opleiding duurzame gebouwen - leefmilieu brussel · • strijd tegen condensatie en schimmels •...
TRANSCRIPT
OPLEIDING
DUURZAME GEBOUWEN
Samuel DUBOIS
WTCB
Vocht bestrijden (microbiologische polluenten)
POLLUENTEN IN HET
GEBOUW:
HOE ZE TE VERMINDEREN?
HERFST 2017
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 2
Thèmes prioritaires:• Énergie et bâtiments• Rénovation et entretien des murs et façades• Confort acoustique• Accessibilité des bâtiments• Utilisation durable des matériaux• Prospection d’innovations• Technology watch (en coopération avec le SIRRIS)• Mobilité durable (en coopération avec le CRR)
Mission:• Soutiens techniques directs et multidisciplinaires• Information et formation collective• Prospection, diffusion et stimulation à l'innovation
Bénéficiaires:L'ensemble des entreprises bruxelloises du secteur de la construction
En collaboration avec laConfédération de la Construction Bruxelles-Capitale
Subsidiée par la Région de Bruxelles-Capitale via InnovIRIS
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 3
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 4
InleidingVocht en zouten in gebouwen
Directe impact op de afwerking: loskomende materialen, vlekken, verf, verkleuring, enz.
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 5
InleidingVocht en zouten in gebouwen
Condensatie, schimmels, algen, enz.
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 6
InleidingVocht en zouten in gebouwen
Aantasting van bouwmaterialen.
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 7
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 8
VochtdiagnoseInleiding
Doelstelling:
• ALLE oorzaken van vocht in kaart brengen & aangepaste behandelingen voorstellen;
• De impact van de ingrepen op het evenwicht van het gebouw voorzien;
• Onnodige of zelfs schadelijke ingrepen vermijden.
Opgelet:
• Een symptoom kan verschillende oorzaken hebben;
• Zeer vaak: opeenstapeling van verschillende oorzaken.
GLOBALE AANPAK IS NOODZAKELIJK!
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 9
Vochtdiagnose
• Waar poreuze bouwmaterialen in contact komen met een bron van vloeibaar water, vindt absorptie plaats door de interacties tussen het poriënoppervlak en de vloeistof: dit verschijnsel heet capillaire absorptie.
• Indien geen vochtscherm is aangebracht onderaan de muren, kunnen alle muren die de grond raken te maken hebben met capillaire opstijging tot een typische hoogte van 0,5 tot 1,5 m.
Capillariteit
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 10
VochtdiagnoseVeel voorkomende oorzaken van vocht
Slagregen (TV 224)• naar het zuidwesten gerichte muren,
massief en/of in slechte staat (voegen!)
• infiltraties – materialen vochtig in de massa
Condensatie (TV 153)• koude en/of vochtige kamers• (muren op het noordoosten)• hoeken, ingesloten zones• koudebruggen• materialen vochtig aan de
oppervlakte, soms zichtbare druppels
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 11
VochtdiagnoseVeel voorkomende oorzaken van vocht
Opstijgend grondvocht (TV 252)• onderkant van muren in contact met
de grond• hoogte ongeveer 1,5 m• zeer destructief• materialen vochtig in de massa,
variatie volgens hoogte, aanwezigheid van zouten
Andere• lokale lekken: sanitair, regenpijpen,
enz.• opspattend water onderaan de muren• hygroscopische zouten• bouwvocht
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 12
Vochtdiagnose
• Meting van het vochtgehalte van de materialen
Metingen
• Indicatieve meting: toestellen om weerstand/capaciteit te meten
• Kwantitatieve meting: carbidefles of weging van proefstukken
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 13
Vochtdiagnose
• Meting van de temperatuur en van de relatieve luchtvochtigheid / in de materialen
Metingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 14
Vochtdiagnose
• Meting van de oppervlaktetemperatuur
Metingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 15
Vochtdiagnose
• Snelle meting van de aanwezigheid van zouten
Metingen
Op de bouwplaats: kwantitatieve analyseIn het laboratorium: semi-kwantitatieve analyse
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 16
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 17
Opstijgend grondvocht
Behandeling om capillaire opstijging te stoppen
• Een fysiek vochtscherm aanbrengen
• Injectie van waterafstotend product of poriënvuller
Bedekking van metselwerk
• Ondoorlatende bedekking
• Saneerpleisters
Andere
• Behandelingen die de verdamping bevorderen
• Elektro-osmose
• Elektromagnetisch systeem
Bestaande behandelingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 18
Opstijgend grondvocht
Prestatietests van de producten: gestandaardiseerde procedures WTCB
Injectie van waterafstotend product (of poriënvuller)
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 19
Opstijgend grondvocht
Keuze van het injectieniveau
• De injectiezone moet continu zijn.
• Het injectieniveau is aangepast aan de configuratie van het terrein.
• Het injectieniveau wordt zo gekozen dat omzeiling langs de vloer / obstakels / gemene muren onmogelijk is.
Injectie van waterafstotend product (of poriënvuller)
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 20
Opstijgend grondvocht
Problemen na behandeling
De doeltreffendheid van de (waterafstotende) producten staat zelden ter discussie, maar mogelijk is er wel sprake van:
• Aangetast pleisterwerk dat niet werd afgekapt,
• Afwerking hersteld voordat de muur volledig is gedroogd,
• Controle aan de hand van onaangepaste toestellen (voor meting van weerstand of capaciteit),
• Aanwezigheid van hygroscopische zouten (chloriden, nitraten),
• Omzeiling van de injectiezone door poreuze materialen,
• Andere oorzaken van vocht, die nieuw zijn of niet eerder werden opgemerkt.
Injectie van waterafstotend product (of poriënvuller)
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 21
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 22
Ondergronds metselwerkInleiding
!!! Toestand is vooral problematisch bij waterdruk (grondwaterspiegel, accumulatie van vloeibaar water tegen metselwerk).
Kelders waren oorspronkelijk niet bedoeld voor bewoning, maar dienden als bufferzone die de woonvertrekken moest beschermen. De bestemming ervan als woonruimte / bruikbare lokalen vereist een renovatiebudget dat vaak hoog is, en in verhouding maar een beperkt comfort oplevert.
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 23
Ondergronds metselwerk
1. Alle vochtproblemen oplossen, vervolgens de met zout beladen droge muren behandelen. Bijna altijd onhaalbaar.
2. De zoutkristallisatie verplaatsen naar een saneerpleister. Esthetische oplossing.
3. De verdamping naar de binnenkant van de kelder stoppen en kristallisatie tegengaan door dampondoorlatende oplossingen aan te brengen. Absoluut noodzakelijk indien vochtgevoelige materialen moeten worden opgeslagen in de kelder (papier, hout, textiel, enz.).
!!! Indien de waterspiegel hoger is dan het vloerniveau van de kelder, wordt het heel moeilijk of zelfs onmogelijk om de infiltraties definitief te behandelen in oude gemetselde constructies.
Drie manieren om een kelder bewoonbaar te maken
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 24
Ondergronds metselwerk
Verdamping in de kelder stoppen om:
• het vochtgehalte in de kelder te doen afnemen en de hygrometrischeomstandigheden te controleren door ventilatie en verwarming,
• de zoutkristallisatie te stoppen en aantasting van de afwerking te voorkomen
Uitvoering met behulp van: coatings, ondoorlatend pleisterwerk, pleisterwerk op membraan, eventueel gecombineerd met thermische isolatie.
Verdamping en kristalvorming stoppen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 25
Ondergronds metselwerkVerdamping en kristalvorming stoppen
OPGELET!
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 26
Ondergronds metselwerk
Aan te vullen met een preventieve injectie van het hoger gelegen metselwerk!
Uitgevoerd in muren die over het algemeen droog zijn, om te vermijden dat het vocht opstijgt langs de muren wanneer de verdamping naar de binnenkant van de kelder wordt gestopt. Dit is niet nodig wanneer de muren op de gelijkvloerse verdieping al van een bescherming (membraan) zijnvoorzien. De uitvoering is gelijkaardig aan dievan klassieke injectie, maar het niveaukan verschillen.
Verdamping en kristalvorming stoppen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 27
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 28
Slagregen
• Herstelling van het metselwerk (voegen!);
• Bepleistering/schilderen van de gevels (vochtafstotende en ademende verf);
• Aanbrengen van een (onzichtbare) vochtafstotende behandeling;
• Aanbrengen van een gevelbekleding.
N.B. Alleen de laatste behandeling kan worden beschouwd als een algehele oplossing. De drie andere bieden alleen een verbetering.
Mogelijke behandelingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 29
Slagregen
Waterafstotende behandeling die de waterdampdiffusie of het uitzicht van de poreuze bouwmaterialen weinig wijzigt.
Vochtwerende behandeling
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 30
Slagregen
Prestatietests van de producten
Vochtwerende behandeling
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 31
Slagregen
Prestatietests van de producten
Vochtwerende behandeling
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 32
Slagregen
Prestatietests van de producten: gestandaardiseerde procedure WTCB
Vochtwerende behandeling
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 33
SlagregenVochtwerende behandeling
• Scheuren in bakstenen en voegen,
• Slecht beschermde gevel,
• (zouten).
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 34
SlagregenVochtwerende behandeling
Vermijd gedeeltelijke waterafstotende behandeling van de gevels!
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 35
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 36
Condensatie en schimmels
• Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp het kan bevatten. Met elke luchttemperatuur komt een maximale hoeveelheid waterdamp per volume lucht overeen. Wanneer deze hoeveelheid damp in de lucht aanwezig is, is de lucht “verzadigd”. De relatieve vochtigheid van de lucht bedraagt dan 100 %.
In “normale” omstandigheden schommelt de relatieve vochtigheid in gebouwen gewoonlijk tussen 30 en 60 %.
• De relatieve vochtigheid (ϕ) is gedefinieerd als: ϕ = p/ps(θ) x 100,
waarbij p de partiële druk van de waterdamp is (die overeenkomt met de absolute hoeveelheid waterdamp die aanwezig is)
en ps(θ) de partiële druk van de waterdamp bij verzadiging voor temperatuur θ.
Inleiding - condensatie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 37
Condensatie en schimmelsInleiding - condensatie
TV 153
Dau
wp
un
t =
12
°C
Binnenlucht: θ = 20°C, ϕ = 60%
Ko
ud
op
pe
rvla
k: θ
= 1
0°C
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 38
Condensatie en schimmels
• Wanneer de (vochtige) lucht in een gebouw tegen een oppervlak komt waarvan de temperatuur lager is dan zijn dauwpunt, doet zich condensatie voor op dit oppervlak.
• Glasoppervlak (enkel glas): zichtbaar, geen bijzonder groot risico.
• Poreuze oppervlakken (hoeken, ingesloten zones, koudebruggen): bevochtiging, risico van schimmelvorming.
Inleiding - condensatie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 39
Condensatie en schimmels
Voorwaarden voor ontwikkeling van schimmels
• Aanwezigheid van sporen: alomtegenwoordig.
• Voldoende grote hoeveelheid zuurstof: oké in gebouwen.
• Temperatuur tussen 5 en 25°C: oké in gebouwen.
• Voedingsbodem: oké op poreuze materialen.
• Voldoende vochtigheid van de materialen / de omgevingslucht (RV!):
!!! Ingreep is mogelijk !!!
Bronnen van vocht: vermelde pathologieën + aanwezigheid van mensen
Inleiding - schimmels
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 40
Condensatie en schimmels
• Curatieve actie: de getroffen elementen verwijderen, oppervlakken reinigen (geen droge reiniging om de sporen niet te verspreiden).
• Zorgen voor basisverwarming / de temperatuur plaatselijk verhogen.
• Luchtafzuiging plaatsen (en gebruiken!) voor de piekproductie in de badkamer en keuken (dampkap), en vermijden dat de lucht uit warme en vochtige kamers naar de woonvertrekken gaat.
• Algemene ventilatie verhogen indien nodig. Dit kan een preventieve ingreep zijn wanneer de luchtdichtheid toeneemt door energiebesparende werken (dakisolatie, nieuwe ramen, enz.).
Mogelijke ingrepen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 41
Condensatie en schimmels
• Algemene thermische isolatie verhogen, indien nodig.
• Bij voorkeur langs buiten,
• Met heel veel aandacht voor de details, om koudebruggen (isolatie van dagkanten, tussenmuren, binnenvloeren over voldoende afstand) en luchtdichtheidsproblemen te vermijden,
• Rekening houdend met het algemene evenwicht van het gebouw: ventilatie, temperatuur, vochtigheid.
Mogelijke ingrepen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 42
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 43
Diagnose van de zouten
Naargelang van de hygrothermische omgevingsomstandigheden kunnen de zouten zich voordoen als:
• Efflorescentie : kristalvorming op het verdampingsoppervlak, esthetisch probleem aan de oppervlakte, mogelijke aantasting van de materialen indien de kristallisatie ook in de massa plaatsvindt;
vooral sulfaten en carbonaten
Inleiding
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 44
Diagnose van de zouten
Naargelang van de hygrothermische omgevingsomstandigheden kunnen de zouten zich voordoen als:
• Hygroscopisch: ze trekken het vocht uit de omgeving, met wisselende natte vlekken naargelang van de relatieve vochtigheid van de omgevingslucht, corrosie/rotting van de materialen, verkleuring en aantasting van de afwerking;
vooral nitraten en chloriden
Inleiding
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 45
Diagnose van de zouten
• Snelle metingen op de bouwplaats of in het laboratorium: testbandjes – kwalitatieve of semi-kwantitatieve metingen.
• Meer gedetailleerde analyses in het laboratorium: identificatie van de zouten en kwantificatie.
• Probleem: “risicocriteria” vrijwel onbestaand.
Identificatie & kwantificatie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 46
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 47
Behandeling van de zouten
• Om te beginnen, indien mogelijk, de bron van de zouten wegnemeno Behandeling tegen opstijgend grondvocht
o Herstel van infiltraties, lekken,
o enz.
• Verwijdering van de zouten aan de oppervlakte (alleen voor uitbloeiende zouten):o Droog borstelen of cycli van borstelen/spoelen
o Spoelen: met water / met een verdunde zuuroplossing (10% HCl, opgelet: voorverzadiging van het materiaal en spoelen!!) indien carbonaten / met een alkalische oplossing indien sulfaten (moeilijk)
• Extractie van zouten (oplosbare zouten, beschermde gebouwen):o Compressen: cellulose, klei, enz.
o Saneerpleister: secundaire functie
o Electroforese: migratie van de zoutionen in een elektromagnetisch veld
Mogelijke behandelingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 48
Behandeling van de zouten
• Isolatie van de zouten (vooral voor vochtaantrekkende zouten):o “Zoutwerende” membranen
o Afwerking ongevoelig voor zouten en vocht
o Chemische “zoutwerende” behandelingen
Mogelijke behandelingen
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 49
Programma van de opleiding
• Inleiding: vocht en zouten in gebouwen
• Vochtdiagnose
• Behandeling van opstijgend grondvocht
• Ondergronds metselwerk
• Behandeling tegen slagregen
• Strijd tegen condensatie en schimmels
• Diagnose van de zouten
• Behandeling van de zouten
• Bibliografie
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 50
Bibliografie
Gids voor de restauratie van metselwerk, WTCB, 2002
• Deel 1: Standzekerheid van bouwwerken
• Deel 2: Opstijgend grondvocht en zouten
• Deel 3: Gevelreiniging
• Deel 4 a en b: Restauratie van gevelmaterialen
Technische voorlichtingen
• TV 224 Waterwerende oppervlaktebehandeling
• TV 252 Vocht in gebouwen. Bijzonderheden van opstijgend vocht (vervangt de TV 210)
• TV 197 Gevelreiniging
Publicaties WTCB – www.wtcb.be
Vochtbestrijding in bouwwerken – Samuel Dubois - 2016 - Pagina 51
Contact
Samuel Dubois
WTCB – Laboratorium Renovatie
02 655 79 42
Technologische begeleiding “Duurzaam bouwen en duurzame ontwikkeling” in het Brussels Gewest