ISSN 1648-7230. ÞIemgala. 2009/1

ONa KuNèIeNë

Prisiminimø takaisSû naus Al gi man to vis ska ti na ma pa ra ðiau kà pri si mi niau apie sa vo ne leng và vai kys tæ ir jau nys tæ,

apie to les ná li ki mo man nu þy më tà ke lià.

VAi kyS të be mA moS

Gi miau 1914 m. gruo dþio 20 d. klo vai niø baþ nyt kai my. Jame bu vo trys di des nës gat vës ir ke lios ma þos, va di na mos pa kluo në mis. Di dþiau sios bu vo Lin ku vos, Pa kruo jo, Lai puð kiø ir Dva ro, ma þos – baþ ny èios gat ve lë, ber þi niø, Rëdþ ga liø pa kluo nës, ið ki tos pu sës – il ga Uþ upi niø pa kluo në. tai ir vi sas ma no gim ta sis „mies tas“.

Pa sau lá ið vy dau bo bu tës Re mei kie nës ran ko se. ma no atëji mas á já bu vo ne lau kia mas – ma no mo­ti nai to ly gus ne lai mei. Pir mas kû di kio riks mas jai bu vo siau bas... to dël að jos ne pa þi nau iki pen ke riø me tø. Pa gim dþiu si ma ne pa li ko sa vo mo ti nai – ma no ba bai * , ku ri ir au gi no. Nie kas ne lau kë ma no pir­mo þings nio, pir mo þo dþio, ku rio vi sos mo ti nos per am þius lau kë ir lau kia – þo dþio „ma ma“. ma èiau tik ba bu tæ ir se ne lá.

mû sø pir ke lë bu vo Lin ku vos gat vë je, pri sig lau du si prie kai my no An ta nai èio na mo, bu vu sio prie pat gat vës, uþ jo – mû sø dû mi nu kë be ka mi no. Sto gas gra þiai per ei na mø spal vø sa ma no mis ap þë læs, du lan ge liai, ma þu tis gë liø dar þe lis. Uþ tro be lës – tvar te lis. Ja me uo liai ba bos pri þiû ri ma juod mar gë di de liu teðme niu, vi sa da duo dan ti po ki bi rà pie no, ir rie bi pe niukð lë kiau lë. ba ba sten gë si nu pe në ti jà taip, kad la ði niai bû tø sprin di niai, ki bi ras tau kø, spir gø puo dy në.

tro be lës prie me nës as la bu vo plûk ta, ðo ne ka ma ra, jo je sto vë jo ba bos krai ti në skry nia, vi so kiais rað­tais ið ra ðy ta. ten bu vo su dë ti jos dra bu þiai, va di na mi baþ ny ti niais, jais reng da vo si ei da ma á baþ ny èià.

Pa lu bë je bu vo kar tis, ant ku rios ka bin da vo pra stes nius dra bu þius, prie sie nos len ty na puo dy nëms. Pa èia me kam pe sto vë jo gir nos, jos vi sa da kve pë jo mil tais. Gry èia bu vo ne di de lë, as la plûk ta, kai ðva riai ið ðluo ji – þe më net bliz ga. Vie nam kam pe sto vë jo pe èius, ki tam len ty nos in dams, to liau di de lis ke tur kam­pis sta las ið pla èiø len tø, net ply ðiai ja me di de li bu vo, su þe mai pri kal to mis pa ko jë mis ir du il gi suo lai, o prie sie nos sto vë jo pla ti lo va, jo je gu lë da vo ba ba ir að. Prie pe èiaus bu vo pri mû ry ta ið mo lio va di na ma pe èia la – tai mie lo se ne lio kie tas guo lis. mû sø lo vo je bu vo èiu þi nys, o se ne lis pa si klo da vo se nus kai li nius ir ant jø uþ ties da vo pa ku li næ pa klo dæ. kai da bar pa gal vo ju: kaip ga lë jo se nas þmo gus mie go ti lyg ant ak mens. kai me daug kas taip mie go da vo. ki tuo se kai my nø na muo se, ku riø gry èios bu vo su ka mi nais, prie duon ke pio pe èiaus bu vo pri mû ry ta „le þen ka“, ant ku rios uþ dë tos ke ti nës rin kës puo dams vir ti. o mû sø ba ba kas ryt kur da vo pe èiø ir vi si dû mai ið jo ei da vo at gal á vi dø. Lu bo se bu vo ið pjau ta di de lë

Per klûpojimo (Ðvè. Sakramento adoracijos) dienà su drauge Liuce. klovainiai. 1926. Prisiminimø autorë kairëje. Nuotrauka ið Algimanto kunèiaus archyvo

ker tuo ta sky lë, va di na ma aukð ti niu. kai uþ kû ru si pe èiø ba ba at stum da vo ka èer ga jo dang tá, dû mai ei da vo á aukð ti ná ir ið jo sklai dy da vo si po sto gà. iki pu sës gry èios, kol kû ren da vo si pe èius, vi sa da bû da vo dû­mø, vaikð èio da vom su si len kæ, nes la bai grauþ da vo akis. bai gus kû ren ti aukð ti nio dang tá ir gry èios du ris uþ da ry da vo. Pe èius per die nà bû da vo karð tas, vi du je ðil ta ir val gis puo duo se ðil tai sto vë jo per die nà kros ny je. Þa ri jas ið jo su ber da vo á pe èiur kà, ki ta pe èiur ka bu vo po kros ni mi þe mai, ten þie mà tu pë da vo við tos. Gry èios vi daus sie no jai nuo dû mø iki pu sës bu vo ru dai juo di ir bliz gë jo kaip nu la kuo ti.

Uþ gry èios sie nos, kur bu vo pri sta ty tas tvar te lis, ry tais uþ gie do da vo gai dys – tai bu vo mû sø laik­ro dis. ta da tu rë ti laik ro dá bu vo pra ban ga, já tu rë da vo tik ûki nin kai.

mû sø bu vo vie nas kie mas su An ta nai èiais ir dar þai per pus sky rë si, ga le jø bu vo dar þi nës paðarui ir ja vams su krau ti. Ga le dar þi nës au go mû sø dvi kriau ðës ir trys sly vos. An ta nai èio gry èia tu rë jo ka mi nà ir lan gai bu vo di des ni. Pats jis vi du ti nio ûgio, pa dþiû væs, po be veik kiek vie no þo dþio tu rë jo pa sa ky ti „cë“, to dël net bu vo pra min tas An ta nai èiu cë, mat mies te ly bu vo ke li An ta nai èiai. Jis tu rë jo duk rà onà, uþ ma ne jau nes næ, ir sû nø Vin cà, il gà, ið tá su sá, vi sa da snar gliuo ta no sim. Þmo na ty ki, ra mi mo te rë lë.

ba ba tu rë jo 5 hek ta rus þe mës. kol ne bu vo ið si skirs tæ á vien kie mius, þe më tø, ku rie ma þai jos tu rë jo, va di no si ruo þe liais. Vie nas ruo þe lis vie nam ga le, ki tas – uþ ke liø ki lo met rø vi sai á ki tà pu sæ. to dël ir peð­da vo si kai my nai dël eþios, jei gu kas ar da mas plû gu uþ ka bin da vo ki to eþià ir taip su ma þin da vo þe mës.

ma no se ne lis bu vo mies tie tis, ið Pa ne vë þio, ir lau ko dar bø ne mo kë jo. Jau nas bû da mas tar na vo ba ro no kar pio ve þi ku, veþio da vo po nus ka rie ta á to li mus mies tus. kai kar pis pra gë rë pen kis dva rus, te li ko vie nas Puo dið kiø dva ras ir, kaip se ne lis sa kë, fur mo nas ta po ne be rei ka lin gas. ta da ma no se ne liui pra si dë jo var gas. kaip sa kiau, jis þe mës dar bø ne mo kë jo, o ba ba mo kë jo vi sus – ar ti, ru gius pjau ti, ðie nau ti. Nors ar klio ne tu rë jo, su ar da vo ir su veþ da vo kai my nai – ji uþ tai jiems ati dirb da vo. Vie nà kar tà, at si me nu, ba ba ma ne nu si ve dë á lau kà, kur se ne lis pjo vë mie þius. Jis per aukð tas pa li ko ra þie nas: ba ba ið trau kë jam ið ran kø dal gá, par ver të ant ra þie nø ir kad pra dë jo duo ti per nu ga rà, per gal và. Að – rëk ti kiek ger klë ið ne ða. Se ne lis verk da mas sa kë: „kad að, Ve rut, ki taip ne mo ku“. „Að tau pa ro dy siu, ne vi do­ne, kaip Die vo do va nà ga dint!“. Ji la bai daþ nai ap kumð èiuo da vo se ne lá, o man jo taip gai la bû da vo.

At si me nu, sy ká anks ti ry tà pil na gry èia bu vo dû mø, ba ba parg rio vë se ne lá ant þe mës – bu vo pa­dieg tas sa lyk las, dai gi na mi mie þiai alui da ry ti ka lë doms, ap deng tas mai ðais toks plo te lis, tai par ver të ant jo – ir muð ti. Að puo liau á kie mà rëk da ma, at bë go kai my nas An ta nai tis gel bët. „Að tau, cë, ra ga na, cë, pa ro dy siu! Duok at gal, kvai ly!“ – sa ko se ne liui. o ba ba at kir to: „ty lëk, jis bû tø na mus su de gi næs“. mat se ne lis anks ti ry tà bu vo nu ë jæs mal ti á ka ma rà ir rû kë pyp kæ, ið jos ið kri to þa ri ja ant pa ku lø, ku rios bu vo prie gir nø, ir tos pra dë jo deg ti. tai gi vis kliû da vo to kiam ge ram, tei sin gam, lë to bû do se ne liui.

kol þe më dar ne bu vo ið da lin ta á vien kie mius, vi sus mies te lio gy vu lius – kar ves, avis ga në ben drai, bu vo pa skirs ty tos ga ny mui pie vos prie mið ko ir upës. ko kius tre jus me tus se ne lis bu vo tos di de lës ban dos sker dþius, prie jo – ke li pie me nys. tas jo dar bas bu vo ba bos pra si ma ny mas, juk duo nos uþ­te ko dviem ið tos þe me lës, að tre èia ma þa. Sma gu bû da vo, kai nu bëg da vau pa dë ti se ne liui pa ga ny ti. At si me nu, jis ap si vil kæs il gà ser më gà, su si juo sæs vir ve le, ap si avæs na gi në mis, ko jos ap juos tos aut ko­jais. bu vo to kia tvar ka: kas ry tà ge nant gy vu lius ið tvar tø „á uly èià“ kiek vie na ðei mi nin kë áde da val gio pie me nims ir sker dþiui kà nors ska naus – tai varð kës, su trin tos su svies tu, tai deð ros ga liu kà. Se ne lis lauk da vo ma næs ir pa vai ðin da vo, ska nes ná kàs ne lá man pa lai ky da vo. Jis tik vie nas glos të ma no ma þà gal ve læ, að jam vie nam bu vau bran gi uþ ta rë ja.

ma þa þe miai, va di na mi gry tel ni kais, tu rë jo po vie nà kar væ, tai jø mo te rys ei da vo rau ti þo lës ið nau jø­jø – dar ne uþ lai do tø ka pi niø uþ mies te lio, ten bu vo pa ra pi jos pa skirs ty tos vie tos, ku rios ko kiam kai mui pri klau so. o þo lë tai di dþiau sia! mo te rys rau da vo jà ið pie vos ir kimð da vo á mai ðus, par ne ðu sios na mo pa dë da vo nak èiai kar vëms glë bius.

Vie nà kar tà pie tø me tu mud vi su ba ba ëjo me uþ tø ka pi niø rau ti þo lës. Ra dom ke lias mo te ris, su­së du sias uþ val gy ti – jos pës èio mis ið Lin ku vos ëjo á Ði lu vos at lai dus ið pra ðy ti vi so kiø Die vo ma lo niø. ba ba pri së do prie jø, pa gar bi nu si Die và pa si tei ra vo, kur ei nan èios. tos pa si sa kë ir uþ kal bi no ba bà: „kie no to kià gra þià mer gy tæ ve dþio jie si, ar anû kë?“ At si me nu, ba ba su sig rau di no ir pa sa kë: „Duk të pa kly do, tai man tas var gas ten ka“. mo te rys, liûd nai þiû rë da mos á ma ne, ta rë: „tai ne tu ri ma my tës, varg ðë mer gy të“. Að ir pa se nu si at si me nu, ko kia ne lai min ga pa si ju tau pen kia me të mer gai èiu kë mo­te rims taip pa sa kius. klau si në jau ba bos: „ko dël sa kei joms, kad að tu riu ma mà, tik ji pa kly do, kur ji pa si kly do, gal di de liam mið ke?“ ir pra dë jus verk ti, rau do ti, pra ðiau, kad ei tu me ieð ko ti, jà ga li vil kai su dras ky ti... Prie kaið ta vau: sa kei, kad tu riu se sæ, ji di de liam mies te, par va þiuos ir paims ma ne, o ma mos að ne tu riu. Vi si vai kai tu ri ma mas, të èius, tik ma no ma ma kaþ kur... pa si kly do. të vas ir gi? kur jis? ba ba pa ty lë jo, nu brau kë aða rà, pa glos të ma ne ir ta rë: „tu ne tu ri të vo, tu mer gos vai kas“. tai dël to ma ne vai kai va di na to kiais þo dþiais! Að ne þi no jau, kà jie reið kia, net ne uþ si gau da vau, o vë liau, pa au gu si, kai ið girs da vau tà ne lem tà pra var dþia vi mà, ro dës, ið skaus mo ðir dis plyð. Uþ kà, ko dël? Jau èiau si pa ti ne lai min giau sia pa sau ly je.

tà pa èià va sa rà par va þia vo ma no „se së“ ið Pa ne vë þio, at ve þë man ska niø py ra gë liø, sal dai niø, ba tu kus, dvi suk ny tes. At si me nu kaip ðian dien: vie na më ly na, su ið siu vi në ta gë ly te ant krû ti nës, ki ta mar ga... Se së bu vo to kia ge ra, su di de lëm ka som. Að pa klau siau: „Ar tu ma no se së, kur ba ba sa kë?“ Ji link te lë jo: „taip“. o apie ma mà að jos ir ne klau siau, ne sa kiau, kad ji mið ke pa si kly do... tai gi ma no gy ve ni mas pa si kei të.

kar tà man bë gio jant po kie mà áva þia vo di de lis ar klys su gra þiais ra tais ir ið jø ið li po toks vy ras. Gal

kà jau të ma no ma þa ðir de lë, kad nu si gan du si nu bë gau á dar þà ir at si tû piau bul vë se. ið ëjo ið gry èios se së, pa si svei ki no ir jie su sto jæ kie me apie ka þin kà il gai kal bë jo. Pas kui pra dë jo ieð ko ti, ðauk ti ma ne. tas vy ras no rë jo ma ne pa ma ty ti. Pa ste bë ju si ma no gal và ky ðant ið bul vie no jø, se së at ëjo, pa ë më man uþ ran kos ir pri ve dë prie to vy ro. Jis no rë jo su ma nim pa si svei kin ti, bet að, at si me nu, ne da viau jam ran kos. ta da ið ëmë ið ki ðe nës ke le tà sal dai niø ir man pa da vë. Juos pa ë miau, nes la bai no rë jau. to vy ro ið vaiz dos að vi sai ne at si me nu. Pa au gu si vë liau su þi no jau, kad tai bu vo ma no të vas. Pas kui jo nie ka da ne be ma èiau. Nors la bai daþ nai gal vo jau ir lau kiau, kad tu ri ið kaþ kur par ei ti, gal kur to li ke liau ja, gal ir jis pa si kly do...

Prie ðais mû sø tro be læ bu vo Nor man to gra þi tro ba, Re mei kos, ta mo ðe vi èiaus, to liau – kai mo siu vë­jo kauk lio na me lis. kauk liø bu vo ðe ði vai kai. At si me nu, su së dæ apie sta là val gë va ka rie næ me di niais ðaukð tais ið di de lio mo li nio du bens. Vi si juo kau ja, sma gûs, vie nas ki tam per kak tà ðaukð tais kauk ði, kol të vas su ba ra. kaip að jiems ta da pa vy dë jau! Gal vo jau: kiek daug bro liø, se su èiø jie tu ri, ko kie yra lai min gi. kauk liai bu vo ne tur tin gi. Jis siû da vo vi sa da, kaip þmo nës sa ky da vo, „mie rà“ uþ si ka bi næs ant kak lo, siû là ver da vo á ada tà su aki niais. Þmo na aukð ta, ið dþiû vu si, vi sa da su ðva ria dro bi ne pri kyð te, ku rià nu si rið da vo tik ei da ma gul ti, vai kai ir gi ap skalb ti, dra bu þë liai pras ti, su lo py ti, bet ðva rûs. tai gi „bied ni“, kaip ir mû sø daug to kiø, bet, ma no ta da vai kið kom akim þiû rint, bu vo lai min gi, nes jø bu vo daug, jie ap gin da vo vie nas ki tà, ir nie kas jø ne pra var dþia vo, ne skriau dë.

be NA mëS

kai se së grá þo, daþ nai bar da vo si su ba ba, jied vi la bai ne su gy ve no. Vi sam ma no am þiui ið li ko at­min ty je vaiz das, kaip te ko ið ei ti ið gim to sios ba kû þës ið va ry tai, ið stum tai. ba ba rë kë, ba rë si, va rë lauk se sæ ir ma ne. bu vo jau ru duo, kie mas la bai ðla pias, telk ðo ba los. Rëk da ma, keik da ma ba ba èiu po mû sø pa ta ly næ, pa gal væ, dra bu þius ir ið me të á kie mà. Að ver kiu, se ne lio na mie ne bu vo, ne bu vo kam ma næs uþ sto ti. ba ba pa grie bë ma ne uþ ran kos ir ið stû më pro du ris se sei sa ky da ma: „Pa si imk sa vo ben kar tà, pa dë ka vok, kad jà iki ðiol au gi nau“. Pa ma të per lan gus kai my nai Nor man tai, ið bë go lau kan ir lie pë ei ti pas juos, sa vo vai kams pa lie pë pa dët su neð ti vi sà mû sø tur tà – pa ta ly næ ir ke le tà dra bu þë liø. taip mes ir ap si gy ve nom pas Nor man tus, la bai ge rus þmo nes. Jie uþ lei do mums sek ly èià, ma þà kam ba rë lá. Sek­ly èia bu vo gra þi, ið kli juo ta gë lë tais ta pe tais, grin dys va di na mas „pad la gas“: la bai ðva rios bal tos len tos, jas ið plo vus at ro dë kaip sta las. Ne tu rë jom kà val gy ti, tai kvies da vo si prie sa vo sta lo.

Jø bu vo trys vai kai: Liu ci ja, uþ ma ne kiek vy res në, ka zi mie ras, ir gi vy res nis uþ ma ne, ir Jo nu kas, vos tik pra dë jæs vaikð èio ti, la bai gra þus ber niu kas. Nor man tas bu vo kiek vy res nis uþ sa vo þmo nà, la bai ra mus, san tû rus þmo gus, ge ros ðir dies. Nor man tie në maþ daug vie no am þiaus su ma no se se (jied vi drau ga vo), gra þi, ki lu si ið tur tin gos ku din gø kai mo ðei mos. Ðiø ge rø þmo niø, ið tie su siø var ge pa gal bos ran kà, dë ka mums pra si dë jo nau jas gy ve ni mas. ka dan gi se së bu vo dir bu si Pa ne vë þy je siu vyk lo je, tai Nor man tas pa sko li no pi ni gø nu si pirk ti ran ki nei siu vi mo ma ði në lei. Se së ëmë siû ti mo te­rims, vai kams dra bu þius. La bai sten gë si pa da ry ti kuo gra þiau, tai daug kas ëmë neð ti dar bo, ir mes pra dë jom ne blo gai gy ven ti. ma ne se së ið mo kë ið ant ros pu sës ran ko mis at siû ti siû les, kad ne ir tø. kol ið mo kau ly giai, gra þiai at siû ti, ne kar tà pirð tus nu muð da vo.

Pas ba bà se së man ne lei do ei ti, jei to ji kà nors duo da vo ið mais to, lie pë ne im ti. o se ne liui ba ba vi sai uþ drau dë kal bin ti ma ne. Daþ nai ma ty da vau já pa si rë mu sá á dar þe lio tvo rà ir pap sin tá pyp ku tæ, liûd­nai þiû rin tá á Nor man tø kie mà.

tU RiU mA mà

Pas tuos þmo nes mes gy ve nom ko kius tre jus me tus. Liu cë ëjo á mo kyk là, ir að la bai no rë jau ei ti, tai ir ma ne kar tais nu si ves da vo. mo ky to ja leis da vo pa së dë ti suo le, pa si klau sy ti pa mo kø, nes mo ky tis að bu vau per ma þa. Ji lie pë man ry toj at si neð ti sà siu vi ná ir pieð tu kà, bet ki tà die nà se së ma næs ne lei do su Liu ce ei ti á mo kyk là. Po ko kios sa vai tës að vël pri sip ra ðiau Liu cæ, kad nu si ves tø, nors þi no jau – se së ne leis. tad pa bë gë jau gat ve pir ma Liu cës ir pa lau kiau jos. kai abi nu ë jo me á mo kyk là, mo ky to ja sa ko man: „tai tu vël at ëjai? No ri mo ky tis rai des ra ðy ti? o ko dël ne at si ne ðei sà siu vi nio ir pieð tu ko?“ Að at­si sto jau suo le ir pa si tei si nau: „kad man se së ne nu pir ko“. Vi si vai kai pra dë jo juok tis mëg dþio da mi þo dá „se së“. mo ky to ja grieþ tai rik te lë jo jiems nu til ti ir pa bel dë á sta là. Vai kai nu ti lo, o að uþ si kniau biau ant suo lo ir, at si me nu, grau dþiai ver kiau. ta da mo ky to ja nu ë jo á kam ba rá, at ne ðë sà siu vi ná ir pieð tu kà, pa­do va no jo man ir á au sá ty liai pa sa kë: „Nie ka da ne va dink sa vo ma mos se se – ji ta vo mo ti na“. ei nant ið mo kyk los Liu cë pa klau së, kà man á au sá pa ðnibþ dë jo mo ky to ja, að ir pa sa kiau. Liu cy të par ëju si per sa kë sa vo ma mai. to ji at ëjo á sek ly èià pas mus ir pra dë jo bar ti ma no se sæ: „Að tau sa kiau, kà èia mer gai tæ ap gau di në ji, ar tu ne jos ma ma, kad bi jai to þo dþio! Uþ kà vai kas tu ri bû ti ið juok tas? Pa gal vok pa ti, kas tu per se së, ar gi nie kas ne þi no. tau kas – pa sa kys vie nas ki tas, kad tu ri vai kà, ir vis kas, o mer gy të vi sà gy ve ni mà ken tës ir verks ne kar tà vi sai ne dël sa vo kal tës. tu tu ri jà la bai my lë ti“. o á ma ne at sig ræ þu si Nor man tie në ta rë: „klau syk, ony te, tu vi sa da jà va dink ma ma, nes ji ir yra ta vo mo ti na, ir kad að ne­ið girs èiau jo kio „se se“. kai Nor man tie në ið ëjo, se së èiu po ma ne uþ plau kø ir uþ ver tu si ant lo vos ëmë pliek ti rëk da ma: „koks vel nias ta ve po tà mo kyk là ne ðio ja! ko se kio ji pas kui Liu cæ, tau á mo kyk là dar ne lai kas, ei si ki tà met“. Nor man tie në pra da rë du ris ir rûs èiai su ba rë: „ona, ona, val dy kis, ne skriausk sa vo duk ters!“ Nuo ta da að vis kà su pra tau, ko dël esu va di na ma ben kar tu ir mer gos vai ku. ta sie los

þaiz da iki se nat vës ne uþ gi ju si. Ne ma þai va lios rei kë jo su kaup ti ma þai vai ko ðir de lei pri si vers ti pa ga liau ið tar ti þo dá „ma ma“, to ká sve ti mà, ne ápras tà. Pa de da ma Nor man tie nës ir jos Liu cy tës pa ma þu pra dë jau nuo skie mens „ma“, ðiaip taip – per po rà me tø – ið ëjo ne per trau kia mas þo dis „ma ma“.

Ren gë ji ma ne, val gy di no, bet ne my lë jo, tuo ási ti ki nau. Gu lë jo me abi vie no je lo vo je, að nuo sie nos uþ jos nu ga ros, ir taip no rë jo si pri sig laus ti, ap ka bin ti ma mà, o ji ma ne at stum da vo sa ky da ma „duok mie go ti, ne lásk“. Að verk da vau nu sig ræ þu si á sie nà, gal vo da ma, kaip ge rai ki toms mer gai tëms, ku rias, ma èiau daug kar tø, ma mos ap ka bi na, pa bu èiuo ja, pa glos to, ka sy tes su pi na. o ma þie siems vai kams sup da mos lin gæ pa dai nuo ja lop ði næ: „Èiû èia liû lia, auk uþ auk, ma þu ti“. taip dai nuo da vo Nor man tie në sup da ma sa vo Jo nu kà.

ki tais me tais jau tei së tai ëjau á mo kyk là. mo kiau si vi du ti nið kai, mo ky to jos ma ne my lë jo, net sky rë ið ki tø vai kø. Per ka lë dø eg lu tæ mo kyk lo je da vë de kla muo ti sun kes nius ei lë rað èius – apie Vil niø ir tra kø pi lá. Jau 3­4 sky riu je te ko vai din ti. kai bai giau ket vir tà sky riø, va þia vom vi si á Pa kruo já eg za mi nø lai ky ti. ið va­þiuo jant ma ma man pa sa kë: „Ne ið lai ky si – na mo ne gráþk, eik kur no ri“. kaip da bar pa gal vo ju, þiau ru bu vo su ga din ti vai kui nuo tai kà, áva ry ti bai mæ prieð eg za mi nus: o gal ne ið lai ky siu, kur ta da að ei siu... „Na mo ne gráþk“ skam bë jo au sy se, kai bu vau ið kvies ta at sa ki në ti. bet lai min gai bai gë si, eg za mi nus ið lai kiau.

trum pai te ko pa si dar buo ti pas Veng rius jø krau tu vë lë je. ta da jau gy ve no me ne be pas ge ruo sius Nor man tus, o pas mor tà Rim kû nai tæ, ir gi sek ly èio je. ma ma siu vo ir lai kë „sta lau ni kus“ – ga mi no jiems pie tus, at ei da vo val gy ti vals èiaus sek re to rius ir po li ci nin kas, abu vien gun giai. ma ma ska niai ga mi no tri jø pa tie ka lø pie tus ið sa vo pro duk tø, o juo du su mo kë da vo kar tà per më ne sá. ir mums lik da vo ska nes nis kàs nis. ma ne ma ma mo kë ga min ti val gius ir to dël, kad þie mà pra si dë da vo „më së das“, ves tu viø lai kas ir ta da daug kas ma mà sam dy da vo uþ ðei mi nin kæ pa ruoð ti ves tu vëms val gius. Pir ðliai va þi në da vo pas ûki nin kai tes ðau niais ar kliais su dzin gu liu kais – dzin di lin per uly èià. ma mos sa ky da vo vai kams: „bë kit pa þiû rët, á ku rá kie mà áva þiuo ja, pas ku rià mer gi nà“. o að vir da vau pie tus „sta lau ni kams“, ma ma liep­da vo ma ne pri þiû rë ti mor tai, ðei mi nin kei, pas ku rià gy ve nom. oi, kaip ði to pa tar na vi mo ne no rë jau. tas vals èiaus po nas bu vo toks ið di dus, ne kal bus, tik tvar kin gai ap si ren gæs ið vaiz dus se nas ber nas, pa var­de Raig ðius. o tas po li ci nin kas – aukð tas, su uni for ma, il gais au li niais ba tais, sma gaus bû do þe mai tis, ma ne pa er zin da vo, pa juo kin da vo. kai ma mà ið veþ da vo ðei mi nin kaut á kai mus, jos gráþ tant lauk da vau. Par veþ da vo po ves tu viø ûki nin kas á kie mà, prie du rø, að ið bëg da vau pa si tik ti. ogi kiek dþiaugs mo: ið ke lia ið ve þi mo ru giø mai ðà (duo nà vi si kep da vom na muo se), py ra go ke pa là, ki tur gau da vo kum pá, la ði niø, o vi so kiø li ku èiø nuo ves tu viø – ban de liø, me duo liø, sal dai niø ið pa bro liø gau da vo ðei mi nin kë. tai gi vi so kiø gë ry biø ma ma uþ si dirb da vo.

ið kur ji bu vo ið mo ku si ga min ti val gius? Nuo 16 me tø tar na vo pas nu si gy ve nu sá ba ro nà kar pá, nors ta da jis dar tu rë jo du dva rus, ki tus bu vo pra gë ræs. tai ji dir bo vir tu vë je prie pa grin di nës ðei mi nin kës, ku rià ta da va di no „ak mist ri ne“. to ji bu vo jau se na, tad mo kë ðei mi nin kau ti ma no ma mà. Vë liau tà mo­te rá pa ra ly þia vo, ji gu lë jo pa sli ka pas tuos po nus, kaip þmo nës saky da vo, „ant los ka vos duo nos“, nors tà duo nà pa ti bu vo uþ si dir bu si per daug me tø. Jà to kià ið lai kë iki pat mir ties. taip ma no ma ma ið jos ið mo ko pui kiai ga min ti val gius, ðei mi nin kau ti. Jai èia su lau kus 19 me tø ir ávy ko ta „ne lai më“ – ma no at­ëji mas á pa sau lá, ji tu rë jo pa lik ti sa vo tar ny bà. Pa gim dþiu si ma ne ið va þia vo á Pa ne vë þá, ten gy ve no pas se ne lio se se rá ir dir bo bal ti niø siu vyk lo je.

Þe më

mums be gy ve nant pas Rim kû nai tæ mies te lio þe mes jau skirs të á vien kie mius, ta da va di no „ko lio ni jas“. At va þia vo ið Ðiau liø ma ti nin kas su vals èiaus vy rais ir klo vai niø þe mes ið skirs të. ta da pas mus ma ti nin kas val gy da vo; þmo nës pa ei liui neð da vo mais to pro duk tus, o ma ma ga mi no. Uþ tai at si dë ko da mas jis ma mai pa ta rë, kur rink tis 5 ha skly pà ir pa sky rë prie bu vu sio dva ro ri bos, prie Dau gy ve nës upës, la bai gra þioj vie toj. Pau piu uþ lan kos ëjo vieð ke lis á Ro za li mà, to liau vi sa dir ba ma þe më. Prie dva ro bu vo il gas py li­mas, ap au gæs vi so kiais me dþiais, krû mais, ten ras da vom uo gø ir gry bø, pa va sa rá gra þiai þy dë jo ie vos. ba ba ne uþ lei do ma mos ten ðei mi nin kau ti. Nors þe më bu vo pir mos rû ðies, ma ti nin kas pa sa kë ma mai ið duo da mas pla nà, kad „ra ðau an trà rû ðá vie toj pir mos – bus pi ges ni mo kes èiai“. kai my nas An ta nai tis (cë) ba bai sa kë: „Pa dë kok sa vo onai, ji tau tà skly pà ið rû pi no, ta vo þe më kaip ra sod ni kas“.

Ra sod ni ku va din da vo ap tver tà þe mës plo te lá – lys vë, ku rià kiek vie na ðei mi nin kë tu rë jo sa vo dar­þe ir pa va sa rá së da vo vi so kià ra so dà dar þams – ko pûs tus, bu ro kus, agur kus. Ap deng da vo nuo vë jø ir ðal èio sku du rais, die nà, kai sau lë áðil do, ati den gia, va ka re vël uþ den gia. ku rios ðei mi nin kës uþ aug da vo di de li, stam bûs ra so dos dai gai, to ji la bai prieð ki tas di dþiuo da vo si. Pas kui tà þe mæ ba ba ið nuo mojo „ið pu sës“, taip sa kant, su si ra do pu si nin kà Ska bic kà. Jis tu rë jo du su au gu sius sû nus ir dvi duk te ris, tai vi si il gus me tus dir bo ba bos þe mæ, ap së da vo, nu ë mæ der liø da lin da vo si pu siau. Vi sus þe mës dar bus jie nu dirb da vo, tik lei do ba bai kar væ ga ny tis. Se ne lis jau bu vo mi ræs. ke lerius me tus ba ba pra gy ve no vie na, pas kui ëmë ir ið te kë jo. Na, apie tai vë liau.

mes ta da gy ve no me pas Gri ga liû nà vien kie my je. bu vom ási kû ru sios sek ly èio je, o ki ta me ga le, gry èio je su ce men ti nëm grin dim, vi du ry sto vë jo pa mû ry ta il ga kros nis. me di nis dang tis bu vo su ap­va liom di de lëm sky lëm, á ku rias sta ty da vo pie no pri pil tus il gus me ta li nius va di na mus ci lin drius. Juo se ðil dy da vo pie nà iki rei kia mos tem pe ra tû ros ir va ry da vo per se pa ra to riø. Þo dþiu, bu vo pie no nu grie bi­mo punk tas, taip já ir va di no. Lie sà pie nà vi si par si neð da vo na mo, o grie ti në kas dien bu vo ið ve þa ma

á Puodþiðkius, á di de læ pie ni næ. Svies tà ga ben da vo á Ðiau lius. ta me punk te ma ma dir bo dar bi nin ke, val dþia jai mo kë jo al gà. Reik da vo kel tis prieð sau lë te ká ir kur ti pe èiø. Ûki nin kai ir vi si, kas tu rë jo nors vie nà kar væ, ne ðë pie nà á tà punk tà. Jo ve dë jas, jau nas vy ru kas ið Lai puð kiø kai mo, kas ry tà anks ti at va þiuo da vo dvi ra èiu, pa im da vo á bu te liu kus kiek vie no pri sta ty to jo pie no, nu sta ty da vo rie bu mà, su­muo da vo, kas kiek at neð da vo pie no per më ne sá.

Ne ti kë tai ið gir do me, kad mû sø ba ba ruo ðia si te kë ti uþ Rim kû no. At si me nu, kaip ma ma ner vi no si, kad mû sø þe mæ ga li uþ ra ðy ti Rim kû no Vin cen tui. tas bu vo ra mus þmo ge lis, su var gæs, vai kai ma þi. Þmo na ki lu si ið di de lës ûkës Uo ðo kai me. Jos bro liai pa dë jo grei èiau ið si kel ti á „ko lio ni jà“ – pa lik ti tà „ðka rad nà“ se ná. Jie dþiau gë si, kad mû sø ba ba ëjo uþ jo – ne be rei kës su juo ka riau ti. Se nis tu rë jo apie 80 me tø, bu vo þli bas, ið si þio jæs, ro dës, kad jis ger kle þiû ri, o ne aki mis. ba bos gry te lë ta da vi sai jau griu vo, tai bû da ma „una ra va“ no rë jo tu rë ti so dy bà. Uþ tat ir ëjo á ðliû bà ið kë lus gal và pro mû sø tuo me ti nius na mus. mes ste bë jom pro lan gà. At si me nu: bal ta ðil ki në di de lë ska ra, bliu ze lë pûs tais pe èiais, si jo nas il gas vel ka si þe me. bet... ið te kë jo ne il gam. Gal ko kius me tus pa gy ve no ir se nis nu mi rë, li ko ba ba ðei mi nin­ke. Ne tru kus ir mo li niai ðiau dais deng ti tro be siai pra dë jo vie nas po ki to griû ti, ið sky rus svir nà skar di niu sto gu. mû sø ba ba dar ge ro kai pa gy ve no to je so dy bo je.

DAR APie mA mà

kai jos mo ti na pa se no ir ne be ga lë jo ðei mi nin kau ti, pa si kvie të jà á sa vo so dy bà ant Dau gy ve nës kran to ir ta rë: „Þi no kis, ona, að jau ne be ga liu“. tai ma ma ir pra dë jo ðei mi nin kau ti su di de liu ûpu ir pa­si ry þi mu. Lai kë dvi kiau les, kar væ, pul kà við tø. Nu si pir ku si ma þà ku me liu kà uþ au gi no di dþiu lá þir gà. ma no vai kai, nu va þiuo da væ ten atos to gø, da vë jam var dà Dzin ga las. Au go jis kaip ant mie liø, ta po di dþiu liu er þi lu. kar tà ma mai va þiuo jant su pen kia me èiu anû ku á „ko lio ni jos“ þe mes ar klys taip pa si bai dë ir taip ne ðë juos per mies te lá, per lau kà, kad pa ma tæ vy rai lë kë pas kui gel bë ti. Sa kë: „Ar tu pro to ne tu ri, kad lai kai to ká er þi là? bû tø ta ve ir vai kà uþ mu ðæs. Ar gi tau, mo te rið kei, toks ar klys? ið kast ruot já rei kia, gal ne bus toks ar ðus“. Dzin ga là dar lai kë me tus, ki tus, pas kui par da vë. Þe mæ ið nuo mojo pu si nin kui, da­lá pa ti dir bo, tik sam dë kas nu pjau tø ja vus. Prie na mø tu rë jo di de lá plo tà dar þo, pri so din da vo vi so kiø dar þo viø. Ge rai pri þiû ri mos jos taip aug da vo, kad ne vie nas pra ei nan tis pro ða lá su sto da vo pa si gë rë ti ir klaus da vo pa ta ri mø.

kai my nys të je to kioj ma þoj tro be lëj gy ve no var ga na Ru do kø ðei ma su trim vai kais. Jis ei da vo kur kas pa kvies da vo prie þe mës dar bø, ver të si sun kiai. Vai kai ne vi sa da gau da vo so èiai pa val gy ti. ma nið­kiai Al gis ir Ro mas su jais drau ga vo, pa si kvies da vo pas sa ve, kar tu laks të po so dy bà, upës pa kran tes, kar tu þve jo jo. ba ba juos ne kar tà pa val gy din da vo. ir Ro mu kas ir gi tuo pa si rû pi no. Uþ li po ant klë ties aukð to, kur pa lu bë je bu vo pa ka bin ti rû ky ti kum piai ir la ði niai, at pjo vë per vi sà pal tá la ði niø ga ba là, at rie­kë duo nos ir vis kà pa si ki ðo po tre nin go gu ma su rauk tu ðvar ke liu. bu vo be ei nàs su pa si pû tu siu uþ an èiu á pau pá, kur lau kë Ru do kiu kai. ba ba tik kapt uþ striu kës apa èios – ir ið kri to la ði niai su duo na. Pa ba rë, kad ne si klau sæs ëmë. „Ge rai, kad al ka nø drau gø gai li, – sa kë ji. – ir að jiems daþ nai duo du ir pie no, ir ki to ko, ið vi rus pa val gy di nu“.

mo ko mëS ÐVeN tø DA Ly kø

Gy ve no mies te ly dvi te tu lës. Vie nà va di no Ale në la, o ki tà Pet ro në la. Ale në la tu rë jo to kià ma þà su­lin ku siu sto gu tro be læ su dviem ma þais lan ge liais ir lai kë sa vo ma þy èiam tvar te ly di de læ bal tà oþ kà. o Pet ro në la nuo mo da vo si ka ma rë læ tai pas vie nus þmo nes, tai pas ki tus. Pa gy ven da vo, kai su ðal da vo, ieð ko da vo ki tos ka ma rë lës, ðil tes nës.

Jø abie jø bu vo toks uþ si ë mi mas. kiek vie nà pa va sa rá pri rink da vo daug vai kø mo ky tis po te riø ir ki to kiø baþ ny ti niø tie sø ið ka te kiz mo, nors abi ne mo kë jo nei skai ty ti, nei ra ðy ti. Að pa ti mo ki nau si pas Ale në là. bû da vo, su së dam jos kie me ly vi sas pul kas ber niu kø ir mer gai èiø, jei oras ðal tas – tai jos tro be lëj. Pa ti ji bu vo to kia plo nu të, ið dþiû vu si kaip ða ka liu kas, smai la no sy te, vos lai ky da vo si si jo në lis. Lai bu bal se liu sa ky da vo: „No, vai kai, do mës, klau sy kit, kà að sa kau“. mes pas jà ið kal da vom vi sus po pie rius, pas kui ves da vo si á baþ ny èià, kai jo je bû da vo tuð èia, mo kin da vo ei ti „sta ci jas“, tai syk liø, kaip elg tis ðven to je vie to je. At ëjus eg za mi nams ves da vo vi sà pul kà á ðven to riø, kur së dë da vo kle bo nas. Jis klau si në da vo, tik rin da vo, ar ge rai mo kam po te rius, de ðimt Die vo ása ky mø. kle bo no mes ne më gom, jis bu vo toks pik tas sto ru lis. Lauk da vom, kad at ei tø jau nas ku ni gë lis, vi ka ras. tas ir nu si ðyp so da vo, pa juo kau da vo su vai kais, bû da vo sma gu. to kia pa ti mo kyk la vei kë ir pas te tu læ Pet ro në là. to ji ki tà pul kà vai kø ve dþio jo si.

kai vi sas moks las bû da vo baig tas, at ei da vo Sek mi nës ar De vin ti nës, ruoð da vo mës di de lëms ið kil­mëms – Pir ma jai ko mu ni jai. Jau bû da vo ðil ta. ma mos pa siû da vo mer gai tëms bal tas suk ne les, per juos­da vo raus vais kas pi nais, á plau kus ápin da vo bal tus. Ant gal vos uþ dë da vo rû tø vai ni kë lius. ber niu kai ir gi baltais marð ki në liais. Prie tø rû be liø ti ko uþ ka bin ti ro þan të liai ir ðkap lie riai. Vi si lai këm ran ko se di de les vað ki nes þva kes, apriðtas kas pi në liais. Pra si dë da vo ið kil min gos mi ðios. mus su statyda vo po du ðven­to riu je, uþ deg da vo þva kes ir var pams skambant áves da vo á baþ ny èià. Per mi ðias ku ni gas da lin da vo komunijà. bû da vom ne pa pras tai su si kau pæ ir su si jau di næ per tas iðkil mes: var go nai gro ja, vi sa baþ ny èia gie da, þva kës de ga, vað ko kva pas toks stip rus, bi jom, kad ne uþ la ðë tø ant puoð niø suk ne liø... Vi sam gy ve ni mui li ko at min ty Pir mo ji ko mu ni ja. Þi no ma, prieð tai ëjom ið pa þin ties, per ku rià sa këm ku ni gui ir gi te tu liø pa dik tuo tas nuo dë mes, vi siems be veik vie no das. kas pa me la vo, kas ne ty èia ne gra þø þo dá

ið ta rë, su si kei kë, lie þu vá pa ro dë se nai mo èiu tei, kà nors pa si sa vi no ið sve ti mo dar þo ar so do, va ka re po te riø ne su kal bë jo, penk ta die ná nuo ma mos pa si slë pæs më sos ar deð ros ga ba liu kà su val gë. to kios bu vo mû sø „nuo dë mës“.

kU Ni Go kA Lë Do Ji mAS

tai bu vo sa vo tið ka pra mo ga mums, vai kams. ir lauk da vom, ir bi jo da vom, ar ge rai at sa ky sim á ku ni­go uþ duo tus klau si mus dël vi so kiø baþ ny ti niø pri sa ky mø ir po te riø. tai die nai vi sos mo te rys ðva rin da vo tro bas, prie me nes, kie mus, ta kus smë liu ið bars ty da vo. Ðveis da vo sta lus ir suo lus, ap deng da vo ðva riom li ni nëm stal tie sëm. ku riø gry èios bu vo be „pad la go“ – smë liu ið bars ty da vo (to kiø bu vo dau gu ma, ið­sky rus tu rin èiø sek ly èias). Vai kus ap reng da vo ðva riais dra bu þë liais. ir pa èios ðei mi nin kës ap si reng da vo ðven ta die nið kai. tur tin gi ruo ðë vai ðes ku ni gë lio gar bei: pas vie nus jis pie ta vo, pas ki tus va ka rie næ val gë. bû da vo, su ei na á kie mà vi sa svi ta: ku ni gas, zak ris ti jo nas, var go ni nin kas, ðpi tol ni kas. Vi si ið pa ra pi jie èiø gau da vo sa vo da lá uþ mo kes èio uþ baþ ny èios pa tar na vi mus. kas duo da vo pi ni gais, kas ja vais ar ba kà nors pa do va no da vo. tur tin gos gas pa di nës áteik da vo ku ni gë liui, kar tais ir var go ni nin kui, dai lias pa èiø numegz tas rað tuo tas pirð ti nes, gra þø stuo me ná, rankð luos tá, o var gin ges ni þmo nës – pas ku ti ná li tà su­krapð tæ ar net pa si sko li næ ati duo da vo.

mes, vai kai, tu rë jom sa vo tið kà pra mo gà, kai va ka re vi sa svi ta lan ky da vo pa ra pi jie èius. ei na, bû da vo, ið vie no kie mo á ki tà, o mes vi sas bû rys ið to liau se kam. Su ei na á tro bà, uþ gie da, var pe liu pa skam bi na, duo da pa bu èiuo ti kry þiø. to liau – po te riø klau si në ji mas. kà rei kia, pa ba ra, pa mo ko, kà pa gi ria. Vi siems pa lie pia lan ky ti ðven tà baþ ny èià, bû ti do rais ka ta li kais. mes uþ du rø, uþ lan gø bû da mi klau som ir vis­kà þi nom. Vai kams, ku rie ge rai at sa ky da vo ir mo kë da vo po te rius, ku ni gas duo da vo po ke le tà sal dai niø ar ba gra þø ðven tà pa veiks liu kà.

Vie nà kar tà, at si me nu, vai kai ið krë të to ká pokð tà.Gy ve no mies te ly je ar ði da vat ka Ro za li ja. Prie pat se nø jø ka pi niø bu vo jos ma þu tis na me lis. Gry èia,

va din ta kam ba rë liu, ið ðveis to mis grin di mis, lo va ap deng ta gra þia aus ti ne lo va tie se. tu rë jo ir dra bu þiø spin tà, ir ko mo dà, ku ri vi sa bu vo nu sta ty ta ne di de lë mis árë min to mis ku ni gø nuo trau ko mis. ið ke liø pa ra­pi jø gau tos, jos bu vo Ro za li jos pa si di dþia vi mas. Ða lia – pa èios pa da ry tø po pie ri niø gë liø puokð të. tai gi Ro za li ja, ap si vil ku si ðven ta die nið kai, su ðil ki ne ska ra, lau kë ku ni go ka lë da vo nës. Ret kar èiais ið ei da vo ið kie mo pa þiû rë ti, ar jau ne to li. Ðtai jau pas Ja se liû nà su ëjæ. Ro za li ja greit ábë go á sa vo tro bà lauk ti. Vai kai jà pa se kë ir po ke le to mi nu èiø pa skam bi no var pe liu uþ du rø. to ji ma në, kad èia jau ku ni gas, ati­da rë du ris ir at si klau pë vi du ry kam ba rio. Vai kai juok da mie si, su klyks mu pa bë go. Ro za li ja py ko, kei kë vai kus ir uþ da rë du ris. o èia jau gat ve pas jà ei na ka lë do to jai. Vai kai uþ tvo ros su tû pæ lau kia, þiû ri, kas bus. kai zak ris ti jo nas prie me nëj pa skam bi no var pe liu, Ro za li ja pa ma në, kad vël jà er zi na vai kai, ir dar ne ati da riu si du rø pra dë jo rëk ti: „Von, þal èiai, van de niu per lie siu, ru pû þës, að jum pa ro dy siu!“ ogi áei na ku ni gas tar da mas: „Nu, Ro za li ja, ne ma niau, kad tu taip mus su tik si. kas ta ve ap së do, ko dël tu kei ki?“ Da vat ka par puo lë ant ke liø, grie bë ku ni gui ran kà bu èiuo ti: „Do va nok, ku ni gë li, èia kà tik vai kai ma ne er zi no, skam bi no var pe liu, að ma niau... o jie juok da mie si nu bë go“. Ðiaip taip ið si aið ki no tà nesu si pra­ti mà, bet ku ni gas, aið ku, uþ keiks mus ne pa gy rë Ro za li jos. Pas kui vai kai pa sa ko jo vi siems, kiek juo ko bu vo, kaip Ro za li ja ku ni gà ir ka lë do to jus þa dë jo van de niu per lie ti.

tAR NyS tëS PRA DÞiA

kai bu vau 14 me tø, ma ne ið ve þë á pla tes ná pa sau lá. tai ávy ko ðal tà gruo dþio ar va sa rio nak tá, kai nuo spei go net tvo ros brað kë jo. Va þia vo á Ðiau lius ke li ve þi mai, pri krau ti li nø, Pa kruo jo þy de liø su pirk tø ið ûki nin kø. kar tu su jais ið klo vai niø va þia vo ðlu bas þy de lis mot kis, ve þë su var gu siu kui ne liu á Ðiau lius sa vo „ta vo rà“ – su pirk tus kai lius, ðe rius. Jo ro gë se va þia vau ir að. At si me nu, su ða lau, kaip þmo nës sa ko, á kau là. Ar kliai, kro vi niai bu vo ap ðerkð ni jæ, þy de liø gal vos, barz dos, an ta kiai ir gi bal ti. Per spei gà sun ku kvë puo ti, at si me nu, ger klæ smau gia, jau èiu, kad ir ma no an ta kiai, blaks tie nos ap trauk ti ðerkð nu, ko jas ran kas nu gë lë. Ver kiu. Pal tu kas va ti nis, ko jos, nors su megz tom vil no nëm ko ji nëm, ap au tos pra stais au­li niais su vars to mais ba tu kais. Jas bu vau pa ki ðus po mot kio ve þa mais kai li niais, bet jie ne ðil dë. Þy de liui pa gai lo ma næs, sa ko, be rei ka lo ta ve ma ma ið lei do, juk tu ri te kà val gy ti. At si mi niau: kiau lë bu vo kà tik pa pjau ta... ko dël að tu riu va þiuot tar nau ti? bet ma ma sa kë: „Uþ si dirbk sau duo nà ir ap si renk pa ti, esi jau di de lë“. Su dë jo ma no dra bu þë lius á pin ti næ ið vy te liø su dang èiu, uþ ra ki no ma þa spy ne le, rak te lá áki ðo á ki ðe næ. Vie toj do ku men tø ádë jo mo kyk los 4 sky riø bai gi mo pa þy më ji mà, ant ku rio uþ dë tas re gist ra ci jos ðtam pas – vie toj pa so. ir ðian dien te be tu riu tà sa vo pir mà já do ku men tà, su ku riuo ið ëjau á sa va ran kið ko gy ve ni mo ke lio pra dþià. Uþ re gist ruo tas Ðiau liuo se, nes ne bu vo ga li ma lai ky ti ne re gist ruo tos tar nai tës.

tai gi ta pir mos ke lio nës nak tis li ko at min ti na. Þy de liai va ro ar klius, bë ga te ki ni pas kui ro ges. mot kis sa ko: „ið lipk ið ro giø, bëk ir tu, vai ke li, nes vi sai su ðal si, ap sirg si“. Að ið li pau ið ro giø – ne ga liu pa ei­ti, vi sai ne jau èiu ko jø, net at si stot ne ga liu. Ver kiu, klau siu: „Dë de, sa kyk, ar dar to li Ðiau liai?“ Dar to li, at sa kë, da bar tik bu vo Ly gu mø mies te lis, dar bus Sta èiû nai, með kui èiai ir dar ne þi nau koks. ke lio në tru ko iki pra dë jo auð ti. Pa si ro dë daug daug þi bu riø, tiek nie ka da ne bu vau ma èiu si. mot kis sa ko: „Jau Ðiau liai, ma tai, ap ðvies tas mies tas, tuoj su ðil sim nu va þia væ pas en kæ“. en kë bu vo jo duk të, su ku ria kar tu mo kiau si ir bai giau pra dþios mo kyk là, esam së dë ju sios vie nam suo le.

ki ti þy dai su li nais nu va þia vo kur jiems rei kë jo, o ma ne mot kis nu ve þë pas en kæ, ku ri gy ve no pas

pa þás ta mus, tu rë jo kam ba riu kà, të vas jà ið lai kë. Gal vo jau: ko kia ji lai min ga, të vas in va li das ir ga li jà leis ti á moks lus. kad að to ká të và tu rë èiau... Áva þia vom á kie mà. en kë ið bë go pa si tik ti. Áve du si vi dun pa bu èia vo të và, nu ren gë abu, da vë pus ry èiams karð tos ar ba tos, kad su ðil tu me, ir ska niai pa val gy ti. Ji bu vo ap si ren gu si uni for mà, su gra þiais ba tu kais, uþ si vil ko pal tu kà, uþ si dë jo ak so mi næ ke pu rai tæ, gra þu! ei da ma á gim na zi jà sa kë pa ke liui nu ves ma ne pas ðei mi nin kus, pas ku riuos at va þia vau tar nau ti. kaip að ta da jai pa vy dë jau, o sa ve lai kiau la bai ne lai min ga. tai, kà tu ri ji ir ga li pa siek ti, man bu vo to li ma ne pri ei na ma sva jo në.

Ðei mi nin kas, pas ku rá pri sis ta èiau, daug me tø bu vo gy ve næs klo vai niuo se, ten tu rë jo van dens ma­lû nà. Pas kui ma lû nà par da vë ir pir ko Ðiau liuo se na mus – me di nius, di de lius, at ro dë kaip ko kie ba ra kai, dvie jø aukð tø. Vi si bu tai ið nuo mo ti, mat jis gy ve no ið nuo mos. Sau tu rë jo 4 kam ba riø bu tà, ið jø du ir gi nuo mo da vo. Uþ li pau me di niais laip tais á an trà aukð tà. ko ri do rius tam sus. ið ëjo ðei mi nin kë, ko kiø 75 me tø, sto ra, ne gra þi, at kri tu sia lû pa, il ga no sim. kaip ra ga na, ei da ma ste na. Ðei mi nin kas ko kiø 80 me tø, vi sà lai kà kre tan èia gal va. Nu si gan dau, kad að èia tu rë siu gy ven ti ir dirb ti tiems þmo nëms. kam ba riai la bai ne jau kûs. Vie na me gy ve no nuo mi nin kas (ta da va di no kva te ran tais), ki ta me du – vie nas stu den tas, ki tas tar nau to jas, dar bu vo se niø mie ga ma sis ir val go ma sis kam ba rys. Grin dys ne da þy tos, rei kë jo ðe pe èiu ðveis ti. kiek vie nam kam ba rio kam pe pa sta ty ta spjau dyk lë – vi si spjau dy da vo, se niai skrep liuo da vo, ir man kas dien rei kë jo þiauk èio jant, su di dþiu liu pa si ðlykð të ji mu plau ti. Nuo mi nin kai pie tus val gë pas ðei­mi nin kus. ei da vo me su ðei mi nin ke á tur gø, á par duo tu ves su pirk ti pro duk tø, að kas dien temp da vau po du sun kiau sius krep ðius, o ma no „po nia“ ei da vo pas kui ste në da ma. La bai var gau dël van dens. bu te jo kiø pa to gu mø, ðei mi nin kø na mas til þës gat vë je, o van dens rei kë jo ei ti á Pa gi þiø gat vës hid ran tà. ki tos tar nai tës neð da vo van de ná nað èiais, o að ne ga lë jau prie jø pri pras ti, ap si lie da vau ðo nus, ko jas, tai du pil nus ki bi rus temp da vau abiem ran kom. Pail siu juos ant ða li gat vio pa sta èiu si, pa si trau kiu á ðo nà, kad ne si mai ðy èiau pra ei viams po ko jø, ir vël tem piu. o dar rei kë jo á an trà aukð tà. Vir tu vës kam pe sto vë jo di de lë, 10 ki bi rø tal pos, ne rû di jan èio me ta lo sta ti në, jà pil nà kas dien pri neð da vau van dens ir tiek pat ki bi rø ið neð da vau pa nau do to. Ðe ðiems þmo nëms rei kë jo praus tis, grin dis plau ti, val gá vir ti ir skalb ti, ypaè daug van dens ið ei da vo skal bi mui. ogi ma no po nia kas an trà sa vai tæ vo nioj mau dë si. Vo nia di de lë, me ta li në, ati temp da vau jà ið mal ki nës á vir tu væ, pri ðil dy da vau van dens. Po nia pa si dë da vo to kius nu kal­tus laip te lius, nes á vo nià ki taip álip ti ne ga lë jo – to kia sto ra, ne ti ku si. Rei kë da vo jà „nu ðie ra vo ti“ ið vi sø pu siø, ko jø na gus nu kar py ti. o pas kui man pra si dë da vo siau bas: ið lai pin ta ið vo nios sto ru lë prie var ta kið da vo ma ne á tà pa tá van de ná ir liep da vo praus tis: „Ne si prau si – utë lës uþ puls“. Að tie siog verk da vau – van duo ne ðva rus, pu tos su trauk tos, ðiur pas nuo jo krës da vo.

ypaè sun ku bu vo bal ti nius skalb ti – vi si bal ti me dþia gi niai, áne ðio ti (tri ko ta þo ta da ne bu vo), jø daug. ið trin ti ant rum bës ran ko mis to kiai 15 me tus ei nan èiai mer gai tei – ne juo kas. Jei dau giau pri mui li nu, po nia pri ei na pa tik rin ti ir sa ko: „Daug mui lo iðga din si, trink stip riau“.

La bai ðykð të jo val gio. kai po pie tø sta là nu kraus ty da vau, in dus plau da ma ap þiû rë da vau, kur kau lai val gy to jø ge rai ne nu grauþ ti – að ap grauþ da vau, ap èiulp da vau. Ne ið ge ro, nes jei við tà vir da vo, tai man tek da vo gal va, kak las ir spar ne liai – tik pa ra ga vi mui, o ne pa val gy mui. Pri si min da vau klo vai nius, kur ið va þiuo da ma pa li kau pas ma mà ne se niai pa pjau tà kiau læ, pil nà ku bi liu kà më sos pri sû dy tà, kiek la ði­niø, kum pio. o að èia ap sei lë tus kau liu kus grau þiu al ka na. ko dël, ko dël ma ne mo ti na ið grû do tar nau ti, ka da na mie mais to uþ ten ka? Ga lë jo leis ti pas ko kià ge rà siu vë jà á Pa kruo já pa si mo kyt siû ti, bû èiau ge ra siu vë ja ta pu si, dar bas pats á na mus bû tø at ëjæs...

bû da vo, anks ti ry tà at si ke liu van dens pri si neð ti, taip no ri si val gy ti! bet vis kas uþ ra kin ta, tik duo na ko ri do riaus spin to je ne. Pa si i mu ið vir tu vës pei lá, at sar giai ant pirð tø ga lø pri ei nu prie spin tos ir at si rie kiu duo nos rie kæ per vi sà ke pa là. Uþ si ka bi nu ki bi rus ant ran kø ir ei nu val gy da ma. o ska nu mas duo ne lës, ir da bar tà sko ná at si me nu... tur bût ir ma no po nia pa ste bë da vo, kad duo nos nu riek ta, bet man nie ko ne sa ky da vo, nes að ki to mais to ne lies da vau. Pu sæ me tø ið tar na vau, kol klo vai nie tës Ðpo kie nës dë ka ið ëjau ið tos ver gi jos. o mo ti na në kar to ne at va þia vo ir ne pa þiû rë jo, kaip að gy ve nu, kaip vargs tu ir kas ga li man at si tik ti. Juk trau ki niu tie Ðiau liai ne to li – 45 km. tai ne per þie mos spei gus nak tá, tvo rom brað kant, ro gë mis kaip man. Pa gal vo ju: ko kia nu skriaus ta bu vo ma no vai kys të ir jau nys të.

mo ti nos at stum ta, ne ken èia ma, ëjau per þmo nes kumð èius su gniau þu si.

PRo ÐVAiS të

tai gi, kaip mi në jau, Ðpo kie në at ëjo ma næs pa þiû rë ti. Ji bu vo ið te kë ju si uþ la bai ge ro vy ro, pa ti mo ky to ja, ir gi tu rë jo tar nai tæ, su au gu sià mer gi nà, ið kai mo. ir pa ma të ma ne su var gu sià. Sa kë: „Vie ni kau liu kai te li kæ“. Ne tru kus su ra do man vie tà parduo tu vë je, kur ji vi sa da pirk da vo mais to pro duk tus, pas jos sa vi nin kus. Að tuo jau ið ëjau, nors ma no bu vu si ðei mi nin kë supy ko, aið ku, nu ta ru si, kad to kios pa klus nios dau giau ne gaus. Nau ji ma no ðei mi nin kai gy ve no Dva ro gat vë je, prie mies to parko. Na me lis gra þiai nu da þy tas, trys ma þi kam ba riu kai ir ne dide lë mais to par duo tu vë lë. Po nia bu vo gra þi, apie 40 me tø, jos vy ras maþ daug 45­eriø. Vai kø ne tu rë jo – ji bu vo ðir di nin kë, vis uþ ei da vo ðir dies prie puo liai, daþ nai gu lë da vo. Ðei mi nin kas bu vo sta lius, tu rë jo kie me ma þà dirb tu vë læ ir ten da rë lan gus, duris.

ma ne jie ið mo kë pre kiau ti par duo tu vë je. Jo je dau giau sia bû da vau að, at ei da vo ir po nia pa dë ti, ir jis pats, pre kes vi sas uþ sa ky da vo. Al ga èia bu vo di des në – 25 li tai, nu pir ko man ke le tà rû be liø, ap ren­gë mies tie tið kai. Val gis la bai ge ras. Að bu vau lai min ga, tik ne il gai, tur bût ko ká pus me tá. kar tà gir dë jau ðei mi nin kø to ká pa ðne ke sá, ma ne lie èian tá: „kreip ki mës á onu tës mo ti nà, kad mums jà ati duo tø, mes jà

ási vai kin sim ir tu rë sim duk rà“. Að ta da dar ne þi no jau, kà reið kia ási vai ki ni mas. Pra ëjus kiek lai ko mi rë ðei mi nin ko kaþ ko kia gi mi nai të ir pa li ko maþ daug to kio pat am þiaus kaip að 14 me tø mer gai tæ. man po­nia pa sa ko jo, kad vi si gi mi nës pra ðë jø pa im ti jà kaip au gin ti næ, juk pa tys vai kø ne tu ri. tai jie ir su ti ko. o man, de ja, lai më tap ti jø duk ra ir ne te ko. Ver kiau ið va þiuo da ma, ðei mi nin kai ma ne ra mi no, aið ki no, kad pri va lo pri glaus ti nað lai tæ. o að sau vie na gal vo jau, kad esu to kia pat nað lai të. kvie të at va þiuo ti á Ðiau lius, ap lan ky ti juos, ne pa mirð ti, pa ra ðy ti. Po ko kiø po ros me tø ma no ge ro ji po nia mi rë ðir dies li ga.

kai te ko vël ap si gy ven ti Ðiau liuo se, ap lan kiau jos ka pà.Grá þu si ið jø á klo vai nius jau at ro dþiau tik ra mies tie të. Nu si pir kau gra þø pal tu kà, ke lias po ras ba tu kø,

suk ne liø, be to, po nia bu vo daug dra bu þiø nu pir ku si ar pa do va no ju si. klo vai nie tës mer gai tës man pa­vy dë jo. Pra dë jau ei ti á baþ ny ti nio cho ro re pe ti ci jas, kar tu su se nais cho ris tais mo ky tis gies miø ir dai nø, va ka rë liuo se dai nuo ti, vai din ti. tu rë jau pa si se ki mà.

klo vai niuo se gy ve no trys mo ky to jos, ku rios ma ne my lë jo, tos pa èios, pas ku rias bai giau ke tu ris sky rius. Jos dai na vo cho re, ruo ðë vai di ni mus, dai nø ðven tes kar tu su var go ni nin ku. tad bu vo ðioks toks in te li gen ti jos ra te lis. be je, dar pri klau siau pa va sa ri nin kø drau gi jai, ir èia bu vo vi so kiø pa rei gø.

Vie nà kar tà vy ko mo no lo gø va ka ras, po vai di ni mo – ðo kiai. mo no lo gus mums pa skirs të kle bo nas ka reè ka, la bai ener gin gas ir veik lus, ið vaiz dus, bu væs ka ri nin kas, me tæs ka ro tar ny bà ir bai gæs ku­ni gø se mi na ri jà. Pas já so de va sa rà vi sa da bû da vo pil na po nø ir po niø ið mies to pri va þia væ. tai jis mus, pen ke tà ið jau ni mo, su ðau kë á kle bo ni jà ir po cho ro re pe ti ci jos kiek vie nam da vë at ski rus vaid­me nis. Vie nai mer gi nai – da vat kos, ki tai – mo ti nos, o man – mo der nio sios Ju ly tës vaid me ná. Að la bai dro vë jau si, ne no rë jau su tik ti, bet vis tiek kle bo nas ákal bë jo. Per skai të, pa aið ki no mû sø vaid me nis, o to liau vai din ti mo kë tos mo ky to jos. At si me nu, la bai gra þiai ma ne ap ren gë ame ri ko nið kais dra bu þiais (se niau daug kas gau da vo siun ti nius). ba tu kai bal ti, aukð ta kul niai, suk nu të bliz gu èiais ap siu vi në ta, aus ka rai, ka ro liai, ran ki nu kas ir gi þi bu èiais ðvy ti, plau kai gar bi niuo ti. Ðo ku vie na sce no je val sà – ruo­ðiuo si á pa si ma ty mà. Pir mo je ei lë je së di kle bo nas, að þvilgt á já – jis man pa mirk së jo, at seit pa drà si no. Po vai di ni mo vy ko ðo kiai. ir kad að at si gin èiau ka va lie riø! Vie nas ve da ðok ti, ki tas lau kia, dar ki tas laið ke lá á ran kà áspau dþia. tai bu vo pir mas ma no þings nis á jau nys tæ.

ieÐ kAU DVie Jø Ak me NU kø

klo vai niuo se mer gi nø bu vo dau giau, o vai ki nø ma þiau. Ne tur tin gi ber niu kai tar na vo pas ûki nin kus kai muo se. ëjau 17 me tus. o klo vai niuo se bu vo la bai gra þus, rim tas vai ki nas, ge ras siu vë jas, var du Vla­das. Gy ve no jis Dau ku èio sek ly èio je. Vi sa da gra þiai, ðva riai ap si ren gæs, kel nës ið ly gin tos, ba tai bliz ga. Su pra tau, kad að jam pa tin ku – jis ma ne ðok din da vo. mû sø mies te lio jau ni mas daþ nai su si rink da vo pa­si links min ti pas kal vá Ja se liû nà, tu rin tá pen kias duk ras ir tris sû nus. Jie gy ve no Lin ku vos gat vë je, vie no je jos pu së je bu vo kal vë ant upës kran to, ki to je – di de lis na mas, ja me gry èia, sek ly èia, kaip sa ky da vo, na mas dvie jø ga lø. Ja se liû nø ðei ma mies te ly je bu vo pa vyz din ga sa vo tvar ka, ðva ra, mer gai èiø darbð­tu mu. të vas aukð tas, kiek pa lin kæs, vien sa vo po vy za þa di no pa gar bà, nei rû kë, nei gë rë. tu rë jo apie 7 ha þe mës ir ver të si kal vys te. Du sû nûs bu vo na muo se, o tre èias, ro dos, tar na vo pas ûki nin kus. ið mer gai èiø vie na, Sa liu të, bu vo siu vë ja, ona, pa ti vy riau sia, prie baþ ny èios lin ku si, ele nu të dir bo par duo­tu vë je, kat ry të tar na vo pas mo ky to jas, o pa ti jau niau sia, ma no am þiaus, Ju ly të bu vo na muo se, mud vi drau ga vom. Jø na muo se ne ga lë jai ne pa ste bë ti bal tø në ri niø, ku riais bu vo pa puoð ti pa gal viø, ant klo dþiø ap val ka lai, in dø len ty nos pa gra þin tos kar pi niais. Sek ly èioj di de lis sta las ap deng tas dai lia aus ti ne stal­tie se, ant jo gë liø puokð të. kam pe di dþiu lis iki lu bø ið au gæs fi ku sas, ant pa lan giø ávai riau siø kam ba ri­niø gë liø, grin dys da þy tos. Vie nu þo dþiu, sek ly èia ne ei li në. Vi sos Ja se liû nai tës su sto rom il gom ka som, tu rë jo gra þius bal sus, daina vo baþ ny ti nia me cho re ir per va ka rë lius. Jø bro lis ka zys tu rë jo ar mo ni kà ir gro da vo, tai pas juos jau ni mas ir trau kë pa si links min ti, pa ðok ti, þie dà pa da lin ti. At si me nu, kar tà ðeð ta­die ná su ti kau Vla du kà ei nant ir jis ma næs pa klau së, ar at ei siu va ka re pas Ja se liû nus á su bat va ka rá. Að nu rau dau ir nors min ty se tu rë jau, kad tik rai at ei siu, nu lei dus akis pa sa kiau: ne þi nau, ar ga lë siu. o jis sa ko: „Jei ga lë si at eit, tai prie sa vo var tø pa dëk du ak me nu kus, o jei ne at ei si, tai vie nà. Að pa va ka re ei siu pro ta vo na mus ir pa ste bë siu“. taip ir su si ta rëm. Að dar vis lai kiau sa ve ne su au gu sia, gë di nau si bû ti mer gi na, bet man la bai rû pë jo su si ti ki mas su Vla du ku. Jis sa kë: jei að ne bû siu, tai ir jis ne at eis. tad jau nuo pu sës die nos pra dë jau ieð ko ti po dar þà dvie jø ak me nu kø. Stam bes niø kaip kumð tis, kad tik jis pa ste bë tø ar kas ne ty èia ei da mas pro var tus ne pa stum tø. Pa dë jau ða lia var tø. taip ruo ðiau si pir mam pa si ma ty mui ne sce no je, o kar tu su jau ni mu, nes vaikð èio ti dvie se kur pa ða liais bu vo la bai ne rim ta ir kil tø di de lës ap kal bos to kiam ma þam baþ nyt kai my.

LAi më Je Ne LAi më

bu vo pen ki kam ba riai, ne ma þa vir tu vë su to kia ni ða, ku rio je sto vë jo tar nai tës lo va ir ða lia spin te lë. Die­nos me tu tà ni ðà uþ trau ki uþuo lai da, kad ne si ma ty tø lo vos. Ant spin te lës po nia pa sta të laik ro dá ir kiek vie nà va ka rà pri suk da vo, kad jis ma ne pri kel tø 6 val. ry to. ir jis to kià liûd nà me lo di jà gro da vo, lyg pri min da mas ne ið bren da mà ma no var gà, kad að pa bu du si kas kart su sig rau din da vau. Po nia ið kart pa sa kë: „Pas ma ne vis kà rei kia dirb ti va lan dom“. Ry tà ei da vau dar buo tis á dar þà, pas kui pa dë ti pus ry èius ruoð ti, bëg ti á par­duo tu væ mais to pro duk tø. Vir tu vë je ant spin te lës bu vo pa dë ta kny gu të, kur po nia uþ ra ðo, ko kiø pro duk tø trûks ta, par duo tu vë je á tà pa èià kny gu tæ par da vë jas uþ ra ðo pro duk tø kie ká ir kai nà. Uþ pre kes po nia mo kë jo

kar tà per më ne sá, to kia pas juos bu vo tvar ka. Pus ry èiai, pie tûs, va ka rie në vi sa da bû da vo vie nu lai ku, vis tà pa èià va lan dà. ke tu ris kam ba rius, ko ri do rius rei kë da vo plau ti kas dien, ide a liai nuo bal dø nu ðluos ty ti dul kes. Ro dos, taip ge rai ap þiû riu, ypaè di de lá ra ðo mà já sta là, kur po nas da ry da vo vi so kius pla nus, brë þi­nius – jis bu vo ar chi tek tas. ið girs tu po nià ðau kiant: „Þiû rëk, dar èia yra dul kiø, uþ ra ða li nës“. Dar þe te ko lys ves kas ti, pu ren ti. Po nas ið temp da vo il gà vir væ, kad lys vës bû tø tie sios ir dar þo viø dai gai su so di na mi su lig ja. brað kiø lys vës bu vo su kor te lëm: ant bal to ema liuo to me ta lo plokð te liø juo dom rai dëm uþ ra ðy ta, ko kia jø rû ðis. So do vi du riu ëjo ce men ti nis ta kas, ið krað tø gy vat vo rës, uþ jø – ei lë mis su so din tos obe lys, kriau ðës, vyð nios, vi si dar jau ni me dþiai, juos rei kë da vo per sa vai tæ du kar tus lais ty ti, ne tik dar þo ves, lai më, kad ðu li nys bu vo ten pat kie me. Ag ras tø ir ser ben tø krû mai di de li, at ski rai ati tver ti, rei kë da vo po jais ið ra vë ti, kad në vie nos þo le lës ne lik tø. bû da vo, su ba do man spyg liai ran kas, net vei dà. Prieð na mà puoð nus gë ly nas nuo gat vës pu sës, ðo ne – al ta na, ap so din ta lau ki nëm vy nuo gëm, jo je ap skri tas sta liu kas, suo liu kai. Þo dþiu, tvar ka pa vyz din ga. ir man taip ji pa ti ko, kad bu vo ne sun ku dar buo tis, su no ru vis kà dir bau lyg èia bû tø ma no na mai. Ju tau, kad ir po niai pa tin ku.

Jie tu rë jo dvi mer gai tes: 5 me tu kø Lai mu tæ ir 6­eriø Al gæ. Jos bu vo la bai gra þiai auk lë ja mos, að gal vo jau, kaip ge ra joms ðei mo je aug ti. bû da vo, sek ma die niais ið si ve du mer gai tes á ne to li esan èià pie và, pri ski nam gë liø, nu pi nu abiem po vai ni kà, uþ de du ant gal vy èiø, dar pri ski nam puokð tes na mo par si neð­ti. Ar ba su len dam á al ta nà, pai ðau joms kà ið ma nau, vi sos trys sma giai juo kau jam. ki tà kart pa pra ðau po nios, kad leis tø mer gai tes nu si ves ti á mies to so dà pa vaikð èio ti ta kais, pa së dë ti ant suo liu ko.

Pas juos vie na me kam ba ry gy ve no to kia pa ne lë, ji dir bo ban ke. Vie nà kar tà ne ty èia nu gir dau jos su po nia pa ðne ke sá ma ne la bai gi riant: „Ge ra mer gai të, nie kur sek ma die niais ne ina, ne laks to su ka rei viais kaip ki tos. tvar kin ga, ðva ri“. Að ir ne þi no jau, kad esu to kia, ma niau, juk taip tu ri dirb ti, jei gu tau ge rai. Sek ma die ná po pie tø trys va lan dos man bu vo lais vos, tai pa pra ðy da vau ið leis ti pas Ste fu tæ. Abi nu ei da vom á ka pi nes, á pa kal næ, prie eþe ro pa vaikð èio da vom, á baþ ny èià uþ ei da vom ge gu þi niø pa mal dø ið klau sy ti.

taip ra miai pas Skers to nus be gy ve nant man at si ti ko ne lai më. Prieð þie mà po nia bu vo uþ ki ta vu si lan gus, kad ðal tis neitø. kaþ kas jà pa mo kë gip sà su ko kia sma la su mai ðy ti ir uþ tep ti lan gø tar pus. Ne­pa si ta ru si su vy ru – jo na muo se gal ne bu vo – ji taip ir pa da rë. to ji ma së taip pri dþiû vo, kad pa va sa rá jo kiu bû du ne bu vo ga li ma lan gø ati da ry ti, rei kë jo kal tu ir plak tu ku at ka li në ti. tai bu vo sun kiau sias dar bas pas juos. Sto vi po nia man uþ nu ga ros ir þiû ri, kad ne ið kal èiau sky lëm lan gø rë mø. Vy ras ba ra si uþ to kià jos kvai lys tæ. ir jis ka li në jo, ir ji, bet dau giau sia te ko man. Pa dir bu dar þe ar po pie tø lais va va lan dë lë – tuo jau prie lan gø. Ran kas ið kë lus, ási tem pus, bi jai, kad ga li stik lus ið muð ti, o lan gai di de li. ir at si ti ko taip, kad man bu vo su þeis ta de ði nës ran kos pirð tas, be ka li në da ma dul këm uþ krë èiau þaiz dà, ir ran ka su ti no net virð al kû nës. Pirð tai pa si da rë sto ri, ið si skë të, o tas vie nas rau do nas ir karð tas. Skau da, pa ki­lo tem pe ra tû ra, vaikð tau per nak tis po vir tu væ ir ver kiu. Po nia de da man kom pre sus, duo da vais tø nuo skaus mo, vis tiek ei na blo gyn. Gir dþiu, abu pra dë jo bar tis. Jis sa ko, vesk mer gai tæ pas dak ta rà. Po nia sa ko: li go niø ka soj ji ne re gist ruo ta, o mo kë ti rei kia daug. Po nas ba ra: „Ar tu ri sà þi næ, èia ta vo kal të per tuos lan gus“. Vi sà sa vai tæ de ja vau, kol ran ka ëmë më ly nuo ti. ta da pa ga liau nu ve dë ma ne pas dak ta rà. Jis pa sa kë: per vë lai at ve dët, gang re na, rei kia gul dy ti á li go ni næ, gal bût ran kà am pu tuo ti. Po nia ne no­rë jo ma ne gul dy ti á li go ni næ, ta da gy dy to jas lie pë kuo sku biau siai su leis ti kaþ ko kias am pu les, bran giai kai nuo jan èias. bet Skers to nai nu pir ko tø am pu liø, ke lias die nas ið ei lës vaikð èio jau jø su leis ti. tem pe­ra tû ra pra dë jo kris ti, ran kà ma þiau ëmë skau dë ti, su ti ni mas slûg ti. taip sir gau dvi sa vai tes, o de ði ne ran ka il gai dirb ti ne ga lë jau. kai Ste fu tës pa klau siau, kà reið kia þo dis „am pu tuo ti“, ji pa sa kë: „nu pjau ti“. Jë zau ma ri ja, nu si gan dau. bet, lai mei, vis kas ëjo á ge rà pu sæ.

Ne ga lë jau ma mai pa ti laið ko pa ra ðy ti, pa pra ðiau Ste fu tës. Ji pa ra ðë, kas man nu ti ko. ma ma gy ve no jau ne be klo vai niuo se, pie no nu grie bi mo punk te ne be tu rë jo vie tos, jà re ko men da vo kaip ðei mi nin kæ á Ak me në liø dva rà.

tas per 200 ha dva ras bu vo val dið kas, at skir tas ið ba ro no Ro po. Val dþia ið nuo mo jo já Da ni jos pi lie­èiui Sven beng so nui, apie 40 me tø kul tû rin gam þmo gui. Ra dæs ap leis tà ûká, jis pra dë jo lau kus træð ti, o kar viø ir ver ðiu kø at si ve þë trau ki niu ið Da ni jos. Uþ au gi no vie nos spal vos kar viø, taip vi si ir sa kë: „da nø veis lës“, vi sos þa los. kai ga ny da vo si lan ko je, bu vo gra þu þiû rë ti. Átreð tuo se lau kuo se ge rai au go ja vai, do bi lai, liu cer na pa ða rui. Vie ta gra þi. Pro dva riu kà te kë jo upë kruo ja, ið ki tos pu sës mið kas, ða lia jo di de lis mû ri nis na mas, va di na mas ku me ty nu, ja me gy ve no daug ðei mø, dir bu siø Ak me në liø dva re. Pro ða lá ëjo vieð ke lis ið Lin ku vos á Pa kruo já ir to liau. Pats va di na ma sis pa li var kas tai bu vo se nas di de lis mû­ri nis na mas, ku ria me gy ve no pats po nas nuo mi nin kas. Jis uþ ëmë ðe ðis kam ba rius. ki ta me ga le bu vo du kam ba riai, ið jø vie nas sam dy tiems ber nams, ki tas mer gi noms ir vie nas kam ba rë lis ðei mi nin kei, ten gy ve no ma no ma ma. taip jau su si klos të, kad mes abi ne tu rë jom sa vo na mø.

tai gi ma ma, ga vu si Ste fu tës laið kà, at va þia vo pas ma ne á Ðiau lius pa þiû rë ti, kaip að ser gu, ar sveiks tu. At si me nu, bu vo bir þe lio sek ma die nis. ma ne ji ra do dar þe dir bant, nors vie na ran ka ga lë jau þo læ api pe ðio ti. o po nia vi rë pie tus ir at si së du si prie ma ði nos siu vo mer gai tëms suk ny tes. ma ma la bai pa si pik ti no: „kur tai ma ty ta – siû ti sek ma die ná per pa èià su mà, kai þmo nës baþ ny èio je mel dþia si! kaip tu èia bû ni pas tuos lais va ma nius! Að par va þia vus pa kal bë siu su po nu, kad ta ve pri im tø, kol ge res næ vie tà gau si“. Ji ma të, kad ma no po nia la bai grieþ ta, ir nors kar tà ma mai pa gai lo ma næs. Po ko kios sa­vai tës pa ra ðë man laið kà, kad at va þiuo èiau á Ak me në lius vi sam lai kui. kai pa sa kiau sa vo po niai, kad ne be tar nau ju, ið vyks tu, ki lo skan da las. Ji py ko, rë kë, sa kë: tiek pi ni gø su ki ðau, kol ta ve ið gy dþiau, o

da bar ið ei ni. ið gir do po nas Skers to nas, vël jà ëmë bar ti. Sa kë: „Ji ne per sa vo kal tæ su sir go, ta vo lan­gai tà pa da rë. Dþiau kis, kad mer gai të in va li de ne li ko“. Pas kui krei pë si á ma ne: „onu te, pa si lik pas mus, mes vi si taip pri pra tom prie ta væs, my lim ta ve“. ir mer gai tës pra dë jo aða ro ti, kad að ið va þiuo ju. Po nia pa pra ðë: „Pa lauk dar sa vai tæ, kol að su si ra siu ki tà. Ji prie ta væs pa bus po rà die nø, pa þiû rës, kaip tu dir bi“. ir at ëjo vo kie tai të – ið kur ji at si ra do? Aukð ta, stam bi, ne vis kà aið kiai ið tar da vo lie tu við kai. Die nà dir bo me dar þe, kai ðei mi nin kë pa kvie të mud vi pie tø. to ji vo kie tai të taip kir to, kad su val gë ne uþ dvi, o uþ tris. Po nia pa lie pë su plau ti in dus ir vël ei ti á dar þà. Vir tu vë je pa ma èiu si, kad ið vir to rû ky to kum pio ga ba las su do ro tas, pra dë jo rëk ti: „ëdat kaip kiau lës, kur ma ty ta ði tiek ið kar to su val gy ti“. Að – verk ti, nes në kar to ma næs ne ba rë uþ val gá. Ji pa si ðau kë ma ne á kam ba rá ir sa ko: „tu ne verk, að þi nau, kiek tu val gai, ty èia rë kiau ant abie jø, kad ta drim ba tiek ne ry tø. Að jos ne ið mai tin siu“. o vo kie tai të në á gal và ne ima to ba ri mo. Nu ë jom á dar þà, ji sau juo kia si, dai nuo ja vo kið kai.

Po ke liø die nø að pa li kau Ðiau lius. Po nia ir mer gai tës pa bu èia vo ma ne, pra ðë ne pa mirð ti, at va þiuot ap lan ky ti. Po kiek lai ko bu vau nu va þia vu si pas Skers to nus, te ko net nak vo ti. Pas juos man bu vo sa vo tið ka gy ve ni mo mo kyk la. il gam li ko at min ty po nas Skers to nas, rim tas, san tû rus, kiek vie nà þo dá ap gal vo jan tis, to kiø ge rø gra þiø akiø, do ro þmo gaus ðyp se na.

Va þiuo jant á Pa kruo já trau ki niu ne to li Ðiau liø yra va di na ma sis Su ki lë liø kal ne lis, ten lai do da vo lais­va ma nius. Da bar ant to kal ne lio di de lis pa min klas, jo pro jek to au to rius Skers to nas. „Ðvy tu rio“ þur na le ra dau nuo trau kà: prie to pa min klo sto vi Skers to nas su ðei ma.

tai gi at va þia vau á Ak me në lius. Ga vau dar bà. bu vau kam ba ri në. tvar kiau kam ba rius, plo viau grin dis, va liau lan gus, ið ly gin da vau skal bi nius. Dva riu ke vi sa da bû da vo daug sve èiø, tai neð da vau á sta là val­gius, ið mo kau kaip koks kel ne ris ap tar nau ti ne ði na pa dëk lu apie sta là. Sve èiai dau giau sia bu vo vo kie èiø tau ty bës ið apy lin kës dva riu kø. At vyk da vo ir po nø ið kau no pa siun ti ny bës. Vi sai va sa rai at va þiuo da vo ið Da ni jos ðei mi nin ko të vai ir se suo, la bai kul tû rin gi þmo nës. të vas bu vo mo ky to jas, se suo – dai li nin kë. Jiems vi siems ðei mi nin ka vau. Ne sun kiai dir bau, ska niai val giau, ne rei kë jo va lan dø þiû rë ti, ka da kel tis ar gul ti, bet man al gos ne mo kë jo, dir bau uþ val gá.

Sëk miN GiAU Si me tAi

Pa ga liau de vy nio lik tus me tus ei da ma ga vau ið sva jo tà dar bà Pa kruo jy je – val dið koj vais ti nëj sa ni ta­re. Vais ti në va di no si Ðiau liø sa vi val dy bës, bu vo vie na ke liems vals èiams. Jos ve dë jas – apie 75 me tø pro vi zo rius Rakð tys. ki læs nuo Þa ga rës, o moks lus ëjæs Pe ter bur ge. La bai ge ras þmo gus, man bu vo kaip të vas. kai ap màs tau sa vo nu ei tà gy ve ni mo ke lià, tai tie dve ji me tai pa tys sëk min giau si at ro do. La bai no rë èiau ir kar tu jau èiu pa rei gà ap lan ky ti jo am þi no jo po il sio vie tà (pa lai do tas Þa ga rës baþ ny èios ðven to riu je), nu si lenk ti jo ka pui, ðir dy je pa dë ko ti uþ pa èias lai min giau sias gy ve ni mo die nas.

Vais ti në je dar dir bo jo pa dë jë ja, ki lu si ið bir þø, þy dë Ri va bri ly të, se na pa na. ir dar dvi mo ki nës: vie na pro vi zo riaus se sers duk të ið Þa ga rës Adol fi na, ki ta jo pus se se rës duk të ið Ðiau liø Adzë. Jis jas mo kë far ma ci jos ir ru sø kal bos, vë liau abi lai kë eg za mi nus kau ne ir ta po vais ti nin kë mis. Að ga vau val­dið ka al gà – 80 li tø per më ne sá, anais lai kais tai bu vo di de lë al ga. Vais ti nës kie me ne bu vo ðu li nio, tai pa ti mo kë jau 10 li tø per më ne sá vie nai mo te rið kei, ku ri kas dien man at neð da vo van dens kiek rei kia ir ið va ly da vo lan gus. Grin dis að pa ti ið si va ly da vau vais ti næ uþ da rius. ma no dar bas bu vo toks: rei kë da vo vis kà sufa suo ti, vi so kius te pa lus – á dë þu tes, skys tus, to kius kaip va le ri jo nas, më tø la ðai ir dau gy bæ ki to kiø vais tø – su pils ty ti á bu te liu kus. ir tur gaus die no mis pa dë ti pre kiau ti vais tais be re cep tø. bû da vo daug þmo niø, nes vais ti në vie na vi sa me vals èiu je, bet man toks dar bas la bai pa ti ko.

Pro vi zo rius sam dë di de lá tri jø kam ba riø bu tà. Jam vie nas kam ba rys, ki ti du – pa gal bi nin këms. Pra dë­ju si dirb ti vais ti në je að nuo mojau si kam ba riu kà pas to kià da vat kë læ. Vie nà kar tà pro vi zo rius sa ko: „Þi nai, onu te, eik pas mus gy ven ti kar tu su mer gai të mis. Ne rei kës tau at ski rai uþ bu tà mo kë ti ir dar ne kai nuos mais tas – tu ið vir si mums, ke tu riems þmo nëms, pie tus, bu tà jos pa èios su si tvar kys, tu tik ðei mi nin kauk“. Na, ir ge ros die nos vi soms pra si dë jo, kaip sa ko ma, kas dien Ve ly kos. Að par ei da vau ið vais ti nës pie tø ruoð ti, ga mi nau val gius ið ge riau sios më sos bei ki tø pro duk tø. tur ga vie tës ta da ne bu vo, tai vi soj gat­vëj bû da vo pri va þia væ kai mie èiø ir prieð vais ti næ pri sto jæ ve þi mø. tik ei na mo te rë lës su ska niais sû riais, svies tu, paukð tie na á vais ti næ ir siû lo, o ma no ðei mi nin kas vis kà per ka ne si de rë da mas. Net per daug vis ko, að jau pra ðau, kad ne rei kia, vis ko yra, o jis ne klau so ir tik per ka. Pats val gë la bai ne daug, tik mus vi sas tris nu pe në jo kaip með kas. Pro vi zo riaus pa dë jë ja þy dë val gë ir gy ve no at ski rai, pas sa við kius, ta mums ne pri klau së. Jo bro lis, stam bus ûki nin kas, tur tin gai gy ve næs prie Þa ga rës, at veþ da vo ið rû kæs be ko nà, kum piø, ðo ni nës, ski lan dþiø, deð rø ir dar ki bi rus vyð niø, brað kiø, ser ben tø uo gie nës, me daus. tik ras ro jus – val gyk á svei ka tà kà ðir dis gei dþia. Pats pro vi zo rius pie tø re tai par ei da vo, jam ko jas skau­dë jo, rei kë da vo jam nu neð ti á vais ti næ, kur tu rë jo at ski rà kam ba rá. bro lis jam bu vo toks dos nus uþ tai, kad vi sus tro be sius, nau jus, gra þius, pa sta të. mat pats ne tu rë jo ðei mos, þmo na bu vo se niai mi ru si.

to kio ge ro gy ve ni mo, kaip mes ta da pas já, në vie na ne tu rë jo ir pas të vus. tik la bai gai la, kad að tuos lai min gus me tus su ma þi nau pa ti. Ga lë jau ten dirb ti ket ve rius, pen ke rius, o ne dve jus me tus, per sa vo tà ne lem tà ið te kë ji mà. Ar ba jei bû èiau ði to ge ro þmo gaus pa pra ðius, jis ir ma ne bû tø ant ko jø pa sta tæs, kaip kad sa vo gi mi nai tes. kai jo se sers duk të moks lus bai gë ir ga vu si vie tà ið va þia vo, li ko tik pus se se rës duk të Adzë. ta da pa ra ðë to kiai ne tur tin gai mer gai tei Zo sei (ne þi nau, ið kur jà pa þi no jo), at si kvie të á Pa kruo já ir mo kë far ma ci jos moks lo duo da mas ið lai ky mà. Vël mes gy ve nom trys mer gi nos,

ne veng da mos sma li þiau ti, vël lai min gai slin ko jau nos die nos. Að pri ta pau prie vie tos jau ni mo, tu rë jau pa si se ki mà tarp ber niu kø. Lan kiau du cho rus: vie nà jau na lie tu viø, ki tà baþ ny èios. Vai di nau, dai na vau du e tus. ir vi sur su spë da vau.

PiR mA SiS VAi ki NAS

Per vie nà ge gu þi næ su si pa þi nau su dai liu vai ki nu ið Ly gu mø mies te lio. Jis bu vo pa ðto tar nau to jas, var du kos tas, la bai gra þus, vi du ti nio ûgio, plau kai veð lûs, vei das raus vai bal tas kaip mer gai tës, o dan tys – re tas kas to kius pui kius tu rë jo. Pra dë jo jis man laið kus ra ði në ti, net du per sa vai tæ. bu vo rim tas vai ki nas, toks, ko kiø re ta ir anais lai kais. të vai abu jau ni mi rë, li ko juo du nað lai èiai su vy res niu bro liu, uþ au go te tos pri­þiû ri mi. ta da, kai mes jau su si ti ki në jom, jo bro lis bu vo ve dæs, Lin ku vos ko o pe ra ty vo ve dë jas. o kos tu kas dir bo pa ðte. Reng da vo si gra þiai, vi sa da ðau niai at ro dy da vo. kas sek ma die ná Pa kruo jy je bû da vo tai koks vai di ni mas, po to ðo kiai, tai kon cer tas – pra mo gø ne trûk da vo ir jis vi sa da at va þiuo da vo. bû da vo, pa ly dës iki na mø, jei vë lai – ne uþ ei da vo, tik pa ë mæs ran kà pa bu èiuos ir þiû rës il gai á akis. Að taip no rë jau, kad jis ma ne pa bu èiuo tø, bet jis tik ran kà. o ry to jaus die nà gau da vau il giau sià laið kà, ra ðy da vo, kad að jam vie nin te lë, ku rià yra ið si rin kæs. Jis ra ðë: „onu te, pa lau kim dar me tus, að no riu su si pirk ti bal dus, su si ras ti dvie jø kam ba riø bu tà. Juk nei tau, nei man tur tø nie kas ne su kro vë. kad ne rei kë tø pra dë ti gy vent nuo ðaukð to, dar me tus pa si tau py kim“. Að bu vau pa ten kin ta jo pla nu, ti kë jau, tik pa gal vo da vau, ar ne at si ras jam ge res në, tur tin ga mer gi na. bet li ki mas ëmë ir pa kry po ki ta lin kme. Dël ma no kal tës.

kai pra dë jau ei ti á baþ ny èios cho ro re pe ti ci jas mo ky tis gie do ti mi ðias, mus mo ki no, ruoð da vo kon­cer tus var go ni nin kas, var du Vla das. bu vo tam ga bus. Jis pra dë jo man sim pa ti zuo ti, skir ti pa si ma ty­mus, kvies ti pa si vaikð èio ti ant gelþ ke liu ko (taip va di nom), kad ma þiau kam kris tø á aká. Að pa ti ven giau, kad kas ne pa ma ty tø ir ne pa sa ky tø kos tui. Nie ko rim to ne gal vo jau. Þi no da vau, ka da kos tas at va þiuos, lauk da vau jo, o su Vla du – ðiaip drau gys të. bet jis pra dë jo daþ niau á na mus at ei ti, va ka rais vis pa së­dë da vom gon ke lë se. ma þa me mies te ly vi si greit vis kà pa ma to, ir pa tys cho ris tai pra dë jo kal bë ti, kad jau var go ni nin kas drau gau ja su onu te. Drau gys të su kos tu stai ga nu trû ko, kai að, kvai le lë, pa ë miau ið Vla do þie dà, jam pa siû lius su si þie duo ti. Gal vo jau: ka da no rë siu, vël jam tà þie dà grà þin siu, kas èia to kio pa er zin ti vai ki nus. Ro dos, nie kam ne si sa kiau (gal Vla das?), bet pa skli do kal bos, kad var go ni nin­kas þe ni ja si. kos tas at va þia væs klau sia, ar tie sa, að gi nuo si. ir sau vie na pri si þa dë jau tà þie dà grà þin ti. kai kos tas vël at va þia vo, ruo ðiau abiem ar ba tà vir tu vë je. Jis pa si tei ra vo apie nuo trau kas su cho ru, kur fo to gra fa vau si per ei tà sek ma die ná. Pa siû liau pa þiû rët ma no ran ki nu ke, uþ mir ðau, kad ten ir tas ðliû bi­nis þie das yra. At ei nu su ar ba ta, þiû riu – kos tas sto vi ið ba læs, pik tas toks, pa si kei tæs ir lai ko ran ko je þie dà. Ro do man: „o èia kas? kà tai reið kia? Pa sa kyk kie no!“ At si me nu, ið rau dau, sto viu ir ty liu. ko kia kvai la bu vau, rei kë jo vis kà pa sa ky ti – kad að tà þie dà grà þin siu, pa ë miau tik ðiaip sau – pa er zin ti. o jis su py kæs ið dro þë: „yra sa ko ma, kad vy rai ap gau na mer gi nas, na o tu ap ga vai ma ne. Nie kad ið ta­væs to ne si ti kë jau. kiek að vil èiø dë jau, sva jo jau apie gra þø mû sø abie jø gy ve ni mà. Da bar lik svei ka vi sam lai kui!“ Að pra dë jau verk ti: „kos tai, kos tai, pa lauk, að tau vis kà pa aið kin siu“. Jis at kir to: „Ne no riu nie ko þi no ti nei gir dë ti. bûk lai min ga su sa vo var go ni nin ku!“ ir pro du ris. Ver kiau, rau do jau ant grin dø par kri tus, at si klau pus lau þiau ran kas. Par ëjo mer gi nos ið vais ti nës, klau sia, kas at si ti ko. Að joms nie ko ne sa kiau, tik pra ver kiau vi sà nak tá. Ry to jaus die nà pa ra ðiau jam laið kà, vis kà ið dës èiau. Ga le pri dû riau: „ir tau lin kiu lai mës“. kos tas ne be pa ra ðë man në vie no laið ko, nors að la bai lau kiau.

taip stai ga tra gið kai nu trû ko mû sø gra þi, ty ra drau gys të, vi sam gy ve ni mui li ku si at min ty je.kà gi, pa ver kiau, pa liû dë jau, rei kë jo su si tai kyt su li ki mu. Ati duo ti Vla dui þie dà ne be no rë jau – vi si

sa kys, kad var go ni nin kas ma næs ne ima. Að jam apie sa vo per gy ve ni mus ne sa kiau, su ti kau su si þie duo ti. Nu ta rëm su Vla du su si tuok ti ru de ná.

Po po ros sa vai èiø at ei na á vais ti næ pa ðti nin ko þmo na ir su pro vi zo riaus pa dë jë ja bri ly te apie kaþ kà pa slap tin gai kal ba si. tà pa èià die nà bri ly të man ir ta rë: „onu te, pa sa ky siu tau liûd nà nau jie nà: ta vo kos tas ap si ve dë“. Pa ti ne pa ju tau kaip ið rau dau, pa si kei èiau, bet greit su sig rie biau. Sa kau: „Na ir kas, að ir gi ruo ðiuos te kë ti uþ ki to ru de ná, ko man liû dë ti“. Fak tið kai nuo tos þi nios vos lai kiau si ant ko jø – kaip èia taip grei tai jo ves tu vës! Vë liau to ji mo te ris, ku ri su vy ru pa ðti nin ku apie po rà me tø ve þio jo mû sø abie jø laið kus viens ki tam, pa pa sa ko jo, kaip vi si nu ste bo, ka da kos tas në kiek ne drau ga væs ve dë ki tà mer gi nà. Su pra tau: to kiu bû du jis man at ker ði jo.

Po dau ge lio me tø kos tas bu vo at va þia væs á kau nà, kur að gy ve nau ir dir bau mu zie ju je. At ëjo, no­rë jo ma ne pa ma ty ti. Að tà die nà ne dir bau, bu vau ið va þia vu si á Vil niø. ben dra dar bë pa sa ko jo, kad at ëjo toks pa gy ve næs, þils te lë ju siais gar bi niuo tais plau kais gra þus vy ras ir tei ra vo si onu tës kun èie nës. Po po ros va lan dø vël grá þæs pa da vë vo kà ir pa pra ðë man per duo ti. Per skai èius kas pa ra ðy ta bu vau tie siog pri trenk ta. Ad re sà jam da vu si ma no jau nys tës drau gë. tu rë jæs rei ka lø kau ne ir bû ti nai no rë jæs ma ne pa ma ty ti, pa kal bë ti, juk ne si ma tæ 40 me tø. Þmo na mi ru si jau 15 me tø, jis gy ve nàs su duk ra, pa de dàs au gin ti pro anû kius. Ra ðë, kad nors pa sens ti, o ðir dis lie ka jau na. „kaip gai la, kad ta væs ne pa ma èiau, bûk ge ra, pa ra ðyk man var dan pra ëju sios mû sø jau nys tës ke le tà þo de liø apie sa vo gy ve ni mo ke lià“. ir nu ro dë sa vo ad re sà.

Að jam pa ra ðiau po tiek me tø vie nin te lá ir pas ku ti ná laið kà: „... La bai dþiau giuo si, kad ma næs ne ra­dai. tiek me tø ne si ma tæ, gal ið kar to bû tu me ne pa þi næ vie nas ki to. Að la bai pa se nau, ma ne jau rei kia va din ti ne onu te, bet se nu te, ku ri greit baigs 70­uo sius. Li kim ir to liau sva jo në se vie nas ki tam jau ni.

Se no að ta væs ne ma èiau, ir tu li kai man vi sa da jau nas. tu taip pat ási vaiz duok ma ne esant jau nà. Pra­ei tis pa lai do ta. te gu lie ka tik pri si mi ni mai“.

Li ki mo VA LiA

Ne bu vau að lai min ga su sa vo var go ni nin ku, sun kus, var ga nas bu vo gy ve ni mas. Ðei ma ne ma þa, abu të vai se ni, li go ti, pa au gæs bro lis ne klau þa da, ne su kal ba mas. Al ga ne di de lë, tik tiek, kad vi so kia met ri ka ci ja pri klau së var go ni nin kui – se niau ávai rûs met ri kai bu vo baþ ny èios rað ti në je ir juos tvar kë jis. La biau siai lauk da vom ant ra die nio: tur gaus die nà su va þiuo da vo vals tie èiai, vie nam rei kë da vo ið ra ðy ti gi­mi mo, ki tam mi ri mo, jung tu viø met ri kus ar ba pa þy mas dël vi so kiø rei ka lø, dël „pro vø“ – teis mø. Uþ tai bu vo nu sta ty tas mo kes tis, tad per më ne sá su si da ry da vo kaip ir ki ta al ga. Vis tiek tos pa ja mos di de lei ðei mai bu vo ma þos. Ne nuos ta bu, kad Vla das ne sa kë prieð ves tu ves man pa si liuo suo ti ið vais ti nës. o að ma niau, kad bû siu po nia var go nin kie në, lai kan ti tar nai tæ kaip ki tos...

kar tà man Vla das mi në jo, kad të vai ga li ir á sa vo na mus gráþ ti, tik rei kë tø jiems pa dë ti. të vui apie 80 me tø, mo ti na jau nes në, bet pa ra ly þiuo ta, Al ber tas tik pa aug lys, në ra kam jø tà 5 ha þe me læ dirb ti, juo lab kad ten vien smë lis, ja vai blo gai au ga. tai ið nuo mojo þe mæ sa vo gi mi nëms, pas kui po ko kiø me tø par da vë. Uþ tuos pi ni gus Al ber tà ið lei do klai pë don, á kaþ ko ká tech ni ku mà mo ky tis, dar sko lø tu rë jo, ati da vë. mums ið tos þe mës pi ni gø te ko tiek, kad nu pirk tas gra þus duk re lei mil du tei ve þi më lis. ir vis kas. Na, gy ve ni mo pra dþio je ge ro kai pa rë më ma no mo ti na. Uþ au gi no Ak me në liuo se kar væ. mat vi sam pul ke da nø veis lës þa lø jø at si ra do vie na juo da kar vy të, jos ne no rë ta lai ky ti, tai ma no ma ma pa pra ðë ati duo ti jai: uþ si au gin sian ti, ga nyk los yra, bus at seit pa so ga man. Dar nu pir ko be ko niu kà, sa kë, ja vø tu ri te, nu si pe në si te. mat ka lë do jant su ku ni gu per vi sà pa ra pi jà Vla dui ir gi tek da vo vis ko ne ma þai. kep da vom na muo se duo nà ir py ra gà, pas kui lai këm po dvi kiau les ir kar væ, ja vø uþ te ko. tik pi ni gø bu vo ma þai to kiai ðei mai. tie sa, ma ma da vë pa ta ly næ dviem ir ðio ká to ká krai tá. ir nu pir ko Vla dui ro ja lá ið var þy ti niø, nu si gy ve nus Juk nai èiø dva ro sa vi nin kui. Ro ja lis bu vo ne di de lis, ge ros bûk­lës, „gra þus to nas“, sa ky da vo Vla das.

Ne ga liu ne pa ra ðy ti apie sa vo ðau nias ves tu ves, to kiø ne si ti kë jau. Pa ti nu si pel niau, sa kë man da nas beng so nas. Po rà me tø dir bau pas já ne mo ka mai kaip kam ba ri në. tai gi su ren gë tik rà po ky lá Ak me në liuo­se. Pa pjo vë be ko nà, þà sø, an èiø, ma ma su mer gai të mis pri ke pë, pri ga mi no ávai riau siø val giø, ir karð tø ir ðal tø, tor tø, sal du my nø. Ða lia dva riu ko gy ve næs toks lat vis, oþa kas, pa gar së jæs apy lin këj kaip na mi nio alaus ga min to jas, pa da rë ke lias sta ti nes sa lyk li nio alaus. Vy no rû sy bu vo ke liø me tø – ið vi so kiø uo gø, obuo liø. Pro vi zo rius taip pat bu vo pa ty ræs ska niø stip riø gë ri mø ga min to jas, vir da vo ant spi ri ti nës kros­ne lës krup ni kà ið vi so kiø vais ti nëj esan èiø kar da mo nø, ci na mo nø, gvaz di kë liø ir me daus. Vi sa pa tal pa kve pë da vo ke lias die nas. Jis pa da rë daug bu te liø la bai ska naus gë ri mo, o ant jø pri kli ja vo ávai riau sias eti ke tes, to kias kaip „Gë liø ode ko lo nas“, „At sar giai nuo ug nies“, „Vi di niai“, „Vai kams drau dþia ma“ ir ki­to kias. Sve èiai juok da mie si ste bë jo si to kia ið mo ne. Nuo val giø ir gë ri mø sta lai lû þo, kaip kad sa ko ma. Jau ni mo bu vo ne daug, sve èiai dau giau sia ávai raus am þiaus.

Á ðliû bà va þia vo me ið Ak me në liø. ið klo vai niø at vy ko var go ni nin kas Za ka raus kas, at li ko vi sas ce re­mo ni jas su var go nais ir cho ru. baþ ny èia bu vo ið puoð ta: ki li mi nis ta kas per vi sà, de gë vi si ðvies tu vai, gë liø pil nas al to rius. Su si rin ko daug þmo niø pa þiû rë ti var go ni nin ko ðliû bo. kai ëjo me ið baþ ny èios, var­go nai gro jo men del so no mar ðà ir cho ris tai më të gë les nuo við kø þe myn ant mû sø. Pa ly do je Vla do se­suo Sa lo më ja bu vo po ra su da nu beng so nu, Liu cy të ið klo vai niø, ma no vai kys tës drau gë – su ba ro no Ro po ûk ve dþiu vo kie èiu Ga di liu, Adzë – su ve te ri no rium Gri gu, pas kui Ven slaus kai, jis – pir ðlys; ge ra sis ma no pro vi zo rius – su vals èiaus sek re to re Ja ni na. Á ves tu ves bu vo pa kvies tas ir po li ci jos nuo va dos vir­ði nin kas Sut kus. o svar biau sia – mû sø ba ba tuo la bai ste bë jo si ir di dþia vo si – po ky ly je da ly va vo net du ku ni gai, kle bo nas ir vi ka ras.

Uþ vi sa kà rei kë jo dë ko ti beng so nui ir ge ra jam se ne liui pro vi zo riui Rakð èiui. Vla das në vie nu cen tu ne pri si dë jo, jam nie kas ne kai na vo, bet jis to ne áver ti no ir jo kio dë kin gu mo ne pa ro dë. ma no pa þás ta­miems jis ne pa ti ko. Pro vi zo rius sa kë: „man gai la ta væs, onu te. At ro do, tu la bai ap si ri kai. Varg si su juo var ge lá“. ir jis bu vo tei sus...

mû sø bu tas bu vo ðpi to lë je prie baþ ny èios ðven to riaus. kam ba rys vie nas, per tver tas pu siau. ma þes­nia me bu vo mie ga ma sis, ten til po lo va ir vai kið ka lo vy të. Vir tu vë ma þy të, tam si, su lan gu á san dë lá, die nos me tu rei kë da vo deg ti ðvie sà. Pir ma me kam ba ry sto vë jo sta las, ðe ðios kë dës, eta þe rë Vla do kny goms bei gai doms ir ro ja lis. Cho ris tai su si rin kæ re pe ti ci joms vos tilp da vo. kar tais jos vyk da vo pa ra pi jos sa lë je. ten Vla das nu si neð da vo sa vo „pa so gi næ“ fis har mo ni jà. ið jos vi siems bû da vo juo ko, ne su pra si koks ten bal sas – ar mo ni kos ne ar mo ni kos, sa vo tið kas liur li ni mas. ko kio met ro il gio, siau ra, plo tis – kiek uþ ima kla via tû ra. Per vi du rá vie na ko ja, abi pus jos len te lës­pe da lai, ku riuos min da vo ap þer gæs.

tai gi pra si dë jo ma no nau jas gy ve ni mas. bû da vo, ið ver du pie tus, ei nu pa kvies ti jo të vus val gy ti, mat jiems bu vo ið nuo mo tas kam ba riu kas sker sai gat vës pas to ká bat siu vá. bet jie vi sà lai kà mai ðy da vo­si pas mus, va sa rà së dë da vo kie me, ðven to riu je ant suo lø ar bû da vo pie vo je prie kruo jos, te kan èios ne to lie se.

Pie tums, bû da vo, pa den giu sta là bal ta stal tie se, pa de du lëkð tes, þo dþiu, ser vi ruo ju. kar tà at va þia vu si pa ma të tai ma no mo ti na ir kad pra dës bar tis: „kà tu èia tuos el ge tas pai ki ni kas dien kaip per ðven tes, te gu vir tu vë je val go, pri pra tin si, jie to ne ma tæ vi sà gy ve ni mà“. ir að jos pa klau siau. kai pa da viau val gy ti

vir tu vë je, uoð vë pa kë lë skan da là, po to vis kas jai pa si da rë ne ska nu, ne ge rai, o Al ber tas, jø sû nus, toks stor þie vis, tik var ty da vo bal tas akis. Na, të vui bu vo vis kas ge rai, tik vie nà kar tà pa sa kë: „Þi nai, mar èiut, ne be duok mums rie bias më sas“ (ute nið kiø tar me).

kai jiems at sa kë anà kam ba rá, Vla das ga vo ið nuo mo ti ki tà, pas baþ ny èios mar ðal kà, ten uþ Ven slaus kø so dy bos link pa mið kës. mais tà par si neð da vo, vir da vo si pa tys. Lai këm kar væ, tai pie nas ne kai na vo, duo nà pa ti kep da vau. kiau læ pa pjo vëm – ly giai pu siau pa si da li nom. bet ten ko kius me tus pa gy ve næ të vai vël at si kë lë pas mus. Pir ma me aukð te bu vo kam ba rë lis prie pa ra pi jos sa lës, ten jie nak vo da vo. Val gëm kar tu. Po kiek lai ko të vas mi rë. Al ber tas mo kë si klai pë doj. o mo ti nà vy ras ið siun të pas sa vo se se rá Sa lo më jà: „kad mar ti ne ge ra, pa bûk pas duk te rá“. to ji nu si gan do, juk mo ti na truk dys – pas jà kas dien ka va lie riai. to dël pa si sten gë mo ti nà á se ne liø na mus ið veþ ti. ten jà vi sai pa ra ly þia vo ir po me tø ji mi rë...

... man, kaip mo ti nai, li ko daug pri si mi ni mø apie vai kus, jø au gi mà ir bræs tan tá pro ta vi mà. bu vo vis ko, kaip ir vi siems – var go, bë dø, rû pes èiø, aða rø. o lai mës – tiek ma þai ...

kAi my Nø iS to Ri JoS.VAi DUok Lë

Daug me tø ne da vë ra miai il së tis ka puo se tam siø þmo niø ið gal vo tos kal bos apie onà iva naus kai tæ, va di na mà gar bo riu ke, mi ru sia keis ta mir ti mi.

klo vai niø mies te ly je gy ve no Sta nis lo vas iva naus kas, ku rá vi si va di no „gar bo rium“. Jam þmo nës neð­da vo ið dirb ti aviø, verðiø ir ki tø gy vu liø bei þvë re liø kai lius. tà dar bà jis mo kë jo ge rai, be to, ûky je gy ve no pa si tu ri mai ir dar sam dë si ber nà. tu rë jo dvi duk ras ir du sû nus, vie na bu vo ið te kë ju si, sû nus ve dæs, gy veno at ski rai. Na mie bu vo li kæ Sta nis lo vas ir ona, sen ber nis ir sen mer gë. të vai bu vo ra mûs, darbð tûs, tvar kin gi þmo nës. tro be siai ge ri, kie mas vi sa da ðva rus, po sek ly èios langu gë liø dar þe lis.

ona, kol bu vo jau na, la bai rin ko si jau ni kius, pir ðliai va þiuo da vo, o ji vis „bro ky da vo“. kai tu rë jo per 30 me tø, jau nie kas ne be þiû rë jo, uþ pras to ne no rë jo ei ti. o ið te kë ti la bai no rë jo. Su sir go ner vø li ga. il gai ne ið ei da vo ið sa vo sek ly èios, verk da vo, su nie kuo ne kal bë da vo. të vai la bai sie lo jo si, ve þio jo onà pas vi so kius dak ta rus, bet jos ner vai ne pa si tai së.

Vie nà pa va sa rio ry tà ber nas anks ti, dar ge rai ne pra ðvi tus, ëjo á jau jà at si neð ti ku bi lo Sek mi niø alui da ry ti. Jau jo je bu vo tam su, jam gra ba lio jant ku bi lo kaþ kas brûkð te lë jo ran ka per vei dà. ið si gan dæs tam so je áþiû rë jo onà ka ban èià jau ne be gy và. At bë gæs á gry èià ber nas pra dë jo rëk ti, kel ti ðei mi nin­kus. të vas su sû nu mi greit su gal vo jo ið ei tá: pri pra ðë ber nà, kol dar ne ið au ðæ, nu neð ti la vo nà ir ámes ti á upæ. Prieð þmo nes ge riau at ro dys, kad ji pa ti pri si gir dþiu si, o ne pa si ko ru si – tai di dþiau sia ne lai më ir ne gar bë ðei mai. ber nas tà uþ da vi ná at li ko. Ry tà ta ria mai ra do at da rà sek ly èios lan gà, per ku rá at seit ona ið ðo ku si. të vai ver kë, lau þë ran kas, ðau kë kai my nus pa þiû rë ti, kad ið po nak ties lan gas at vi ras, pro já ona ir pa bë gu si. Pra dë ta ieð ko ti. Sû nus ðo ko ant vie no ar klio, ber nas ant ki to jo ti pas gi mi nes, gal pas ve du sià se se rá bus pa bë gu si á Pu ða lo to pa ra pi jà, gal á Ro za li mà. Apieð ko jo pas vi sus – nie kur ne ra do. ogi vi dur die ná ne to li upës gy ve nan ti Ja se liû nie në ëjo bal ti niø ska lau ti, pa si len kë prie van dens, þiû ri: gar bo riaus ona nu sken du si. mo te ris rëk da ma, ðauk da ma þmo nes – at gal. Su bë go vi sas mies te lis, ki lo di dþiau sias triukð mas. At bë go lyg nie ko ne þi nan tys të vai, ver kia, rau da. Pra ne ðë po li ci jai. ið trau kë sken duo læ ant kran to. tik tai kaþ ku ris trau ku siø vy rø pa ste bë jo, kad la vo no kak las më ly nas ir akys la bai ið vers tos. Pra dë jo þmo nës apie tà ne lai mæ ki taip spë lio ti.

Ant kran to pa gul dy tà sken duo læ lai kë ap deng tà ir sau go jo po li ci jos pa sta ty ti sar gai, kol at va þia vo ið Ðiau liø ap skri ties pro ku ro ras ir gy dy to jas, ðis èia pat ant at si ga ben to sta lo da rë skro di mà. Su si rin kæ þmo nës lau kë, kà pa sa kys gy dy to jas. ir pa sa kë: at seit varg ðei pa si mai ðë pro tas ir nu si skan di no. bet þmo­nës ëmë kal bë ti, kad gar bo rius uþ py lë pi ni gais ir gy dy to jà, ir po li ci jos vir ði nin kà, to dël to kia ið va da.

At si ra do mo te rë liø, ku rios ge rai ap mo kë tos nu plo vë, ap ren gë onà kaip nuo ta kà bal ta suk ne le, uþ­mo vë bal tus ba tu kus, vei dà ap den gë bal tu ve liu mu, kad ne si ma ty tø. Nu neð tà ið na mø sek ly èion kars­tà ap sta të gë lë mis, vai ni kais, ku riuos nu py në mies te lio mer gai tës, ir tà pa èià die nà sku bë ta lai do ti. Á baþ ny èià kars to ne ne ðë, ku ni gas at ëjo á na mus, pa ðven ti no, at skai të mal dà. kars tà uþ ka lë – ir á ka pus. toks lai do tu viø sku bo tu mas la bai nu ste bi no þmo nes, vi si spë lio jo apie mir ties prie þas tá. Pa ga liau ber nas gir tas ið ple pë jo vi sà pa slap tá, kai jam ne vi sa þa dë ta pi ni gø su ma bu vo ati duo ta. Da vat kos ir ti kin tie ji þmo nës pik ti no si, kad onà pa lai do jo ka pø vi du ry, o ne kam pe, kur bu vo skir ta vie ta sa vi þu dþiams. kal­bë ta, kad „vis kà pa da rë pi ni gai“.

Ði taip pa lai do ta ne lai min go ji ona il gai ne ga lë jo ka pø ty lo je ra miai il së tis. ki lo vi so kiø kal bø, vi so kiø ið mis lø. bu vo bai su su te mus ið ei ti á lau kà, kad tos vai duok lës ne su tik tum. Vie ni „ma të“ jà prie upës sto vint bal ta suk ne le, ki ti jo jant di de liu ar kliu, ku riam pu tos ið ger klës ëjæ. Vie ni ma të ne lai min gà jà virð ka pi niø mû ro ap link ei nan èià, ki ti ka pi në se sto vin èià. mums, vai kams (að ta da mo kyk li nio am þiaus bu vau), tas ne lai min gas ávy kis la bai ástri go á gal và. ko kià pu sæ me tø þmo nës ne tu rë jo ki tos kal bos. „Vai de no si“ ona il gai, kol pa ga liau bu vo uþ mirð ta. bet ne vi sai.

Ne at si me nu, ar tà pa èià va sa rà, ar ki tà, nu ti ko ðtai kas. Ne to li ka pi niø gy ve næs toks pokð ti nin kas Gri ga liû nas vie nà graþià pa va ka ræ pa ma të bû rá mer gai èiø be si mau dant upë je po ðienap jû tës dar bø. mau dë si vi sai nuo gos, nes ar ti þmo niø nebuvo. Gri ga liû nas nu ta rë jas pa gàs din ti. At si ne ðæs pa klo dæ, apsi su po vi sas bal tai ir ei na tie siai nuo ka pi niø link mer gai èiø. Pir mas pa ma të An ta nas Stai ðiû nas, kvaið­te lë jæs se nas ber nas, ko kiø 60 me tø, rau pø sub jau ro tu vei du ir ðvep las. Jis bu vo nuëjæs pie vo je per kel ti

sa vo ar klá nak èiai ga ny tis. ið vy dæs atei nant nuo ka pi niø kaþ kà bal tà, pra dë jo rëk ti kiek ger klë ið ne ða: „Jë zau ma ri ja, bë gam, gar bo riu kë at ei na!“ mer gai tës, pa ma èiusios bal tà ðmëk là, ðo ko ið van dens, èiu po uþ dra bu þiø ir klyk da mos pa si lei do link mies te lio. Vi sos nuo gos, dra bu þiai ran ko se, ið pas kos Stai ðiû no An ta nas, ir gi rë kian tis. mo te rys, kas kar væ mel þë, kas van de ná së më ið ðu li nio, nu stë ro ið vy du sios to ká vaiz dà. Per si gan du sios mer gai tës su lë kë á Ja se liû nø gryèià. tarp jø bu vo vie na, ele nu të, ku ri po to sun­kiai ir il gai sir go. o Gri ga liû nas pa ten kin tas sa vo ne vy ku siu pokð tu juo kë si su si len kæs, sa ky da mas: „ið juo ko net ma no kel nës ðla pios“. Pa klo dæ nu si ë mæs pa ki ðo po pa þas èia ir par ëjo na mo. bet jam ge ruo ju ne si bai gë. Rei kë jo uþ Ja se liû nai tës gy dy mà mo kë ti, nes të vai pa da vë já á teis mà.

to kie bu vo ne lai min go sios onos mir ties at gar siai.

PAU Li NA

Ji – vie na ið la biau siai ási min tø apy lin kës þmo niø. Sky rë si ið ki tø mo te rø tuo, kad vi sa da rû ky da vo, net ei da ma gat ve pûs da vo dû mà. Pirk da vo ge ros rû ðies ta ba kà ir pa ti da ry da vo si pa pi ro sus. tu rë jo sa vo þe mës skly pà, dir bo vi sus vy rið kus dar bus lau kuo se. Pa ti arë, së jo, pjo vë, ve þë si der liø. tu rë jo ðau nø bë riu kà, gra þiai nu ðer tà, ið ðu kuo tà, kad net bliz gë jo, tai bu vo jos pa si di dþia vi mas. Na mø ruo ðà at lik­da vo at ei nan ti mo te ris. kar tu pa dë jo Pau li nai au gin ti sû ne lá Un ta niu kà. Jis au go ge rai pri þiû ri mas, toks pa pûst þan dis, tarp gau sy bës þais lø tu rë jo me di ná bë riu kà, já ap þer gæs jo di në jo. tu rë jo vis ko, kas ma þam vai kui rei ka lin ga, tik ne tu rë jo të vo. to jis ma þas ne su pra to, jam uþ te ko ge ros, rû pes tin gos ma mos.

Pau li nos tvar kin ga so dy bë lë bu vo ant upës kran to. Sto vë jo tvir tas ið ak me nø su mû ry tas tvar tas, ki ti ûki niai tro be siai. Prie se nos sek ly èios, ap au gu sios vyð niø me dþiais, bu vo pri sta ty tas dar vie nas ga las su di de liais lan gais, ant ku riø pa lan giø þy dë jo pa ler go ni jos. Grin dys bal tos, nu ðveis tos kaip sta las, pe èius ir gi nu ba lin tas, puo dai vi sa da ðva rûs, bliz ga. Lai kë Pau li na kar væ, kiau læ ir kel età be ko niu kø, au gi no paukð èiø – við tø, an èiø, ku rios ið kie mo tie siog pa tek da vo á upæ pa plau ky ti. bû do je prie tvar to na mus sau go jo pri rið tas ið ti ki mas Sar gis. Dar þe ly je prie gry èios pa lan gës lin ga vo jur gi nai ir ki tos gë lës.

Pau li na ne mo kë jo pa ma þu vaikð èio ti, ji vi sa da grei tai ei da vo di de liais þings niais, vy rið kai, daug kas jà net pra var dþiuo da vo... viðt gai dþiu. Vy rið kus dar bus su ge ban ti dirb ti ir rû kan ti vie nin te lë vi sa me mies te ly mo te ris anais lai kais bu vo dy vas. Ji tu rë jo ge ro kai vy res ná bro lá ku ni gà. Pau li nos jis ne më go, o kai ji pa gim dë Un ta niu kà, tai vi sai pas jà ne at va þiuo da vo. Þmo nës spë lio jo, kur yra vai ko të vas. Juk ji në su kuo ið vy rø ne ben dra vo, at ro dë, kad jai to kie rei ka lai ið vis ne rû pë jo. Pau li na á sve ti mus rei ka lus ne si kið da vo, su bo bo mis pa ska lø ne ve dþio jo, tik su si màs èiu si bëg da vo sku bë da vo. Sû ne lis jai at sto jo vi sà pa sau lá. Pa au gæs Un ta niu kas lan kë mo kyk là, baþ ny èio je per mi ðias pa tar na vo klap èiu ku, bu vo nuo­lan kus, ir gi vi sa da grei tas. Vë liau, po dau ge lio me tø, jau gy ven da ma to li gir dë jau, kad jis, il gai sir gæs, jau nas nu mi rë. ið tos se nos so dy bos bu vo ið neð tas ir jau se nos Pau li nos kars tas...

kAi my Në, kAL bë JU Si SU Gë Lë miS

klo vai niø mies te ly Lin ku vos gat vë je gy ve no mo te rið kë, pa var de Svir plai të, bet jà þmo nës va di no „Cio ce“, lyg ir pa ma lo nin da mi. Gal to dël, kad ji bu vo ki to kia ne gu ki tos to kio am þiaus, va di na mos te tu­lë mis ar dë die në mis. Cio cë bu vo ge ro bû do, la bai ðva ri, tvar kin ga, vi sa da gra þiai ap si ren gu si. Ska re lës bal tos, ið krak mo ly tos, va sa rà dë vë da vo kar tû no bliu ze les ir si jo nus, pa si siû tus pa gal sa vo am þiø. Avë jo pa èios pa si siû tas ðle pe tes ar ba san da lus. Á baþ ny èià ei da vo pa si puo ðu si ðven ti niais dra bu þë liais, ðil­ki nëm ska re lëm, gra þiais ba tais.

baþ ny èio je ji tu rë jo pa rei gø: mo ki no ma þas mer gy tes bars ty ti gë les per pro ce si jà. Vi sos bû da vom ap reng tos bal tom suk ny tëm, per lie me ná bal ti ar raus vi kas pi nai, plau kai pa da bin ti kas pi në liu ir rû tø ða ke le. Ant kak lo ka bo gra þûs krep ðiu kai, pil ni gë liø þied la piø, su rink tø ið pie vø ar dar þe lio. Per di de les ðven tes ar at lai dus baþ ny èio je ku ni gas ne ði nas kry þiu mi ei da vo ið kil min go je pro ce si jo je, o mes ber da­vom gë les Ðven èiau sia jam po ko jø.

Va sa rà, kai gra þus oras, mû sø Cio cë së dë da vo prie ðven to riaus pa si dë ju si ma þà sta liu kà, ant jo ið ri kia vu si ro þan èius, mal dak ny ges, ðkap lie rius. Ro þan èius ji da ry da vo pa ti ma þo mis re ply të mis ið dau­gy bës ávai rias pal viø ka ro liu kø. bliz ga jie, þë ri, ma lo nu á ran kas pa im ti. bû da vo to kiø lyg ið ka vos pu pe liø, va di na mø ka ka vi niais. tie bu vo bran gûs.

be vi so to, Cio cë dar ba vo si kaip siu vë ja – siû da vo se nom te tu lëm bliu zes ir si jo nus. bet pats gra­þiau sias jos dar bas – tai gë liø au gi ni mas. Jos kie me ly je bu vo tik ra gro þio ka ra lys të. to kio pui kaus dar­þe lio ne vie na jau na mer gi na jai pa vy dë jo. ko kiø ten spal vø ir rû ðiø gë liø ne bu vo! ki tø në pa va di ni mo ne þi no jom. Uþ ma þo na me lio bu vo jos dar þas, il gas, siau ras, kaip koks rankð luos tis. Ða lia, uþ tvo ros, ve ðë jo kie èiai ir dil gy nës, o jos þe mës ruo þe lis at ro dë lyg ki tas pa sau lis. ke le tas lys viø pri so din tos rei­ka lin giau siø dar þo viø, o vi sos ki tos – vien tik gë liø, pro ku rias ne pra ei si ne su sto jæs. Sëk las ji veþ da vo si ið Ðiau liø, Pa ne vë þio. Gë les au gi no ir par da vi mui. Pa va sa rá di dþiu lá krep ðá jø dai gø neð da vo á tur gø, ðei mi nin kës ið pirk da vo jai ir ið na mø.

mes gy ve no me uþ dvie jø na mø nuo jos tro be lës, prie ku rios lan gø þa lia vo krû me liai mir tø, rei ka lin gø vi so kiom apei gom. Cio cë jo kio gy vu lë lio ne lai kë, tu rë jo tik ke le tà við tø ir gra þø be si pui kuo jan tá sa vim gai dá. Pie no nu si pirk da vo ið kai my nø. Val gá kuk lø ga mi no si, be nie kie no pa gal bos mo kë jo ne skurs da ma gy ven ti. Në su kuo ne si py ko, bu vo sai kin ga vi sur ir vi sa da. Uþ tat ir þmo nës jà më go.

Að kaip kai my në daþ nai nu bëg da vau pas jà, ste bë da vau, kaip rû pes tin gai pri þiû ri, per so di na sa vo

gë les, kal ba si su jo mis, gi ria, glos to ir kar tu gie da ar dai nuo ja ty liai ko kià dai ne læ. ir ma þa bû da ma su pra tau, ko kia lai min ga Cio cë sa vo gë liø ka ra lys të je.

PAAiÐkiNimAi

* No rint ið lai ky ti au to rës kal bos, ar ti mos to me to ðne ka ma jai kal bai, au ten tið ku mà, pa lie ka mi sve tim þo dþiai, tar my bës, ma þai tai sy ta sa ki nio þo dþiø tvar ka, sti lius. – kalbos redaktorë.

oNA kUN Èie Në

PAthS oF Re mi NiS CeN CeS

SUmmARy

the aut hor who was born in the vil la ge of klo vai niai (District of Ðiau liai) in the be gin ning of the 20th cen tu ry re mem bers her way of li fe in the lan gu a ge full of lo cal dia lect words and et hnog rap hic de tails. her re mi nis cen ces bring us back to the pro vin ce of in de pen dent Lit hu a nia and the paths of our people…

kaðtonø g. 5­4, Lt–01107 Vil nius

Gauta 2009 04 10Atiduota spausdinti 2009 06 15