orhan kemal - murtaza

8/14/2019 Orhan Kemal - Murtaza

1/161

Orhan Kemal _ MurtazaKitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdekitm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesineistinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacylaekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekranvebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc veOCR (optikkarakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsizolan sitemizdekie-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllkesasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grmeengelli kitap sevenlerin

istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarakkullanlamaz, kullandrlamaz.Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla esersahiplerine zarar vermek deildir.www.kitapsevenler.comweb sitesinin amacgrme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmekve kitap okuma alkanln pekitirmektir.Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldkapekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleriabalardan veyaptklar katklardan tr teekkr ediyorum.Bilgi paylamakla oalr.

Yaar MUTLU

LGL KANUN:5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "derskitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi birnshas yoksahibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarakya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibikurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veyadn verilmesibu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibirekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.

Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin

bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grmeengellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmektm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp,[email protected]

Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalarsilmeyiniz.Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz...Teekkrler.

Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.Tarayan Yaar Mutluwww.kitapsevenler.com


2/161

[email protected]@[email protected] Kemal _ Murtaza

ISBN : 975-478- 195-8Kapak : Erkal YaviBask : Yaylack Matbaas, stanbul14. Basm :2000 Eserin Trkiye'de yayn hakk Orhan Kemal'in temsilcisi ONK Ajans Ltd. ti.'nden satn alnmtr.Tekin Yayn Datm San. ve Tic. Ltd. ti.

Ankara Cad. Konak Han 43 stanbul Telefon: 527 69 69 - 512 59 84 ? Fax: 511 11 22ORHAN KEMALMURTAZAROMANTEKN YAYINEV

Tarayan Yaar Mutluwww.yasarmutlu.comwww.kitapsevenler.comkitapsevenler@gmail.comMURTAZA ZERNE

Yakn dostlarm, Murtaza'y bu yeni hale getirmememi istediler. Hem de srarla. "Biz onu yle bulduk, yleokuduk, yle sevdik. Ne diye deitireceksin?" dediler. Hatta ilerinde ok nem verdiim kimselerin debulunduu bu gr zerinde uzun uzun durdum. Kitabn stnde 'Roman'yazyordu, ama o haliyleMurtaza bir 'roman' deil, olsa olsa bir 'byk hikye'ydi. Kitabn yz seksen sayfalk hacminden dolaysylemiyorum bunu. Salt roman roman yapan eylerin eksikliinden.Murtaza'y roman haline getirmek iin zerinde ok altm. Birinci ve nc blmler yeniden yazld.Elimde hl ynla malzeme var. Bu malzemeyle bir Murtaza II yapar mym? Henz bilmiyorum, amaMurtaza galiba istiyor bunu. Drtp duruyor. Neden olmasn?Evet, bana sorarsanz "Murtaza asl imdi roman oldu" kansndaym.Oldu mu, olmad m?Kuzguna yavrusu ahin grnrm de...Orhan KemalBRNC BLMGeceyarsn geiyordu.

Yan yatm, bada kurmu, melmi ya da tam yuvarla-nacakken bir yana tutunuvermie benzeyenharap evler kalabalndan ibaret mahallenin birbirini kesen, amur iindeki sokaklarndan birinde dehetlibir sarho naras karanlklar rpertti:"Ooooooof Allaaaaah!"

Yan yatm, bada kurmu, melmi ya da tam yuvarla-nacakken bir yana tutunuvermie benzeyenharap evler kala-balyla, birbirini kesen amur iindeki sokaklar zar zor aydnlatmaya alan elektrik

lambalar bu dehetli naray yadrgadlar. Nasl yadrgamasnlar ki, Beki Murtaza, bu semte verileli beribyle naralarn ok gerilerde kaldna inanlmt.Evleri, amurlu sokaklar, elektrik ampulleri, pasl p tenekeleri, birer kyya kvrlakalm kedileri,kpekleri, o sra tuvalete gitmek zere yataklarndan kalkm kadn, erkek, ocuklaryla mahalle kulakkesilerek naraya kar Murtaza'nn tepkisini bekledi.Tepki fazla bekletmedi."Frrrrrrrr!"Naray atan sarho herhalde bu mahalleli deildi. Beki Murtaza'y da tanmyor olmalyd ki, frldaklddn 'Frrr-rr'na karlk verdi:"Oooooooot!"Murtaza arka sokaklardan birindeydi: 'Ooootl'u duydu; duymasyla da gvdesindeki btn tyler kalnbeki elbisesinden dar frlad:

"Neeee? Ot mu? Banaaaa? Beki Murtaza'ya oooot ha?..."Ddne yeniden sarlp, ncekinden ok daha fkeyle yeniden ttrerek at admlarn. Ne sanarlard,abe ne sanarlar-d onu? Yukarda Allah, Ankara'da Devlet hem de Hkmet, burda da Murtaza'yd!


3/161

renememi miydi bu cahil insanlar! Geirememi miydi semte hkmn? Yoo.. gelemezdi buna!Grmt kurs, almt ok sk terbiye amirlerinden. Sonra saknmazd gzn vazife bir srasndabudaktan bile! E? Bu sarho, demek bu sarho... yabanc deil de semtliyse... semtliyse belki de tutmutukahvede arkadalaryla bahis:'Geceyarsndan sonra Murtaza Efendinin blgesinde kim nara atabilir?'Hi kimse 'Ben' demeye cesaret edememi olabilirdi de ilerinden biri sorabilirdi:

'Sen atabilir misin?'Sarho u karl vermi olabilirdi:'Deveye bindim mi, deil Murtaza Efendi, Allann blgesinde bile atarm naram!'Kkrtm olabilirlerdi:'Bo ver!''Niye?''Sk m?''Denemesi kolay olum!''Deneyelim hadi, nesine?''Nesine isterseniz!'Btn bunlara akl birden iyice yatan Murtaza sanki ldrd:Demek bu cahil, hem de muzr vatanda, deil Murtaza Efendi, korkmazd Allahtan bile?

Ayaklarndaki krk be numara postallaryla amurlara bata ka kouyor, avn yakalayp gznpatlatmak iin ge kalm bir telala kouyor kouyordu.Bir ke, bir ke daha.8Nara bu sokaktan gelmi olacakt ya, hani? Neredeydi Allah'tan bile korkmayp arkadalaryla bahsegiren kabaday?Soluk solua durdu. evresine aklar kanl gzleriyle bakt, sonra da yeniden sarld ddne:"Frrrrr!"Karlk bekledi. Yalnz kulaklar deil, sivri uzun burnu, kaln kapkara kalar, geni aln, kasketinin siperi,belindeki palaska, ayandaki beylik postallar da karlk bekliyorlard.Karlk gelmedi.Palaskasnn tokasn okad. Sivri burnu az daha uzam, burnunun etli kanatlar hazla titremeyebalamt. He he hey be, he he hey! Yukarda Allah, Ankara'da Devlet hem de Hkmet, burada daoydu! Koskoca Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti onu buraya sarholardan korksun, hrszlardan avantaalsn, geceyarlarmdan sonra da tam siper horlasn diye beki tayin etmemiti. Bu harap evlerkalabalndan ibaret mahalleyle birlikte u amurlu sokaklarn tesinden geen anacaddeyi, ana-caddenin iki yanndaki dev apartmanlarla konak yavrularn, kap nlerindeki zel arabalar beklemek,btn bunlara gz dikmi 'muzr vatandalar' kollamak grevini vermiti ona. Bir an bile dalgageemezdi. Aksi halde aksard iler, bozulurdu memleketin disiplini!Palaskasn serte dzeltti, nemle ksrd. Sonra kaz admlaryla rap rap rap yrmeye balad: Karnieride, gs darda, gzleri ta karlardaki deimez bir noktadayd.Birden durdu: Gecenin bu ileri saatinde ne iin aydnlkt u kebandaki ykldm yklacak evin alt katpenceresi? Ne iin uyulmamlard hl birtakm fakir vatandalar?Ban ar ar sallad, gz krpt kendi kendine:'Ne iin? Ha? Ne iin?'

Hemen bir karlk bulamaynca yeniden sordu:'Ha Murtaza Efendi., ne iin? Verilmi emniyeti sana bu blgenin! ksa karna imdi herhangi bir amirin,dese: Ne iin uyumaz gecenin bu saatinde birtakm vatandalar Murtaza Efendi? Ne iin almazlaruykucazlarn? Ne karlk verirsin amirine? Susarsn dut yemi blbl gibi! O zaman kzsa amirin,svse anana avradna, hem de haksz m?'Birden aklna bambaka eyler geldi:'Birtakm muzr vatandalar toplap konumasnlar sakn muzr lakrdlar?'

Aklna yatmt:'Tamam! Toplap konuabilirler devletimiz hem de hkmetimiz aleyhinde yakksz lakrdlar.'

Avnn stne sine sine giden bir sansar hatrlatarak aydnlk pencereye yaklat. Durdu. evreyi kocamanburnuyla kok-lad. Kaln kalar dehetle atlmt. Kuru yz, dudaklar sanki donmutu. Pencereye azdaha sokuldu. erisini grebilecek bir yer arad, bulamad. Beyaz perde sk skya inikti. yi ama grmesi

de gerekiyordu ierisini. Ne yapmalyd?'Elindeki ddkle cama sert sert vurdu.Aydnlk pencereli ev bir an Murtaza'ya sadece bakt. Sonra yorgun bir kadn sesi:"Kim oo?"


4/161

Murtaza, 'vazife bir srasnda' kadnlara zerrece nem vermezdi. Yalnz vazife bir srasnda deil, sk sk.Kadn nereden baklsa 'bir kadn'd ite. 'Sa uzun akl ksa.' itmemiti imdiye kadar hibir kadnn kursgrp amirlerinden sk terbiye aldn.Kadnn sesini iitmemiesine cama yeniden vurdu.

Yorgun kadn da fkelenmiti besbelli:"Kim o be, km?"

Karlk alamaynca ykamakta olduu amarlarnn leeni banda dorulurken, az ilerisinde bir ayakkabtekine taban ivileri akan kocasna bakt.

Ayakkab tamircisi uykusuzluktan geberiyordu:"Git bak. Gecenin bu saatinde kimmi?"Kadn, ellerinin sabunlu suyunu nlne kurulayarak odadan karken, derme atma bir tahta sandmasa gibi kullanarak ortaokul derslerine almakta olan olu, ders alrken uyuyakalm kzkardeinidrterek uyandrd.Tamirci baba, kapya giden karsnn kiminle, neler konuacan merak ediyordu.10

Konumalar mrlt halinde yansmakta gecikmedi:"Haa... siz misiniz beki efendi? Bir ey mi istediniz?"

Murtaza'nn ilere kk, ama uzun kirpikli gzleri yerdeydi. 'Kadnlarn sa uzun, akllar ksa'l bir yana,gecenin u ileri saatinde 'bir kadnla' yalnz kalmas da yakk almazd.Bakmadan kaln kaln sordu:"Nerde evin reisi?"Kadn anlamad.Karlk alamaynca kzd:"Ne iin vermezsin cevap? Duymazsn sorarm nerde evin reisi? Bilmezsin nedir bir evin reisi?""Abe kocan derim, koca erkekin!"Kadn ge de olsa anlamt:"Haa... kocam m? erde. Bir ey diyeceksen bana de...""Diyemem sana! sterim grmek evin reisini bizzat."Bu ekimeyi iiten adam bir elinde ayakkab teki, br elinde eki, usullack geldi:

"Buyrun."Murtaza'nn gzleri yerden adama kalkt:"Sen misin evin reisi?"

Adam aknlkla iki yanna bakndktan sonra:"Evet," dedi. "Benim.""Sensin demek?""Ben...""Ne iin yatmazsn gecenin bu saatna kadar? Ha? Ne iin?"Evin reisi bsbtn armt. Laf myd bu da yani? Ev kendi mlkleri deilse de aydan aya kirasn akrakr dyorlard. Aslnda pek yle akr akr deilse de gene de bekiyi ilgilendirmezdi. Kirasn dediievinde de ister yatar, ister otururdu ailesiyle sabaha kadar. Bu bekinin buna benzer ynla marifetinimahalle kahvesinde, bakkalda, urada burada iit-miti. Sarholar, daha ok da mahalle aralarnda

naralarla dolaan, kadnlara, kzlara sataan kopuklara kendilerini bildirmesi houna bile gitmiti.Murtaza'dan beri mahalleye belirli bir11edep, haya gelmi, kadnlar, kzlar, oluk ocuk okula, bakkala, komuya, manava korkusuzca gidip gelirolmulard.Murtaza ellerini arkasnda balayarak yeniden sordu:"Ha? Ne iin?"Karlk alamaynca ehadet parman ayakkab tamircisine tehditle sallad:"Deilsiniz siz vatanda!"Merakla kapya gelmi ocuklar iaret etti:"Devletin maldr bu ocuklar, hem de milletin! Yok hakkn uyutmamaya cierparelerini vatann! Haanbyyecek, kurun atacaklar dmana, kurun!"

"Fkrmaldr gzlerinden mertlik, civanmertlik(*) hem de!"Bata baba, glmemek iin ev halk kendisini zor tutuyordu.Adam aresiz, kekeledi:


5/161

"Doru, ok doru ama..."Murtaza'nn etli, kocaman eli havaya kalkt:"Yok amas mamas. Madem doru ne iin etmezsin tatbik?""Selvat kuvvete bal da ondan.""Yanl dnrsn vatanda! Deil selvat kuvvete bal! Yok yeri selvatn! alacaksnz gndzleri,uyuyacaksnz geceleri de deliksiz! Ne iin tayin etti beni hkmetim? Uyusun geceleri vatandalarm

deliksiz, korkmasnlar muzr vatandalardan!"Ne denebilir, ne karlk verilebilirdi? Sonra az amaya brakmyordu ki.Ev halkn kaln kaslaryla uzun uzun gz hapsine aldktan, 'mtenebbih olduklar' kansna vardktan sonrakesinlikle emretti:"Haaydi imdi. Sndrn lambanz ve yatn."rkildiler. Ohoo, adamn sabaha kadar onarlmas gereken ayakkab peneleriyle, kadnn amarlar vard."lerimizi bitirmeden nasl yatarz Murtaza Efendi?""Dnya kadar amarm var daha. Yarna ykanp, serilecek, kuruduktan sonra da tlenecek..."(*)Civanmert: Cmert.12Murtaza heykel gibiydi, sadece bakyordu. "Geim kolay m?" "Evin kiras, kaynayan tenceresi...""ocuklarn st ba, okul harl..."

Murtaza dinledi dinledi, sonra elini kaldrd:"Aaa gzn vatanda! Yukarda Allah, Ankara'da devlet, hkmet hem de, burada da ben! stememitiraz, konumam da fazla: Sndr lamban ve yat!"erlere kk gzleriyle yle hnl bakyordu ki, ne dikiline-bilinir, ne de hatta gk denebilirdi bu bakkarsnda."Bilirsiniz nedir kanun? Grdnz kurs? Aldnz byklerinizden sk terbiye?""Almadnz. Bilmezsiniz nedir kanun, disiplin, kurs hem de. Konuursunuz haminnem gibi!"

Adama nemle eildi, sr verircesine: "Bir vazife byktr bir namuzdan!"O

"Vazife bir srasnda grmeyecek gzn dnyay, demeyeceksin evladm, cierparem!"Ev halknn st dkm kedi skununa yeniden emretti: "Haydi imdi mar. Sndrn lambanz ve yatn!"aresiz ieri ekilip kapy yavaa kapadlar. Az sonra da aydnlk pencere karard. Kebandakielektrikten hafife aydnlanan Murtaza'nn yz, dediini yaptrmlarn gururuyla memnun glmsedi.Sonra sertleti. Buradaki ii bitmiti. Kaz admlaryla rap rap rap uzaklat. Daha sonra da 'gecelerin ha-kimi'ymiesine ddne sarlarak harap evler kalabalndan ibaret mahalleye dehetle ttrd:"Frrrrrrrrrr!"13

Yunanistan'n Alasonya Kasabasndan olan Murtaza, 1925'lerden sonraki mubadelede(*) annesi, erkekkardeiyle Trkiye'ye g etti. Yirmisindeydi. O sralar 'Muhacir kandalar nm- hesabna fi sebilllah',yani gmen kandalar karna hibir karlk beklemeden, Allah iin altklarn ileri sren yerlisimsarlarn hile dolu tlerine uyan hemerilerinden pek ou gibi memleketlerindeki barakalarnakarlk koca koca konaklar, buuk arn bahelerine karlk da binlerce dnm tarla almay kendine,daha ok da damarlarnda dolaan ehit Kolaas Hasan Beyin kanna yaktrmayan Murtaza, neannesinin, ne de hemerilerinin tlerine uydu. Hele gizliden gizliye para desteleri gsteren yerlisimsarlara hi! Tam tersi. skn dairesine gitti:

'Biz fakir insanlar idik memlekette', dedi. 'Yok idi bakalar gibi tarlalarmzla konaklarmz. Var idi kkbir baheciimiz. Syleyemem yalan, yakmaz bana.'

Ve ahland:'Yok idi tarlalarmz, konaklarmz amma, var idi arslan yavrusu arslan daym Hasan Bey. Kolaas.Hatrlamam ben, anlatr byklerim, dkm mbarek kann kutsal vatan topraklarna Balkan Harbinde.

Yeter bu eref hem de an bana, ne lazm tarla? Ne lazm konak? Ne lazm at, araba? Dolar benim dedamarlarmda kr daym Hasan Beyin mbarek kan!'Heyecandan titriyordu. Szlerinin ardn yle getirdi:'Hem canm deil mi ki kurtard smet Paamz bizi an seslerinden, kavuturdu ezan- Muhammedi'ye..Ne isteriz mal, mlk?'skan dairesinin memurlar nlerindeki kocaman defterlerden dorulmu, kalemleri brakmlard.Hayretler iindeydiler. Hayretler iinde, nk bunca yllk vazifei memuriyetlerinde^*) skan dairesine

byle budala bir gmen geldiini hatrlamyorlard. Gene de ilerinden biri:'Akolsun!' dedi.(*) Mbadele: Soydalarn uluslararas anlamalarla dei-toku edilmesi.


6/161

(**) Vazife-i me'muriyet: Memurluk grevi.14Bir bakas byk altndan gld:'Namus dediin byle olur!'

Yrei, ehit Kolaas Hasan Beyle birlikte vatan, millet, memleket iin arpan, an sesinden kurtarlpezan Muhammedi'ye kavuturulmay dnya nimetlerinden stn tutan bu sapna kadar dorucu

vatandaa ehirden epeyce uzak kylerden birinde, on dnm tarla verildi. Anasnn gzyalar,kardeinin ask suratla yklenmesine yardm ettikleri buuk kap kaak, yatak yorgan adna da pl prtile tilki kadar kurnaz hemerilerinin byk altndan gllerine zerrece aldr etmeyen Murtaza, yklarabann nne geti, beygiri fkeyle ekti:'Haydi bire kodo hayvan, deeeh!"Bu 'kodo' sz, byk altndan glen dubaracf) hemerile-rineydi. Hemerilerine kodo demiti, amaannesi, kardei, tencere, tava, hatta hr hrtla tangr tungur uzaklamakta olan arabann ardndakihemerileri de bir yandan glyor, bir yandan da konuuyorlard:'Tpk days kakavan Hasan'Tpk.''Herkes gider Mersine...''Bu budala tersine!'

'Ben en ok acrm anacna...''Bereket ekmemi karda kakavan Hasan daylarna...''yi ama, saldrm idi days dmana arslanlar gibi!''Saldrm idi e ne gemi eline?''ehadet erbeti!''Denmez ona ehadet erbeti...''Ya?''Denir dangalaklk erbeti!''Ne iin be yahu?''Sorarsn bir de? Var mdr askerlikte emirsiz, kumandasz saldrmak dmana? Deildir hibir asker kendibana buyruk!'(*) Dubarac: Hilekr15

Annesiyle kardei dilediklerince surat asp, fkeden deliye dnsnler. Umurunda bile deildi. Ondnmlk tarlann kysna zeri saz rtl bir ba evi, derme atma da olsa tavuklarna kmes akt.

Annesinin ta babadan, dededen kalma beibir-liklerini ky muhtarna bozdurup bir tahta saban, iki kzuydurdu. ukurova'nn alev alev scaklarnda, kardeini de ardna takarak kyasya alt. Arpa ekti, darekti, buday ekti, yerlilerin ifan dedikleri yulaf ekti. Sonralar pamuk ekmeyi rendilerse de, hibirzaman iyi bir kazan salayp, bir kyya bireyler koyamadlar. Geim sknts arttka artt. Artan geimsknts kiilik ailenin sinirlerini bozdu. Hele zaman zaman ehre inip de, barakalarna karlk kocamankocaman konaklar, buuk arn bahelerine karlk da binlerce dnm tarla alp zengin-leiverenhemerilerinin cakas yznden aile arasna hr girdi. Doruculuk yznden aileyi ne hale getirmiti bubudala.Memlekette yokluk iindeki hemerileri imdi bar kapatyor, ampanya patlatyor, sabahlara kadar vurpatlasn al oynasn eleniyorlard. Onlarsa srnyorlard alev alev scaklarn sivrisinek bulutlar iinde.

ok gemeden, zaten bir deri bir kemik anne, zehirli stmadan yataa dt. Sarard, soldu bsbtn.Avurdu avurduna geti. Nbet geldike ayordu azn:'ekmez ola idin, ah ekmez ola idin o kakavan dayna! Herkes giderken Mersine, biz gittik tersine!'Karn iti, ur balad. Bir gn de sabah ezan okunurken...Kardei ok alad. Aabeyinin ta kalpliliine de ldrd sanki:'Abe hi mi yok sende kalp? Yok mu yrek? lr annemiz, yaarmaz kirpiklerin bile!'Murtaza omuz silkti:'Acmam rahat deinde lene. Olsun isterse annem. nk aktt mbarek kann daymz kutsal vatantopraklarna, bouarak dmanla. lmedi yatanda rahat rahat!''Bu kafayla inallah olursun Atina'ya vali!''stemem valiliini bile Atina'nn. sterim lmek daym gibi16

bouarak. Hem de tpk daym gibi imek ehadet erbetini!'Ne sanard kardei onu? ehit Kolaas Hasan Beyin yeeniydi bugne bugn. lr, sylemezdi yalan,etmezdi tenezzl buna. Ne olacakt? :


7/161

'Var idi tarlalarm, iftliim, konaklarm...' m diyecekti? Yakk alr myd? evresinde dolap durduunainand daysnn ruhu ne derdi bu yalancla? Gn gelip de srafil'in sru flenip, ller dirildii zamanyakasna yaparak:'Yazklar olsun sana yienim!' demiyecek miydi? 'Kz halaya, olan dayya ekerdi hani? Ne iin ekmedinbana? Ne iin ekmedin de skn dairesinde syledin yalan?'ler bozulduka iki kardein de aras aldka ald. Bata kylerinin sska muhtar, yerlilerin ivasna(*)

uyarak tarlay, saz rtl ba evini, tavuklar, kmesi, saban, kzleri falan yok pahasna satp ehrinyolunu tuttular. ehirde iki karde, uzun sre karlamamak zere birbirlerinden ayrldlar. Kk, imdiartk mal mlk sahibi olmu dnk ulsuz hemerilerin-den birinin yanna snd. Birka yl byle... Birgn de, tpk tpksna kendi gibi bir snt olan uzak bir akraba kzyla evlendi. Aabeysiyle ilgisinibsbtn kesmediyse de aralarna iyice soukluk girmiti. Murtaza ldryordu:'Nasl olur, abe nasl olur? Bir ana, bir babadan doma iki kardeiz. stelik o da benim gibi yieni HasanBeyin. Ben ben-zedim de o neden ekmedi daymza? Nasl evlenebildi doyurmak iin karnn sonradangrmlerin beslemesi ile?'Bata kardei herkese kst.Pamuk fabrikalarndan birinde bir pamuk tart ktiplii buldu. Buldu ama onun gz ktiplikte deildi:'Mbarek kann kutsal vatan topraklarna dkm Kolaas Hasan Bey' days gibi subay olamayacaksada, subay urbalarna benzeyen bir niforma tutkusu iinde, bu ii birka ay srdrp ayrld. Ondan sonra

karnn doyurmak iin nerede, ne i bulduysa tuttu. Hangi ii tutarsa tutsun, kafasnda Kolaas HasanBey, Hasan Beyin subay urbasna benzeyen sivillerden ayr, az da olsa subaylar hatrlatan bir urba, birbeki urbas. Byle bir urbay srtna ge-(*) iva: Azdrma, ayartma17irdi mi 'cahil halk'a cart curt edebilecekti.Bekilik kafasna iyice yatmt. Ah bir bekilik uydurabilse de geceleri rastgele ddk ttrse, ddkttremeyen ynla vatandatan ayr, onlardan stn olabilse!Gnn birinde bu da oldu. Onu memleketten tanyan, seven, daha ok da takdir eder grnerek alttanalta dalga geen babacan bir komiserin nayak olmasyla mahalle bekiliine atand. Derken tpktpksna subaylarnkine benzeyen urbaya da kavutu. Dnyalar onun olmutu. Koltuunda yeni beylikurbas, gcr gcr postallaryla anacaddeden geerken sanyordu ki herkes ona bakyor, imreniyor:'Akolsun!' diyorlard. 'imdi ispatlad ite damarlarnda ehit Kolaas Hasan Beyin mbarek kannndolatn.'Barnd derme atma bekr odasna geldi. Koca burnunun etli kanatlar hazdan titreye titreye urbasngiydi. Giyerken yle tela, ylesine bir acele iindeydi ki, pantolonunun paasna yanllkla iki ayanbirden soktu ve yere yuvarland. Derme-atma oda sanki yklacakt o an.

Yukardan hemerisi bir kocakar tavana hrsla vurdu:'Abe ne oluyorsun? Ykacaksn evimizi bacazmza!'

Aldrmad:'aarm amar ykamasna kedinin!' dedi. 'Yklmam sankim dnya tepene....'

Akl fikri yeni urbasndayd. Dt yerden yepyeni bir davranla hoplayp kalkt. Giyindi. Ama hayr,urbasnn uras buras boldu. Kotu mahalledeki fabrika terzisine. Durumu heyecanla anlatt: Mbarekkann kutsal vatan topraklarna dkm ehit Kolaas Hasan beyin yeeniydi. Fazla okuyamam, subayolamamt, ama damarlarnda daysnn kan dolatna gre bu urbayla o da daysna benzemiti kr.

Urbaysa boldu, yer yer zerinden akyordu. Ne yapacaksa yapsn, orasn burasn kessin, bisin, amaikin krklerine ilimesindi klot pantolonunun!Murtaza'y bir hayli tanyan terzi onu, ondaki ruh halini gayet iyi anlamt. Urbay hi enmeden skt,Murtaza'nn istediinden l, tpk tpksna subaylarmkini hatrlatan yeni bir urba dikti.18Hele kasketi!Murtaza urbasn giyip, kasketini bana geirince cotu. O cokunlukla geti aynann karsna. Kendiniyle beendi, yle beendi ki terzinin boynuna heyecanla sarld:'Yaa arslan yavrusu arslan! te imdi tpk oldum Kolaas ehit Hasan Bey!'O cokunlukla terziden frlad. Birbirini kesen amurlu sokaklardan yldrm gibi geip, rahmetli annesininahret kardei kile Halann barakasna top gibi dald. Ama kile Hala grnrlerde yoktu. Avaz ktkadar bard:

'Hala, kile Hala, abe Akile Hala derim!'Elli sularnda kadn komudayd. Duydu, geldi:'Ne var be? Ne barrsn?'


8/161

Murtaza sert bir hareketle esas vaziyete geti, patay(*) ekti.'Nasl? Benzedim mi Hasan Bey dayma?'

kile Hala farknda deildi. nemsizce sordu:'Demek oldun beki?'Tepesi att:'Brak bekilii... Benzedim mi Hasan Bey dayma derim!'

'Abe oynattn m akln? Ne iin benzeyecekmisin Hasan budalasna? Deil marifet benzemek ona.ldrdn anacazn hep bu sevdayla. Alamadn m hl akln bana?'Murtaza'nn akl gitti, geldi."Neler sylersin, abe neler sylersin be hala? lsn anam isterse on sefer! Namerdim dnersem HasanBey daymn yolundan. Krlsn sap kan!'Murtaza bekilik grevinde Halk frkas - Serbest frka ekimelerine kadar kald. Frkacln iyice kzt

Alasonya mbadillerini an seslerinden kurtaran smet Paa'ya bile dil uzatld gnler Murtaza fkedendeli divane, saa kouyor, sola kouyor, imdi artk iyice palazlanm Serbest frkal hemerileriy-le yakapaa oluyordu. Birgn bu yzden kafasna yedii bir iskemleyle kan iinde yere yuvarland. Baylmt.Gzlerini hastanede at. Yaras pek o kadar ar deildi. abuk taburcu ol-(*) Patay ekmek: Selam vermek.19

du. kile Hala onu evine ald. Murtaza kafasna iskemle yemekten memnundu. Days nasl BalkanHarbinde mbarek kann kutsal vatan topraklarna dktyse, o da bir eit dman demek olanSerbestlilerin iskemle darbesiyle ayn kutsal topraklara kann dkmt.Takdirname ve hava deiimi.Bu arada kile Halann komusu bir ii kz da yakndan ilgilenmiti Murtaza'yla. Kz yakndaki dokumafabrikasnn iplikhanesinde alyordu. Fabrika dnlerinde uram, mayda-nozlu pirin orbalar piiripgetirmi, su istedike vermiti. stelik hemerisiydi de kz. Babas, tpk Murtaza gibi, iskn dairesinegitmi, barakalarna karlk konak, buuk arn bahelerine karlk yzlerce, binlerce dnm tarlakoparm yalanc hemerilerine ate pskrerek:'Yok idi memlekette onlar gibi hanlarm, hamamlarm. Var idi frtnalarn atsn uurduu bir ahapbarakacm. stemem haramzadeler gibi haniar, hamamlar, konaklar...'Kzn byle bir babann kz olduunu biliyordu Murtaza. Gn gelmi bu mert adam yoksulluk iindekvrana kvrana l-m.lrken de karsn hemen hemen birlikte srkleyerek kzn kile Halaya emanetetmiti. Kz dal gibi, renksiz, zaman zaman da ksrklyd, ama ne zarar? Haramzadelere atepskrm, yokluk iinde, ama alnnn akyla lm bir babann kzyd ve Murtaza'y hasta yatandaunutmamt ya!Bir gn kile Hala'ya:'Ne dnyorum biliyor musun?' dedi."Ne dnyorsun?""Dedim bu kz...'Eski kurt kile Hala leb demeden leblebiyi anlamt:'Ben de dnrm tpk senin gibi Murtaza. Olur ok mnasip!'

Ve eklemiti:'Zaten geirir o da seni aklndan!'Evliliklerinin onuncu aynda gen kadn, mavi gzl, t pt bir kzla, tek gzden ibaret yar karanlk evi

ocuk lklarna bodu. Bodu ya, Murtaza pek de sevinmedi. O, mbarek ka-20nn kutsal vatan topraklarna dkmeye aday bir olan beklemiti.ki yl sonra o da oldu.Murtaza akln oynatacakt sevinten. Adn Hasanf koydu. Hasan byyecek, ilki, ortay bitirecek, Kulelimi olur, Halcolu mu, askeri liselerden birine verilecek, sonra da Harbiye'ye geip subay kacakt. Dahasonra da byk days gibi, kimbilir hangi cephede, hangi dmana kar dvrken ehadet erbetiniiecekti.1928'lerde Firdevs, 1929'larda Cemile, 1932'de Zehra dodu. Art arda kzlar Murtaza'y lgna eviriyor,ama gene de yl-myordu. Gnn birinde elbette ikinci bir olu olacakt. nk Hasan umduunuveremeyecekti Murtaza'ya. lki bitirdikten sonra ortaya deil sanat okuluna att kapa. Bu yetmezmi gibibir de futbolu takm myd kafasna. Futbol diyor baka bir ey demiyordu. Oysa days ehit Kolaas

Hasan Beyin ne futbol oynadn iitmiti byklerinden, ne de sanata gnl indirdiini.Onun iin ikinci olu aabeysi gibi olmayacak, ilki, ortay bitirdikten sonra askeri liseye girip, KolaasHasan Bey gibi subay olacakt, ondan sonra da ehitlik erbetini iecekti. Bunun byle olacana akl iyice


9/161

yatmt. Murtaza nasl ki Hasan Bey daysnn hh demi burnundan dm, kardeiyse tam tersikmsa, doacak kk olan da aabeyine benzemeyecek, hh deyip byk daysnn burnundandecekti.Karsnn yle ya da byle dememesi sinirlendiriyordu Murtaza'y. nsan ya yle derdi ya da byle. Kadntkenmez amarlar banda bir deri bir kemik susuyordu, Murtaza doacak kk olu zerine heyecanlyaktrmalar yapp, yerinde duramazken o, don ya gibi donuklap kalyordu.

Hayr hayr, olmazd byle kadnlk. Bir kadn kocasnn her dediine h ekmeliydi. Yoksa... yoksa hayryoktu byle kadndan ve byle kadn, erkek evlat doursa bile Hasan Bey Daysna benzeyeninidouramazd!kinci Cihan Harbinin frtnal gnleri... Murtaza kabna sa-myordu. 'Bekay'(*)dan askere gitmeye kararverdi mzmz ka-(*) Bekaya: Silah altna alnmayp, evkleri geciktirilen erat.21rsnn yznden.Sonra terhis. Yeniden brakt yerden bekilik. Ve.....

Anacaddeye kan ara sokan banda durdu: Yan yatm, melmi ya da tam yuvarlanacakkentutunuvermie benzeyen alt alta, st ste evlerle, bu evlerin aralarnda, birbirini kesen, darack, amurlusokaklar gerilerde kalmt. imdi artk bol klarn altnda, ta istasyondan uzanp gelen tertemiz asfalt

cadde olanca teslimliiyle yatyordu nnde. Caddenin iki yan krmz kiremitli evler, aalarla iekleregml kkler, ya da topraa bir eski zaman derebeyi heybetiyle bada kurmu apartmanlar.Evler, kklerle apartmanlardan pek ounun pencereleri bol klarla apaydnlkt. Daha ok dabalkonlarla yar aydnlk bahelerde kadn, erkek kmltlar... Belliydi ki poker, bezik, tavla oynuyorlard.

Varsn oynasnlard. Yoktu kimseye zararlar. alm, kazanm, bu kk ve apartmanlara alnlarnnteriyle sahip olmulard. Cenab Allah alana verirdi. Az nce suratlarna ddn hnla fledii yanyatm, bada kurmu, melmi, ya da tam yuvarlanacakken tutunuvermie benzeyen alt alta, st steevlerdekiler de alsalar hi phesiz Cenab Allah onlara da verecekti. Ama almyorlard. Uyuuk,tembel beceriksizdiler.Hi gerei yokken ilikli yakasn kontrol etti. Ceketini iki yanlara ekti. altklar iin Cenab Allann bolbol verdii sevgili kullarn asfalt caddesine kacakt. stlerdi onlar. Onlara kar sz yoktu. Onlarsabahlara kadar oturabilir, oyun oynar, kahkahalar atar, ya da alg alabilirlerdi. Yoktu ekmekdnceleri. Sonra onlar bilirlerdi Allahlarn da, peygamberlerini de. Bunun iin de Allahn sevgilikullarydlar. Arka sokaklarda oturan 'muzr vatandalar' Allah'n sevgili kullar olsayd, onlar da oturur,keyif atarlard byle kklerde apartmanlarda.Keden kaz admlaryla kt. Gs darda, karn ierideydi. ri burnu uzam, yal yal parlyordu.Elbette greceklerdi Murtaza'y.22'Akolsun!' diyeceklerdi, 'ak olsun bu vazifesinin aslanna! Onun sayesinde gecenin bu saatlerine kadarglp eleniyor, poker, tavla oynuyor, hrszlardan falan korkmuyoruz. kr ki kazandk onumahallemize.' :Sol bataki apartmann aydnlk balkonunda birden esans kokulu bir kahkaha patlad. Dnd, bakt.Kanatlar hzla titremeye balayan iri burnuyla memnun, esas duru ald, kahkaha patlayan aydnlkbalkonu olanca ciddiliiyle selamlarken, asfaltn ta yukarlarndan kopup gelen bir zel otomobil, eitlitatlardan arnm bombo caddeden rzgr gibi geti.

Murtaza neden sonra kendine geldi:'Rahat,' dedi, rahata geti.te byleydi vazife. Baka, yani kurs grp byklerinden sk terbiye hem de takdirname almambekiler olsa, gnl rahatlyla kahkahalarn salveren apartmanlara selam durmay akl edemezlerdi.nk deillerdi vazifelerinin aslan. Yoktu hibirinde Kolaas Hasan Beyin kutsal vatan topraklarnambarek kann dkrr ehit days! Sonra teki bekiler benzetirlerdi vazifeyi peynir hem de ekmekyemeye. Herhangi bir vazife deildi peynir ekmek, olamazd! Olsayd Hasan Bey aktmazd mbarekkann kutsal vatan topraklarna. Derdi:'Abe bana ne vatandan? Anasn kovalasn beygir. Dman alacak imi kutsal vatan topraklarn. Varsnalsn be yahu. Lazmdr bana kendi canm kutsal vatan topraklarndan daha ok!'Birden days, kutsal vatan topraklar falan siliniverdi: Koca kafal, kapkara bir kedi, nnden gemekteolduu apartmann kap nne braklm p tenekesini devirmiti. Bu tertemiz asfaltn iki kysndaki

kklerle apartmanlarn kap nlerine braklan p tenekelerine dadanm kedilere oldu bitti ifrit olurdu:"Ah be murdar hayvan" dedi. "Ne iin gitmezsin arka sokaklara? Ne iin devirirsin tenekelerdeki pleri?Desin ecnebiler tuh bu pis Trklere, versinler kt not memleketimiz, hem de milletimiz iin, ha?"


10/161

Kara kedinin aldrd yoktu.Tepesi iyice att. Kocaman postallaryla vatan, millet sevgi-23sinden uzak, disiplinden yoksun hayvann stne hnla yrd. 'Muzr hayvan' bir srayta inkoduvarn aralna kam, Murtaza'ya kocaman bayla bakyor, ayet stne gelmeye kalkarsa kiriikrmaya hazr, alesta bekliyordu.

Murtaza btn bunlar bildii iin durdu. Kediye, daha ok da kedinin biri yeil, teki mavi gzleriylekurnaz kurnaz kmldayan byn inceliyordu.Ellerini arkasna koydu:"Bilirim," dedi, "kaacaksn: Yrsem stne kaacaksn murdar hayvan! ?"Ama duur, kama. Var sana iki ift lafm."Kedi adamakll kukulanmt. ki yanna baknd, az daha geriledi, ama kamad.

"Kama," diye steledi Murtaza. "Kama, var bir ift lafm!"Kedi az daha geriledi."Abe anlamazsn sz? Kama derim. Kama, olmaz sonra hakknda hayrl!"Kedi kan kurrasyd? Bekiydi karsndaki, ayaklarndaki-ler de krk be numara postallar, beylikpostallar. Bu semtte yeni treyen bu insafsz postallardan btn kediler dertliydi. Az tekmesini

yememilerdi bo bulunup...."Dur derim, olmaz hakknda hayrl derim, yaparm derim hakknda ilem!"Kedi bir srayta yandaki apartmann kaps nne park edilmi gri zel otomobilin altna kat. Katama, Murtaza da en az onun kadar tecrbeliydi: Biliyordu ki ekip gittikten sonra 'muzr hayvan' genemusallat olacakt p tenekesine. Onun iin muzr hayvan kovalayp defetmeliydi buralardan. Defetme-liydi ki midi krlsn, bir daha dnmeyi dnmesindi.Kocaman postallar, hnla, ama battal battal kotu gri zel otomobile. Kediyse evik birka sraytabitiik arsann karanlnda kaybolmutu. Varsn olsundu. ekip gitmeyecek, onu bir trl anlamakistemeyen, ondan korktuu halde bildiinden de bir diki pay geri almayan murdar hayvana ptenekesini brakmayacakt. Ne demek, ne demek oluyordu, kurs grme-24mi, pis bir hayvann Murtaza'y hie saymaya kalkmas? Yukarda Allah, Ankara'da devlet, hem dehkmetse burada da Murtaza vard. Murtaza'ysa deildi herhangi bir beki. Kurs grdkten baka,almt amirlerinden takdirname bile. Bir kedi murdar bir kedi bozamazd Murtaza'nn mahallede kurduudisiplini. Yalnz kedi, kediler deil, mahallenin kazlar, rdekleri, tavuklar, horozlar, kpekleri debozamazlard.E, kimin dedii olacakt? Murtaza'nn m, kedinin mi?Kedinin dalp kaybolduu karanla sine sine gitti, duvarn yannda durdu, usulcack bakt: Murdarhayvan, mavi ve yeil fosforlu gzleriyle ykk duvarn zerinden bakyordu. Baklar karlanca kedigene davrand. Murtaza bir adm daha yaklasa, ok gibi frlayp kaybolacakt. Yaklamad. ehadetparman sallad:"Gemeyesin elime... geer isen, saydrtrm yldzlar Alla-hn bin bir ismi hakk iin."Kedi inat m inat, tnmad bile.Murtaza deliye dnd:"Anlarsn dediklerimi, yoksa anlamazsn?"

"Bana derler Murtaza!"(( I)"Sallama koca kafan, Murtaza derim.""ook uratm deil senin gibi kediler ile, insanlarla kakavan insanlarla be koca budala!""Atamazsn karmda madik!"Kedi, anlamasna, ban yeniden sallad. Bu, Murtaza'ya:'Greceiz...' demek istiyor gibi geldi. fkesi daha da artt: "Atacaksn demek karmda madik?""Greceiz dersin demek iinden? Peki, peki muzr vatanda, unutma bunu. Devirttirmeyeceim sana butertemiz ana-cadde zerindeki herhangi bir p tenekesini."25"Bu apartmanlarda oturur byklerimiz. Geer hem de bu caddeden ecnebiler. Bilmezsin getiklerini?""Yoksa bilir, mahsustan m devirirsin?"

"Deilsin bu vatann evlad? Dnmezsin erefini ann milletinin?"Kedi ban sallaynca Murtaza artk dayanamad. Deli gibi kotu. Kediyse gene birka sraytaapartmanlarn aralarnda silinip gitmiti.


11/161

Murtaza durdu aresiz. Soluyordu! Aaaah ah bu yanl ii Allah'n! nsanlar da kediler gibi ne iin birzplayta duvarlara trmanamaz, damdan dama geemezdi sanki?

Alnnda tomurcuklanan terleri kocaman elinin tersiyle silerek, devrilmi p tenekesine gitti. Salmsoan kabuklar, ekmek paras, balk balaryla zeytin ekirdeklerini toplayp tenekeye yeniden doldurdu.

Yeniden gelse bile 'muzr vatan-da'n devirememesi iin, tenekeyi apartmann basamaklarndan birinekaldrd. Kapan zerine de ar bir ta koydu. Koydu ya gene de ekip gitmeyecek, nasl olsa dnp

gelecek hayvan hi beklemedii anda kocaman postallaryla ezecekti.Tam bir kyya gizlenecekken, dikkatine bir adam arpt:Ufak tefek, kara kuru, klkszn biriydi, ama elinde beyler, beyefendilere mahsus yepyeni bir valiz.Koca kafal kediyle p tenekesini falan unutarak Klkszn karsna dikildi:"Abe dur bakaym!"Klksz serte durdu:"Ne var?"Tepesi att:"Ne mi var?""yle ya, ne var?""Azn kokar le gibi rak?""Kokabilir. ektim kafay..."

"ektin demek kafay?"26"Hem de eekler gibi!""Maallah...""Aleykmselam!""Ne iin st ba almazsn kendine de ekersin kafay?""Canm bo ver, ona dokuza da ekip gideyim. Uykum fena geldi."Murtaza ellerini arkasna koyarak sordu:"Nereden gelip, gidersin nereye?"

Adam esnedi, sonra uykulu uykulu:"Sana ne? dedi.""Banaa? Bana ha? Devletin memuruna? Bilir misin kimim ben?""Kim olursan ol!""Yaa... demek olaym her kim olursam?"

Ve parlad:"Yukarda Allah, Ankara'da devlet hem de hkmet, burada da ben!""Derler bana Murtaza!""Grdm kurs, aldm amirlerimden ok sk terbiye, hem de disiplin!"Ufak tefek adam klkszn biriydi, ama nice nice frtnalardan gemi, itler, duvarlar atlamt."Aman canm," dedi. "Nerden baksan bir mahalle bekisisin birader. Kurs, terbiye, falan filan..."ekip gitmek iin davrandysa da, Murtaza gsledi:"Nereye?"Klksz:"Yoluma," dedi."Yoluna, maallah? Dedim mi git? Verdim mi bu yoldan izin?"

."Ohoo... akam akam...."Adam iki yakasndan kuvvetle kavrad:"Yok ohoo. Var vazife ve vazifesinin arslan!"Murtaza'nn ellerini yakasndan itti:27"ek elini yakamdan yahu. Alacaklm msn?" "Alacaklnm, hem de yaprm yakana Azrail gibi! Ne sa-narsn? Benzer mi Murtaza herhangi bir bekilere?" Klksz gene davrand: "Brak yakam!""Brakmayacam!" "Brakmayacak msn?" "Brakmayacam!" "Peki ne olacak?" Yakasndan ekti:"Gtreceim karakola!" "Ne karakolu?""Karakol, basbaya karakol, polis karakolu. Yr!" "Niye? Ne suum var? Var m hakkmda davac?" ="Var!" "Kim?" "Ben!"Klksz ard:

"Sen mi? Niye? Ne yaptm ben sana?" "Dikildin. Ettin mukavemet vazife bir srasnda bir memura!""Sonra tarsn bavul!""Tarm, ne var?"


12/161

Tepesi att:"Ne demek ne var? Daha ne olsun istersin koca budala? Sen bir garip ingene, ne lazm sana gmzurna?""Anlamadm?""Abe ne gezer elinde beyler, beyefendiler bavulu?""Hoppalaa..."

"Elbet. Hem yoktur tamaa yetkin beyefendi bavulunu, hem de dolaamazsn bu tertemiz caddede bupis klkla!""Allahallaaah...""Alma sarho azna Allah! Ne malm almadn bavulu herhangi bir beyefendiden? Ne malm girmekistemeyecein herhangi bir apartumana hrszlk iin? "Klksz gene dikildi:28"Yahu arkada ne diyorsun sen be? Denizdeki bala pazarlk olur mu? Ne hrszl? Ne apartmanagirmesi?"Gene yeni bir hamleyle ekip gitmek istediyse d Murta-za'nn kanun temsil eden parmaklar arkieliktendi. Yakay brakmadlar. Brakmaynca da bir itiip kakmadr balad:"Brak yakam!"

"Brakmam, yr karakola!""Niye? Ne iim var karakolda?""Patlatrm gzlerini, yr!""Patlatr msn? Mantar tabancas m patlatyorsun?""Abe derim patlattrrm gzlerini!""Ne hakkn var? Ne hakkn var da patlatrsn?"Yr!""Yrmeyeceim.""Yryeceksin, hem de tp tp!""Yrmeyeceim ite!""Abe yr derim muzr vatancha!""Yrmeyeceim. Gtrebilirsen zorla gtr bakalm!"Murtaza tek eliyle Klkszn iki yakasn tutarken, br eliyle de ddn kard. mdat istercesine stste ttrnce, apartmanlarla kkler, krmz kiremitli konaklar kulak kesildiler. Sert ddk sesleri semteyaylm, esneyen ya da birer kyda tam siperle uykuya dalm kar mahalle bekilerini uyandrmt.Herhangi bir olay ya da ekip baskn olaslna kar kotular. Kotular ya, ortada ne olay vard, ne deekip baskn. Maceras mahalle kahvelerinden hemen hemen btn ehre yaylmaya balayan 'Muhacir(*)Murtaza' klkszn birini tartaklayp duruyordu.

Yanlarna gittiler.Murtaza deliye dnmt. Koarak gelen bekilere, amirle-riymiesine emretti:"Aln bu muzr vatanda, gtrn karakola!"Bekiler 'emir'i yadrgadlar. Kaba bykls:"Niye?" dedi.Byksz sordu:(*) Muhacir: Gmen

29"Ne suu var?"Murtaza'nn fkesi birden yn deitirdi:"Ne demek niye? Ne demek var ne suu? Var bir suu hel-bet ki ederim emir!"Bekiler baktlar. Koca bykls:"Arrr..." dedi. "Sen nesin de bize kumanda ediyon?"Byksz:"Hi. Laf ite..."Murtaza yeniden parlad:"Yok laf, var vazife! Bilirsiniz nedir vazife? Grdnz kurs? Aldnz sk terbiye amirlerinizden?"Koca bykl, byksza dnd:"Ne patrdatyor bu akam akam be?"

Byksz omuz silkti:"Vallahi bilmem, anlayamadm..."Murtaza'ya dnen koca bykl:


13/161

"Bakyorum, dedi, bizden fazla bir iaretin de yok. Sen de bizim gibi bir bekisin nerden baksan."Klkszn iki yakasn hl smsk tutmakta olan Murtaza tepindi:"Deilim, deilim sizin gibi herhangi bir beki, arkada!""Nesin ya?""Ben grdm ok sk kurs, aldm amirlerimden terbiye, hem de takdirname! Nerede bozulur disiplin,hemen gnderir beni amirlerim dzeltirmek iin disiplini!"

"Bozulmu idi disiplini genelevlerin, gittim, soktum derhal disipline!""Yani?" dedi koca bykl."Yani, saylrm sizin de amiriniz!""Seen?""Been, helbet!"Byksz sordu:"Kim amir tayin etti seni?""Vazifesinin arslan amirlerim!""Hani belgen?"30"Nerde makbuzun?""Biz de senin kadar kurs grdk..."

"Senin aldn terbiyeyi, takdirnameyi biz de aldk." ."Fort atamazsn(*) bize...""Sen neysen biz de oyuz, biz neysek sen de o!"ahland:"Deilim, deilim ben de o! Dolar benim damarlarmda ehit Kolaas Daym Hasan Beyin mbarekkan!"in suyu kmt. evrede hemen toplanveren mahalleli kalabalk kahkahadan krlrken, Murtaza boyundamarn iire iire tepiniyor, avaz kt kadar da baryordu:"Syle, syleyin hanginizin damarlarnda dolar Hasan Beyin mbarek kan?"Kalabalk gittike byyor, kahkahalar grla gidiyordu ki, Murtaza birden kendine geldi: Glerlerdi ineklergibi."Abe ne glersiniz?" diye sordu. "Olacanz yerde mte-nebbih(**), glersiniz inekler gibi!"

Yeni bir kahkaha frtnas." bire, bire hayvanlar!"Klksz iki yakasndan serte ekti:"Sen de glersin demek hayvanolu hayvan? Yr, yr derim!"Klksz gene direndi:"Brak yakam, yakam yrtacaksn be!""Yr derim!""Yrtacaksn yakam!""Yr muzr vatanda!""Yrmeyeceim. Var m hakkmda davac? Susuz yere karakola gtremezsin beni!"Koca bykl beki araya girdi:"Madem cnhasz(***) , asla gtremezsin karakola, hakkn yok!"(*) Fort atmak: Palavra atmak.

(**) Mtenebbih: Bir eyden ders alp, akln bana toplamak.(***) Cnha: nemli su.31Murtaza bakmad bile.Byksz girdi araya:"erefsizim cnhal dersin. Bir ikyet etse de senden davac olsa yandn!"in pek akas kalmam, evredeki kalabalk da homurdanmaya balamt ki, Murtaza adam yakasndanara sokaa ekti. Sonra da ara sokan yan yatm, bada kurmu, yu-varlanacakken tutunuvermiebenzeyen harap evler kalabalnn karanlnda silinip gitti.ki beki kalabalkla birlikte arkada kalmlard.Koca bykl iyice sinirlenmiti:"Vay anasn," dedi.

Byksz:"Vay ki vay...""Ulan herifin az amma da haval ha!"


14/161

"Nasl? Derdim de inanmazdnz... Dediim gibi miymi deil mi?""Dediinden de fazla. Deli bu be!""Deli meli. Amirinizim diye patrdatt ya!""Ge canm. O da senin benim gibi bir beki mesela. Bizden bir erit fazla olsa hadi neyse...""yi ama arkada...""Amas mamas yok. Yr, biz de varalm karakola. Fkara-ya ahitlik ederiz komiserin yannda."

Yan yana yrdler.Gzlerinden biri mavi teki yeil koca kafal kedi btn olanlar apartmanlarn arasndaki karanlktanizlemi, koca postall bekinin onu unuttuu sonucuna varmt. ki beki de ekilip gittikten sonra,kalabaln dalmasn bekledi bir sre. Sonra aralktan yavaa kt. Sevinle gerildi bir. Daha sonra daMur-taza'nn kaldrd p tenekesini baklaryla okayp, ar ar sokuldu. Srad tenekenin kysna.Teneke devrilmedi. Niin? Dikkat edince tenekenin zerine ar bir ta konulmu olduunu grd. Bir, birdaha zorlad. Teneke merdiven basamaklarndan yuvarland. Ekmek, kemik paralar, zeytin ekirdekleri,balk balar sald ortala.32Hazla titreyen byyla, iri bir balk ban n ayaklar arasna ehvetle ald.Murtaza karakola gitmemek iin direnip duran Klksz zorla srklerken, yan yatm, ne kayklm,decekken bir yana tutunuvermie benzeyen evlerin pencerelerinde de klar yanmaya balamt.

Mahalleli, gecenin bu ok ileri saatinde itiip kakan, bu yzden de patrt eden insanlarn ekimesineuyanm, yataklardan don paa frlanlp pencerelere, kaplara koulmutu.Murtaza habire ekiyordu Klksz:"Yr derim vatanda, yr derim!"Klkszsa hem zorla srkleniyor, hem de hl direniyordu:"Yrmeyeceim ite. Sen kanundan daha m stnsn? ikyetin var m? Ne hakla srklyorsunbeni?""Elbet srklerim. Sen fakir bir vatandasn. Ne iin bulunsun sende byle gzel bavul? Nereden aldn?""Paray veren dd alar." ""Paray nereden buldun?""Kazandm.""Madem kazandn, ne iin satn almadn st ba da, aldn bavul?"'Sana ne yahu? Var m davac?' 'Belki olur yarn, br gn. Karakolda anlat Komiser Beye,

Yeniden itiip kakma, barp armalar... Uykudakiler de uyanyor, fersiz ampullerin yle byleaydnlatt amurlu sokakta gittike artan ilgi ekici bir sinema sryordu. Derken iki beki de koarakgeldi, yeniden ie kartlar:"Yahu arkada, kendine gel. Susuz vatanda karakola yaka paa gtrmeye hakkn yok!""Vallah cnhal dersin, billaha cnhal dersin ha!"Murtaza'nn gzleri dnmt. Ne 'cnha' umurundayd, ne de 'vazife bir srasnda mdahale edip, aklretmeye kalk-33an' bekiler. Evet, biliyordu, bekilik ok kutsal bir grevdi, ama kurs grmemi; grseler bileamirlerinden takdirname almam; alsalar bile disiplini bozunca genelevleri disipline sokma greviverilmemi; verilse bile damarlarnda Kolaas Hasan Beyin mbarek kan dolamayan bekilerinbekiliinden ne olacakt?

Klksz serte ekti."Yr derim!"Bekilerden arka bulan Klksz gene direndi:"Ne suum var yahu, ne suum var? Beki beyler ahit olsun. Davacym, Allah iin ahit olun!"Murtaza umursamad:"Ol sen davac, onlar da ahit. Yr!"Klksz habire dayatyordu."Brak yakam be, yakam yrtacaksn. Ohoo... tam attk yahu!""Yr!"

Bekiler baktlar. Yataklarndan don paa kalkp, sokaa frlayanlar, zorla srkleyenle srklenmemekiin direnenin yaygarasyla srklenmeye balamlard.

"Ankara'da devlet hem de hkmet, yukarda Allah, burada da ben!"Klksz yeniden daha byk bir hnla ekti. Mahalleliyle birlikte birka adm srklendiler. Klksz hlkendi bildiini, Murtaza da kendininkini okuyordu. ki beki, kendileri gibi bir bekinin bylesine alm


15/161

atmasna fena ierlemilerdi, gene de fazla gitmeyi uygun bulmuyorlard. Bulmuyorlard, nk az okkalabalkt herifin. Ankara'da devlet, hkmet, yukarda Allah, burada da ben ne demekti? Nasldiyebiliyordu? Nasln kesinlikle bilmiyorlard, ama herhalde dayand yer ok gl bir yer olacakt.

Yoksa azna m dmt. Adamn ban kndan ar getirirlerdi.Ne olursa olsun, evrelerini alm mahalleliye kar u az34

iyice kalabalk herifin, kendilerinden stn olduunu kabullenmi gzkmemeliydiler.Koca bykl:"Bulak herif," dedi. :Byksz, koca bykl arkadandan geri kalmamak iin ekledi:"Bulak ki bulak."

Arkadann kulana eildi, mahalleliye duyurmamak iin fsldad:"Karakola varp fkaraya arka kalm."Koca bykl kendini bykszdan daha kurnaz, daha kanun nizam bilir sayard:"En iyisi, biz geri duralm, mahalleliyi kkrtp... akyon"Doru.""Doru.""Ankara mankara patrdatt."

"Devlet, hkmet...""Allah mallah...""Aman biliyon ya?""Bilmem mi?""Geri durur, sreriz mahalleliyi ileri.""Fazla geri durmak da olmaz...""Olmaz. Herif davay yitirirse...""inde bizim de parmamz olmal.""Olmal tabii.""O zaman komiser der ki: Btn bu olanlar srasnda siz nerdeydiniz...""Der arkada. En iyisi fazla ileri gitmeyelim, geri de kalmayalm. Kararnda..."Murtaza, Klksz ite kaka, srkleye gtrrken, mahallelinin arasna giren iki beki, nce konuulanlarakulak verdiler. Mahalleli ne zamandr ierleyip durduklar Murtaza zerine veryansn ediyordu:35"Ne demek yahu? Bugn bu zavallyaysa yarn sana, br gn bana.""Hi phen olmasn.""Ankara'da devlet, hkmet, yukarda Allah...""Bu mahallede de oymu!""Hyar aa...""Ama ne?""Alt taraf bir mahalle bekisi...""Kendini cumhurreisi belliyor!""Cumhurreisi cumhurreisiyken bunun kadar rzgrl deil be!""Hangi cumhurreisi gece vakti bir vatanda yakasndan karakola srkledi?""Hem de susuz musuz..."

"Hi canm.""Bundaki tavr zavr ne cumhurreisinde var, ne babakanda!"Koca bykl beki ta gediine koyuverdi:"Bunlar burda sylemek marifet deil."Mahallelinin iinden fkeli biri sordu:"Ya?"Byksz:"Az sonra komiserin yannda sylemek," dedi.Koca bykl:"Komiser bunun cart curtunu bilmiyor. Bir bilse tozunu attrr!""Attrr ki attrr," dedi Byksz.Mahalleliden bir bakas:

"Siz niye sylemiyorsunuz?""Olmaz," dedi Koca Byk.Byksz heyecanlyd, ama gene de sesini ksarak:


16/161

"Biz sylersek, ekemiyorlar der," dedi. "Siz sylerseniz, halksnz, semensiniz. Hakl dersiniz. Birkomiser, halk yani semenleri darltmak istemez!"Semenle komiserlerin ilintisi zerine kalabalkta bir ekimedir balamt. Komiserler, devletin memurlarolduklar iin36tarafszdrlar. Semenler partileri ilgilendirirdi. Geri iktidardaki hkmetler de semenlerle yakndan

ilgiliyseler de...Kaln bir ses: ."Bo verin," dedi. "Syleriz. Vazifenin snrlarn ayor, mahalleliyi canndan bezdirdi deriz. Alp biraz dabaka tarafa versinler."Koca Bykl:"O kadar," dedi.Byksz:"Siz ikyet edince burada tutamazlar, hemen atarlar!"Mahalleliyi tavna getirmilerdi, ama Koca Byn en zoruna giden nereden baklsa kendileri gibi birmahalle bekisi olduu halde, onlara kanundan, kurstan, takdirnameden patrdatma-syd. Sonraamirleriymiesine tavrlar ya?"Aln karakola gtrn bunuymu..."

Arkada da onun kadar hnlyd."Duyan da beller ki ekip fi!""Hrt...""Karakolda grrz imdi... Bakalm kanun, nizam neymi, vazifesinin arslan kimmi!"

Arkada, kkrtlm mahalleli, mayas gelmi hamur gibi kabara dursun, Murtaza, Klksz hl ite kakasrkleyip duruyordu:"Yr... yr derim muzr vatanda!"stelik elimsizin biri olan Klksz ne kadar direnirse dirensin botu. Bir ara evresine baknd. Mahallelikalabal arkada kalmt. ri iri syleniyor, barp aryorlard, neyi tarttklarn anlayamyordu. Yalnzkestiriyordu ki, mahalleli kendisinden yanadr. Karakolda ona arka kacak, bekilerle birlikte onukoruyacaklard. Sonra Snbl'n mahalle kahvesinden de biliyordu mahalleliyi. Sabah kahvesini imeyegelmi erkenciler, tavla, kaptkat, pipirik, altkollu iskambil merakllar, yallar, genler, bu bekiMurtaza sorununu ilk frsatta atyorlard orta-37ya. Bkm usanmlard. Genler bile dertliydiler ondan. Genlerin derdi, mahallenin eteklen haval, hoppakzlarna ulu orta aslamamalaryd. Ne karyordu beki Murtaza? Kzlar genlerin aslmalarndan rahatszolur, ikyet ederlerdi de beki karrd. Ama yoktu byle ey. Tam tersi. Mahallenin Zilli Saba-hat',rnein. Semt futbol takmnn sa a Erdal' deli gibi seviyordu. Evlerinin bahe kapsndan ne zamanErdal' ieri almaya kalksa, karanlklarn kimbilir neresinden Murtaza'nn dd:Trrrrrrrrl'Mahalle kahvesine ok seyrek urayan Klksz, kahveye ne zaman dse, mahalleliden hep bunabenzeyen yaknmalar ii-tirdi, ama gene de bunca zamandr, yaplan btn ikyetler boa gitmi,komiser, bekisini korumutu. Demek mahalle bir yana, beki Murtaza bir yanayd!

Yani deminden beri bavurduu direnme faydasz myd?stelik gene komiserin karsna m karlacakt? O komiser ki en son vukuatnda,(*) 'Bir daha karma

kaym deme Makara!' dememi miydi? knca? knca aacakt azn.inden birden bir zlme oldu. En iyisi, mahalleliye falan bo verip, Murtaza'y yumuatmak, komiserinkarsna kmamakt!

Yumuak bir sesle:"Murtaza Efendi," dedi.Beki Murtaza, Klkszn bu birden yumuayan sesini yadrgayarak durdu."Maallah... demek tanrsn beni?"Klksz:"Bak hele bak," dedi." Seni tanmayan m var? Namn tekmil dnyay tutmu!"Murtaza'nn houna gitmiti:"Oras yle," dedi. "yle ama... syle ne istersin benden?"Klksz yumuattn sanverdi birden:

"Beni niye gtryorsun karakola?""Bilmezsin? Var elinde beyler, beyefendiler bavulu. Nasl(*) Vukuat: Olaylar


17/161

38olur? Nasl bulunur ingene evinde musandra.(*)""Canm bo ver. Bo ver de...""Evet?" ,"Anlaalm!""Anlaalm?"

Murtaza'nn tyleri beki elbisesinden dar kt halde gene de kendini bir an tuttu:"Nasl anlaacaz?""Bavulda gzel gmlekler, kumalar, bayan ii kemerler, oraplar var. Bo ver karakola, paylaalm!"Durdu:"Demek edersin cesaret bana rvet teklif etmeye?"Klksz korktu:"Dallandrma da Aydn havas olsun!""Nasl dallandrmam, nasl dallandrmam be muzr hem de aklsz vatanda? Madem tanrsn beni, mademiittin namm, nasl teklif edersin rvet? Bu Muftaza eder mi sanarsn rvete tenezzl? Yerim dilerimi,tkrrm kan, derim itim kzlck erbeti. Etse idim tenezzl, kalr idim memleketimde, dinler idim anseslerini gvurun!"Omuzundan hrsla itti Klksz:

"Haydi imdi yr karakola!"Klksz l gibi:"Yapma, dedi. Yapma Murtaza Efendi..."Bu sefer ensesinden itti:"Yr!"Kalabalksa Murtaza'nn szlerini duymutu."Vay anasn!""Vay ki vay...""Beki deil ate!""Bo verin yahu, ne ate? Halis kereste.""Niye?""Niyesi var m? Payla bitsin gitsin..."Bir duraklama oldu, sonra kaln bir ses:"O kadar," dedi.OMusandra: ine yatak konulan byk dolap.39Bir bakas:"N'olacak karakola gtrnce?""Komiser ifadesini alacak, savc da...""Tutuklayacak.""Tutukland, sonra?"Ukala bir ses yandan:"Tutuklanaca belli deil daha," dedi.Deminki kaln ses:"Niye? Bekiye paylama teklif ettiine gre bavul kendinin deil demek. Bi yerlerden kalk gidelim

yapm.""Yapsn. Davacs yok ya...""Olmasn. Hukuk-u umumiye var arkada, hukuk-u umumiye?""Sen ne anlarsn hukuku umumi'yeden lan!"Murtaza, Klksz semt karakolundan ieri fkeyle soktuu sra, mahalleli de merakl bir kalabalk halindekarakolun nn doldurmutu.Murtaza ar bir resmilik iinde komiseri serte selamladktan sonra, durumu tam anlatmaya balayacaktki, gerek kalmad. Komiser, Klksz tanmt:"Vay," dedi, "Makara! Gene mi geldin karma?"Murtaza bozulmutu. Bozulmutu ama yoktu zarar. nk bozan styd, komiseri. Yalnz, esas vaziyethalindeyken saa, sola hafife kmldand elinde olmayarak, bir de uzun sivri burnuna kadar kpkrmzkesildi. Komiserse, btn bunlarn farknda deildi, masasndan kalkt, Makara'nn tam karsna geldi

durdu:"Hani bir daha karma kmayacaktn? Hani sz vermitin?"Klksz yutkundu:


18/161

"Cahillik beyim," diye kekeledi. "eytana uydum...""Olur mu? eytana uydumla i biter mi? Kanun eytan tanr m?"40"Tanmaz, biliyorum, biliyorum ama...""Evet?""Memlekette dangalak m ararsn beyim? nsana zprla su iletiyorlar."

Komiser elinde olmayarak glverdi. Komiserin glmesi, alabildiine ciddi Murtaza'nm betine gittiyse dehemen akln bana toplad. Herhangi bir amir, en uygunsuz, hatta en mnasebetsiz yer ve zamanda heristediini yapabilirdi. Alanacak yerde gler, glnecek yerde alarsa bu stn bilecei eydi. Kursgrm amirlerinden sk terbiye alm astn devi, stnn en yakksz davranlar karsnda bile bunuaykr bulmamak, ste hak vermekti.st glmt madem, vard bir sebebi, o da gld.Komiser iin hep alaynda:"Demek memlekette namuslu vatandalar sua sevke-den..""Dangalaklar tmen tmen beyim.""Peki anlat bakalm... nasl oldu bu?"Makara yutkundu, sonra balad:"stasyondaydm. Metelik malm, nanay. Tren geldi. nenler, binenler; inenleri karlayan, binenleri yolcu

edenler... kalabalk, nah kum. erefsizim Komiser Bey Abi, hibir kt niyetim yoktu. Neden? Size szvermitim, karnza bir daha kmayacaktm.""Peki?""Akamcym. Vakt- kerahat'se oktan gemiti. Hani Alla-hn bildiini kuldan ne diye saklayaym? imeeytan dmedi deil, ama kendi kendime hyarln alemi yok, Makara, dedim. Komiser abine sz verdin,gebersen harama el uzatmak yok. nk...""Ksa kes!""Senin anlayacan bu bavulun sahibi kalantor yanma geldi, dedi al u bavulu olum...""Hamal m sanm seni?""Ne bileyim be Komiser bey abi? Aldm, dtm ardna. Kalabalk nasl? Bilmez deilsin ya...Kaybetmeyeyim mi herifi?"41Komiser:"Buraya kadar doru, bundan sonras olmad." "Abiciim, Komiser bey abiciim... yalansam nah uekmek gzme dizime dursun, herifi erefsizim ki kaybettim. Hatta belki dner gelir diye bu zamanakadar istasyonda bekledim.""nanmyorsun be Komiser bey abi. Sana sz vermitim. Beki abi piyastos edince, ulan Makara yandndedim, kendi kendime. Neden? Sz be abi, sz bir, Allah bir!"Komiser stnde durmad. Onunla sonra grr, gereini yapard.Murtaza'nn yanna yaklat. Hl olanca sklyla esas durutayd. Glmemek iin kendini zor tuttu.Bunca yllk meslek hayatnda ynla beki grm, tanm, ama bylesine rastlamamt. Zaman zamanmahalleliden ikyetler geliyorsa da zerinde durmuyordu, durmayacakt da."Rahat," dedi.Rahata geti Murtaza. Sonra yan gzle kapya bakt. Mahalleli ylmt. Bekiler gzkmyorlard, amane zarar? nemli olan mahalleliydi.

Murtaza'nn kapya bakyla kzarp bozarmasndan Komiser de bireyler sezmiti. Murtaza'nn hounagidecek biimde mahalleliye duyurarak balad:"Daha nce bekilik grevlerinde gsterdiin feragat rnekleri saysz Murtaza Efendi. Sk dersler grm,ok sk disiplin altnda yetimi, bilhassa kurslarda edindii bilgileri tatbikte stn baarlara ulam birelemanm olarak sana gene teekkr bor bilirim."Murtaza ylesine mest olmutu ki, hani disipline aykr d-mese komiserinin boynuna sarlr, yanaklarnapur upur perdi. Kendini zor tuttu. Korkun bir ciddilik iinde, alabildiine heyecanl, yeniden sk biresas durua geti:"phesiz bilirsiniz. Genelevleri nasl disipline soktuumu da?"Murtaza'dan birka sefer dinlemiti:"Nasl bilmem?" dedi, "Dayn Kolaas Hasan Beyin kutsal42

kann mbarek vatan topraklarna dktn?.. Bilmez olur muyum hi?""Benim damarlarmda da Hasan Beyin kannn dolatn?"Komiser ksa kesti:


19/161

"Seni en az senin kadar tanrm Murtaza Efendi. teki beki arkadalarm da vazifeden yana senin gibigrmek isterim. Haydi imdi ge vazifenin bana!"Sk bir esas duru. Amirini serte selamlad, sonra da kapdaki mahalleli kalabala doru kaz admlarylayrd. Mahalleli ikiye ayrlm, ona yol amt. Hibirinin yzne bile bakmadan, onlardan tekine olsunzerrece deer vermeden ekti gitti.ki beki mahallelinin ardnda st dkm kedi gibiydiler. Murtaza karakoldar ekip gittikten sonra

korkuyla baktlar.Komiserse hl kapnn nnde dikilenlerin ne iin dikildiklerini anlamamt. Yanlarna yaklat:"Bir arzunuz mu vard?"Kalabaln dili zlm, daha ok da 'mrekkep yalamlar' balamlard konumaya: Bu bekiye okyz veriliyor, ya da kanunsuzluklarna bilinerek gz yumuluyordu. Bir gece bek-isi'ydi. Buysa kendini

Allah, devlet ve hkmetten sonra sayyor, stne vazife olmayan eylere burnunu sokuyordu.Komiser:"Peki, ne yapmam istiyorsunuz?" diye sordu.Sbyanc Zinnur amca:"Bu vazifeinas bekiden memleketin baka semtleri de faydalansn biraz," dedi.Komiser gld:"Haklsn Zinnur Bey..."

"Haklysam..."Kalabalk Zinnur Amcann szlerini yuttu:"Haklysak, hakkmz teslim edin Komiser Bey!"

Ve her kafadan bir ses:"Deil mi ya?""ayet yetkiniz yoksa...""Doru."43"Deveden byk fil var!"Murtaza'ya kar mahallede duyulan tepki iti, kabard, yayld, kylarn dven azgn bir deniz gibiahland. Bu ahlanta yalnz Murtaza deil, Komiserin mahalleye aldr etmeyip 'vazifesinin arslan'nayumuak davranmas da vard. Nereden baklsa bir mahalle bekisinin srtn okamak da ne oluyordu?"Yukarda Allah, Ankara'da devlet, hkmet, burada da ben!" ne demekti? Koskoca bir ildi buras. Valisivard, belediye bakan vard, emniyet mdr vard. Sonra srayla mektupu, belediye bakan yardmcs,eitli dairelerin eitli mdrleri, mdr yardmclar, efleri, ef yardmclar... irili ufakl fabrikalar,fabrikalarn merdiven basamaklarn hatrlatan sahipleri, mdrleri, ustalar, blm amirleri... te yandabyk toprak sahipleri vard ki, yanlarnda ynla 'Mutaza'lar besliyor, kk bir iaretiyle diledikleriniyaptrveriyorlard.

Ya apartman sahipleri?Evet, Murtaza 'vazifesinin arslan'yd, kurs grm, amirlerinden sk terbiye almt, damarlarnda HasanBey Daysnn mbarek kann tayordu amenna, ama grevinin snrlarn da ook ayordu.Mahallenin kk kzlarn elma ekeri, ikolatalarla tavlayp, mahallenin alt bandaki bo ahra ekenminnack Zinnur Amca ile aptan dm dul kar tavcs Hamdi avu, Hrsz Recep, ocuklarn ellerindensimit, elma, ddkl eker ya da portakallarn kapp kamay meslek edinmi Yandm Ali, erkeedoyamayan Dul Zhre, etekleri haval hoppala Melahat, evli erkeklere asknt Lale, kzlarla, evli kadnlarn

yreklerini oynatan Kazanova Erdal gibileri mahallelinin Murtaza'ya kar ahlann habirekrklyorlard.Zinnur Amca rnein, "Bir Kanunu esasi, dnyann hibir yerinde, hibir mahalle bekisine byle birselhiyet vermemitir," diye balasa, Kazanova Erdal lafa tabanca skveriyordu.44"Kanun-u Esasi deil Zinnur Amca anayasa; Selhiyet de yetki!"En can alc yerde Kazanova'nn lafa tabanca skmasna bozulan Hamdi avu lgna dnyordu::"Kanunu esas, Anayasa; selhiyyet, yetki... ne derlerse desinler, Zinnur Amca yerden ge kadar hakl!"Derken mahallenin fkeli kalabal evrelerini alveriyor, her kafadan bir ses kmaya balyordu."Beki dediin bekiliini bilmeli!""Onun vazifesi, geceleri hrsz, uursuz kovalamak."

"Doru.""Milletin u ya da bu saatte yatp yatmamas, glp elenmesi onun stne vazife deil.""Deil, doru, haklsn amma... Amma ite!"


20/161

"Ammas mammas yok.""Yoksa, bunu kendisine syle de al karln...""Syleriim. Altta kalacam m sanyorsunuz?""Kalmazsn, ama srtn dayad yer...""E?..""Kuvvetli."

"Kuvvetli olsun. Deveden byk fil var."Deveden byk fil deil, masallarn nl devi, hatt devleri vard, ama ne kyordu? Mesele, develerdenbyk fillerle, fillerden byk devlerin varln bilmek deil, fillerle devlerden faydalanp, Murtazabelasndan kurtulmakt."Haaa, mesele burda, diyordu Zinnur Amca. Ne yapp yapp bu beladan kurtulmazsak bade harblBasra. Yoksa, dnyann hi mi hi tad kalmad."Kalmamt gerekten de... Birka ay nceye kadar be ta, izgi, saklamba cvltlar iinde mutlu Zinnur

Amcann gzlerini uyacaklard kk afacan kzlar."Zinnur Amcaa!""Efendim cannm?"45"Sen artk bizi eskisi gibi sevmiyorsun..." Akl gidiyordu:

"Km? Ben mi? Sizi sevmemek haa? Elimde mi? Yreim sizinle ama...""Peki neden bizi ahra armyorsun?"Bir bakas:"Elma ekeri vermiyorsun?""ikolata?"O gn gzleri dolu dolu evreyi kollad. Grnrlerde deil Murtaza, glgesi bile yok, kzlarn arasnakorkuyla meliverdi. Birini brakp tekini kucaklyordu."Canm yavrularm benim, bir tanelerim... Hepiniz gzmde ttyorsunuz vallahi."Dme burunlu gmen kz:"Kimden korkuyorsun yleyse?"Esmer Leyla pat diye att:"Beki Murtaza'dan."Zinnur Amca telala ayaa kalkt:"Beki Murtaza'dan? Ben haa? Deil bir, be, on Murtaza olsa gene korkmam evelallah."Kahvede fkelendii sralardakince cotu:"Ben devr-i Merutiyet'te byle ok Murtazalar grdm!"Bileini emirleyip gsterdi:"Bakn, bilek derler buna bilek."Birden yumruk yemicesine sarslarak ocuklardan uzaklamaya altysa da olmad. Keden kverenMurtaza'y grmt. Murtaza da onu. ocuklar unutuveren Zinnur Amca:"Vay, dedi, vay Murtaza Efendi olum. Naslsn?"Murtaza yemedi:"Brak beni, sen naslsn? Bakarm toplamsn gene sbyanlar bana?"Zinnur Amcann aknl artmt:"Torunlarm, torunlarm onlar benim. Allah seni inandrsn, z torunlarmdan ok severim onlar!"

46"Aaah seni eski kurt...""Vallahi ktlne deil Murtaza Efendi olum, billahi ktlne deil.""Etme yemin, girme gnaha. Tanrm seni gzlerinden.""Aklna kt eyler geliyor deil mi? nan olsun ki torunlarmdan farklar varsa."Murtaza ciddileti, serte:"Sev kendi torunlarn," dedi. "Yakalar isem ahrda bakmam gzlerinin yana!"Saat on bire geliyordu. oktan evine gidip dinlenmeye ekilmesi gerekiyordu oysa. Btn gece gzn biran olsun krp-maml bir yana, anacaddenin kaldrmlarnda az kedi kova-lamamt. Ya bu muzrhayvanlar disipline sokacakt, ya da yiyecekti dilerini fkesinden.Kedilerse, bir trl 'mtenebbih' olmuyorlard.Birden yolun kysndaki harap evin bahesi dikkatine arpt. Mahallenin sarl, karal, beyazl ne kadar

kedisi varsa sanki kongre halinde toplanmlard. Mtrtaza'y grnce davrandlar.Murtaza bard:"Abe ne toplandnz gene?"


21/161

Kediler yeilli, mavili, karal baklaryla alestaydlar."Ha? Ne iin toplandnz sorarm hayvanolu hayvanlar!"Hibir karlk alamaynca kan tepesine srad: Var idi bunlarn toplanmalarnda nemli bir sebep.Herhalde almak zereydiler bir karar Murtaza'ya kar. Lakin benzemez idi o baka bekilere. Deilkediler, arslanlarla kaplanlardan bile korkmaz idi vazife bir srasnda. Ne sanarlar idi? Yukarda Allah,

Ankara'da devlet hem de hkmet, burada da o! Fare deil idi o. Olsa idi fare belki korkard kedilerden.

retecek idi 'Murtaza'y onlara.....Kocaman postallaryla kedilerin stne kotu. Kediler saa sola zplayarak katlar, ama bsbtn deekip gitmediler. Ykk duvar, at, dam ya da aalarn zerlerine tnemi yeil sar, mavi, karabaklaryla gz hapsine almlard Murtaza'yi-En ok da biri yeil, teki mavi gzleriyle anacadde zerindeki apartman kapsna braklm ptenekesine dadanan ko-47ca kafal. Aacn stnden bakyor, koca kafasn sallyordu boyuna. Ta arand, yoktu. Sopa? Sopa da.

Aaca trmansa? Denedi. Denedi, ama aya aacn kr kr bedeninde kayd, dizi fena halde acd:"Ooof be, of be koca kafal!"Kedi daha st dallara yer deitirmi, Murtaza'nn eline geirdii iri toprak paralarnn korkusuyla daatlardan birine atlamt.

"H hm... sanma kurtuldun... Nasl olsa geireceim elime seni!"Sonra btn kedilere iini boaltt:"Aln istediiniz kadar aleyhimde karar. Yok korkum. Derler bana Murtaza."

Kedilerin tnmayna ldryordu. stelik mahalleli de gen, yal, oluk ocuk evresini alm,katlyorlard glmekten.fkesinin yn deiti:"Abe ne glersiniz bir amire inekler gibi?"Bu, mahallelinin glmesini arttrmaktan baka ie yaramad. Kasklar tutula tutula glnyor,glnyordu. ldracakt. Ah u komiser, komiseri... ok deil bir ayck yetki versindi, versin-di ki ukendini bilmezler kalabalna retsindi nedir disiplin. Genelevleri nasl sokmutu disipline?zerlerine yrd:"Haaayd imdi, kovalayn u murdar hayvanlar bakaym!"

Yallar gle dursun, genlerle ocuklar nerelerdense talarla sopalar yaratp, kedilere yaylm ate atlar.Kediler baktlar ki pabu pahal, kala gz arasnda damlardan, pencere, aa, atlardan evlerin ilerineekildiler. Buysa ka vakittir, yani Murtaza bu mahalleye beki olal beri ileri bsbtn bozulan farelerideliklerine kamaya zorlad. Murtaza beki olmadan mahalle ne iyiydi. Kediler, apartmanlarn kapnlerine braklm p tenekelerinden karnlarn doyurmaya gider, fareler de meydan bo bularakyaylrd evlerin ilerine, bakkal dkknlarna. te gene Murtaza kedilerle urap, onlar evleresaklanmaya zorlaynca, 'pis kediler' deliklerinin azna kadar gelmilerdi. Bu beki Murtaza bu mahalledendefolup gitmezse, kedi-48ler karnlarn farelerle doyurmak zorunda kalacaklar, fareler de kedilere yem olmamak iin deliklerindendar adm atamayacaklard. Yiyecekleri olsayd deliklerinde, ne ileri vard darda. Birgn, pek pek ikign... gnlerce a kalnamazd ki. Sonunda aresiz rzk ardna decekler, bu arada tabii canlarndan da

olacaklard.Kediler, terk edilmi harap evin geni sofasnda toplandlar. Ate pskryorlard. Ne demekti kedileremusallat olmak? Murtaza Allann kuluysa, kediler de ayn Allahn kuluydular. Apartman kaplarnabraklm p tenekelerinde bulduklarn yemek zgrlnden onlar hi kimse yoksun klamazd.Murtaza'nn can can da kedilerin ki patlcan myd?Samur:"Lfla karn doymaz arkada," diye miyavlad. "Laf brakalm da dalgamza bakalm."Bir baka miyavlama sordu:"Nasl?""Nasln bilmem. Mesele naslnda!""yi ya. Ne yapacaz?"Biri yeil, br mavi gzleriyle, kafas kocaman kediye arkadalar akr diyorlard.

"Hi."Kedilerin iinde en tecrbeli Kara:


22/161

"Nasl hi?" diye terslendi. "Apartman kaplarna braklm p tenekelerinden faydalanama, kokumuzualnca hemencik deliklerine ekilen alak farelere ulaama... Hayr arkadalar. Bu ie kesin bir kar yolbulmak zorundayz. nk Allah, fareleri kediler iin yaratmtr."Dudaklar hafif pembeyle rujlanma benzeyen Nazl sz ald:"ok doru."Derken her kafadan bir ses:

"zgr olmak istiyoruz arkadalar!""Snrsz bir zgrlk, evet...""Allah p tenekelerini kediler iin yaratmtr.""Fareler? Fareleri ya?"49"phesiz fareleri de.""Yaasn p tenekelerinden faydalanma ve...""Fareleri yeme zgrl!"Bir fare dayanamad, ban deliinden kard:"Ya bizim yenilmeme zgrlmz?"Kediler delie imek gibi dndlerse de fare deliin karanlk derinliinde oktan yitmiti.imdi salonda inceli kalnl miyavlamalarla kongre srp gidiyordu. Gidiyordu ya, fareler de yanbalarnda

cik cik edip duruyorlard. yi ama kedilerin yanbalarnda, boyuna kedilerin dalgasna ta atmak cesaretinibunlar kimden alyorlard?Kara Kediye gre apak bir eydi bu: Beki Murtaza'dan!tekiler de ayn kany paylatlar.Koca kafal Kedi:"Peki," dedi. 'Tamam. Cesareti beki Murtaza'dan alyorlar, doru. Ne yapmamz lazm?""Ne yapacaz? Beki Murtaza'nn buralardan defolup gitmesini salayacaz.""Nasl?"Kara Kedi kzd:"Nasl sonraki mesele. nce Beki Murtaza'nn buralardan cehennem olup gitmesinde herhangi birsaknca var m, buna karar verelim."Hep bir azdan miyavladlar:"Yoook!""O halde oya koyuyorum. Defolup gitmesini isteyenler? stemeyenler? Gitmesi kabul edilmitir efendim.imdi sra geldi iin naslna... Evet arkadalar, bu bela buradan nasl defolup gider?Biri:"Nasl?""Onu henz ben de bilmiyorum. Bilmiyorum, ama neydi o gelmezden nceki mutlu gnlerimiz? Dnnarkadalar... Apartmanlarn kap nlerindeki p tenekelerinin zenginliini, yle bir dnn!""Aaah o gnler ah!"50"Pis farelere kim dner de bakard?""O canm balk balan...""Yal kemikler, ya yal kemikler?""Ekmek paralar..."

"Cierler, pastrma, sucuklar!""Arkadalarm ne kadar konusak, gemii ne kadar ansak bo. O mutlu gnlerimize yeniden kavumakiin bu adamn buradan gitmesi art. Bunu nasl salayacamz dnelim."Hep bir azdan:"Dneliiim!""O halde almamz lazm.""alalm.""alabilmemiz iin de sistemli hareket etmemiz gerek. Bunun iin de bir komisyon kurulmas zorunlu!"Kedilerin tm de bu zorunlua candan inandklar iin hemen bir komisyon kuruldu. Bakanla KocaKafal Kedi getirildi. O da bu ie ok sevindi. O kadar ki, heyecandan frlad krsye, avaz kt kadarmiyavlad:"Bize p tenekelerini ok gren Beki Murtaza kahrolsu-un!"

Korkun bir miyavlama salonu doldurdu:"Kahrolsuuuuun!""Beli bklsn!"


23/161

"Bklsn!""Et yzne hasret gitsin, kemik yalasn!""Yalasn!""Beki Murtaza'ya lm!"" lm!"Btn bunlardan habersiz Murtaza ise yolun stndeki mahalle kahvesine girdi. ok ekerli kahvesini

iecek, sonra evine gidip dinlenmeye ekilecekti. ekilecekti ya, ne o? Mahallenin taa Serbest Frkazamanndan kalma bir kinle birbirine dargn51btn erkekleri hemen hemen bir araya gelmilerdi. ok tuhaf, hatta olmayacak bir eydi bu. Kahveleriayr, lokantalar ayr, alveri ettikleri dkknlar ayryd hemen hemen. Peki bugn bunlar bu kahveyetoplayp kaynatran ey ne olabilirdi? stelik aldr da etmiyorlard Murtaza'ya. Ne demek oluyordu bu?

Yukarda Allah, Ankara'da devlet hem de hkmet, burada Murtaza'yd. Eee, pekii?fkeyle grledi:"Kaaveciii!"Garson ocaktan seslendi:"Eveeet?""Syle bana bir kaave, ama ocak sabunlasn fincan, hem de cezveyi.

Garson bir kahkaha att. Murtaza yerinden ldrmasna frlad:"Abe ne glersin?""Yok bir ey canm. stersen dezenfekte etsin fincanla cezveyi...""Olmaz hi fena. nk yenmez ellerinizden kabuklu ceviz bile... Helbet...""Kzma arkadam, kzma!""Deilim ben senin arkadan! Kurs grm, byklerinden terbiye, hem de disiplin alm bir bekiyim,sk disiplinci!"Elleri arkasnda kahve iine yrd, durdu, rastgele sordu:"Abe deil bayram, hem de seyran... Ne iin toplatnz burada?"Murtaza kahveden ieri girinceye kadar aleyhinde atp tutmu, ondan yaknm olanlar, tepelerine dikilipde sorunca, tek laf edemediler. Nasl edebilirlerdi? Ne diyebilir, ondan yzne kar nasl yaknabilirlerdi?'Buraya mahallemizi senden nasl kurtarabileceimizi grmek zere toplandk,' diyebilirler miydi? Genediyebilirler miydi ki: 'Rahatsz oluyoruz senden. Kimimiz sbyanc, kimimiz dul kar tavcs, kimimiz hrsz,kimimiz geceyarlarndan ok sonralara kadar almak zorunda kk esnaf. Senden hepimizgocunuyoruz. Uzun lafn ksas senin bu mahalleden defolup gitmeni istiyoruz.'52Murtaza sorusuna karlk alamamt, ama kahveyi dolduranlarn baklarndan anlamt ki bu toplantdaonunla ilgili bir-eyler var.

Arnn deliine p drtercesine: '"Lazm i saatlerinde almak, geceleri de uyumak," dedi. "Yararl vatandalar alrlar gndz, uyurlarbtn gece. Hem de alrlar temiz hava, bol gda, bakarlar dmanlarna elik yldrm. Haydi imdi kalkn,gidin iceizlerinizin bana!"Kahvede buz gibi bir hava estiyse de gene tek ses kmad.Murtaza kzd:"Haydi be yahu, haydi kalkn iinizin bana derim!"

Ayakkab tamircisi:"Kahven geldi Murtaza Efendi" dedi.Paraya davrand, garsona seslendi:"Gel al Murtaza Efendinin kahve parasn.."Murtaza'nn tyleri diken diken:"Haaayr" diye bard. "stemem. Hibir devlet memuru etmez kabul rvet!""Estafurullah Murtaza Efendi. Alt taraf bir kahve. Bir kahvenin rvetinden ne olur?"Bir bakas:"Ama ne," dedi.Murtaza gene parlad:"Yok rvetin by k hem de. Rvet rvettir ve hibir devlet memuru etmemelidir tenezzlrvete."

Cebinden kard kahve parasn masann mermerine brakt.Kahvedekiler baktlar: Vay anasn... Ne dorucu adamd be! yi ama nasl yakalayacaklard herhangi birfalsosunu ya da kanuna aykrln da sepet havas aldracaklard? Geri ilerinden birou iktidar parti


24/161

yesiydi, bucak, ile hatta il bakanlarna yaknp onlar yoluyla bu 'ukala'y attrabilirlerdi belki, ama genede kendilerine yediremiyorlard. Sonra yaknacaklar yetkili iin nedenini soracakt. Zinnur Amca gibileri,'Elma ekeri, ikolatayla kk kzlar tavlayp ahra gtrme zgrlmze engel oluyor,' mudiyeceklerdi? Yoksa, 'aptan dm dul ka-53rlar tavlamamza kar geliyor,' mu? Belki yalnzca mahallelinin geceleri ge vakitlere kadar

almalarndan yana olmay, erken yatmaya zorlan tek sulu yanyd, ama srf bununla datutturabilirler miydi ii? Hakas, mahalledeki eitli ktlklerle savam, itlere, uursuzlara gzatrmamt. Sonra bu mahalle demek yalnzca yan yatm, bada kurmu, devrilecekken tutunuvermiebenzeyen harap evlerle bu harap evlerin sakinleri demek deildi ki. Asl mahalle, daha dorusu mahallezerine asl sz geenler, anacadde zerindeki dev apartmanlarn sahipleriydi. Onlarsa okmemnundular Murtaza'dan: 'imdiye kadar bu semte byle beki gelmedi,' diyorlard. 'Kaplarmznnlerine park ettiimiz otomobillerimizden, p tenekelerimize varncaya kadar her eyimiz emniyette.Sonra asl nemlisi bizim malmz, canmz bizden ok koruyup dnmesi. Bundan ls can sal...'ktidar partisi ile bakan da bu cadde zerindeki apartmanlardan birinde oturuyordu. Murtaza'danyaknmaya bala-salar, adamn, laflarn azlarna nasl tkayacan gayet iyi biliyorlard:"Yoo... Murtaza Efendi hakknda ikyet dinlemem. Varsa baka ikyetiniz hay hay. Lakin Murtaza Efendihakknda... Hayr!'

Mahallenin koca gbekli bakkal:"Murtaza Bey" dedi. "Mahallemiz sizin iin bir ey dnyor."Kahve halk kulak kesilmiti. Murtaza da serte dnd:"Ne dnyor?"Bakkal son derece ciddi:"yle deil mi arkadalar? Murtaza Efendiyi nmzdeki seimler iin aday gstermeyi kararlatrmadkm?"Herkes at. Bunun laf bile olmamt. Olmamt, ama gerekten de harika bir bulutu. Heriftenkurtulmann en kestirme yoluydu galiba. nk ayet kabul ederse grevinden istifa etmesi gerekirdi.stifa eder, sonra da seilmez, seilmeyince de defolur giderdi.Hep bir azdan:54"Evet," dediler. "Kararlatrdk."

Ve sadan soldan baladlar:"Bizim admza Meclis'e girersen...""Girersen ancak sen bizim hakkmz korursun." ":"Zamlar zerine kacak kanunlar nlersin.""Bol gda kanunu kartrsn bize.""Hafta tatili kanunu...""cretsiz tatil deil ama.""Tabii tabii... cretli hafta tatili, yllk izin...""Maalarmza, i saatlerimize zam.""Oturduumuz harap evleri yktrr, yerlerine apartmanlar kurdurursun bize.""Gel kabul et Murtaza Efendi...""Vallahi et ha. Senin gibi disiplinci bir milletvekili..."

"Seni belki de meclis bakan yaparlar, devamsz milletvekillerine bol bol ceza kesersin."Murtaza'nn koltuklar kabarm, bir yandan kahvesini yu-dumluyor, te yandan dinliyordu. te koskocabir semt halk onun milletvekili olmasn istiyordu. Haklydlar. Oturduklar evler salk kurallarna uygundeildi. Geceyarlarndan ok sonralara kadar almak zorunda kalyorlar, bol gda, temiz havaalamyorlard. Alamaynca da dmanlarmza elik yldrm gibi bakamazlard elbette. Btn bunlar mecliskrssnden haykrr, fakir fkaray savunur, yan yatm, bada kurmu, yuvarla-nacakkentutunuvermie benzeyen harap evleri yktrr, yerlerine anacaddedeki gibi kocaman apartmanlar yaptrr,yoksul vatandalar bu yeni barnaklara tard. Deilmi ki btn bunlar bir dnp uygulayan yoktu, ohalde Murtaza dnmeliydi.Birden masasndan dehetle ayaa frlad."ok muhterem, hem de saygdeer vatandalarm!" diye balad. "Bilirim dnrsnz hakkmda okyce, hem de saygdeer fikirler. Arz tazimatm sunarm. Velakin deilim ben burnu byk. Takamam

boynuma kravat, giyemem srtma pahal kumalardan elbise. Neden? nk ben asker olu as-55


25/161

kerim. Daym ehit Kolaas Hasan Bey verdi cann Balkan Harbinde, hem de dkt mbarek kannkutsal vatan topraklarna. Dnmedi olmay milletvekili, takmay boynuna kravat, giyinmeyi pahalkumalardan urba!"Bir alk koptu. Ardndan da kahve inlemeye balad:"Yaaaa!""Varoooooool!"

"Allah seni bamzdan eksik etmesin!"Zinnur Amca fkeyle:"Aznz hayra an," dedi.Murtaza iitmedi. itike imiti:"Haan bu Murtaza da gidecek bir gn harbe. Dkecek mbarek kann kutsal vatan topraklarna.

Yaarm niin? lmek iiin!"Alk alk... Alklarn en hzl zamannda kalkt, kahve halkn selamlayp kahveden kt. Gs darda,karn ieride, gzleriyse taa karlardaki deimez bir noktadayd. Gurur sayordu sanki. Birden kahveningarsonu, yanna sokuldu, usulcack:"Arkadam, inanma!" dedi. "Kahveye toplanmalarnn sebebi, seni balarndan nasl atacaklarnkararlatrmak iin. Benden duymu olma!"Murtaza sarsld:

"Beni ha?" dedi. Balarndan ha? Atmak iin ha?""Benden duymu olma, evet!""Peki ne iin? Ne yaptm onlara ben? Ne zararm dokundu?"Garson abucak btn nedenleri aklayverdi. Murtaza'nn kafasna dank etmiti. Demek milletvekili adayolabilmek iin bekilikten istifa ettirecekler, sonra da seimlerde oy vermeyip akta brakacak, byleceiinden uzaklatracaklard ha?Birden celallenen fkeli bir sesle:"Krlsn sap kan!" dedi. "Kopsun hem de nereden in-ceyse! Bekleyeceim ikyetlerini. Yok korkum.

Yemedim iy, armaz karnm!"Btn gece kurdu. Ertesi gn yeniden urad kahveye, ama56ieri girmedi. Millet hemen dnk gibi toplanmt gene. Kapdan parlad:"Atmak istersiniz banzdan demek beni? Hodri meydaan! aarm ykamasna kedinin ammar."'ekti gitti.Kahve halk yumruk yemi gibiydi. yi ama onu balarndan atmak istediklerini kimden renmiti?Garson ocan yannda byk altndan glyordu.

Az sonra, herifin bundan byle bir kat daha ii aztacana kanaat getirilmiti. Zinnur Amca:"Kt" dedi."ok kt hem de..." diye sylendi kart kar tavcs.Bir bakas:"Peki ne yapmamz lazm bundan byle?"Zinnur Amca:"Hi vakit geirmeden gidip mahallece ikyet edelim!" dedi.En dorusu buydu galiba. Ok madem yaydan kmt, kop-sundu. Murtaza'nn dediince, ilceldii yerden.

"Kopsun!""Gidelim!""Toplanp gidelim, anlatalm marifetlerini deyyusun!""O kadar.""Tohumuna para vermedik ya!""yi ama kimden duymu olabilir?""Kimden duyarsa duysun. Kim yetitirdiyse Allah raz olsun. in lam cimi kalmad. Temizleyelim bupislii.Murtaza evine giderken yolda, onu ikyet edip iinden attrmay kuran mahalleliyi dnyor, kendikendine konuuyordu. Bir ara duraklad. "Pa" dedi, "edecekler imi ikyet. aarm ykamasna amarkedinin!"'Kedi' szyle, zengin semt apartman kaplarndaki p tenekelerine musallat koca kafal kediyi

hatrlamt. Kedi kar-sndaym gibi, "Kpek," dedi. "Sen de o zaman bulursun meydan bo! Ama hayr.Ne byklerim alrlar beni vazifemden, ne de bulabilirsin sen meydan bo!"57


26/161

Duraklyor, yryor, sonra gene duraklayarak el kol davranlaryla syleniyordu. Buysa mahalleliningznden kamyordu."Ne o? Seninki gene kanck ay gibi homurdanyor.""Yoook, adamma kanck ay deme...""Gibi dedik bire herif. Kuyruuna basmlar bellersem... H?""Basarlar arkada. O adamn kuyruu sebil. Basan basana..."

Gerekten de kuyruuna baslm gibiydi. Mahalleli onu kime ikyet edecekti acaba? 'Valiye mi? Yoksaemniyet mdr, belediye reisine mi? Etsinler be, etsinler! Byklerim bakmaz onlarn szne. Hibirbym inemez beni onlar iin. Yok kimseden pervam(*). Yemedim iy, armaz karnm. Deilimsaknacak gzm budaktan. Vermi bir can Allah, yok korkum kulundan. arr ise vali, der ise bylebyle, derim evet beyim, yaptm vazifemi!'Birden yanbanda bir ocuk sesi:"Murtaza Amca!"Kafasndakiler utu:"Hah?"Bakt, mahalie komusu Tenekecinin sar oluydu."Zehra'y dv!" dedi.Birden anlayamad:

"Hangi Zehra?""Kzn.."ocuklara, daha da ok erkek ocuklarna kar ok yumuakt. nk erkek ocuklar byyecek,ilerinden birou subay olacak, olamayanlarsa er olup dmanla dvecek. Hasan Bey Days gibideilse de, gene ehadet erbetini ieceklerdi."Ne iin dveyim Zehra'y?""Okulda benimle oynard eskiden, imdi oynamyor!""Ne iin oynamaz?""Ne bileyim ben?""Kiminle oynar seninle oynamaz da?"(*) Perva: Korku, ekinme.58"Hep smet, hep smet!"smet de Tenekecinin Olu ve daha bakalar gibi Zehra'nn okul arkadayd. Eh, oynar oynar, oynamazoynamazd. Zehra'nn bilecei eydi bu ama gene de sordu: ''"Demek hep smet hep smet?""Hep smet, hep smet be amca. Syle oynasn olmaz m?"Etme merak. imdi gider, sorarm ona ne iin oynamaz imi seninle..."Tenekecinin Olu memnun, Murtaza amcasnn kocaman elini kapt, pt, alnna koydu. ok hounagitmiti Murtazann bu:"Aferin," dedi. "Severim seni ok. Olacaksn byynce sub-bay!""Komutan," diye dzeltti ocuk.""Komutan, ama daym Hasan Bey gibi."ocuun aklndan Murtazalarn evindeki karakalem resim geti. Hatta resim altndaki 'DAYIMIZ HASANBEY' yazsn da o yazmt kmrle.

Murtaza'nn houna gitsin de Zehra'y iyice sktrsn diye:"Hasan Bey Day gibi komutan olacam" dedi.Murtaza cotu:"Yaa arslan yavrusu arslan!"

Ve balad:"Vazife bir srasnda grmeyecek gzn evladn bile," dedi. "Saknmayacaksn gzn budaktan.Demeyeceksin yavrum, cierparem. Neden? nk kutsaldr herhangi bir vazife, herhangi bir evlattan!"Tenekecinin Olu ok dinledii bu szlerin gene baladn grnce, tabanlar kaldrp kalabala kart.Murtaza ise ylesine heyecanlanmt ki yannda ocuk var m, yok mu umurunda bile deildi:"... lazmdr olmak demir bilek, tun yrek! Haan ne zaman bakacaksn dmanlara, koppacak zelzeleleryreklerinde. Balayacaklar titremeye. Diyecekler bulamayalm bu arslan olu arslanlara, nk karzmutlaka zararl!"

Cgarasna el att, ama kibriti yoktu. evresine baknd, bir59


27/161

komusu. Seslendi, kibrit istedi. Adam kibriti akt, Murtaza'nn cgarasn yaktktan sonra laf olsun diyesordu:"Naslsn? ler yolunda m?"'ini hatrlad. Yukarda Allah, Ankara'da devlet, hem de hkmet, blgesinde de o vard, ama blgesiartk onu istemiyordu. Edecekler idi ikyet. fkeyle:"Demmir gibiyim," dedi. "Olamaz hibir Trk teneke! sterse beenmesin, etsinler ikyet

byklerimize...""Ne ikyeti?""Ederim sk disiplin tatbik diye istemeyenler var imi, edecekler imi ikyet beni valiye. Der ise vali beyne iin ederler hakknda ikyet Mrteza Efendi? Derim ol sen bana arka, karma st yanna amirim.Neden? nk bilir vali bey dolatn damarlarmda kannn Kolaas Hasan Beyin. Ayn zamandagrdm kurs, aldm amirlerimden byk terbiye hem de disiplin. yi bir meymur, bakmaz halkngzyana. Vazife bir srasnda grmez gz cierparesini. Neden? nk iyi bir mey-murun vasf,etmektir memnun amirini. Cahil halk ne anlar z karndan? sterim grmek her birini elik gs, tunbilek. Ama onlar grmemi kurs, almamlar sk terbiye, edemezler takdir bu ince noktalar!"Komu aktrmadan esnedi. ok dinlemiti. Yan sokaklardan birine sapverdi. Murtaza ise sylenerekkocaman postalla-ryla habire yol alyordu. Az nce kzn ikyet eden Tenekecinin Olunu oktanunutmutu.

Tenekecinin Olu ise, mahallenin birbirini kesen darack sokaklarnda Murtazalarn evini bulmutu bile.Soluk soluayd. Kap nnde kardeinin kirli bezlerini ykamakta olan Zehra'ya:"Seni babana syledim," dedi.Srtndaki okul nlne karn bir kadn ciddilii iinde iini grmekte olan Zehra'ysa duydu, aldrmad.Tenekecinin Olunun tepesi att:"Seni babana syledim, diyorum, duymuyor musun?"Kz ban serte kaldrp bakt:"Ne oldu syledinse?""Gelsin imdi de gr!"60"Gelsin. N'olacak?""Hep smetle oynuyor, hep smet'le oynuyor, dedim." Zehra, kardeinin kirli sularyla slanm elleriniyurtpruk yaparak yrek soutmaya balad:"Oh, oh, seninle konumuyorum ya, oh oh!"Tenekecinin Olu alayacak kadar hrslanmt:"Kz sus diyorum ha!""Hep smet'le oynayacam, seninle oynamayacam ite!"smet'se bitiik evlerinin kanatlar ak penceresinde, Tenekecinin Oluyla Zehra'y gryor, annesinin onuabucak giydirmesi iin sabrszlanyordu. Okul nln giymiti ite, beyaz yaka da takmayverseydi neolurdu sanki? Ama annesi diretiyordu. lle de beyaz yakay arayp bulacak, takacak, takmadan nce dekirli mi temiz diye bakacakt. Kirliydi. amura drmt. Annesinden dayak yemek korkusuyla dasaklamt annesinin kolay kolay bulamayaca bir yere!"ff..." dedi. "Okula ge kalyorum be anne!"nat anne:"Kalmazsn. Daha yirmi dakika var..."

Aryor, odann iini altst ediyordu. Ediyordu ama Tenekecinin Olu da boyuna bireyler konuuyordukzla! Acaba ne konuuyordu? Sk sk tembihlemiti, 'O kzla konuma. Sonra seni fena yaparm,' diye.Demek inadna konuuyordu ha?Tenekecinin Olu Zehra'nn 'oh, oh' lan ile ileden kmt. Kendini kaybederek:"Konumazsan konuma be," dedi. "Ben de Ayten'le konuurum."Zehra olgun bir kadn hatrlatacak bir kahkaha attktan sonra:"Sidikli Ayten'le ha?" dedi."Hadi be sen de...""Hadi evet, hadiymi. Sidikli tabii!""Sen?"Zehra kpkrmz kesildi.61

"Terbiyesiz. Ben sidikli miyim?""Sidiklisin. Ayten sidikli mi?""Sidikli tabii. Snfta altna karmad m?"


28/161

Tenekecinin Olu biliyordu ama inadna Zehra'ya ta koyuyordu. O deilmi ki smet'le konuuyor,"Konuacam ite, oh oh" diyordu. Tenekecinin olu da:"Karmad," dedi.Bak bu yalana dayanamazd. Leenin banda ayaa kalkt:"Kardysa Allah iki gzn kr etsin mi?""Senin etsin!"

"Grdn m? Nasl? Sidikli Ayten tabii, sidikli ite, sidikliii!"Uzaklarda hemen her gnk satamalar balamt:"ark ekspresi, hit!"Zehra, Emine Ablasnn okuldan gelmekte olduunu anla-mrt. Tenekecinin Oluna:"Ablam geliyor, ek git!" dedi."Gelirse gelsin bana ne. Sen kork!""Ulan git diyorum sana ha!""Gitmeyeceim ite..."Kendini beenmi ablann ardna ynla olan dmt gene. "Hit, ekspres, ark ekspresi... Yavruuu!"sesleri arasnda, elinde siyah antas, srtnda okul nl, ask yzyle eve yldrm gibi geldi. Olanlar daevin kapsna kadar gelmilerdi, ama aldrd yoktu. Zehra'nn yanndaki Tenekecinin Olunu grncekapya kadar gelmi olanlar bir an unutup:

"Ne geziyorsun ulan burada?" dedi.Tenekecinin Olu oldu bitti korkard bu ask yzl abladan, hi karlamak istemezdi, ama Zehra'ya inat,savuup gitmemiti:"Hii," dedi."Defol hadi!"Tenekecinin Olu tek laf etmeden savuup gitti.

Abla kardeine dnd:"Bu pisle konumayacaksn demedim miydi sana?"62Zehra leen bandan bakt ablasna:"Konumuyorum valla abla. Konuma benimle, ablam kzyor, diyorum dinlemiyor. Hep geliyor."."Pis srnak..."Sonra eve yldrm gibi girdi. antasn bir kyya brakt. Okul kln soyundu. Bu arada sokaktaki olanlarbelki seyrederler diye odann beyaz perdesini indirmiti.Drt basamakl bir merdivenle klan kk ama, duvarlar badanal, pencere ileri iek sakslarylabezeli bir odayd. Murtaza'nn days Kolaas ehit Hasan Beyin karakalem resmi, odann tam karkesine zenle aslmt. Altnda kmrle yle yazlmt: DAYIMIZ HASAN BEY.Balkan Harbi kolaas niformas iindeki Hasan Beyin by kaba, dolgun ve ular yukarya kvrlyd.atk kalar kaln, gzleri fkeyle ksl. Birine fena ierlemi de neredeyse erevesinden frlayptabancasn ekecek, ortal kana bulayacak gibiydi. Hrsl zamanlarndaki Murtaza'ya tpatp benziyordu.

Abla, enstitde kendine yeni diktii zarif basmadan klo entarisi, almdan havalara kalkm ufackburnuyla dar kt.Tenekecinin Olu bir kyda, Zehra'nn ablasmn gitmesini bekliyordu. Gene geldi:"imdi baban gelsin de gr" dedi yeniden.

"Hadi git buradan be. Ablam beni paylad senin yznden.""Senin ablan da pis!""yi iyi., biz pisis, sen temizsin. Git buradan!"Tenekecinin Olu gitmiyor, laf uzatyordu. Bu srada ierdeki kardei de alamaya balaynca, Zehra'nncinleri tepesine topland:"ie kafal!" dedi.Okulda Tenekecinin Oluna 'ie kafal' dediler mi ldrrd."Sidikli!" diye bard.'ie kafal', 'sidikli' derken i uzad, sinirler gerildi ve kaptlar. Tenekecinin Olu bir karakucakla kz yereykt. Zehra alamaya balaynca korktu, tabanlar kaldrd. Tam zamannda kamt. Az daha beklesesmet yetiecekti, Tenekecinin Olundan daha gl olduu iin, kzn nnde bir tututa altna63

alacakt. Buysa Tenekecinin Olu iin lmden beterdi. Bir kzn, hem de beendii, geceleri yataktaboyuna dnd, kendinden gl smet'le konumakta direndii iin kimselere gstermeden aladZehra'nn nnde yere yklmak, belki de dayak yemek iine gelmediinden eve kamt bile.


29/161

smet kartal gibi koup gelmi, Zehra'y yerden kaldrmt. Ne olduunu abucak sordu. Zehra iini ekeeke alamasn artrd. Sonrada:"Onu dv," dedi.smet her eyi anlamt. Tek laf etmeden, siyah okul nlnn kr kr beyaz yakasn .uurarak kotuTenekecinin Olunu bulmaya. Zehra da ieride bayraklar am avaz kt kadar alamaya balayankundaktaki kardeinin yanna kotu. Olabilirdi ki babas gelir, kardeinin aladn duyar, deliye dnerdi.

Gayet iyi biliyordu ki, Emine Ablas, Hasan Aabeysi, fabrikada alan iki ablas, kendisi hiti bukundaktaki boklu olann yannda. Babas bu boklu iin ldryordu.Odaya kotu. Yrtlrcasna alamakta olan kardeinin kundann bana geti:"Vay, canm benim, ekerim. Alam da ablasnn haberi olmam m? Olmam m ablacnn haberi?

Aguuuu, aguuu ablasnn ekerine, aguuu..."Fakat susmuyordu 'pis ocuk.'"Sus anam, sus canm, sus yavrum... imdi baba gelecek, ekerimi kucana alacak, kucana alacak!"ocuk perde perde sustu. Zehra leendeki boklu bezleri y-kayverip okula hazrlanmaktan yanayd. ubaba, ya da annesiyle ablalar ne diye gelmemilerdi sanki? Her gn ge, her gn ge kalyordu okula,azar iitiyordu."Sustun deil mi anam? Alamayacaksn bir daha deil mi? Bak ablan her gn okula ge kalyor,retmenden azar iitiyor. Haydi baybaay!"

Leeninin bana telala dnd sra smet de soluk solua gelmiti:"Eve kam eolu eek, ama alaca olsun!""N'apacaksn ona?"64"Bir kafa, bir yumruk...""Ayten'le konuacakm bundan sonra...""Hangi?"Leendeki boklu bezleri hamarat hamarat itilerkeh bakmadan:"u," dedi. "Sidikli Ayten'le."smet hindi gibi kabarp gsn yumruklad."Yaasn, benim konutuum Zehra'dan irkin!"Tam bu srada kardei ieriden gene avaz avaz balamasa, babasnn da kocaman postallaryla geldiinigrmeseydi, 'Canm,' diyecekti. Diyemedi. Diyemezdi. Azrail babasyd gelen. Sustndeyakalanmasna leen banda ayaa kalkt.Murtaza her gnk gibi en kk olunun yrtlrcasna alamakta olduunu duyarak yldrm gibi gelmiti:"Gene ne alar bu sabi, ne alar?"O srada st kat penceresinde beliren kile Hala parmaklar arasndaki cgarasn tttre tttre:"Selamlar babasn," dedi.Murtaza duymad, yldrm gibi girdi evden ieri. Koca postallarn merdiven banda abucak karp yukarfrlarken, merdiven basamaklarnda ayaklarnn terli izlerini brakmt.Olunun sedir zerindeki kunda bana geldi, yere diz kt, zerine eilerek hl yrtlrcasnaalamakta olan oluna balad:"Abe ne alarsn? Ne alarsn be maskara? Utanmaz msn? Utanmazsn hi?"Bir yandan da olunun kundan zyordu:"Utanmazsn? Bak sen imdi nasl pislemi altna! Tuh sana, tuh sana be maskara! Bakmad m ablan?

Gelip bakmad m? Ah ablas ah..."Bayla duvardaki Hasan Beyin resmini iaret etti:"Utanmazsn alamaya, hem de pislettirmeye altn? Utanmazsn Hasan Bey Daymzdan. Haanbyyecen, olacan Hasan Bey Daymz gibi kolaas, atacan dmanlara kurun, kurun dmanlara,kurun atacan."ocuun altn, kirli bezlerin kuru yanlaryla sildi, deitirdi.65

Alt temizlenen ocuun keyfi gelmiti. Murtaza'nn makineli tfek gibi durmadan srp giden szlerinialyormuas

orhan kemal - murtaza

Documents