organİk tarimda gÜbreleme
DESCRIPTION
ORGANİK TARIMDA GÜBRELEME. Doç. Dr. Murat Ali TURAN Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü e_posta : [email protected]. Neden gübreleme yapmalıyız. Bitki besin elementlerinin yitmesi ve tarım topraklarının yoksullaşması. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
ORGANİK TARIMDA
GÜBRELEME
Doç. Dr. Murat Ali TURAN
Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümüe_posta : [email protected]
Neden gübreleme yapmalıyız
Bitki besin elementlerinin yitmesi ve tarım topraklarının yoksullaşması
1. Bitkiler tarafından besin elementlerinin alınması,
2. Yıkanarak besin elementlerinin topraktan uzaklaşması,
3. Erozyon ile besin elementlerinin yitmesi
4. Gaz şeklindeki yitme
Bitkiler ne ister ?
Adı Kimyasal simgesi
Bitkilere yarayışlı şekli
Bitkilerdeki miktarı*
Oransal Ortalama
Hidrojen H H2O 60.000.000
% 6
Oksijen O O2, H2O 30.000.000
% 45
Karbon C CO2 30.000.000
% 45
Azot N NH4-, NO3
+ 1.000.000
% 1.5
Potasyum K K+ 400.000 % 1.0Fosfor P HPO4
2-, H2PO4
-
30.000 % 0.2
Kalsiyum Ca Ca2+ 200.000 % 0.5Magnezyum
Mg Mg2+ 100.000 % 0.2
Kükürt S SO42- 30.000 % 0.2
Klor Cl Cl- 3.000 100 (% 0.01)
Demir Fe Fe2+, Fe3+ 2.000 100Bor B BO3
3-, B4O7
2-
2.000 20
Mangan Mn Mn2+ 1.000 50 Çinko Zn Zn2+ 300 20 Bakır Cu Cu+, Cu2+ 100 6 Molibden Mo MoO4
2- 1 0.1 Nikel Ni Ni2+ 0.1 0.01 mg
kg-1
Bitki besin elementlerinin hepsini vermelimiyiz ?
Bazı bitkiler tarafından topraktan kaldırılan besin maddesi miktarları, kg ha-1
Bitki Besin Elementlerinin Yarayışlılıkları
1. Toprakta bulunuş miktarı
2. Toprağın su içeriği
3. Diğer bitki besin elementleri ile oranı
4. Toprak reaksiyonu (pH)
5. Toprak organik maddesi miktarı
Organik tarımda toprak koruma
Hadi başlayalım !!!
1. Yetkilendirilmiş kuruluş tarafından yapılan kontrollerde arazide toprak koruma
tedbirleri alınıp alınmayacağına karar verilir.
2. Organik bitkisel üretimde, gereksiz ve toprakta erozyona neden olacak şekilde
toprak işleme yapılamaz (Eğim yönünde toprak işleme gibi)
Bitki Besleme
Organik tarımda da temel bitki besleme ortamı topraktır.
Dışarıdan kullanacağımız tüm gübreleme materyallerinde organik
tarımda kullanılabilir onayı bulunmalıdır.
Unutulmamalıdır ki «organik gübre» ifadesi ile «organik tarımda kullanılabilir gübre» ifadesi birbirinden farklıdır.
Organik tarımda bitkilerin Azot (N) ile beslenmesi
• Mikroorganizmalar
• Yeşil gübreleme Baklagiller
• Kompost
Organik tarımda azotlu kimyasal gübreler kullanılamaz…
Yeşil gübreleme
“Gelişmelerini tamamlamamış yeşil haldeki kimi bitkilerin toprakla
karıştırılmalarına yeşil gübreleme ve bu iş için kullanılan bitkilere de yeşil
gübre bitkileri” denir.
Bir bitkinin amaca uygun yeşil gübre bitkisi olabilmesi için
1. Hızlı gelişmesi,
2. Bol miktarda vejetatif organ oluşturması ve
3. Yoksul topraklarda bile iyi gelişme gösterebilmesi gerekir.
Çeşitli baklagil bitkileri tarafından fikse edilen azot miktarları
Yeşil gübreleme
Atmosfer azotunu tutarak bitkilerin yararına sunma
yönünden baklagil bitkilerinin karşılaştırılması
Yeşil gübreleme
Yeşil gübre bitkileri en uygun zamanda toprakla karıştırılmalıdır. Burada en önemli nokta bitkinin C:N oranıdır. C:N oranı büyük bitkilerin, toprakta çürümeleri için daha uzun zamana gereksinim vardır.
Yağışı az olan yörelerde yeşil gübrelemenin yapılması çok daha fazla dikkati
gerektirir. Toprakta sınırlı düzeyde bulunan suyun yeşil gübre bitkisi tarafından da
kullanılacağı için asal bitkinin su güçlüğü çekmesi olasıdır. Öte yandan toprakta
suyun az bulunması nedeniyle yeşil gübre bitkisinin çürümesi de bir sorun olur. O
nedenle kurak yörelerde yeşil gübrelemenin yararına göre zararı kimi durumlarda
daha fazla olabilir.
Yeşil gübreleme
Mikroorganizmalar
Soluduğumuz havanın yaklaşık % 80’ini azot gazı (N) oluşturmaktadır. Atmosferde bu denli yoğun olmasına karşın, bitkiler gaz formundaki bu azottan yararlanamazlar. Bu nedenle azotlu gübreler bitkisel üretimin vazgeçilmezlerindendir. Ancak bazı bakteriler atmosfer azotunu toprağa bağlayabilmektedir. Bu bakteriler bitkilerle bağlantılarına göre sınıflandırılabilir;
a. Topraklarda serbest yaşayan, azot bağlayıcı (fiske eden) bakteriler
b. Bitkilerle ortak yaşam sürdüren (nodül oluşturan)bakteriler
c. Bitkilerin kök bölgesinde (Rhizosfer) yaşayan bakteriler.
Toprak koşulları ile topraktaki veya bitkideki besin maddelerinin yararlılığının artırılması için Ülkemiz tarımsal üretiminde genel olarak kullanımına izin verilmiş olan mikroorganizma preparatları yetkilendirilmiş kuruluşun onayı ile kullanılabilir (genetiği değiştirilmiş özellikte olmamalıdır) .
Azotobacter, Beijerinckia ve Clostridium gibi birçok serbest yaşayan bakteri atmosfer azotunu
bağlayabilme yeteneğine sahiptir. Ayrıca çevresel koşullar uygun olduğunda nodül oluşturan
bakteriler dahi (örnek: Frankia, simbiyotik olarak actinorhizal olarak adlandırılan bir çok odun
gövdeli bitkilerin oluşturduğu bitki grubuyla yaşam sürer) nodül oluşturmadan havanın serbest
azotunu bağlayabilmektedirler. Frankia’nın konukçul bitkisi dışındaki bitkilerin kök rizosferinde
bulunduğu ve azot bağladığı belirlenmiştir. Bu olgu Frankia’nın biyolojik gübrelemede de
kullanılabileceği düşüncesini ortaya koymuştur. Serbest yaşayan bakteriler tarafından ne kadar N
bağlandığını tahmin etmek zordur. Yonca bitkisinin bu tür bakterilerin katkısıyla 3-10 kg N ha-1
bağladığı tahmin edilmektedir.
Rhizobia
En çok tanınan Simbiyotik azot bağlayan bakteriler Rhizobiaceae (Rhizobia) familyasına ait olan
Rhizobium, Bradyrhizobium, Sinorhizobium, Azorhizobium, Mesorhizobium ve Allorhizobium
cinsleridir. Rhizobia’ların azot bağlama kapasiteleri konukçu bitkinin türüne ve bakteri suşuna bağlı
olarak geniş bir
aralıkta (450 kg N ha-1 a kadar) değişim gösterir. Biyolojik gübre olarak kullanılacak rhizobial
suşların seçiminde bakteri – konukçu bitki uyumu ve pratikte uygulanabilirliği göz önüne alınmalıdır.
Ayrıca bu bakteri suşlarının azot bağlama kapasitelerinin yüksek olması ve hedef bitkiye bulaşma
konusunda toprakta doğal olarak bulunan rhizobia cinsleri ile rekabet edebilmeleri gerekmektedir.
Kompost
Tek ürün için, yılda dekar başına 17 kg saf azotu geçmeyecek şekilde organik hayvansal üretimden elde edilen gübre kullanılmalıdır.Tek ürün için, yılda dekar başına 17 kg saf azotu geçmeyecek şekilde organik hayvansal üretimden elde edilen gübre kullanılmalıdır.
Kompost yapımında organik tarım yönetmeliğine hükümlerine göre üretim yapılan
arazilerden elde edilen karışık veya karışık olmayan organik materyallerin kullanılması
gerekmektedir.
Hayvan dışkıları kompostlanmadan kullanılabilir mi?
Tavuk dışkısı birçok patojen (bakteri, virüs, mantar, vb.) taşımaktadır. Bu da toprağa, bitkiye dolayısıyla insana zararlı etki yapabilir.
Yüksek nem içeriği nedeniyle toprağa uygulanması, taşınması ve depolanması oldukça zordur (yumurta tavukçuluğu).
Kendine has rahatsız edici bir kokuya sahiptir. Bu da birçok çevresel problemlere neden olmaktadır.
Kanatlılarda katı ve sıvı dışkı bir arada olduğu için tuzluluğu fazladır.
Uygulandığı ortamda hastalık ve zararlılara doğal bir üreme ortamı sağlar
Aerobik koşullar
Anaerobik koşullar
Olgunlaşma sırasında amonyak (NH3) formunda azot kaybı yaşanır.
Olgunlaşma sırasında metan (CH4)çıkışı gerçekleşir gaz formunda azot yitmesi gerçekleşmez.
CH4 + 2 O2 → CO2 + 2H2O
Olgunlaşma sırasında karışımın ısısı 65-70 ºC’ye kadar yükselir.
Olgunlaşma sırasında karışımın ısısı yükselmez.
Organik kökenli atıkların olgunlaştırılması
Hızlı kompostlama sistemlerinde bir aydan kısa sürede olgunlaşma gerçekleşir.
Olgunlaşmanın tamamlanması uzun zaman alır.
Organik tarımda bitkilerin Fosfor (P) ile beslenmesi
Yeşil gübreleme
Kompost
Yumuşak kaya fosfat
Mikrobiyolojik uygulamalar
Yumuşak kaya fosfat bünyesinde bulunan fosforun bitki tarafından alınabilir üzerine
• Kaya fosfatın tane büyüklüğü
• Toprak reaksiyonu
• Bitkinin fosfordan yararlanma
durumu
Fosforlu gübrelerin aksine kaya fosfat toprakla olabildiğince temas etmelidir.
pH 7.0 dan yüksekte kaya fosfatın yarayışlılığı çok düşüktür.
Elementel kükürt uygulamalarında benzer şekilde toprakla en yüksek değinim gerçekleşmelidir.
Bakteriler topraktaki fosforu mobil hale getirebilir ve bitkiler için fosforun
yarayışlılığını arttırabilirler. Fosfor-çözücü bakterilerin çoğu Bacillus ve
Pseudomonas türlerine aittir.
Özellikle kaya fosfat uygulamalarında bu tür mikrobiyolojik yardımcılara ihtiyaç duyulmaktadır.
Mikrobiyolojik uygulamalar
Unutulmamalıdır ki mikroorganizmalar sadece bitkinin faydalanamadığı fosforu yarayışlı hale dönüştürür. Topraktaki rezerv dikkatle izlenmelidir.
Mikrobiyal gübre olarak mikorizalar bitkilerle ortak yaşayarak bitkilerin makro ve mikro
besin elementlerinden daha fazla yararlanmalarını sağlarlar. Toprakta doğal olarak bulunan
bu mantarlar mikrobiyal gübre olarakta toprağa uygulanabilir. Yapılan çalışmalar
sonucunda mikorizaların başta fosfor olmak üzere çinko ve bakır gibi çeşitli bitki besin
elementlerinin bitkiler tarafından alınımını arttırdıkları belirlenmiştir.
Mikorizalar
Mikorizalar, kökün epidermal ve kortikal hücreleri ile hücreler arası boşluğa yerleşerek
bitkilerle ortak yaşam sürdürürler. Ortak yaşam sürdürdükleri bitkilerden
gereksinimleri olan organik bileşikleri alan mikorizalar bitki köklerinin su ve bitki besin
elementleri alımını olumlu şekilde etkilerler. Bitkilerin genelde genç ve aktif köklerine
yerleşen mikorizalar yerleştikleri alanda kök tüyü oluşumunu yavaşlatırlar ve bitkinin
kök değinim yüzeyini azaltırlar. Buna karşın kök tüyleri yerine mikoriza hifleri
tarafından alınan su ve bitki besin elementleri bitkiye taşınır.
Toprakta fosfor miktarı fazla ise mikoriza çalışmayacaktır.
Sadece doğal kaynaklı olanları kullanılabilir.
Ham potasyum tuzları
Magnezyum tuzu içeren potasyum sülfat
Kalsiyum karbonat
Magnezyum ve kalsiyum karbonat
Magnezyum sülfat
Kalsiyum sülfat (jips =alçı taşı)
İz elementler
Kullanımına izin verilen kimi bileşenler
ç) Organik bitkisel üretim yapılacak alanlarda, (c) bendindeki önlemlere rağmen yeterli toprak
verimliliği ve biyolojik aktivitenin sağlanamaması halinde, bu Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan
Organik Tarımda Kullanılacak Gübreler, Toprak İyileştiriciler ve Besin Maddeleri kullanılır. Bu
kapsamda ürün kullanılmasının gerekli olduğuna dair kayıtların müteşebbis tarafından tutulması
gerekir.
Bu kapsamda zorunlu hallerde gerek tek mikro besin elementi içeren ve gerekse çoklu kombinasyonlar (şelatlılar dahil) kayıt altına alınarak kullanılabilir.
Gübre uygulama yöntemleri
Kompostun uygulanması
Mikrobiyal gübrelerin uygulanması
Mikroelementlerin uygulanması
Kompost meyve ağaçlarında taç iz düşümüne uygulanmalı ve mutlaka toprakla karıştırılmalıdır.
Bu alan bitkinin en iyi beslendiği alan olarak düşünüldüğünde elementel kükürt, kayafosfat vb. girdiler uygulanırken taç izdüşümü dikkate alınmalıdır.
Sebze tarımında ise kompost fideler şaşırtılmadan önce sıralara uygulanmalı ve fidelerin toprağa aktarılmalarına kadar gecen sürede inkübe olmalıdır.
• Tohuma Bulaştırarak Uygulama
• Tohuma bulaştırarak gübre uygulaması özellikle molibden ve çinko için
popüler bir yöntemdir. Çinko başta olmak üzere bu yöntem kimi
elementler için de denenmiş ve yer yer başarılı sonuçlar alınmıştır.
Ancak organik tarımda bu yöntem mikrobiyal gübrelerin
uygulanmasında daha çok kullanılmaktadır.
• Bitkiye (bitki yaprağına) uygulama
Bitkiler gereksinim duydukları besin maddelerinin büyük bir bölümünü kökleriyle, az da olsa bir bölümünü
yapraklarıyla alarak beslenmelerini dolayısıyla yaşamlarını sürdürürler. Bu nedenle püskürterek gübre
uygulaması destek gübreleme olup, hiçbir zaman TEMEL GÜBRELEME olarak kabul edilemez.
Bitki yaprakları sıvı haldeki besin elementlerini epidermal hücrelerin kütikül tabakasındaki çatlaklardan alır.
• Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisi uygulanacak gübrenin konsantrasyonudur. Yüsek konsantrasyon yaprakları yakabilir ve meyvelerde kaliteyi bozacak lekelenmeler yaratabilir.
• Yapraktan uygulama güneşin etkisi kaybettiği akşam saatlerinde yapılmalı ve rüzgarsız günler tercih edilmelidir.
• Uygulamanın başarılı olabilmesi bir kaç kez tekrarlanmalıdır.
Unutulmamalıdır ki topraktan besin elementlerinin alınamadığı durumlarda yapraktan uygulama tercih edilmelidir.
TEŞEKKÜRLER