Opowieci moczarowej abki

cieka spacerowo - dydaktyczna wok jeziora Gbokie

realizowana w klasach I III w ramach edukacji ekologicznej opracowana przez mgr Ann Mrozisk

Edukacja ekologiczna ksztatuje caociowy obraz relacji pomidzy czowiekiem, spoeczestwem iprzyrod. Ukazuje ona zaleno czowieka od rodowiska oraz uczy odpowiedzialnoci za zmiany dokonywane w rodowisku naturalnym. Edukacj ekologiczn naley traktowa jako nieodczny element caego procesu edukacyjnego. Celem edukacji ekologicznej jest :- Ksztatowanie penej wiadomoci i budzenie zainteresowania spoeczestwa w zakresie spraw zwizanych z ekonomicznymi, spoecznymi, politycznymi i ekologicznymi relacjami na terenach miejskich i wiejskich. - Stworzenie kademu czowiekowi moliwoci zdobywania wiedzy, ksztatowania postaw, wartoci i przekona, a take umiejtnoci niezbdnych w ochronie i polepszaniu stanu rodowiska. - Tworzenie nowych wzorcw zachowa jednostek, grup i spoeczestw, uwzgldniajcych jako rodowiska.

E jak ekologia

W czasie zaj (wycieczki programowanej) istnieje moliwo poznania interesujcych obiektw przyrodniczych i innych ciekawostek na danym terenie Poznawanie i obserwacje uatwiaj przyswajanie i zapamitywanie nowych informacji, zachcaj do samodzielnego poznawania otaczajcej nas rzeczywistoci. Np. przegld okazw naturalnych wpywa pozytywnie na zasb i trwao wiedzy ucznia oraz na doskonalenie spostrzegawczoci, dokonywanie porwna, oceny itp. Daj okazj do zastanowienia si nad stanem przyrody i wpywem rodowiska na rozwj czowieka.

Realizacj celw edukacji ekologicznej uatwiajcieki dydaktyczne. Jedn z nich jest cieka spacerowo dydaktyczna wok jeziora Gbokie.

cieka zostaa wytyczona na terenie poudniowych obszarw Puszczy Wkrzaskiej, ktry spenia rol zieleni wypoczynkowo-spacerowej. Teren jest poronity lasem mieszanym na pofadowanym podou.

Trasa cieki biegnie wzdu pnocno zachodniego brzegu, do bagiennej zachodniej czci jeziora. Obejmuje ona przystanki przy ktrych uczniowie poznaj podstawowe wiadomoci o przyrodzie jeziora Gbokie.

W dokadniejszym poznaniu okolicy pomocna jest mapka , ktra bdzie nam towarzyszya podczas naszej wycieczki po uroczych zaktkach wok jeziora.

Jest zbiornikiem polodowcowym typu rynnowego, ktrego wiek mona okreli na 8-10 tysicy lat. Jego powierzchnia wynosi 30 ha. W caoci linie brzegow otaczaj lasy mieszane dochodzce do samego lustra wody. Jest to jedyne tak due jezioro w granicach Szczecina i peni rol rekreacyjn jest kpieliskiem, miejscem wdkowania, wok znajduje si szlak spacerowy i rowerowy o dugoci 5km.Jezioro Gbokie

Zanim wejdziesz do lasu pamitaj!

nie niszcz krzeww i drzew, nie zrywaj rolin,zachowaj cisz i spokj,nie zaprszaj ognia, korzystaj z murowanych palenisk,nie mie,chod tylko oznakowanymi szlakami,nie niszcz urzdze turystycznych,omijaj wdrujce po ciekach owady i pazy,w okresie lgowym unikaj miejsc gdzie widzisz ptasie gniazda lub pisklta,bd wyrozumiay i uprzejmy dla innych.

CZYM JEST LAS ?

Lasy tworz wasny klimat, zapobiegaj wiatrom, filtruj i oczyszczaj wod zanim dostanie si ona do zbiornikw. Dostarczaj tlen do atmosfery, chroni i uyniaj gleby.

Dla jednych jest to miejsce wypoczynku i wycieczek, dla innych miejsce zbioru jagd i grzybw, dla lenikw miejsce pracy i czsto drugi dom.

Las otaczajcy jez. Gbokie tworzy swoisty ekosystem, w ktrym dziki ukadowi pitrowemu znajduje przestrze yciow mnstwo organizmw ywych. Drzewa tworzce las mog rosn obok siebie dziki wzajemnemu wpasowaniu si, s one najpotniejszymi i najwyraniejszymi tworami wiata rolin.

Obszary lene wok jez. Gbokie to bory mieszane, okrelane tak ze wzgldu na przewag drzew iglastych. Gatunkami dominujcymi s: Sosna (Pinus), rodzaj zrodziny sosnowatych, obejmujcy ok. 100 gatunkw, wystpujcych gwnie wstrefie umiarkowanej pkuli pnocnej, cho niektre gatunki sigaj wobszary tropikalne. W wikszoci okazae drzewa szpilkowe, zawsze zielone, szpilki zebrane wpczki po 2, 3lub 5. Szyszki bardzo zrnicowane co do wielkoci (do 50 cm dugoci) iksztatu. Sosny odgrywaj istotn rol lasotwrcz, zwaszcza wobszarze tajgi, tworzc niekiedy jednogatunkowe lasy na znacznych powierzchniach. S rwnie bardzo wanym rdem drewna, mikkiego, atwego wobrbce, cenionego wbudownictwie, meblarstwie, uywanego take do produkcji papieru, celulozy, na opa, itp.

Buk (Fagus sylvatica), W Polsce wystpuje tylko buk zwyczajny wzachodniej czci kraju, na Pomorzu iwgrach. Pospolity rwnie wzachodniej Europie. Osiga wysoko do 40 m, ma licie jajowate, kor srebrzystoszar, wmiseczkach owocowych po 2kanciaste orzeszki zw. bukwi (jadalne po upraeniu). Dostarcza cennego, cikiego drewna, uywanego wmeblarstwie, bednarstwie, tokarstwie, do produkcji sklejki iwgla drzewnego. Liczne odmiany sadzone s jako drzewa ozdobne obarwnych lub strzpiastych liciach.

Db (Quercus),

drzewo zrodziny bukowatych, ok. 600 gatunkw drzew ikrzeww wystpujcych gwnie wobszarach umiarkowanych pkuli pnocnej. Osiga wysoko 40 m, charakterystyczne owoce, tzw. odzie, osadzone s wzdrewniaych miseczkach. Licie dbu s zazwyczaj klapowane lub zbkowane.

Na trasie cieki przyrodniczej spotkamy jeszcze wiele innych starych drzew. S to okazy liczce 120 300 lat. Najgrubsze drzewa maj obwody tzw. piernicy od 400 do 450 cm. Warto zwrci uwag na potne rozmiary pni, spkan kor, wysoko ok. 40 m i rozoysto korony. Takie drzewa produkuj w cigu doby ok. 7 tys. l tlenu, czyli tyle ile potrzebuje 50 ludzi. Drzewa dostarczaj schronienia i poywienia zwierztom yjcym w lesie, zarwno ptakom, ssakom i owadom .

JEZIORO I JEGO MIESZKACY

Od kilku lat zbiornik w okresie wiosennym zasilany jest wodami rzeki Gunicy za porednictwem sztucznego kanau. Poziom wody w stosunku do lat osiemdziesitych podnis si w zwizku z czym zalane zostao torfowisko i olszyny na zachodnim kracu jeziora. Wytworzya si tutaj rolinno szuwarowa, pojawiy si bagniste pycizny. Jest to najbogatszy przyrodniczo fragment jeziora zarwno pod wzgldem botanicznym jak i faunistycznym. Brzegi porasta szuwar trzciny pospolitej, paki wodnej, mozgi trzcinowej. Zarola wierzbowe tworzy wierzba szara i uszata

Na powierzchni jeziora pywaRdest ziemnowodny - Polygonum amphibium L. f. Terrestre. rednio wysoka bylina z pezajcym i rozgazionym kczem. Wystpuj 2 rne formy; wodna i ldowa. Forma wodna o odydze dugoci okoo l m i pywajcych, dugoogonkowych liciach, obficie kwitnca; forma ldowa wysokoci do 60 cm, o liciach krtkoogonkowych; kwitnie rzadko. Ronie w wodach stojcych i wolno pyncych oraz w miejscach wilgotnych od niu po nisze pooenia grskie; u nas pospolity w caym kraju. Kwitnie VI-VIII.

Rzsa trjrowkowa - Lemna triscula L. Jej czony pdowe s rozgazione, cienkie, lancetowatego ksztatu. Pytki ma pprzeroczyste czsto z trzema jasnozielonymi czstkami dugoci do 1,25 cm. Pdy dugo pozostaj poczone z macierzyst rolin i tworz wielopytkowe grupy. W ten sposb si rozmnaa.

Gbia jeziora ttni yciem; moemy tu spotka wiele ciekawych okazw rolinnych; m.in. :Rogatek sztywny (Ceratophylum demersum) jest rolin spdzajc cae swoje ycie w wodzie. odygi o dugoci do 1 m. unosz si swobodnie (rogatek nie ma korzeni) i s okkowo ulistnione. Licie zielone i ciemnozielone, podzielone na nitkowate odcinki, sztywne (i std te nazwa). Kwiaty niepozorne bez okwiatu, ale otoczone liciopodobnymi wyrostkami, rozdzielnopciowe, o licznych prcikach i 1 supku, kwitnie lipiec - wrzesie. W naszych wodach wystpuje pospolicie.

Wrd rolin wodnych yje i ma swoje schronienie wiele gatunkw ryb.

Do najczciej spotykanych i cenionych przez wdkarzy zaliczamy liny i szczupaki. Szczupak (Esox lucius), Najbardziej znana rdldowa ryba drapiena. Okazy rekordowe osiga mog 180 cm dugoci iciar ok. 65 kg, zazwyczaj jednak szczupak ma ok. 1mdugoci iciar 10-15 kg.Ciao silnie wyduone. Szeroki, dugi, silnie uzbiony pysk, petwa grzbietowa przesunita ku tyowi, ubarwienie zielone zszarym lub tym odcieniem itymi plamami. Szczupak jest samotnikiem, bytuje zazwyczaj wwodach stojcych iwolno pyncych, bywa jednak spotykany nawet wwikszych grskich rzekach .

Lin (Tinca tinca L.) Rodzina: karpiowate. Wystpowanie: na terenie caej Polski - w wolno pyncych, zaronitych odcinkach rzek, w stawach, wyrobiskach torfowych i wirowych, gliniankach, starorzeczach, pytkich i mulistych jeziorach. Pokarm: fauna denna, larwy owadw, limaki skorupiaki skposzczty.

Ptaki to szczeglna grupa zwierzt, ktrej obserwowanie daje wiele radoci ale wymaga ciszy i spokoju. Ptaki s bardzo poyteczne dla rodowiska, ich piew i barwne upierzenie upikszaj otoczenie, przyjemnie jest obserwowa ich ycie.

Uwagi dla obserwatorw ptakw

- Wiosn i latem ptaki piewaj gwnie o wicie. Na wypraw najlepiej wyrusz jak najwczeniej. Jeeli staniesz si rannymi ptaszkami to przekonasz si, e wtedy przyroda jest najpikniejsza. - Idc jesieni czy zim do lasu moesz zobaczy wiele gatunkw ptakw przelotnych.- Korzystaj z lenych cieek, nie robisz wtedy haasu a ptaki przyzwyczajaj si do twojej obecnoci.- Dobrze jeli masz lornetk, dziki ktrej moesz obserwowa ptaki z daleka bez poszenia ich.- Korzystaj z kolorowych atlasw do oznaczania gatunkw.- Suchaj i ucz si rozpoznawa gosy ptakw.- Na wypraw za odpowiedni strj, zabierz map i notes.

Mona spotka tu wiele ptakw wodno botnych: perkoz wodnik abd niemy ggo

Pojawiaj si rwnie gatunki ptakw przelotnych: kania ruda rybitwa rzeczna rybow

Lasy lgowe( olchowe, olchowo jesionowe) powstay na wilgotnych i podmokych terenach. Drzewa wyrastaj w miejscach wypycanych w wyniku zarastania obszarw wodnych. Zaczyna si od gromadzenia osadw na dnie nanoszonych od brzegu. Stopniowo roliny wodne s wypierane i zamieniane przez ldowe. Turzyce i trawy tworz zwarte kobierce, przez ktre nie jest widoczna powierzchnia wody. Wwczas pojawiaj si pierwsze drzewa czyli pocztek tworzenia si zbiorowiska lenego - lgu. Od gbokoci jeziora zaley jak dugo proces taki bdzie trwa. Mona je nazwa dungl europejsk, wystpuje w nim wielkie bogactwo rolin i zwierzt.

Bagniste brzegi do skutecznie ograniczaj wstp dla turystw. Ma to ogromne znaczenie dla utrzymania wielu gatunkw rzadkich zwierzt. Wystarczy w okresie lgowym zatrzyma si na kilkanacie minut i przy odrobinie szczcia dostrzec aby moczarowe .

Ciao aby moczarowej jest wysmuke. Posiada ostro zakoczony pysk. Na ciele widoczne s wysokie fady grzbietowe o jasnym zabarwieniu, obrzeone od zewntrz czarn obwdk. Wzdu grzbietu przebiega jasna prga. Ubarwienie zasadnicze powierzchni ciaa jest brzowe, zmienne. W okresie godowym cae ciao samcw pokrywa si intensywnie niebieskim, modrym nalotem. aba moczarowa rozpoczyna ycie aktywne w marcu, a gody w kocu tego miesica lub w kwietniu. Samica skada jaja wrd rolin przybrzenych. Przeobraenie kijanek nastpuje po okresie 50-120 dni. Po zakoczeniu godw aba moczarowa prowadzi ldowy tryb ycia. Wystpuje najczciej na kach, torfowiskach, bagnach, natomiast unika miejsc silnie zadrzewionych. Nie wystpuje nigdy wrd pl. aba moczarowa jest pospolita w caej nizinnej Polsce. Jej okazy pochodzce z rnych okolic naszego kraju wykazuj due rnice lokalne w ubarwieniu.aba moczarowa (Rana arvalis)

Opuszczajc ciek biegnc wzdu brzegu jeziora wchodzimy w gb lasu. Jest to teren na ktrym moemy spotka rnych przedstawicieli wiata zwierzt.

Przedstawiciele wiata przyrody, ktrych moemy spotka w czasie naszej wycieczki :dzik - odyniec, nornica ruda, borsuk, linik, biegacz zoty, padalec, lis, je europejski, listkowiec cytrynek, fioek wonny, biegowiec osowaty, pierwiosnek lekarski, mrwka rudnica, wiewirka, puszczyk, bogatka, dzicio duy, kuna lena, gawron, kowalik, popielica, zajc szarak, zawilec gajowy, sarna z kolciem, ma zwjka, sarny, sroki, ddownica, pdrak chrabszcza

Borsuk ( jawiec, Meles meles)

najwikszy gat. z krajowych asicowatych; dugo do 75 cm, kopie nory, zim przesypia, wszystkoerny, zwierzyna owna.Sier borsuka wykorzystuje si do produkcji pdzli.

Wiewirka (Sciurus vulgaris)

gryzo nadrzewny, dugo ciaa do 24 cm, ogon do 20 cm, ruda, czarna lub popielata, ywi si gwnie nasionami i owocami.

Gawron ( gapa, Corvus frugilegus)z rodziny krukowatych, dugo ok. 50 cm, upierzenie czarne, wszystkoerny, gniedzi si gromadnie na drzewach

Puszczyk ( Strix aluco )gatunek sowy , dugo ok. 42 cm, odzywa si dononym hukaniem, poluje gwnie na myszy. Jest ptakiem chronionym.

Lis ( Vulpes vulpes)drapienik z rodziny psw, dugo ciaa do 90 cm, ogona do 45 cm, zwykle rudy lecz wykazuje du zmienno ubarwienia, ma cenne futro, jest zwierzyn own.Dudek ( Upupa epops)ptak z rodziny kraskowatych, dugo ok. 30 cm , na gowie rozkadany czub, gniazduje w dziuplach, jest ptakiem chronionym.

Jele ( Cervus nippon)ssak owny, wysoko w kbie do 160 cm, poroe okazae silnie rozgazione, mode jelenie maj grzbiet i boki pokryte ctkami.Je ( Erinaceus)ssak z rzdu owadoernych, na stronie grzbietowej i bokw wosy przeksztacone w szarobrunatne kolce, zim przesypia, jest ssakiem poytecznym chronionym.

Dzicio duy (Picidae )rodzina ptakw leno- parkowych, upierzenie barwne, dzib dutowaty, owadoerne, gniazduj w dziuplach, s pod ochron.Mysikrlik ( Regulus regulus)ptak leny z rzdu wrblowatych, dugo 9 cm, kolor oliwkowozielony, na gowie topomaraczowa prga z czarnym obrzeem, owadoerny, s pod ochrona.

W warunkach szpitalnych realizacja wycieczki po ciece dydaktyczno - spacerowej moliwa jest niestety tylko w zaprezentowanej tu formie wirtualnej

Poznawanie okolicy to jedno z hase przywiecajcych szkolnej edukacji ekologicznej. Przedstawiony program wycieczki adresowany jest do uczniw pacjentw, ktrym pobyt w szpitalu uniemoliwia aktywne i samodzielne poznawanie rodowiska przyrodniczego poprzez bezporedni z nim kontakt. Program stwarza uczniom moliwo udziau w wycieczce dookoa jeziora Gbokie. W jej efekcie mam nadziej , e ,uczniowie bd umieli: - prawidowo zachowa si w lesie, - rozpoznawa drzewa i inne roliny, - rozumie powody ochrony przyrody, - wymieni nazwy co najmniej kilku rolin i zwierzt- szkodnikw i sprzymierzecw czowieka.