.ORNEK iNSAN · HZ . . MUHAMMED . .

Editor Mehmet Mahfuz Soylemez

Qorum Qagn E~tlm. Vakfi <;orum 2006

fJQUNCfJ BOiiJM HZ. PEYGAMBERiN fJSTON AHLAKI.

HZ. MUHAMMED'iN Z0Ho VE TAKVASr

Erhan Yetik''

G~

Bu makalede biiyiikler biiyiigt1, kahramanlar kahramaru, Al­lah'm sevgilisi, be~eriyetin efendisi, ufuk ·Peygamber Hz. Mu­hammed'iri (s) Ztihd ve takvas1 konu edilecektir. $t1phesiz O'nun zilhd ve takva anla}'l~rm bir makale Ue anlatmak mfunki.in de­gildir. Qi.inkt1 Hz. Peygamber'in (s) zt1hd ve takvas1, biitt1niiyle O'nun islami ya~ant:Is1 demektir. Ancak bu konuda bir .fildr ve­rebilmek amaczyla, O'nun ziihd ve takvasmdan soz edilebilir ki, ben de oyle yapacagtill.

Konuya gec;meden once Ztihd ve takva kavramlarmt ac;lkla­rhak istiyorum. Zt1hd, soguk ve Ugisiz davranmak, yiiz c;evirmek ve ragbet etmemek gibi anlamlan olan bir kelimedir. 1 Terim ola­rak ise, buyiik MutasaVVIf Ebu St1leyman ed-Darani'nin (6.215 /830) ifadesiyle ~zilhd, seni Hak'tan allkoyan §eyleri terk etmen­dir. "2 Bu ne demektir? Bu, madde Ue yani diinya ile alan tUm

ili~kilerin Hakka giden yolda insana engel olmamast, ki§inin bu konuda maddeyi mutlaka a~mast, onun gec;i~iligini ve gaye ha­line getirilmemesi geregirli kavramast demektir. 0 halde zt1hd; paranm, dinar ve dirhemin, klsacast her §eyi ile maddenin esiri,

• Bu yazJ. OMO Dahiyat FakUite5i Dergi5i'nden [Sam5un 1993, sa}'l: 7, 55. 127-135) yazann lznlyle ahrum!i!lr. Metin i~tlnde, 5alla'llahu aleyhi ve 5ellem (s). ra­dtya11ahu anh (r.) losalbnalanyla verllm!ljt1r.

•• Prof. Dr .. OMO ilahiyat Fakiiltesi Tasavvuf Anabllim Dah 6gretlm Oyesi 1 Siileyman Uludag. TasawufTerimlerl Sozlugu, Marifet Yay .. istanbul 1991. s.

544; Hasan ~-f$arkavi, Mu'cemu eirazfs-stlllyye, Kahire 1987, s.168. 2 Feridiiddln Atrar, Tezkiretti'l-evliya, ~ev.: Siileyman Uludag, Erdem Yay., is-

tanbul 1991, s. 307. .

134 Omek lnsan Hz. Muhammed

kulu, kolesi olmamak, ona gonOlde ve kalpte yer vennemek, diinya i~in ahireti satmamak, uzun vadeli ama· kahc1 menfaatler kar§iligmda, yakm fakat ge~ici olan menfaatleri tercih etmemek, maddi degerleri manevi degerlerin 6niine ge~irmemek demektir. Hulasa Z11hd, bir hayat felsefesi, zahitlik bir hayat tarZidrr ki bu anlaYl§ ve ya§aYl§ bir baklma, islfuni ya§antmm veya peygambe­ri ya§aYl§m en ba§ta gelen bir esas1 olarak degerlendirilebilir.

Takvaya gelince, takva h1gatte; korlanak, ~ekinmek, sakm­mak, kaygU.anmak, dikkatli olmak gibi anla.mlan ol~ bir keli­riiedir.3 isWah anlarmyla; i.hllJ..i hududa riayet konusundaki du­yarhhk, yarili.§lardan bilirl~li §ekilde ka~mma, 4 islfuni hayatm §a§mayan ·ve degi§meyen bir ol~t1st1, §erefli olabilmenin ve de oyle kalabilmenin temel mizarudrr. Takva; imanda yakine ula§­mayt, amellerde ihlas1 gozetmeyi, ahlakta istikamet flzere olma­Yl zorunlu lolan bir ol~ildfu. Takva, kalp mii.ftilsiiniin verdigi fetvaya rtayettir. Diyebiliriz ki bu ozelligiyle takva, mahalli kalp olan bir feyiz kaynag1drr. Terim olarak takvanm belirgin iki ozel­ligi onde gelir: Korlanak ve de sakmmak. .. Ancak, hemen belirt­meliyiz ki, bu korku adi ve silfli bir korku olmaytp ulvi ve ilahi bir korkudur. Bu korku ki§iyi dirilten ve ona guc; veren bir kor­kudur. Bu korku Allah'tan, Allah'm azabma maruz kalma endi­§esindenve O'nun nzasllli kazanamama kaygusundan kaynak­lanan bir korkudur. Yalruz Allah'tan korkan, yalruz Onun haki­miyetini ve mutlak hiikUmranllgliD taruma bilirlcine ula§an i?­san ic;in takvanm ikinci anlarm, yani sakmma konusu ar1J.k problem olmaktan c;lkar ve buna bagh olarak ki§i tum olumsuz­luklardan uzakla§rr, ilahi hududa rtayet konusunda dikkatli ve titlz davranrr. Bu sayede insan dini ht1kt1mleri belli bir disiplin c;er~evesinde, bt1yt1k bir hassasiyet. ve samimiyetle uygular. Bu

3 Uludat. Tasavvuf Terimlerl SOzliigrl, s. 466: Mehmed Zeki Pakalm. Osmanh Tarih Deyimleri ve Terimleri S6zliigii, Milli Egitim Basunevi. istanbul 1972, c. Til, s . 386: Ferit Devellloglu. Osmanhca-Tlirkt;e Ansiklopedik Liigat, Ankara 1978, s. 1229.

4 · Abdlllkerim el-Ku!leyri. er-RisaJetii'J-Ku§eyriyye •. Kahlre 1957, s. 52: Pakalm. age. c. III. s. 386.

Hz. Peygamber'in Ostiin Ahlalo

uygulama sonunda ise k:i§i hem Hak. hem de halk nazannda de­ger kazarur. Bu ozelligi nedeniyledir ki takva; isl<lini bir m.iyar, bir deger ol<;usudiir. Bu ol<;u adil, eskimez ve eksik tartmaz bir olc;ildur. i§te bu olc;uye gore en §erefli, en degerli ve en ustiin olan insan, Kur'an-1 Kerim'in ifadesiyle soyleyelim: "Ey insanlar! Dogrusu biz sizi bir erkekle, bir di§iden yarattJk. Ve birbirinizle tam§mamz iqin sizi milletlere ve kabilelere ayrrdik. Muhakkak ki, sizin Allah katmda en degerli ve en iistiin olammz, en qok takva sahibi olammzdlr. '5 Y'me veda hacc1 esnasmda yiizbinler­ce insana ve onlarm §ahsmda bizlere ve de tum insanllga bu ko­nuyla ilgili olarak islam'm olumsuz mesajrm haylaran Yilce Pey­gamberimizin (s) "Arabm aceme {yani arap olmayana], siyahm beyaza herhangi bir ustiinlugii yoktur. Ostiinlilk ancak takva iledir. ·s tarzmdaki beyariiDa kulak verelim.

Evet! Altmi c;izerek belirtmek ve tekrarlamak istiyorum; is­lfun'a gore ustiinlugfln, faziletin, degerli olabilmenin §a§maz ve degi§mez tek olc;usu vardrr, o da takvadrr. Hakka giden yolda §e- . refli insan olabilme yan§ma kahlan beyaz, siyah, san§m, es­mer... hangi rrk ve kavme mensup olurlarsa olsunlar tiirn insan­lar ko§uya e§it §artlar dahilinde kahlrrlar. Ve de bu yan§ta sar­fede~ekleri gayretle dogru orantili olarak derece alrrlar. ~uphe­siz Hak katmda bunlardan takva derecesini elde edenler en §e­relli ve en fi.stfln insanlar olarak kabul gorfu.

Hz. Peygamber'in Ziihdii

Bilindigi gibi bfltiin peyg~berler dflnya ile olan ili§kilerini ziihd olc;usJ} c;erc;evesinde siirdiirmfr§ler ve zahidane hayatm en onde gelen ideal temsilcileri olmu§lardrr. Peygamberler zinciri­nin son halkas1, yfice in.san, Allah'm sevgili kulu, Efendimiz Hz. Muhammed (s) her hususta oldugu gibi ziihd konusunda da bi-

5 Hucurat. 49/13. 6 Ahmed b. Hanbel, el-Mrisned, Darn Sachr. Beyrut, ts .. c. V, s. 411: Muhammed

b. Ismail el-Buhari, ei-Edebri'l-mrifred (Ahlak Hadisleri}, c;eviri ve !ierh: A. Fikri Yavuz. Sonmez Nf!iriyat. istanbul1975, c. II. s. 256: M. Asun Koksal, islam Ta­rihi Hz. Muhammed ve isl<imiyet (Medine Devri), istanbul 1977, c. X. s. 260.

136 Omek insan Hz. Muhammed

ze en son ve en giizel omekleri ~Wl.Dlu~. ayru zamanda Mescid­i Nebevi'nin kutlu t;abs1 albnda verdigi zllhd ~gitimiyle de mad­deye kul olmayan omek bir nesil yetil?tirmil?tir. o ·nun hayab ziihdle it;ice bir hayattrr. <;iinkt1 0, hayabrun hit; bir safhasmda maddeperest olmarm~. paraYJ., altml. gumiil?11 mutlak ve gaye deger olarak gormemi~tir. 0 fakirliginde de, zenginlig:inde de, za­YJ.f iken de, kuwetli iken de, islam devletini kurup butiin Arap yarunadasma hiikmettigi giinlerde de hep ayru :;;ekilde devam

·eden miitevazi hayatm,J. sfudiirmii~tiir. Sultanlar gibi verip atiy­yeleriyle fakirleri zengin ederken, hasrr yatagmda yatmaga ve ar-pa ekmegi yemege devam etmi~tir.7 B~langt<;ta. davetin ilk YJ.l­larmda, amcas1 araclhg1 ile mii:;;riklerin, davasmdan vazge~mesi l?a.r1:1yla; "isterse O'nu b~l.llllZa kral yapahm, mal istiyorsa en zenginimiz 0 olsun." :;;eklinde yaptlklan teklifi geri <;evirdi.s

Sonunda, kurdugu islam devletinin ba~karu ve gazalara katl­lan bal?komutan slfabyla elde edilen ganimetlerden hissesine d11l?en gelirler sebebiyle maddi imka.nlara sahip oldugu zaman­lar oldu. Ancak "Ubud dag1 kadar altuum olsa borcum olan mik­tar mustesna uc; gfinden ziyade yammda kalmaslill arzu et­mem. ·s diyen Sevgili Peygamberimiz {s) asgari ol<;iller it;inde d11nya ile olan ili~kisini sfudfudii. Maddi imkanlardan belli bir diizeyde ve son derece mutevazi bir bi<;imde yararlanma yolunu ser;ti. Zira 0, "Eenimle dfinya arasmdaki ilgi, yolculugu esnasm­da bir agacm golgesi altmda biraz istirahat edip sonra da yoluna devam eden ve o agaci terk eden yolcu misalidir. "10 diyor ve her

7 Abdurrahman Azzaro, Resul-1 Ekrem'in Omek Ahlala, ~ev.: Hayrett1n Kara­man. Yagmur Yay .• 4.bs .• Istanbul 1975: s. 36.

8 Ebu Cafer Muhammed b. Certr et-Taberi. Tarihii1-iimem ve1-miiliik. Daru1-Kalem. Beyrut. ts., c. II. s. 225; ibn ~am. es-Siretii'n-Nebeviyye, Mlsii 1355. c. I, s. 313.

9 Muhammed b. ismail el-Bubari, Sahihii'J-Buhari. Beyrut, ts., c. Vlll. s. 118. (81/14). hno: 2; Ebu Huseyin Musllm b. Haccac, Sahihii Muslim. MISII 1955, c. II, s. 687. (12/8). hno: 31. ·

10 Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvini (ibn Mace). Siinenii Ibn. Mace. tahk.: Muhammed Fuad Abdillbald. M!SII, ts .. c. II. s. 1376, (37 /3) . hno: 4109; Ebu isa Muhammed b. isa et-Tirmizi. Siinenii't-Tmn.izi, 2.bs .. MlsJI 1975. c. IV, s. 589, (37/44), bno: 2377.

Hz. Peygamber'in Ostiin Ahlak! 137

. '-vesileyle diinyarun ge<;iciligme dikkat <;ekiyordu. Hayab boyunca list iiste iki gflrl arpa ekmegi ile dahi karruru doyurmayan, 11 ba­zen bir ay boyunca miibarek hanelerinde steak a~? pi~?medigi za­manlar ya~?ayan, 12 "Ey Allah 'un! Muhammed ailesine yetesiye n­ZJ.k ihsan eyle. "13 diye dua eden Efendim.izin (s) maddi sofrasmm degi~meyen <;e~idi, iki siyah nesne, hurma ve sudur. 14 O'nun hi<; ama hi<; ~ikayet etmeden siirdiirdiigii bu miitevazi hayata aile efrach, muhterem validelertmiz dahi bir ara sabredemeyip: "Ey Allah'm Resulii biraz diirlyahk istertz" diyerek seslertni yiikselt­mi~ler. Fakat Hz. Peygamberimiz (s) "Benim y~acbgun hayat bu. dii§iiniin, ya beni ya da istedigtniz diinyah@ tercih edebilirsiniz" demi~. bu konuda dii~iirliip serbestc;e karar verebilmeleri ic;in de bir miiddet onlardan ayn ya~amt~b. i~te bu srrada O'nu ziyare­te gelen Hz. Orner (r.) gordiigii manzaradan ziyadeyisyle etkilen­mi~. kendini tutamayarak aglamaya ba~lamt~ ve "Ey Allah_'m Re­sulii! Bu ne haldir?" cliye feryat etmi~ti. <;Unkii Hz. Peygamber'in (s) kaldlgt bu odada bir su kab1 ile birazclk hurmadan ba~?ka gt­

da olarak bir §ey bulunmadlg:t gibi, Sevgili Peygambertmizin (s) iizerinde istirahat buyurduklan hasrr da miibarek viicutlannda iz yapnn~b. Buna ragmen Allah'm Resulii (s), boyle bir <;ileyi <;e­ken biiyiik insan s1Zlannnyor. iistelik gordiigii manzaradan etki­lenen Hz. Omer'i (r.) teselli etmek i<;in ugr~tyor. ona diinya ha­yabnm onemsiz ve degersiz oldugunu anlatmaga <;all~tyordu. 15

Keza Hz. Peygamber;in (s) vefatlanyla sonu<;lanan hastaliklan esnasmda evinde ve uhdesinde yedi altm bulundugunu hatrrlar habrlamaz onlann fa.kirlere da@blmast tali.mabru verip "Muham­

med Allah 'a yanmda bunlar oldugu hal de kavu§ursa Onun Rab-

11 et-Trrmiii, age, c. IV. s. 579. (37 /38). hno: 2357; Muslim. age, c. IV. s. 2282, (53/-l. hno: 22.

12 Ibn Mace. age. c. II, s. 1388. (37 I 10), hno: 4126. -13 et-Tirmizi. age. c. IV. s. 580 (37 /38). Nr. 2361; Muslim, age. c. ll. s. 730,

(12/43), hno: 126. 14 el-Buhan, age. c. VII. s . 103. (70/41). hno: I; Ayru eser. c. vm. s . 121. (81/ 17).

hno: 8; et-Tirmlzi. age. c. V. s. 448. (48/89), hno: 3356. 15 Ibn Mace. age. c. II. ss. 1390 vd .• (37 /11). hno: 4153; Hiiseyin Heykel. Hz. Mu­

hammed Mustafa, !feY.: Orner R12:a Do~. istanbul 1948. ss. 120 vd.; M. Asun I<oksal, age. c. IX. ss. 32 vd.

138 Omek insan Hz. Muhammed

bi hakkmda zanm ne olmu§ olur?-"16 diyerek hayillanmast ve ni­hayet ahirete intikal buyurduklannda silahl ve binegi di§inda te­rike olarak geride bir diinyabk b1ralananu§ olmast, 17 O'nun za­hitliginin olt1msiiz belgelerindendir.

~iiphesiz Hz. Peygamber'in (s) zahitllginin en belirgin ozellik­lerinden birt de O'nun comertligidir. Tasvirine ~alt§bgumz hayat tarzi i~inde ya§antlsllli siirdiiren Sevgili Peygamberimiz (s) her zaman son derece comert~e davraru~larda buh.ulDlU§tur. i~te bu konuda sayts1Z omeklerden sadece birisi... Bir ganimet dagtbml sonunda Hz. Peygamber'in l's) hissesine dii§en bir siiriiyii hay­ranl!.kla seyretmekte olan ve heniiz Musliiman dahi olmanu§ Saf­van b. Omeyye'nin durumunu fark eden 0 biiyt1k insan Safvan'a · "Ho§rlna·gitti ise o stirii senin olsun" diyor, duyduklanna mana­mayan ve sevincinden §a§kma donen Safvan, kendine gelerek miisliiman oluyordu.18 Yiice Peygamberinliz (s) ise; ne bir siirt1

sahibi oldugu i~in seviniyor ve ne de onu elinden ~lkardlgt i~in iiziiliiyordu. Belki 0, bu imkarun bir ki§inin hidayetine vesile ol­mast nedeniyle en biiyiik bir mutlulugun zevkini tadtyordu.

Yine onun zahidane ya§ayt§tyla ilgili olarak mutlak surette hatlflanmast lazlDl gelen bir diger ozelligi de liiks ve israfa kar§t olan tavrtdrr kanaatindeyiz. Zaten ~dle lt1ks ve israfi birlikte dii§iinmek dahi miimkiin degildir. Bu itibarla lt1ks ve is~aftan uzak bir y~anb O'nun hayat boyu siirdiirdiigt1 bir y~ayt§ tar­Zl olmu§tur. i§te bir omek; bir kerre Hz. Ai§e validemiz evin ta­Vanllli bir ortt1yle kapatrru§tl 9a bunu goren Sevgili Peygamberi­miz (s) "Allah biZe 9amuru ve tuglay:r siislemekle emretmedi. "19

diyerek miidahalede bulunmu§lar, lt1ks ve israfa kar§t hayatla-

16 Ahmed b. Hanbel, age. c. VI, s. 104; M. Asun Koksal. age. c. XI. s. 52. 17 ei-Buhari. age, c. rv. s. 3, (55/l), hno: 2; Ahmed b. Hanbel, age, c. V, s. 279;

M. Asun Koksal. age, c. XI. s. 128. 18 Muslim, age. c. rv. s. 1806. (43/14). hno: 57-58. Ebu Abdillah Muhammed b.

Sa'd, et-Tabakatii'l-kiibra. Daru Sadrr. Beyrut. ts .. c. II, s. 153. 19 Muslim. age. c. Ill. s. 1666. (37 /26). hno: 87; Siileyman b. ~·as es-Siclstaru

(Ebu Davud). Slinenii Ebi Davud, Mtsrr 1970. c. IV. s. 385. (31/48), hno: 4153.

Hz. Peygamber'in Ost:iin Ahlalo 139

nrun her safhasmda gostermi~ olduklan dikkat ve titizligi orta­ya koymu~lard1, Zaten 0, hayah boyunca yemesiyle, it;mesiyle, hu.lasa biitiin ya~anhs1yla hi~ bir zaman ne bir israf ve ne de bir liiks arnegi vermi~tir. O'nun son derece sade, diizenli ve temiz, nezih ve miitevazi bir hayah, kibir ve gosteri~ten her zaman uzak bir ya~aJl~l olmu~tur.

Konuya bir ba~ka yaniiyle bakhglilllZda diinya malma deger vermeyen, olabildigince sade bir hayat tarzuu tercih eden Hz. Peygamber'in (s) hayattan koptugunu soylemek de miimkiin de­gildir. O'na gore insan hayatm i~inde olmak, ~~mak, helcllin­den kazanmak ve b~kalarma yiik olmamak zorundadrr. Hatta dini ama~la bile olsa hayatla irtibata kesmek ve diinyadan el­etek ~ekmek dogru degildir. Giinkii O'nun ifadesiyle belirtelim "jsJam'da ruhbanhk yoktur. '20 Keza "jJd gum1 birbi.rine musavi olan ziyandadrr. '21 uyansrm yapan Yiice Peygamberimiz (s). rna­nevi geli~me yanmda maddi geli~menln de ihmal edilmemesi ge­regine i~aretle miisliimanlarm hem manen hem de maddeten gii~lii olmalarrm ve siirekli bir bi~imde ilerleme kaydetmelerini istemi~tir. Onun nazarmda tembel, miskin, uyu~uk, p1smk, ya­§ayan alii degildir miisliiman ... Tasavvufi ifadesiyle o, her an en ideal olan ameli yakalayan ve yapandrr. islam meskenet ve me­zellet dini degildir. Hatta Hz. Peygamber'in de (s) buyurdugu gi­bi hayat miicadelesinde yer alarak "Helali talep etmek her miis­Jamanm r1zerine farzdJ.r. '22 Bu itibarla islam, fertlerirl vicdanla­nnda, kalplerirlde ve goniilleride yerle§en koklii bir disiplin, amellerinde, davraru§larmda, biitiiniiyle ya§aJI§larmda varol­masl gereken ulvi bir aksiyondur. Hz. Peygamber'in (s) ya§ad1g1 islcimi hayatta aczin, zaafin, tembelligin, korkakllgm ve daha diinyada iken alii gibi o~anm yeri yoktur.23

20 Ahmed b. Hanbel. age. c. VI, s. 226. 21 isrnail b. Muhammed el-Acltini, K~fii'l-hafa ve mfi2ilii'l-ilbas amma l~tehere

mlne'l-ehadls alii elsineU'n-nlis, Beyrut 1352, c. U, s. 233 22 Celah1ddin es-Suyllti, ei-Camiii's-sagir. Mtst.r 1954, c. II, s. 54. 23 Muhammed b. Tavlt et-Tanci, Tasawufun Dogu~u ve Gell~mesi, ~;ev.: Swey­

man Uludag, Dergab Yay., istanbul 1977, s. 298 (ibn Haldun'un ayru mOter­clm tarafmdan ~evrilen Tasawufun MahiyeU adh kitabma ek, ss. 263-327).

140 Omek·insan Hz. Muhammed

Yine Hz. Peygamber'in (s) ziihd anlaYJ.§mda nefse eza, bede­ne cefa ve i§kence yapmak da yasaktrr. Ancak hi<; bir 6l<;ii tarn­

mad~ srrf nefse ve bedene hizmet de uyg~ degildir. 9iiphesiz nefsi ve bedeni korumas1 Miisliimanm gorevi, lakin biitiin aza­lanru yaratill§ gayelerine gore kullanmas1 da vazifesidir ve bun­dan soruinludur.

Hz. Peygamber'in (s) Takvas1

Biraz da Resulullah'm (s) takva anlayi§mdan soz ederek ko­nuyu toparlamak istiyorum. Girt§ klsmrnda takvanin korkmak ve sakmmak tarzmda iki ai1J.am1 i<;erdigini belirtmi§tim. Bu ma­nada: Allah Resulii'niin (s) slk slk "Si.zin Allah 'tan en qok korka­mruz benim. oQ4 buyurdugunu ve "Giiciiniiz yettigi kadar (biitiin

giiciiniiZle) Allah'tan ittika edin'25 tarzmdaki Kur'an-1 Kertm emrine biitiin benligiyle uydugunu belirtmemiz gerekir. 0 tarb§­rnasiZ hayatmm her safha$mda ve her alarunda yalruz ve yalruz Allah'tan korkmu§, en biiyiik sayg1Yl yalruz O'na gostermi§, bii­tiin gayretini O'nun nzasrm kazanrnak, O'nun sevgisine nail ol­mak ve O'nun kendisine yiikledigi mukaddes gorevi yapabilmek i<;in ortaya koymu§tur.

Kur'an-1 Kertm'de "v-q-y" kokiinden tiiremi§ <;e§itli kallplar­da ikiyiiz krrkbe§ ayette sozii edilen ve biitiiniiyle Kur'an-1 Ke­rim ayetleriyle smrrlan <;izilen takva yolu; Hz. Peygarnber'in (s) hayatt boyunca izledigi yolun ad1drr. 0 her zaman bu yolda ol­rnu§, rnuttakilerin rehberi ve 6nciisii olarak takip<;ilerine de hep bu aydmbk yolu i§aret etmi§tir. Kur'an-1 Kerm'i dinlerken ve sa­ir zamanlarda <;ogu kez duydugu derin ha§yet sebebiyle gozle­rinden ya§lar bo§anmas1 ve secdeye kapand!gmda gozya§larm­dan secde mahallinin tslanmast26 O'nun bu anlaYJ.§mill tezahii­riinden ba§ka nedir? 0, Hak Teala'dan oylesine ittika etmekte-

24 el-Buhali. age. c. VII. s . 2. (67 I 1). hno: I. 25 Tegabfm. 64/16. 26 ibn Mace. age. c. I, s. 11. (-/3). hno: 23: Ebu Abdirrahman b: ~uayb en-Nesai,

Simena·n-Nesai, Mtsrr 1964. c. HI, s . 13, (13/18). hno: I: Ahmed b . Hanbel, age. c. I. s. 330.

Hz. Peygamber'in Ostfm Ahlala 141

·dir ki, O'nun hayatmm hi~ bir safhasmda Hakka kar~t olan du­yari.Jgmda en ufak bir zaaf soz konusu olmarm~br. <;iinkii 0. biitiin benligiyle yalruz Hakkm hakimiyetine inanmt~ ve O'nun hiikfunle.Iine nun olmu~tur.

~uphesiz Hz. Peygamber'in (s) takva anla)'1~111Ul bir yoniinu de O'nun ilaru: hududa riayet konusundaki di.k.kat ve titizligi te~­kil eder. ilruu emirleri yertne getirme, yasaklardan kac;mma ko­nusunda, .ki~iyi Allah'tan uzakl~trrabilecek her §eyden uzak al­ma hususunda Ondan onde gelebilecek kimse yoktur. Dini hii­kiimleri UBeni gorduguniiz gibi {benim lalcbglDl gibi) na.mazi.D.lZl

lahn. '2.7 tarzmda ifade buyurduklan hadisten de anla§J.lacagt vec;hile once kendinde ya da kan davalanrun kaldmlmast ve benzeri uygulamalarda28 goriildiigii gibi kendi yakmlarmda uy­gulayan ve bu konuda en ufak bir tavizde bulunmayan, hakkm­da yasaklardan bir tanesini bir sefer olsun a§bguun soylenmesi mumkii.n olmayan yiice Peygamberimiz (s), zaten bu yiizden Kur'an-1 Kertm'irl ifadesiyle UGiizel bir 6mek"29 degil midir? He­men belirtelim ki O'nnn takva anlayt§l da zahidligi gibi nazari degil amelidir. Yani O'nnn takva anla)'l§mda biitiiniiyle ve de biiyiik bir titizlikle islam'm ya§anmast soz konusudur.

Keza O'nun takva anla)'l~mda ~ekil degil oz. niyet. ihlas ve samimiyet esas olup, ihsan diizeyinde bir ya§ayt§ degi§mez ol­c;iidiir. O'nnn ya§anbsmda ve takva anla)'l§IIlda hie; bir surette riyaya, gosteri§e ve ruhsuzluga yer yoktur. 0 sahip oldugu tak­va anlayt§l ile imanda hakka'l-yakin mertebesine ula§IDl§, iba­det ve taatlarmda ihlast en ust diizeyde gozetmi§, tum davraru§­larmda ise; UEmrolundugun gibi istika.met iizere ol. '?0 emrine uymu§, o kadar ki bu konuda duydugu sorumlulugun veciz bir ifadesi olarak uHrid suresi beni ihtiyarlattl. "31 buyurmw~tur. .

27 el-Buharl. Age. c. I, 5. 162, (10/17); hno: 2: Ahmed b . Hanbel. age. c. V, 5. 53. 28 Muslim. age, c. II. 5. 889. (15/19), hno: 147: ibn Mace. age. c. u. 5. 1025.

(25/54), hno: 3074: M. Asun Koksal, age, c. X. 5. 257. 29 Ahzab, 33/2. 30 Hiid, U/112. 31 et-T'mni.zi, age, c. V, 5. 402, (48/57), hno: 3297.

142 Omek insan Hz. Muhammed

Sonuc;

Netice olarak, Hz. Peygamber (s) illsanlann zflhdde en onde ge~eni ve en rnuttaki olarudrr. O'ndan daha zahid, daha rnuttaki olrnak herhalde rnumkun degildir. Bu itibarla O'nun takipc;ileri­ne du~en gorev; her konuda oldugu gibi bu konuda da O'na uy­rnak ve O'nun zflhd ve takva ile ilgili olarak en guzel ornekleri

sundugu bilinciyle hareket etmekten ibarettir.

islam tasavvufunun ozflnu ve ternelini olu~turan zahidlik ve zuhd hayau, takva olc;illeri{le riayet konusu iyi bilinmeli ve dog­ru olarak anla~Jlm.ahdrr. Aksi halde, zUhd adma, diinyadan el­etek c;ekilmi~. takva adma da ya~anamaz. bir islam anlaJI~l or­taya konulrnu~ olur ki bu da islam'a ve insanhga hizrnet degil ihanet olur. Bu yflzden bir balruna insan-dt1nya ili~kisinin smrr­lannt c;izen. her tfulu a~m.l.ik:tan uzak, rnaddeyi degil, rnaddeye baglffihhg1 terk etrneyi isteyen islfuni zUhd telakkisi ile islfu:ni hayatm, rnuslurnan olrnartm, Hak katmda deger kazanabilrne­nin olc;ilsil olan takva anlaJl~l son derece onernlidir. Za.ten Kur'an-1 Kerirn ve hadislerde bize telkin edilen talimlerin 6zt1n­de; zflhd ve takvaya yonelinrnesi arzulanrn1yor rnu? Keza narnaz, oruc; hac, zekat vs. ibadet ve taatlanffilZ, bizi Hak katmda deger­li kllabilecek tilrn davraru~lanrniZ takva yolunda olmartm ve za­hidane hayatm birer ni~aru degiller rnidir? Nitekirn Kur'an-1 Ke­rirn'de orucun farziyewuu hikrneti ac;J.kl.arurken "Sizden ewellq­

Iere oruq farz Iahnd1g1 gibi sizin iizerinize de oruq farz Iahnd.I. Uniulur ki ittika edersiniz. ·G2 buyurulrnu~. oruc;la takva arasm­daki rnilnasebete i~aret edilrni~ ve aynca "Allah, ancak takva sa­hipleri.nden kabul eder. •ss ayetiyle de ibadetlerin kabulilnt1n takva ~artma bagh oldugu gerc;egi hatrrlatllm.I~trr.

islfu:ni zflhde yani insan-dilnya ili~kisine Kur'an-1 Kerim.'in ve Silnnet'in 1~1gmda baktiglffilZ zarnan, ne bir maim zayi' olmas1 ve ne de Allah'm kullan i<;in hela.I klldigt herhangi bir nimetin

32 Bakara, 2/183. 33 Maide, 5/27.

Hz. Peygamber"in Ostfm Ahlala 143

yasaklanmas1 soz konusudur. Haram malm azabma, helal ma­Im hesabma haztr olrnak kaYit ve §artlyla insan butiin diinya ni­

metleri ile it;it;e olabilir. Ancak Mevhina'nm da Mesnevfde anlat­hgi gibi in.sanla d11nya arasmdaki ili§ki. gemi ile su arasmdaki ili§kiye benzer. Gelni it;in su ne olt;iide gerekli ve onemli ise, in­san it;in de diinya o olt;iide onemli ve gereklidir. Fakat geminin alhnda iken onu yiizdfuen, ona hareket etme, yol alma, klsaca­SI ona fonksiyonunu icra imkaru veren su; ge~ it;ine girdi­ginde onu batmr. helak eder. Diinya da b6yledir.34 Geminin su almas1 gibi diinya da kimin kalbine, gonl11ne gtrerse onu tutsak eder, §a§Irtlr, hedefinden saptmr ve netice itiban ile sonu bus­ran olan bir yolun yolcusu yapar. Yine malumdur ki gemi var­drr, ok:yanuslarda sefer eder de su almaz ve batmaz. Gemi var­drr. mendirekten di§an <;Ikamaz, t;lkmamasi gerekir. Keza insan vardrr, d11nyalar onun olsa bile maddeye, paraya, pula gonliin­de yer vermez, ona kul ve kole olmazken; insan da vardrr ki, be§ ktifu§ i<;in on takla atar, elindeki diinyallgm estri, bekt;isi ve hiz­met<;isi olrnaktan oteye gidemez. i§te gelniye su aldrrmamak ve onu rotasmda sefer ettirmek ne kadar onemli, nasu vazget;ilmez bir §art ise, insanm da d11nyaya goniil baglamamas1, ona kul ve kole olrnamas1, onu gaye olarak gormemesi, onun ancak Hakkln nzasrm kazanma arac1 ve bu yolda bir vas1ta olrnaktan ate bir i§levi olamayacagtnm bilincinde olmas1 ve buna gore hareket et­mesi de o 6lt;iide onemli ve gereklidir.

Klsaca Hz. Peygamber'in (s) ziihd ve takva anlaYJ§I; diinyaYJ, maddeyi a§maYJ, comertligi, her tiirlii liiks ve israftan uzak bir ya§aJl§I, t;ali§maYJ, halisane bir §ekilde ilahi hududa riayet et­mek suretiyle gut; ve yetenekleri yaratlli§ gayesine uygun olarak kullarimaYJ ve neticede imanda yakine ula§maJl, ibadet ve taat­larda ihlas1 gozetmeyi, biitiiniiyle davram§larda istikametten aynlmamaJl gerekli ve zorunlu goriir.

· 34 Mevlana Cela!eddin-i Rurni, Mesnevi, c;ev.: Veled izbudak, istanbull953, c. 1, s. 79.