Data wykładu: 19 lutego 2010Wykładowca: Olga Kocot-Barabasz

Mail do wykładowcy: dgobarabasz@tlen.pl

Organizacja i zarządzanie w Administracji Publicznej

Organizacja to system złożony z ludzi, technologii posiadający strukturę dążący do jakiegoś celu. Musi to być system otwarty (wymiana doświadczeń, zasobów). Organizację można rozumieć w trzech podstawowych znaczeniach:

Podmiotowy (rzeczowym) jest to charakterystyczny obiekt dający się wyodrębnić; Atrybutowym – organizacja to pewna cecha zbiorowości, podział organizacji można

stopniować; Czynnościowym – proces organizowania się, nieustanne dążenie do czego;

Model Leavitta organizacji zakłada, że składa się ona z czterech elementów:

Ludzie Struktura

Zadania Technologia

Zarzucano, że ten model jest za prosty. Pojawił się kolejny Leszka Krzyżanowskiego.

Ludzie Struktura

Zarządzanie

Zadania Technologia

Mówi, że brakuje pod systemu zarządzania, który to wszystko by spajał. Organizacją kierują najczęściej menadżerowie, przywódcy, dyrektorowie itp. W tym zarządzaniu organizacją łączy się pojęcie władzy. Tym pojęciem się będziemy zajmować dziś. Władza to możliwość wpływania na zachowania innych. Rozumiana w trzech aspektach:

jako przedmiot stosunków społecznych; podmiot stosunków społecznych (te władzę, Panie władzo) personalizacja pojęcia; władza, która ma ukryty cel tautologiczny (jakiś ukryty cel).

Władza jest zjawiskiem uniwersalnym, towarzyszy każdemu przez całe życie. Nieodzowny element funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Najważniejsze jest to, że odnosi się ona do zachowań społecznych, jej istnienie zależy relacji między ludźmi. W literaturze można spotkać kilka różnych definicji władzy: Zjawisko behawioralne – gromadzi w sobie liczne definicje, władza jest rodzajem

zachowania, które jest modyfikowane poprzez wpływ na te zachowania. Jeden z aktorów życia społecznego podporządkuje się innym aktorom tego życia – pogląd Maxa Webera. Może to być wprowadzone nawet mimo oporu innych uczestników tego życia społecznego;

1

Władza utożsamiana z wpływem na zachowania ludzi – w tym podejściu władza stanowi element możliwości podjęcia jakichkolwiek działań, władza w pojęciu potencjalnym. Łączy władzę z osobą, która posiada władzę, jej charyzmą autorytetem itp.;

Traktuje władzę jako zjawisko uniwersalne – właściwe w przyrodzie i środowisku ludzkim, istniejącym od zarania dziejów, nieodzownym z relacjach między ludzkich i przyrodniczych;

Władza jest zjawiskiem typowo charakterystycznym dla środowiska ludzkiego. Władza w organizacji ma tylko i wyłącznie społeczny charakter. Do dziś naukowcy spierają się, które stanowisko jest prawdziwe. Źródła władzy możemy podzielić na dwie kategorie: Klasyczna (tradycyjna) – Max Weber wyróżnia trzy typy władzy: charyzmatyczną,

legalną, tradycyjną; Charyzmatyczna – ludzie poddają się władzy, ponieważ wierzą w cechy

które posiada przywódca. Opiera się na cechach charakteru osoby, która władzę sprawuje. Posiada ona cechy wyjątkowe w spojrzeniu innych ludzi. Cechy te nie muszą być rzeczywiste i identycznie odbierane przez ludzi;

Tradycyjna – u jej podstaw leży pietyzm tego, co kiedyś tego się stało, do pewnych zdarzeń, do utrwalonych zachowań. Podobnie jak przy władzy charyzmatycznej nie musi to istnieć. Przy takim spojrzeniu osoba, która zyska aprobatę będzie deklarowała przywiązanie do tradycji, historii, kultury, danego miejsca, itp.;

Legalna – władza, która jest dana i aprobowana przez przepisy prawne (Rząd, Prezydent). Źródła władzy tkwią w porządku normatywnym.

Współczesna: Podstawowym źródłem władzy we świecie współczesnym jest możliwość

prowadzenia systemu kar i nagród. Czasem system ten jest płynny, trzeba ważyć korzyści i straty podczas podejmowania decyzji;

Władza legalna – jednym ze źródeł jest władza mająca swoje źródło w porządku normatywnym;

Władza przez odniesienie – oparta jest na więzach emocjonalnych, relacjach interpersonalnych i ludzkich.

Autorytet formalny – decydują o nim przepisy prawa, normy kompetencyjne.Autorytet rzeczywisty – będzie związany z rzeczywistym posłuchem tej osoby. Czy podlegli jej pracownicy wykonują polecenia, nie bo muszą, ale chcą, ma ona wyjątkowe cechy charakteru, wyjątkowo walory moralne itp.Nie zawsze autorytet formalny przystaje do autorytetu materialnego. Kolejnym źródłem władzy jest wiedza. Ostatnim źródłem jest informacja, kto ma informację ten ma władzę. Informacja i połączony z tym dostęp do kanałów informacji.

Klasyfikacja przywódców:Brown wyróżnił: Autokratę – wydaje rozkazy, określa działalność grup bez pytania, samodzielnie

podejmuje decyzje personalne, utrzymuje dystans do pracowników;

2

Surowy – (inaczej czysty bądź sprawiedliwy z uwagi na przywiązanie do zasad, które sobie przyjął) nie indywidualizuje swoich podwładnych, nie okazuje nikomu sympatii ani antypatii. Dobrą jego cechą jest to, że na początku wymaga od siebie, złą że może wymagać za dużo od innych, jego życzenia nie są adekwatne do możliwości pracowników. Jest apodyktyczny, pryncypialny, korzysta w działaniu z regulaminów, dekretów itp. Rzadko stosuje nagrody, często korzysta z kar;

Życzliwy – oprócz tych powyższych dąży do tego, żeby jego pracownicy mieli jak najlepsze warunki pracy. Oczekuje dowodów wdzięczności za jego troskę. Częściej niż surowy sięga po nagrody;

Nieudolny – on po prostu jest nieobliczalny, prócz cech tych powyższych. Podwładny nie wie w jakim nastroju szef pojawi się w pracy. Najgorsze jest to, że co chwilę zmienia decyzje. Organizacja zarządzana przez taką osobę jest bardzo chwiejna. Organizacja nie mogąca się rozwinąć, wewnętrznie rozbita;

Demokrata – rozumie swoją rolę w organizacji. Wie, że organizacja to organizm, w którym trzeba mieć kontrolę do pewnego momentu. Deleguje uprawnienia na swoich podwładnych, oddaje im część swoich kompetencji. Dba o dobrą atmosferę w organizacji. Tak organizacja jest zintegrowana, ludzie są ze sobą zżyci. Demokrata stara się obiektywizować odpowiedzialność podwładnych, razem z uprawnieniami idzie odpowiedzialność za powierzone zdania. Częściej sięga po nagrody, rzadko sięga po kary;

Menadżera nie ingerujący (leseferysta) – Jest to zaprzeczenie wszystkiego czym jest kierownik. Najchętniej stałaby na uboczu. Jest to osoba niezorganizowana, nie ma umiejętności wpływania na decyzje innych ludzi. Nie ma odwagi i chęci do konfrontacji z pracownikiem, który wykonał źle pracę. Najczęściej ma poglądy anarchistyczne. Liczy, że efekt sam nastąpi, bo tak powinno być.

Druga teoria Douglasa McGregora:Teoria X:Naturalnie człowiek jest leniem. Ma wpojoną niechęć do pracy, gdyby mógł to najczęściej by przeleżał cały dzień pracy. Mówi on, że trzeba ściśle kontrolować pracownika, bezpośrednio nim kierować, grozić mu karami. Pomija kwestię ambicji, aby pracownik był efektywny trzeba to na nim wymusić;

Teoria Y:Praca jest dla człowieka okolicznością. Człowiek jest z natury chętny do pracy, ambitny itp. Pozwólcie ludziom działać, trzeba zmniejszyć ingerencję w pracę podwładnych. Relegowanie uprawnień, danie możliwości „rozwinięcia skrzydeł” podwładnym. Bardzo silnym jest element, który mówi o motywowaniu pracownika.

Ostatnia typologia – podstawą cechą rozróżnienia jest styl zachowania kierownika. Pięć stylów:Styl osobisty – autorytatywnie podejmuje decyzję, ściśle kieruje i kontroluje. Uwielbia pracę i tym stara się zarazić innych. Cechuje go najczęściej osobista przedsiębiorczość. Taki menadżer bardzo często okazuje swoje emocje, które mogą być chwiejne. Bardzo często angażuje się emocjonalnie w ocenę pracowników. Niekonsekwentny w realizacji swoich

3

licznych pomysłów;Styl bezosobowy – kieruje się dystansem do spraw organizacji. Jasny podział kompetencji, dzięki temu sam się odciąża w pewnych decyzjach. Ma odpowiedzialność i wymagania w stosunku do podwładnych;Styl zbiorowy – jest odpowiednikiem stylu demokratycznego. Kierownik jest członkiem grupy pełnym życzliwości, decyzje podejmowane są kolektywnie w wyniku dyskusji;Styl spokojny – styl spokojny jest efektem natury nie konfliktowej, flegmatycznej kierownika/przywódcy. Jest to osoba uporządkowana, nie chce wchodzić w spory, nie lubi konfrontacji. Cechą tego stylu jest poprzez działanie wyprzedzające łagodzi konflikty.

Spróbowano wskazać na katalog ról jakie musi spełnić menadżer:Role interpersonalne – role reprezentanta, która w ramach swoich kompetencji kontaktuje się z innymi firmami itp. Czasami rola reprezentanta łączy się z narzuceniem stroju, etykiety zachowania. Osoba ta ma być wizytówką firmy. Lider, który umiejętnie wyznacza cele i dąży do ich realizacji, nakłada zadania i realizuje je. Dba o warunki pracy;Łącznik – zmusza przywódcę, aby kontaktował się z wieloma reprezentantami otoczenia. Spaja wszystkie drogi interakcyjne z otoczeniem;Rola monitora/radaru wyłapuje wszystkie informację krążące po firmie (o konfliktach, chęci odejścia pracownika z firmy itp.);Rola rozdzielającego informacje – on musi zapewnić, aby te jego plany/cele dotarły do każdego pracownika. Dba o kanały informacyjne, aby każdy podwładny dobrze zrozumiał polecenie.Rzecznik – musi komunikować to co robi organizacja w otoczeniu. Musi być relacja z otoczeniem, aby urzędnicy osiągnęli aprobatę środowiska.Decyzyjna – uruchamianie nowych przedsięwzięć. Rola osoby, która wyłapuje konflikty i je wycisza. Radzi sobie z niepewnością niesioną przez rynek. Przygotowana nieoczekiwane sytuacje; Rozdzielająca zasoby – przydziela sprzęt itp.;Negocjatora – negocjuje umowy, warunki. Na styku interpersonalnych i decyzyjnych.

4