T.C. BAŞBAKANLIK

GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI AT ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü

ORTAK TRANSİT SÖZLEŞMESİ TEMİNAT DÜZENLEMELERİ

TÜRKİYE’NİN UYUM SORUNU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

(Uzmanlık Tezi)

Özay KUTLU AT Uzman Yardımcısı

Ankara, Eylül 1998

ÖNSÖZ

Türk transit tasimacilik teminat düzenlemelerinin, Ortak Transit

Sözlesmesi teminat düzenlemeleri ile karsilastirilip uyumlastirilmasi,

öncelikle transit sistemlerinin bilinmesini, bu baglamda hem Türk transit

mevzuatinin hem de, diger geçerli uluslararasi transit düzenlemeleri dahil,

Ortak Transit mevzuatinin degerlendirilmesini gerektirmistir.

Ayni sekilde, geçerli teminat düzenlemeleri ortaya konulduktan

sonra, Türk transit tasimacilik teminat düzenlemeleri ile Ortak Transit

Sözlesmesi teminat düzenlemelerinin karsilastirilmasinin daha dogru

oldugu düsünülmüstür.

Ancak transit ve buna bagli olarak teminat düzenlemeleri gözden

geçirildikten sonra, ülkemizin Ortak Transit Sözlesmesi çerçevesinde

yapmasi gereken mevzuat ve uygulama degisiklikleri konusunda öneriler

sunulmustur.

Kisacasi, önce yalniz Sözlesme hükümleri incelenip, sonra çözüm

önerileri sunma yoluna gidilmemis, genis perspektifli ve kapsamli bir

çalisma yapilmistir. Ancak yine de, bu çalismanin yeterli oldugu asla iddia

edilmemekte, çalismadan yararlanmak isteyenlerin, özellikle bu hususu göz

önünde bulundurmalarinda yarar görülmektedir.

Çalismanin hazirlanmasinda emegi olanlara, en içten tesekkürü borç

bilirim.

Özay KUTLU, Ankara, Eylül 1998

İÇİNDEKİLER

Sayfa No.KISALTMALAR vi

GİRİŞ

1-51. Çalışma Yöntemleri 31.1. Yazılı Kaynaklar 31.2 Anketler 31.3 Durum-tespit Ziyaretleri 31.4 Raporlar 41.5 Görüşme / Danışma 42. Tezin Oluşumu 5

BÖLÜM I

TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ 6-40

I.1. Transit Nedir? 6I.2. Tarihsel Gelişim 7I.3. Günümüz Transit Rejimleri 10I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri 11I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri 12I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri 14I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu 15I.3.4. Topluluk Transit Rejimi 17I.3.4.1. Transit Eylem Planı 24I.3.5. Ortak Transit Rejimi 27I.3.6. Baltık Transit Sistemi 31I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi 32I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin Karşılaştırılması 33I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri 35I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı 35

I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı 36I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları 36I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit 37I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya 38I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü 38I.3.9.7. Uygulamada Transit 39

BÖLÜM II

TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ 41-120

II.1. Teminat Kavramı 41II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri 42II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Tüzenlemeleri 45II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri 47II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Tüzenlemeleri 51II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri 52II.5.1.1. Bireysel Teminat 52II.5.1.2. Maktu Teminat 52II.5.1.3. Kapsamlı Teminat 53II.5.1.3.1. Geçici Yasaklama 55II.5.2. Teminattan Feragat 58II.5.3. Kefil 59II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı 60II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi 63II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Sistemi 65II.6.1. Anasorumlu 66II.6.1. 1 Anasorumlunun Yükümlülükleri 66II.6.2. Kefil 68II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olacağı Tutar 69II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılamayacağı Durumlar 71II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller) 72II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri 74II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü 74

II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri 76II.6.4.1. Nakit Teminat 76II.6.4.2. Kapsamlı Teminat 77II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması 78II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler 79II.6.4.2.3. Geçerlilik Süresi: Uzatma 80II.6.4.2.4. İptal 80II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması 80II.6.4.2.6. Geçici Yasaklama 85II.6.4.3. Maktu Teminat 88II.6.4.3.1. Maktu Teminat Tutarı 90II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış 90II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat 92II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi 92II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri 93II.6.4.3.6. İptal 94II.6.4.4. Bireysel Teminat 94II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı 95II.6.5. Teminat Belgeleri 96II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları 96II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat 97II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması 99II.6.8. Araştırma Prosedürü 100II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım 102II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri 103II.7.1. Muayene 104II.7.2. Teminat 105II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması 105II.7.4. Global Teminat 106II.7.5. Memur Gözetimi 108II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar 109II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler 110

II.7.8. Telef ve Zayi Olan Eşya 110II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması 111II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya 111II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar 111II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat 112II.7.13. Teminatın Çözülmesi 112II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi 113II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları 115II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması 116II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması 118

BÖLÜM III

ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE 121-124

III.1. Tarihsel Gelişim 121III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler 121

III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları 122

III.4. AT Komisyonu – EUROCUSTOMS Protokolü 123III.5. Beklentiler 124

DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ

125-1391. Değerlendirme 125

2. Öneriler 127

2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması 127

2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi 128

2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi 128

2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler 128

2.5. Refakatin Teminat Olmaması 129

2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması 129

2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi 130

2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi 131

2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi 131

2.10. Teminat Sistemine Giriş 132

2.11. Bilgisayarlaşma 133

2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi 134

2.13. Maktu Teminat Fişleri 134

2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi 135

2.15. Teminat İstisnaları 135

2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar (Forwarders) 135

2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil) 136

2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri 137

2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar 137

2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması 138

2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması 138

2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi 139

3. Sonuç 139

EKLER 140

KAYNAKÇA 154

KISALTMALAR AEK Avrupa Ekonomik Komisyonu

AS Armonize Sistem

AT Avrupa Topluluğu

ATA Geçici Kabul

ATRG Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi

BM Birleşmiş Milletler

ECO Ekonomik İşbirliği Teşkilatı

ECU Avrupa Topluluğu Para Birimi

EFTA Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi

GATT Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması GK Gümrük Kanunu GY Gümrük Yönetmeliği IBCC Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu

IRU Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği

ITI Uluslararası Eşya Transiti

NCTS Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi

OTS Ortak Transit Sözleşmesi

RG T.C. Resmi Gazete

TARIC Avrupa Topluluğu Entegre Tarifesi

TIR Uluslararası Karayolu Taşımacılığı

T1 Topluluk statüsünü haiz olmayan eşyaya uygulanan transit

rejimi

T2 Topluluk statüsünü haiz eşyaya uygulanan transit rejimi

TGK Topluluk Gümrük Kanunu TİB Tek İdari Belge

TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

WP.30 Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu

GİRİŞ

AT ve EFTA ülkeleri arasında düzenlenen 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak

Transit Sözleşmesi, 1968 yılında oluşturulan Topluluk Transit Rejimi ile

özellikle de teminat düzenlemeleri bakımından hemen hemen aynı hükümleri

içermekte, hatta ileride bunların tek bir transit rejimi altında birleştirilmesi

yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bugün 23 Akit Tarafta uygulanmakta olan

Ortak Transit Sözleşmesi, üçüncü ülkelerin katılımına açık tutulmuştur. 31

Aralık 1995 tarihinde AT ile bir gümrük birliği ilişkisine giren ülkemizin bu

sistemin dışında kalması mümkün değildir. Zaten bu nedenle, 5 Ekim 1995

tarihinde Topluluk Komisyonu nezdinde Sözleşmeye katılım başvurusu

yapılmış bulunmaktadır. Türkiye’nin anılan Sözleşmeye katılma sürecinde

ise, sistem çerçevesinde teminatın nasıl işleyeceği ve kimlerin kefil

olabileceği gündeme gelecektir. Ortak Transit Rejimi teminat

düzenlemelerinin kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde incelenmesi ve ülkemizin

mevcut transit mevzuatı ile karşılaştırılarak, gerekli altyapının bir an önce

oluşturulması hem gümrük hem de işlemciler açısından büyük önem arz

etmektedir.

TIR Sözleşmesi uygulamalarında olduğunun aksine, deneme-yanılma

yöntemi yerine bilinçli olarak yeni sistemi öğrenmek ve gerekli hazırlıkları

yaptıktan sonra uygulamaya geçmek yerinde olacaktır. Keza, 1 Ocak 1996

tarihinden beri yürürlükte olan Tek Tip Gümrük Beyannamesi ve Kullanma

Talimatı, Eşya Ticaretindeki Formalitelerin Basitleştirilmesine ilişkin

Sözleşme’de öngörülenin kötü ve yanlış bir kopyası durumundadır. Sözde,

mevcut mevzuatımıza uyumlaştırma yapılmıştır. Bu uyumlaştırılmış

düzenlemenin düzeltilmesi, Ortak Transit Sözleşmesine katılma

çalışmalarında büyük zaman ve enerji kaybına yol açmıştır. Aynı hataya bir

kez daha düşülmemesi için, ilgililerin üzerlerine düşeni eksiksiz yerine

getirmeleri gerekmektedir.

Kamu ve özel sektörden herkes, eşya akışının kolaylaştırılması ile

kaçakçılığa karşı korunmanın güçlendirilmesi arasındaki dengenin

kurulmasını istemektedir.1 Keza, Avrupa Birliğine ön katılım (pre-

accession) stratejisi olarak, mevcut Topluluk ve Ortak Transit

sistemlerinin yerini alacak otomasyona dayalı yeni bir Avrupa transit

sistemine ihtiyaç duyulmaktadır2. Böyle bir sistemde Akit Taraflar

arasındaki taşımalarda TIR3 sistemi uygulanmayacaktır. İşlemleri

hızlandıracak ve belge sahteciliği ve sahte mühürlerin kullanılmasının

önlenmesi ve ibra edilmeyen işlemlerin çabuk belirlenmesi ile kaçakçılık

riskini azaltacak, hatta ortadan kaldıracak olan bilgisayarlı transit sitemi

2000 yılı ortalarına kadar aşamalı olarak mevcut sitemin yerini alacaktır.

Böyle bir sistem nihayet teminatın yönetimi ve kontrolünde yeni fırsatlar

yaratacaktır.4

Ülkemizin böyle bir sistemin dışında kalması düşünülemez. Bunun

ilk ve belki de en önemli koşulu ise, iç mevzuatın, Ortak Transit

Sözleşmesi teminat düzenlemeleri ile uyumlu hale getirilmesidir.

1 Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı

Yazıları önsözü, Brüksel, 30 Nisan 1997. 2 Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the

Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final, Action Plan for the Transit System, s. 7, 10.6.1997 tarihli ATRG C176.

3 Uluslararası Karayolu Taşımacılığı (Transports Internationaux Routiers). 4 A New Transit System For Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97

Konferansı Yazıları, s. 32-37, Brüksel, 30 Nisan 1997.

1. Çalışma Yöntemleri

1.1. Yazılı Kaynaklar

Bu tezin hazırlanmasında, yazılı kaynaklara, özellikle de resmi

belgelere başvurulmuştur. Uluslararası sözleşme ve anlaşmalar ile Türk

ve Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri bu bağlamda en çok incelenen ve

tezde kullanılan belgeler olmuştur. Bununla birlikte, raporlar ve basın

bildirileri gibi kaynaklardan da oldukça yararlanılmıştır.

1.2. Anketler

Hazırlık aşamasında düşünülmüş ve öngörülmüş olmasına karşın, gerek

transit sisteminin yöneticisi konumundaki kamu sektörü (gümrük, maliye,

ulaştırma) gerek transit sisteminin kullanıcısı konumundaki özel sektöre

(TOBB, UND, bankalar, sigortacılar) yönelik anketler, yeterli sürenin ve

maddi koşulların bulunmaması nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Bu,

ilgililerin görüş, düşünce ve beklentilerinin teze yansıtılamamasına yol

açmıştır.

1.3. Durum-tespit Ziyaretleri

Bir gümrük idaresinin ziyaret edilerek, uygulamanın yerinde görülmesi,

yine süre yetersizliği nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Transit işlemleri

bakımından daha önceden gerçekleştirilen birtakım ziyaretlerden edinilen

bilgi ve deneyimlerden yararlanılırken, teminat işlemleri için bu yola

başvurmak söz konusu olamamıştır. Keza, teminat uygulamalarının yerinde

görülmesinin, hem teorik bilgilerin daha iyi yerleşmesini hem de uygulamaya

yönelik önerilerin daha sağlıklı ve yerinde olmasını sağlayacağı

düşünülmektedir.

1.4. Raporlar

Tezin oluşumunda Topluluk boyutu değerlendirilirken, Topluluk

ilgili birimlerinin raporlarından oldukça yararlanılmıştır. Bu, ülkemizin

Ortak Transit Sözleşmesine katılım çalışmaları çerçevesinde

gerçekleştirilen ziyaret ve toplantılara ilişkin raporlar için de geçerlidir.

Bununla birlikte, eğitim programı ve Matheaus programı çerçevesinde

Topluluk Üye Devletlerinde gerçekleştirilen bazı ziyaretlere ilişkin

raporlardan, içerikten yoksun ya da yanlış bilgiler içerdikleri tespit

edildiğinden, yararlanılamamıştır.

1.5. Görüşme / Danışma

TOBB’de Ticaret ve TIR Şubesi Müdürü ile yapılan görüşme, TIR

siteminde ülkemiz kefil kuruluşu olan bu kuruluşun TIR sitemi deyimleri ile

Ortak Transit teminat düzenlemelerine ilişkin görüş, beklenti ve önerilerinin

teze yansıtılmasını sağlamıştır.

Gümrük Müsteşarlığı Kontrol Genel Müdürlüğü yetkilileri ile yapılan

görüşmeler tezin hazırlanmasında oldukça yönlendirici olmuştur.

Gümrük Müsteşarlığı Modernizasyon Projesi Birim Başkanlığı’ndan

bir uzman ile yapılan görüşme, Türk Gümrük Otomasyon Sisteminin transit

boyutunun teze yansıtılmasını sağlamıştır.

2. Tezin Oluşumu

Tez, “Transit Sistemlerine Bakış”, “Transit Teminat

Düzenlemeleri” ve “Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye”

olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.

Transit Sistemlerine Bakış Bölümü’nde, transit teminat

düzenlemelerini daha iyi anlamak için, transit kavramı, tarihsel gelişme,

özellikle Topluluk ve Ortak Transit rejimleri olmak üzere günümüz

transit sistemleri ve Türk transit mevzuatı gözden geçirilmektedir.

Transit Teminat Düzenlemeleri Bölümü’nde, teminat kavramı,

Ortak Transit rejimi ayrıntılı olmak üzere günümüz transit sistemlerinin

teminat düzenlemeleri ve Türk transit teminat mevzuatı karşılaştırmalı

olarak incelenmektedir.

Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye Bölümü’nde,

ülkemizin Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olması amacıyla yürütülen

çalışmalar gözden geçirilmektedir.

Değerlendirme, Öneriler ve Sonuç kıısmında, bir değerlendirme

yapıldıktan sonra, Türkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesi teminat

düzenlemelerine uyum çerçevesinde yapması gereken mevzuat ve

uygulama değişiklikleri konusunda öneriler sunulmaktadır.

---o---

BÖLÜM I TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ

I.1. Transit Nedir?

Transit, belirli bir gümrük bölgesi içinde ya da farklı gümrük

bölgeleri arasında ticaretin kolaylaştırılmasını amaçlayan bir ayrıcalık

sistemidir. Transitin özü, belirlenmiş bir gümrük bölgesini taşımacılık

kapsamında geçerken bir üçüncü ülkeden gelen ya da bir üçüncü ülkeye

giden eşya üzerindeki gümrük vergileri, özel tüketim vergisi (excise) ve

KDV’nin, geçici olarak askıya alınmasına izin verilmesidir. Vergi ve

resimlerin askıya alınması, eşyanın ilgili gümrük bölgesinden çıkmasına

ya da bir başka gümrük rejimine tabi tutulmasına kadar ya da vergi ve

resimler ödenerek eşyanın serbest dolaşıma girmesine kadar

sürmektedir.5 Benzer şekilde, gümrük transiti, bir gümrük bölgesinden

eşyanın pazara sunulmaksızın geçişinin kolaylaştırılması demektir. Bu

Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 1947’nin V. Maddesi’nde

öngörülen “transit serbestisi”dir.6 Bu Maddeye göre, bir Akit Tarafın

sınırları dışında başlayan ve biten tam bir seferin bir kısmını bu Akit

Tarafın ülkesinden, aktarmalı ya da aktarmasız, antrepolu ya da

antreposuz, kesintili ya da kesintisiz, ya da taşıma şekli değiştirilerek ya

da değiştirilmeden geçen (bagajlar dahil) eşya ile gemiler ve diğer taşıma

araçları söz konusu Akit Tarafta transit halinde kabul edilmektedir.

Bununla birlikte, hava taşıtları bu Madde hükmünden

yararlanamamaktadır. Öte yandan transit taşımalar, taşıma masrafları

ile taşıma dolayısıyla yapılan idari masraflar ya da verilen hizmetler

5 Report on the Community Transit System, Analysis (I) The transit system today, European

Parliament’s Committee of Inquiry into Community Transit System, Raporteur: Edward Kellett-Bowman, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge, 3.1.1.

6 Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996, COM(96)477 final Ek 1, s. 1. 30.10.1947 tarihli “the General Agreement on Tariffs and Trade”

karşılığı ücretler hariç, Gümrük vergi ve resimlerinden ve diğer

yükümlülüklerden muaf tutulmaktadır.7

I.2. Tarihsel Gelişim

Gümrük düzenlemelerine ilişkin 1900 ve 1913 Kongrelerinde

alınan kararlara karşın8, taşımacılığı kolaylaştırmaya yönelik ilk önemli

gelişme 10 Mart 1921 tarihinde toplanan Barselona Konferansı sonucu

31 Ekim 1922 tarihinde yürürlüğe giren 20 Nisan 1921 tarihli Transit

Serbestliği Sözleşmesi ile Barselona Konferansı’nın 14 Nisan 1921

tarihinde kabul ettiği ve Sözleşme’nin eki olan Transit Serbestliği

Statüsü9’dür. Milletler Cemiyeti Misakı10 hükümleri çerçevesinde,

Versay Barış Antlaşması11 hükümlerine halel getirmeksizin, iletişim ve

transit serbestliğinin güvence altına alınması ve sürdürülmesi amacıyla

transit geçirilen eşyadan transit dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta,

gümrük vergisiyle gümrükçe alınan diğer vergi ve resimlerin

alınmaması, ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla

verilen hizmetler karşılığı olan resim ve ücretlerin aranmasını öngören12

ve İspanya’nın Barselona kentinde imzalanan bu Sözleşme ve Statü’ye,

Afrika, Asya, Avrupa, Güney Amerika ve Avustralya kıtalarından 50

ülke taraf olmuştur13.

7 Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20, Ankara, 1983,

s.187-188. 8 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 4. 9 The Convention and Statute on Freedom of Transit (Milletlerarası Barselona Mukavele ve

Nizamnamesi) United Nations, Transport Facilitation Conventions, International Telecomunication Union, www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html

10 The Covenant of the League of Nations. 11 The Treaty of Peace, Versailles, 28 Haziran 1919. 12 Barselona Statüsü, Madde 3. 13 Türkiye, bu düzenlemeye ancak 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne girdikten sonra taraf olmuş

ve gümrük mevzuatında yer vermiştir (GK, Madde 90 ve GY, Madde 501).

Başka varış yerlerine gitmek üzere gelen eşyanın ülkelerden

geçişine nasıl izin verileceği sorusu uluslararası düzeyde ilk defa 1948

yılında kurulan IRU’nun yönettiği 1959 TIR Sözleşmesi ile ele alınmıştır.

Bu sistem temel olarak TIR karneleri aracılığıyla güzergahta kaybolan

vergi ve resimler için teminat sağlamaktadır. Bununla birlikte, eşyanın

vergi ve resimlerinin statüsüne ilişkin herhangi bir kanıt

sunmamaktadır.

Daha sonra, 1968 yılında Avrupa Topluluğu’nda Ortak Gümrük

Tarifesi oluşturulduğunda gümrük vergileri ödenmiş eşya, yani serbest

dolaşımdaki eşya ile hem gümrük vergileri hem de dolaylı vergileri

ödenmemiş eşya arasındaki ayrımı bir şekilde bu sisteme eklemek

gerekmiş ve böylece eşyanın kaybolduğu Üye Devleti belirlemek amacıyla

iç sınır geçişlerinde verilen transit bilgi notunun (transit advice note)

kullanıldığı Topluluk transit rejimi ortaya çıkmıştır. Ayırım, serbest

dolaşımda olmayan eşyaya uygulanan T1 belgesi ile yalnız dolaylı

vergileri varışın bulunduğu Üye Devlet’te ödenecek eşyaya uygulanan T2

belgesi arasında yapılmıştır.

Sistem, yaklaşmakta olan tek iç pazar ışığında transit bilgi notu

kullanılması gereğinin ortadan kalktığı 1990 yılına kadar hemen hemen

değişmeden kalmıştır. Bugün uygulamada yalnız T1 sistemi vardır. Aynı

zamanda ihracat amaçlı transit sisteminin kullanımı da artık

gerekmemekte ve günümüzde mali açıdan eşyanın ihraç edildiğini

göstermek için Tek İdari Belge’nin (Single Administrative Document –

TİB) 3 numaralı yaprağı kullanılmaktadır. İhracat koşuluyla bir

ödemenin yapıldığı ihracat ve yeniden ihracatlarda, eşya serbest

dolaşımda olmadığından, T1 sistemi hala kullanılmaktadır.

1972 yılında o zaman EFTA içinde yer alan iki ülke, Avusturya ve

İsviçre üzerinden Topluluğun bir yerinden bir başka yerine eşya

göndermek için bir yönteme gereksinim duyulduğu görülmüştür.

Böylece, Topluluk Transit Sistemi iki anlaşma ile bu iki ülkeyi

kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 1987 yılında Topluluk Transit

Sisteminin bu genişlemesi, diğer EFTA ülkeleri, Finlandiya, İsveç,

İzlanda ve Norveç’i de içeren Ortak Transit Sözleşmesi (OTS) ile

yaygınlaştırılmıştır. Topluluk bir bütün olarak bu Sözleşme’nin bir

üyesidir14. 1 Ocak 1995 tarihinde Avusturya, Finlandiya ve İsveç Avrupa

Topluluğu’na üye olduklarından, Topluluğun geri kalanıyla olan

ticaretlerinde Topluluk Transit Sistemi uygulanmaya başlanmış ve

Sözleşme’nin ayrı bir üyesi olmaktan çıkmışlardır. 1 Temmuz 1996

tarihinde, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan’ın

katılımıyla kapsam bir kez daha genişlemiştir. Öte yandan, Bulgaristan,

Estonya, Latviya, Litvanya, Romanya ve Slovenya ile birlikte

Türkiye’nin Sözleşmelere katılma çalışmaları devam etmektedir. Ortak

Transit Sisteminde transit bilgi notu, Avrupa Topluluğu içi hariç, hala

kullanılmaktadır.15

I.3. Günümüz Transit Rejimleri

Gümrük transiti ile ilgili uluslararası sözleşmeler şunlardır:

14 Ortak Transit Sözleşmesi, Madde 3(3). 23.9.93 tarih ve 1/93 No.lu Karar ile değişik, 14.2.1996

tarihli ATRG L36, s.33. 15 Interim Report, s. 2-3.

• Geçici Eşya Kabulü için ATA Karnelerine ilişkin Gümrük Sözleşmesi

(ATA Sözleşmesi)16, 6 Aralık 1961, Brüksel;

• Uluslararası Eşya Transitine ilişkin Gümrük Sözleşmesi (ITI

Sözleşmesi)17, 7 Haziran 1971, Viyana;

• TIR Karneleri Kapsamı Altında Uluslararası Eşya Taşımacılığına ilişkin

Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi)18, 15 Ocak 195919, Cenevre; ve 14

Kasım 1975 Revize TIR Sözleşmesi20. 1975 TIR Sözleşmesi, 1959 TIR

Sözleşmesini sona erdirmiş ve onun yerine geçmiştir. Ancak, örneğin, eski

Sözleşme’nin Akit Taraflarından birinin yeni revize 1975 TIR

Sözleşmesi’ne henüz katılmamış olması gibi çeşitli nedenlerle, 1959 TIR

Sözleşmesi hala yürürlüktedir.21

• Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi)22,

20 Mayıs 1987.

I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri

ATA Sözleşmesi’nde “transit” terimi, ilgili Akit Tarafın ulusal yasa ve

yönetmeliklerinde yer alan koşullara göre, o Akit Taraf toprağındaki bir

16 The Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods,

(Brüksel, 6 Temmuz 1961). ATA Sözleşmesi 30 Temmuz 1963’te yürürlüğe girmiştir. 1996 yılı verilerine ATA Sözleşmesi’ne 58 ülke taraftır.

17 The Customs Convention on the International Transit of Goods. ITI Sözleşmesi henüz yürürlüğe girmemiştir.

18 The Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets. 19 7.2.1960 tarihinde yürürlüğe giren Sözleşme’ye Türkiye 23.2.1966 tarihinde katılmış ve

Bakanlar Kurulu’nun 29.3.1966 tarih ve 6/6228 sayılı Kararı ile Sözleşme 24.5.1966 tarihinde ülkemizde yürürlüğe girmiştir.

20 Bakanlar Kurulu’nun 27.8.1984 tarih ve 84/8457 sayılı Kararı ile Türkiye Sözleşme’ye katılmış ve 85/8993 sayılı Kararı ile de, Sözleşme’nin 12.5.1985 tarihinden itibaren ülkemizde geçerli olması onaylanmıştır. 31.3.1985 tarihli ve 18711 sayılı RG.

21 Economic Commission for Europe, TIR Handbook including the Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975), United Nations, New York and Geneva, 1995, s. 5.

22 The Convention on a Common Transit Procedure, 15.6.1987 tarihli ve AET/415/87 sayılı Konsey Kararı olarak yayımlanmış ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe girmiştir, 13.8.1987 tarihli Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi (Official Journal of the European Communities - ATRG) L226, s. 1-119.

Gümrük idaresinden aynı topraklarda yer alan bir başka Gümrük idaresine

eşyanın taşınması olarak tanımlanmaktadır. Keza, transit için ATA karnesi

(Admission Temporarie – Temporary Admission) kullanılması öngörülmekte,

bu çerçevede, “karne veren kuruluş (issuing association)” ve “kefil kuruluş

(guaranteeing association)” deyimleri açıklanmaktadır.23 ATA Sözleşmesi

geçici kabule ilişkin olmasına karşın, transit koşullarında verilen ve kullanılan

ATA karnelerinin Akit Taraflarca, istenilirse, kabul edilebileceği

belirtilmektedir.24

ATA Sözleşmesi’nin 23. Maddesi çerçevesinde Türkiye, Gümrük

İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri’ne ATA Sözleşmesi’ne katılma bildirimini

23 Ağustos 1974’te iletmiştir. Bildirimde, tüm birinci sınıf gümrük

idarelerinin ATA karnesi kabulüne yetkili olduğu belirtilirken, ATA

karnelerinin transit işlemleri için kabul edilmeyeceği açıklanmıştır.

Halen bir tek IBCC25 tarafından kurulan “karne veren kuruluş ve kefil

kuruluş zinciri” bulunmaktadır26. ATA Sözleşmesi’ne göre, her bir karne

veren kuruluş ve kefil kuruluşun Gümrük makamlarınca onaylanması

gerekmektedir. İlgili Gümrük makamlarının onaylaması koşuluyla, onaylı bir

kuruluş, başka ulusal kuruluşları kendi teminatı altında ATA karneleri

vermeye yetkili kılabilmektedir.27

I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri

23 ATA Sözleşmesi, Madde 1. 24 ATA Sözleşmesi, Madde 3(3). 25 Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu (International Bureau of Chambers of Commerce),

dünyanın her yanındaki ticaret odaları arasında bağlantıyı sağlamak üzere Uluslararası Ticaret Odası (ICC) içinde 1950 yılında kurulmuştur.

26 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 18. 27 ATA Sözleşmesi, 2 ve 6. Maddeler.

Kyoto Sözleşmesi’nin 1 Ekim 1977 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük

transitine ilişkin E.1. Eki’ne göre, “Gümrük transiti”, eşyanın Gümrük

denetimi altında bir Gümrük idaresinden diğerine taşınmasıdır. “Gümrük

transit işlemi”, Gümrük transiti kapsamında bir hareket idaresinden bir varış

idaresine eşya taşımacılığıdır. Hareket idaresinden Gümrük transit işleminin

başlatılmasını kolaylaştırmak amacıyla denetimi altında belirli hazırlık

önlemlerinin alındığı Gümrük idaresine “yükleme idaresi”; Gümrük transit

işleminin başlatıldığı Gümrük idaresine “hareket idaresi”; Gümrük transit

işlemi sırasında eşyanın ithal ya da ihraç edildiği Gümrük idaresine “güzergah

Gümrük idaresi”; Gümrük transit işleminin sona erdiği Gümrük idaresine

“varış idaresi” denilmektedir.28

Kyoto Sözleşmesi’nin yukarıda anılan Gümrük Transitine ilişkin

E.1 Eki’nde, Gümrük makamlarının eşyanın kendi topraklarında

Gümrük transiti kapsamında taşınmasına izin verecekleri belirtilmekte

ve Gümrük transit işleminin, iki ya da çok taraflı anlaşmalar gereğince,

tek bir Gümrük transit işlemi sırasında bir ya da daha fazla sınır

geçilmesi durumunda “uluslararası Gümrük transiti” olarak

adlandırılacağı açıklanmaktadır. Bu çerçevede,

• tam (through) transit (giriş Gümrüğünden çıkış Gümrüğüne);

• içe yönelik (inward) transit (giriş Gümrüğünden iç Gümrüğe);

• dışa yönelik (outward) transit (iç Gümrükten çıkış Gümrüğüne); ve

• iç (interior) transit (iç Gümrükten iç Gümrüğe)

deyimleri kullanılabilmektedir.29 Ancak bu deyimler, uluslararasında

kabul gören Gümrük terminolojisi yönünden resmi olmayıp, Gümrük

28 Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, Tanımlar Bölümü. 29 Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 3 sayılı Standart.

transit hareket türlerini tanımlamayı kolaylaştırmak amacıyla

kullanılmaktadır.

Yukarıdaki “iç Gümrük” deyimi, coğrafi anlamda kullanılmamakta

olup, bir iç Gümrük, Gümrük bölgesinin herhangi bir yerinde, örneğin kıyıda

yerleşik olabilmektedir. Bir başka deyişle iç Gümrük, bir Gümrük transit

işleminde eşyanın Gümrük bölgesine girmediği ya da onu terk etmediği bir

hareket ya da varış Gümrük idaresidir.

Yukarıda anılan uluslararası anlaşmalar, anlaşmaya taraf her bir

ülkede kabul edilen hem Gümrük transiti için bir eşya beyanname formu

hem de teminat öngörmektedir.

Aynı Ek’te, Gümrük transiti kapsamında taşınmakta olan eşyanın,

Gümrük makamlarınca belirlenen koşullara uyulması durumunda,

ithalat ya da ihracat vergi ve resimlerine tabi olmayacağı

öngörülmektedir. Bununla birlikte, bu genel ilke, eşya Gümrük transiti

ya da ulusal ihracat rejimi kapsamında ihraç edildiğinde ihraç vergi ve

resimlerinin ödenmesi gerekiyorsa, bunların ihraç ülkesinde tahsil

edilmesini ya da Gümrük transiti sona erdiğinde ve, örneğin, eşya kesin

kullanım için gümrüklendiğinde, ithal ülkesinde ithal vergi ve

resimlerinin tahsil edilmesini önlemeyeceği belirtilmektedir.30

I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri

TIR sistemi 14 Kasım 1975 tarihinde imzalanan bir uluslararası

sözleşmeye dayanmaktadır. Akit Tarafların idareleri tarafından

30 Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 4 sayılı Standart.

yetkilendirilen ulusal kefil kuruluşların kullanıcılara karne vermeleri

amacıyla Cenevre’de yerleşik Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği

(IRU)31 tarafından basılıp dağıtılan ve TIR Karnesi olarak bilinen bir

belgeye dayanmaktadır. Günlük olarak, IRU ve kefil kuruluşlar TIR

sisteminin ticari yönünün iyi işlemesinden ve teminat düzenlemelerinin

işleyişinden sorumludur. Resmi bakımdan, gümrük rejimi Akit

Tarafların gümrük idarelerince yönetilmektedir ve TIR Sözleşmesi

nitelikli çoğunluk oyu ile çalışan Akit Taraflardan oluşan TIR İdari

Komitesi tarafından yürütülmektedir. Teknik yönler, BM/AEK İç

Taşımacılık Komitesi’ne32 rapor veren ve WP.30 olarak bilinen bir

BM/AEK çalışma grubunca33 yürütülmektedir. Değişiklik usulü,

herhangi bir Akit Tarafın itiraz etmesi durumunda işlemediğinden,

uygulamada oybirliğinin aranması anlamına gelmektedir.

TIR sistemi, Topluluk/Ortak transit sistemleriyle birtakım

özellikleri paylaşmaktadır. TIR karnesinde, geçilen her bölge için birer

tane olmak üzere 1 ve 2 numaralı nüsha (copy) yapraklardan (sheet)

oluşan çakıştırma takımları vardır. İşlemin başlangıcında, ilk yaprak

hareket gümrük idaresince alıkonulmakta ve aynı gümrük bölgesinden

çıkıştaki gümrük idaresinden ilk çakıştırma nüshasının geri gelmesi

üzerine ibra edilmektedir. Bu usul, aynı karneden müteakip çakıştırma

çiftleriyle geçilen her bölgede yinelenmektedir. TIR Sözleşmesi yönünden

Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesidir34. Bu nedenle sistem,

Topluluk transiti ile benzer şekilde, AT içinde, son varış ya da çıkış

31 International Road Transport Union. 23 Mart 1948 tarihinde Cenevre’de kurulmuş olup, 65

ülkede 151 üyesi vardır. 32 United Nations/Economic Commission for Europe, Inland Transport Committee. 33 (Working Party on the Customs Questions effecting Transport) Taşımacılığı Etkileyen Gümrük

Sorunları Çalışma Grubu. 34 ATA Sözleşmesi yönünden de Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesi olarak kabul

edilmektedir, Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets, europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm

gümrük idaresinin Topluluğa girişteki hareket ya da giriş gümrük

idaresine bir kağıt belgeyi geri göndermesini gerektirmektedir. İki sistem

arasındaki temel fark, taşımacılığın 64 Akit Tarafın herhangi birinin

ülkesinde başlayabilmesi ya da sona erebilmesidir.35 Topluluk

mevzuatına göre, TIR düzenlemeleri ancak Topluluk ve üçüncü ülkeler

arasındaki ticarette kullanılabilmektedir.36

I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu

1975 TIR Sözleşmesi’nin günümüz koşullarını karşılayamayacak

duruma gelmesi nedeniyle, 1995 Ekim Ayında başlatılan revizyon

çalışmalarının, kefil kuruluşların ve işlemcilerin TIR sistemine kontrollü

girişi, uluslararası teminat sisteminin şeffaflaştırılması, TIR karneleri için

uluslararası Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange) kontrol

sisteminin uygulanması ve TIR Yürütme Kurulu'nun kurulmasını içeren ilk

aşaması 1997 Haziran ayında yapılan görüşmelerle tamamlanmış olup, TIR

Sözleşmesi’nin 59. Maddesi gereğince revizyon hükümlerini yürürlüğe sokma

çalışmaları halen devam etmektedir. İlk aşama revizyon hükümleri Birleşmiş

Milletler belgesi37 olarak 17 Kasım 1997 tarihinde yayımlanarak Akit

Taraflara iletilmiş olup, 17 Kasım 1998 tarihine kadar herhangi bir üyeden

itiraz gelmemesi durumunda 17 Şubat 1999’da yürürlüğe girmesi

beklenilmektedir. Bu arada, 1969 Viyana Sözleşmesi’nin 25. Maddesine

dayanılarak, revizyon hükümlerini TIR Sözleşmesi’nde öngörülen süreden

önce yürürlüğe sokma girişimleri, ülkemizin de beklentisi doğrultusunda,

başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Söz kunusu 1975 TIR Sözleşmesi ilk aşama

revizyon hükümlerinin normal prosedüre göre ülkemizde de yürürlüğe

35 Report on the Community Transit, 3.1.4. 36 Interim Report, Ek II, s. 3. 37 C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997.

sokulabilmesi için gerekli iç mevzuat hazırlık çalışmaları başlatılmış

bulunmaktadır.

En önemli konularını, mevcut merkezi teminat sistemi yerine ademi

merkezi yeni bir teminat sisteminin getirilmesi38, TIR Karnesi modelinde

değişiklik yapılması, “hassas ürünler” için yeni bir TIR karnesinin kabul

edilmesi, TIR rejiminin bilgisayarlaştırılması ve “ibra” işleminin

tanımlanması ile alternatif ibra yollarının getirilmesinin oluşturduğu TIR

Sözleşmesi revizyon sürecinin ikinci aşamasının, öngörüldüğü üzere, Şubat

1999’da tamamlanması beklenilmektedir.39

I.3.4. Topluluk Transit Rejimi

Topluluk gümrük transiti 1960larda tasarlanmıştır. Hem ithal

vergilerini hem de dolaylı vergileri kapsayan Gümrük transiti,

uluslararası ticaretin ve iç pazarın hızlı ve iyi işlemesi için temel olup,

gümrük sisteminin çeşitli yönlerini bir arada tutan birincil yapıştırıcı

konumundadır. Gümrük transiti olmadan, tüm ithal vergileri ve dolaylı

vergilerin dış sınırlarda ödenmesinde ısrar etmeksizin eşyanın Topluluk

Gümrük bölgesine girmesi ve bu bölgede serbestçe hareket etmesine izin

verilmesinin mümkün olamayacağı söylenmektedir.40

1989’da Doğu Avrupa’daki rejimlerin çökmesiyle, daha önce

imkansız olan ticaret önce yavaş artmış, sonra hızla olağanüstü

miktarlara ulaşmıştır. Bunun daha çok karayolu ile olması, transit

38 Yeni TIR teminat sistemi çerçevesinde, AT Komisyonu tek bir Topluluk teminat kefil kuruluşu

oluşturmak için bir çalışma başlatmıştır. 39 Action Plan, s. 8. 40 Interim Report, s. 1.

işlemlerinin sayısında büyük artış anlamına gelmiştir. Doğu ile ticaretteki

gelişme, sınır-aşan suçların organize şekilde transit kaçakçılığına

yönelmesi anlamına da gelmiştir. 41

Topluluk transit rejimi, Avrupa Topluluğu gümrük bölgesinde

başlayan ve biten eşya hareketleri için temel transit rejimidir. Topluluk

transitinin yürürlükteki mevzuat temeli, Avrupa Ekonomik Topluluğu

Antlaşması’nın42 28, 100a ve 113. Maddelerine dayanan 1992 tarihli

Topluluk Gümrük Kanunu’dur (TGK)43. Topluluk transit rejimi,

kararların nitelikli (qualified) çoğunlukla alındığı Parlamento ve

Konsey’in ortak-karar usulüne (co-decision procedure) tabidir44. TGK, iç

pazara rağmen, dış transit rejimi ve iç transit rejimi ayrımı

yapmaktadır: TGK’nın 91 ila 97. Maddelerinde düzenlenen dış transit

rejimi, ithalat vergileri ve diğer vergilere ya da ticaret politikası

önlemlerine tabi olmaksızın Topluluk-dışı eşyanın ya da ihracat gümrük

işlemleri yapılmış ve üçüncü ülkelere ihraçlarına ilişkin bir Topluluk

önlemine tabi olan Topluluk eşyasının Topluluk gümrük bölgesi

(territory) içindeki bir noktadan bir başkasına taşınmasına olanak

vermektedir45. 163 ila 165. Maddelerde düzenlenen iç transit rejimi ise,

Topluluk eşyasının, gümrük statüsünde bir değişiklik olmaksızın, üçüncü

ülke topraklarından geçerek Topluluk gümrük bölgesi içindeki bir

noktadan bir başkasına taşınmasına olanak vermektedir46. 31 Aralık

1992 tarihine kadar iç transit rejimi, Topluluk iç sınırlarından geçişi

41 Interim Report, s. 3. 42 Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma (Treaty establishing the European Economic

Community), Roma, 25.3.1957. 43 12.10.1992 tarihli ve 2913/92 sayılı Konsey Tüzüğü, 19.10.1992 tarihli ATRG L302. 44 Interim Report, Ek II, s. 2. 45 TGK, Madde 91. 46 TGK, Madde 163.

kolaylaştırarak ve hareket Üye Devletindeki “sevk” beyannamesi ile

varış Üye Devletindeki “giriş” beyannamesi arasında bağ oluşturarak

Üye Devletler arasında Topluluk eşyasının hareketini kapsamaktaydı.47

Topluluk Transit sistemi, T beyannamesine dayanmaktadır. Bu,

üzerinde transit işlemi ile ilgili ayrıntıların (ithalatçı, ihracatçı,

komisyoncu, eşyanın niteliği, varış, kefil vb.) yer aldığı ve transit

işleminin başladığı yerdeki idarede gümrükçe geçerli kılınan (dördü

transitte kullanılan) 8 yapraklı bir formdur. İlk yaprak, hareket gümrük

idaresinde alıkonulmakta, taşımacıdan, geri kalan 4, 5 ve 7 numaralı

yaprakları ve eşyayı varış idaresine sekiz gün içinde ibraz etmesi

istenilmektedir48. Varıştaki gümrük idaresi, eşyanın varışta ibraz

edildiğinin onaylanması amacıyla T formunun 5 numaralı yaprağına

mühür vurarak transit işleminin başladığı gümrük idaresine posta ile

geri göndermektedir. 5 numaralı yaprağın alınması üzerine, hareket

idaresi bunu alıkoyduğu 1 numaralı yaprakla karşılaştırmakta ve

böylece transit işlemini “aklamaktadır”.49

İç sınırlar ve bunlarla bağlantılı kontrollerin kaldırıldığı bir iç

pazarın kurulmasının da yan etkileri olmuştur. Tek pazar beklentisiyle

alınan ilk önlemler arasında, her geçişte kullanılan bir kağıt belgenin50

kaldırılması bulunmaktadır. Şüphesiz bu durum, bir usulsüzlüğün

nerede ve ne zaman yapıldığının tespitini zorlaştırmıştır. Öte yandan,

benzer bir sistem, Ortak Transit rejimi ve TIR sisteminde hala

bulunmaktadır. Sonuçta, yalnızca transit işlemcisinin kayıp eşyaya ilişkin

47 Interim Report, Ek II, s. 30. 48 TGK, Madde 96 ve TGY, 348(1) ve 356(4) ve (5). Maddeler. 49 Report on the Community Transit, 3.2.1. 50 Topluluk içinde Transit Bilgi Notu (Transit Advice Note) 1990’dan beri kullanılmamaktadır.

vergi ve resimleri hangi ulusal idareye ödeyeceği sorununu karmaşık hale

getirmemekte, aynı zamanda suçluların izlenmesini çok daha fazla

güçleştirmektedir.51

Geçici KDV sisteminin uygulanmaya başlaması, Topluluk-dışı

eşyanın hareketlerinde kullanılan Topluluk dış transit rejimi (T1) ile

karşılaştırıldığında, Topluluk iç transit rejiminin (T2) uygulamada

Topluluk içinde ortadan kaybolması anlamına da gelmektedir.52

Topluluk Transit sistemi, anasorumlunun başlangıçta hareket

gümrük idaresine varış noktasını bildirmesini gerektirmesine karşın,

eşya yoldayken varış idaresinin değiştirilmesine izin verilmektedir.

Varışın değiştirilmesinin ilgili makamlara bildirilmesi gerekmemektedir.

Aynı şekilde, taşıyıcının hareket ve varış idareleri arasında belirli bir

güzergahı kullanma zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, son

zamanlarda, Topluluk Komisyonu hassas ürünler için hareket idaresinin

bağlayıcı güzergah öngörmesine izin veren ve hareket idaresinin açık izni

olmaksızın varış idaresini değiştirmeyi ortadan kaldıran hükümler

getirmiştir.53 482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, bağlayıcı güzergah

belirlenmesine, varış idaresi değişikliğinin yasaklanmasına ve hassas

ürünlerin taşınmasına ilişkin özel yükümlülükler getirilmesine izin

vermektedir.54

51 Interim Report, s. 2. 52 Interim Report, s. 4. 53 Report on the Community Transit, 3.1.2.7. 54 20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik

hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir.

Her Topluluk transit işlemi, askıya alınmış vergi ve resimlerden

sorumlu bir kişinin, bir “anasorumlu”nun varlığını gerektirmektedir.

Gümrük makamlarına karşı anasorumlunun yükümlülüğü, ilgili Üye

Devlette eşya ile ilgili ödenmesi gereken toplam vergi, resim ve özel

tüketim vergisi kadardır.55

Dış ve iç transit rejimleri çerçevesindeki taşımalar, TIR karnesi,

transit belgesi olarak kullanılan bir ATA karnesi, Ren Manifestosu56 ya

da Form 30257 kapsamında ya da posta yolu58 ile de

gerçekleştirilebilmektedir. TGK’nin 163. Madde, 3. Fıkrası59, dış transit

rejimine ilişkin TGK’nın 92 ila 97. Maddelerinde yer alan rejimin sona

ermesi, rejimin üçüncü ülke topraklarında askıya alınması, teminat

sistemi, ilgililerin sorumluluğu ve basitleştirilmiş işlemlere ilişkin

hükümlerin, iç transit rejimi için de uygulanmasını öngörmektedir.

Diğer yandan, “askıya alma rejimi”60 deyimi, iç transit kurallarının

yalnızca eşyanın Topluluk statüsünün korunması ve vergi önlemlerinin

uygulanmasının sürdürülmesini kapsamakta, ancak ortada askıya alınan

hiçbir Topluluk önlemi bulunmadığından, yalnızca dış transit rejimi için

kullanılmaktadır. Bununla birlikte, dış transit rejiminin, gerçek bir

55 Report on the Community Transit, 3.1.2.4. 56 Revize Edilmiş Ren Nehri Taşımacılığı Sözleşmesi, Madde 9. 57 19.06.1956 tarihli Kuzey Atlantik Anlaşması’na taraf ülkeler arasındaki Sözleşme ile

öngörülmüştür. 13.12.1991 tarihli ve AET/3648/91 sayılı Konsey Tüzüğü ile Avrupa Topluluğunun tek bir bölge olduğu belirtilerek, NATO silahlı kuvvetlerinin eşyalarına yönelik iç sınır geçişlerindeki gümrük formaliteleri 1 Ocak 1992 tarihinden itibaren kaldırılmıştır, 17.12.1991 tarihli ATRG L348.

58 9.6.1986 tarihli ve AET/1797/86 sayılı Konsey Tüzüğü ile bir Üye Devletten diğerine gönderilen Avrupa Topluluğu menşeili ya da üçüncü bir ülkeden gelmekle birlikte Toplulukta serbest dolaşımda olan eşyanın gümrüğe ibrazında alınan posta harcı 1.1.1998 tarihinden itibaren kaldırılmıştır, 12.6.1986 tarihli ATRG L157.

59 TGY, Madde 38(2). 60 TGK, Madde 84(1).

“askıya alma” ile sonuçlanmaksızın belirli Topluluk önlemlerinden

yararlanan eşyanın izlenmesinde kullanılabileceği de unutulmamalıdır.61

Askıya almaya rağmen dış transit rejimi, bir ekonomik etkili

gümrük rejimi değildir. Bunun sonucu, bir ekonomik etkili gümrük

rejimini62 kullanmak için önceden izin alma ilkesi, transite

uygulanmamaktadır.

Ekonomik etkili askıya alma düzenlemelerinde olanın aksine63,

gümrük kuralları transit rejiminin nasıl ibra edileceğini, terimin bazı

maddelerde düzenli olarak kullanılmış almasına karşın64, doğrudan

tanımlamamaktadır. TGK’nin 92. Maddesi yalnızca rejimin “sonu”nu

tanımlamaktadır: eşya ve ilgili belgelerin söz konusu rejim hükümlerine

göre varış gümrük idaresine ibraz edildiği an.

Asıl işlevi yanında, gümrük transiti gümrük onaylı işlem ve

kullanımları da tamamlamaktadır65. Örneğin, bu tür işlem ve

kullanımlardan önce (serbest dolaşıma giriş ya da ekonomik etkili

gümrük rejimleri) ya da sonra ya da bir (ekonomik etkili) askıya alma

düzenlemesinin ibrası ile ilke olarak yeniden ihraç edilen eşya ile

neticelenecek daha ileri bir gümrük işlem ve kullanıma giriş arasında

kullanım için bir ara rejim olarak da kullanılabilmektedir. Son olarak,

iki rejim arasında, örneğin iki gümrük antreposu ya da (askıya alma

sistemi kapsamında) dahilde işleme rejiminin gerçekleştirildiği iki yer

61 Interim Report, Ek II, s. 4. 62 TGK, 85 ila 87. Maddeler. 63 TGK, Madde 89. 64 TGY, 373(2), 374, 444(11)(c), 448(11)(c) Maddeler. 65 TGK, 54 ve 55. Maddeler.

arasında eşya transferi için de kullanılabilmektedir. Bu durumda, TGK

dış transit yerine özel rejimler uygulanmasını öngörmektedir66.

Temel yasal metne ilave olarak, TGK uygulama kuralları, yani

Topluluk Gümrük Yönetmeliği (TGY)67 ve transit ve TİB ile ilgili İdari

Düzenlemeler ve Yorumlar Toplusu68 bulunmaktadır.

1 Temmuz 1996 tarihinden itibaren, Topluluk transit

düzenlemeleri, Topluluk-Andora Gümrük Birliği69 kapsamında, Andora

ile olan ticarete de yaygınlaştırılmıştır. San Marino ile olan Gümrük

Birliği70 kapsamında İtalya ile San Marino arasındaki eşya hareketleri

için de benzer bir genişleme de facto bulunmaktadır. Öte yandan,

Türkiye Ortak Transit Sistemine katılmak için başvurmuş71 olmasına

karşın, 1 Ocak 1996 tarihinden beri Türkiye ile olan Gümrük Birliği

kapsamında Topluluk Transitini ya da bir başka transit sistemini

genişletme ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır.72

Topluluk Transit sistemi, Ortak Transit Sistemi ile birlikte yılda

toplam 450 milyar ECU’lük bir vergi hacmi olan 18 milyon işlemi

kapsamaktadır. Sigara, alkol ve diğer hassas tarım ürünleri gibi, ulusal

66 TGK, Madde 91(3). 67 2.7.1993 tarihli ve 2454/93 sayılı Komisyon Tüzüğü (Regulation) - 11.10.1993 tarihli ATRG

L253. 68 Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and Interpretations relating to

Transit and the Single Administrative Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı Komisyon Belgesi.

69 AT-Andora Karma Komitesi’nin 01.07.1996 tarihli 1/96 sayılı Kararı uyarınca (96/447/AT) 1 Temmuz 1996 tarihnden itibaren yürürlüğe girmiştir. 24.7.1996 tarihli ATRG L184, s.39-40.

70 AET-San Marino İşbirliği Komitesi’nin 22.12.1992 tarihli 4/92 sayılı Kararı uyarınca (93/104/AET) 1 Ocak 1993 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir, 19.2.1993 tarihli ATRG L42, s.34-36.

71 Türkiye, OT ve TİB Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde yapmıştır. Başvurumuz değerlendirilerek ülkemiz uzmanları bilgilendirme toplantılarına (task force) katılmaya davet edilmiştir.

72 Interim Report, Ek II, s. 2.

özel tüketim vergilerine (excise duties) tabi hassas ürünler vergiden

kaçınanların tercih ettiği bir hedef olmaya devam etmektedir. Her yıl

transit kaçakçılığı nedeniyle Topluluk bütçesinin kaybının en azından

200 milyon ECU olduğu tahmin edilmektedir. Kaçağa giden ulusal

vergiler ise daha da fazladır: Avrupa Parlamentosu yıllık KDV kaybını

700 milyon ECU civarında göstermektedir.73

I.3.4.1. Transit Eylem Planı

Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu

bir belgede74, transit gümrük geçişlerinin Avrupa düzeyinde ticari,

ekonomik ve siyasi bütünleşmenin köşetaşlarından biri olduğunu

belirterek, Ortak Transit Sistemine katılmanın, Merkezi ve Doğu Avrupa

Ülkeleri ön katılım stratejisinde anahtar parçayı oluşturduğunu

vurgulayarak, ancak bilgisayarlaşma75 ile sağlanabilecek transit rejimleri

reformunun, tek bir gümrük idaresi gibi hareket edecek 15 gümrük

arasında daha sıkı bir işbirliği öngören ve bu amaca ulaşmak için

mekanizmalar belirleyen “Gümrük 2000” (Customs 2000) Programı

kapsamında gerçekleştirilebileceğini ileri süren bir eylem planı (Action

Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy) sunmuştur. Belgede

ayrıca, Topluluk ve Ortak Transit sistemlerinin birleştirilmesi amacıyla

tüm Avrupa’yı kapsayan yeni bir sözleşmenin yapılması ve ileride

ticareti kolaylaştıran ve basitleştiren diğer iki-taraflı ve çok-taraflı

sözleşmelere yaygınlaştırılması önerilmektedir.

73 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1. 74 Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the

Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final. 75 Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi (New Computerized Transit System – NCTS).

Yalnız yetkili, dürüst ve güvenilir işlemcilerin basitleştirilmiş

transit usullerini kullanmaları, ancak GATT’ın 5. Maddesi çerçevesinde,

tam teminata tabi basitleştirilmemiş transit usullerinin ise, herkese açık

olması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, teminat idarelerine,

başvuranları inceleme ve teminat tutarını belirlemede yasal çerçeve ve

uygulama araçlarının sağlanması öngörülmektedir.76 Keza, herkese açık

standart işlemler için, azami mali korumayı sağlayan bir teminat (tam

tutarı kapsayan maktu teminat fişleri dahil bireysel teminat), öte yandan,

işlemin potansiyel riski ve alınan güvenlik önlemlerine göre hesaplanan

tutar göz önüne alınarak, belirli kriterleri yerine getiren işlemciler için

basitleştirilmiş teminat kolaylıklarının (kapsamlı, maktu) sağlanılması

öngörülmektedir. Hatta, bazı durumlarda, teminat yerine geçmek üzere

gümrük vergisi ve resimleri için bir

sigorta planı çalışması yapılması

istenilmektedir.77

Bilindiği üzere, teminat yalnızca

karayolu taşımacılığı için söz

konusudur. Bu nedenle, Belirli

taşımacılık türlerinin iyice gözden

geçirilmesi, örneğin denizyolu

taşımacılığı ile ilgili transitin

kapsamının yeniden tanımlanması ve

düzenli denizcilik hatlarıyla

Topluluk-dışı eşyanın transiti için

zorunlu teminat getirilmesi amacıyla

76 Action Plan, s. 11. 77 Action Plan, s. 22.

Teminat sistemininn yaygınlaştırılması

Ülk

e yol

u taşı

macı

lu

taşı

macı

suyo

llar

ı taşı

macı

u taşı

macı

B h h h h DK e** e e h

D h h h h GR cy cy cy cy

E h e h h F h* h* b* h*IRL vy h vy h

I h* h* h* h*LUX

h** h h h

N h e ve h h

Haziran 1997 tarihinde bir Topluluk mevzuat önerisinin kabul edilmesi

istenilmektedir.78 Yandaki tabloda, Komisyon’un Üye Devletlere

yönelttiği taşımacılık türlerine göre teminat aranılıp aranılmamasına

ilişkin bir ankete verilen yanıtlar yer almaktadır. Tablo incelendiğinde,

denizyolu ile yapılan taşımacılığın teminat kapsamına alınması yönünde

bir eğilim olduğu görülmektedir79. Bu yöndeki mevzuat değişikliği,

TGY’ye 313a ve 313b Maddeleri eklenerek Ocak 1998 tarihinde

gerçekleştirilmiştir.80 Bununla birlikte, benzer bir eğilimin, özel

demiryolu şirketleri söz konusu olduğunda, demiryolu taşımacılığı için de

bulunduğu görülmektedir.

Öte yandan, transit kurallarının uygulanmasının izlenmesi

amacıyla bir ulusal transit koordinatörünün ve yılda 10.000 transit yetkisi

veren büyük gümrük idarelerinde birer transit bağlantısının atanması

planlanmaktadır.81

Güvenlik önlemleri olarak, hassas eşyaya kurşun mühür takılması,

kullanılan taşıma araçlarının ulusal yetkili makamlarca tezkiye edilmesi,

“T” transit plakalarının kullanılması, transit beyannamelerinde aracın

zorunlu güzergahının gösterilmesi ve gözetim önlemlerinin işlemci ile

birlikte koordine edilmesi önerilmektedir.82

78 Action Plan, s. 13. 79 Report on the Community Transit, s. 12.6.1. 80 AT/75/98 sayılı Komisyon Tüzüğü, 13.1.1997 tarihli ATRG L7. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük

Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir.

81 Action Plan, s. 15. 82 Action Plan, s. 17.

Yine aynı belgede, ortak risk yönetimi politikasının geliştirilmesi,

risk profilleri oluşturacak ve kullanılacak seçme kriterlerini belirleyecek

bir Topluluk risk çözümleme biriminin kurulması istenilmektedir.83

I.3.5. Ortak Transit Rejimi

Ortak transit sistemi, 20 Mayıs 198784 tarihli Sözleşme ile Topluluk

ve EFTA ülkeleri arasında kurulmuş ve daha yakın bir zamanda Doğu

Avrupa ülkeleri Avrupa Topluluğu üyeliği için aday olduklarında,

katılım öncesi (pre-accession) stratejisi olarak, gümrük sistemlerini

Topluluğunkine uydurmaya

çalışmaları gerekmiş ve ilk

adım olarak, başlangıçtan

itibaren doğru olarak

çalışmalarını sağlamak için

gerekli hazırlıklardan sonra85

1 Temmuz 1996 tarihinden

itibaren Visegrad

devletlerini86 de kapsayacak

şekilde genişletilmiştir.87

Bulgaristan, Estonya,

83 Action Plan, s. 18. 84 28 Nisan 1987 tarihinde imzalanmıştır. 15 Haziran 1987 tarihli ve AET/87/415 sayılı Konsey

Kararı ile resmen onaylanmıştır - 13.8.1997 tarihli ATRG L226. 85 Interim Report, s. 4. 86 Ortak Transit rejimi halen 22 ülkede uygulanmaktadır: 15 AT Üye Devleti (Almanya,

Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, ve Yunanistan), 3 EFTA ülkesi (İsviçre (Lihtenştayn dahil, Sözleşme’nin 20(2) Maddesi gereğince), İzlanda ve Norveç) ve 4 Visegrad ülkesi (Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya).

87 26.10.1995 (96/306/AT) tarihli AT-EFTA Karma Komitesi’nin 1/95 sayılı Kararı, 14.05.1996 tarihli ATRG L117.

Ortak Transit Sistemi AT EFTA

Almanya İsviçre Andorra İzlanda EFTA Avusturya Lihtenştayn Ülkeleri Belçika Norveç Danimarka Finlandiya Macaristan Fransa Polonya Visegrad Hollanda Slovakya Ülkeleri İngiltere Çek Cum. İrlanda İspanya Bulgaristan İsveç Estonya İtalya Latviya Lüksemburg Litvanya Aday Portekiz Romanya Ülkeler San Marino Slovenya Yunanistan Türkiye

Latviya, Litvanya, Romanya ve Slovenya ile birlikte Türkiye’nin

Sözleşmelere katılabilmeleri amacıyla teknik yandım programları devam

etmektedir.

Ortak transit sistemi, Topluluk Transit Sisteminin bir benzeridir.

Aynı belge ve usullere dayanmaktadır. (Hemen hemen) aynı kurallara ve

benzer teminat düzenlemelerine tabidir. Topluluk Transitinden üç

önemli açıdan farklılık göstermektedir:

• AT ülkeleri yanında EFTA ülkeleri ve/veya Visegrad ülkelerini içeren

işlemlerde kullanılmaktadır.

• Zorunlu değildir (alternatif olarak TIR sistemi kullanılabilmektedir)

• Yasal olarak AT’nin bir iç düzenlemesinden daha çok bir uluslararası

Sözleşme’ye dayanmaktadır.88

Bunların yanında dikkate alınması gereken bazı küçük farklılıklar

da bulunmaktadır: Tek bir gümrük bölgesi yerine birden çok gümrük

bölgesi bulunmakta, transit gümrük idareleri sistemi ve transit bilgi notu

(EK-III’e bakınız) uygulaması devam etmekte, teminat açısından bireysel

feragat bulunmamakta, transit işleminde en az bir sınır geçişi

gerekmekte89 ve Topluluk transit önlemlerinin kabulü ile müteakiben

Ortak Transite yaygınlaştırılmaları için geçen süre uzamaktadır.90

Ortak Transit rejimi, duruma göre T1 rejimi ya da T2 rejimi olarak

adlandırılmaktadır.

T2 rejimi, eşya bir EFTA Ülkesine T2 rejimi kapsamında geldiğinde

ve aşağıda belirtilen özel koşullar çerçevesinde Avrupa Topluluğu’nun 88 Report on the Community Transit, s. 3.1.3. 89 OTS, Madde 3(1)(a). 90 Interim Report, Ek II, s. 7.

bir Üye Devletine yeniden gönderildiğinde uygulanmaktadır. T2 rejimi

kapsamında bir EFTA Ülkesine getirilen ve bu rejim çerçevesinde Avrupa

Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilebilecek eşya, kimliği

ve durumunda hiç bir değişiklik olmamasını sağlamak için her zaman

gümrük makamlarının denetimi altında kalmaktadır.

Bu tür eşyanın bir EFTA Ülkesinde bir transit ya da antrepo rejimi

dışında bir gümrük rejimi kapsamına alındıktan sonra Avrupa

Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilmesi halinde T2 rejimi

uygulanmamaktadır. Ancak bu hüküm, bir sergi, fuar ya da benzeri bir

kamuya açık etkinlikte gösterilmek üzere geçici olarak gelen ve ilk

durumlarında muhafaza etmek ya da sevkiyatı bölmek için gerekli olanın

dışında hiç bir işlemden geçmemiş eşyaya uygulanmamaktadır.

Eşyanın antrepo rejimi kapsamında depolandıktan sonra Türkiye’den

yeniden gönderilmesi halinde T2 rejimi, ancak aşağıdaki şartlarla

uygulanabilmektedir:

• eşyanın antrepo süresinin beş yılı aşmamış olması; ancak Eşya

Nomanklatürü’nün (14 Haziran 1983 tarihli Armonize Eşya Tanımı ve

Kodlama Sistemi Uluslararası Sözleşmesi) 1'den 24'e kadar olan

Fasılları kapsamına giren eşya için bu süre altı ayla sınırlıdır,

• eşyanın, özel yerlerde depolanmış olması ile ilk durumunda muhafaza

edilmesi ya da ambalaj değiştirilmeden sevkiyatın bölünmesi gerekliliği

dışında hiç bir işlemden geçmemiş olması, herhangi bir işlemin gümrük

denetiminde gerçekleştirilmiş olması.

Bir EFTA Ülkesi gümrük makamlarınca verilen herhangi bir T2 belgesi

ya da eşyanın Topluluk statüsünü teyit eden herhangi bir belgede, eşyanın bu

EFTA Ülkesine getirilmesinde kullanılan ve söz konusu eşyanın Topluluk

statüsünü teyit eden ilgili belge ya da T2 belgesine atıfta bulunulmakta ve bu

belgelerde bulunan bütün özel onaylar yer almaktadır.

Avrupa Topluluğu’nda T2 rejimi, yalnızca Topluluk eşyasına

uygulanmaktadır.

Diğer durumlarda, T1 rejimi uygulanmaktadır.91

Ortak Transit Sistemi, Akit Tarafların Gümrük İdareleri

Başkanları’dan oluşan AT/EFTA ortak Transit Karma Komitesi (Joint

Committee) tarafından yürütülmektedir. Bu organ, uygulama kararları

alma yetkisine sahiptir, ancak Sözleşme’nin kendisini etkileyen

kararlarda, uzlaşı kararı için Akit Taraflara başvurmaktadır.

Topluluğun kendisi de Sözleşme’nin bir Akit Tarafı’dır. Bu nedenle

karar-alma sürecinde büyük yetkisi bulunmaktadır. Ancak, Sözleşme’de

yapılacak herhangi bir değişiklik ve bunun kuralları tüm Akit Tarafların

vetosuna tabidir. Uygulamada, Ortak Transit kural ve usulleri Topluluk

Transitininkiyle çok uyumlu tutulmaktadır. Bu yolla, hassas ürünlere

yönelik teminatı düzenleyen kurallar 1996 yazında Ortak Transit

Sistemine yayılmıştır.92

Ortak Transit Karma Komitesi’ne, Avrupa Komisyonu

temsilcisinin başkanlık ettiği bir Çalışma Grubu yardımcı olmaktadır.

Çalışma Grubu, aynı İdari Düzenlemeler Toplusu’na dahil edilmek üzere

91 OTS, 2 ve 9. Maddeler, 19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993

tarihli ATRG L25, s 30. 92 Report on the Community Transit, s. 3.1.3.

Topluluk Transitindeki ile aynı yönde idari düzenleme ve yorumlar

yapabilmektedir.93

19 Aralık 1996 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Konsey, 1994

yılında başlatılan bir pilot projeyi geliştiren ve yaygınlaştıran

Topluluktaki gümrükler için bir eylem programı (Gümrük 2000)94 kabul

etmiştir. Programın amaçları arasında, Topluluk dış sınırlarındaki

kontrollerin tekbiçimleştirilmesi bulunmaktadır.95

İşlemcilerin Topluluk gümrük bölgesinde Topluluk transit

düzenlemelerini kullanmaları zorunlu iken, Ortak transit düzenlemeleri

için bu tür bir zorunluluk bulunmamaktadır.96

I.3.6. Baltık Transit Sistemi

13 Şubat 1995 tarihinde Baltık Devletleri Başbakanları tarafından

imzalanan “Via Baltica” ile ilgili Karar’da (Resolution), Baltık Transit

Sisteminin, Ortak Transit Sözleşmesi hükümlerine dayanacağı ve bu

konuda Estonya, Letonya ve Litvanya arasında üç-taraflı bir anlaşmanın

akdedileceği bildirilmektedir. 26 Ocak 1996 tarihinde, Baltık Transit

Sisteminin kurulması için bir program hazırlanmış ve uzmanlar grubu

oluşturulmuştur. Bu anlaşma, TİB ve Ortak Transit Sözleşmeleri’ne

katılmayı araştıran bir geçici önlem olarak görülmektedir.97

93 Interim Report, Ek II, s. 2. 94 210/97/AT sayılı Karar - 4.2.1997 tarihli ATRG L33. 95 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.2. 96 OTS, 1, 2(2) ve 4. Maddeler. 97 Ministry of Customs of the Republic of Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/title.html.

I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi

Orta Asya’nın, son yıllarda önemli bir transit bölgesi konumuna

gelmesi, aşağıda özetlenen girişimleri de beraberinde getirmiştir.

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) Üye Ülkeleri, bir standart geçiş

belgesi (ECO Passage Document)98 kullanılmasını ve transitle ilgili ithalat ya

da ihracat vergi ve resimlerinin ödenmesi ya da depozito olarak sunulması

yerine kullanılan transit kefalat senetlerini (bond) vermek üzere kefil kuruluş

olarak hareket edecek ulusal mali kuruluşların belirlenmesini99 öngören

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması’nı 15 Mart 1998

tarihinde İslamabat’ta imzalamış, ancak bugüne kadar uygulamaya

sokulamamıştır100. Taşınan eşyanın, kefil kuruluşun belirlediği tüzüğe göre

kurşun mühür altına alınmış olması gerekmektedir101. Anlaşma’nın işleyişini

izlemek ve anlaşmazlıkları çözmek üzere, tüm ECO Üyesi Ülkelerin temsil

edildiği ve evsahipliğini Türkenistan’ın yaptığı ECO Daimi Transit Ticaret

Komitesi (ECO Standing Committee on Transit Trade) oluşturulmuştur.102

Öte yandan, “Orta Asya Dış Ticaret ve Transit Taşımacılık Girişimi:

İpek Yolunun Yeniden İnşası (Central Asian External Trade and Transit

Transport Initiative: Rebuilding the Silk Road)” çerçevesinde, karayolu,

demiryolu, denizyolu, havayolu ve boruhattı ile yapılan taşımacılığın birer ek

olarak düzenlendiği Transit Ticaret Çerçeve Anlaşması (Transit Transport

98 ECO Geçiş Belgesi, ECO Odası (ECO Chamber) tarafından basılıp dağıtılacaktır, ECO Transit

Ticaret Anlaşması, EK II-Uygulama Kılavuzu, Madde A(6). 99 ECO Transit Ticaret Anlaşması, II(vi) ve VI. Maddeler. 100 Bu Anlaşma’yı (Economic Coperation Organization Transit Trade Agreement) ECO Üyeleri

İran, Kazakistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan onaylamış, bununla birlikte, imza attıkları halde Azerbaycan, Kırgızistan ve Türkiye onaylamamış, Özbekistan ise henüz bu Anlaşma’ya taraf olmamıştır, Annotated Agenda for the Fifth Meeting of the Heads of Customs Administrations of ECO Member Countries, Turkey, October, 1998, s. 3.

101 ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde VII(b). 102 ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde XII(a) ve (b).

Framework Agreement) 9 Mart 1998 tarihinde ECO Üyesi Ülkeler tarafından

imzalanmıştır.103 Ancak, bu Anlaşma’da, ECO Transit Ticaret Anlaşması ile

olası çatışmalarını önlemek amacıyla bazı düzeltmelerin yapılması

gerekmektedir.

I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin Karşılaştırılması

Topluluk transit sisteminde 15 AT Üye Devleti ile Andorra ve San

Marino yer alırken, Ortak Transit Sistemi AT Üye Devletleri yanı sıra, 4

EFTA ülkesi104 ve 4 Visegrad ülkesi olmak üzere 23 ülkede

uygulanmaktadır. TIR sisteminde, Ortak Transit Sözleşmesi Akit

Tarafları ile birlikte, dünyanın birçok bölgesinden 64 Akit Taraf105

vardır.

Topluluk Transit sistemi, Topluluk Komisyon Tüzüğü’ne

dayanırken, Ortak Transit ve TIR sistemlerinin temelini uluslararası

sözleşmeler oluşturmaktadır.

Topluluk Transit Sistemi, Topluluk Komisyonu; Ortak Transit

Sistemi, AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi; ve TIR sistemi, BM

komiteleri106 tarafından yürütülmektedir.

Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde her biri

kendi sigortasından sorumlu anasorumluların verdiği teminat, TIR

103 Bu Anlaşma’ya, Çin, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya yanında Afganistan, İran, Pakistan ve

Türkiye de taraf olmuştur, Report of the Mission Findings, United Nations Conference on Trade and Development, July 1998, s. 22.

104 Ortak transit sistemi İsviçre ile birlikte Lihtenştayn’da da uygulanmaktadır. 105 17 Eylül 1998 tarihli BM/AEK belgesine göre TIR Sözleşmesi bunlardan ancak 47 tanesinde

uygulanabilmektedir. 106 TIR İdari Komitesi, Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu.

sisteminde, IRU ve ulusal bağlantılarının yönettiği merkezi olarak

sigortalanmış teminat söz konusudur.

Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde yılda

yaklaşık 18 milyon işlem gerçekleştirilirken, TIR sisteminde bu sayı 2.5

milyon civarındadır.107

Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde teminat

tutarı değişken iken, TIR sisteminde, yük başına 50.000 $’lık sabit bir

teminat vardır. Öyle taşımalar vardır ki, milyonlarca dolar değerinde,

örneğin, sigara için bu değer 25 milyon marka ulaşabilmektedir. Ortak

Transitte ise teminat eşyanın kıymetine göre tespit edilmektedir. Bununla

birlikte, asgari teminat tutarı 7.000 ECU, yani yaklaşık 15.000 DM’dir.

Oysa, TIR karnesi kapsamında her halükarda 50.000 $’lık teminat

vermek gerekmektedir.

TIR siteminde TIR karnesinin yaprakları geçilen her bir ülke

içinde tek tek koparılıp kapatılmakta, gümrüklerin kapalı olduğu

günlerde gümrükte kuyruklar oluşmaktadır. Ortak Transit Sisteminde

ise, yalnızca bir kayıt bulunmakta olup, 1 numaralı yaprak hareket

idaresinde kalmakta, 4, 5 ve 7 numaralı yapraklar eşya ile birlikte

gitmektedir. Sınırda yalnızca birer adet transit bilgi notu verilmesi

yeterli olmaktadır. Bunu, sürücünün kendisi yapabilmektedir.

Karşılaştırma ise, işlem tamamlandıktan sonra bir kerede yapılmaktadır.

107 Report on the Community Transit, 3.1.5.

Böylece, bir belgeyle tüm Avrupa’nın bir uçtan diğer uca geçilmesi

mümkün olmaktadır.108

I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri

Transit rejimi Gümrük Kanununun 90 ila 94. Maddeleri ve

Gümrük Yönetmeliğinin 500 ila 578. Maddeleri ve aktarma rejimi

Gümrük Kanununun 95 ila 99. Maddeler ve Gümrük Yönetmeliğinin 590

ila 631. Maddelerinde düzenlenmiştir.

I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı

Transit rejimi, yolcu, taşıt ve gümrük vergileriyle ticaret politikası

önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ya da

gümrük işlemleri tamamlanmış çıkış eşyasının duruma göre yabancı bir

ülkeden gelip, Türkiye gümrük bölgesinden geçerek yabancı bir ülkeye

ya da Türkiye'ye, Türkiye'den yabancı bir ülke ya da Türkiye gümrük

bölgesindeki bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınması olarak

tanımlanmaktadır.109 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da

karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu

ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.110

I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı

Türkiye'den transit geçirilen ya da Türk limanlarında aktarması

yapılan eşyadan, bu işlemler dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta,

108 Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR A.2 Toplantısına

ilişkin Bilgi Notu, s. 2. 109 GK, Madde 90 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500. 110 GK, Madde 95 ve GY, Madde 590.

gümrük vergisiyle gümrükçe alınan diğer vergi ve resimler alınmamakta,

ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla verilen

hizmetler karşılığı olan resim ve ücretler aranmaktadır.111

I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları

Kanunlar, tüzükler, kararnameler ve bunların yetkili kılacağı

merciler tarafından konulmuş yasaklık ve kısıntılar saklı kalmak üzere,

eşyanın transit ve aktarması serbestçe yapılmaktadır.112 Keza, Türkiye

ile ticaret anlaşması ya da modüs vivendi akdetmiş ya da transitin

serbestliğine ilişkin sözleşmelere katılmış ülkeler menşeli eşyanın

Türkiye'de alışık yollardan transiti serbest tutulurken, diğer ülkelerin

eşyası ancak bunların Türkiye'ye ithali yasak olmadığı takdirde

serbestçe transit edilebilmektedir. Bu konuda ülkeler arasında farklı

muamele yapılamamaktadır. Ancak, transiti yasak ya da transiti

kısıntıya tabi eşya bu hükmün dışında tutulmaktadır.113 İç ve dış

emniyetin sağlanması, halkın, hayvanların, bitkilerin ve ürünlerin

hastalıklardan korunması, tarih ve sanat eserlerinin ülkeden

çıkarılmasının önlenmesi amacıyla ya da mali ve iktisadi zorunluluk

halinde ve ülke çıkarları göz önünde bulundurularak; eşyanın transit ve

aktarma serbestliğini kısıtlamaya ya da kaldırmaya, Bakanlar Kurulu

yetkilidir.114 Türkiye'ye ithali yasak ya da kamunun emniyet ve sağlığı,

hayvan ve bitkilerin hastalıklardan ve zararlardan korunması amacıyla,

Türkiye'den transiti kayıt ve şarta tabi eşyanın ve hayvan sürülerinin adi

111 GK, 90 ve 96. Maddeler ve GY, 501 ve 591. Maddeler. 112 GK, Madde 18 ve GY, Madde 25. 113 GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, Madde 502, Milletlerarası Barselona Mukavele ve

Nizamnamesi. 114 GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, 26 ve 503. Maddeler.

transit usulünde transit edilebilmesi için gerekli izni vermeye ilgili

başmüdürlükler yetkili kılınmıştır.115

I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit

Gümrük işlemleri iç gümrüklerde yapılmak üzere dahile

gönderilen demiryolu vagonlarının mühürleme ve gönderme işlemleri

transit hükümlerine göre gümrük idaresi tarafından yapılmaktadır.116

Bununla birlikte, gümrüklü eşya bulunan vagonlara milletlerarası

taşımada kullanılan etiketlerin yapıştırılması gerekmektedir.117

Boğazlardan transit geçen gemiler, Montrö Sözleşmesi ve Ticaret ve

Seyrüsefain Anlaşmalarında en çok gözetilen ulus kayıtları gereğince

kontrol edilmemekte, yalnızca, dışardan gözetim altında

bulundurulmaktadır.118 Yere inmeksizin transit geçecek hava gemileri,

anlaşmalar uyarınca karşılıklı olarak kontrol edilmemektedir.119 Boru

hattı ile yapılan taşımalar milletlerarası transit hükümlerine tabi

tutulmaktadır.120 Türk limanlarına aktarma olunacak eşya, istisnai

durumlar hariç, yalnız ulusal gemiler ile taşınabilmektedir.121

I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya

Transit hükümleri, Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile

getirilip tekrar çıkarılmak üzere diğer bir sınır ya da kıyı ya da hava

meydanı gümrüğüne karadan ve havadan gönderilecek eşya ile

115 GK, Madde 19 ve GY, Madde 526. 116 GY, Madde 54. 117 GY, Madde 98. 118 GY, Madde 80. 119 GY, Madde 89. 120 GK, Madde 92 ve GY, Madde 500. 121 GK, Madde 98 ve GY, Madde 593.

Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile getirilip gümrük vergileri

ödenmeksizin, işlemi gideceği gümrükte yapılmak üzere, iç ve kıyı

gümrüklerine kara ya da hava yolu ile gönderilecek eşyaya

uygulanmaktadır.122 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da

karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu

ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.123

Eşya terimi, her türlü yolcu bagajlarını ve her türlü taşıma araçlarını da

kapsamaktadır.124

I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü

Gümrük mevzuatımız, kullanılan taşıma aracına göre,

demiryollarından başka kara taşıma araçları ile taşınan eşya için adi

transit usulü ve demir ve havayolları ile taşınan eşya için milletlerarası

transit usulü ayırımı yapmaktadır. Keza, antrepoya konmaksızın yalnız

taşıt değiştirilerek yine demiryolu, havayolu ya da boruhattı125 ile

yapılacak sevkiyata da milletlerarası transit usulü uygulanmaktadır.126

Hatta, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı

kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile iç ya da kıyı gümrüklerine

gönderilecek ya da Türkiye'den transit geçirilecek eşya için, demiryolu

ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı

usulünün uygulanacağı öngörülmektedir. Öte yandan, bu türlü kara

taşıma araçları ile taşınacak transit eşyası, bir kamyonu dolduracak

kadar değilse, bunların kaplarına kurşun mühür vurulması ve durumun

122 GK, 28, 90 ve 93. Maddeler ve GY, Madde 504. 123 GK, Madde 95 ve GY, Madde 590. 124 GK, Madde 90 ve GY, Madde 500. 125 GK, Madde 92 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500

(29.12.1995 tarihli ve 22508 sayılı RG ile değişik). 126 GK, 91 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 505.

manifestolarında belirtilmesi koşuluyla ülke eşyası ile birlikte sevkine de

gümrükçe izin verilebilmektedir.127

I.3.9.7. Uygulamada transit

Gümrük Yönetmeliğine eklenen 1568a Maddesi128, Yönetmelikte

geçen gümrük rejimlerinin beyanında tek tip gümrük beyannamesinin

kullanılmasını ve bu beyannamelerin doldurulmasında Yönetmeliğin 65

sayılı Ekindeki Kullanma Talimatının esas alınmasını öngörmektedir.

Adi transit işlemlerinde, 1 Ocak 1996 tarihinden beri TİB’in 1, 4 ve

5 numaralı yaprakları kullanılmaktadır. 1 numaralı yaprak hareket

idaresinde kalırken, 4 ve 5 numaralı yapraklar eşya ile birlikte varış

idaresine gitmektedir. Varış idaresince 4 numaralı yaprak

alıkonulmakta, onaylanan 5 numaralı yaprak, hareket idaresine geri

gönderilmektedir. 1 ve 5 numaralı yapraklar hareket idaresinde

karşılaştırılmakta, uygunluk görülürse teminat çözülmektedir. Hareket

idaresi, transit alındısını, istek üzerine onaylayıp taşımacıya

vermektedir.129

Bir beyanname formunun hem ihracat hem de Türkiye gümrük

bölgesi içinde başlayacak ve bitecek bir adi transit işleminde kullanılması

durumunda, 1, 2 ve 3 numaralı yapraklar çıkış beyannamesi, 4, 5 ve 7

numaralı yapraklar transit beyannamesi olarak kullanılmaktadır. Bu

durumda, 7 numaralı yaprak yukarıda belirtilen şekilde işlem görerek

hareket gümrüğünde kalmaktadır.

127 GK, 28, 91 ve 92. Maddeler ve 90 ve GY, Madde 506. 128 29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG, s. 47-96. 129 TUR A.2, s. 9.

Bir beyanname formunun Türkiye gümrük bölgesi içinde

başlayacak ve bitecek bir adı transit işleminde ve ithalatta kullanılması

durumunda, transit rejimi için 1, 4 ve 5 numaralı yapraklar, yukarıda

belirtildiği şekilde kullanılmaktadır. 6, 7 ve 8 numaralı yapraklar ise,

ithalat işlemlerinde kullanmaktadır.

Yukarıdaki açıklamaya göre, Ortak Transit sitemindekinden farklı

olarak, TİB’in istatistik amaçlı 7 numaralı yaprağı adi transit

işlemlerinde hiç kullanılmamaktadır. Aynı beyanname formunun hem

ihracat hem transit işleminde kullanılması durumunda 7 numaralı

yaprağın, hatalı bir şekilde 1 numaralı yaprak yerine kullanıldığı

görülmektedir. Keza, transit alındı belgesi de, varış idaresi yerine

hareket idaresince verilmektedir.

---o---

BÖLÜM II

TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ II.1. Teminat Kavramı

“Teminat” kavramı, garanti, güvence anlamında kullanılmaktadır.

“Garanti” sözcüğü Fransızca “garantie” sözcüğünden gelmektedir.

Türkçe bir sözcük olan “güvence”, “inanca” ise, alınan sorumluluğa

karşı ortaya konulan şey, olarak tanımlanmaktadır130. “Kefalet”

kavramı, kimi yasalarda, doğru olarak, “kefillik” anlamında kullanıldığı

halde, birçok yerde “garanti, güvence” karşılığı olarak kullanılmıştır.131

Her ne kadar Gümrük literatüründe “teminat” sözcüğü kullanılageldiyse

de, bundan sonra, Türkçe olması nedeniyle, “güvence” sözcüğünün

kullanılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.

Aynı kargaşa, İngilizce kavramlarda da bulunmakta olup, bazı

kaynaklarda “guarantee”132 ya da “guaranty”133, bazı kaynaklarda

“security”134, bazı kaynaklarda da “surety”135 sözcüklerinin teminat

anlamında kullanıldığı görülmektedir. Ancak, bir yükümlülüğün yerine

getirilmesini teminen verilen, alınan ya da depozito olarak sunulan şey

anlamıyla “security” daha genel anlamlı bir kavram, bir koşulun yerine

getirilmesi için güvence anlamıyla “guarantee” ise daha dar anlamlı bir

kavram olarak kullanılmaktadır. Keza, “security”nin, bono,

“guarantee”, nakit depozito ve bir başka şekilde olabileceği

görülmektedir.136

130 Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1998. 131 Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle Birlikte Türk Meden

Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411, AÜ Basımevi, Ankara, 1975, s. 951.

132 Örneğin, 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi).

133 TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2. 134 Örneğin, Kyoto Sözleşmesi, EK E.1. Mart 1975’te kabul edilmiş ve 1 Ekim 1977’de yürürlüğe

girmiştir. 135 ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of

Goods, Customs Cooperation Council, Temmuz 1996, Bölüm 2, s. 24. 136 World Trade Organization, G/ADP/N/1/AUS/2, 17.08.1998.

CLECAT137, Eurotransit 97 Konferansı’na sunduğu belgede,

teminat türlerini global, maktu ve özel (specific) teminat olarak

ayırmaktadır.138

II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri

Teminat konusu ATA Sözleşmesi’nin 6. Maddesi’nde düzenlenmiştir.

Bu Maddeye göre, bir kefil kuruluş, bir başka kefil kuruluşun düzenlediği

ATA karneleri kapsamında bir ülkeye getirilen eşya bakımından transit

koşullarına uyulmaması durumunda ithal vergi ve diğer ödentilerin ödenmesi

gerektiği tespit edilen ülkenin Gümrük makamlarına ödemeyi

yükümlenmektedir. Kefil kuruluşun, ilgili kişi ile birlikte, tutarın

ödenmesinden müştereken ve müteselsilen yükümlü olduğu belirtilmektedir.

Ancak, kefil kuruluşun yükümlülüğü, ithal vergileri tutarını yüzde ondan daha

fazla aşmayacak şekilde sınırlandırılmaktadır139.

Aynı Maddeye göre, ithal ülkesi Gümrük makamları belirli bir eşya

açısından bir ATA karnesini şartsız olarak ibra etmişse, bu eşyaya ilişkin

olarak yukarıdaki paragrafta anılan tutarın ödenmesini kefil kuruluştan talep

edememektedir. Ancak, ibranın usulsüz ya da hileli bir şekilde yapıldığı ya da

transit koşullarının ihlal edildiği sonradan tespit edilirse, kefil kuruluşun

yükümlülüğü devam etmektedir. Keza, Gümrük makamlarının, karne geçerlik

süresinin dolmasından itibaren bir yıl içinde talepte bulunmazsa, yukarıda

137 CLECAT, AT Üye Devletlerinin 22 Gümrük Komisyoncuları ve Taşımadan Sorumlu Aracılar

Ulusal Federasyonu’nu kapsamaktadır. 138 CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7 Şubat 1997 tarihli

Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, s. 140, Brüksel, 30 Nisan 1997. 139 Kefil kuruluşun yükümlülüğünün sınırlandırılması, 15. Madde gereğince, özellikle karne

hamiline yönelik cezalar söz konusu olduğunda, ilgili kişinin yükümlülüğünü etkilememektedir.

belirtilen tutarı ödemesini kefil kuruluştan hiç bir şekilde talep edemeyeceği

vurgulanmaktadır.

Teminat, Gümrük transiti kapsamındaki koşullara uyulmasını sağlamak

ve eşya üzerindeki potansiyel olarak ödenmesi gerekecek ithal vergi ve

resimleri güven altına almak için Gümrükçe aranılmaktadır. İlgili kişinin, yani

karne hamilinin, ithal vergi ve resimleri ödeme yükümlüğünün doğduğu

ülkede ikamet etmemesi nedeniyle, ATA Sözleşmesi’nde öngörüldüğü gibi,

bir uluslararası Gümrük rejimi altında ödenmesi gereken ithal vergi ve

resimlerin tahsili çeşitli sorunlar yaratmaktadır. Bu güçlüğü aşmak için:

• bireysel teminatla desteklenen ve karnenin kendisinin teminatın

geçerliliğini kanıtladığı ATA karnesi oluşturulmuş; ve

• aynı zincire bağlı karne veren kuruluşların verdiği karnelerin güvenliğini

sağlayan kefil kuruluşların oluşturduğu zincir temeline dayanan

uluslararası bir güvenlik sistemi benimsenmiştir.140

ATA Sözleşmesi’nde, kefil kuruluşun teminat (security) vermesiyle

ilgili bir hüküm bulunmamakta, bu konu her Akit Taraf’ın iç mevzuatına

bırakılmaktadır. Uygulamada birçok Akit Taraf, bir onay koşulu olarak, kefil

kuruluştan genellikle bir banka ya da bir sigorta şirketinden garanti mektubu

(letter of guarantee) formatında teminat vermesini istemektedir. Teminat

tutarı, yıllık ATA karneleri kapsamı işlemlerin sayı ve hacmine göre Gümrük

tarafından belirlenmekte, gerektiğinde azaltılıp yükseltilebilmektedir.

Gümrüğü doğrudan ilgilendirmemekle birlikte, ATA karnesi altında,

karne veren kuruluşun riskini kapsamak amacıyla ikinci bir teminata

gereksinim vardır. Burada sorun, karne veren kuruluşun, kendisinin verdiği

140 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 18.

karne ile ilgili aynı zincir içinde bulunan bir başka kefil kuruluş tarafından

ödenen tutarın tamamını ödeyip ödememesi ile ilgilidir.141

IBCC tarafından düzenlenen ATA sistemine ilişkin Beyanname’nin 4.

Maddesi, karne için başvuruda bulunanların karne veren kuruluşun tüm

giderlerinin geri ödenmesi amacıyla bir taahhütname imzalamalarını

öngörmektedir. 6. Maddeye göre, gerekli görüldüğünde karne veren kuruluş

ek teminat (security) isteyebilmektedir. Ek teminat ilke olarak üç şekilde

olabilmektedir:

• karne veren kuruluşun verilen karnelerin riskini kapsayan bir genel sigorta

yaptırması;

• karne için başvuranlardan teminat (banka garantisi, sigorta poliçesi,

nakit depozito vb.) vermelerinin istenilmesi; ya da

• iki sistemin birlikte kullanılması.142

II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Düzenlemeleri

Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’nin “Tanımlar” bölümünde, “teminat

(security)” terimi, Gümrüğün tatmin olmasını sağlayan Gümrüğe karşı yerine

getirilmesi gereken bir yükümlülük olarak tanımlanmakta ve teminatın, birçok

işlemden ortaya çıkan yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlaması

durumunda “genel” olarak nitelendirileceği belirtilmektedir.

Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’de, genel olarak teminat, 17 sayılı Standart;

teminat tutarı, 16 sayılı Standart ve 18 sayılı Önerilen Uygulama; teminat

141 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 25. 142 ATA Handbook, Bölüm 2, s. 25.

formu, 14 sayılı Standart ve 15 sayılı Önerilen Uygulama ve teminatın

çözülmesi, 28 sayılı Standart’ta düzenlenmiştir.

Birçok transit işleminden ortaya çıkacak yükümlülüklerin yerine

getirilmesini sağlamak amacıyla teminat gerektiğinde, Gümrük makamları

genel bir teminatı kabul etmektedir143. Gümrük transit işlemi için sağlanacak

teminat tutarını Gümrük makamları belirlemektedir144. Teminat tutarı,

ödenmesi gereken potansiyel ithal ya da ihraç vergi ve resimleri göz önüne

alınarak mümkün olduğunca düşük belirlenmek durumundadır145. Gümrük

transiti için sağlanacak teminatın formu, ulusal mevzuatta yer almakta ya da

ulusal mevzuata göre Gümrük makamlarınca belirlenmektedir146. Çeşitli

kabul edilebilir teminat formları arasından seçim yapılması beyan sahibine

bırakılmaktadır147. İlgili kişinin yükümlülüklerini yerine getirdiğine yetkili

Gümrük makamları ikna olduğunda, verilen teminatın gecikmeksizin geri

verilmesi gerekmektedir. Teminatın çözülmesi için çeşitli yöntemler

bulunmaktadır. Bazı sistemlerde teminat varış idaresince çözülmekte;

diğerlerinde ise, varış idaresi hareket idaresine, eşyanın Gümrük alanına

girdiği yerdeki idare ya da merkezi kontrol idaresine Gümrük transit işleminin

tamamlandığını bildirir ve bu idareler teminatı çözmektedir. Ayrıca, teminatın

çözülmesi için atılan adım, verilen teminatın türüne göre de değişiklik

göstermektedir. Genel bir teminat verilmişse, teminatı çözme sadece bir

muhasebe işlemidir; diğer taraftan bir nakdi geri ödeme de söz konusu

olabilmektedir. Bu durumda, geri ödemenin doğrudan varış idaresi tarafından

yapılmasının ticareti kolaylaştıracağı söylenebilmektedir148.

143 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 17. 144 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 16. 145 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 18. 146 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 14. 147 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 15. 148 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 28.

ITI Sözleşmesi, TIR Sözleşmesi ve ATA Sözleşmesi’ne taraf

olmayan Akit Tarafların uluslararası Gümrük transit rejimine ilişkin iki

ya da çok taraflı anlaşmalar düzenlemeleri durumunda, anılan Ek.E1’in

1 ila 30 sayılı Standart ve Önerilen Uygulamalarını dikkate almaları

istenilmekte ve bu anlaşmalara dahil edilmesi öngörülen özel hükümler

arasında ‘teminat’ da sayılmaktadır. Buna göre teminat, Gümrük

transiti için eşya beyanname formu ya da bir başka belge ile sağlanan bu

tür teminatların varlığının kanıtı olarak, gerektiğinde, kapsanılan her bir

Gümrük alanında geçerli bir teminat formunda verilmekte ve kabul

edilmektedir. Çeşitli uluslararası teminat düzenlemeleri bulunmaktadır.

Örneğin, TIR ve ATA Sözleşmelerinin, her bir Akit Taraf toprağında

zincirin ulusal üyesinin bulunduğu uluslararası teminat zinciri temelinde

oluşturulmuş uluslararası teminat sistemleri vardır. ITI Sözleşmesi de bu

tür bir sistemin kurulmasını öngörmektedir, ancak bu Sözleşme henüz

yürürlüğe girmemiştir. TIR ve ATA sistemlerinde, eşya beyanname

formunun (karne) kendisi, belgede belirtilen eşyayı kapsayan teminatın

kanıtıdır. Diğer taraftan ITI teminat sistemi, belirli bir süre için geçerli

genel bir teminat öngörmekte ve teminatın kanıtı bir teminat kartı ile

sağlanmaktadır. Bununla birlikte, Gümrük makamlarınca teyit edilen

teminatın ayrıntıları, teminat kartının kendisinin eşyaya eşlik etmesi

gereksinimini ortadan kaldırmak amacıyla, bir kolaylaştırma önlemi

olarak beyanname formuna kaydedilebilmektedir.149

II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri

149 Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 32.

TIR sistemi teminat düzenlemeleri Topluluk transitininkinden çok

farklıdır. Her bir TIR karnesi, taşınan her bir kamyon-yükü için 50.000

$’lık teminat (guarantee) veren bir güvenlik (security) belgesidir. 2

Temmuz 1993 tarihinde, WP.30 47 sayılı Çözüm (Resolution) ile yüksek

kaçakçılık riski bulunduğundan tütün ve alkol taşımacılığı için karne

başına 200.000 $’lık teminat limiti sağlayan özel bir Tütün/alkol

karnesi150 kullanılmaya başlanmıştır151. İçerdiği teminat IRU ile

İsviçre’deki bir merkezi sigorta havuzu152 güvencesinde olan TIR karnesi

hareket ülkesinin kefil kuruluşu153 tarafından verilmektedir. Sonuç

olarak, TIR teminat sistemi, merkezi bir sistem olup, tutar olarak

sınırlıdır ve bir güvenlik belgesinin varlığına dayanmaktadır. Bu nedenle

TIR karnelerinin verilmesi, T1 belgelerinden daha sıkı kontrol edilmekte

ve araçları belirli asgari, özellikle de güvenliğe ilişkin, standartlara sahip

güvenilir taşıyıcılarla sınırlanmaktadır. TIR işleminin tamamlanmaması

durumunda, “açık” TIR formunun verildiği ülkenin kefil kuruluşu ilgili

gümrük idaresine teminat çerçevesinde yükümlü olmaktadır. Eylül 1996

sonunda, Alman kefil kuruluşlarından birinin154, Birleşik Krallık’tan

gelen eşyaya yönelik biriken talepleri dolayısıyla TIR sisteminden

çekilme tehdidiyle teminat sağlanmasını tehlikeye soktuğunda bunun

önemi teyit edilmiştir.155 Bu durum, IRU ve uluslararası sigortacılar

Almanya’nın iki kefil kuruluşunun ileteceği gümrük taleplerinin

karşılanmasını daha fazla güvence altına almak istememelerinden

kaynaklanmıştır. Her ne kadar sorun, ilgili tarafların yoğun çalışmaları

150 1995 yılından beri kullanılmamaktadır. 151 AT bu Çözümü hemen yürürlüğe girmek üzere kabul etmiştir, 18.3.1994 tarihli ATRG L76. 152 1995 yılından beri sistemde yer almamaktadır. 153 TOBB, 11.5.1987 tarih ve 18751 sayılı RG’de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı gereğince

Türkiye’de kefil kuruluştur. 154 Bundesverband des Deutschen Güterfernverkehrs (BDF). 155 Report on the Community Transit, 3.1.4.5/6.

sonucu Alman kefil kuruluşları 25 Ekim 1996 tarihinde iptal kararlarını

geri çekmişlerse de, bunun sonucunda TIR sistemi, yalnız Almanya’da

değil, tüm AT içinde çökme noktasına gelmiştir.156 Belki de bu yüzden,

Doğu-Batı ticareti sekteye uğrayacaktı. Bu deneyim, TIR sistemi için,

biriken taleplerin bireysel işlemcilerden daha çok tehlikeli olduğunu

göstermiş157 ve revize TIR Sözleşmesi görüşmelerinin hızlandırılmasını

sağlamıştır.

WP.30’un 24-28 Şubat 1997 tarihlerindeki toplantısının revize TIR

Sözleşmesi görüşmeleri sırasında göz önüne alınmak üzere, Rus heyetince

sunulan bir metinde, ademi-merkezi bir teminat sistemine geçiş

savunularak, TIR Sözleşmesi’nin 6. Maddesine, uluslararası kuruluşun

sigorta, teminat fonu ve diğer önlemler kullanarak sistemin işlemesinden

sorumlu bir organ olarak tanınması hükmünün ilave edilmesi

önerilmiştir.158 Anılan Çalışma Grubu toplantısında önerildiği üzere,

AEK Sekreteryası TIR rejimi revize teminat sitemi konusunu görüşmek

üzere 8-9 Nisan 1997 tarihlerinde 14 AEK Üye Devleti, IRU ve TIR

teminat sistemi sigortacılarından oluşan bir uzmanlar grubu toplantısı

düzenlemiştir. Toplantıda mevcut teminat sistemi, gümrük

makamlarının haklı ödeme talepleri, mevcut uluslararası sigorta

sisteminin eksiklikleri ve geliştirilme olasılıkları ile revize uluslararası

teminat sisteminin anahtar unsurları değerlendirilmiştir. Buna göre,

ulusal ya da uluslararası sigorta sistemleri dikkate alınmaksızın,

Sözleşme’nin sigorta kontratlarına dayalı bir uluslararası teminat

sistemine izin verip vermeyeceği ya da TIR transit rejiminin, güvence

(suretyship) ve banka teminatına dayalı bir teminat sistemini gerektirip 156 Press Release, ECE/TRANS/4, www.unece.org/press/96trans4.htm, 31 October 1996. 157 Report on the Community Transit, 4.1.1.4. 158 TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2-3.

gerektirmediği incelenecektir. Mevcut merkezi sigorta sisteminin,

Topluluk ve Ortak Transit sistemleri ile uyumlu olarak ademi-merkezi

bir sistemle değiştirilmesi için zamanın henüz erken olduğu belirtilmiştir.

Yine ademi-merkezi sistemde, kefil kuruluşların yalnızca kendi

verdikleri TIR karnelerinden sorumlu olmaları, gümrük taleplerinin

karşılanmasında bazı güçlüklere yol açacaktır. Ödeme taleplerine

uymayan kefil kuruluşların geçici olarak ihracı ancak TIR İdari

Komitesi ya da TIR Yürütme Kurulu (TIRExB) tarafından

yapılabilmelidir.159

Uluslararası teminat sistemindeki ilişkiler,

• sigortacılar uluslararası havuzu ile IRU arasında imzalanan sigorta

teminat kontratı;

• kefil kuruluş ile IRU arasındaki taahhüt kontratı; ve

• taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki taahhüt beyanı

ile düzenlenmiştir.

Sigorta teminat kontratının normal TIR karnesi başına kapsamı

azami 50.000 $, Tütün/Alkol TIR Karnesi başına ise 200.000 $ ile sınırlı

olup, ilgili ulusal yasalara tabidir. Kefil kuruluş ile IRU arasındaki

taahhüt kontratı, kefil kuruluşa uluslararası teminat siteminin iyi

işlemesi için birtakım yükümlülükler yüklemekte olup, İsviçre yasalarına

tabidir. Taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki ilişkileri düzenleyen taahhüt

beyanı ise, yine ulusal yasalara tabidir. Bununla birlikte, kefil kuruluş ile

Gümrük makamları arasındaki ilişkilere yönelik tekbiçim bir düzenleme

bulunmamaktadır. Bu amaçla, bazen mektup değişimine gidilse de,

genellikle bir ‘anlaşma’ yapılmaktadır. Benimsenen form ya da isim ne

olarsa olsun, bu, ulusal yasalar çerçevesinde kefil kuruluş tarafından

159 TRANS/WP.30/R.195, s. 1-10, 14.4.1997.

yürürlüğe sokulan bir teminat kontratıdır160. Bu nedenle, bir teminat

kontratına uygulanan medeni (ticari) ulusal yasalara tabidir. Teminat

kontratında, TIR karnesi tutarının, bir teminat sertifikası kapsamında

ulusal bir sigortacıya yeniden sigortalanması öngörülebilmektedir. Bu

durumda, uluslararası sigortacılar havuzunun, teminat sertifikası

kapsamında ödenen tutarı sigortalıya geri ödemeyi teyit etmesi

gerekmektedir.161

II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri

Teminatın türü ne olursa olsun, teminatla ilgili hükümlerin amacı,

dış transitte olduğu gibi zorunlu olduklarında, üstlenilen her bir işlemde

yer alan tüm tutarların güvenceye alınmasıdır. Bununla birlikte, dış

transitte olduğu gibi, borç, hem gümrük borcu hem de diğer harçlar

(charges) anlamına gelmekte, teminat her ikisini de kapsamaktadır. Bu

nedenle, teminat hem, teminata ilişkin olanlar dahil, TGK’deki genel

gümrük borcu hükümleri hem de TGY’deki transit işlemlerine ilişkin

gümrük borcu ve teminatı özel hükümlerine tabidir. TGK, TGY’ye göre

önceliğe sahiptir. Vergi borcu söz konusu olduğunda, yalnızca transite

ilişkin özel hükümler uygulanmaktadır. İç transitte ise, gümrük borcu

söz konusu olmadığından, yalnızca TGY uygulanmaktadır.162

TGK’de teminat, 189 ila 200. Maddelerde düzenlenmiştir. Teminat

tutarı, bir işlem çerçevesinde doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da

daha fazla bir düzeyde belirlenmektedir163. Teminat, gümrük borcunun

160 1975 TIR Sözleşmesi, Madde 11’in açıklama notu 0.11.2. 161 Example of an International Guarantee System Established by the International Road Transport

Union, www.itu.int/editrans/facilit/tircon/tta3.htm. 162 Interim Report, Ek II, s. 16. 163 TGK, Madde 192(1). Bununla birlikte, hassas olmayan eşya için, doğabilecek gümrük borcu

dikkate alınmaksızın, yalnız bir maktu teminat fişi yeterli olmaktadır. Bu nedenle, maktu

ödenmesinde yetersiz kalması durumunda arttırılabilmektedir164.

Topluluk Gümrük Kanunu, Madde 29’daki teminat tutarı faturadaki

fiyattır. Ancak buna, AT sınırına kadar olan maliyet de (taşıma+sigorta)

eklenmektedir.165

Transit düzenlemelerini ilişkin teminat, yalnızca ilgili Üye Devlette

değil, tüm Toplulukta geçerlidir.166

II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri

Topluluk transit düzenlemelerinde, kapsanan işlem sayısına ve

tutarın güvence altına alınış biçimine göre üç tür teminat vardır.

Bununla birlikte, TGY’ye göre, maktu teminat bireysel teminatın bir özel

biçimi sayıldığından, yalnızca birden fazla işlemi kapsayan kapsamlı

teminat ve tek bir işlemi kapsayan bireysel teminat söz konusudur167.

II.5.1.1. Bireysel Teminat

Bireysel teminat, en basit ancak en az esnek olan teminat türüdür.

Doğacak gümrük vergisi ve diğer vergi tutarını kapsayan kefalet

senedi168 ya da nakit depozito formunda, belli bir transit işlemi için

hareket idaresine verilmektedir. Depozito, nakit olarak verildiğinde,

transit işlemi hareket idaresinde ibra edilince geri verilmektedir169.

teminat tutarının, doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da daha fazla bir düzeyde belirlendiği söylenemez.

164 TGK, Madde 198. 165 Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirilen

Matthaeus Değişim Programı Raporu, Özay Kutlu, Ankara, 21 Nisan 1998, s. 4. 166 TGK, Madde 189(2) ve TGY, Madde 359(1). 167 TGY, Madde 359. 168 TGY, Ek 49. 169 TGY, Madde 373(2).

II.5.1.2. Maktu Teminat

Bireysel teminat gibi maktu teminat da tek bir transit işlemini

kapsamakta ancak, işlemin başlangıcında ne hareket idaresi, ne

teminatın sağlandığı transit işlemi, ne de anasorumlu belirlenmektedir.

Kefilin taahhüdü, isteyen herhangi bir işlemciye transit beyannamesi

başına her biri 7.000 ECU’lük maktu teminat fişi verilmesini

sağlamaktadır170. Bununla birlikte kefil, TGY, Ek 52’de yer alan hassas

eşyayı kapsamdan çıkararak ya da her bir taşıma aracı başına

kullanılabilecek fiş sayısını yedi ile sınırlayarak maktu teminatın

geçerliliğini sınırlayabilmektedir171. Hareket idaresi ilke olarak transit

beyannamesi başına 7.000 ECU’den fazla teminat isteyememekte, ancak

eşya TGY, Ek 52’de yer alıyorsa ve eşya miktarı 7.000 ECU’ye denk

gelenden fazla ise172, yüksek riskli işlemler için, özellikle de kapsamlı

teminat kullanılması geçici olarak askıya alınanlar için, gümrük vergileri

ve diğer harçları (charges) kapsayacak sayıda maktu teminat fişi

gerekmektedir173.

II.5.1.3. Kapsamlı Teminat

Kapsamlı teminatta ilke, gümrük borcunun zamanla değiştiği

durumlarda, teminat tutarının, borcu her zaman kapsayacağı bir

düzeyde belirlenmesidir.174 TGY’nin yeni 360. Maddesi kapsamlı

teminatı kullanma koşullarını belirlemektedir. Buna göre, teminatın

170 TGY, 367 ve 370. Maddeler ve Ek 54. 171 TGY, Madde 371. 172 TGY, 368(3) ve 369. Maddeler. 173 TGY, Madde 368(4). 174 TGK, 191 ve 192(1). Maddeler.

verildiği Üye Devlette yerleşik, önceki altı ay boyunca rejimi düzenli

olarak kullanmış, mali yönden sağlam ve gümrük ya da vergi yasalarını

ciddi olarak ihlal etmemiş olmak gerekmektedir175.

Kapsamlı teminat, kefil tarafından teminat idaresine bir senet

formunda verilmektedir. Teminat tutarını teminat idaresi belirlemekte

ve anasorumlu hareket idaresinden bu tutarı aşan bir işlem

gerçekleştirememektedir176. Teminat tutarı, bir haftalık ödenmesi

gereken gümrük vergileri ve diğer harçların (charges), 7.000 ECU’den az

olmamak üzere, en az % 30’u düzeyinde belirlenmektedir177. Tutar, yıllık

olarak yenilenmekte ve gerektiğinde yeniden ayarlanmaktadır178.

Kefalet senedine dayanarak, anasorumlu teminat tutarını ve kendi

adına transit beyannamelerini imzalayarak anasorumluyu temsil eden

yetkili kişilerin adını gösteren bir ya da birden çok teminat fişi

almaktadır. Her teminat fişi en fazla iki yıl geçerli olup, belirli koşullar

altında yenilenebilmektedir179. Teminat fişi numarasının her bir transit

beyannamesine yazılması gerekmektedir180.

175 Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa

Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 94. Madde gereğince, kapsamlı teminattan yararlanmak için, Avrupa Topluluğunda yerleşik olma, gümrük ya da vergi yasalarını ciddi ihlal etmemiş olma ve Topluluk rejimi deneyiminin bulunması gereklidir. Aksi halde, her bir transit işlemi için bireysel teminat vermek gerekmektedir, 19.8.1998 tarihli ATRG C261, s. 16.

176 TGY, 360(2) ve (3). Maddeler. Bununla birlikte, kapsamlı teminat söz konusu ise, kefalet senedinde yazılı tutarın aşılıp aşılmadığı kontrol edilemediği için, bu hüküm geçersiz kalmaktadır. Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi uygulamaya geçtiğinde işlemlerin ve tutarlarının izlenmesi mümkün olacak ve gerektiğinde düşüm yapılabilecektir.

177 TGY, Madde 361(1). 178 TGY, Madde 361(3). 179 TGY, 360(4), 363 ve 366. Maddeler. 180 TGY, Madde 360(5).

Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu

bir belgede181, transitin sağlam mali yönetiminin, risk altındaki tutarın,

işlemcinin güvenilirliğine ve işlemin riskine uyarlanan uygun teminatları

(guarantee) gerektirdiği belirtilmektedir. Öte yandan, herhangi bir

tutarın, gümrük ya da vergi borçlarının doğmasına yol açan kişilerden

ilk başvuruda tahsil edilmesi (recovery) için etkili mekanizmalara

gereksinim olduğu vurgulanmaktadır.182 Böylece, anasorumlu yanında

eşyanın alıcısı vb. kişilerin de müşterek yükümlülüğü söz konusu

olabilecektir.

II.5.1.3.1. Geçici Yasaklama

Komisyon ya da bir Üye Devletin girişimiyle, yüksek kaçakçılık

riski taşıdığı kabul edilen eşya için kapsamlı teminatın kullanılması geçici

alarak yasaklanabilmektedir. Bu amaçla komite usulü (committee

procedure)183 ile alınmış Komisyon kararlarına gereksinim vardır. Bu

kararlardan etkilenen eşya listesi yılda bir kez Topluluk Resmi

Gazetesi’nin “C” serisinde yayımlanmakta ve Komisyon yine yılda bir

kez yasaklamanın devam edip etmeyeceğine karar vermektedir.

Yasaklama uygulandığında, transit beyannamesine “Madde 362”

açıklaması ve eşyanın Kombine Nomanklatür pozisyonu (heading)

yazılmaktadır. Bu tür beyannamelerin 5 numaralı yaprağı varışa ibraz

edilmesini izleyen çalışma günü sonuna kadar geri gönderilmektedir.184

181 Action Plan, s.10. 182 Action Plan, s. 23. 183 TGK, Madde 247 gereğince, Gümrük Kodu Komitesi “Komite” olarak adlandırılırken, “komite

usulü” TGK, Madde 249(2) ve (3)’te açıklanmaktadır. Buna göre, AT Komisyonu temsilcisi başkanlığında Üye Devletlerin temsilcilerinden oluşan Komite, Topluluk Gümrük Kanunu’nun uygulanması için gerekli hükümleri, Topluluğun uluslararası taahhütlerine uygun olarak, komite usulü ile belirlemektedir.

184 TGY, Madde 362. 19.3.1996 tarihli ve AT/96/482 sayılı Komisyon Tüzüğü ile değişik, 20.3.1996 tarihli ATRG L70, s. 9.

Bazı transit rejimleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak

yasaklamak amacıyla kabul edilen Komisyon kararları aşağıda

açıklanmaktadır:

Bu yöndeki ilk karar185, İspanya’nın 4 Nisan ve 27 Temmuz 1995

tarihli iki ayrı talebi üzerine, Komisyon’un, İspanya Gümrük İdaresini,

TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde özel önlemler almaya ve

Armonize Sistem 24.02.20 alt-pozisyonundaki sigaraları içeren Topluluk

dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın İspanya’da kullanılmasını

geçici olarak yasaklamaya yetkilendirmesidir.

Benzer bir talep 6 Eylül 1995 tarihinde Almanya’dan gelmiş ve bir

başka karar186 ile bu ülkenin, TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde

özel önlemler almasına ve belirli hassas eşyayı (tarımsal ürünler) içeren

Topluluk dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını

geçici olarak yasaklamasına izin verilmiştir (Bakınız EK-X).

Komisyon, AT/482/96 sayılı Tüzüğü ile, İspanya’nın 1 Şubat ve

Almanya’nın 1 Nisan 1996 tarihlerinden itibaren tüm Üye Devletlerde

sonuç doğuran geçici yasaklama önlemlerini 31 Aralık 1996 tarihine

kadar uzatmıştır. Öte yandan, anılan Tüzük ile Topluluk düzeyinde

önceden güzergah belirleme, varış idaresinin değiştirilmesinin

yasaklanması ve kapsamlı teminat kullanma sisteminin güçlendirilmesine

karşın, bazı eşya için Topluluk dış transit işlemleri yüksek kaçakçılık

riski taşımaya devam etmiştir. Bununla birlikte, belirli miktarları

aşmayan eşya taşımacılığının ciddi risk içermediği ve mali çıkarların

185 28.11.1995 tarihli ve AT/95/521 sayılı Komisyon Kararı, 12.12.1995 tarihli ATRG L299, s. 24. 186 20.12.1995 tarihli ve AT/96/37 sayılı Komisyon Kararı, 13.1.1996 tarihli ATRG L10, s. 44-

45.

korunması amacıyla alınan önlemlerin Ortak Transit Sistemine de

yansıtılması gereği tespit edilmiştir. Yine bu Tüzük ile, 360. Madde

Gümrük Kodu Komitesi’nin müdahalesini gerektiren kapsamlı teminatın

kullanılmasını geçici olarak yasaklama önleminin Komisyon tarafından

kabulü için yeni bir usul getiren 362. Madde ile değiştirilmiştir. Nihayet

Komisyon, 362. Madde gereğince, 35.000 parçayı aşan 24.02.20 alt-

pozisyonundaki sigaralar ile belirli miktarları aşan ve Topluluk eşyası

olmayan eşya ile ilgili Topluluk transit işlemleri için kapsamlı teminatın

kullanılmasını 1 Ocak 1997 tarihinden itibaren geçici olarak

yasaklanmasına karar vermiştir. Bununla birlikte, bir belge kapsamı

eşya öngörülen miktarları aşmasa bile gümrük vergi ve resimleri toplamı

7.000 ECU’yü aşması durumunda, kapsamlı teminatın kullanılması yine

geçici olarak yasaklanmıştır. Bu Karar, önceki ikisinin aksine, tüm Üye

Devletlere yönlendirilmiştir.187

Bir başka Karar ile, peynir ve lor, buğday, mahlut ve çavdarın

daha fazla yüksek risk taşımadığı gerekçesiyle, hassas eşya listesi

daraltılmıştır.188

Son bir Karar ile de, geçici yasak 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren

12 ay süre ile uzatılmıştır.189

Öte yandan, TGY’nin 362(2) ve (3) Maddesi değiştirilerek, Komite

usulü uyarınca Komisyon aksini belirlenmediği sürece, kapsamlı

187 9.12.1996 tarihli ve AT/96/743 sayılı Komisyon Kararı, 28.12.1996 tarihli ATRG L338, s.

105-106. 188 28.7.1997 tarihli ve AT/97/583 sayılı Komisyon Kararı, 28.8.1997 tarihli ATRG L237, s. 41-

42. 189 16.12.1997 tarihli ve AT/98/7 sayılı Komisyon Kararı, 6.1.1998 tarihli ATRG L2, s. 11.

teminatın kullanılması azami 12 ay süre ile yasaklanabileceği hükme

bağlanmıştır.190

482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, kapsamlı teminata giriş için

kriterler konulmasına ve belirli eşya için kapsamlı teminatın

kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına izin vermektedir.191

2153/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü192, bazı özel durumlar hariç193,

kapsamlı teminat düzeyini % 100 olarak belirlemiştir.

II.5.2. Teminattan Feragat

Transit düzenlemeleri kapsamında gerçekleştirilen işlemler:

• TGK hükümleri194 gereğince herhangi bir askıya alma rejimi için

kamu kuruluşlarına ya da güvence altına (secure) alınacak tutarın 500

ECU’yü aşmadığında tanınan gümrük borcu ile ilgili güvenlik

(security) sağlama gereğinden feragatler;

• Belirli taşımacılık rejimleri195 kapsamında gerçekleştirilen transit

işlemleri (hava, deniz196, Ren ve bağlı suyolları, boruhattı, özel

190 13.1.1998 tarihli ATRG L7, s. 7. 191 20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik

hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir.

192 12.11.1996 tarihli ATRG L289. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir.

193 Sigara ve alkol için kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasının 1996 yılında yürürlüğe girmesi, bu ürünlerin taşınma yöntemini hava ve deniz taşımacılığına kaydırmıştır. Bu, eşyanın deniz ya da hava yolu ile taşınması durumunda, kapsamlı teminatın kullanılmasının yasaklanmasının zorunlu olmamasından kaynaklanmaktadır.

194 TGK, Madde 189(4). 195 TGK, Madde 92(2). 196 Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa

Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 95. Madde ile, denizyolu ile yapılan taşımalar teminat kapsamına alınmıştır, 19.8.1998 tarihli ATRG C261, s. 17.

demiryolu şirketleri dahil Üye Devlet demiryolu şirketleri)197 için

tanınan belirli feragatler; ve

• Üye Devlet gümrük makamlarınca bir kez yenilenebilir iki yıllığına

ilgili Üye Devlette yerleşik, temiz kayıtları ve sağlam mali yapısı ile

rejimin düzenli kullanıcısı olanlara tanınan Topluluğun tümünde

geçerli bireysel feragatlerden198

de yararlanabilmektedir. Ancak bireysel feragat, toplam kıymeti 100.000

ECU’yü aşan ya da yüksek riskli eşyaya tanınmamaktadır.199

II.5.3. Kefil

Teminat, nakdin depozito olarak verilmesi hariç, Toplulukta

yerleşik, Üye Devlet gümrük makamlarınca onaylanmış, borcu ödeme

gücü olan, kendisini gecikmeksizin ve belirlenen süre içinde borcun

ödenmesi için yazılı olarak borçlu ile müştereken ve müteselsilen

bağlayan bir üçüncü kişinin kefaleti olmaktadır. Kefilin, Toplulukta

yerleşik ve bir Üye Devletin gümrük makamlarınca onaylanmış bir

üçüncü kişi olması ve borçluya sağladığı teminat için ödenmesi gereken

ve kendisinin güvence altına aldığı borç tutarını onunla birlikte

müştereken ve müteselsilen ödemek amacıyla bir yazılı taahhüt vermesi

gerekmektedir.200

Kefil ve anasorumlu müştereken ve müteselsilen sorumlu

olmalarına karşın, yükümlülüklerini karşılama koşulları ve süreler

değişiklik göstermektedir. Kefil, yalnızca gümrük borcu ortadan

197 TGK, Madde 94(2)(3). 198 TGK, Madde 95(1) ve TGY, 375 ve 377. Maddeler ve Ek 55. 199 TGK, Madde 95(3) ve TGY, Madde 376 ve Ek 56. 200 TGK, Madde 195 ve TGY, Madde 359(3) ve 48, 49 ve 50. Ekler.

kalkmadığında ya da gümrük borcu devam edipte, borçludan talep

edildiğinde201, tescil tarihini izleyen 12 ay içinde transit beyannamesinin

ibra edilmediği kefile iletilmişse202 ve tescil tarihini izleyen üç yıl içinde

belirli bir transit işlemi için güvence altına alınan (secure) tutarları

ödemesi istenildiği ya da istenilebileceği bildirilmişse203 sorumlu

tutulabilmektedir.

II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı

AT Komisyonu, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde gerçekleştirilen

EUROTRANSIT 97 Konferansı ile aralarında ülkemizin de bulunduğu

31 Avrupa ülkesinin Gümrük transit sisteminin işleyişinin

geliştirilmesiyle ilgili tüm çevrelerinden temsilcileri ilk defa bir araya

getirerek, yalnızca görüş alışverişi için bir forum oluşturulmaya değil,

aynı zamanda krize Avrupa düzeyinde ortak bir çözüm bulmak için

sistemin yöneticileri ile kullanıcıları arasında bir işbirliği yaratmaya

çalışmıştır.204

Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi’nde, beyan sahibinin elektronik ya da

kağıt transit beyannamesini hareket idaresinde doldurması, bu idarenin

bilgileri varış ve transit idarelerine elektronik yolla anında aktarması, teminat

kontrolünün ulusal bazda tutulan veritabanı ile otomatik olarak yapılması,

keza eşyanın varış idaresine vardığının hareket idaresine derhal bildirilmesi

söz konusu olacaktır. Böylece, gümrük idarelerinin, teminatın geçerliliğini

daha iyi kontrol etmesi ve teminat kullanımını daha iyi izlemesinin; ekonomik

201 TGK, Madde 199(1). 202 TGY, Madde 374(1). 203 TGY, Madde 374(2). 204 AT Komisyonu’nun 27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belgesi.

işlemcilerin ise, teminat ibrasını daha hızlı yapmasının mümkün olacağı

umulmaktadır.205

EUROTRANSIT 97 Konferansı’nda ekonomik işlemcilere transit bilgisayarlaşma projesi hakkında daha iyi bilgi verilmesinin sağlanması ile ilgili olarak açıklanan öneriler doğrultusunda, AT Komisyonu 28 Nisan 1997 tarihinde Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi hakkında bir konferans düzenlemiştir. Konferansta üzerinde durulan konular arasında teminat yönetimi de yer almıştır.206

Konferans’a sunulan bir bildiride, denizyolu ile gerçekleştirilen

belirli transit işlemleri için teminat aranması, havayolu transit işlemleri

için derinlemesine inceleme yapılması ve demiryolu için ise herhangi bir

teminatın henüz istenmemesi önerilmiştir.207

Konferans çalışma belgesinde, mevcut Topluluk ve Ortak Transit

sistemlerinin yerini alacak yeni bir Avrupa Transit sistemi önerilerek, bu

yeni sistemin içeriği açıklanmaktadır. Öncelikle, Ortak Komite yanında

bir İdari Komitenin yer alacağı yeni bir karar-alma süreci getirilmekte

ve karar-alma düzeyi ne olursa olsun oyların en az 2/3 olumlu ve en fazla

3 karşıt oya dayalı nitelikli çoğunluk aranması istenilmektedir. Yeni

sistemdeki belki de en önemli nokta, alınan kararların ulusal düzeyde

onaylanmasına bağlı olmadan doğrudan uygulanmasıdır. Keza, üçüncü

ülke geçişleri ve TIR Sözleşmesi’nin diğer Akit Tarafları ile olan ticaret

dışında, Akit Taraflar arasında TIR karnesinin kesinlikle

kullanılamaması önerilmektedir. Transit rejimine giriş ve basitleştirilmiş

usullerden yararlanma kontrol altına alınmakta ve gerekirse beyaz ve

kara listelerin oluşturulması önerilmektedir. Bu son konuda gümrük 205 AT Komisyonu’nun 6.2.1997 tarih ve XXI/121/97 sayılı belgesi. 206 AT Komisyonu’nun 25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazısı. 207 AT Komisyonu’nun 4.1.1997 tarih ve XXI/120/97 sayılı belgesi.

idaresi ile işlemciler arasında bir mutabakat zaptının imzalanması

planlanmaktadır. Bu belgede teminat için de öneriler getirilmektedir:

standart rejimde kullanılan teminatın temel biçimi seçimlik, bireysel ve

tam teminat (integral guarantee) olmalıdır. Aynı şekilde, bireysel

teminatın bir biçimi olan maktu teminat da yeniden tanımlanmalıdır.

Teminat konusunda iki formül sunulmaktadır: Zorunlu esnek teminat

(mandatory flexible guarantee), kaçakçılık riski ve işlemcinin

güvenilirliğine göre belirlenen tutardaki kapsamlı teminattır. Seçimlik

kapsamlı teminat (optional comprehensive guarantee) ise, işlemcinin

aldığı güvenlik önlemlerine göre belirlenen, tam muafiyetten tam

kapsama kadar değişen tutardaki kapsamlı teminattır. Sigorta ise,

teminatın alternatifi olarak gösterilmektedir. Son olarak, risk

analizlerinin yapılması, taşıma araçlarına transit amaçlı “T” plakası

takılması, transit güzergahlarının önceden belirlenmesi, mevcut 8 günlük

seyahat süresinin katedilecek mesafeye göre belirlenmesi, risk

analizlerine dayalı olarak fiziksel kontrollerin geliştirilmesi, Gümrük

2000 programında öngörülen gümrük idareleri arasındaki işbirliğinin

arttırılması ve uydu ile izleme ve DNA (desoxyribonucleic acit) ile eşyanın

işaretlenmesi dahil yeni izleme araçlarının kullanılması

önerilmektedir.208

II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi

Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi ile, kağıda dayalı belgelerin, transit

rejimi için gerekli bilgileri içeren elektronik iletilerle değiştirilmesi

öngörülmektedir. Varış idaresine bilgilerin önceden gönderilmesi, bir transit

işleminin tamamlanmasının daha iyi kontrol edilmesini ve daha iyi risk 208 Eurotransit 97, a new Transit System for Europe, AT Komisyonu’nun 30.1.1997 tarih ve

TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı Çalışma Belgesi.

analizleri yapılmasını sağlayacaktır. Öte yandan, büyük miktarlardaki kağıt

dolaşımına bağlı olan gecikmeleri ortadan kaldırarak sistemin çalışmasını

hızlandırması ve yapılan hata oranını azaltması beklenilmektedir. Keza,

bilgisayarlı sistemdeki güvenlik önlemleri göz önüne alındığında, transit

belgelerindeki sahteciliğin önemli ölçüde azalması umulmaktadır. Bir başka

nokta, bu yeni sitemin istatistiklerin daha iyi tutulmasını ve dağıtılmasını

sağlamasıdır.

Yukarıdaki tabloda,

Topluluk Transit Sistemini

Araştırma Komitesi’nin Üye

devletlere yönelttiği ankete

verilen yanıtlar yer

almaktadır. Yeni Bilgisayarlı

Transit Sistemi’nin,

kaçakçılığı azaltacağı

görüşünde tam bir uzlaşı

bulunurken, sistemin

zamanında uygulamaya

geçeceği konusunda büyük bir

belirsizlik bulunmaktadır. 10

Üye Devlet sistemin zamanında tamamlanmayacağı ya da en azından bir

belirsizliğin olduğunu bildirmiştir. Toplam maliyeti yaklaşık 30-35 milyon

ECU olarak hesaplanan sistemin Avrupa Komisyonu ve Üye Devletler

tarafından finansmanında esaslı bir sorun yaşanmayacağı görülmektedir.209

209 Report on the Community Transit, s. 12.2.3.3-4.

Kaçakçılığı

azaltacak?

Zamanında

tamamlanacak?

Devletinizce

finanse edildi?

B evet belirsiz cevap yok

DK evet evet evet

D evet belirsiz evet GR evet evet evet

E evet evet evet F evet evet evet

Yararları arasında teminat sisteminin daha iyi yönetilmesi de

bulunan210 ve ileri bilgisayar sistemleri, elektronik veri işleme teknolojisi

ve elektronik veri değişimi kullanacak olan Yeni Bilgisayarlı Transit

Sitemi 2000 yılı ortalarında Topluluk, EFTA ve Visegrad ülkelerinde

uygulanmaya başlayacaktır. Bilgisayarlaşma süreci üç aşamaya

bölünmüştür:

• Öncelikle, Mart 1997 sonuna kadar sistemin teknik ve işlevsel

özelliklerinin tanımlanması;

• Aralık 1996-Haziran 1998 tarihleri arasındaki ikinci aşamada,

sistemin inşasını (belirlemeler, yazılım, bilgisayar sistemleri ve

bağlantıları) kapsaması ve dördüncü ve altıncı aylarda kağıda dayalı

mevcut sisteme paralel olarak sınırlı sayıda idarede uygulanması; ve

• Haziran 1998 tarihinde başlayan üçüncü ve son aşamada, ağ ve

altyapının transit işlemleri yapmaya yetkili tüm gümrük idarelerine

yaygınlaştırılması

planlanmıştır. Değişiklik önce pilot ülkelerde211 gerçekleştirilecek ve

sonra diğer ülkelere yaygınlaştırılacaktır.212

II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri

Ortak Transit Sistemi'nde teminat, Akit Tarafların birbirine

güveni teminat aracılığı ile sağlandığı ve Akit Taraflardan biri

tarafından verilen bir teminat diğer Akit Taraflarda da geçerli

210 Action Plan, s. 9. 211 Almanya, Fransa, Hollanda, İspanya ve İsviçre. 212 1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1.

olduğundan, büyük önem arz etmektedir. Sözleşme'nin teminata ilişkin

düzenlemeleri ayrıntılı bir şekilde aşağıda açıklanmaktadır.213

Bir transit işlemi çerçevesinde kendi bölgesinden bir eşya geçişi ile

ilgili olarak her ülkenin tahsil etme yetkisine sahip olduğu gümrük vergisi ve

diğer ödemelerin (charge) tahsil edilmesini güvence altına almak amacıyla,

anasorumlu, deniz ve hava seyahatları, eşyanın Ren’de ve Ren su yollarında

taşınması, boru hatları ile taşıma ve ülkelerin demiryolu şirketlerince

gerçekleştirilen işlemler hariç olmak üzere214, bir teminat vermek

zorundadır.215 Bu teminat, söz konusu transit işlemine dahil olan tüm Akit

Taraflar için geçerli olmaktadır.216

Kara ve hava taşımacılığının beraber yapılması durumunda

havalimanına kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf

değildir. Örneğin, Ankara'dan Budapeşte'ye havayolu ile yapılacak bir

taşımada, ihracatçı şirketin Ankara'daki bürosundan havalimanına

kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf olmayacaktır.217

II.6.1. Anasorumlu

Anasorumlu, kişi olarak ya da yetkili temsilci yoluyla uygun

beyanda bulunmak suretiyle bir transit işlemini yapmak istediğini

belirten ve transit belgesinin 50 numaralı kutusunu imzalayan kişidir.218

213 Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3 Toplantısına

ilişkin Bilgi Notu, s. 1. 214 OTS, EK I, Madde 33(1). 215 OTS, EK I, Madde 24(1). 216 OTS, Madde 10(1) ve EK I, Madde 24(1)(2). 217 Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998 tarihli TUR

A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 5. 218 OTS, EK I, Madde 2(d).

Anasorumlunun eşya ile ilişkisi çok çeşitli olabilmektedir: Eşyanın sahibi,

taşıyıcı firma, depo sahibi vb.. Anasorumlu, sağladığı teminatın türü ve

tutarını transit belgesinin 52 numaralı kutusunda beyan etmektedir.

Hareket gümrük idaresi teminatın gerçekten var olup olmadığını

araştırmak durumundadır. Örneğin, İspanyol Gümrük İdaresi'nde

teminatın geçerliliği bilgisayar ortamında değerlendirilmektedir.219

II.6.1.1. Anasorumlunun Yükümlülükleri

Anasorumlu,

• öngörülen süre içinde ve ayniyeti sağlamak amacıyla yetkili

makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşya ve transit belgesinin

varış idaresine ibraz edilmesinden;

• Ortak Transit rejimi ile ilgili hükümlere uyulmasından; ve

• Ortak Transit işlemi sırasında ya da onunla bağlantılı işlenen bir ihlal

ya da aykırılığın bir sonucu olarak ödenmesi gereken Gümrük vergisi

ve diğer ödemelerden,

sorumludur. Anasorumlunun yukarıda belirtilen yükümlülükleri

yanında, Ortak Transit kapsamında taşındığını bildikleri eşyayı kabul

eden taşıyıcı ya da alıcı da öngörülen süreye kadar ve ayniyeti sağlamak

amacıyla yetkili makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşyanın varış

idaresine ibraz edilmesinden sorumlu olmaktadır.220

Anasorumlunun yanında taşıyıcı ve alıcı da Gümrükçe belirlenecek

süre ve şekilde eşyayı varış idaresine ulaştırmakla yükümlüdür. Transit

belgesi varış gümrüğüne ibraz edildiğinde, Gümrük idaresi eşyanın

219 TUR A.3, s. 11. 220 OTS, EK I, Madde 11.

ayniyetine ve Ortak Transit Sistemi kurallarına uyup uymadığına

bakmaktadır. Transit sırasında bir ihlal olduğu tespit edilirse,

anasorumlu tüm Gümrük vergilerini ve diğer ödemeleri karşılamakla

yükümlüdür.

Bununla birlikte, anasorumlunun yükümlü sayılamayacağı iki durum

vardır:

• Birincisi, herhangi bir ihlal halinde, transit belgesinin hareket

gümrüğüne sunulduğu tarihten itibaren 11 ay içinde kendisine haber

verilmeyen anasorumlunun yükümlülüğünün ortadan kalkmasıdır.

• İkincisi, diğer muafiyet durumlarını tanımlayan hükümlere halel

getirmeksizin, anasorumlunun, zorlayıcı nedenler ya da tümüyle

kanıtlanmış kaçınılmaz kaza sonucunda eşya zarar gördüğünde ya da

eşyanın doğasından kaynaklandığı kabul edilen eksiklikler olduğunda,

ilgili ülkenin yetkili makamlarınca vergi ya da diğer ödemelerden

muaf tutulabilmesidir.221

Sözleşme'de zorlayıcı neden ve kaçınılmaz kazanın tanımına ilişkin

hükümlerin bulunmaması nedeniyle, Akit Taraflar kendi mevzuatına

başvurmak durumundadır. Örneğin, İspanya'da sel kaçınılmaz kaza, bir

kamyonun freninin patlaması zorlayıcı neden olarak değerlendirilmekte,

ancak transit sırasında eşyanın çalınması bu kapsamda

değerlendirilmemektedir. Burada önemli olan zorlayıcı neden ve

kaçınılmaz kaza halinin kanıtlanması gerekliliğidir.222

221 OTS, EK I, Madde 30. 222 TUR A.3, s. 12.

Fransa’da, anasorumlu bilinen bir kişi ise, teminat işlemi sırasında

kendisinden TC-31 belgesi ve TC-32 maktu teminat fişinin aslı

istenmemekte, bunların fotokopileri ile yetinilebilmektedir. İşlemci

başına bir dosya oluşturulmakta ve ne kadar işlem yapıldığı

izlenmektedir. Anasorumlunun tanınması çok önemlidir. Bu denetim

yolu ile olmaktadır. Şüphe varsa, Bölgesel Gelir İdaresi'ne

başvurulmaktadır.223

II.6.2. Kefil

Kefil,

• normalde, teminatın sağlandığı Akit Tarafta yerleşik ya da kurulmuş

bulunan; ve

• Akit Tarafın yetkili makamlarının yürürlükteki hükümlerine ve söz

konusu makamca getirilebilecek olan onay için gerekli koşullara tabi

olarak, söz konusu yetkili makamca onaylanmış bulunan,

müşterek ve müteselsil teminatı veren gerçek ya da tüzel bir üçüncü

kişidir.224

Almanya’da, kefilin anasorumluya bağlı olmaması, ilgili vergi

dairesince güvenilir kabul edilmesi (vergi kefili) istenilmektedir. Kefil,

vergi dairelerinin denetimine tabi tutulmakta, bir başka deyişle vergi

dairelerinin izni aranmaktadır. Keza, kendi özsermayesinin üzerindeki

tutarlarda kefil olamamaktadır.225

223 TUR A.5, s. 2. 224 OTS, EK I, Madde 24(3). 225 TUR A.2, s. 8.

II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olduğu Tutar

Kefilin sorumluluğunun sınırları, teminat kefalet belgeleri

metinlerinde açıklanmaktadır: Kefil ile Gümrük idaresi arasında

düzenlenen teminat kefalet belgesinin kefilin taahhüdü kısmında, kefilin,

kapsamlı ve bireysel teminat durumunda kefalet belgesinde belirtilen

tutara kadar, maktu teminat durumunda ise, düzenleyeceği her biri

7.000 ECU'lük maktu teminat fişlerinin toplam tutarına kadar sorumlu

olacağı öngörülmektedir.226

Bir başka deyişle, kefil, kapsamlı ve bireysel teminat durumunda,

kefalet belgelerinin düzenlendiği anda belirlenen ve sonradan

değişmeyen bir teminat tutarından sorumlu olurken, maktu teminatta

ise, kefilin sorumlu olacağı tutar başta belirlenmemekte, kefilin vereceği

maktu teminat fişleri sayısına bağlı olarak her an artabilmektedir.

İlk ödeme başvurusu alındısından önce ya da bu başvuruyu izleyen 30

gün içinde başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi

ile ilgili olarak imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, ilgili taahhüde uygun

olarak halihazırda ödenmiş olan tutar, kefalet belgesinin öngördüğü azami

tutardan düşürülmeyebilmektedir.227

Bu hüküm, müteakip ödeme talepleri olması durumunda, kefilin

yükümlülüğünü kefalet belgesinde belirlenen tutarla sınırlandırmasına

imkan vermektedir. Bununla birlikte, bu hüküm yalnızca, ilk ödeme

talebini izleyen 30 gün içinde başlayan transit işlemleri için mümkün

bulunmaktadır. 226 OTS, EK II, Ekler 4, 5 ve 6. 227 OTS, EK II, Ek 4, Paragraf 2(3).

Kefil ilk bildirimden itibaren 30 gün içinde ödemeyi yapmalıdır.

Kapsamlı teminat ile ilgili bu süre içinde müteakip ödeme talepleri

olursa, aşağıda örnekte gösterildiği şekilde uygulama yapılmaktadır:

X Bankası bir teminat idaresine 50.000 F’lık bir kapsamlı teminat

vermiştir. Kefile, 15 Ocak 1994 tarihinde 40.000 F tutarında bir ödeme

için bir talep yapılmıştır. Bu durumda kefilden, 14 Şubat 1994 tarihinden

önce başlayan bir transit işlemi için yalnızca 10.000 F’lık bir bakiyeyi

ödemesi istenilebilmektedir (söz konusu transit işleminin 15 Ocak 1994

tarihinden önce başlayıp başlamamasının bir önemi yoktur). Öte yandan,

ikinci ödeme talebinin 14 Şubat 1994’te ya da daha sonra başlayan bir

transit işlemi ile ilgili olması durumunda, kefil talep edilen tutarın 50.000

F’a kadar ödenmesinden bir kez daha sorumludur. Buradaki 30 günlük

süre, kefilin bir kez daha toplam teminat tutarının tamamına kadar

olabilecek bir ödemeden tekrar yükümlü duruma gelmeyi istememesi

durumunda, ilk ödeme talebinden sonra teminatını iptal etmesine imkan

veren bir düşünme (reflection) süresidir.228

Tek bir transit işlemi ile bağlantılı olarak işlenen suçların ya da

usulsüzlüklerin bir sonucu olarak iki ya da daha fazla Akit Tarafa aynı

anda gümrük vergi ve resimlerinin ödenmesi gerektiğinde, teminat

aşağıda açıklandığı şekilde halledilmektedir:

• Kapsamlı teminat söz konusu ise, kefile teminat belgesinde belirtilen

tutarı aşan ödeme taleplerinde bulunulamamaktadır. Kefil ödeme

taleplerinden birini karşıladığında, yükümlülüklerini tamamen yerine

getirmiş kabul edilmektedir.

228 İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 92.

• Maktu teminat söz konusu ise, kefile hareket idaresine sunulan maktu

teminat fişlerinin karşılığı tutarı aşan ödeme taleplerinde

bulunulamamaktadır. Ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar için

sonuç, kapsamlı teminat için olanlarla aynıdır.

• Bireysel teminat söz konusu ise, teminat belgesinin hiçbir azami tutarı

öngörmemesine karşın, kefilin bir suç ya da usulsüzlük durumunda

ödenmesi gereken tutarı ödemesini şart koşmaktadır. Bu nedenle,

ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar kefilden tutarların tamamının

ödenmesini isteyebilmektedir.229

II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılmadığı Durumlar

Kefil, transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiği zaman

yükümlülüklerinden kurtulmaktadır. Hareket ülkesinin yetkili

makamlarınca kefile transit belgesinin ibra edilmediğinin bildirilmemesi

durumunda, transit beyannamesinin tescil tarihinden itibaren 12 aylık

bir sürenin sonunda kefilin yükümlülüklerinin sona erdiği kabul

edilmektedir. Yukarıda belirtilen süre dahilinde, kefile yetkili

makamlarca transit belgesinin ibra edilmediğinin bildirilmesi

durumunda, kefile ayrıca söz konusu transit işlemi ile ilgili olarak

yükümlü olduğu tutarı ödemesinin gerektiği ya da gerekeceği de

bildirilmelidir. Bu bildirim kefile, transit beyannamesinin tescil

tarihinden sonra en geç üç yıl içinde yapılmalıdır. Bu sürenin sona

ermesinden önce bu tür bir bildirimde bulunulmaması durumunda,

kefilin yükümlülüklerinin yine sona erdiği kabul edilmektedir.230

229 İdari Düzenlemeler Toplusu, s.73-74. 230 OTS, EK I, Madde 31.

II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller)

İki tür ihlal vardır:

• Birincisi, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının makul süre içinde

hareket gümrüğüne geri gelmemesi durumudur.

• İkincisi ise, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının hareket

gümrüğüne geri gelmesi, ancak belgedeki bilgiler ile transit belgesi ile

gümrüğe ibraz edilen eşya arasında farklılık olması durumudur.

Örneğin, transit belgesinde 20 tane makine beyan edilmiş olmasına

karşın, varış gümrüğüne bunlardan 17 tanesi ulaşırsa, bu durumda

varış gümrüğünün transit belgesinin 5 numaralı yaprağına gerekli

şerhi düşmesi gerekmektedir.

Burada önemli olan bir husus, ihlalin hangi ülkede gerçekleştiğinin

belirlenmesidir. İhlal ya da aykırılığın, transit işlemi sırasında, belirli bir

ülkede yapılmış olduğu anlaşılırsa, ödenmesi gerekebilecek Gümrük

vergisi ve diğer ödemelerin tahsilatı, cezai takibata halel getirmeksizin,

yasa, tüzük ya da idari eylemle belirlenen hükümlere göre o ülke

tarafından yapılmaktadır. İhlal ya da aykırılığın yeri belirlenemezse:

• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir iç sınırda231 yerleşik

bir transit idaresinde fark edildiğinde, taşıma aracının ya da eşyanın

henüz terk ettiği Akit Tarafta;

• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir transit idaresinde232

fark edildiğinde, bu idarenin ait olduğu Akit Tarafta;

231 OTS, EK I, 2(j) Maddesine göre, iç sınır, iki Akit Tarafın ortak sınırı demektir. 232 OTS, EK I, 2(g) Maddesine göre, transit idaresi, hareket edilen Akit Taraftan farklı bir Akit

Tarafa girme noktasındaki Gümrük idaresi ya da sevkiyat, bir Akit Taraf ile bir üçüncü ülke arasındaki bir sınırdan geçerek yapılan bir transit işlemi sırasında bu Akit Tarafın Gümrük bölgesini terk ettiğinde bir Akit Taraftan çıkış noktasındaki Gümrük idaresi demektir.

• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir ülke toprağının bir

transit idaresinden farklı bir başka yerinde fark edildiğinde, fark

edildiği ülkede;

• sevkiyat varış idaresine ibraz edilmemiş olduğunda, taşıma aracının

ya da eşyanın sınır geçiş belgesinde girdiği görülen son Akit Tarafta;

ya da

• ihlal ya da aykırılık, transit işlemi tamamlandıktan sonra fark

edilirse, fark edildiği ülkede,

yapıldığı kabul edilmektedir.233

II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri

Kefilin diğer Akit Taraflardaki tebligat yetkililerinin adreslerini

bildirmesi gerekmektedir. Örneğin, Slovakya teminata başvurmak

isterse, TC-30 belgesi düzenlemektedir. En kötü durumda, yani ödeme

yapılmadığında, Slovakya kefile başvurmaktadır. Ama Slovakya gümrük

idaresi, doğrudan kefile değil, bir anlamda posta görevi gören

Slovakya'daki tebligat yetkilisine başvurmaktadır. Tebligat yetkilisi, bir

gerçek ya da tüzel kişi, örneğin, bir banka olabilmektedir. Bu tebligat

yetkilisini kefilin kendisinin belirlemesi gerekmektedir.

II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü

Teminat, bir kez kabul edildiğinde, diğer ülkeleri de

kapsamaktadır. Teminata başvurulduğunda, teminatı kabul eden Akit

Tarafın yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için belirlenen teminat

tutarının yeterli olması gerekmektedir. Teminat idaresinin, teminat

233 OTS, EK I, Madde 34.

tutarını doğru belirlemesi amacıyla, anasorumlunun tüm işlemlerini

izlemesi ve kaydını tutması gerekmektedir.

Teminat (Gümrük) idaresi, kapsamlı ya da maktu teminatın

verildiği yetkili makamdır.234 Akit Taraflarda farklı farklı

düzenlenmiştir. Bazı ülkelerde gümrük başmüdürlüğü, bazılarında ise

gümrükler genel müdürlüğü teminat idaresi olarak görev yapmaktadır.

Örneğin, Almanya’da kapsamlı teminat ilgili gümrük başmüdürlüğüne,

maktu teminat ise Federal Maliye Bakanlığı’na verilmektedir.235 Çek

Cumhuriyeti’nde ise, Çek Gümrük Kanunu 5/1(i) ve 8(b) Maddelerine

göre, kapsamlı ve maktu teminat iznini, hem Maliye Bakanlığı hem de

Gümrük Müdürlükleri verebilmektedir.236

İtalya’da, toplam gümrük idaresi sayısı 220 kadar olmakla birlikte,

bunların 90 kadarı teminat idaresi olarak hareket etmektedir. İtalya’nın

Roma I Gümrük İdaresi’nde, teminat idaresinden sorumlu olarak tek bir

kişi çalışmaktadır.237

Fransa’da, teminat idaresi müdürü, imzası ile teminatı kabul

etmeden önce şirketler hakkında denetim yapmaktadır. Kapsamlı ya da

maktu teminatı bu müdür tespit etmekte, tutarını saptamakta ve

izlemektedir. Gerekirse teminatı yenilememektedir. Muhasebe

konusunda kararı Bölgesel Gelir İdaresi (Recette Regionale) vermektedir.

234 OTS, EK I, Madde 2(i). 235 TUR A.2, s. 7. 236 Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek Cumhuriyeti

Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16 Temmuz 1998, s. 3. 237 İtalya Raporu, s. 6.

Esas kararı alan teminat müdürü olup, bölge müdürünün görevi yalnızca

kayıt ile işlemin izlenmesidir.238

Fransa'da, teminat gümrük idaresi müdürü, hem idari hem de mali

yönden sorumludur. Özellikle TİB’in 52 numaralı kutusuna bakarak,

bireysel, maktu ya da kapsamlı bir teminatın sağlanıp sağlanmadığını

incelemektedir. Transit işleminin başlamasından itibaren 1 yıllık sürede

herhangi bir araştırma yapmazsa, mali sorumluluğu doğmaktadır.

Ayrıca, belgenin varış yerine ulaşması açısından 53 numaralı kutu ve

sonradan kontrol açısından arka sayfadaki G kutusu da önemlidir. Bu

bakımdan, hareket idaresi tarafından özellikle transit belgesindeki 50-53

numaralı kutuların iyi doldurulup imzalandığına dikkat edilmektedir.239

Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu

Transit Eylem Planı’nı içeren belgede, transit belgesinin 1 ve 5 numaralı

yapraklarının karşılaştırılması ve araştırma prosedürlerinin

yürütülmesinden sorumlu bir ulusal idarenin (örneğin, teminat

idaresinin) belirlenmesi amacıyla 1997 sonu ila 1998 başında Topluluk ve

Ortak Transit İdari Düzenlemeler Toplusu’nda değişiklik yapılması

planlanmıştır.240

II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri

238 Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5 Toplantısına ilişkin Bilgi

Notu, s. 2. 239 TUR A.5, s. 4. 240 Action Plan, s. 14.

Teminat, bir çok transit işlemini kapsayacak şekilde kapsamlı ya

da tek bir transit işlemini kapsayacak şekilde bireysel olabilmektedir.241

Maktu teminat ise, bireysel teminatın bir türü olarak görülmektedir.

II.6.4.1. Nakit Teminat

Tek bir transit işlemi için verilmiş olan bir bireysel teminat, teminatın

tutarını belirlemek durumunda olan hareket idaresine sunulmaktadır. Bu

teminat, bir nakit depozito da olabilmektedir. Bu durumda, söz konusu nakit

depozito, ilgili transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiğinde iade

edilmektedir.242

Nakit paranın depozito olarak verildiğinde faiz getirmemesi, firmanın

iadeyi de beklemek istememesi gibi nedenlerle, normal olarak nakde

başvurulmamaktadır.243 Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde transit işlemlerinin

yaklaşık % 85’i kapsamlı teminat, % 10’u maktu teminat, % 3’ü bireysel

teminat ve % 2’si nakit teminat kapsamında yapılmıştır. Nakde başvurma

oranı, 1997’de %0.3’e düşmüş ve 1998’in ilk aylarında bu oran değişmeden

kalmıştır.244

II.6.4.2. Kapsamlı Teminat

Kapsamlı teminat sistemi güven esasına dayanmaktadır. Bir

teminat idaresine sunulmakta olan kapsamlı teminattan yararlanma

yalnızca:

241 OTS, EK I, Madde 24(2). 242 OTS, EK I, Madde 29(1) ve (2). 243 TUR A.2, s. 6. 244 Çek Raporu, s. 8.

• teminatın verildiği ülkede (yerleşik ya da)245 kurulmuş bulunan;

• önceki altı ay boyunca Ortak Transit rejiminin anasorumlu ya da

gönderici olarak düzenli kullanıcısı olan ya da Gümrük makamları

tarafından taahhütlerini yerine getirmeye izin verecek mali duruma

sahip olduğu bilinen; ve

• herhangi bir ciddi ya da mükerrer Gümrük ya da vergi yasalarına karşı

yolsuzluk yapmamış

kişilere tanınmaktadır.

Teminat idaresi, teminat tutarına belirleyerek, kefilin taahhüdünü

kabul ettikten sonra anasorumluya, teminat limitleri dahilinde, hareket

idaresini dikkate almaksızın, transit işlemini gerçekleştirme yetkisi

(authorisation) vermektedir.

Yetkilendirmeyi alan her bir kişiye, ilgili ülkelerin yetkili makamlarının

belirlediği koşullara tabi olarak, OTS, Ek II, Ek 7’de yer alan örneğe uygun

olarak düzenlenen ve A5 boyutlarındaki kağıda basılan, bir ya da daha fazla

teminat belgesi (TC-31) verilmektedir (Bakınız, EK-II). Her bir transit

beyannamesinde teminat belgesine atıf yapılmaktadır.246

II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması

Kapsamlı teminat belgesi, EK II, 36 ila 39. Maddelere uygun

olarak düzenlenmekte ve kullanılmaktadır.

245 OTS, EK I, Madde 26(2), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG

L238, s.28. Sözleşme’nin kefilde aranan koşulları düzenleyen EK I, Madde 24(3)’ün aksine, bu Maddede “yerleşik” (resident) sözcüğü bulunmamakta, yalnızca “kurulmuş” (established) sözcüğü yer almaktadır. Anasorumlunun, tüzel kişi yanında gerçek bir kişi de olabileceği göz önüne alındığında, bu eksikliğin bir hata sonucu olduğu düşünülmekte ve ileri bir tarihte düzeltileceği umulmaktadır.

246 OTS, EK I, Madde 26. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s.28.

Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminat belgesi Ortak Transit Sistemi,

ulusal transit ve transit hariç diğer askıya alma rejimleri için şeklen aynı,

ancak renkleri Ortak Transit Sistemi için yeşil, ulusal transit için mavi, diğer

gümrük rejimleri için açık mavi olarak düzenlenmiştir. Keza, bunların

üzerinde sırasıyla “Ortak Transit”, “Ulusal Transit” ve “Teminat” yazılıdır.

Böylece, kefiller ne tür işleme kefil olduklarını bilebilmektedir.247

II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler

Anasorumlu, teminat belgesinin düzenlendiği anda ya da bu

belgenin geçerli olduğu süre içinde herhangi bir anda, sorumluluğu

kendisine ait olmak üzere belgenin arka tarafında, transit

beyannamelerini kendi namına imzalamak üzere yetkili kıldığı bir kişi ya

da kişileri atayabilmektedir. Yetkili kılınan her kişinin imzasından önce

söz konusu kişinin soyadı ve adı yer almalıdır. Her yetkili kişi ataması,

anasorumlunun imzası ile onaylanmalıdır. Anasorumlu, isterse kutuları

boş bırakabilmektedir.

Anasorumlu, herhangi bir anda yetkili kılınan bir kişinin ismini

belgenin arkasından silebilmektedir.248

Bir hareket idaresine sunulan bir teminat belgesinin arkasında adı

bulunan her kişi, anasorumlunun yetkili vekili olarak kabul

edilmektedir.249

247 Çek Raporu, s. 2-3. 248 OTS, EK II, Madde 36. 249 OTS, EK II, Madde 37.

Anasorumlu, fiilen transit işlemlerinin başlatılabileceği her yerde

bulunamayacağından, bir TC-31 belgesi üzerinde, kendi adına işlem

yapmak üzere, en fazla 8 kişiyi vekil atayabilmektedir. Bu kişiler, TC-31

belgesinin 10 numaralı kutusunu, ad ve soyadlarını yazarak

imzalamaktadır. 11 numaralı kutunun da anasorumlu tarafından

imzalanması ile vekil atama işlemi tamamlanmaktadır. Kapsamlı teminat

çerçevesinde, transit belgesinin 50 numaralı kutusunu anasorumlu adına

imzalayan kişinin adı TC-31 belgesinin arkasında yer almalıdır.

II.6.4.2.3. Geçerlik Süresi: Uzatma

Bir teminat belgesinin geçerlilik süresi en fazla iki yıl olmakla birlikte,

teminat idaresi tarafından, iki yılı geçmemek üzere bir dönem daha

uzatılabilmektedir.250

II.6.4.2.4. İptal

Teminatın iptal edilmesi durumunda anasorumlu, kendisine

verilen tüm geçerli teminat belgelerinin derhal teminat idaresine iade

edilmesinden sorumludur. Her ülke, iade edilmemiş geçerli belgelerin

ayrıntılarını bunları diğer ülkelere iletecek olan Avrupa Topluluğu

Komisyonu'na bildirmek zorundadır.251 Teminat idaresi örneğin, 10 adet

teminat belgesi verdiği halde, anasorumlu 8 tanesini iade ederse, geri

kalan 2 teminat belgesi ile ilgili bilgileri, diğer Akit Taraflara da iletecek

olan AT Komisyonuna bildirmektedir. Kaybolan, çalınan belgelerin

takibinde, bilgisayar kullanılması işleri kolaylaştırmakta, aksi halde bu

250 OTS, EK II, Madde 38. 251 OTS, EK II, Madde 39.

belgelere ilişkin liste hazırlanmaktadır. Gümrük görevlileri, kendilerine

sunulan belgeleri ilgili listeden kontrol etmektedir.252

II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması

Ek II’nin 34B Maddesi hükümlerine halel getirmeksizin kapsamlı

teminat seviyesi şu şekilde belirlenmektedir:

Gümrük makamları, kapsamlı teminat tutarını,

• işlemcinin, kapsamlı teminat sistemi kapsamında, 2 yıl süresince

düzenli olarak Ortak Transit işlemleri gerçekleştirmiş olması;

• bu sürede yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması; ve

• eşyanın, Ek II, Ek 8'deki taşınmaları maktu teminatta bir artışa konu

olan eşya listesinde yer almaması

koşullarıyla, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, 7.000

ECU’den az olmamak üzere, en az %30’u seviyesinde tespit edilmesi

durumu hariç, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, en az 7.000

ECU olmak üzere, %100’ü seviyesinde tespit etmektedir. Yukarıdaki

indirime ilişkin istisna, belirtilen koşullar sürdürülemezse,

uygulanmamaktadır. Uygulamayı sağlamak için teminat idaresi:

• sevkiyatın yapılmasından; ve

• teminat idaresinin bulunduğu ülkede uygulanan en yüksek

vergilendirme seviyesine göre belirlenen Gümrük vergisi ve diğer

ödemelerden,

sonraki bir haftalık süre içinde bir değerlendirme yapmaktadır. Bu

değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve

muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye

252 TUR A.2, s. 10.

bölünmektedir. Kapsamlı teminat kullanmak üzere ilk defa

başvuranların olması durumunda, teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği

içinde, halihazırda mevcut verileri esas alarak, belirli bir süre için

taşınan eşyaya uygulanacak tutarı, kıymeti ve vergileri tahmin

etmektedir. Teminat idaresi, mevcut verilerle tahminde bulunmak

suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak eşyanın olası kıymetini ve

bunlara uygulanacak vergileri belirlemektedir. Teminat idaresi,

kapsamlı teminat tutarını, özellikle de hareket idarelerinden gelen

bilgiler esasına göre yıllık olarak gözden geçirmekte ve gerekirse, tutarı

ayarlamaktadır.253

Teminat idaresi, teminat idaresinin bulunduğu ülkede uygulanan

en yüksek vergilendirme seviyesini dikkate alarak ödenecek Gümrük

vergisi ve diğer ödemeleri bir haftalık bazda değerlendirmektedir. Bu

değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve

muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye

bölünmektedir. Örneğin, bir işlemcinin 15.9.1997-14.9.1997 tarihleri

arasında yaptığı taşımalara ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerinin

toplam tutarı 260.000.000.000 TL ise, bu firmanın kapsamlı teminat

tutarı 260.000.000.000 TL / 52 = 5 milyar TL olacaktır. İşlemcinin,

yukarıda belirtilen koşulları sağlaması durumunda, bu tutarın

5.000.000.000 TL x %30 = 1.500.000.000 TL’ye kadar indirilmesi

mümükündür. Burada unutulmaması gereken nokta, her iki durumda da

teminat tutarının 7.000 ECU’den az olmamasıdır. Örneğin, 1 ECU’nün

300.000 TL olduğunu kabul edilirse, asgari tutarın 7.000 ECU x 300.000

= 2.100.000.000 TL olduğu görülür. O halde, indirimle bulunan

253 OTS, EK II, Madde 34A. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG

L238, s.28. 34A Maddesi ilk olarak AET/EFTA Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38.

1.500.000.000 TL’lik tutarın en az 2.100.000.000 TL olarak belirlenmesi

gerekmektedir. Bu, tam teminat tutarının %42’si demektir. Keza,

teminat idaresi teminat tutarını %100 ila %30 arasında herhangi bir

oranda belirleme yetkisine sahiptir. İşlemci, yukarıdaki belirtilen

koşulları sürdürememesi durumunda, indirime ilişkin istisnadan daha

fazla yararlanamayacaktır. Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler,

teminat limitleri içinde kalmak koşuluyla254, sınırsız sayıda transit işlemi

gerçekleştirebilmektedir. Örnekteki işlemcinin, gerçekleştireceği her bir

işlemin Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarının, indirimsiz

durumda 5.000.000.000 TL’yi, indirimli durumda 2.100.000.000 TL’yi

geçmemesi gerekmektedir. Bu işlemcinin, teminat süresi içinde herhangi

bir anda gerçekleştirmek istediği bir transit işleminin Gümrük vergisi ve

diğer ödemeleri tutarı örneğin 5.500.000.000 TL olursa, bu işlemi bu

teminat kapsamında indirimli ya da indirimsiz fark etmeksizin

gerçekleştiremeyecektir. Keza, işlemin tutarı 5.000.000.000 TL’den az

ancak 2.100.000.000 TL’den çok ise, işlemci indirimli teminatla bu işlemi

gerçekleştiremeyecektir. Burada, bir açmazla karşılaşılmaktadır: Bir

yandan belirli koşulları sağladığı için işlemciye indirim olanağı

verilmekte, öte yandan bu tutarı aşan işlemleri gerçekleştirmesine izin

verilmemektedir. Bu açmaz, işlemcilerin teminat limitlerine ulaşıncaya

kadar yeterli sayıda transit belgesi düzenlemeleri ile aşılabilir.

Örneğimizden yola çıkarak, işlem tutarının 4.000.000.000 TL olduğu

kabul edilirse, 2 transit belgesi ile 2.100.000.000 TL’lik teminat tutarı

aşılmamış (4.000.000.000 TL / 2 = 2.000.000.000 TL) olacaktır. Ancak bu

transit işlem sayısının, dolayısıyla iş yükünün gereksiz yere arttırılması

254 OTS, EK I, Madde 26(3), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG

L238, s.28.

demektir. Oysa, indirimden yararlanmayan işlemci bu transit işlemini

tek bir belge kapsamında gerçekleştirebilmektedir.

Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminattan en az altı aydır transit

işlemleri yapan çok sayıda işlemci yararlanmaktadır. Bu durumda,

toplam tutar 26’ya bölünmekte ve haftalık gümrük vergi ve resimleri

tutarı bulunmaktadır. İznin verilmesinden altı ay sonra, izleyen altı ay

için yeniden bir değerlendirme yapılmakta ve uygun görüldüğünde

haftalık tutarın % 30’una kadar indirim yapılmaktadır.255

Kapsamlı teminat kullanmak üzere ilk defa başvurulması halinde,

teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği içinde, halihazırda mevcut verilerle

tahminde bulunmak suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak

eşyanın olası kıymetini ve bunlara uygulanacak vergileri belirlemektedir.

Kapsamlı teminat ile yapılacak taşımalarda, her bir transit

belgesine ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarı kapsamlı teminat

tutarını geçememektedir.

Kapsamlı teminat tutarı, teminat idaresince bir yıl boyunca

değiştirilememekte, bununla birlikte, her yıl bir önceki yıla ait veriler

değerlendirilerek, azaltılabilmekte ya da arttırılabilmektedir.

Kapsamlı teminat tutarı en az 7.000 ECU olmak üzere

belirlenmektedir. Bu tutarın belirlenmesinde iki olasılık vardır: Birincisi,

kapsamlı teminat tutarının, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer

ödemelerin %100’ü seviyesinde tespit edilmesidir. İkincisi ise,

255 Çek Raporu, s. 4.

taşımacının kapsamlı teminat sistemi altında, 2 yıl süresince düzenli

olarak Ortak Transit işlemleri gerçekleştirmiş; bu sürede

yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması ve eşyanın, Ek II, Ek 8'deki

listede yer almaması koşuluyla, Gümrük makamının kapsamlı teminat

tutarını, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin %30’u düzeyine

kadar indirilebilmesidir.

Özet olarak, sadece belirli şartları sağlayan kişiler kapsamlı

teminat sisteminden yararlanabilmekte ve belli bir süre sistemi usulüne

uygun olarak kullananlara teminat tutarı konusunda avantaj

sağlanabilmektedir.

II.6.4.2.6. Geçici Yasaklama

AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin kararı ile kapsamlı

teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanabilmesi amacıyla Ortak

Transit Sözleşmesi Ek II'ye 34A Maddesi eklenmiştir256. Buna göre, Ek

II, Ek 8A’da yer alan ve üçüncü ülkelerden ithal edilen, yüksek

kaçakçılık riski içeren eşyaya ilişkin transit işlemi için, bir ya da daha

fazla Akit Tarafın talebi üzerine, kapsamlı teminatın kullanılmasının

geçici olarak yasaklanabilmesi öngörülmektedir. Karma Komite’nin

yasaklama kararı, herhangi bir Akit Taraf’tan itiraz gelmemesi

koşuluyla, taslak kararın ülkeler tarafından alınmasını izleyen beş

çalışma günü içinde tamamlanacak bir hızlandırılmış yazılı usul yoluyla

alınmaktadır. Yasaklama, Karma Komite tarafından uzatılmadığı sürece

altı ayla sınırlı tutulmaktadır.

256 AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile

Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38.

AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, Ortak Transit

Sözleşmesi, Ek II, Madde 34A çerçevesinde, 35.000 parçayı aşan 24.02.20

alt-pozisyonundaki sigaralar için kapsamlı teminatın kullanılmasını 1

Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak

yasaklamıştır.257

AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, yine 34A Maddesi

çerçevesinde, listede yer alan ve belirli miktarları aşan eşyanın transit

rejimi kapsamında taşınmasında kapsamlı teminatın kullanılmasını 1

Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak

yasaklanmasına karar vermiştir. Öte yandan, bir transit beyannamesi

birden fazla bu tür eşyayı kapsarsa, yasaklama sevkiyatın gümrük vergi

ve resimleri toplamının 7.000 ECU’yü aşması durumunda söz konusu

olacağı öngörülmüştür.258

Karma Komite, yukarıda açıklanan iki yasaklama kararını 1 Şubat

1997 tarihinden itibaren 6 ay süre ile uzatmıştır.259

AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, 23 Temmuz 1997

tarihinde aldığı bir karar ile, 34A ve 34B Maddelerini değiştirmiş ve 34C

Maddesini Sözleşme’ye eklemiştir. Bu amaçla, Sözleşme, Ek I, 13.

Maddeye, Ek II, Madde 34B hükümleri uygulandığında ya da Gümrük

makamları gerekli gördüğünde, hareket idaresinin sevkiyat için belirli

bir güzergah belirleyebileceğini öngören 1A260 ve önceden belirlenen

257 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.7.1996 tarih ve 1/96 sayılı Kararı, 7.9.1996

tarihli ATRG L226, s.20-21. 258 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.7.1996 tarih ve 2/96 sayılı Kararı, 7.9.1996

tarihli ATRG L226, s.22-24. 259 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.12.1996 tarih ve 5/96 sayılı Kararı, 14.2.1997

tarihli ATRG L43, s. 44. 260 OTS, EK I, Madde 15(2) gereğince, gözetim amacıyla, EFTA Ülkeleri kendi topraklarında

transit güzergahları belirleyebilmektedir.

güzergahın zorlayıcı nedenlerle değiştirilebileceğini öngören 1B

paragrafları eklenmiştir.

Öte yandan, daha önce 34A Maddesi’nde düzenlenen kapsamlı

teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklanması, 34B Maddesi içine

alınmıştır. Bu çerçevede daha önce yalnızca T1 işlemi için öngörülen

yasaklamaya T2 işlemleri de dahil edilmiş, hızlandırılmış yazılı usul,

(normal) yazılı usule döndürülerek, yazılı usulün tamamlanma süresi beş

çalışma gününden 30 güne uzatılmış ve yine daha önce belirtilmeyen

itiraz yeri olarak Avrupa Komisyonu Genel Sekreteryası gösterilmiş,

Akit Taraflara kararın işlemcilere bildirilmesi görevi yüklenmiş ve

nihayet daha önce altı ay olan yasaklama süresi oniki aya uzatılmıştır.

Söz konusu değişiklikle eklenen 34C Maddesinde ise, 34B

hükümleri kapsamındaki eşyaya ilişkin T1 ya da T2 transit işlemlerinde,

T1 ya da T2 belgesinde en az dört rakamlı Armonize Sistem kodunun

belirtilmesi, T1 ya da T2 beyannamelerine 100 mm’ye 10 mm’den az

olmamak üzere kırmızı ile “Ek II’nin 34B Maddesi” yazılması ve bu

açıklamayı taşıyan T1 ya da T2 belgelerinin geri gelen yapraklarının eşya

ve T1 ya da T2 belgesinin varış idaresine ibraz edilmesini izleyen bir

çalışma günü içinde hareket idaresine geri gönderilmesi

öngörülmektedir.261

AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin yeni bir Kararı ile,

risk altındaki mali çıkarların korunması için, Topluluk transiti için

alınan önlemlerden azami yararı sağlamak amacıyla Ortak Transit için

261 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97 sayılı Kararı, 29.8.1997

tarihli ATRG L238, s.27-29.

de aynı önlemlerin sürdürülmesi gereğinden yola çıkılarak, 1/96 ve 2/96

sayılı Kararlar ile alınan önlemler 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren 12 ay

süre ile uzatılmıştır (Bakınız, EK-XI).262

II.6.4.3. Maktu Teminat

Her Akit Taraf, kefilin tek bir teminat vererek, sorumluluğu altında

gerçekleştirilen bir transit işlemi çerçevesinde tahakkuk edebilecek Gümrük

vergisi ve diğer ödemelerin ödenmesini, anasorumlu kim olursa olsun, beyan

yoluyla belirli bir maktu tutar için güvence altına aldığını kabul

edebilmektedir. Eşyanın taşınmasının yüksek risk içermesi durumunda,

özellikle, bir ya da daha fazla ülkede tabi oldukları vergi ve diğer ödemelerin

tutarı dikkate alınmak suretiyle maktu tutar, hareket idaresi tarafından,

aşağıda “teminat tutarında artış” başlığı altında açıklandığı üzere, daha yüksek

bir seviyede belirlenmektedir. Maktu teminat, bir teminat idaresine

verilmektedir.263

Maktu teminat sisteminde iki aşama vardır. Birincisi, Ek II, Ek

6’daki örneğe uygun olarak kefil ile teminat idaresi arasında yapılan

maktu teminat kefalet belgesidir. İkincisi ise, kefilin, her biri 7.000 ECU

tutarındaki Ek II, Ek 9’da gösterilen maktu teminat fişlerini vermek

üzere anasorumlu ile yaptığı sözleşmedir. Bu teminat sisteminde kefil,

birden çok anasorumluya her biri tek bir transit işleminde kullanılmak

üzere bir ya da birden çok maktu teminat fişini (TC-32) verebilmektedir.

Anasorumlunun kullanmak amacıyla alacağı fiş sayısı, kefil ile yaptığı

sözleşmeye bağlıdır.

262 AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 17.12.1997 tarih ve 5/97 sayılı Kararı, 9.1.1998

tarihli ATRG L5, s. 36. 263 OTS, EK I, Madde 28.

Maktu teminatın verileceği yer, Almanya’da Federal Maliye

Bakanlığı’dır. Almanya’da tek bir maktu teminat kefili vardır: Amex.

Kefil, Eşya Taşımacılığı Federal Birliği aracılığıyla işlemcilere TC-32

belgesi satmaktadır. Anasorumlu, hareket idaresinden işlemin usulüne

uygun olarak sona erdiğini kefile göstermek amacıyla üzerine gerekli

açıklama düşülerek TC-32 belgesinin geri verilmesini

isteyebilmektedir.264

İtalya’da, maktu teminat, Ticaret Birliği ve Tüccar Kuruluşları

tarafından verilmektedir.265 İspanya’da ise, Uluslararası Taşımacılar

Birliği (ASTIC) vermektedir.

Akit Taraflar, maktu teminat kefillerini AT Komisyonu, XXI. Genel

Müdürlüğe bildirmektedir. Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde halen bir tane

maktu teminat kefili bulunmaktadır. Kefil yüz milyon Kronluk teminat

vermiştir. Maktu teminat kefili, işlemcinin TC-32 belgesi ile gümrük

idaresine teminat vermesini sağlamaktadır. Slovak işlemciler, ülkelerinde

kefil henüz faaliyete geçmediğinden, Çek kefilden TC-32 belgesi satın

almaktadır. TC-31 belgesi gibi, TC-32 belgesi de tüm Akit Taraflarda

geçerlidir, alındığı ülke fark etmeksizin tüm Akit Taraflarda

kullanılabilmektedir.266

264 TUR A.2, s. 7. 265 İtalya Raporu, s. 2. 266 Çek Raporu, s. 4.

TİB’in teminat kodlarına ilişkin 52 numaralı kutusuna, TC-31

belgesinin aksine, TC-32 belgesinin sayısı ile teminat idaresinin adı

yazılmamaktadır.267

II.6.4.3.1. Teminat Tutarı

OTS, Ek II’nin maktu teminat tutarının istisnalarını düzenleyen

Madde 41(2) ve (3) hükümlerine halel gelmeksizin, kefilin bir beyanname

yoluyla güvene altına almasına izin verilen maktu tutar 7.000 ECU

olarak belirlenmiştir.268

II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış

Hareket idaresinin, belirli bir beyanname kapsamındaki eşyaya

ilişkin Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarına bakılmaksızın, her

bir T1 ya da T2 transit beyannamesi için 7.000 ECU’lük bir maktu tutarı

aşan bir teminat talep etmemesi gerekmektedir.269 Bir başka deyişle, her

bir transit işlemi için yalnız bir tek maktu teminat fişi yeterli olmaktadır.

Bununla birlikte, bir taşıma işleminin, kendisine özgü koşulları

nedeniyle, yüksek risk taşıması ve bu nedenle de 7.000 ECU’lük teminatın

yetersiz kalması durumunda, hareket idaresi sevkedilen eşyanın toplam

tutarı ile ilgili Gümrük vergilerini güvence altına almak amacıyla 7.000

ECU’den daha fazla tutarda bir teminat istemek zorundadır.270

267 OTS, EK III, Ek 9. AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesinin 22.4.1988 tarih ve 1/88 sayılı

Kararı ile değişik, 29.6.1988 tarihli ATRG L162. 268 OTS, EK II, Madde 40. 269 OTS, EK II, Madde 41(1). 270 OTS, EK II, Madde 41(2)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve

2/93 sayılı Kararı ile değişik, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s. 35.

Bu bağlamda, özellikle bir taşıma işleminin, kapsamlı teminatın

kullanılmasının geçici olarak yasaklanması ile ilgili Ek II, Madde 34B

hükümlerinin uygulandığı eşya söz konusu olduğunda, yüksek risk

taşıdığı kabul edilmektedir.271

Öte yandan, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan eşyanın taşınması,

taşınan eşyanın miktarının, 7.000 ECU’lük maktu tutara karşılık gelen

miktarı aşması durumunda maktu teminat tutarında artışa neden

olmaktadır.272

Bu durumda, maktu tutar, sevkedilen eşya miktarının güvence

altına alınması amacıyla 7.000 ECU’nün gerekli olan katına

çıkarılmaktadır.273

Anasorumlu, yukarıdaki istisnai durumlarda, hareket idaresine

gerekli 7.000 ECU katlarına karşılık gelen sayıda maktu teminat fişi

vermek durumundadır.274

Özet olarak, transit belgesi kapsamı eşyanın gümrük vergi ve diğer

ödemeleri tutarı ne olursa olsun normal koşullarda bir transit işlemi için

bir maktu teminat fişi yeterli olurken, Ek II, Ek 8’de listelenen yüksek

riskli eşyanın ya da 34B Maddesi uyarınca kapsamlı teminat ile taşınması

geçici olarak yasaklanan eşyanın taşınması durumunda, söz konusu

271 OTS, EK II, Madde 41(2)(2), AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve

2/97 sayılı Kararı ile değişik , 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29. 272 OTS, EK II, Madde 41(3)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 8.12.1994 tarih ve

3/94 sayılı Kararı ile değişik, 31.12.1994 tarihli ATRG L371, s. 8. 273 OTS, EK II, Madde 41(3)(2). 274 OTS, EK II, Madde 41(4).

eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarını karşılayacak sayıda

maktu teminat fişinin ibraz edilmesi gerekmektedir.

II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat

T1 ya da T2 transit beyannamesinin, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan

yüksek riskli eşyanın yanında bir başka eşyayı da içermesi durumunda, maktu

teminat hükümleri, ayrı beyannamelerin kapsadığı iki eşya kategorisi söz

konusu imiş gibi uygulanmaktadır. Bununla birlikte, bunların miktar ya da

kıymetinin göreceli olarak küçük olması durumunda, hesap iki kategori eşya

varmış gibi yapılmamaktadır.275

II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi

Teminatın teminat idaresince kabul edilmesi, kefilin, teminat

koşulları çerçevesinde, anasorumlu olarak seçeceği herhangi bir hareket

idaresinden başlatacağı bir T1 ya da T2 işlemi gerçekleştirmeyi

planlayan kişiye maktu teminat fişi ya da fişleri (flat-rate guarantee

voucher) düzenlemesine olanak vermektedir.

Maktu teminat fişi, OTS, Ek II, Ek 9’daki örneğe uygun olacaktır

(Bakınız, EK-V). Bununla birlikte, bu örneğin arka yüzündeki bilgiler, ön

yüzde bu belgeyi veren kişi ya da firmaya ilişkin bilgilerin üzerinde

gösterilebilmektedir. Diğer bilgiler aynen korunmaktadır.

Maktu teminat fişini veren olarak kefil, fişe bir fiş koçanı ve uygun

ise bir alındı ekleyebilmektedir.276 Örneğin, İspanya ve Çek Cumhuriyeti

uygulaması bu şekildedir.

275 OTS, EK II, Madde 42. 276 İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 94.

Kefil, her bir maktu teminat fişi için, 7.000 ECU’ye kadar olan bir

tutardan sorumlu olmaktadır.

Anasorumlu, Ek II’nin maktu teminatta artışı düzenleyen 41.

Maddesinin ve maktu teminat fişlerinin geçerliliğini sınırlamayı

düzenleyen 44. Maddesinin hükümlerine halel gelmeksizin, her bir

maktu teminat fişi kapsamında yalnızca tek bir T1 ya da T2 işlemi

gerçekleştirebilmektedir. Fiş, alıkonulacağı yer olan hareket idaresine

verilmektedir.277

Çek Cumhuriyeti’nde, TC-32 belgesi üç yapraktan oluşmaktadır: kefil

bir yaprağı alıkoymakta, geri kalan iki yaprağı, birini gümrük idaresine

vermek üzere, işlemciye vermektedir. Çek Cumhuriyeti’nde TC-32 belgesi

600 Kron (1 Kron ≅ 8.000 TL) olup, Almanya ve Avusturya’daki ile hemen

hemen aynı fiyattan satılmaktadır.

Almanya’daki kefil kuruluş olan AMEX fiyatı belirlememekte, TC-32

belgelerini satması için Eşya Taşımacılığı Federal Birliği’ne vermektedir.

Brüksel’de, teminat altına alınan tutarın 7.000 ECU’den 5.000 ECU’ye

indirilmesi yönünde çalışmalar devam etmektedir.278

II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri

Kefil, düzenlediği maktu teminat fişlerinin, Ek II, Ek 8’de yer alan

eşya ile ilgili bir T1 ya da T2 işlemi için geçerli olmamasını ve Ek 8’de yer

277 OTS, EK II, Madde 43. 278 Çek Raporu, s. 4.

almayan eşya için taşıma aracı279 başına yedi adetten fazla fiş

kullanılmamasını isteyebilmektedir. Kefil bu amaçla, bu tür maktu

teminat fişlerine, “sınırlı geçerlilik (limited validity)” açıklamasını büyük

harflerle çapraz olarak yazmak durumundadır.280

Maktu teminat fişlerinin, sınırlı geçerlilik açıklamasını taşıması

halinde, bu fişlerle Ek 8’de yer alan eşyanın taşınması ya da her bir

taşıma aracı başına bu fişlerden yediden fazla verilmesi mümkün

değildir.

II.6.4.3.6. İptal

Bir maktu teminatın iptal edildiği, ilgili teminat idaresinin

bulunduğu ülke tarafından diğer ülkelere derhal bildirilmek

zorundadır.281

II.6.4.4. Bireysel Teminat

Tek bir transit işlemi için verilen bireysel teminat, teminat tutarını

belirleyecek olan hareket idaresinde verilmektedir. Yukarıda nakit

teminat kısmında açıklandığı üzere bu teminat, hareket idaresine

yatırılan nakit bir depozito da olabilmektedir. Bu durumda bu tutar,

transit belgesi hareket idaresi tarafından ibra edildiği zaman iade 279 OTS, EK I, Madde 12’ye göre, eşyanın birden fazla hareket idaresinde yüklenmesi ve

birden fazla varış idaresinde boşaltılması için aynı taşıma aracı kullanılabilmektedir. Her bir T1 beyanı yalnızca, bir hareket idaresinden bir varış idaresine tek bir taşıma aracı ile taşınmak üzere yüklenen ya da yüklenecek olan eşyayı içermektedir. Taşınan eşyanın birlikte sevkedilmesi koşuluyla aşağıdakilerin tek bir taşıma aracı oluşturduğu kabul edilmektedir: treyler(ler)i ya da yarı-treyler(ler)i ile birlikte bir karayolu aracı; demiryolu vagonları dizisi; tek bir zincir oluşturan gemiler; bu Madde anlamı çerçevesinde bir taşıma aracına yüklenen konteynerler.

280 OTS, EK II, Madde 45. 281 OTS, EK II, Madde 45.

edilmektedir. Usulsüzlük durumunu düzenleyen Madde 34’e uygun

olarak Gümrük vergisi ya da diğer ödemelerin ödenmesini isteyen Akit

Tarafın yetkili makamının talebi üzerine, hareket idaresinin bulunduğu

Akit Tarafın yetkili makamı, herhangi bir gecikme olmaksızın, yatırılan

tutarı, talebin uygulanmasına izin veren bir belgenin ibrazına tabi olmak

üzere, talepte bulunan makama transfer etmek durumundadır. Talebe

ve/veya bunun uygulanmasına izin veren belgeye itirazda bulunulması

durumunda transfer talebinde bulunulamamaktadır.282

Bireysel teminat, teminat türleri arasında en basit olanı olup, tek

bir transit işlemi için geçerlidir. Anasorumlu hareket idaresine taşınacak

eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeler tutarının tamamını kapsayan

bir teminat vermek zorundadır. Bu teminat nakit depozito olarak da

verilebilmektedir. Bu durumda, kefil bulunmamakta, yalnızca

anasorumlu söz konusu olmaktadır.

II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı

Kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına

ilişkin Madde 34B hükümlerine uygun olarak kapsamlı teminat dışında

tutulan ve Ek II, Ek 8’de yer alan eşya ile ilgili transit işlemlerini

kapsaması amaçlanan bireysel teminatın tutarı Ek 8 çerçevesinde

hesaplanmaktadır.283

Bu Madde'de belirtildiği üzere, Ek 8'deki liste kapsamı eşyanın

bireysel teminat ile taşınması durumunda alınacak bireysel teminat

tutarı listede belirtilen ölçütlere göre hesaplanmaktadır. Örneğin, bu

282 OTS, EK I, Madde 29. 283 OTS, EK II, Madde 45A. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97

sayılı Kararı ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29.

listede yer alan 0405 pozisyonlu eşyanın her 3.000 kg.lik kısmı için 7.000

ECU'lük teminat alınması gerekmektedir. Söz konusu eşyadan 12.000 kg.

taşımak istenilmesi halinde, verilmesi gereken bireysel teminat tutarı

28.000 ECU olacaktır.

II.6.5. Teminat Belgeleri

Ortak transit sisteminde teminat belgeleri, Ortak Transit

Sözleşmesi, Ek II’de gösterilen örneklere uygun olmalıdır.284 Teminat

belgeleri, kapsamlı teminat durumunda, Ek 4’te; bireysel teminat

durumunda, Ek 5’te; maktu teminat durumunda, Ek 6’da bulunan

örneğe uygun olmak durumundadır (Bakınız, EK VI, VII ve VIII).285

Bununla birlikte, ulusal hukuk, yönetmelik ya da idari eylem ya da ortak

uygulamada belirtilen hükümlerin gerektirmesi halinde, her Akit Taraf,

teminat belgelerinin, örnek belgelerde belirtilenlerle aynı hukuki etkilere

sahip olması koşulu ile farklı bir şekilde olmasına izin verebilmektedir.286

II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları

Eklerde aksi belirtilmediği sürece, Akit Tarafların,

• yalnızca kendi topraklarını içeren T1 ya da T2 işlemleri için

teminattan feragat edilmesi hususunda anlaşmaları ya da

• Akit Taraflardan birisinin, hareket idaresi ile birinci transit idaresi

arasındaki T1 ya da T2 işlemi kısmı için bir teminat istememesi

284 OTS, Ek I, Madde 25(1). 285 OTS, Ek II, Madde 34. 286 OTS, EK I, Madde 25(2).

durumları hariç olmak üzere, herhangi bir T1 ya da T2 işlemi, işleme

dahil olan tüm Akit Taraflar için geçerli olan bir teminat kapsamında

olmak zorundadır.287

Bir başka deyişle, Akit Taraflar yalnızca kendi topraklarında

gerçekleştirilecek transit işlemler için teminat istisnası sağlayabilmektedir.

Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile

Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp

Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Keza,

Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir karar ile, Türkiye’deki hareket idarelerinden

başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan ya da Yunanistan’a girişte yer alan

transit idaresine kadar olan kısmı için teminat aranmaması mümkün olacaktır.

II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat

OTS, Ek II’de gerektiği hallerde belirlenecek durumlar hariç

olmak üzere,

• deniz ve hava yolu ile taşıma;

• Ren ve Ren su yollarında taşıma;

• boru hatları ile taşıma; ve

• ülkelerin demiryolu şirketlerince gerçekleştirilen işlemler

için herhangi bir teminat verilmesi gerekli değildir. Her Akit Taraf,

yukarıda belirtilenlerin dışında kendi topraklarında bulunan su

yollarında eşya taşınması ile ilgili olarak bir teminat verilmesinden

feragat edebilmektedir. İlgili ülke bu konuda alınan önlemlerin

287 OTS, Madde 10 ve Ek I, Madde 24(1)(2).

ayrıntılarını, diğer ülkelere bildirecek olan, Avrupa Topluluğu

Komisyonu'na iletmektedir.288

Yukarıda belirtilen teminattan feragat kapsamında olan

taşımacılık türlerini de içeren kombine transit taşımacılık için de

teminattan feragat edilmesi söz konusudur. Örneğin, Ankara'dan

Viyana'ya kadar havayolu, buradan Münih'e kadar karayolu ile devam

edecek tek bir transit belgesi kapsamı transit işleminde havayolu kısmı

için teminat aranmazken, Viyana'dan başlayacak olan karayolu

taşımacılığı için teminat gereklidir.

Demiryolu ile başlayan bir kombine transit işleminde, transit

belgesini demiryolu idaresi imzaladığından, söz konusu transit işleminin

tamamı için teminat aranmamaktadır. Örneğin, demiryolu ile başlayıp,

havayolu ile devam eden ve karayolu ile sonuçlanan bir transit işleminde,

transit belgesini demiryolu idaresinin imzalaması halinde, söz konusu

idare transit işleminin tamamının usule uygun olarak

sonuçlandırılmasından sorumludur. Bu taşımayı demiryolu idaresi

gerçekleştirdiğinden, taşımanın karayolu kısmı için de teminat ibrazı

gerekli değildir.

İtalya’da, taşımanın karayolu kısmı için, demiryolu idaresi

taşıtlarının kullanılıp kullanılmaması fark etmeksizin, teminat verilmesi

gerekmektedir.289

II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması 288 OTS, Ek I, Madde 33. 289 İtalya Raporu, s. 6.

Gümrük vergileri hesaplanırken, Gümrük vergisi, katma değer

vergisi, gecikme faizi ve cezalar göz önüne alınmaktadır.

Gümrük Vergisi: Gümrük vergisinin hesaplanmasında, transit

belgesinde kayıtlı TARIC kodu esas alınmaktadır. Belgede bu kodun

eksik kaydedilmiş olması halinde, transit belgesi kapsamı eşyaya ilişkin

fatura istenilerek, eşyaya ilişkin bilgiler ve kod tespit edilmektedir.

Gümrük idaresi eşyanın kodunun tam olarak tespit edilemediği hallerde,

o eşya grubuna ait en yüksek vergi oranını içeren kodu uygulayabilmekte

ya da daha ayrıntılı bilgi için anasorumluya başvurabilmektedir. TARIC

yerine Kombine Nomanklatür kodunun yazılması da yeterli olmaktadır.

Gümrük vergisinin hesaplanmasında transit belgesinin tescil tarihi esas

alınmaktadır.

Katma Değer Vergisi: Her Akit Taraf kendi mevzuatına göre

hesaplamaktadır.

Gecikme Faizi: Hangi tarihten itibaren geçerli olacağı ulusal

mevzuata bırakılmıştır. Bununla birlikte, Topluluk Transit sisteminde

transit belgesi varış idaresine 8 gün içinde ulaşmalıdır. 8 günün

bitiminden itibaren gecikme faizi uygulanmaktadır. Örneğin, İspanyol

Gümrük idaresince gecikme faizi transit belgesinin varış idaresine

ulaştığı tarihten itibaren uygulanmaktadır. İspanya'da gecikme faizi

bütçe kanunu ile yıllık olarak belirlenmektedir.

Cezalar: Ortak Transit Sözleşmesi’nde cezaların kimin tarafından

karşılanacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kefile cezaların

yansıtılması mümkün olmamakla birlikte, Sözleşme'ye aykırı olmamak

kaydıyla, ulusal mevzuata göre anasorumluya gidilebilmektedir.290

II.6.8. Araştırma Prosedürü

Ortak Transit Sözleşmesi'ne göre, varış idaresince transit

belgelerin 10 gün içinde hareket idaresine geri gönderilmesi gerekirken,

Fransa'da bu 3 günde yapılmaktadır.291 Öte yandan, Sözleşme'nin hassas

ürünler için bu süreyi bir çalışma günü ile sınırladığı unutulmamalıdır292.

5 numaralı yaprağın, transit belgesinin tescil tarihinden itibaren on hafta

içinde hareket idaresine geri gelmemesi durumunda, anasorumluya

durum bildirilerek, belgenin akıbeti sorulmaktadır. Anasorumludan,

tescil tarihinden itibaren dört ay içinde bir cevap alınamaması

durumunda, varış idaresine araştırma bildirimi (TC-20)

gönderilmektedir. Varış idaresinin, dört ay içinde bir cevap vermemesi

durumunda, bağlı bulunduğu amir idare nezdinde TC-22 belgesi ile tekit

edilmektedir. Bu amir idareden tescil tarihinden itibaren onikinci ayın

sonuna kadar bir cevap alınamaması durumunda, iadeli taahhütlü

mektupla, teminata başvurulabileceği kefile bildirilmekte, aynı zamanda

anasorumluya da bilgi verilmektedir. Üç ay içinde anasorumlu haklılığını

kanıtlayamazsa, ilgili gümrük vergi ve resimlerini ödetme yoluna

gidilmektedir.

Bir başka olasılık, varış idaresinin, eşyanın kendisine ulaşmadığını

bildirmesidir. Bu durumda, anasorumlu bir başka yolla kanıtlama

290 TUR A.3, s. 19. 291 TUR A.5, s. 6. 292 EK II, Madde 34C

yoluna gidebilmektedir. Yine, kefile ödeme durumunda kalabileceği

bildirilmektedir293.

Gümrük idaresi, tescilden itibaren oniki ay içinde kefil ve

anasorumluya bildirimde bulunması koşuluyla, üç yıla kadar ödeme talebinde

bulunabilmektedir. Örneğin, Fransa’da, ondördüncü ayın sonuna kadar

anasorumlu işlemi aklayacak bilgi getiremezse ödemeyi yapmak zorundadır.

Bu andan itibaren Bölgesel Gelir İdaresi bu borcun tahsilinden sorumlu hale

gelmektedir. Borç özel bir deftere işlenmekte ve resmen takip edilmektedir.

Bu birimin, parayı tahsil için, tescil tarihinden itibaren üç yılın sonuna kadar

süresi vardır. Anasorumlu iflas gibi nedenlerle ödeyemeyecek durumdaysa,

oniki ay içinde ödeme durumunda kalacağı kendisine bildirilen kefile

başvurulmaktadır. Üç yılın sonuna yaklaşırken, anasorumlu ödemeyi reddeder

ya da ödememek için çeşitli yollara başvurursa, kendisiyle üç yıllık

zamanaşımını iptal eden, örneğin otuz yıla uzatan bir senet yapmak

gerekmektedir. Bu ondört aylık süre bir iç düzenleme ile farklı

yapılabilmektedir.294

Kefile oniki ay içinde bildirimde bulunulmamış olsa da,

anasorumlu yine sorumludur. Ama kefil bu sürenin sonunda

sorumluluktan kurtulmaktadır. Sürelere dikkat etmeyerek, kefile ve

anasorumluya bildirimde bulunulmaması durumunda idare müdürünün

sorumluluğu ortaya çıkmaktadır.

II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım

293 OTS, EK I, Madde 31. 294 TUR A.5,s. 3.

Sevk edilen bir eşya usulüne uygun olarak varış yerine varmazsa,

yani bir aykırılık ya da ihlal söz konusuysa vergi ve resimleri kimin

alacağı da önemlidir.

Ortak Transit Sözleşmesi’nin 13295 ve 13a296 Maddeleri ve Ek II,

Madde 16’da belirtilen alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardım

konusu 1 Temmuz 1996 tarihinde yürürlüğe giren Ek IV’te

düzenlenmiştir.297 Bu Ek’e ilişkin ayrıntılı kurallar Ek IV, Ek 1’de

açıklanmakta, bilgi talebi formu Ek IV, Ek 2’de, bildirim talebi formu

Ek IV, Ek 3’te ve tahsil/ihtiyatî tedbirler alma talebi formu Ek IV, Ek

4’te yer almaktadır.

Ortak Transit işlemi kapsamında bir suçun işlenmesi sonucunda

Gümrük hakları, KDV, faizler ve masraflara ilişkin bir alacağın doğması

durumunda karşılıklı yardım talebinde bulunulabilmektedir298. Bu

çerçevede, ilgili ülkeden borçlu ya da ilgili herhangi bir kişi hakkında

bilgi talebinde299 bulunulabileceği gibi, talepte bulunulan ülke

mevzuatına göre ilgililere bildirimde300 bulunulması da talep

edilebilmektedir. Keza, tahsili olanaklı kılan belgenin onaylı nüshasının

eklenmesi koşuluyla alacakların tahsil edilmesi talebinde de

bulunulabilmektedir301. Talepte bulunulan ülkenin, alacağı, kendi

mevzuatına göre ve kendi parası cinsinden 12 ay içinde tahsil ederek,

talepte bulunan ülkenin parası cinsinden belirtilen tutar ile orantılı

295 19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993 tarihli ATRG L25, s 32. 296 8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 5.4.1997 tarihli ATRG L91. 297 8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile eklenmiştir, 5.4.1997 tarihli ATRG L91. 298 OTS, Ek IV, 1 ve 3. Maddeler. 299 OTS, Ek IV, Madde 4 ve Ek IV, Ek 1, 2 ila 5. Maddeler. 300 OTS, Ek IV, Madde 5 ve Ek IV, Ek 1, 8 ila 10. Maddeler. 301 OTS, Ek IV, Madde 7 ve Ek IV, Ek 1, 11 ila 19. Maddeler.

olarak, talepte bulunan ülkeye bir ay içinde transfer etmesi

gerekmektedir. Öte yandan, bu alacakların ulusal alacaklara göre bir

önceliği bulunmamaktadır. Yine talepte bulunan ülke, ödemenin

yanında, ödemenin gerçekleştirilmesi için önlemler302 alınmasını da

isteyebilmektedir.303

Düzenleme yeni olduğundan ve süre üç yıla kadar

uzayabildiğinden, alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardımlaşma ile

henüz uygulamada karşılaşılmamıştır. Karşılıklı yardımlaşmanın

başarısı, her Akit Tarafın üzerine düşeni yapmasına bağlı

bulunmaktadır.304

II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri

Türk mevzuatında transite ilişkin teminat düzenlemeleri Gümrük

Kanunu ve Yönetmeliği’nin çeşitli maddelerine serpiştirilmiş

bulunmaktadır. Bununla birlikte, transit rejimine ilişkin Gümrük

Kanunu’nun 90 ila 94. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 500 ila

578. Maddeleri ve aktarma rejimine ilişkin Gümrük Kanunu’nun 95 ila

99. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 590 ila 631. Maddeleri

teminata ilişkin hükümlerin yoğunlaştığı maddelerdir.

Örneğin, transit teminatına ilişkin hükümler Çek Gümrük

Kanunu’nda daha derli toplu yer almaktadır. Bu Kanunun 139 ila 144.

Maddeleri transiti düzenlerken, 254 ila 263. Maddeler teminata ilişkin

hükümleri içermektedir. Bu Kanunun teminata ilişkin hükümlerinin

302 OTS, Ek IV, Madde 13 ve Ek IV, Ek 1, 11 ila 19. Maddeler. 303 Ortak Transit Sisteminde “Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım” ile ilgili 9-11

Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri, s. 4. 304 TUR A.2, s. 5.

ayrıntıları Çek Gümrük Yönetmeliği’nde yine toplu bir şekilde 33 ila 52.

Maddeleri kapsamaktadır.305

Kişilerle, eşya geçirenlerin yerine getirecekleri yükümlülük,

Gümrük İdarelerinin ve Gümrük ve Muhafaza Kuruluşlarının kanunları

gereğince kendi adına ya da başka idareler ad ve hesabına tahsil edeceği

her çeşit vergi, resim, harç ve ücretleri ödemeyi ya da bunları teminata

bağlamayı da kapsamaktadır.306

Gümrük vergisiyle gümrükçe tahsil edilen diğer vergi ve resimlerin

(özel kanunlarında aksine hüküm olmadıkça) vergi ödeme mükellefiyeti,

koşula bağlı teminatlı ya da teminatsız olarak yurda muafen sokulan

eşyada muaflık beyannamesinin tescil, eğer beyannamesi yok ise diğer

geçiş belgeleri üzerinde gümrükçe yapılan en son giriş işlemi ya da

vizenin yapıldığı günde başlamaktadır.307

II.7.1. Muayene

Gümrüğe sunulan transit eşyasının muayenesi sırasında eşya sahibi

ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcısı da bulunabilmektedir.

İlgililerce eşya cinsinin en yüksek tarifesi üzerinden vergileri teminata

bağlanılması istenildiğinde, bu istek kabul olunmaktadır. Bu durumda,

gümrükçe yalnız eşya cinsinin beyana uygunluğunun incelenmesiyle

yetinilmektedir.308

305 Çek Raporu, s. 1. 306 GK, Madde 2 ve GY, Madde 3. 307 GK, Madde 3 ve GY, Madde 4. 308 GK, Madde 92 ve GY, Madde 516.

Demiryolu ile yapılacak transit taşıma, demiryolları idaresinin

sorumluluğu altında yapıldığından eşyaya uygulanabilecek gümrük ve

diğer vergilerden dolayı gümrüğe karşı bu idare kefil ve sorumludur. Bu

bakımdan giriş yerindeki gümrükçe ayrıca teminat aranmayacağı gibi,

kuvvetli şüphe olmadıkça vagonlar kapsamı, gerek girişte gerek çıkışta

muayene edilmemektedir.309

II.7.2. Teminat

Giriş gümrüğü muayene edilip gümrük vergi ve resimleri hesap ve

tespit edilen eşya için, sahip ya da temsilcilerinden ya da taşıyıcılarından,

bunların tutarınca Gümrük Yönetmeliği’nin 1554 ve 1555. Maddeleri

hükümleri çerçevesinde teminat alınmaktadır. Vergi ve resimleri güvence

altına alınmayan eşyanın adi transit suretiyle taşınmasına izin

verilmemektedir.310

II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması

Alınacak teminat tutarı, eşyanın transit beyannamelerinin tescili

tarihindeki yürürlükteki kanunlara göre tabi olduğu gümrük ve

resimlerinin belirlenmesi yoluyla hesaplanmaktadır.

Menşe şahadetnamesi sunulursa, gümrük vergisinin hesabında

ahdi indirimler (taviz) de dikkate alınmaktadır. Orijinal fatura ya da

menşe şahadetnameleri sunulmamış eşyanın beyan edilen kıymetlerini,

tahakkuk memurları, gümrük ve üretim vergileri kanunlarına göre

belirlemektedir.

309 GY, Madde 547. 310 GK, Madde 92 ve GY, Madde 518.

Alınan teminatın içeriği ve bunun karşılığında eşya sahibine ya da

temsilcilerine ya da taşıyıcılarına verilen depozito ya da ayniyat

alındısının numara ve tarihleri, gümrükçe beyannameler üzerinde

gösterilmektedir.311

II.7.4. Global Teminat

Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün

23 Kasım 1988 tarih ve 273 sayılı “Global Teminat Mektupları”

Genelgesi’nde, yurt dışından getirilen eşyanın giriş gümrüğünden iç

gümrüğe aktarılması sırasında taşınan her parti eşya için ayrı ayrı

teminat alınması yerine, taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri

tutarı göz önüne alınarak Başmüdürlüklerce saptanacak tutar kadar

global teminat mektuplarının verilmesi, bir defada taşınacak gümrüklü

eşyanın vergi ve resimleri tutarının global teminatı aşması durumunda,

artan tutarın vezneye yatırılması; partiler halinde ayrı ayrı taşıma

araçları ile taşıma durumunda ise, anılan teminatla taşınmak istenilen

eşyanın vergilerini karşılayacak bir teminat tutarının kalmadığının

anlaşılması durumunda, bu parti eşya için de yeni teminat yatırılması ya

da başlangıçta sevki yapılan eşyanın ilgili gümrüğe teslim edildiğinin

anlaşılması durumunda taşınan eşyanın vergileri tutarı serbest

kalacağından, yeniden bu tutar kadar eşyanın aktarılmasına izin

verilmesi öngörülmüştür.

Öte yandan, 26 Ekim 1991 tarihinde Uluslararası Nakliyeciler

Derneği (UND) ve 15 Haziran 1994 tarihinde İstanbul, Marmara, Ege,

Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası ile imzalanan

311 GK, 3, 4 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 518.

protokollerle, anılan dernek ve oda üyelerinden her taşıma işlemi için

teminat almak yerine, bunların üyelerinin verdiği teminat mektupları

karşılığında adi transit usulüyle taşıma yapabilmeleri sağlanmıştır. UND

ile yapılan protokol, değişen koşullar dikkate alınarak 12.4.1993 ve

10.3.1995 tarihlerinde güncelleştirilmiştir. Buna göre, bir sınır

gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç gümrükten

diğerine ya da sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar için hem UND hem

de firmalar Ankara Gümrük Saymanlık Müdürlüğü’e ayrı ayrı süresiz

ve kat’i Global Teminat Mektubu vermektedirler. Global teminattan

yararlanmak isteyen firmaların kabul ve reddine Gümrük Müsteşarlığı

(Gümrükler Genel Müdürlüğü) yetkili kılınmıştır.

Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği’nde düzenlenmemiş olan global

teminat, Ortak/Topluluk Transiti kapsamlı teminatına benzemektedir.

Türkiye’deki en büyük nakliyeciler derneği UND ve firmalar, Gümrük

Müsteşarlığının, UND’nin de görüşünü alarak her yıl belirlediği tuturda

bir teminat vermektedir. Yukarıda anılan Genelge’nin aksine, global

teminat uygulamasında, gümrük vergi ve resimleri tutarlarına

bakılmaksızın bir takvim yılında gerçekleştirilen tüm işlemleri

kapsamakta, teminat tutarından da herhangi bir düşüm yapılmamakta

ve taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri tutarı göz önüne

alınmadan sabit bir tutar global teminat olarak yatırılmaktadır. Eşyanın

yurda girişi sırasında transit belgesine “UND global teminat” açıklaması

yazılmakta, ancak global teminat tutarını aşan kısım için ek teminat

aranmamaktadır. Düşüm yapılmadığından, transit işlemi

tamamlandığında esasen teminatın çözülmesi de söz konusu

olmamaktadır. Kaçakçılık durumunda, eşyaya ilişkin gümrük vergi ve

resimlerini önce firmanın sonra UND’nin global teminatından tahsil

yoluna gidilmektedir.312

II.7.5. Memur Gözetimi

Taşıma aracının özelliği nedeniyle mühürleme yapılamaması,

eşyanın hassas olması vb. nedenlerle, adi transit suretiyle taşınmasına

izin verilen eşya için gümrük vergileri ve resimleri karşılığı teminattan

başka memur eşliği ya da teminat yerine memur ikamesi mümkündür.

Ancak, bunun için mükellefin Gümrük Kanununun 177. Maddesinde

belirtildiği üzere, Harcırah Kanunu'na göre yolluk ve yevmiyeleri ile

Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek tutar üzerinden yapılacak kaza ve

ölüm sigorta masraflarını ödemesi, ayrıca Gümrük Yönetmeliği’nin 15

sayılı ekinde yer alan taahhütnameyi doldurarak ilgili gümrüğe sunması,

böylece bir gümrükten diğer gümrüğe ya da bir gümrükten antrepolara

yapılacak teminatsız aktarmalarda bizzat Başmüdürün yetkili

kılınmasını ve Başmüdürün uygun görmesi halinde acil durumlar söz

konusu olduğunda ilk önce resmi dairelerin sonra diğer kuruluşların

memur ikamesi taleplerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Ancak,

Başmüdür bu yetkisini ilgili gümrük müdürüne devredebilmektedir.313

II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar

Çıkış gümrüğünce yapılacak muayene sonucunda eşya

beyannamedeki cinsine uygun olmakla beraber miktarca noksan

görülürse, noksana rastlayan ithal gümrük vergisi ile diğer vergi ve

312 TUR A.2, s. 9. 313 GK, Madde 92, GY, Madde 519 ve 11.4.1979 tarihli ve 55 sayılı ve 10.3.1988 tarihli ve 62

sayılı Genelgeler.

resimler teminattan düşülüp ve gelir kaydolunarak eşyanın çıkarılmasına

izin verilmektedir.

Noksan çıkan eşyaya ait vergi ve resimler, giriş gümrüğünce

yapılan tespite ve o tarihte yürürlükteki kanun ve usullere göre tahakkuk

ettirilmektedir.

Giriş ile çıkış tarihleri arasında yeni vergiler konmuş ya da vergi ve

resim oranı arttırılmış bulunduğu takdirde, bu yeni hükümler dikkate

alınmamaktadır.

Bu surette vergi ve resimleri alınan eşyanın menşeine göre ithal

rejimi bakımından gereği, yürürlükteki ithal rejimi ve ticaret

anlaşmaları ve Türk Parasının Kıymetini Koruma Kararları hükümleri

çerçevesinde yapılmaktadır.

Muayene neticesinde eşyanın cins ve nevi farklı çıkarsa ya da

noksan çıkan eşya giriş rejimine göre yurda girmemesi gerekiyorsa sahip

ya da taşıyıcıları hakkında kaçakçılık kovuşturması yapılarak,

kovuşturma sonucuna kadar eşya alıkonulmaktadır.314

II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler

Çıkış gümrüğü, eşyanın çıkarılmasından ya da antrepoya ya da

gümrükçe izin verilen yerlere konulmasından sonra, beyannamenin bir

yaprağını alıkoyarak diğerini giriş gümrüğüne geri göndermektedir.

314 GY, Madde 522.

Giriş gümrüğü, gelen yaprağı birinci yaprağa ekleyerek, eşyanın

çıkmış olduğu ya da çıkış gümrüğünde antrepo ya da gümrükçe izin

verilmiş yerlere konulduğu tarihi, birinci yaprakta da göstermekte ve

teminatın çözülme ve varsa noksana ait gümrük vergi ve resimlerinin

mahsup işlemlerini yapmaktadır. Kapatılan transit beyannameleri, bir

klasör içinde numara sırasıyla ispatlayıcı belge olarak saklanılmaktadır.

Giriş gümrüğü, acele hallerde, çıkış gümrüğünün resmi tel yazısı

üzerine de teminatı çözebileceği gibi, teminat nakit olarak alınmış ise,

çıkış gümrüğü de önceden verilmiş alındı karşılığında

reddedebilmektedir.315

II.7.8. Telef ve Zayi Olan eşya

Türkiye gümrük bölgesi içinde, bozulma ve hasara uğrama hariç,

ispat edilen zorlayıcı sebeplerden telef ya da zayi olan transit eşyası için

vergiler aranmamakta, süresi içerisinde çıkarılmadığı ya da gümrük

antrepolarına ya da gümrükçe izin verilen yerlere teslim edilmediğinde,

bunlara ait gümrük vergileri tahakkuk ve tahsil edilmekte ya da varsa

teminatlarından düşülmekte ya da gelir kaydedilmektedir.316

II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması

Teminata bağlanmayan transit eşyasından manifestosuna nazaran

eksik çıkanlar hakkında, Dış Ticaret Rejimi, Türk Parasının Kıymetini

Koruma Kararnamesi ve Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun

hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Gümrük Kanunu’nun girişte

315 GY, Madde 524. 316 GK, Madde 94 ve GY, Madde 527.

manifesto hükümlerinin ihlalini düzenleyen 154. Maddesi

uygulanmaktadır.317

II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya

Giriş gümrüğünce yapılan muayene neticesinde transit

beyannamesine aykırı çıkan eşya için, -sonradan ihraç edilsin edilmesin-

Gümrük Kanunu’nun kanun ve emirlere aykırı hareketi düzenleyen 156.

Maddesine göre ceza verilebilmektedir. Fazla çıkan eşya için adi transit

usulünde ayrıca teminat aranmaktadır.318

II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar

Denizcilik Bankası’nın gemileri ile sahip ya da acenteleri tescil

edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan 60 rüsum tonilatodan

fazla deniz taşıtlarıyla taşınacak aktarma eşyası için teminat

aranmamaktadır. Ancak, bir liman içindeki gümrükler arasında

(İstanbul limanı gibi) eşya aktarma edildiğinde, bunlardan, denetime tabi

tutulmak ve gerekli önlemler alınmak koşuluyla teminat aranmamasına

gümrük amirleri yetkili kılınmıştır.319

II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat

Aktarma beyannamesi verilen eşyadan teminata bağlanması

gerekenler, girişteki usullere göre ne olursa olsun muayene edilmektedir.

Bu muayenede eşya sahibi ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcı da

bulunabilmektedir. Teminat, muhasebe servisince alınmakta ve durum

beyannamede gösterilmektedir. Muayeneye tabi olmayan eşyanın 317 GK, Madde 154 ve GY, Madde 577. 318 GK, 146 ve 156. Maddeler ve GY, Madde 578. 319 GK, 40, 41, 96 ve 97. Maddeler ve GY, 114, 118 ve 592. Maddeler.

kolcular tarafından, marka numara, kapların cins ve adedi üzerinde

yapılacak kontrolleriyle yetinilmektedir.320

II.7.13. Aktarmada Teminatın Çözülmesi

Teminat altında aktarmasına izin verilen eşyanın teminatı, varış

limanı gümrüğünden gönderilecek onaylı aktarma beyannamesi üzerine

çözülmektedir. Yabancı limanlara teminat altında gönderilmiş ise,

teminatın çözülmesi, o yer gümrük idarelerinden verilmiş ve

Konsolosluklarımızca vize edilmiş bir belgenin ibrazı ile olabilmektedir.

Bu belgelerin, aktarma tarihinden itibaren altı ay içinde ibraz

edilmesi gerekmektedir. Zorlayıcı ve geçerli nedenler dolayısıyla bu süre

Gümrükler Genel Müdürlüğünce uzatılabilmektedir. Altı ay içinde belge

ibraz edilmediği takdirde, durum yazı ile ilgiliye hatırlatılmaktadır.

Hatırlatma tarihinden itibaren bir ay içinde belge ibraz olunmadığı ve

Genel Müdürlükçe süre uzatılmadığı takdirde, teminat gelir

kaydedilmekle beraber gereği halinde ilgililer hakkında kovuşturmaya

geçilmektedir.321

II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi

Gümrük işlemleri sırasında teminat alınmasına gerek görülen

hallerde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki

Kanunun 10. Maddesinde sayılanlardan, aşağıda gösterilenler, teminat

olarak kabul olunmaktadır:

• Para ( tedavülde olan Türk Parası);

320 GK, Madde 97 ve GY, Madde 603. 321 GY, Madde 628.

• Hükümetçe belirlenen bankaların verecekleri teminat mektupları (Bu

mektupların Hükümetçe belirlenen bankalar tarafından verilmiş

olmaları ve Gümrük Yönetmeliği’nin 1555. Maddesindeki kayıt ve

koşullara uygun, alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz

bulunmaları gerekmektedir.);

• Hazine tahvil ve bonoları (bunların nominal değerleri üzerinden

kabulü gerekmektedir);

• Hükümetçe belirlenen milli esham ve tahviller (Bu esham ve tahviller,

teminatın kabul edilmesine en yakın borsa cetvelleri üzerinden %15

noksanı ile değerlendirilmektedir);

• İlgililer ya da ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve

alacaklı amme idarelerince haciz belgelerine dayanılarak haczedilen

menkul ve gayrimenkul mallar;

• Resmi daire ve belediyelerle, Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin

verecekleri garanti ve taahhüt mektupları (Bunları teminat olarak

kabule Gümrük Müsteşarılığı yetkilidir. Gümrük idarelerince, bu

konuda yapılacak başvurular resen kabul edilmemekte, her defasında

Gümrük Müsteşarlığı’nın izni alınmaktadır);

• Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü

Hakkında Kanun’un 48. Maddesine göre yapılacak ertelemelerde,

bankalarca verilecek teminat mektupları, istenildiğinde paraya

çevrilebilecek durumda olan Hazine tahvilleri ile belirli prensiplere

uyulmak kaydıyla gayrımenkuller;

• Türkiye'ye geçici olarak sokulacak ya da Türkiye'den transit edilecek

eşyanın vergi ve resimleri Türk parası ile teminat altına alınamadığı

hallerde, Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek yabancı paralar

(Resmi alış kuru üzerinden hesaplanarak Emaneti Ayniye Makbuzu

karşılığında alınan bu paralar her türlü kambiyo kırıntıları dışında,

ayni emanet olarak gümrükte saklanmakta ve eşyanın belli süresi

içinde yurt dışı edildiği ispat olunması halinde, sahibine geri

verilmektedir).

Kabul edilen teminat, sonradan tamamen ya da kısmen değerini

kaybeder ya da borç tutarı artarsa, bunun tamamlanması ya da yerine

başka teminat gösterilmesi, ilgilisinden istenilmektedir.

Teminatı veren, verdiği teminatı, idare amirinin izniyle kısmen ya

da tamamen aynı değerde başka teminat ile değiştirebilmektedir.

Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından verilen teşvik

belgelerinde gösterilen yatırım mallarının ithalinde, 3065 Sayılı Katma

Değer Vergisi Kanunu'nun 46(6). Maddesi gereğince, tahakkuk edip

fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenecek olan

Katma Değer Vergilerinin teminatı olarak 6183 sayılı Kanun'un 10.

Maddesinde belirtilen teminatları sağlamayanlar, aynı Kanunun 11.

Maddesinde belirtilen güvenilir bir kişi ya da kişileri, müteselsil kefil ve

müşterek borçlu olarak gösterebilmektedir. Şahsi kefalet, Bakanlıkça

tespit edilecek koşullar ve bu koşullara uygun olarak belirlenecek

unsurları içeren şahsi kefalet senedinin, noterden tasdiki yoluyla

oluşturulmaktadır. Gümrük Müsteşarlığı şahsi kefaleti ve gösterilecek

kişiyi, kefilin ödeme gücünün varlığına ilişkin olarak düzenlenecek

denetim elemanları raporlarına göre kabul edip etmemekte serbesttir.

Ertelenen Katma Değer Vergisini ödeyen kefile buna dair belge

verilmektedir.322

322 GK, 73, 74, 77, 121 ve 177. Maddeler, GY, Madde 1554 ve 6183 sayılı Kanun, Madde 10.

II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları

Gümrük işlemleri dolayısıyla vergiler teminatı olarak kabul

edilebilecek teminat mektupları, idareye mükellef tarafından ibraz

olunduktan sonra, ilgili servisince ait oldukları tahakkuku yapılmış

vergiler tutarını karşılayıp karşılamadıkları incelenerek, uygun

görüldüğü takdirde muhasebe servisine iletilmektedir.

Muhasebe servisince de, kendisine verilen teminat mektupları,

Hükümetçe tayin edilmiş geçerli bankadan verilmiş olup olmadığı,

Gümrük Yönetmeliği’ne ekli (GY, Ek: 49 ve 50 ) ya da Yönetmeliğin 880.

Maddesinde belirtilen (GY, Ek: 14) formüle uygun olarak düzenlenip

düzenlenmedikleri, kıymetinin hesaplanan vergileri tamamen karşılayıp

karşılamadığı, şayet vadeli ise, beyanname üzerinde belirlenen süreye

uygun olup olmadığı, yönlerinden incelenmektedir.

Teminat mektubu, incelenip kabule değer görüldüğünde Emaneti

Ayniye Defterine kaydedilerek, sahibine karşılığında bir Ayniyet Alındısı

verilmektedir.

Bu mektuplar ayrıca Banka Teminat Mektuplarının Takibine

Mahsus Deftere de kaydedilmektedir.

Emaneti Ayniye Defterinin hangi sıra numarasına ve takip

defterinin hangi yerine kaydedildiği, hem mektubun altına, hem de

beyannameleri üzerinde gösterilmektedir.

Tahvillerle, hazine bonolarının kayıt ve takipleri, Devlet

Muhasebesi Genel Yönetmeliğine göre yapılmaktadır.

Gümrük Müsteşarlığınca teminat olarak kabul edilecek garanti

mektupları ve taahhütnameler de, özel bir deftere kaydedilmekte ve

takip olunmaktadır.

Transit ve geçici kabul eşyası için teminat olarak alınacak yabancı

paralar (döviz) da, Emaneti Ayniye Defterine kaydedilmektedir.323

II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması

Teminat mektuplarında, işlemle ilgili kanuni süre hangi günde

sona erecekse, banka teminat mektuplarının izlenmesine özgü defterin o

günkü sayfasına işlenmektedir.

Bu defteri kullanan memurlar, her gün o günün tarihinden 20 gün

sonraki tarihe ait yaprağı inceleyerek, o sayfada kayıtlı olan ve henüz işi

bitirilmemiş bulunan teminat mektupları için her mektubun ve ait

olduğu beyannamenin numara ve tarihinden, içindekinden ve bunda

yazılı sürenin dolmak üzere olduğu halde, bu hususa ait taahhüdün

henüz yerine getirilmemiş olduğundan bahisle, idare amirinin imzasını

taşıyan bir yazı ile bankaya ve ithalatçıya bildirimde bulunmakta ve

mektubun paraya çevrilmesini istemektedir.

Banka mektubu yerine depozito alınmış ise, yine sürenin

bitiminden 20 gün önce, idare amirinin imzası ile sürenin bitmek üzere

olduğu, işlemin tamamlanması gerektiği, aksi takdirde 20 gün sonra

depozito hesabındaki paranın irada geçirileceği bir mektupla mükellefe

bildirilmektedir.

323 GK, 73/2, 121 ve 177. Maddeler ve GY, Madde 1555.

Gümrük idaresince (Muhasebe Servisi), süre bitiminden önce ilgili

bankaya ya da mükellefe sözü edilen bildirimin gönderilmemesi ya da

bildirimin zamanında ulaşmaması mükellefi kanunda belirtilen sürelerin

bitiminden önce süre uzatımı başvurusunda bulunma yükümlülüğünden

kurtarmamaktadır. Ancak kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak

verilen emirleri yerine getirmeyen personele kısa süreli durdurma cezası

uygulanmaktadır.

Gümrük Kanununun 78. Maddesinde yazılı sebeplerden dolayı

mükelleflerle, idare arasında vergi tahakkukundan doğan

anlaşmazlıkların çözülmesinden önce gümrükten mallarını çekmek

isteyen ilgililerin Gümrük Kanununun 77. Maddesi uyarınca vergi

farklarını ödeyecekleri hakkında bankaların verecekleri teminat

mektupları, Gümrük Yönetmeliğinin 1555. Maddesinde anılan formüle

(GY, Ek: 47) göre düzenlenmiş bulunacağından, anlaşmazlığın idare

lehine çözülmesi durumunda, gümrük vergilerinin tahsilatı yapılarken

faiz aranmamaktadır. Ancak teminat mektubu içeriğinin ödenmesi

hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde para ödenmezse,

istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük Müsteşarlığınca

belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir.

Mükellefler merci kararları hakkında yürütmenin durdurulması

kararı ibraz etmedikçe, teminat mektuplarının paraya çevrilmesi işi

durdurulmamaktadır.

Para cezaları hakkındaki teminat, kararın kesinleşmesinden sonra

paraya çevrilmektedir.

Teminat mektuplarında işlemle ilgili olarak gösterilen süre

içerisinde gerekli koşulların yerine getirilmediği kanıtlandığında,

gümrük idaresi, bankadan her zaman parayı istemekte serbest ve

bankada parayı derhal ödemekle yükümlüdür. Bankaların bu hususta

herhangi bir şekilde yapacakları itiraz geçerli olmayacağından, bu gibi

itirazlarla, zamanında taahhüdünü yerine getirmeyen bankalar

bulunduğu takdirde durum derhal Gümrük Müsteşarlığına

bildirilmektedir.324

II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması

Ortak Transit rejiminde teminatın nakit olarak verilmesi hariç

olmak üzere üç teminat türü bulunmaktadır. Bu çerçevede teminat, nakit

para ya da kefalet senedi formunda verilmektedir. Türk mevzuatında ise,

herhangi bir teminat türü ayrımı yapılmamaktadır. Ancak, nelerin

teminat olarak kabul edilebileceğine ilişkin hükümler incelendiğinde,

nakit, şahsi kefalet ve global teminat türlerinin olduğu söylenilebilir.

Bununla birlikte, Türk global teminat düzenlemelerinin Gümrük

Kanunu ya da Yönetmeliği yerine tebliğ ve genelgelerle düzenlenmesi

yoluna gidilmesi sürekli değişen bir özelliğin oluşmasına neden

olmaktadır. Örneğin, önceleri yalnızca yurt dışından getirilen eşyanın

giriş gümrüğünden iç gümrüğe aktarılması söz konusu iken, sonradan

bir sınır gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç

gümrükten diğerine ya da bir sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar

olarak kapsam genişletilmiştir. Keza, önceleri teminat tutarını

324 GY, Madde 1556.

Başmüdürlüklerin belirlemesi söz konusu iken, daha sonra bu yetki

Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne alınarak sınırlandırılmıştır. Yine, daha

önce, teminat tutarından düşüm yapılması öngörülürken, bugün teminat

tutarının aşılması söz konusudur.

Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet

senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka

teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller,

menkul ve gayrimenkul mallar, resmi daire ve belediyelerle Türkiye'deki

yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt mektuplarının

teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir. Burada önemli bir konu,

banka teminat mektuplarının hükümetçe belirlenen bankalar tarafından

verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz

bulunma koşulunun Ortak Transit kefalet belgelerindeki gereklere

uygun olmasıdır.

Türk mevzuatına göre, teminat mektuplarının kovuşturulmasında

kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak verilen emirleri yerine

getirmeyen personele kısa süreli durdurma cezası uygulanması

öngörülmektedir. Ortak Transit sistemi çerçevesinde, örneğin Fransa’da

olduğu gibi, yükümlülüğünü yerine getirmeyen görevliye mali

sorumluluk da yüklenmelidir.

Türk mevzuatına göre, memur görevlendirildiğinde teminat

aranmamaktadır. Ortak Transit Rejiminde ise, bu mümkün olmayıp, en

fazla bir güvenlik önlemi olarak kurşun mührün yerini tutabilmektedir.

Ortak Transit sisteminde, denizyolu ile yapılan taşımacılık

teminattan muaf tutulurken, Türk mevzuatında ise, Denizcilik Bankasına

ait gemiler ile Gümrük Yönetmeliği’ne göre sahip ya da acenteleri tescil

edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan, 60 rüsum tonilatodan

fazla diğer deniz taşıtlarıyla taşınan eşya için teminat aranmamaktadır.

Ortak Transit sisteminde, yetkili makamlar, kefilin talebi üzerine,

30 günlük ödeme süresini uzatabilmektedir. Uzatma nedeniyle oluşacak

masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Akit Tarafın para ya da mali

piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak

şekilde hesaplanmaktadır. Türk mevzuatına göre ise, teminat mektubu

içeriğinin ödenmesi hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde

para ödenmezse, istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük

Müsteşarlığınca belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir.

---o---

BÖLÜM III ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE

III.1. Tarihsel Gelişim

Topluluk Transit Rejimi, Avrupa Topluluğu'nda ortak gümrük

tarifesinin 1968'de yürürlüğe girmesiyle birlikte oluşturulmuştur.

Topluluk Transit Rejimi'ni EFTA ülkelerini de kapsayacak şekilde

genişletmek amacıyla AT ve EFTA ülkeleri arasında imzalanan Ortak

Transit Sözleşmesi ve Eşya Ticaretindeki Formalitelerin

Basitleştirilmesine ilişkin (TİB) Sözleşme sırası ile 15.6.1987 tarihli ve

AET/415/87 sayılı ve 28.4.1987 tarihli ve AET/267/87 sayılı Konsey

Kararları ile yayımlanmış325 ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe

girmiştir.

III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler

1990’ların başında siyasi ve ekonomik alanlardaki hızlı ve köklü

değişime bağlı olarak Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin de Ortak Transit

Sistemine girmelerinin gündeme gelmesi nedeniyle, AT-EFTA Ortak

Transit Karma Komitesi, 23 Eylül 1993 tarih ve 1/93 sayılı Tavsiye

Kararı ile Ortak Transit Sözleşmesini, 3. ve 15(3). Maddelerini

değiştirerek, 15. Maddeye ilave yaparak ve 15a Maddesini ekleyerek;

keza TİB Sözleşmesini, 1. ve 11. Maddelerini değiştirerek ve 11a

Maddesini ekleyerek üçüncü ülkelerin katılımına açmıştır. Söz konusu

Tavsiye Kararı mektup teatisi ile 1 Temmuz 1994 tarihinde yürürlüğe

girmiş ve 22 Kasım 1993 tarihli Konsey Kararı olarak yayımlanmıştır326.

Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15a(1) ve TİB Sözleşmesi'nin 11a(1)

paragraflarına göre, Karma Komite'nin kararı üzerine, bu Sözleşmelerin

depoziteri olan Avrupa Toplulukları Konseyi Genel Sekreteryası

tarafından davet edilen bir üçüncü ülke Akit Taraf olabilmektedir327.

Keza, Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15(6) ve TİB Sözleşmesi'nin 11(6)

paragraflarında, davet yapılan üçüncü ülke yetkililerinin, Karma

Komite, alt-komiteler ve çalışma grupları toplantılarına gözlemci olarak

katılabilecekleri öngörülmektedir.

325 13.8.1987 tarihli ATRG L226, s.1-119 ve 22.5.1987 tarihli ATRG L134, s.1-7. 326 14.2.1996 tarihli ATRG L37. 327 AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 26.10.1995 tarihli ve 1/95 sayılı Kararı ile, Çek

Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya Ortak Transit Sözleşmesi’ne 1 Temmuz 1996 tarihinden itibaren katılmaya ayrı ayrı davet edilmiştir, 14.5.1996 tarihli ATRG L117, s. 13.

III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları

Türkiye-AT Ortaklık Anlaşması ve Katma Protokol çerçevesinde,

1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı’nın328 28. Maddesi,

transit rejimi de dahil olmak üzere Türk Gümrük Mevzuatının Topluluk

Gümrük Mevzuatına yakınlaştırılmasını öngörmüştür. Bu amaçla,

TİB’nin ulusal bazda gümrük beyannamesi olarak kullanılmasına 1

Ocak 1996 tarihinde başlanılmıştır. Türkiye, Ortak Transit ve TİB

Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde yapmıştır.

Başvurumuz değerlendirilerek ülkemiz uzmanları bilgilendirme

toplantılarına (task force) katılmaya davet edilmiştir.

26 Şubat 1996 tarihinde Brüksel’de yapılan ilk bilgilendirme

toplantısında, transit sisteminin revizyonunun başlatıldığı, iki yıl kadar

sürmesi beklenen revizyon çalışmaları tamamlanmadan yeni ülkelerin

taraf olmalarının söz konusu olmadığı öğrenilmiştir.329 1996 yılı Temmuz

ve Eylül aylarında iki kez yapılması planlanan ancak çeşitli nedenlerle

ertelenen ilk ikili görüşmeler 27 Ocak 1997 tarihinde yapılabilmiştir. AT

Komisyonu yetkilileriyle, ülkemizin söz konusu Sözleşmelere taraf olma

koşullarını değerlendirmek üzere, Topluluk'tan gelen heyetlerle bir dizi

görüşme yapılması ve Türk tarafının uygulamaları yerinde görmesi

hususunda mutabakata varılmıştır. Bu görüşmelerde alınan kararlar

çerçevesinde, Gümrük Müsteşarlığınca konu ile ilgili uzmanların yer

aldığı bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. 2-3 Şubat 1997 tarihlerinde

yine Brüksel’de yapılan ikinci bilgilendirme toplantısına katılım

sağlanmış, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde yapılan Eurotransit 97 328 13.2.1996 tarihli ATRG L35, s. 1-46. 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı da diğer

Ortaklık Konseyi Kararları gibi Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nde yayımlanmamıştır. 329 Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu (Task Force)

Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996.

Konferansı'na katılan 31 Avrupa ülkesi arasında ülkemiz de yer almıştır.

Yine 14 Kasım 1997 tarihinde Brüksel’de yapılan üçüncü bilgilendirme

toplantısına da katılım sağlanmıştır.

III.4. AT Komisyonu - EUROCUSTOMS Protokolü

AT Komisyonu, Gümrük 2000 programı çerçevesinde Ortak

Transit alanında ülkemize teknik yardım sağlanması amacıyla

Eurocustoms ile bir Protokol330 hazırlamıştır. Söz konusu Protokol 28

Mayıs 1997 tarihinden başlamak üzere 15 aylık bir süreyi331 ve 300.000

ECU’lük bir meblağı kapsamıştır. Protokol ile ilgili işlemleri takip etmek

üzere, bir Bağlantı Görevlisi belirlenmiş ve çalışmaları yürütmek üzere

bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Bu Protokol ile, bir dizi görüşme ve

ziyaretin gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede, Tek İdari

Belge (22-26 Eylül 1997), Transit kurallarının karşılaştırılması (3-7

Kasım 1997), Teminat (8-12 Aralık 1997), Demiryolu taşımacılığı (2-6

Şubat 1998), Merkezi idarelerin kurulması (2-6 Mart 1998), Alacakların

karşılanmasına ilişkin karşılıklı yardım (9-11 Haziran 1998) ve

Kompendiyum (15-19 Haziran 1998) konularında görüşmeler

gerçekleştirilmiştir. Keza, Çek Cumhuriyeti’ne bir çalışma ziyaretinde

(30 Haziran-1 Temmuz 1998) bulunulmuştur. Ülkemizin talebi üzerine,

AT Komisyonu Protokolü üç ay süre ile uzatmıştır.

III.5. Beklentiler

Uyum çalışmaları tamamlandıktan sonra, Türkiye ulusal

koordinatörünün olumlu görüşü doğrultusunda, Türkiye’nin 330 Transit Contract No. XXI/97/507 on “Technical assistance to Turkey on the implementation of

the transit procedures and the use of the SAD”, 28.5.1997. 331 Bu süre daha sonra 18 aya çıkarılmıştır, XXI/97/507A, 26.8.1998.

Sözleşmeleri uygulamaya hazır olup olmadığının yerinde görülmesi

amacıyla bir Akit Tarafların temsilcilerinin katılacağı bir değerlendirme

ziyareti yapılacaktır. Bu ziyaret sonucunda, olumlu görüş verilmesi

üzerine, ülkemiz Sözleşmelere taraf olana kadar, AT-EFTA Çalışma

Gruplarına gözlemci olarak katılabilecektir. Son aşamada Türkiye,

Sözleşmelerin Akit Taraflarından biri olarak, AT-EFTA Ortak

Komitesi’nde yer alacaktır.

---o---

DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ

1. Değerlendirme

Türkiye, 1959 TIR Sözleşmesi’ne 1966 yılında, 1975 Revize TIR

Sözleşmesi’ne 1985 yılında taraf olmuştur. 1987 tarihli Ortak Transit

Sözleşmesi’ne ise henüz taraf değildir. Yani, ülkemiz uluslararası transit

taşımacılık düzenlemelerine her geçen gün daha geç taraf olmaktadır. Mevcut

Türk gümrük transit ve transit teminat düzenlemelerinin Ortak Transit

sisteminin gereklerini ne kadar karşıladığı ise şüphelidir.

Herşeyden önce, Türk mevzuatındaki transit türleri ayırımının,

OTS’dekinden apayrı olduğu görülmekte, hatta yanlış olduğu

düşünülmektedir. Bu bağlamda, Türk mevzuatında transitin, denizyolu

taşımacılığı için ‘aktarma’, diğer taşımacılık türleri için ‘transit’ olarak

adlandırılması, bunların birbirinden farklı rejimlermiş gibi algılandığını

göstermektedir. Üstelik, transit türlerinin, taşıma araçlarına göre ‘adi’ ve

‘milletlerarası’ olarak ayrılması da oldukça tehlikelidir. Yoksa, ne ‘adi transit’

adi, ne de ‘milletlerarası transit’ uluslararası özelliği haizdir. Vurgulandığı

üzere ayırım, yalnızca taşıma araçlarına göre yapılmaktadır. Hal böyle olunca,

örneğin TIR rejimi ‘milletlerarası’ değil, ‘adi’ transit usulü olarak

değerlendirilmektedir.

Keza, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı

kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile transit taşınacak eşya için, demiryolu

ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı usulünün

uygulanacağı öngörülmektedir. Ancak, bu yönde bir uygulamaya yapılan

araştırma sırasında rastlanılmamıştır. Yani, uygulaması olmayan bir hüküm

olarak mevzuatta öylece durmaktadır.

Ortak Transit sisteminde kapsamlı teminattan yararlanacakların,

rejiminin düzenli kullanıcısı olması ya da mali gücünün bulunması

gerekmektedir. Düzenli kullanıcı sayılmada aranan 6 aylık süre koşulu,

OTS’ye yeri taraf olan ülkeler ve sisteme yeni giren işlemciler bakımından

sağlanamamaktadır. Böylece, ilgililerin mali gücü önem kazanmakta, mali

gücü yeterli bulunan kişiler kapsamlı teminattan yararlanabilmektedir. Ancak

bu kişilerin, transit kurallarını bilmemesi ve sistemin işleyişini aksatmaları

olasıdır. Bu nedenle, mali güç yanında süre koşulunun da mutlaka

aranmasında yarar görülmektedir. Süre koşulu, bu sisteme girilmesinden

itibaren 6 ay süresince kapsamlı teminatın Türk işlemciler tarafından

kullanılamamasını doğuracaktır. Başlangıçta hiç kullanılamayacak olan

kapsamlı teminat, diğer teminat türlerine göre zamanla daha fazla

kullanılacak, hatta yüzde yüzlere yaklaşacaktır. Örneğin, 1 Temmuz 1996

tarihinde OTS’ye taraf olan Çek Cumhuriyeti’nde teminat türleri arasında

kapsamlı teminatı kullanma oranı, iki yılın sonunda yaklaşık %85’e

ulaşmıştır. Başlangıçtan beri sistemde yer alan Almanya’da bu oran %98’i

bulmuştur.

Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler, bir kapsamlı teminat

belgesiyle, belgenin geçerlilik süresi içinde hareket idaresi ve ülkesi

dikkate alınmaksızın sınırsız sayıda transit işlemi

gerçekleştirebilmektedir. Örneğin, Türk teminat Gümrük idaresinin

kapsamlı teminat kullanmasına izin verdiği bir kişi, örneğin Almanya,

Macaristan ya da bir başka Akit Taraftan transit işlemini

başlatabilecektir. Aynı şekilde, Almanya, Macaristan ya da bir başka

Akit Taraftaki bir teminat idaresinden kapsamlı teminat alan bir kişi de

Türkiye'den transit işlemini başlatabilecektir.

Her ne kadar daha yüksek teminatın daha az kaçakçılık anlamına

geleceği düşünülse de, teminattaki artış dolayısıyla ortaya çıkan fazladan

mali yük, kaçakçılık riskini daha da arttırmaktadır. Örneğin, bazı eşya

için kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanması, bu

eşyanın taşınmasında geleneksel kaçakçılık yöntemlerine yönelinmesine,

örneğin yanlış beyanda bulunulmasına yol açmaktadır.

Kapsamlı teminatı kullanma yasağının geçici olması öngörüldüğü

halde, birçok defa uzatılmıştır. Bu da, yasaklamının geçici olmaktan

çıkarak, sürekli olma özelliği kazanacağı anlamına gelmektedir.

Bununla birlikte, yeni bilgisayarlı transit sisteminin uygulamaya

sokulmasıyla birlikte, teminat yükümlülüğünün yalnızca birkaç gün

süreceği düşünülürse, buna bağlı olarak maliyetlerin düşüceği

söylenebilir.

2. Öneriler

2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması

Türk transit düzenlemelerinin, Ortak Transit ile uyumlu olarak yeniden

düzenlenmesi, bu çerçevede, ulusal ve uluslararası transit ayırımın yapılması,

ancak ulusal transit düzenlemelerinin mümkün olduğunca basitleştirilmesi ve

kolaylaştırılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.

Keza, özellikle Gümrük Yönetmeliği’nde transit ve transit teminat

hükümlerinin çok farlı yerlerde bulunduğu görülmektedir. Kullanıcıların

bunlara ulaşması oldukça zordur. Bunların, belki yönetmelikte değil ama,

hazırlanacak tebliğ ve genelgelerde topluca düzenlenmesinde büyük yarar

bulunmaktadır.

2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi

Transit rejimlerinde, transit boyunca askıya alınan vergi, resim ve

özel tüketim vergisinden (excise) sorumlu olacak kişilerin belirlenmesi

gerekmektedir. Bu, Ortak Transit sisteminde, transit taşımacılık

beyanında bulunarak bir T1 ya da T2 rejiminin usulüne uygun olarak

sonuçlandırılmasından sorumlu “anasorumlu” (principal) olarak

karşımıza çıkmaktadır. Anasorumlu kavramının transit mevzuatımıza

dahil edilmesi gerekmektedir.

2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi

Türk mevzuatı yalnızca bireysel teminatı ve UND tarafından

verilen global teminatı öngörmektedir. Ortak Transit Sözleşmesi’ndeki

diğer iki teminat türü, kapsamlı ve maktu teminatın da iç mevzuata dahil

edilmesi gerekmektedir.

2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler

Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet

senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka

teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller,

menkul ve gayrimenkul mallar ve resmi daire ve belediyelerle

Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt

mektuplarının teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir.

Görüldüğü üzere, hükümetçe belirlenen bankalar tarafından

verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz

bulunma özelliği nedeniyle banka teminat mektuplarının Ortak Transit

kefalet belgelerini karşılayabileceği söylenebilir.

Diğer değerlerin ise, ancak depozito olarak verilebileceği

düşünülmektedir.

2.5. Refakatin Teminat Olmaması

Gümrük Mevzuatımız teminatın, masrafların taşıyıcı tarafından

karşılanması koşuluyla, bir gümrük görevlisinin refakati ile ikame

edilebileceğini öngörmektedir. Ortak Transit Sistemine göre bu

imkansızdır. Memur eşliği ancak bir güvenlik önlemi olarak kabul

edilebilir. Bu nedenle, bu hüküm mevzuattan çıkarılmalıdır.

2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması

Gümrük idaresi, anasorumlu ve kefil arasındaki bildirim süre ve

formlarının, İdari Düzenlemeler Toplusu dikkate alınarak mevzuatımıza

aktarılması gerekmektedir. Aksi halde, teminata başvurulması

durumunda önemli bir unsur olarak karşımıza çıkan sürelere

uyulmaması nedeniyle, teminatın gelir olarak tahsili mümkün

olmayacaktır.

2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi

Türk mevzuatına göre, hareket gümrüğünün belirlediği bireysel

teminat hareket gümrük idarelerine, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün

belirlediği global teminat ise Ankara Gümrük Saymanlığı’na

sunulmaktadır.

OTS’ye göre, bireysel teminat hareket gümrük idaresine

sunulurken, maktu ve kapsamlı teminatın verileceği yer teminat

idareleridir. Bu idareler hem teminat tutarını belirlemekte, hem de

teminatı kabul etmektedir.

Uygulamada, maktu teminat idareleri ile kapsamlı teminat

idarelerinin ayrıştırılması mümkündür. Maktu teminat için daha üst bir

makam gerekli görülürken, kapsamlı teminat için, işlemlerin hacmi

dikkate alındığında, daha alt düzeylerin yeterli olacağı düşünülmektedir.

Bu bağlamda, maktu teminat için Gümrükler Genel

Müdürlüğü’nün, kapsamlı teminat için ise, (belki Gümrükler Genel

Müdürlüğü yanında) başmüdürlüklerin yetkilendirilmesi yerinde

olacaktır.

Unutulmaması gereken bir husus, maktu teminat bir kez

verildikten sonra, teminat gümrüğüne fazla bir iş düşmezken, kapsamlı

teminat söz konusu olduğunda, kapsamlı teminatın yenilenmesi,

ayarlanması, ilgililerin işlemlerinin izlenmesi vb. nedenlerle, teminat

idaresinin işi sürekli olmaktadır.

2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi

Ortak Transit Sözleşmesi’ne ülkemiz taraf olmadan önce, Gümrük

idaresinin yararına olacağından, yeni sitemi benimsemeleri açısından,

Ortak Transit rejimini kullanacak mali/ekonomik çevrelere teminat

sisteminin içeriğinin ve faaliyetleri üzerindeki etkilerinin açıklanması ve

Gümrük idaresinin kendi görevlilerinin bilgilendirilmesi gerekmektedir.

İşlemciler açısından, teminat seçme olanağı (kapsamlı, bireysel ya da

maktu teminat): Birçok işlemi kapsadığından kapsamlı teminatın mali avantajı

varken, maktu ve bireysel teminat işlemleri ise daha basittir.

Gümrük idareleri için, geniş ölçüde uyumlaştırma (standart

teminat belgeleri, teminatın hesaplanmasında tek yöntem): Kefil ayrı

ayrı hesaplanan taleplerden sorumlu olduğundan, riskin

yaygınlaştırılması (kapsamlı ve bireysel teminat) söz konusudur.

Kapsamlı teminatın kullanılması gümrüğün onayına bağlıdır. Kapsamlı

teminat için verilen izin usulsüzlüklerin olması durumunda iptal

edilebilmektedir. Transit idaresindeki formaliteleri azaltmak amacıyla

her bir sevkiyat için teminatı (kapsamlı teminat hariç) % 100 düzeyinde

belirleme olanağı vardır.

2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi

İşlemciler ve gümrük idaresi arasında bir mutabakat zaptının yapılarak

rollerin ve sorumluluklarının belirlenmesi yerinde olacaktır. Böyle bir zapt,

kaçakçılığa karşı işlemciler ile gümrük idaresi arasında iletişimi ve işbirliğini

kolaylaştıracaktır.

2.10. Teminat Sistemine Giriş

Gümrük idaresi, bire bir güvence sağladığı için bireysel teminatı,

ticaret erbabı ise, daha ucuza sağlandığı için kapsamlı teminatı tercih

etmek durumundadır. Ülkemizde, pek çok sayıda işlemcinin kapsamlı

teminattan yararlandırılması, onların uluslararası rekabet gücünün

artması, dolayısıyla ülke ekonomisinin kalkınması demektir.

Türk mevzuatı global teminat düzenlemesinde, global teminattan

yararlanmak isteyenler için C2 yetki belgesine sahip olma koşulunun

getirildiği görülmektedir. Ortak Transit kapsamlı teminat

düzenlemelerinden yararlanmak isteyenler için ise, daha kapsamlı ve

nesnel ölçütlerin belirlenmesi gerekmektedir:

• Mali özelikler: örneğin sermayesinin teminata karşılık gelecek tutarda

olması dahil, mali yapının nesnel değerlendirilmesi;

• Mesleki özellikler: iletişim ve elektronik veri değişiminin

değerlendirilmesi dahil anasorumlunun deneyiminin nesnel

değerlendirilmesi; ve

• Kişisel özellikler: önceki gümrük suistimal kayıtlarının izlenmesi dahil

anasorumluyu temsil eden kişilerin nesnel değerlendirilmesi.

Keza, bireysel ve tam teminat ile herkes Ortak Transit sistemine

girebilirken, ancak belirli koşulları yerine getirenler kolaylıklardan ve

basitleştirmelerden yararlanmalıdır. Örneğin, kapsamlı teminattan

yararlanmada tüm işlemciler için düzenli kullanıcı, güvenilir tacir ve

güçlü mali durum koşulları aranabilir.

2.11. Bilgisayarlaşma

2000 yılı ortalarında tam anlamıyla kullanılmaya başlanılması

planlanan NCTS ile uyumlu bilgisayarlaşmanın gerçekleştirilmesi zorunlu

görülmektedir.

1995 yılında Dünyü Bankası ile yapılan anlaşma gereğince Türk Kamu

İdaresinin Modernizasyonu çerçevesinde Gümrük İdaresinin de otomasyonu

çalışmaları başlatılmış ve 22 Haziran 1998 tarihinde Türkiye’nin toplam

ithalat/ihracatının %25’inin yapılmakta olduğu Atatürk Havalimanı Giriş ve

Çıkış Gümrük İdareleri’nde özet beyanın bilgisayar ortamında pilot

uygulamasına geçilmiştir. 2000-2001 yıllarında Türkiye’nin toplam

ithalat/ihracatının %95’inin gerçekleştirilmekte olduğu 50 gümrük idaresinin

otomasyona geçmiş olması beklenilmektedir.

Fransız Gümrük İdaresi’nin kullandığı SOFIX Programı’ndan

uyarlanan ve Bilge adı verilen programa ilave modül takılarak, TIR, Ortak

Transit vb. transit rejimlerinin de bilgisayar ortamında elektronik takip ve

teyit işlemlerinin yapılması beklenilmektedir. Keza, risk analizlerinin transit

eşyası için ayrıca yapılması öngörülmektedir.

Bilge Programının en önemli yararlarından birisi de, transit teminat

işlemlerinin bilgisayar ortamında izlenmesi olacaktır. Böylece, gerek teminat

belgelerinin düzenlenmesinin, gerek işlemlerin gerçekleştirilmesinin usule

uygun olması sağlanabilecektir.

2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi

İptal edilen, çalınan ya da kaybolan teminat belgeleri, durumu diğer

Akit Taraflara iletecek olan AT Komisyonuna bildirilmektedir. Bu aşamadan

sonra her Akit Taraf sorumlu duruma gelmektedir. Bu nedenle, ilgili gümrük

idarelerinde teminatı kabule ve belgelerin geçerliliğinin kontrolüne tek bir kişi

yetkili kılınmalıdır. Bu kişi, kendisine sunulan kefalet belgelerinin geçerli

olup olmadığını bilgisayardan, yoksa daha önceden oluşturulan bir listeden

kontrol etmelidir. İptal edilen, çalınan ya da kaybolan bir belge ile

karşılaştığında, belgenin üzerini çizerek iptal etmeli ve belgeyi düzenleyen

gümrük idaresine, gerekirse diğer bir Akit Tarafa göndermelidir.

2.13. Maktu Teminat Fişleri

Transit belgesinde anasorumlunun imzası bulunduğundan,

imzalanmamış olmaları maktu teminat fişlerinin geçerliliğini etkilememekte,

keza aynı seri numarası birden fazla maktu teminat fişine verilmemektedir.

Maktu teminat fişlerinin üç nüsha düzenlenerek, biri işlemci için alındı

belgesi, biri gümrük nüshası, diğeri de kefil için teyit belgesi olarak

kullanılması, tarafların işlemlerini kolaylaştıracaktır.

Hareket idaresi, transit işlemi ibra edildiğinde, maktu teminat fişlerini

arkalarına tarih yazarak bir klasörde saklamalıdır.

2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi

Ortak Transit rejimi kefillerinin, diğer Akit Taraflarda kendi tebligat

adreslerini belirlemesi gerekmektedir. İlgili Akit Tarafta bulunan bir tebligat

adresine yapılacak bir bildirim kefilin kendisine yapılmış sayılmaktadır.

2.15. Teminat İstisnaları

OTS’ye göre, Akit Taraflar yalnızca kendi topraklarında

gerçekleştirilecek transit işlemlerin için teminat istisnası sağlayabilmektedir.

Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile

Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp

Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Yine,

Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir kararı ile, Türkiye’deki bir hareket

idaresinden, örneğin, Ankara’dan başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan

ya da Yunanistan’a girişte yer alan transit idaresine kadar olan kısmı için

teminat aranmaması mümkün olacaktır.

2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar

Taşımadan sorumlu aracılar (freight forwarders), eşyanın belirli bir

yere teslimini düzenleyen, gümrüğe T1 ya da T2 belgesini sunma

yetkisini ulusal mevzuattan alarak anasorumlu konumuna gelen

aracılardır. Bu aracıların, riskin azaltılması açısından tanınmış

müşteriler ve iyi bir taşımacı şirketle çalışmaları ve sigortaya sahip

olmaları önerilmektedir.

2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil)

Türk Gümrük mevzuatına göre, teminat mektubu verecek bankaları

hükümet belirlemektedir. Ancak, Ortak Transit kefillerinin (sigorta şirketleri

dahil) belirlenmesi yetkisi Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel

Müdürlüğü, başmüdürlükler vb.) verilmelidir.

Kapsamlı teminat kefili olabilme ölçütlerinin getirilmesi ve bu

ölçütlerin nesnel olması gerekir. Teminat kefalet belgelerinin süresiz olduğu

düşünülürse, kefillerde sürekliliğin mutlaka aranmasında zorunluluk

görülmektedir. Riski azaltacağı düşüncesiyle, kapsamlı teminat kefaletinin bir

ya da birkaç yerde toplanması yerine yaygınlaştırılmasına çalışılmalıdır.

Maktu teminat kefillerinin, kefil olunacak tutarın önceden

öngörülemeyeceği, dolayısıyla bu tutarın çok büyük rakamlara ulaşabileceği

de göz önüne alınarak, Gümrük Müsteşarlığı’nın belirleyeceği tek bir makam

tarafından belirlenmesinde yine bir zorunluluk görülmektedir. Bu makam,

Gümrükler Genel Müdürlüğü olabilir.

Maktu teminatın niteliği gereği, UND maktu teminat kefili olmak

isteyebilir. Böylece, üyelerine maktu teminat fişi vererek sorumluluğu

paylaşacağından sektörün daha az sorunlar doğurmasını sağlayabilir. Öte

yandan, TOBB da, TIR Ulasal Teminat Kefili olarak, Avrupaya yönelik TIR

karnesi kapsamı taşımalarda olabilecek azalmalara bağlı gelir kaybını maktu

teminat kefili olarak kapatmak isteyebilir. Zaten, maktu teminat fişi de, TIR

karnesi gibi, maktu bir tutar ile sınırsız tutarda eşya taşınmasına olanak

vermektedir. Bu noktada, TOBB’un deneyimli olması da bir avantaj olarak

görülmektedir. Kısaca, araya başka adaylar girmese de, UND ve TOBB’un

maktu teminat kefili olmaları güçlü görülmektedir. Bu, iki kefilin maktu

teminat fişleri konusunda rekabet etmesini ve böylece fiyatların düşmesini

sağlayacaktır.

Kefil belirlemede önemli bir konu da, anasorumlu ile kefilin aynı kişi

olamamasıdır.

2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri

Ulusal transit, Ortak Transit Sistemi yanında uygulanmalı ve ona

yakınlaştırılmaktadır. Bu çerçevede, TİB’in 1 numaralı kutusunun 3. Alt-

bölümüne yazılmak üzere, bir sınır gümrüğünden bir sınır gümrüğüne, bir

sınır gümrüğünden bir iç gümrüğe, bir iç gümrükten bir iç gümrüğe ve bir iç

gümrükten bir sınır gümrüğüne yapılan transit taşımacılık için yeni kodların

belirlenmesi gerekmektedir. Ulusal transit kefalet senedi ve belgelerinin

oluşturulmasında Ortak Transit Sistemi esas alınmalıdır.

2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar

Yetkili gönderici ve alıcı olarak basitleştirilmiş prosedürlerden

yararlanma ölçütleri getirilmelidir. Örneğin gerekli koşullar arasında

şunlar olabilir:

• ödemeler dengesinin iyi olması,

• belirli bir hacme ulaşmış işlem sayısı ve tutarı,

• belgelerin kontrol edilebilmesi,

• gümrük vergileri için teminat sağlanması,

• eşya hareketlerine ilişkin kayıtların gümrük idaresine gönderilmesi,

• eşya hareketlerinin (tür, menşe, varış vb.) faksla bildirilmesi.

2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması

Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü bünyesinde TIR karnelerini

kontrol merkezi ve TIR karnelerini izlemede deneyimli gümrük

görevlileri bulunmaktadır. TIR Karnelerinin yönetimi bilgi işlemle

yapılmaktadır.

Bu merkezin geliştirilerek, Ortak Transit Merkez İdaresi olarak da

çalışması sağlanabilir. Kurulacak idareye, Ortak Transit belgelerinin

dağıtımı şeklindeki basit posta görevi yanısıra, mühürlerin kontrol

edilmesi ve araştırma prosedürünü yürütme görevi verilebilir. Bu

amaçla, belgelerin merkez idareye geliş-gidiş tarihlerinin ve sayılarının

kaydedildiği bir kütük oluşturulabilir.

2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması

Gümrük idarelerimiz Tek İdari Belge bazında transit işlemi

yapmaktadır. Bununla birlikte, Ortak Transit işlemi yapmaya yetkili gümrük

idarelerinin belirlenmesi ve bu idarelerde İdari Düzenlemeler Toplusu’nun en

son hali, kontrol için bulunması gerekmektedir. Bu idarelerde, 1 ya da 2

kişilik bir transit bölümü oluşturularak transit belgelerinin yönetimi ve T5

yapraklarının geri gönderilmesi sağlanmalıdır.

2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi

Ortak Transit sisteminde ve özellikle teminat belgelerindeki

mühürlerin kontrol edilmesinde video-spektoral analize yatırım

yapılması yerinde olur. Yalnızca, İngiltere’de olduğu gibi merkezi idare

ya da bir başka birim de kullanabilir. Video-spektoral analiz cihazının,

usule uygun olarak basılmış mühürleri kontrol edebileceği göz önüne

alınarak, mühürlerin mümkün olduğunca temiz olmasına dikkat

edilmelidir. Bu cihaz baska yerlerde, örnegin mense kaselerinin

kontrolünde de kullanilmasi mümkündür.

3. Sonuç

Son söz olarak, Ortak Transit Sözlesmesi’ne, diger uluslararasi

sözlesmelerden farkli olarak, basvuruda bulunarak degil, davet edilerek

taraf olunmaktadir. Davet edilebilmek için de, Sözlesme’ye taraf

olundugunda, sistemi aksatmadan uygulayabilecek mevzuat ve fiziki yapiya

sahip olmak gerekmektedir. Bu nedenledir ki, bu Sözlesmeye taraf olmak

isteniliyorsa, gerekleri istisnasiz yerine getirilmelidir. Iste bu çerçevede,

Ortak Transit teminat düzenlemeleri önemli bir unsur olarak karsimiza

çikmaktadir. Bu konuda gereken uyum ya yapilmali ya da Sözlesmeye taraf

olma arzusundan vaz geçilmelidir. Ikinci olasilik istenilmedigine göre,

birincisi mutlaka yerine getirilmek durumundadir.

---o---

KAYNAKÇA ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the

Temporary Admission of Goods, Customs Cooperation Council, Temmuz 1996.

Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma, Roma, 25.3.1957. Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,

1988. Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20,

Ankara, 1983. CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7

Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997.

Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and Interpretations relating to Transit and the Single Administrative Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı Komisyon Belgesi.

Convention and Statute on Freedom of Transit, United Nations Transport Facilitation Conventions, International Telecomunication Union, www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html.

Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods, (Brüksel, 6 Temmuz 1961).

Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets, europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm.

Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997.

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması, 15 Mart 1998.

Example of an International Guarantee System Established by the International Road Transport Union, www.itu.int/editrans/facilit/ tircon/tta3.htm.

G/ADP/N/1/AUS/2, World Trade Organization, 17.08.1998. Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996. Kellett-Bowman, Edward, Raporteur, Report on the Community Transit

System, European Parliament’s Committee of Inquiry into Community Transit System, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge.

Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirilen Matthaeus Değişim Programı Raporu, Ankara, 21 Nisan 1998.

Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek Cumhuriyeti Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16 Temmuz 1998.

Ministry of Customs of Republic Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/ title.html.

Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Önsöz, Brüksel, 30 Nisan 1997.

A New Transit System for Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997.

Report of the Mission Findings, United Nations Conference on Trade and Development, July 1998.

Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu (Task Force) Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996.

TIR Handbook including the Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975), United Nations Economic Commission for Europe, New York and Geneva, 1995.

1996 UCLAF Annual Report. Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle

Birlikte Türk Meden Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411, AÜ Basımevi, Ankara, 1975, s. 951.

Ortak Transit Görüşmeleri

Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR A.2 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.

Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.

Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998 tarihli TUR A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu

Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.

Ortak Transit Sisteminde Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım ile ilgili 9-11 Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri.

Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazeteleri

1.8.1972 tarihli ve 14263 sayılı RG 3.2.1973 tarihli ve 14437 sayılı RG 31.3.1985 tarihli ve 18711 sayılı RG 11.5.1985 tarihli ve 18751 sayılı RG 26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG 29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG BM/AEK Belgeleri

ECE/TRANS/4, 31.10.1996, Press Release, www.unece.org/press/ 96trans4.htm

TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996 TRANS/WP.30/R.195, 14.4.1997 C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997. 17.9.1998 tarihli belge Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri

22.5.1987 tarihli ATRG L134 12.6.1986 tarihli ATRG L157 13.8.1987 tarihli ATRG L226 29.6.1988 tarihli ATRG L162 17.12.1991 tarihli ATRG L348 19.10.1992 tarihli ATRG L302 2.2.1993 tarihli ATRG L25

19.2.1993 tarihli ATRG L42 11.10.1993 tarihli ATRG L253 15.1.1994 tarihli ATRG L12 18.3.1994 tarihli ATRG L76 31.12.1994 tarihli ATRG L371 12.12.1995 tarihli ATRG L299 13.1.1996 tarihli ATRG L10 14.2.1996 tarihli ATRG L36 13.2.1996 tarihli ATRG L35 14.2.1996 tarihli ATRG L37 20.3.1996 tarihli ATRG L70 14.5.1996 tarihli ATRG L117 24.7.1996 tarihli ATRG L184 7.9.1996 tarihli ATRG L226 12.11.1996 tarihli ATRG L289 28.12.1996 tarihli ATRG L338 13.1.1997 tarihli ATRG L7 4.2.1997 tarihli ATRG L33 14.2.1997 tarihli ATRG L43 5.4.1997 tarihli ATRG L91 10.6.1997 tarihli ATRG C176 28.8.1997 tarihli ATRG L237 29.8.1997 tarihli ATRG L238 6.1.1998 tarihli ATRG L2 9.1.1998 tarihli ATRG L5 13.1.1998 tarihli ATRG L7 19.8.1998 tarihli ATRG C261 AT Komisyonu Belgeleri

22.7.1994 tarih ve XXI/175/94 sayılı belge 4.7.1996 tarih ve XXI/2128/95 Rev. 2 sayılı belge

4.1.1997 tarih ve XXI/120/97 sayılı belge 27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belge 30.1.1997 tarih ve TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı çalışma belgesi 6.2.1997 tarih ve XXI/121/97 sayılı belge 25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazı 28.5.1997 tarih ve XXI/97/507 sayılı belge 26.8.1998 tarih ve XXI/97/507A sayılı belge

EK-I Tek İdari Belge’nin 52 numaralı kutusunda kullanılan teminat kodları:

Durum Kod Gerekli diğer bilgiler

Kapsamlı teminat 1 - belge numarası - teminat idaresi adı

Bireysel teminat 2

Nakdi teminat 3

Maktu teminat 4 Ortak Transit Sözleşmesi’nin Ek I’in Başlık V, Bölüm 3 uyarınca teminat gerekli değilse

6

Ortak Transit Sözleşmesi’nin Madde 10(2)(b) uyarınca hareket idaresi ile ilk transit idaresi arasındaki kısım için teminat gerekli değilse

7

Belirli kamu kurumları için teminat gerekli değilse 8

EK-II

(Ek: 12)

TC-31 TEMİNAT BELGESİ (Ön) 2. No

1. Son geçerlilik tarihi

3. Anasorumlu (soyadı ve adı veya

firma ismi ve tam adresi ve ülke)

4. Kefil (soyadı ve adı veya

firma ismi ve tam adresi ve ülke)

5. Teminat idaresi (tam adres ve ülke)

6. Teminat kapsamı (ulusal para birimi

cinsinden)

rakamla:

yazıyla:

7. Teminat idaresi, yukarıda ismi bulunan anasorumlunun, aşağıdaki üzeri çizilmeyen gümrük bölgelerinde T1/T2 Ortak transit işlemi gerçekleştirmeye yetkili olduğunu onaylar:

AVRUPA TOPLULUĞU, ÇEK CUM., İSVİÇRE, İZLANDA, MACARİSTAN, NORVEÇ, POLONYA, SLOVAKYA, TÜRKİYE

8. Süre uzatımı

dahil

Bu

belg

e, te

min

atın

ipta

l edi

lmes

i üze

rine

tem

inat

idar

esin

e ge

cikm

eksi

zin

iade

edi

lmel

idir.

...............……………..…...............'da, ..........…….…………...................'nde (imza yeri) (tarih)

..............……………........................'da,

.........…………............................'nde (imza yeri) (tarih)

(Teminat idaresi resmi imza ve mührü)

(Teminat idaresi resmi imza ve mührü)

9. Anasorumlu adına T1 veya T2 beyannamelerini imzalamaya yetkili kişiler. (Arka) 10. Yetkilendirilen kişinin soyadı,

adı ve imza örneği

11. Anasorumlunun imzası 10. Yetkilendirilen kişinin soyadı, adı ve imza örneği

11. Anasorumlunun imzası

Ana

soru

mlu

bir şi

rket

ise,

11

no.lu

kut

uyu

imza

laya

n kişi

, ad,

soy

ad v

e şi

rket

teki

kon

umun

u be

lirtm

elid

ir.

(Ek: 13)

TC-10 TRANSİT BİLGİ NOTU Taşıma aracının kimliği: …………………………………………………………………………………………..

TRANSİT BELGESİ

Tür (T1 veya T2) ve sayısı Hareket idaresi

ÖNGÖRÜLEN GÜZERGAH

(VE ÜLKE)

RESMİ KULLANIM İÇİN

Transit tarihi: ……………..…………………………. ……………………………………..….

(İmza)

Resmi mühür

(Ek: 14)

TC-11 ALINDI

………………………………………..………………………………’deki varış idaresi,

……………………………………………...…..……….……………….……

idaresince ……………….…….……… sayı ve ……….…..………………… tarih ile tescil

edilen T1, T2* belgesinin ibraz edildiğini ve düzenlenen bu belge kapsamındaki sevkiyata yönelik herhangi bir usulsüzlüğun bu tarihe kadar tespit edilmediğini onaylar.

Resmi mühür

………………….…....…….’de, ……..……….19……. ‘de Yer Tarih

………………………………………………………………………………………. (İmza)

________ (*) Gerekeni siliniz

(Ek: 15)

(Ön)

TC-32 MAKTU TEMİNAT FİŞİ A 000 000 .............................……….......................................................................................

...................................................................................... tarafından düzenlenen

(Birey veya firmanın ad ve adresi) (.........................................……...............…...............… teminat idaresi tarafından ..........................................……....…................’de kabul edilen teminat taahhüdü) Bu fiş .........................………...……………...……..…....................................den sonra başlamayan bir T1, T2 işlemi için 7 000 ECU miktarına kadar geçerlidir ve bu açıdan ....................…….................................................. anasorumludur. (Birey veya firmanın ad ve adresi) ...................................................... ...................................................... (Anasorumlunun imzası)* (Kefilin mühür ve imzası)

__________ (*) İmza ihtiyaridir

(Arka)

Hareket idaresi tarafından doldurulacak

..............................................................................…..'ndeki idare tarafından

............................................ sayı ve ...................................................... tarih ile tescil edilenT1/T2 belgesi kapsamında geçerli transit işlemi

....................................................

................................................... (Resmi mühür)

(İmza)

(Ek: 16)

ORTAK TRANSİT REJİM KAPSAMLI TEMİNAT KEFALET BELGESİ

(Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki birkaç transit işlemini kapsayan kapsamlı teminat

kefalet belgesi)

I. Kefilin taahhüdü 1. .....................................................................................………………………......................…. ......................................………………............ adresinde1 yerleşik aşağıdaki imzanın

sahibi2 ............................……………………………..……………………………….......................... …………………………………………………… işbu belge ile müştereken ve müteselsilen, …………......................................……………...............………………… teminat idaresinde, anasorumlu3 ...............……...............……….............….................................................’nun Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere maksimum ……....................………………………. ...................................…...............’na kadar olan herhangi bir tutarı, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder.

2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının

ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.

Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin

talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır.

İlk ödeme başvurusu alındısından önce veya bu başvuruyu izleyen 30 gün içinde

başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi ile ilgili olarak aşağıdaki imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, işbu taahhüde uygun olarak hali hazırda ödenmiş olan miktar, bu miktardan düşürülmeyebilir.

3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur.

1 Tam adresi. 2 Soyadı ve adı veya firma adı. 3 Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi. 4 Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz.

Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın

sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir. İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur. Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt

altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden, ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder.

4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için

adresini6............................................................................................................………….............….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:

Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

...............................................................................................

........................................................…………….................…………..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................……………………………………

Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine

gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder.

Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin

yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini

veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi taahhüt eder.

....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir

.............................................................................................................. (imza)7

II. Teminat idaresi tarafından kabul Teminat idaresi

.........................….........................….....………………................................... Kefil taahhüdünün kabul tarihi

...........................………………...............................................

.............................................................................................................................

5 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet

için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır.

6 Tam adres. 7 İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır.

(Mühür ve imza)

(Ek: 17)

ORTAK TRANSİT REJİMİ TEK BİR İŞLEM İÇİN TEMİNAT KEFALET BELGESİ

(İlgili Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki tek bir transit işlemini işlemini kapsayan teminat kefalet belgesi)

I. Kefilin taahhüdü 1. ..................................................…………….............................……………............................ .................................................…...…………………………………........332 adresinde

yerleşik aşağıdaki imzanın sahibi333

………………………….…............................................................. ......................................…………….....................……............................................... bu belge

ile müştereken ve müteselsilen, ..…………….........……....……………………......................

...............………………...……………………………………………....... hareket idaresinde,

anasorumlu334 ……..............................………………..................................…….......................

........................................…………….............................…..........……...……...................’nun .........………............................……………...............……………………. hareket idaresiden ......................……………………………................…........... varış idaresine kadar Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere maksimum …………...............…………………… ……..…....................................…...............’na kadar olan herhangi bir tutarı, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder.

2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının

ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili

332 Tam adresi. 333 Soyadı ve adı veya firma adı. 334 Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi. 4 Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz.

makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.

Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin

talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır.

3. Bu taahhüt, hareket idaresince kabul tarihinden itibaren geçerli olur.

4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için

adresini6..................................................................................................….......................….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:

Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

...............................................................................................

........................................................…………….................…………..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................……………………………………

Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine

gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder.

Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin

yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini

veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden hareket idaresine bildirmeyi taahhüt eder.

....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir

.............................................................................................................. (imza)7

II. Hareket idaresi tarafından kabul Hareket idaresi .......................................…….....................................................

5 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet

için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır.

6 Tam adres. 7 İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır.

Kefilin taahhüdü, .................................. tarih ve ..….………….......... sayı ile düzenlenen T1/T28 transit işlemini kapsamak üzere ...……................. tarihinde kabul edilmiştir.

.............................................................................................................

(Mühür ve imza)

(Ek: 18)

ORTAK TRANSİT REJİMİ MAKTU TEMİNAT KEFALET BELGESİ

(Maktu Teminat Sistemi kefalet belgesi)

I. Kefilin taahhüdü 1. ......…………........................................................……………….............................................. .............................………......…...................……………..........................1 adresinde yerleşik aşağıdaki imzanın sahibi2

................…………………………................................................, herhangi bir anasorumlunun Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir

transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti lehine düzenlediği her teminat fişi için maksimum 7 000 ECU’luk bir tutara sorumlulu olmayı kabul ettiğini ...........................……………….…….......................... teminat idaresinde, bu belge ile müştereken ve müteselsilen garanti etmektedir.

2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının

ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, her bir teminat fişi için 7 000 ECU’ya kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.

Yetkili makamlar, aşağıdaki imza sahibin isteği üzerine ve geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle, aşağıdaki imza sahibinin talep edilen miktarları ödeme başvurusundan itibaren 30 günden sonra ödemek zorunda olduğu süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, söz

8 Uygun olanı çiziniz. 1 Tam adres 2 Soyadı ve adı veya firma adı

konusu miktar bu durumda ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında tahakkuk edecek olana eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır.

3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur.

Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir.

İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur. Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt

altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden, ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder.

4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için

adresini6..........................................................................................…………...............................….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:

Devlet Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

...............................................................................................

........................................................…………….................…………..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................……………………………………

Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine

gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder.

Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin

yargı yetkisini kabul eder. Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini

veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi taahhüt eder.

....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir

.............................................................................................................. (imza)7

II. Teminat idaresi tarafından kabul

5 Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet

için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır.

6 Tam adres. 7 İmzadan önce, “Teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile yazılmalıdır.

Teminat idaresi

.........................…..................……………….....….......................................... Kefilin taahhüdünün kabul tarihi

.......................……...........………….....................................

............................................................................................................................. (Mühür ve imza)

14.5.96 L117 Ortak Transit Sözleşmesi, Ek II, Madde 34B(2)’nin uygunlandığı eşya listesi

AS kodu Tanım Transit işlemi türü

ex 01.02 Canlı sığırlar A ex 01.03 Canlı domuzlar A ex 01.04 Canlı koyun ve keçiler A

02.01 Sığır eti, taze ya da soğutulmuş A 02.02 Sığır eti, dondurulmuş A 02.03 Domuz eti, taze, soğutulmuş ya da dondurulmuş A

04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren A

04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar A

04.06 Peynir ve lor A 10.01 Buğday ve mahlut A 10.02 Çavdar A 10.03 Arpa A 10.04 Yulaf A 17.01 Şeker A

ex 24.02 Sigaralar A A= Üçüncü ülkelerden akit tarfların gümrük bölgesine ithal edilen eşya ile ilgili T1 işlemleri

13.1.96 L10

AS kodu Tanım ex 01.02 Canlı sığırlar ex 02.02 Sığır eti, dondurulmuş

04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren

04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar 04.06 Peynir ve lor 08.03 Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş 10.01 Buğday ve mahlut 10.02 Çavdar 17.01 Şeker

ex 22.07 Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da daha fazla olan tağyir edilmemiş etil alkol

ex 22.08 Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az olan tağyir edilmemiş

etil alkol 9.1.98 L5

AS kodu Tanım Standart 7.000 ECU

tutarına karşılık gelen Miktar

1 2 3 ex 01.02 Canlı sığırlar 4 000 kg ex 02.02 Sığır eti, dondurulmuş 3 000 kg

04.02 Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren

5 000 kg

04.05 Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar 3 000 kg

08.03 Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş 8 000 kg 17.01 Şeker 7 000 kg

ex 22.07 Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da daha fazla olan tağyir edilmemiş etil alkol 3 hl

22.08 Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az olan tağyir edilmemiş etil alkol 5 hl

24.02.20 Sigaralar 35 000 adet