes-
40
rigis, Sromis kulturis safuZvelia, romelic ganvi-
Tarebul qveynebSi mogvwons.
menejerTan kabinetSi. Tu xelmZRvaneli kabi-
netSi ar aris, klienti (TanamSromeli), Sig ar Sedis,
elodeba karebTan. Tu menejeri dajdomas gTavazobT,
CamojeqiT [me dgoma mirCevnia...].
wesieri menejeri klients (xelqveiTs) mSvidad,
TvalebSi cqeriT esaubreba da ara saubris moWriT _
naxevrad zurgSeqceviT, raRacis SepirebiT. qcevis es
manera klientis (TanamSromlis) undoblobas iwvevs
[morigi matyuara yofila...]. saerTod, Sepirebuli waxa-
lisebis (xelfasi, premia da sxv.) nacvlad bundovan
mizezebs ar asaxeleben [Sen giTqvams... Senze amboben...].
stumars menejeri ar ubrunebs misTvis gankuTvnil
savizito baraTs da arc (SemTxveviT) misTvis gan-
kuTvnil qaRalds. cud STabeWdilebas tovebs kabine-
tidan gamosuli mTxovneli, romelic ukve sxva
saqmeze gadarTul menejers isev kiTxvebs usvams [sul
damaviwyda, Tu... maSin rogor moviqce?...].
urTierToba TanamSromlebTan. profesio-
nalizmis garda, mniSvnelovania, rom TqvenTan urTi-
erToba iyos komfortuli. ar miiRoT monawileoba
vinmes winaaRmdeg boikotSi. nuravis misceT TqveniT
manipulirebis uflebas, Tu vinme ar mogwonT, mas
calke esaubreT. utaqto SekiTxvisas Tanamosaubre
Semxvedri SekiTxviT an monotonuri, neitraluri pasu-
xebiT daabnieT.
stumris TvalSi, ar aris lamazi, derefanSi
TanamSromelTa usaqmod Sekrebili jgufi (Tavyri-
41
loba), wyliani boTliT an qaRaldebis frialiT
(arsebobs plastikatis faili) siaruli.
megobars, mesame piris daswrebiT, TqvenobiT esa-
ubrebian. Tuki yvela erTmaneTTan SenobiT saubrobs,
menejeris mimarT mainc meti yuradReba gmarTebT,
xolo, Tu is Tqveni mezobelia (sabavSvo baRSi bav-
Svebi erTad dadian), Tqveni urTierTobis xazgasma
saWiro ar aris. piradma problemebma Tqvens muSaobaze
ar unda imoqmedos. pirad cxovrebaze samsaxurSi ar
isaubroT, Tumca, problemebze SegiZliaT uamboT
axlo megobars.
ofisSi (iseve, rogorc quCaSi), roca saqmeze ori
pirovneba saubrobs, mesame saubarSi ar ereva.
Tu Tqveni CV sxvaze ukeTesia, kolegebTan ar iyoT
ampartavani. ar isaubroT Tqvens maRal kavSirebze,
raTa ar aRmoCndeT izolaciaSi. menejerebze ki... an
kargi, an araferi...
kargad aRzrdili adamiani derefanSi Soriaxlos
ar iseirnebs im mizniT, rom kolegebis dialogs yuri
daugdos.
ironias iwvevs ofisis tualetis kabinaSi mobi-
luri telefoniT samsaxureobrivi saqmeebis (biznesis)
mogvareba.
Tu Tqvens oTaxSi (kabinetSi) momsaxure personali
(eleqtrikosi, sameurneo muSaki da sxv.) gexmarebaT
raimes mowesrigebaSi, ar datovoT is uyuradRebod,
bolos ki madliereba gamoxateT da gaistumreT.
42
ganviTarebul qveynebSi sajaro moxeleTa korpusi poli-
tikurad neitraluria. samsaxurebrivi garantiebis sanacvlod
maT ekrZalebaT raime saxis aqciebsa da demonstraciebSi
monawileoba, ufro metic, zog qveynebSi _ filosofiur-
religiuri Sexedulebebis gamoxatvac.
urTierToba menejerTan. kariera warmate-
buli iqneba, Tu menejers (kolegas) nebismieri gaugeb-
robisas miawvdiT srul informacias.
menejerTan (stumarTan, kolegasTan) saubrisas
fexi-fexze ise SemoideT, rom fexsacmlis cxviri
mosaubrisken ar iyos mimarTuli.
xelqveiTi menejers masalas gadascems erTad
kompleqtSi: dedans, gadabeWdils, el. versias da sxv.
saqmian saubrebSi (iseve rogorc dokumentaciaSi),
erideT korporaciuli slengiT (biznes-JargoniT)
gatacebas. es mxolod eWvqveS ayenebs Tqvens ganaT-
lebas da inteleqts. nu gadaaqcevT tvins korpora-
ciul fafad.
Tu menejerTan did darbazSi muSaobT, Sin
wasvlisas aucilebeli ar aris damSvidobeba _ es
xels uSlis misi Sromis efeqturobas. menejers ofi-
sidan gasvlis win TanamSromlebi (klientebi) SekiT-
xvebiT ar awuxeben.
sazeimo saRamoze TanamSromeli menejers ar
aZlevs utaqto, pirad SekiTxvas [romelia Tqveni
coli?... bina Zviri dagijdaT?...] da sxv.
samedicino dawesebulebaSi. medicinis
swrafma ganviTarebam, axali teqnikis danergvam eqimisa
da pacientis urTierTobis eTikis axali waxnagebi
43
gamoaCina. Zveli sqema eqimi – avadmyofi Seicvala axa-
li sqemiT eqimi – samedicino teqnologiebi (finansebi)
– avadmyofi. ufro met yuradRebas iTxoven medperso-
nalisganac.
tradiciulad, medicinis umTavresi mizani yovel-
Tvis avadmyofis janmrTeloba iyo. Tumca, xSirad amis
Sedegad izRudeboda avadmyofis pirovnuli Tavisuf-
leba. Tanamedrove mdgomareobiT ki mizani pacientis
keTildReobaa, romlis erT-erTi Semadgeneli nawili
janmrTelobis aRdgenaa. individis avtonomia civili-
zebuli cxovrebis ZiriTadi faseulobaa.
eqimTan kabinetSi Sesvlamde yuradReba gaamaxvi-
leT piradi higienis wesebis dacvaze (sunamo, kargad
gaxexili kbilebi, mowesrigebuli frCxilebi, axali
windebi da sxv.).
nebismier kabinetSi, miT umetes, eqimTan, Tbili
qurTukiT (paltoTi) ar Sedian. Cvens sinamdvileSi,
paltos dasakidi iq iSviaTobaa, amitom Sesvla SeiZ-
leba mklavze gadadebuli qurTukiT, romelsac
muxlebze davifenT an Tavisufal adgilze davdebT.
pacientma eqimis SekiTxvebs konkretuli pasuxi
unda gasces. eqimisTvis zogadi frazebiT saubari
arafrismTqmelia. samwuxarod, praqtikaSi eqims Zalze
mcire dro aqvs gamoyofili avadmyofis misaRebad,
masTan sasaubrod.
pediatrTan vizitisas Zalze cud STabeWdilebas
tovebs deda, romelic didxans laparakobs telefo-
niT, eqimis SekiTxvebs ki pasuxobs mama.
44
kbilis eqimTan (burRis SiSiT), avadmyofi daZa-
bulia, amitom kabinetSi ar unda isxdnen Tqvens
Semdeg Cawerili pacientebi. samwuxarod, pacienti rom
ar dakargos, zogjer aseT aSkara uwesrigobas eqimic
xels uwyobs...
bolo wlebSi, dafinansebis problemebis gamo,
eqimis mimarT sazogadoebaSi agresia gaizarda. avad-
myofis negatiuri ganwyoba ki eqimzec moqmedebs.
eqims uxerxul mdgomareobaSi vayenebT, roca
saubars samedicino momsaxurebis safasuriT viwyebT.
am sakiTxze saubari mizanSewonilia mxolod buRal-
teriaSi an mimRebSi.
eqimma Tavis mxriv, pirveli Sexvedrisas pacients
(Tanmxlebs) unda warudginos Tavi (Tanamdeboba,
wodeba).
eqims unda hqondes mosmenis, moTminebis unari,
gansakuTrebiT eWvian avadmyofTan, unda axsovdes
gauazreblad naTqvamis Sedegebi, ar unda isaubros
(iWoraos) sxva pacientebze. saeqimo saidumlos Senaxva
ki medpersonalsac exeba.
ar SeiZleba kolegis kritika avadmyofis Tandas-
wrebiT, telefonze pirad saqmeebze saubari. saerTod,
eqimma garegani ieriT, qceviT, detalebze yuradRebiani
saubriT dadebiTad unda imoqmedos pacientze, raTa
misi ndoba daimsaxuros.
saavadmyofoSi pacientTa monaxulebis saaTebi
dadgenilia SinaganawesiT. amitom (Tu ar SeTanxmebul-
xarT), sxva saaTebSi avadmyofTan misvla gamarTle-
buli ar aris _ SesaZloa mas procedurebi utarde-
bodes (an eZinos). gaiTvaliswineT, rom mnaxvels yvela
45
ganyofilebaSi yvavilebiT ar uSveben (alergiis gamo),
saerTod, stacionarSi mkacri disciplina da subor-
dinacia aucilebelia.
avadmyofTan saubrisas bunebrivad moiqeciT. Tu
man Tavisi mZime diagnozi icis, ar agrZnobinoT rom
cudad gamoiyureba. gaamxneveT, daamSvideT xelze
moferebiT, mxarze xelis moxveviT, saubriT. Tu ki
Tavis Tavze saubari ar surs, gaixseneT saerTo
saqmeebi, Tumca moerideT saubars momaval gegmebze.
mZime avadmyofisaTvis palata imisi samyaroa, amitom
yuradRebiT usmineT mas.
zrdilobiani, kulturuli adamiani dasustebul,
xSirad uZilo avadmyofs ar daRlis zedmeti saubriT,
masTan ar miiyvans celq bavSvs da palataSi 15-20
wuTze metxans ar gaCerdeba.
sayuradReboa, rom Semoqmedeba, kariera, socia-
luri statusi janmrTelobas xels uwyobs, amitom
mizandasaxuli adamianebi da liderebi naklebad
avaddebian.
saswrafo daxmarebis gamoZaxebisas, pirvel rigSi,
yuradReba gaamaxvileT misamarTze da im telefonis
nomerze (manqanis mosvlamde), saidanac darekeT.
saswrafo daxmarebis eqimoba _ erT-erTi rTuli
profesiaa: mas moeTxoveba gawonasworebuloba stre-
sul situaciaSi, diagnozis dasma mcire xanSi _
laboratoriuli meTodebis da specialistebTan kon-
sultaciis gareSe.
avadmyofis gardacvalebis SemTxvevaSi (polikli-
nikis muSaobis periodSi), ojaxis eqimi gamowers
mimarTvas gardacvalebis cnobisTvis, danarCen saaTeb-
46
Si ki sagangebo situaciebis samsaxuri (112) agzavnis
patruls (gamomZiebels, eqsperts). mxolod amis Semdeg
SeiZleba micvalebulis gapatiosneba. gardacvalebis
mowmobas gascems samoqalaqo reestri (iusticiis
saxli).
Tanamedrove teqnologiebi. eqoskopia avadmyofs
raime specialur moTxovnas ar uyenebs. Tumca, eqimTan
misvlamde tansacmeli ise moirgeT. rom Tavs Tavi-
suflad grZnobdeT.
kompiuteruli tomografia (KT) _ rentgenis gaum-
jobesebuli aparatia. am meTodiT skanirebis Sedegad
gamosaxuleba WrilSi, sam ganzomilebaSi Cans. TviT
skanirebis dro sul ramdenime wamia (doza Cveulebriv
rentgens ar aRemateba). Tumca, mTeli procedura 15-20
wuTi grZeldeba. iseve, rogorc eqoskopiisas, zusti
diagnozis garantias aparati ar iZleva da didi
mniSvneloba aqvs rentgenologis gamocdilebas.
fexmZime qalisTvis (KT) akrZalulia.
magnitur-rezonansuli tomografia (MPT) iZleva
organoTa qsovilis Txel Wrils (suraTebis serias)
ukeT, vidre rentgeni, eqoskopia da kompiuteruli
tomografia. mTeli procedura daaxloebiT 45 wuTis
ganmavlobaSi grZeldeba. radgan sxeuli Zlier magnit-
Sia _ tansacmelze ar unda iyos liTonis Rilebi,
kabinetSi ki ar unda SevitanoT liTonisa da eleq-
tronikis Semcveli sagnebi (saaTi, sakredito baraTi,
sasmeni aparati, kardiostimulatori, gulis xelov-
nuri sarqveli da sxv.). imave mizeziT, xelsawyos
CarTvis win avadmyofis Tanmxlebi piri oTaxidan
gadis.
47
gamosaxulebis damaxinjebis mizezi SeiZleba iyos
avtokalami, dana, saTvale, kbilis mosaxsneli pro-
tezi, liTonis sanTura, qinZisTavi, kbilis bJeni da
sxv.
Tu Caketili sivrcis SiSi gaqvT, miiReT damam-
Svidebeli saSualeba.
48
Svebuleba (mivlineba )
erTTviani Svebuleba, Tu is aqtiuri ar aris,
zogjer damRlelia, gansakuTrebiT Semoqmedi adamia-
nisTvis. yvelaze optimaluria orkviriani dasveneba, an
erTkviriani _ weliwadSi ramdenjerme.
TviTon daisvene, magram sxvac daasvene, _ Svebu-
lebis ZiriTadi formulaa.
matarebelSi. TviTmfrinavTan SedarebiT, samo-
Zrao sivrce metia, mis gasvlamde sadgurSi modian
TxuTmetiode wuTiT adre. esalmebian gamcilebels,
Tanamgzavrs kupeSi (savarZelSi). Tu kupeSi sami qalia
da erTi mamakaci, is unda daeTanxmos adgilis
gacvlas. is aseve ucvlis adgils moxucs, romelsac
zeda Taro Sexvda.
kupeSi (plackartiT) sportuli tansacmliT mgzav-
roben, raTa Taroze daisvenon.
sakvebi ise SearCieT, rom magidasTan esTetikurad
gamoiyurebodeT. kupeSi dasanayreblad Sesaferisia
mSrali xorci (da ara moxarSuli qaTami), nivriani ki
ar SeiZleba.
matarebelSi RamiT amosuli mgzavrebi mZinare
(xSirad mivlinebuli) mgzavris TandaswrebiT sufras
ar Slian da sadRegrZeloebiT bocas ar clian... [xom
ar SemogvierTdebiT? ...]. saerTod, mgzavrebs zedmeti
laparakiT ar Rlian.
matareblis vagonebi da vagonis seqtorebi dayo-
filia klasebad. maRali (pirveli an biznes) klasis
vagonSi (seqtorSi) sxva klasis mgzavrebi ar seir-
49
noben da miT umetes, misi tualetiT ar sargebloben.
am klasebis gamcilebeli mgzavrs mineralizebuli
wyliT uzrunvelyofs (Sedis bileTis fasSi).
nu miscemT bavSvs vagonSi sirbilis uflebas.
zogierT qveyanaSi matareblidan (gemidan) foto-
gadaReba akrZalulia.
sabuTebi da fuli gzaSi yovelTvis Tan iqonieT.
avariul situaciaSi yovelTvis usafrTxoa _ Sua
vagonebi, kupeSi ki _ qveda Taro, matareblis moZra-
obis mimarTulebiT. avariuli gasasvleli (fanjridan)
gaTvaliswinebulia me-3 da me-6 kupes (plackartis
ganyofilebis) pirdapir.
liandagze gadasvlisas gamoiyeneT xidi (viaduki)
an gvirabi.
TviTmfrinavSi matarebelze meti siviwrovea da
wesebic ufro mkacria. frenis win erideT nivrian
sakvebs, raTa Tanamgzavri ar SeawuxoT.
bargSi Zalian saSiSia aalebadi siTxeebi, maT
Soris spirtiani sasmelebi (arahermetul taraSi):
simaRleze, haeris wnevis Semcirebis gamo, isini advi-
lad orTqldeba da nebismieri naperwkali afeTqebas
iwvevs. wnevis cvalebadobis gamo fexmZime (36 kviris
Semdeg) qalebis frena yvela aviakompaniaSi akrZa-
lulia. amitom Tan iqonieT eqimis cnoba.
frena damokidebulia amindze, amitom reisis
gadadeba (zogjer _ ramdenjerme) bunebrivia. iswav-
leT, SeeCvioT lodinisas mowyenis teqnikas. araa
aucilebeli am dros samxreTuli mouTmenloba da
nerviuli reaqciebi.
50
metalodeteqtoris win liTonis nivTebi amoiReT
jibidan. trapTan miesalmeT stiuards da droulad
daikaveT adgili. me-13 rigi (an adgili), SesaZloa, ar
iyos. Taroze daikaveT bargis mxolod erTi adgili.
bortgamcilebelTan iyaviT Tavaziani _ akrZalvebi
misi mogonili araa. zogi cudad itans frenas, am
mxriv, ufro komfortulia (sahaero ormoebis gareSe)
dilis adreuli reisebi, aseve, ar moabezroT Tavi
Tanamgzavrs mtkivneul, konfliqtur Temaze saubriT.
am dros kargi saSualebaa wignis kiTxva an yursasmeni.
saerTod, taqtiani mgzavrebi 10 wuTze xangrZlivi
saubris Semdeg salonis bolosken gadainacvleben
xolme.
sazurgis ukan gadawevisas gaafrTxileT iq
mjdomi, SesaZloa uneblied misi nouTbuqi daazianoT.
zogierTi aviakompania mgzavrebs axla salonSi eleq-
tronikiT sargeblobiT nebas rTavs.
TviTmfrinavis salonSi bavSebi ar unda darbodnen
(SeniSvna mieciT mSobels).
gaiTvaliswineT, rom alkohols did simaRleze
Zlieri zemoqmedeba aqvs. sasmeli miiReT zomierad,
raTa mezobeli ar SeawuxoT, Tu CageZinaT, dautoveT
mas gasasvleli. Tan iqonieT baliSi, rom Tanamgzavrs
ZilSi TaviT ar SeexoT.
TviTmfrinavSi tualeti xSirad dakavebulia,
amitom iq didxans nu dayovndebiT (gasaRebi aqvs
stiuards...).
salonis hermetulobis darRvevisas Jangbadis
niRabi swrafad (wamebSi) gaikeTeT. mkveTri damuxru-
Webisas (dartymisas) muxlebiT da idayvebiT wina
51
savarZels miebjineT, Tavi ki xelebiT daicaviT. Tu
arCevanis saSualeba gaqvT, yvelaze usafrTxo TviT-
mfrinavis bolo nawilia (magram, ara kudi).
statistikiT, yvelaze meti aviaSemTxvevebi ivlisSi
da dekemberSia (ekipaJis gadaRla da sxv.). nu moixsniT
usafrTxoebis Rvedebs miwaze daSvebis Semdegac,
TviTmfrinavis saboloo gaCerebamde. am wesis dar-
Rvevis gamo ruseTSi (q. irkurtski) 2006 wels TviT-
mfrinavSi 125 mgzavri daiRupa.
TviTmfrinavidan kibeze pirveli mamakaci Camodis
(qals win ar atareben).
frenis Semdeg, bargis transportiorTan (lenti-
dan) CamoRebisas ise dadeqiT, rom sxvas xeli ar Seu-
SaloT.
gemze. wylis transporti yvelaze Zveli da yve-
laze ekonomiuri gadaadgilebis saSualebaa. Tanamed-
rove gemi sahaero baliSze (wyalqveSa frTebiT) 100
km/sT siCqares aviTarebs, rac ar Camouvardeba saxme-
leTo transports.
iseve, rogorc TviTmfrinavSi, matarebelSi, gemzec
SezRuduli sivrcea, amitom, qcevis wesebi TiTqmis
igivea: asvlisas esalmebian personals, kaiutaSi _
Tanamgzavrs, restoranSi ki _ magidis mezobels. gemze,
rogorc saerTod, mgzavrobaSi, ixsneba adamianis bune-
ba, mentaliteti.
gemze asvlisas mgzavri unda gaecnos usafrT-
xoebis instruqcias, icodes, sad inaxeba saSveli
sartyeli, wre an Jileti.
52
gemidan pirveli mamakaci Camodis (qals win ar
atareben).
evakuaciis brZanebis miRebisas, tanisamosi bolom-
de ar gaixadoT, is wyalSi sxeulis siTbos Segi-
narCunebT. gemis borts droulad gaecaleT, raTa
Zravma ar CagiTrioT. am situciaSi simxdale, panika
Zalze amcirebs Tqveni gadarCenis albaTobas.
plaJze dasvenebisas adamianebi siwynareze ocne-
boben. kargad aRzrdili damsvenebeli aqac TavSekave-
bulad iqceva: xmamaRali musika, Cveni tanis, ZaRlis
Sxefebi, dabertyili pirsaxoci _ sxvas ar unda awu-
xebdes. zRvaSi Sesuli Svilis da mSoblis yviriliT
saubari mosabezrebeli ar unda gaxdes. aseve, mzesum-
ziris (simindis) gamyidvelebi damsvenebels axlo
siaruliT Tavze silas ar unda ayridnen. plaJze
nebarTvis gareSe ucnobs fotos ar uReben.
Zalian saSiSi (da xmauriania), miuxedavad akrZa-
lvis niSnisa, napirTan mosuli motoriani navi,
katarRa. damsvenebeli ar unda sunTqavdes motorebis
gamonabolqvs plaJis siaxloves, napirzec. kafe-
restornebis remontis xma (Sua sezonSi) mas ar unda
awuxebdes.
sabanao kostumiT plaJis teritoriis gareT ar
dadian.
Cveni avtomanqana. saqarTvelos didi qalaqebis
axalgazrdebs manqanis mania jer kidev naxevari
saukunis win daewyoT. adamianma cxovrebis miznad
mxolod manqanis SeZena ar unda daisaxos. aseTi
mentalitetis bolo ki savalaloa _ qveyanaSi weli-
53
wadSi xuTas kacamde gardacvlili da rva aTasamde
dazaralebuli.
ucxoeTis samecniero qalaqebSi (naukogradi oci-ormoci
aTasi mosaxleobiT), saukeTeso modelis avtomanqanebi ezo-
ebSi dgas, soliduri mecnierebi ki _ velosipediT dadian.
avtomanqanis mflobelebs marTebT eTikisa da
etiketis zogadi wesebis dacva: stumrad manqaniT
misvlisas, ubani mTeli saRamo signalizaciis xmauriT
ar unda SevawuxoT. aseve eridebian xmaurs biblio-
TekebTan, saswavlo dawesebulebebTan, sxvis (mezob-
lis) fanjarasTan, karTan da a.S. mayuCis gareSe da
gamayruebeli xmauriT quCaSi mariaJoba sazogadoebaSi
mxolod ironias iwvevs. sainteresoa, rom xmovani
signali dedaqalaqSi jer kidev 70-ian wlebSi aikr-
Zala da es wesi jer ar gauqmebula... dinamikebis daye-
nebis ufleba ki manqanaze mxolod specdaniSnulebis
manqanebs aqvT (saxanZro, saswrafo da sxv.). im wlebSi
saTanado samsaxuri dedaqalaqSi cudad garecxil
manqanasac ki aCerebda, radgan es ar ekadreba deda-
qalaqis iersaxes. samwuxarod, Cvens sinamdvileSi,
Zaradaxsnili, mouwesrigebeli avtomanqanis gadaadgi-
leba quCaSi Cveulebrivi movlena gaxda.
sxvis sadarbazosTan (karTan) ar unda daviwyoT
manqanis profilaqtika (detalebis nitro-SeRebva,
Zravis daregulireba, borblis gamocvla da a.S.).
lamazi araa iq xangrZlivi dgoma, zeTis laqebis,
ZonZebis datoveba da sxv.
ezodan gamosvlisas mZRoli uTmobs gzas velosi-
peds. Tavis mxriv, velosipedi ar unda moZraobdes
trotuaridan araumetes 1 metris dacilebiT. quCis
54
gubeebTan meti sifrTxile gvmarTebs, raTa gamvle-
lebi ar davasveloT. manqanis daRmarTze recxva ki
xSirad moqalaqeebisaTvis mdinaris gadalaxvis tol-
fasia.
gaiTvaliswineT, rom botasebze ufro mZRolebisaTvis mosa-
xerxebelia fexsacmeli rbili lanCiT (3-4 sm qusliT), xolo
win dakiduli, esoden gavrcelebuli suvenirebi mas yurad-
Rebas ufantavs.
manqanaSi sapatio adgilebis wesi mkacrad misdevs
Zvel, wina saukunis etlis (faetonis) etikets _
yvelaze sapatio adgilia ukan, mZRolis (meetlis)
diagonalurad. Tumca nacnobis (TanamSromlis) manqa-
niT mZRolis gverdiT mgzavroben _ ukan dajdoma ar
iqneba Tavaziani saqcieli. ukana savarZliT sargeb-
lobs col-qari an mxolod kargad nacnobi qali da
mamakaci.
saubari manqanaSi SeiZleba, Tumca man mZRols
marTvaSi xeli ar unda SeuSalos. manqanidan manqanaSi
gzaze saubari ki kategoriulad akrZalulia.
moxvevisas, gaCerebisas, mZRoli winaswar gaaf-
rTxileT saWiro adgilas miaxloebamde: nu daabnevT
mas bolo momentSi.
nacnobs manqanidan pirveli esalmebian. sxvis
manqanaSi ar ewevian da arc mowevis nebarTvas iTxoven,
marTvis pultis Rilakebs, saTavsoebs xels ar
axleben.
ramdenime wlis win etiketi moiTxovda, rom mama-
kacs winidan Semoevlo manqanisaTvis, raTa manqanaSi
mjdomi qalbatonisTvis kari gaeRo. Tanamedrove wese-
55
biT mZRoli Signidan aRebs kars, gareT ki mxolod
asakovanis (invalidis) dasaxmareblad gadmodis.
mZRoli qalbatonisTvis mouxerxebelia (gansakuT-
rebiT maRal jipSi) grZeli qvedatani, viwro jinsis
Sarvali, maRalqusliani an platformiani fexsacmeli,
misTvis klasikuri (mouWreli TiTebiT) xelTaTmani
ufro mosaxerxebelia, vidre mZRolis specialuri
xelTaTmani (xvrelebiT).
Cajdomisas qalma ar unda Seabijos manqanaSi: is
jer unda Camojdes savarZelze da Semdeg tyupad
moaTavsos fexebi.
samsaxurebriv manqanaSi Tanamdebobis pirisaTvis
qcevis wesebi didad ar gansxvavdeba kabinetis wese-
bisgan. Tumca, manqanaSi myofi oficialuri, xelm-
ZRvaneli piri sazogadoebisagan ufro meti kontro-
lis qveSaa.
xelmZRvanelis (menejeris) adgili mZRolis gver-
diTaa. TanamSromlebi ki ukan savarZels ikaveben. Tum-
ca, Tavaziani menejeri TanamSromel qals wina adgils
uTmobs.
sastumroSi qcevis zogadi wesebi tradiciulia:
keTilganwyoba, Tavazianoba, taqti. patara pansionatSi
erTmaneTs yvela esalmeba, didSi _ mxolod mezobeli
nomrebis binadrebi.
Tu macivarSi dagxvdaT produqti, mis Rirebule-
bas calke ixdiT. saerTod, gasaRebis Cabareba araa
saWiro, Tanamedrove sastumroebi ki avtomatizebulia
(baraTiT).
56
sasadilos Sveduri magididan TefSze zedmets nu
gadmoiRebT da Semdeg nu datovebT _ es araa lamazi
(CineTSi amaze jarimaa), xolo sakvebis gatana akrZa-
lulia.
sacurao auzSi aucilebelia rezinis qudi, qoSebi,
kosmetikis moxsna, frCxilebis moWra, sacurao zolSi
marjvena mxares moZraoba.
angariSsworebis dro umetes sastumroSi 12 saaTia.
derefani, holi, rogorc wesi, videoTvaliT kon-
troldeba. fuls Cuqnian wvrilman momsaxurebaze,
damlagebels ki _ sastumrodan wasvlisas (garda
skandinaviis qveynebisa).
agarakze. samanqano gzaze (trasaze) siarulisas
imoZraveT manqanis Semxvedri mimarTulebiT _ es ufro
usafrTxoa.
Tu agaraki saavtomobilo trasasTan axlosaa, ar
Rirs iq mwvanilis da bostneulis moyvana: gzidan 10
metrSi mosavalSi tyviis Semcveloba 2-jer metia
dasaSvebze. es koncentracia zogierT xilSi 300-500
metrSic ki aRmoaCines. amrigad, trasis gaswvriv
xexili kancerogenuria.
gamonabolqvis STanTqmisTvis nekerCxali gacile-
biT ukeTesia, vidre sxva jiSebi (Tela, naZvi da a.S.).
soflad, mezoblis RobesTan ar awyoben saqaTmes,
ar dgamen magidas (Tundac, xis CrdilSi), ar ewevian
sxvis fanjarasTan.
albaT, yvelaze ZiriTadi problema soflad,
agarakze, mainc koRoebia.
57
daicaviT fanjrebi badiT, dadeT sawolTan TefSi
ZmriT, gaWril 3-4 limonSi CaarWveT 10-15 samurabe
mixaki da sxv.
koRos sawinaamdego spiralis kvamlis gamoyeneba
kargi ganiavebis gareSe saSiSia. eTerzeTebi (mixakis
da sxv.) _ alergias iwvevs. eleqtrofumigatorebidan
ki umjobesia siTxeze momuSave.
rwyili oTaxSi idealuri sisufTavis pirobebSic
Cndeba (mezoblisgan). nakbeni (3-4 erTad), Cveulebriv,
sxeulis Ria nawilebzea. gadaaqvs ZaRls, saqonels,
Rors, ciyvs da sxv. rwyilis zogierTi saxeoba gareg-
nulad koRos hgavs. saxeobaTa raodenoba ki 50 aTass
aRwevs...
Cvens tyeebSi (buCqebSi, balaxSi, miwaSi) gavrce-
lebulia tkipac (8 fexiT). rwyilebi, tkipebi medi-
cinaSi nakleb Seswavlilia. amdenad, mkurnalobis
sakiTxi isev problemuria...
cxel dReebSi umjobesia daiZinoT pirvel sar-
Tulze, an iatakze, orpirSi, namiani maisuriT.
agarakze Tqveni musika (eleqtronuli gamaZliere-
beliT) mTels ubans ar unda esmodes. motoriT bala-
xis gaTibvisas ki Sesaferisi dro SearCieT. kultu-
ruli ojaxis agarakidan bavSvebis yvirili ar ismis:
roca mSoblebi Sin yvirian, bavSvebic baZaven maT...
binis qiraobisas winaswar aiReT mricxvelis
anaTvali (deni, gazi, wyali), daazusteT tarifebi
(romelic sxvadasxvaa regionebSi).
vidre mdgmuri ixdis binis qiras, oTaxi (koteji)
misi teritoriaa da ar SeiZleba kerZo cxovrebis
58
detalebiT daintereseba – mas aqvs mSvidi cxovrebis
ufleba. Tavis mxriv, damqiravebeli valdebulia
gaufrTxildes patronis avejs, qonebas, ramdenime
dRiT adre gaafrTxilos mflobeli, Tu is vadaze
adre aTavisuflebs binas.
orive mxare kmayofilia. Tu qiris be ar aRemateba
Tanxis 50 procents, xolo saboloo angariSsworeba
moxdeba gasaRebis Cabarebamde samiode dRiT adre.
Svebulebis Semdeg, klimatis Secvlis gamo, moqa-
laqe araa formaSi (SvebulebisSemdgomi sindromi).
amitom, dasvenebis bolo dReebi mSvidad gaatareT.
qalaqSi dabrundiT xuTSabaTs, raTa SabaT-kviras
daisvenoT. pirveli kvira ki erideT gadaRlas.
stumrad agarakze. roca gvpatiJeben, Cveni pasuxi
ar unda iyos damokidebuli amindze...
wveulebebi (agarakebi) sxvadasxva donisaa, amitom
Cacmulobas diasaxliss vuTanxmebT. roca Tan ara-
fris waReba araa saWiro, Tavs ufro komfortulad
vigrZnobT, Tu mcire saCuqarze vizrunebT.
stumars, romelmac ver miagno (an gvian Cavida),
savaraudod, RamisTeviT darCena mouwevs, amitom mas-
pinZelma (Tu stumars transportis gaCerebaze ar
xvdeba), unda miuTiTos orientirebi (dautovos winas-
war sqema). Zalian xSiria, roca saWiro agaraks ver
agneben. Znelia maTi daxmarebac, radgan eklesiebi
(romlebic yovel nabijzea), dabis quCebi (romelTa
saxelwodebac TiTqmis yovel wels icvleba), orien-
tirad ver gamodgeba [eklesiasTan var – romel
eklesiasTan?..]. yovelTvis verc adgilobrivi mosax-
leoba dagexmarebaT: tradiciuli arapunqtualobis
59
gamo 5 wuTis nacvlad, SesaZloa, naxevari saaTi
iaroT.
axladmosul stumars, vidre dasvenebis gegmas
gaacnobdeT, miarTviT yava da namcxvari.
agarakze bevri ar iZinoT, Tumca maspinZelze adre
ar adgeT. daexmareT mas miwis samuSaoebSi.
60
kafesa da restoranSi
SenobaSi Sesvlis win qali Slapas ar ixdis,
Tumca, unda moixados qudi.
ramdenime wlis win garderobis sarkesTan mxolod
varcxnilobis Sesworeba SeiZleboda, kosmetikis gamo-
yeneba ki _ mxolod tualetSi. amJamad makiaJis eti-
keti (iseve, rogorc qalTan urTierTobis etiketi)
gamartivda: Tu sufrasTan mxolod nacnob-megobrebia,
SeiZleba pomadis wasmac. kars is aRebs, vinc winaa,
Tumca, mamakaci darbazSi magidis SesarCevad odnav
win midis (Tu magidasTan oficianti migiZRviT, qali
Tqvens win midis).
Tu Tqveni nacnobis magidasTan TqvenTvis ucnobi
adamiania, kafeSi (da ara restoranSi) masTan SegiZ-
liaT CamojdeT.
saqmian Sexvedraze qals xelze ar kocnian.
Tu magidasTan menius erTi egzemplaria, mamakaci
awvdis qals. Tumca kargi iqneba, Tu Txovs mamakacs,
waikiTxos (iseve rogorc did kampaniaSi) xmamaRla.
oficiants ki ukveTavs mamakaci. rTul situaciaSi
qalisTvis kargi gamosavalia _ SeukveTos igive, rac
mamakacma. saerTo TefSze ar eZeboT kargi naWeri.
sazogadoebriv adgilebSi mobilur telefons
magidaze ar deben: es niSnavs, rom TqvenTvis is ufro
sainteresoa, vidre Tqveni Tanamosaubre. Tu mniSvne-
lovan zars eliT _ dadeT ekraniT qveviT. saerTod,
ucxoeTSi kafe-restoranSi, saparikmaxeroSi da sxv.
61
gamoCnda mobiluri telefonis gaTiSvis warwerebi
(device free drinks).
sufrasan saubari araa advili, amitomaa gamoTqma
isadile CemTan da getyvi vin xar Sen...
did xelsawmends, orad mokecils (nakeci _
Tqvenken) muxlebze ideben mxolod mas Semdeg, rac
oficianti moitans SekveTils (masze iwmindaven
TiTebs, tuCebs). magididan adgomisas _ marjvniv
(evropaSi _ skamis zurgze), xolo sadilis damTavre-
bisas _ marcxniv deben. xelCanTis adgili skamis
zurgzea (evropaSi _ iatakze).
magidas majebiT eyrdnobian. idayvebiT dayrdnoba
SeuZlia mxolod qals, isic cota xniT. sufrasTan ar
iniavoT.
suSis mirTmeva mamakacs (da ara qals) xeliTac
SeuZlia. plastmasis wkiriT siTxes bolomde ar
svamen (ZirSi xmas gamoscems).
kafesa da restoranSi tualetSi erTmaneTs xels
ar arTmeven.
vidre partniori miirTmevs, angariSs ar iTxoven.
dagvianeba da adre wasvla SeiZleba mxolod
furSetze.
Tqveni skamebi ki personalma umjobesia darba-
zidan Tqveni gasvlis Semdeg gaasworos. saerTod,
maRali donis momsaxureba yovelTvis komfortuli,
Zaldautaneli, delikaturia. mimtani gvaclis sufras-
Tan saubars, ar cdilbs meti da Zviri SekveTa miiRos
Cvengan da a.S.
62
sacekvaod dapatiJeba (restoranSi, sxvadasxva
saRamoze) im qalis, romelic mxolod Tavis partnior-
Tan cekvavs, araa lamazi. Tu qalTan (magidasTan)
mamakacia, nebarTva jer misgan aiReT da Semdeg _
qalisgan (araa gamoricxuli, rom orivesgan uari
miiRoT). Tuki qalTan erTdroulad ori mamakaci
mivida, orives Tavazian uars eubnebian. uaris miRe-
bisas iqve mjdoms (pirvelive Semxvedrs) sacekvaod ar
iwveven.
sacekvaod dapatiJebisas Seuracxmyofelia da
gogonas (qalis) cud aRzrdaze miuTiTebs misi saxis
mowyalebiT-ampartavnuli gamometyveleba.
TeTri cekvis gamocxadebisas umjobesia wina
cekvebis partnioris miwveva. ucxo mamakacis miwveva
(Tuki is qalTanaa), araa kargi toni.
TeTr cekvaze ar SeiZleba mamakacma qali uariT
gaistumros. cekvis Semdeg qals mklavze xelis
mokidebiT, madlobis TqmiT acileben.
63
TeatrSi. koncertze. kinoSi
Teatri iwyeba garderobiT da mTavrdeba garde-
robiT, sadac qals (pirvel rigSi) labadas (paltos)
xdis (acmevs) Tanmxlebi mamakaci. gamonaklisia Tbili
qurqi, romelsac mamakaci qals acmevs mxolod
garderobidan gasvlis win.
TeatrSi mimavalma qalma sunamo zomierad unda
ipkuros.
xelze ambori miRebulia mxolod SenobaSi, isic,
gauTxovarTan. Tu qali, romelic mamakacma dapatiJa,
masze win midis darbazSi Sesvlamde, bileTs... mas
mosTxoven.
bolo zars, Tu adgili rigis SuaSia, ar elo-
debian. rigebs Soris jer mamakaci, Semdeg qali gadis
(orive _ scenisken zurgSeqceviT). am dros, Tu CanTa
didia, umjobesia win gveWiros.
speqtaklis dawyebamde gamorTeT telefoni. Cvens dedaqalaqSi
ara, magram samxreTis zogierT qveyanaSi (mag., italiaSi) speq-
taklebi, msaxiobTa mizeziT, dagvianebiT iwyeba... misasal-
mebelia, rom dedaqalaqSi koncerti (speqtakli) zustad
daniSnul dros iwyeba xolme.
klasikuri musikis koncertze ritmuli saerTo
taSi araa miRebuli.
gaiTvaliswineT, rom darbazis siCumeSi kargad
ismis kanfetis folgis, vaflis nayinis Sriali, qalis
xelCanTis saketis xma.
speqtaklis msvlelobisas darbazis datoveba
uzrdelobaa, daelodeT moqmedebis dasrulebas.
64
koncertze (daxurul darbazSi) midian 10_15
wuTiT adre, raTa qalaqis ritms, xmaurs gamoeTiSon,
garderobSi gaixadon da xuTiode wuTi savarZelSi
daisvenon. Tu garderobi (da gaTboba) muSaobs,
darbazSi paltoTi ar Sedian (es mxolod cudi Cvevaa)
da cxadia, bargiT, zurgCanTiT. Tumca, Tanamedrove
cxovrebis tempSi TeatrSi da koncertze Cacmas didi
mniSvneloba aRar aqvs.
iseve, rogorc restoranSi, foiedan darbazSi
pirveli mamakaci Sedis, raTa SearCios (moZebnos)
adgili. ubileTo RonisZiebaze, koncertze (mag.,
konservatoriis mcire darbazSi) Teatrisgan gansxva-
vebiT, rigebs Soris mamakaci qals win atarebs.
bolo dros gaxSirda koncertebi Ria cis qveS
(moedanze, parkSi, quCaSic ki). didi zomis dinamikebi,
xmamaRali musika, mxolod SemsrulebelTa araprofe-
sionalizmze miuTiTebs. amasTan, sruliad araa
aucilebeli es musika mosaxleobas erTi-ori kvart-
lis moSorebiTac esmodes...
kinodarbazSi, raTa dagvianebuli ar SexvideT,
winaswar gaTvaleT dro manqanis parkirebisTvis,
waxemsebisTvis da tualetisTvis _ zogjer filmi xom
2,5 _ 3 saaTsac grZeldeba...
TeatrTan da koncertTan SedarebiT kinoTeatrSi
garemo ufro demokratiulia, Tumca, qcevis wesebi
analogiuria. mobiluri telefoni gadaiyvaneT uxmo
reJimze. gaiTvaliswineT, rom ganaTebuli ekrani
(telefoniT mimowerisas) yuradRebas ufantavs mayure-
bels.
65
darbazSi Seyvarebulebi erTad Caxutebulni ar
unda isxdnen. mayurebels ar awuxeben Tavze didi
SlapiT, saubriT, wina savarZelze fexis miwoliT,
mkveTri sunamoTi, filmis msvlelobisas rigebs Soris
(ekranTan) gavliT.
marTalia, ucxoeTSi miRebulia filmis cqerisas
waxemseba (popkorni da sxv.), mainc, es janmrTelo-
bisTvis sasargeblo araa, xolo Tu sxvagvarad ar
SegiZliaT, SegiZliaT miirTvaT kanfeti (xmauris
gareSe), amasTan, ar daanagvianoT darbazi.
66
super(hiper) marketSi. maRaziaSi
supermarketis (maRaziis) karSi gzas Signidan
gamosuls uTmoben. maRaziisgan gansxvavebiT, super-
marketSi mamakacs SeuZlia ar moixados qudi. xel-
bargs Sesanax sakanSi gasaRebiT (kodiT) inaxaven.
gasaRebis waRebamde SeamowmeT, xom ar moZvra mas
warwera nomriT, iketeba Tu ara sakani? mxolod amis
Semdeg SeinaxeT nivTi, raTa Tavi aaridoT usiamov-
nebebs, daimaxsovreT nomeri.
samwuxarod, Cvens realobaSi, axalgazrda konsul-
tantebma ar ician TavianTi saqoneli (Cai, saRebavi,
elnaTura da sxv.) da gamocdili myidveli Tavs
aridebs xolme maT daxmarebas.
rogorc wesi, ufro axali da xarisxiani produqti
(saqoneli) Taroze qveviT an ukanaa.
ganaTlebuli, kulturuli adamiani bavSvisTvis
sistematurad ar SeiZens iseT saeWvo, arajansaR pro-
duqts, rogoricaa koka-kola, gaziani sasmelebi,
sxvadasxva Cifsebi, pop-korni, snikersebi, sosisebi da
sxv., rac savsebiT samaTlianad akrZales saskolo
bufetebSi.
supermarketis molare valdebulia xmamaRla
daasaxelos Tanxa da xurda, gadasces momxmarebels
qviTari. myidvels, cxadia, yvela SeZenili produqti
(saqoneli) kalaTaSi unda hqondes.
gaugebrobis, pretenziis SemTxvevaSi SegiZliaT
mimarToT konsultants (fasmaCvenebeli, Senaxvis vada),
merCendaizers (sawyobidan gamotana,Senaxvis vada).
67
zogierT qveyanaSi (mag. samxreTi korea), supermarketSi
nebismieri produqtis dagemovneba ufasoa.
kalkulatorze muSaobisas maRaziis gamyidvels
xeli ar SeuSaloT SekiTxvebiT. saerTod, gamyidvels
(konsultants) axirebuli kiTxvebiT ar awuxeben:
SekiTxvamde TviTon daazusteT fasi, xarisxi da a.S.
myidvelTan mosaubre gamyidvels ki xels ar uSlian.
68
biblioTekaSi
mwerlebi Tvlian, rom wignis kiTxva mkiTxvelis
qceviT cvlilebas iwvevs da mas adamianis organizmis
gardaqmnac ki SeuZlia, rom amqveynad yovelive amaoe-
baa lamazi qalis da kargi wignis garda. marTlac
kargi (arabulvaruli) literatura wmends adamianis
suls, aumjobesebs mexsierebas, ganwyobas, saerTo
aqtiurobas, gvexmareba depresiasTan, martoobasTan
brZolaSi (biblioTerapia).
roca bevrs vkiTxulobT, icvleba Cveni saubris
stilic _ vsaubrobT wignis stiliT. aseTi mkiTxveli
ufro axalgazrdad gamoiyureba. kiTxva _ adamianebTan
urTierTobis wresaviTaa _ is qmnis imas, rac varT.
kompiuteri, Tanamedrove teqnologiebi mxolod
codnas gvaZlevs, ganaTlebas ki wignze muSaoba
iZleva. ganaTleba sicocxlis xangrZlivobasac (qro-
mosomis sigrZes) zrdis. (amitomaa, rom swavluli,
nakiTxi adamianebi sxvebze didxans cocxloben).
dedaqalaqSi ramdenime didi biblioTeka da media-
Tekaa. darbazSi mkiTxvelebi siwynares icaven, sasa-
ubrod ki vestibiulSi (derefanSi) gadian. mkiTxvels
ar unda esmodes quCidan manqanis (signalebis) xma.
Cveni skami ar ixmaurebs, Tu mas dajdomamde sazurgiT
mivwevT (da ara damjdari).
moiTxoveT darbazis (oTaxis) xSiri ganiaveba.
Tumca, amaSi TviT personali scodavs [Cven, qalebs,
gvciva...].
samwuxarod, axalgazrdebis umetesobas wignze
muSaobis Cvevebi ar gaaCnia: gadaavleT Tvali Tavebs,
69
mokle Sinaarss, winasityvaobas. saintereso TavSi
gaamaxvileT yuradReba pirvel da bolo abzacze.
iswavleT swrafi kiTxva (200_300 sityvis nacvlad 600-
700 sityva wuTSi). es realuria, radgan cnobili
pirovnebebi (napoleoni, jon kenedi da sxv.) wuTSi 1200
sityvis siCqariT kiTxulobdnen.
wignis gamowerisas sasargebloa icodeT pirobiTi
aRniSvnebi: teqsti kavkasiur (qarTul) enazea (K),
evropul enebze (E), rusul enaze (R). wignis titulzea
saavtoro ufleba ©, wignis saerTaSoriso nomeri
(ISBN), universaluri aTwiladi klasifikacia (UDC) da
sxv.
solidur biblioTekebSi samkiTxvelo darbazSi Sesul mkiT-
xvelis gvars yoveli gazeTis (Jurnalis) gadaTvalierebisas
ar afiqsireben (statistikis mizniT). zogierT qveyanaSi (mag.
samxreTi korea) saskolo biblioTekac ki 24 saaTian reJimSi
muSaobs.
70
urTierToba dacvasTan, policiasTan
dacvis muSaki saSvs (moqalaqis piradobis mow-
mobas) unda amowmebdes ara Senobis karTan (faqtob-
rivad, quCaSi) [visTan midixarT?...], aramed dawesebule-
bis vestibiulSi, turniketis win, profesiuli stan-
dartebiT dadgenil sityva-pasuxiT. saSvis aRebis
Semdeg, Tu rigia, droulad moscildiT fanjaras.
CanTis mosawesrigeblad sxva adgilze SeCerdiT...
moswavleTa (studenturi, saeqskursio) jgufis
gavlas Tavisi specifika aqvs: turniketTan dgas
pedagogi da icavs mas dawesebulebis TanamSromle-
bisgan, radgan dacva iTvlis jgufis wevrebs da
iZaxebs siiT.
metalodeteqtorSi gavlis win amoiReT jibidan
xurda, liTonis sagnebi. Tu aparati ar muSaobs, dacva
iZulebulia (bodiSis moxdiT) zereled SegamowmoT
xelebiT, radgan Cxrekis uflebas kanoni ar aZlevs.
SekiTxvas stumars (klients) dacvis jgufidan aZlevs erTi da
ara ori-sami TanamSromeli (usaqmobisgan).
cud STabeWdilebas tovebs solidur dawesebule-
baSi skanerze momuSave (saSvTa biuros) operatori
mzesumziriT (saWmliT) xelSi, erTdroulad tele-
fonze (TanamSromelTan) pirad Temebze mosaubre.
policiis muSaks aqvs ufleba gaaCeros moqalaqe
da zedapirulad Seamowmos (gasinjos Cxrekis gareSe),
xolo Tu Cans iaraRi _ daiwyos Cxrekac (Tumca,
71
Cxrekas sWirdeba dasabuTebuli varaudi, rom pirma
danaSauli Caidina).
policiels SeuZlia piradobis mowmobis (paspor-
tis) moTxovna, mas aqvs ufleba, Seamowmos (xel-
sawyoTi) moqalaqe roca imyofeba alkoholuri
(narkotikuli) Trobis qveS, an nasamarTlevia warsul-
Si da arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom SeiZleba
Caidinos danaSauli. mobiluri telefonis Semowmeba
(miT ufro Jurnalistis) ar SeiZleba (piradi
monacemebia).
saerTod, Semowmeba moqalaqis pirad Rirsebas ar
unda laxavdes. mas aqvs ufleba, gaigos policielis
vinaoba, gadaiRos administraciuli dakavebis faqti
(foto, video). am masalis waSlis ufleba policiels
ar aqvs.
72
eqstremalur situaciebSi
Tanamedrove pirobebSi adamiani, gansakuTrebiT
did qalaqSi mcxovrebi, xSirad xvdeba eqstremalur
situaciebSi: qurdoba, mkvleloba, xanZari, mZevlis
ayvana, terorizmi da sxv.
qveyanaSi calkeul periodebSi kriminogenuri
mdgomareobis garTulebis gamo yvelam unda icodes,
rogor daicvas Tavi, axloblebi da sazogadoeba:
saWiroa, yuradRebiT viyoT, ase vTqvaT, davi-
wyebul nivTze transportSi, quCaSi. kamufliaJis
rolSi SeiZleba iyos CanTa, bavSvis saTamaSo,
fuTa da a.S.;
erideT RamiT mgzavrobas. Tu cariel avtobusSi
mgzavrobT, adgili mZRolTan axlos SearCieT.
erideT taqsis, romelSic mgzavri imyofeba,
xolo Tu mainc CajeqiT, daimaxsovreT manqanis
nomeri;
Tu muqara weriliTaa, qaRaldze ar datovoT
TiTis anabeWdi. im pirTa wres, vinc icis muqaris
Sesaxeb, nu gaafarTovebT;
satelefono muqarisas rekomendebulia telefon-
ze xmis Camweris dayeneba;
CanTaSi (jibeSi, safuleSi) iqonieT furceli
Tqveni monacemebiT: gvari, saxeli, telefoni,
sisxlis jgufi da sxv.;
nebismier situaciaSi moiqeciT bunebrivad:
msxverpls yovelTvis eZeben mSiSara, moridebul,
mousvenar adamianSi;
73
bombis mosalodnel afeTqebaze cru gamoZaxebebi
sazogadoebas sakmaod Zviri ujdeba. sisxlis
samarTlis kodeqsiT, aseTi pirovneba jarimiT
isjeba, arasrulwlovnis SemTxvevaSi ki pasuxs
ageben mSoblebi.
teroristebi xSirad TviTmfrinavis gatacebas
cdiloben. am situaciaSi mgzavrs SeiZleba aseTi
rekomendaciebi mivceT:
moiqeciT ise, rom teroristis yuradReba ar
miiqcioT (Jestebi, mkveTri moZraobebi);
ecadeT, damSviddeT, daizogeT Zalebi, SesaZloa,
Tqven ramdenime dRe tyveobaSi mogiwioT yofna...;
SeasruleT teroristis moTxovnebi da nu ecde-
biT gmirobis demonstrirebas;
ecadeT, daimaxsovroT rac SeiZleba meti infor-
macia damnaSaveebze (raodenoba, SeiaraReba, gan-
lageba da sxv.). es saWiroa, Tu Tqven moxvdebiT
im jgufSi, romelic adre gaaTavisufles;
specdaniSnulebis jgufis ieriSs SesaZloa,
mohyves srola. amitom ar wamoxteT, ar gaiqceT _
am dros aucilebelia TavSekavebuloba, mofare-
buli adgili srolis dawyebamde SearCieT.
miwisZvrisgan msoflioSi yovelwliurad aTi
aTasze meti adamiani iRupeba. erT-erTi (sul oria)
giganturi seismuri zoli gadis saqarTvelos sam-
xreTis sazRvris axlos _ kavkasia 8 baliani miwis-
Zvris raionia.
74
miwisZvris intensivobis Sefaseba ori skaliT
SeiZleba: misi energiis (magnitudis) da zedapirze
intensivobis (Zalis) SefasebiT. magnitudis diapazonia
0 – 9, xolo Zalisa (balebSi) 0 _ 12. magaliTad, susti
miwisZvris magnitudaa 4, xolo Zala _ 7 bali.
miwisZvrisas saWiroa Semdegi rekomendaciebis dac-
va:
dadeqiT Sida, kapitalur kedelTan, fanjridan
Sors;
mravalsarTulian korpusSi gaaReT kibis kari, ar
gaxvideT kibis ujredze, ar isargebloT liftiT;
SenobaSi Sesvla SeiZleba miwisZvridan mxolod
ramdenime saaTis Semdeg. gazis gaJonvis saSiS-
roebisas Senobis daTvalierebis dros ar xmaro-
ben asanTsa da sanTels.
Tanamedrove qalaqi mgrZnobiarea miwisZvris mi-
marT, wylis, gazis, kanalizaciis, eleqtroxazebis
dazianebis gamo. aucilebelia Tavis arideba dawyve-
tili eleqtrosadenebisagan.
Zlieri miwisZvrisgan yvelaze metad me-3 da zeda
sarTulebi ingreva, axali aSenebuli saxlebi.
samaSvelo samuSaoebis Sromis organizaciis ara-
saTanado kulturis gamo, miwisZvrisas Cveulebrivi
problemaa Stabis migneba. Tavs iCens biurokratiuli
barierebi, iwyeba binebis gaqurdva, morodioroba, Zvir-
faseulobis miTviseba.
xanZari. yoveli didi xanZris Sedegad iRupeba
asamde adamiani, gacilebiT metia daSavebuli... msxver-
75
plis raodenoba mkveTrad matulobs panikur situa-
ciaSi moqalaqeTa Secdomebis Sedegad.
rogorc miwisZvrisas, xanZris SemTxvevaSic lif-
tis sargebloba akrZalulia. cecxlmodebul oTaxSi
kari frTxilad unda gaaRoT _ SesaZloa, haeris
mkveTrma nakadma cecxli gaaZlieros. Sesvlisas Tavi
da piri sveli naWriT daicaviT (Cveulebrivi airwi-
naRi mxuTavi gazisgan ver dagicavT).
Tu Tqvens tansacmelze cecxli SeniSneT, gaqceva
da sirbili kidev ufro gaaRvivebs mas. sinTetikuri
samosi ki dneba da ekvris kans...
xanZrisas did msxverpls iwvevs wvis toqsikuri
produqtebi, ZiriTadad, mxuTvi gazi: amis gamo ada-
miani gonebas 2-3 wuTSi kargavs.
stresul situaciaSi. stresul situaciaSi
daZabulobis moxsnis gavrcelebuli xalxuri (instiq-
turi) meTodebia: TiTis nikapze miWera, cera da
saCvenebeli TiTebis erTmaneTze daWera, aseve kisris
masaJi.
damSvidebisTvis, mecnierTa rekomendaciiT, war-
moidgineT Tqveni sayvareli feris fanqari cxvirze,
romliTac wynarad, Tanabari sunTqviT sivrceSi werT
rvians. mxrebis daZabuloba moixseniT aseve: miirTviT
wyali, banani, imoZraveT, daalageT bina, gamoicvaleT
tansacmeli, marcxena xeliT gaixexeT kbilebi, kompi-
uterTan ki yovel 15 wuTSi daivarcxneT Tma.
iswavleT patieba (rogorc amas moiTxovs yvela
religia), Torem janmrTeloba giRalatebT.
76
usimneT klasikursa da samkurnalo musikas: me-18
saukunis musika mkacri ritmiT iyo awyobili _
stresis gadasalaxad (da mexsierebis gasaumjobeseb-
lad) daiwera hendelis musika wyalze, baxis da
mocartis andante (wuTSi 60 dartyma) _ musika,
romelic tvinis orive naxevarsferos rTavs muSaobaSi
da xsnis stress. Tanamedrove, ritmuli, xmamaRali
musikis popularobac amiTaa gamowveuli.
77
Tanamedrove eleqtronuli teqnologiebi da socialuri
qselebi
kibersivrceSi eTikis normebis darRvevisas damna-
Savis gamovlena gaZnelebulia. miuxedavad amisa,
socialuri qselebis, Tanamedrove teqnologiebis
swrafma ganviTarebam, eTikis, etiketis axali norme-
bis, qcevis erTgvari kodeqsis Seqmnas Seuwyo xeli:
Tu rogor moviqceT socialur qselebSi, mobilur
telefonTan Tu kompiuterTan (el. fostaSi) muSao-
bisas da sxv.
etiketis es mimarTuleba imdenad axalia, rom
literaturaSi (qarTul enaze) xSirad SexvdebiT
qseluri etiketis (сетевой этикет), Semoklebul, ara-
swor Targmans _ setiketi.
kompiuterTan (iseve rogorc televizorTan,
aslis gadamReb aparatTan da sxv.) dadebiTi ionebis
smogia, romelic Trgunavs adamians. amis Sedegia
nervuli daRliloba da kompiuteruli stresi _
axali daavadeba. amitom kompiuterebi unda idgas didi
oTaxis sawinaaRmdego kuTxeebSi, kedelTan moSorebiT
(kedlebze mwvane naxatebiT), kargi ganiavebiT, dami-
webiT (qalaqebSi yvela Senobas (binas) ar aqvs dami-
weba).
gansakuTrebiT mavne iyo janmrTelobisTvis wina
Taobis kompiuterebi (LCD an LED ekranis gareSe),
beta-gamosxivebiT).
78
monitorze cqerisas Tvali 6-jer naklebad
xamxamebs. es procesi ki Tvalis simSrales iwvevs.
kompiuterTan muSaobis saerTo dro dReSi ramde-
nime saaTs ar unda aRematebodes, isic racionaluri
kvebis pirobebSi.
amdenad, bunebrivia, rom aSS-Si SemoiRes cifruli teqnikisgan
dasvenebis dRe (martis TveSi), xolo sastumroebSi momsa-
xureba – internetis gareSe (Digital free).
personaluri kompiuteris mama, cnobili stiv jobsi,
zRudavda Tavisi bavSvebis ekranTan muSaobis dros (planSeti
- dReSi 30 wT, smartfoni – 2 sT.). misi (iseve rogorc Blogger,
Twitter da Medium damfuZneblis evin uiliamsis) Svilebi am
dros wignis kiTxviT iyvnen dakavebulni. kibersivrceSi
CaZirva aqveiTebs empaTiis dones.
kompiuterTan (komfortul garemoSi) dro ufro swrafad
gadis, xolo 10 wlamde bavSvebi axal teqnologiebze damoki-
debulni xdebian. interneti amwvavebs zogierT daavadebebs
(ipoqondria gadadis kiberqondriaSi).
kompiuteris sawyisi gverdi (Home page) ar unda
iyos gadatvirTuli mravlkilobaitiani gamosaxule-
biT, raTa ar Seferxdes gverdis CamotvirTva.
ofisSi, samsaxurSi muSaobisas portatuli mexsi-
ereba aucileblad Semowmebuli unda iyos virusebze.
aseve gaiTvaliswineT, rom ar SeinaxoT konfidencia-
luri informacia myar diskze. kompiuteruli TamaSebi
(filmebi) SegiZliaT CarToT mxolod Sesvenebis dros.
kompiuterTan muSaoba adamians Zabavs, gansakuTrebiT,
rodesac is rTul davalebas asrulebs. am dros
masTan misvla (Tundac saqmeze saubari), garkveul
taqts moiTxovs. am fsiqologiuri efeqtis gamo axali
sityvac ki Seiqmna phubbing (phone + snubbing) -
kompiuteris, telefonis ekranze cqerisas Tanamo-
79
saubris ignorireba. Cvens realobaSi, Sromis organi-
zaciis dabali kultura, konfliqtebi TanamSromlebs
Soris xSirad _ swored aqedan iwyeba.
el. fostaSi ar iyeneben didi zomis Srifts, Zaxi-
lis niSnebs, raTa spam-idan ganasxvaon. subject-Si iye-
neben ara erT, aramed ramdenime sityvas. ar xsnian
ucnob, saeWvo werilebs. fostas (reklamisTvis ar
ugzavnian ucnobs da ar aZleven pirad (personalur)
monacemebs sxvas. gamaRizianebelia uwignuri eniT
akrefili teqstebi.
teqstis akrefisas gamoiyeneT mokle winadadebebi,
abzacebi. pasuxSi miRebuli werilic miuTiTeT
(mimoweris logikis SenarCunebisTvis). xelmoweraSi ki
(Tanamdeboba, sakontaqto informacia) optimaluria 3-4
striqoni.
socialur qselebs SeuZlia msoflio auditoriaze
wamebSi adamianis gayvana. is xels uwyobs adamians _
raRac Seqmnas. meore mxriv, misi imijis Selaxvisa da
SantaJirebis did SesaZleblobas iZleva.
interneti cvlis azrovnebis stils (icvleba
weris, kiTxvis, suraTis cqeris strategia), qmnis fase-
ulobaTa axal sistemas, urTierTobis, qcevis nimu-
Sebis axal modelebs.
akrefili teqsti erTxel mainc SeamowmeT, gaiT-
valiswineT, rom arakeTilganwyobili, agresiuli
teqstebi, romlebic Cvens sinamdvileSi modaSia, zogi-
erT qveyanaSi (mag. did britaneTSi) mxolod uxer-
xulobis, sircxvilis grZnobas iwvevs. daazusteT
sasveni niSnebi. sul ufro meti kompania, kerZo Tu
potenciuri damsaqmebeli samuSaoze ayvanamde Tqvens
80
profils ecnoba socialur qselSi. is aRaraa mxolod
gasarTobi gverdi.
Tu moniSnavT feisbuqze Tqvens adgilmdebareobas,
lokacias (Cekin), gamudmebiT nu acnobebT megobrebs
sad imyofebiT, Tumca, ucxoeTis cnobili kurortebi-
dan es dasaSvebia.
moerideT mowonebis (gaziarebis) Txovnas. ufro
met adamians mivizidavT, Tu ar vecdebiT Wkvianad,
yovlismcodne filosofosad gamovaCinoT Cveni Tavi.
yvelaferSi zomierebaa saWiro. SesaZloa, gamaRi-
zianebeli aRmoCndes komentari, romelic mxolod
zedized Cawerili ramdenime smailikia.
kulinariuli, ugemovno fotosuraTebis ricxvi
(gansakuTrebiT, instagramSi), yovelgvar normas scil-
deba.
foto gamarTlebulia:
Tu Tqven TviTon moamzadeT da Tan receptsac
urTavT;
Tqvens Sedevrs kulinariis gverdze aqveynebT
da momxmarebels misi momzadebis saidumloebebs
umxelT;
Tu am kerZTan dakavSirebulia raime istoria;
megobrebis damatebisas miuTiTeT mizezi. Tundac
axlo megobris fotos gamoqveynebisas jer aiReT
misgan nebarTva. megobarTan intimur grZnobebs,
urTierTobebs mxolod piradad arkveven, amitom nu
miswerT am tipis teqsts sajarod.
81
socialur qselSi (Cati da sxv.) momuSavis moni-
tors ar uqceren iseve, rogorc sxvisi parolis
akrefas.
mobiluri telefoniT. telefonis gamomgo-
neblad 2002 wlamde amerikeli beli iTvleboda, maSin,
rodesac idea Sarl bruels (safrangeTi) ekuTvnis.
1849 wels man pirvelma SemoiRo termini telefoni.
fiWurma (mobilurma) telefonma Zalze Secvala
mflobelTa fsiqologia: isini gaxdnen mouTmenelni,
mouridebelni, aRar eridebian saubars sazogadoebriv
transportSi, koncertze, leqciaze, TaTbirze, ofi-
cialur miRebasa Tu dakrZalvaze.
amrigad, Cvens cxovrebaSi farTod SemoiWra axali,
ekranuli kultura (mTeli qalaqi telefonisa Tu
kompiuteris ekrans ucqers).
sazogadoeba iZulebulia maT iseve moeqces, ro-
gorc mwevelebs: gamoyos maTTvis calke vagoni,
magidebi, gaakras gamafrTxilebeli niSnebi, SemoiRos
winaswari gancxadebebi... telefoniT sargeblobis
WeSmariti kulturisgan jer Cven kidev sakmaod Sors
varT, amitom saWiroa garkveuli teqnikuri, profesi-
uli Tu eTikuri normebis dacva.
Tu vrekavT Cven. seriozul saqmeze (dasaqmeba,
kvalifikaciis amaRleba da sxv.) xmauriani adgilidan
ar rekaven (transporti, misaRebi, oTaxi bavSvebiT da
sxv.), raTa Sua saubarSi ar mogvixdes Tavis marTleba
cudi smenadobis gamo.
ojaxSi rekaven mxolod garkveul saaTebSi. adre
diliT an gvian saRamos uaxloes megobarsac ki ar
82
urekaven – angariSi ojaxis wevrebsac unda gauwioT
[...romeli usaqmuri rekavs?...].
sxva qalaqidan (soflidan) dedaqalaqSi dare-
kvisas jer vasaxelebT saidan vrekavT da mxolod amis
Semdeg saxels (gvars). cud STabeWdilebas tovebs,
gansakuTrebiT cudi smenadobis pirobebSi, qalaqis
daZabul ritmSi xumrobis toni [aba Tu micani, ... ra
mogivida, nodaria var – romeli nodari?...].
Sesvenebis (sadilis) saaTebSi, SuadRes araa
sasurveli darekva arc ojaxSi, arc ofisSi.
Tu abonenti dakavebulia, Cven vrekavT ramdenime
abonentTan da am dros gvesmis Tqvengan zari Semo-
vida, gaurkvevlobas ganmuxtavs, Tu iqve daazusteben
ofisis dasaxelebas an saxelsa da gvars.
Zalian saSiSia mobiluri telefoniT saubari
avtomanqanis saWesTan, gansakuTrebiT, nomris akrefva.
Tu manqanis mflobels (mZRols) vurekavT, jer unda
davazustoT: [saWesTan xom ar xar? mere damireke...].
ucxo ofisSi (gansakuTrebiT qalaqgareT), Sesvli-
sas menejerma (TanaSemwem) unda Seamowmos telefonis
moqmedebis zona, rom betonis sqeli kedlis gamo
saqmiani komunikacia ar CaiSalos.
Tu gvirekaven. ofisSi darekvisas gaaTavisufleT
klienti (pacienti) Sidasaofise gadarTvisas informa-
ciis gameorebisgan. dawesebulebis, firmis reputacias
afuWebs gavrcelebuli frazac [es me ar mexeba...].
binis telefonze darekvisas, yurmilis gadace-
misas, ojaxis wevrma, umjobesia, komentarisgan Tavi
Seikavos (miT umetes, misaloc zarze) [ra vici,
83
viRacaa, Tanaavtori (Zveli amxanagi) varo...]. Secdomaa
aseTi pasuxic [abazanaSia, mere darekeT...].
kolega, xelqveiTi uxerxul mdgomareobaSi var-
deba, roca menejerTan saubrisas misi binidan xmauri
ismis (televizori, musika da a.S.), menejeris kultu-
ruli reaqciiT [qalo, xom giTxari, Cauwie tele-
vizors!...].
saqmiani etiketi moiTxovs, zumerad martivi
(tonuri) signali SevarCioT, radgan rTulma (sacekvao
da sxv.) melodiam, SesaZloa, sazogadoebaSi uxerxul
mdgomareobaSi Cagvayenos.
dasxiveba. bil geistma (Microsoft-is generaluri
direqtori) Svilebs (14 wlamde), xolo safrangeTma –
skolis moswavleebs aukrZala mobiluri telefoniT
sargeblobis ufleba.
mavne dasxivebis gamo telefoni RamiT, TavTan
naxevar metrze axlos ar unda idos (iseve, rogorc
telefonis dasamuxti da eleqtronuli samagido
saaTi), xolo sms-is gagzavnisas _ gulTan axlos.
dasxiveba izrdeba cudi smenadobis dros, liTonis
korpusSi (lifti, avtomanqana, vagoni), oTaxSi tele-
fonis damuxtvisas, kavSirgabmulobis fiWis zonis
gadakveTisas.
smartfons antena qveda nawilSi aqvs _ mosaubris
Tavi antenis rols asrulebs, 40 sm-mde dasxivebiT.
nervul sistemas, Tavis tvins davicaviT, Tu saubris
dros ar gadavametebT 3 wuTs (dReSi ki 30 wuTs).
axalgazrdebis smartfoniT gatacebis Sedegia maTi
moxrili poza (xerxemlis mdgomareobas gadamwyveti
84
mniSvneloba aqvs adamianis janmrTelobisTvis, Tundac
karierisTvis). fsiqologebis azriT, aseT adamianebs
uWirT xolme Tavis dacva...
gamoiyeneT distanciuri teqnika (Bluetooth da sxv.),
isaubreT xolme fanjarasTan, xolo nomris akrefis
Semdeg yurTan mxolod ramdenime wamis Semdeg miideT.
fotogadaRebas telefoniT Tavisi kultura aqvs:
adamians piradi cxovrebis ufleba aqvs, amitom araa
miRebuli misi nebarTvis gareSe fotos gadaReba
(nacnobTa jgufi, saerTo xedi da sxv.). evrokavSiris
teritoriaze ukve kanoniT aikrZala im fotos
gavrceleba, sadac sxva adamiani (werilobiTi nebar-
Tvis gareSe) moxvda. dawesda SezRudvebi avtomanqanis
videoregistratoris kadrebzec.
gadaRebis momentamde aucilebelia raime niSani
(signali): [erTi, ori, sami ...], xolo Tu jgufs
ramdenime kadrs vuRebT, raTa jgufi ar daiSalos
[gadaReba dasrulda ...].
zogierT qveyanaSi transportidan (matarebeli,
gemi da sxv.). gadaReba akrZalulia.
sakuTari TavisTvis fotos gadaReba (Selfie) imde-
nad gavrcelda, rom is ukve 2013 wlis oqsfordis
leqsikonSi Seitanes. didi sifrTxilea saWiro gada-
Rebis am reJimSi: Zalian gaizarda ubeduri SemTxve-
vebis ricxvi (aivani, xidi, eklesia da sxv.). amitom,
zogierT qveyanaSi selfis policia Seiqmna.
televizori (radio) kulturul ojaxSi cen-
tralur adgils ar ikavebs. televizoris gamomgo-
85
neblis, rusuli warmoSobis amerikel zvorikins
televizori Sin saerTod ar hqonda...
Tu televizors did simaRleze ar daayenebT,
negatiur informacias naklebi fsiqologiuri gavlena
eqneba Tqvenze. ekranis cqera zurgze da gverdze
woliT ar SeiZleba.
telefoniT pirdapir eTerSi CarTvisas unda Cau-
wioT televizoris (radiomimRebis) xmas, an ramdenime
metriT moscdildeT mas, raTa gamovricxoT eqo-
efeqti.
amrigad, Tanamedrove teqnika kulturuli adamia-
nisTvis mxolod msaxuria da mas ar imonebs.
86
boloTqma
CamoTvlili problemebidan gamosavali Wkviani
qalaqebis SeqmnaSia. arsebobs ekodasaxlebebis,
ekopolisebis, ekoqalaqebis proeqtebi.
erT-erTi aseTi proeqti ganaxorciela ekologma d.n. qavTaraZem
biolog – mecnierTa qalaq puSCinoSi (q. moskovTan).
dRes ukve ganviTarebuli qveynebis qalaqebSi
gamoCnda Wkviani qalaqis elementebi. aq araa saWiro
samgzavro (sabanko) baraTebi, gasaRebebi, fuli,
radgan paroli moqalaqis saxea (q. inCuni, CineTi) _
maT funqciebs asrulebs brinjis marcvlis zomis
mikro-Cipi, romelic TiTebs Sorisaa Canergili
(SvedeTi). qalaqi mxolod mzis energiazea (eleqtro-
mobilebi), quCebis sensoruli ganaTebiT (q. fuZiava,
iaponia). danergilia upiloto avtomobilebi, moxucTa
binaSi gadaadgilebis sensorebi _ saavadmyofoSi Set-
yobinebis sistemiT (singapuri). akrZalulia qalaqTan
benziniani avtomobilis miaxloveba, quCebi ganlage-
bulia mzisa da qaris gaTvaliswinebiT (abu-dabi,
arabTa gaerTianebuli respublika).
upiloto (avtonomiuri) avtomobili aRWurvilia sxvadasxva
sensoriT (lazeri, radiolokacia da sxv.) da Tanamgzavruli GPS
sistemiT, rac umartivebs mZRols muSaobas, icavs mas avariuli
situaciebisagan. maT aqvT avtomatizaciis sxvadasxva done. bolo
umaRlesi done (saWis da saterfulis gareSe, wvimian amindSi da
sxv.) jer daproeqtebis stadiaSia.
Wkvian qalaqebSi qreba samuSao adgilis cneba
(samuSao Zala aRaraa mibmuli erT adgilze). Semodis
moZravi ofisis tendencia, rac ufro gaarTulebs
satransporto problemebs.
87
amrigad, Semodis meeqvse Taobis teqnologiebi,
eleqtronuli civilizacia.
ukve dRes kompiuteris dakargva (dazianeba)
invalidobas SeiZleba SevadaroT _ ikargeba pirov-
nebis didi nawili (kontaqtebi, arqivebi, teqstebi,
fotomasala...).
iwyeba didi garRveva (diferenti) zeteqnolo-
giebsa da socialur moumwifeblobas Soris, rac
mkacr saukuneze migvaniSnebs.
dRes ukve dasavleTis did qalaqebSi (megapo-
lisSi) sazogadoebaSi ikveTeba kanonis uzenaesoba,
Tanasworoba, meritokratia, pluralizmi, toleran-
toba, qvelmoqmedeba, socialuri da cxovelTa ufle-
bebis dacva, ekologiuri kultura.
sul male eleqtronuli biurokratia Secvlis
Cinovnikebs Tavisi kabinetebiT. mobiluri telefonis
kompiuterTan SerwymiT is Cvens eleqtronul partni-
orad iqceva, mudmiv eleqtronul Crdilad. kacob-
riobis mier dagrovili codna misawvdomi gaxdeba
adamianisTvis, romlis potenciali Tanamedrove kvle-
viTi institutis potencials gauTanabrdeba.
minimumamde dava pirdapiri eqspertebis aucilebloba
_ yvela Cveva daixveweba virtualurad. swavla aRar
iqneba mexsierebaze dafuZnebuli _ mTeli informacia
internetidan dagrovdeba Tundac, Tvalis xelovnur
linzaSi. TviTganaTleba Secvlis skolis maswavleb-
lebs. warmatebas is sferoebi mogitanT, romlebic
uWirT robotebs: iniciativa, Semoqmedeba, lideruli
Tvisebebi _ rac sWirdeba axal _ inteleqtualur-
88
SemoqmedebiT ekonomikas. is daabalansebs sasaqonlo
bazars.
aTiode weliwadSi momavlis qalaqi sagan-
manaTlebo sivrcis aqtiuri monawile gaxdeba _
dainergeba on-lain pedagogika. saxelmZRvaneloebSi
Canergili xelovnuri inteleqti mas gaxdis nebis-
mieri asakisaTvis xelmisawvdoms.
30-40 weliwadSi adamiani dabadebis dRidan
Tavisebur informaciul garsSi iqneba, romelic misi
aRmzrdelis da TanaSemwis funqciebs Seasrulebs. on-
lain kursebis garda, iqneba virtualuri universi-
tetebi. singularobis epoqaSi manqanuri inteleqti
miliardjer meti iqneba kacobriobis inteleqtze _
daiwyeba sulieri manqanebis epoqa.
saqarTvelos mosaxleobam bolo 20 weliwadSi
oTxi omi gadaitana. Cven ganviTrebadi qveyana varT:
erT sul mosaxleze mTliani Sida produqti 4 aTas
dolars ar aRemateba (ruseTi – 12 aTasi, evropa – 40
aTasi, yatari _ 90 aTasi). miuxedavad amisa, Cven
gvjera, rom saqarTvelo, rogorc saxelmwifo, usa-
Tuod gabrwyindeba. Cvens erSi, rusTavelis qveyanaSi
Cadebulia kulturis Zalian didi muxti. amis Sesaxeb
Tavis droze werdnen al. diuma, straboni, v. simensi,
ol. uordropi, stefan cvaigi, serafime saroveli,
hegeli, aseve margaret tetCeri da sxvebi.
89
wignze muSaobaSi daxmarebisa-Tvis avtorebi guliTad madlobas
uxdian nana fircxalavas, marine dekanoiZes, inga xuciSvils, levan jRarkavas, lali afxazavas, ana muraCaSvils, Tamar Sudras, TamTa kapanaZes, romelTa uangaro daxma-rebis gareSe wigni ver ixilavda dRis sinaTles.
90
omar Sudra, aleko dolbaia
did qalaqSi: vicxovroT mowesrigebul,
kulturul garemoSi
redaqtori vera yurulaSvili
kompiuteruli uzrunvelyofa karine wivwivaZe, levan jRarkava
mxatvari irma tuRuSi
xelmowerilia dasabeWdad 15.10.2018
Srifti akadnusxuri, tiraJi 35 egz.
gamomcemloba i/m goCa dalaqiSvili
stilist-redaqtori inga xuciSvili