Dojrzałość szkolna opracowanie: psycholog mgr Dorota Duchniewicz-

Człapińska

Co to jest dojrzałość

szkolna?

Dojrzałość szkolna to…

gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki,

chęć podjęcia nowych zadań,

zdolność przystosowania się do nieznanego

środowiska oraz ogólnie zmienionej sytuacji

życiowej.

OSIĄGNIĘCIE DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ

UZALEŻNIONE JEST OD:

Stanu zdrowia

Wrodzonych zdolności

Nabytych umiejętności

WAŻNE CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA

NABYTE UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

Budzenie przez rodziców/opiekunów rozwoju dziecka poprzez

zróżnicowane zabawy i zajęcia

Zapewnianie dziecku możliwości nawiązywania kontaktów

z rówieśnikami, w tym głównie zabawy z innymi dziećmi.

Stawianie dziecku przez rodziców/opiekunów wymagań

odpowiednich do wieku i możliwości.

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ NALEŻY OCENIAĆ

UWZGLĘDNIAJĄC NASTĘPUJĄCE SFERY ROZWOJU

PSYCHORUCHOWEGO:

Sfera Fizyczna

Sfera umysłowa

Sfera emocjonal

no-społeczna

Mowa

MOWA

Rozumienie

Rozumie polecenia 2-3 etapowe (np. „Idź do pokoju,

połóż książkę na stole i przynieś swoje nowe auto”).

Potrafi do końca wysłuchać bajki lub opowiadania.

Rozumie wyrażenia określające położenie

przedmiotów w przestrzeni (na, pod, w, przed, za

itp.).

Mowa czynna

Mowa jest wyraźna i zrozumiała.

Wszystkie głoski wymawiane są prawidłowo. Dziecko

opowiada o tym, co działo się w ciągu dnia.

Potrafi opisać przedmiot i ilustrację oraz opowiedzieć

o przeczytanej historii.

Potrafi wskazać i wyjaśnić niedorzeczności (np. latająca

łódź).

Opowiada używając zdań złożonych, poprawnie buduje

zdania, stara się uwzględniać reguły gramatyczne.

Potrafi prowadzić dialog nie odbiegając od tematu.

Mowa jest narzędziem myślenia!

DOJRZAŁOŚĆ FIZYCZNA

Dziecko szkolne dysponować musi odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie

(wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra szkolnego i wykonywanie różnych zadań umysłowych).

Przy takich czynnościach jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, konstruowanie, nawlekanie koralików i innych pracach plastyczno-technicznych potrzebna będzie dziecku dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa.

W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne.

DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA

Samoobsługa:

Potrafi poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby.

Właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie.

Samodzielnie korzysta z toalety.

Samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież.

Utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.

DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA:

Kontakt z dorosłymi

prawidłowo nawiązuje kontakty z dorosłymi,

przestrzega zawartych umów. Charakteryzuje go

zwiększające się zdyscyplinowanie,

obowiązkowość, samodzielność.

Przejawem braku gotowości społecznej jest stałe

absorbowanie uwagi nauczyciela, domaganie się

ciągłego wyróżniania i dążenie do

uprzywilejowanej pozycji w klasie.

DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA:

Kontakt z dziećmi

Obdarza uwagą dzieci, aby rozumieć to, co mówią

i czego oczekują.

Przestrzega reguł obowiązujących w społeczności

dziecięcej, stara się współdziałać.

Rozumie proste sytuacje społeczne i ma rozeznanie, co jest dobre, a co złe

(np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać

sobie znalezionych rzeczy), dobrze się czuje w nowym środowisku, z chęcią

podejmuje zadania we współpracy z innymi dziećmi.

Kompetencje społeczne:

zdolność dostosowania się do zasad grupy.

Chodzi o świadomość tego, że uczestnictwo

w niektórych zadaniach i zabawach wymaga

umiejętności dostosowania się do zasad przy czym

nie znaczy to, że dziecko się zgadza na wszystko i

wszędzie, tylko raczej na dostosowaniu się do zasad

w razie zgody lub odmowy, jeśli zasady się dziecku

nie podobają.

Kompetencje społeczne c.d.

Zdolność pełnego dostosowania się do zasad

w zakresie bezpieczeństwa i poleceń dorosłych,

którzy są jasno określeni jako osoby za

bezpieczeństwo odpowiadające.

Dojrzałość emocjonalna

To zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich.

Gotowe emocjonalnie dziecko prawidłowo reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące

zachowania i postępów w nauce.

Dziecko niegotowe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Takie dziecko boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy go nie dotyczą. Liczy się również:

Umiejętność kontrolowania złości na poziomie unikania rękoczynów

i obelg

Dojrzałość umysłowa

przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem,

pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami

zachodzącymi w najbliższym otoczeniu.

Dziecko nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych

wiadomości, poleceń, instrukcji czy treści czytanego

opowiadania, bajki, lektury.

Potrafi doprowadzić rozpoczętą pracę do końca, bo ciekawi go

wynik własnych poczynań.

Oceniając gotowość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę

również poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji

wzrokowo-ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowej. Te

funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności

pisania i czytania.

Co jeszcze jest istotne ?

Motywacja

Umiejętność radzenia sobie z porażkami

Koncentracja i wytrwałość

Motywacja

Dziecko przede wszystkim ma ochotę eksplorować otoczenie, dużo się bawi i preferuje zmienność swoich działań.

W pewnej chwili zaczyna chcieć umieć różne rzeczy bardziej niż się bawić (choć oczywiście na zabawę w pewnym zakresie będzie miało ochotę już do końca życia).

Prosi o pomoce naukowe lub chętnie bierze udział w zajęciach, gdzie można coś stworzyć lub się nauczyć. Wcześniej powiedziałoby, że mu się nudzi. Najwcześniejsze symptomy takiej motywacji są w wieku 4,5 roku, ale zwykle następuje to po piątych urodzinach.

Cyfrowa demencja…

Nie tylko rozwój dziecka staje czasami na drodze do motywacji

do uczenia się. Coraz częściej na tej drodze stoi uzależnienie

od ekranów – smartfonów lub komputerów, czasem jeszcze

telewizorów. Dzieci korzystające często z tych „dobrodziejstw”

nie mają cierpliwości i chęci do nauki, po prostu wolą

grać/oglądać. Życie wirtualne jest dla nich szybsze

i ciekawsze niż normalne, więc wolą się uczyć dobrze grać.

Sytuacja rodzinna, na przykład rodzeństwo na horyzoncie lub

rozwód rodziców mogą powodować, że dziecko nie chce się

zajmować własnym rozwojem, a bardziej jest zajęte

bezpieczeństwem swoim i własnej rodziny.

Podobnie się dzieje przy bolesnych chorobach i innych

problemach zaburzających motywację dziecka.

Umiejętność radzenia sobie z porażkami

Umiejętność która jest potrzebna do długotrwałej pracy nad różnymi zagadnieniami.

Jeśli dziecko zniechęca się przy pojedynczych porażkach, bądź nie podejmuje wyzwań ze strachu przed porażkami, wówczas nauka umiejętności musi przebiegać bardzo małymi kroczkami, w których dziecko jest pewne, że odniesie sukces.

Blokuje to duże skoki umiejętności i korzystanie z edukacyjnego dobrodziejstwa porażek. Zamiast wnioskować na podstawie nieudanej próby, dziecko uznaje, że jest głupie i rezygnuje z próby.

Komunikaty blokujące rozwój

Z racji na skoncentrowania na swoich umiejętnościach dzieci w tym wieku częściej powiedzą o sobie „jestem głupi/a” niż w innym wieku i pojawienie się takich komunikatów na poziomie incydentalnym nie jest wyznacznikiem braku dojrzałości szkolnej.

Jeśli ten komunikat pada niemalże codziennie i co chwilę blokuje dziecko przed podejmowaniem wyzwań jest sygnałem, że praca nad tym elementem jest potrzebna do osiągnięcia dojrzałości szkolnej.

Koncentracja i wytrwałość

Oczywiście w ramach dojrzałości szkolnej nie chodzi o to, żeby dziecko miało cierpliwość buddyjskich mnichów tworzących godzinami mandale z piasku (bądź trwających podobny czas w nieruchomej medytacji).

Jednak jest to zdolność brana pod uwagę i ciągłe rozpraszanie się jest dla sygnałem, że dziecko może mieć problemy w szkole.

KIEDY DZIECKO NIE JEST GOTOWE ABY

PÓJŚĆ DO SZKOŁY?

ma niską ocenę gotowości szkolnej wykonaną w przedszkolu;

gdy ma zaburzone procesy poznawcze: Napotyka na trudności w spostrzeganiu oraz

klasyfikowaniu,

Ma trudności z zapamiętywaniem informacji,

Koncentracja uwagi jest chwiejna, bardzo podatna na rozproszenie;

zaburzona jest komunikacja językowa.

KIEDY DZIECKO NIE JEST GOTOWE, ABY

PÓJŚĆ DO SZKOŁY? (c.d.)

gdy ma trudności emocjonalne:

w zabawie reaguje gniewem, złości się,

obraża,

łatwo wybucha złością, płaczem, reaguje

bardzo impulsywnie (nieadekwatnie),

okazuje nadmierny lęk, wycofuje się,

stara się przebywać blisko nauczyciela lub

innej osoby dorosłej w stopniu

utrudniającym zabawę i naukę w grupie,

unika sytuacji wymagających

samodzielności.

Rozwój dziecka – kiedy jest dobrze?

…Gdy rozwój jest na poziomie tzw. normy rozwojowej

i jest harmonijny – czyli wszystkie sfery rozwijają się

w podobnym tempie.

Wszystkie elementy gotowości szkolnej są jednakowo ważne, choć

niestety nie zawsze rozwijają się harmonijnie.

W razie wątpliwości wskazana jest wizyta i pogłębiona diagnoza

w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej.

Dziękuję!