os camiños que levan á santiago · rigos, pois nas terras do xallas a lenda fala dun ser maligno...
TRANSCRIPT
FERROL
OURENSE
SANTIAGO
A Fonsagrada
Castroverde
Melide
ArzúaLavacolla LUGO
Ribadeo
LourenzáMondoñedo
Villalba
Sobrado
Boimorto
Pontedeume
Betanzos
BrumaOrdes
Carral
O CebreiroSamos
Portomarín
Palas de Rei
PONTEVEDRA
Tui
Redondela
Caldas de Reis
Padrón
A Guarda
Baiona
Vigo
Porto da Canda
Laza
Lalín
San Cibrao
Verín
Xinzo
Allariz
Ponte Ulla
A CORUÑA
Aguiño
Boiro Catoira
Cambados
Villagarcía
PonteMaceiraNegreira
Hospital
DumbríaMuxía
Fisterra
Cee
OC
ÉA
NO
A
TL
ÁN
TI
CO
Mar
Cantábrico
0 100 km20 40 60 80
Camiños de SantiagoCamiño PrimitivoCamiño do NorteCamiño FrancésCamiño PortuguésCamiño Portugués da Costa
Camiño do SuesteCamiño InglésCamiño Aurosa - UllaCamiño Fisterra - Muxía
Os Camiños que levan á Santiago
Cen camiños veñen das Europas e pasan os Pireneos por Roncesvalles ou por Somport. As dúas vereas xún-tanse en Puente la Reina. Velaí, o «Camiño Francés». Ancha é Castela cara a Burgos, Castrojeriz, Frómista. Ancho, solitario é León: Carrión de los Condes, Sahagún, León, Astorga, Ponferrada... En Vilafranca, o peregrino saúda os montes galegos, cubertos de néboa. Duras xornadas cara ao Cebreiro, o santuario do es-pido cume, batido polo vento. Logo, báixase buscando cruzar o Miño, por Triacastela e Sarria. Atravesan o gran río dos galegos por Portomarín, por unha ponte que construíu Mestre Mateu, o do Pórtico da Gloria. E pola Alta Ulloa, o camino corre cara a Compostela: Vilar de Donas, Palas de Rei, Melide, Lavacolla.
Alvaro Cunqueiro, El peregrino en Compostela (trad. e adapt.).
Anex
o: O
Cam
iño
de S
antia
go
Historia do Camiño de Santiago
Din as lendas que no ano 820, o eremita Paio descubriu os restos do apóstolo San-tiago no monte Libredón, no lugar onde hoxe se ergue a catedral de Santiago.
O rei de Galicia e Asturias, Afonso II, vi-sitou o lugar no ano 899 e mandou cons-truír alí unha capela.
O Camiño de Santiago viviu momentos de esplendor nos séculos xii e xiii; sobre todo coa implantación das ordes monás-ticas do Císter e de Cluny. Nos seguintes séculos decaeu un pouco por mor das guerras europeas, da Reforma relixiosa e da Revolución Francesa.
Pero, alá polo século xix, volve a ter un importante pulo grazas aos viaxeiros ro-mánticos ingleses que se namoraron de Compostela... e ata hoxe, que é unha das rutas máis seguidas por viaxeiros de todo o mundo.
Antigamente, os peregrinos saudában-se dicindo «Ultreia!» (Máis alá!) e res-pondían coa expresión «Et suseia!» (E máis arriba). Hoxe en día, a maioría em-prega «Bo camiño», para saudárense.
O botafumeiro da catedral de Santiago é o maior incensario do mundo. Empre-gábase para alixeirar o mal olor na ca-tedral pois os peregrinos chegaban su-cios, cansos e moitos deles enfermos.
No ano 1589, o bispo San Clemente ago-
chou os restos do apóstolo para que non
os roubara o pirata Drake. E tan ben os
agochou que non deron con eles ata
1879.
A «Compostela» é un diploma que cer-
tifica que fixeches o Camiño de Santia-
go. Para obtela debes acreditar ter
feito polo menos 100 km cos selos que
che poñen nos albergues.
Sabíalo?
Sabíalo?
Sabíalo?
Sabíalo?
Carcassonne
Narbonne
Barcelona
Toulouse
Lourdes
Lleida
Tortosa
Castelló
Zaragoza
Valéncia
Alicante/Alacant
Albacete
Ferrol
Ourense
Granja deMoreruela
Zamora
Salamanca
Ávila
Madrid
Segovia
Valladolid
Toledo
Cáceres
Coimbra
Mérida
LISBOA
Cuenca
Teruel
Huesca
MontpellierArles
Vitoria-Gasteiz
OC
ÉA
NO
AT
LÁ
NT
ICO Mar
Mediterráneo
Fisterra
Saint JeanPied de Port
Logroño
Puentela Reina
Pamplona
Roncesvalles
Irun
Donostia-San Sebastián
Bilbao/BilboSantander
Santo Domingode la Calzada
Burgos
A Coruña
SANTIAGO DECOMPOSTELA
Pontevedra
Tui
PonferradaO Cebreiro
LugoOviedo
Xixón
León
Astorga
Porto
Os Camiños de Santiago Camiño FrancésCamiño do NorteCamiño PrimitivoCamiño da PrataCamiño PortuguésCamiño Portugués da CostaCamiño do Ulla-ArousaCamiño Inglés Camiño Muxía-Fisterra
0 100 200 300 km
DUERO
Guadiana Guadiana
TAJO
XÚQUER
Turia
EBRO
Miño
Miñ
o
DUERO
TAJO
F R A N C I A
ANDORRA
PO
RT
UG
AL
I L L A S BA L E
AR
ES
Os Camiños de Santiago
O Camiño Francés conta coa primeira guía de viaxes da historia: o libro V do Códice Calixtino, atribuído ao clé-rigo francés Aimery Picaud.
Nel explícase a ruta a Com-postela e danse consellos aos peregrinos para descan-sar ou evitar perigos.
Puente la ReinaO Cebreiro
O Camiño FrancésAnex
o: O
Cam
iño
de S
antia
go
Carcassonne
Narbonne
Barcelona
Toulouse
Lourdes
Lleida
Tortosa
Castelló
Zaragoza
Valéncia
Alicante/Alacant
Albacete
Ferrol
Ourense
Granja deMoreruela
Zamora
Salamanca
Ávila
Madrid
Segovia
Valladolid
Toledo
Cáceres
Coimbra
Mérida
LISBOA
Cuenca
Teruel
Huesca
MontpellierArles
Vitoria-Gasteiz
OC
ÉA
NO
AT
LÁ
NT
ICO Mar
Mediterráneo
Fisterra
Saint JeanPied de Port
Logroño
Puentela Reina
Pamplona
Roncesvalles
Irun
Donostia-San Sebastián
Bilbao/BilboSantander
Santo Domingode la Calzada
Burgos
A Coruña
SANTIAGO DECOMPOSTELA
Pontevedra
Tui
PonferradaO Cebreiro
LugoOviedo
Xixón
León
Astorga
Porto
Os Camiños de Santiago Camiño FrancésCamiño do NorteCamiño PrimitivoCamiño da PrataCamiño PortuguésCamiño Portugués da CostaCamiño do Ulla-ArousaCamiño Inglés Camiño Muxía-Fisterra
0 100 200 300 km
DUERO
Guadiana Guadiana
TAJO
XÚQUER
Turia
EBRO
Miño
Miñ
o
DUERO
TAJO
F R A N C I A
ANDORRA
PO
RT
UG
AL
I L L A S BA L E
AR
ES
Este camiño foi a primeira ruta que se fixo a Santiago cando se descubriu a tumba do apóstolo. O rei Afonso II peregrinou por el ata Compostela desde Oviedo.
Esta ruta atravesa a cidade de Lugo: entra pola Porta de san Pedro e sae pola Porta Miñá.
O Camiño do Norte discorre por calzadas romanas. Entra en Ga-licia por Ribadeo e vai cara a Mondoñedo, unha das sete ca-pitais do Antigo Reino de Galicia xunto con Lugo, Ourense, Tui, Santiago, Coruña e Betanzos.
Foi a ruta seguida por san Fran-cisco de Asís cando peregrinou a Santiago.
Santa María del Naranco
Santillana del Mar
Salas
Luarca
O Camiño Primitivo
O Camiño do Norte
Este camiño segue o trazado dunha antiga vía romana que unía Braga con Astorga. Hoxe en día, as vías de comunicación en Portugal seguen o trazado dos camiños de Lisboa a Compostela.
O rei Manuel de Portugal, peregrino a Compos-tela no ano 1502, mandou facer unha lámpada de prata para colocala fronte ao altar maior. Du-rante varios séculos estivo acesa día e noite.
Este camiño ten unha variante pola costa que se denomina: Camiño Portugués da Costa.
Este camiño segue o trazado da antiga vía roma-na que unía Emérita Augusta (Mérida) con Astu-rica Augusta (Astorga). Denóminase Vía da Pra-ta por un antigo termo árabe: Bal´latta.
Esta ruta foi a empregada polo caudillo árabe Almanzor para chegar ata Compostela no ano 997 e, logo de saquear a cidade, volver a Córdo-ba coas campás da igrexa.
Tui
Allariz
A Guarda
Mérida
O Camiño Portugués
O Camiño do Sueste (Vía da Prata)
Anex
o: O
Cam
iño
de S
antia
go
xx
O Camiño vai máis alá de Compostela ata chegar a Fisterra e Muxía, onde se veneran o Santo Cristo de Fisterra e a Virxe da Barca.
A senda parte de Santiago e bifúrcase na aldea de Olveiroa, nas terras do Xallas; alí, un camiño leva a Fisterra e outro a Muxía.
Os peregrinos chegan ata a «fin do mundo» onde os pobos precristiás crían que as almas ascendían ao ceo.
Discorre por fermosas paraxes non exentas de pe-rigos, pois nas terras do Xallas a lenda fala dun ser maligno chamado Vakner que atemorizaba aos pe-regrinos.
Este camiño conmemora a lenda da che-gada do corpo do apóstolo Santiago a Galicia, no ano 44.
Cada ano faise unha procesión desde di-versos lugares da ría de Arousa ata Padrón, polo río Ulla.
Esta é a ruta que seguen os peregrinos que arriban a Galicia por mar. Chegan de países atlánticos como Inglaterra, Suecia, Norue-ga, Dinamarca, Islandia, etc.
Desembarcan maioritariamente nos portos da Coruña e de Ferrol e de alí seguen a pé ata Compostela.
Fisterra
Catoira
A Coruña
Camiño de Fisterra – Muxía
Camiño da Arousa – Ulla
Camiño Inglés
Rosalía de CastroAn
exo:
Ros
alía
de
Cast
ro
24 febreiro 1837
1851
1853
1856
1857
1858
1859
1863
1867
1880
1883
1884
1885
1891
Nace en Santiago, Rosalía de Castro.
Publica o libro de poemas La Flor (en castelán).
Publica o libro de poemas La hija del mar (en castelán).
Publica a novela El caballero de las botas azules (en castelán).
Publica o libro de poemas En las orillas del Sar (en castelán).
O 17 de maio publícase Cantares Gallegos.
Publica Follas Novas en Vigo e na Habana.
Viaxa a Muxía pola Virxe da Barca con Eduarda Pondal (irmá de Eduardo Pon-dal) de quen era moi amiga. Ambas contraen o tifo e Eduarda morre.
Trasládase coa súa familia á Casa da Matanza, en Iria Flavia.
Morre e é enterrada no cemiterio da Adina.
Os restos son trasladados ao Panteón de Galegos Ilustres, no Mosteiro de San Domingos de Bonaval en Santiago.
Vive en Santiago con súa nai.
Alí participa nas actividades do Liceo de la Juventud e coñece a Aurelio Aguirre e a Eduardo Pondal, con quen mantivo unha forte amizade.
Celébrase o Banquete de Conxo or-ganizado por Aurelio Aguirre e Eduar-do Pondal. Crese que Rosalía tamén participou.
Marcha a Madrid.
Relaciónase cos escritores máis impor-tantes da súa época.
Casa con Manuel Murguía e con el terá 7 fillos: Alejandra, Aura, Gala, Ovidio, Amara, Adriano e Valentina.
As paisaxes de Rosalía
Rosalía pasa a infancia na aldea de Ortoño e na vila de Padrón, con es-tancias no pazo de Arretén e no pazo da Hermida en Lestrobe. Logo, marcha a Santiago a vivir con súa nai.
De adulta, e por mor do traballo do seu home, Manuel Murguía, vai ter que vivir en diferentes lugares de España (Madrid, Simancas, Badajoz…) pero pasa moitas temporadas en Lestrobe, no Pazo da Hermida.
Os seus últimos anos vive coa familia en Iria Flavia, na casa da Matanza.
A Estrada
Noia
Muros
Carballo
Santa Comba
Negreira
Bertamiráns
LestrobePadrón
Iria Flavia
Bastavales
Ortoño
SANTIAGO
RUTAROSALIANA
Anex
o: R
osal
ía d
e Ca
stro
Desde aquí vexo un camiñoque non sei a onde vai;polo mesmo que non o sei,quixérao poder andar.
Estreitiño serpenteaentre prados e nabais,e anda ao feito, aquí escondido,relumbrando máis alá.
Mais sempre, sempre tentándomeco seu lindo clarear,que eu penso, non sei por qué,nas vilas que correrá,nos carballos que o sombrean,nas fontes que o regarán.
Camiño, camiño branco,non sei para onde vas;mais cada vez que te vexo,quixera poderte andar.
Xa collas para Santiago,xa collas para o Portal,xa en San André te deteñas,xa chegues a San Cidrán,xa, en fin, te perdas... quen sabeen onde?, que máis me dá!
Que oxalá en ti me perderapara nunca máis me atopar...Mais ti vas indo, vas indo,sempre para onde vas,e eu quedo cravada ondearraigo ten o meu mal.
Nin fuxo, non, que anque fuxadun lugar a outro lugar,de min mesma, naide, naide,naide me libertará.
Rosalía de Castro, Follas Novas (adapt.).Casa da Matanza
Casa de Padrón
Pazo da Arretén (Padrón)
Pazo de Hermida (Lestrobe)
Desde hai varios anos, a Asociación de Escritores en Lingua Galega e a Funda-ción Rosalía de Castro pro-moven o Día de Rosalía, o 24 de febreiro.
No mundo escolar e noutros ámbitos culturais desenvól-vense multitude de inicia-tivas: actuacións musicais, lecturas poéticas, contacon-tos, teatro, roteiros, home-naxes, etc.
Nos últimos anos conmemórase en Santiago o Ban-quete de Conxo, que tivo lugar en 1856.
O Banquete foi un xantar de confraternidade entre estudantes, artesáns, obreiros, etc.
Xorde por iniciativa de Aurelio Aguirre e Eduardo Pondal. Nel, os estudantes, vestidos de frac, servíron-lle o banquete aos obreiros.
Entre os convidados máis destacados crese que es-taba Rosalía de Castro.
O Día de Rosalía
Rosalía no século xxi
O Banquete de Conxo
Anex
o: R
osal
ía d
e Ca
stro
xx
Desde xaneiro de 2020, o aeroporto de Santiago de Compostela denomínase «Aeroporto de Santiago - Rosalía de Castro».
A figura da poeta tamén sulca os ceos na cola dun avión. Unha compañía de aviación noruega elixiu a escritora para reivindicar o seu papel na recuperación da lingua e da cultura galegas e na emancipación da muller.
E desde 2019, a Agrupación Astronómica Io e a Fundación Rosalía de Castro conseguiron que Rosalía tivese unha estrela co seu nome.
A estrela HD149143 e o planeta HD149143b, que xira arredor dela, levan os nomes de Ro-salía e Sar.
A figura de Rosalía de Castro converteuse nunha icona no século xxi. A imaxe da nosa poeta acompáñanos en diversos e atractivos obxectos cotiás.
Rosalía sulca os ceos
Rosalía xa ten unha estrela
Rosalía, icona de modernidade
Mar
Cantábrico
OC
EÁ
NO
AT
LÁ
NT
IC
O
0 20 40 60 km
Carballo
Malpica
Cabana deBergantiños
Pedra da Arca
PedraMoura
Dolmenda Arca
A Fornelados Mouros
Dolmen de Dombate
Pedra Vixía
Pedra CubertaPedra Mourade Monte Carneo
Pedra de Lebre
Arca da Piosa
Dolmensde Boallo
Casotade Freans
Mina daParxubeira
Laxe
Vimianzo
Mazaricos
Zas
Dumbría
Os dolmens son construcións formadas por grandes lousas de pedra que teñen relación con ritos funerarios, isto é, relacionados coa mor-te e os enterramentos.
Estas construcións sitúanse no período Neolítico e, máis concreta-mente, no Megalitismo (5000 a. d C. - 3000 a. de C.) ou época na que se erguían os megálitos, construcións de pedra de gran tamaño e sen labrar.
Os megálitos poden ser dolmens, menhires, círculos líticos, cistas... En Galicia, pola abundancia de granito, son realmente espectacula-res e atópanse exemplos nas catro provincias.
Anex
o: D
olm
ens
da C
osta
da
Mor
te
O Parque Arqueolóxico do Megalitismo da Costa da Morte é un dos catro conxun-tos megalíticos que constitúen a Rede Galega do Patrimonio Arqueolóxico.
Este parque abrangue os concellos da Laracha, Cabana de Bergantiños, Carballo, Dumbría, Laxe, Malpica de Bergantiños, Mazaricos, Ponteceso, Vimianzo e Zas.
As construcións máis representativas deste Parque Arqueolóxico son 14, ás que hai que sumar o Dolmen de Dombate.
Dolmen de Dombate (Cabana de Bergantiños)
Arca da Piosa (Zas) Pedra da Arca (Vimianzo)
MalpicaPedra da Arca
CarballoPedra Moura
DumbríaPedra da Arca
LaxeA Fornela dos Mouros
MazaricosMina da Parxubeira
Zas Pedra Vixía Arca da Piosa
Cabana de Bergantiños
Dolmen de Dombate
VimianzoArca do RabósArquiña de VilasecoCasota de FreánsDolmen de Pedra MouraDolmen de Pedra CubertaDolmen da Pedra da LebreMina de Recesindes
A Ribeira Sacra
Portomarín
Pantón
Paradade Sil
A Peroxa
A Pobrado Brollón
Quiroga
Ribas de Sil
Paradela
Bóveda
Nogueirade Ramuín
Taboada
Chantada
Carballedo
Esgos
Monfortede Lemos
O CastroCaldelas
ATeixeira
Montederramo
Xunqueira deEspadañedo
O Saviñao
SoberMosteiro de
Santa Cristinade Ribas de Sil
Mosteiro deSanta Maria
de Montederramo
Mosteiro deSan Pedrode Rochas
MIÑO
MIÑ
O
MIÑ
O
SilSil
L U G O
O U R E N S E
PO
NT
EV
ED
RA
O U R E N S E
R I B E I R A S A C R A
A Ribeira Sacra é un espazo paisaxístico e cultural formado por 21 con-cellos do sur da provincia de Lugo e o norte da provincia de Ourense, que se sitúan nas beiras dos ríos Miño, Sil e Cabe.
Anex
o: A
Rib
eira
Sac
ra
Ademais das paisaxes que forma o canón do río Sil e dos impresionantes cultivos da vide en socalcos, neste espazo situáronse importantes mostei-ros como Santo Estevo de Ribas de Sil, Santa María de Montederramo ou San Pedro de Rocas, considerado o mosteiro máis antigo de Galicia.
Canón do río Sil
Cultivos en socalcosSanta Cristina de Ribas de Sil