Oskar Kolberg

200 - setna rocznica urodzin - 22 luty 1814 rok Przysucha, pow. Opoczyński

źródłem informacji jest autobiografia (brulion życiorysu spisany w 1871 r.), w której Kolberg pisze: „urodziłem się w miasteczku Przysusze, /…/ na rynku polskim – bo są tam trzy rynki polski, żydowski i niemiecki /…/ z ojca geometry przysięgłego i dozorującego

fabrykami żelaza w okolicy dzierżawionymi przez bankiera warsz. Fraenkla.”

Syn Juliusza Kolberga, ewangelika, pochodzącego z Meklemburgii kartografa, profesora miernictwa i geodezji na Uniwersytecie Warszawskim (przybyłego z Prus w roku 1798). Matką Oskara była Karolina Fryderyka Mercoeur, urodzona pod Warszawą w rodzinie francuskich imigrantów.

Po pobycie w Opoczyńskiem Juliusz Kolberg przeniósł się do Warszawy w związku z powołaniem na stanowisko profesora Uniwersytetu Warszawskiego. Mieszkając w Pałacu Kazimierzowskim, rodzina Kolbergów nawiązała kontakty z przedstawicielami inteligencji Warszawskiej, a także związała się ze środowiskiem artystycznym. Kolbergowie zapewnili swoim synom bardzo dobre wykształcenie. Wilhelm – starszy brat Oskara – był inżynierem i kartografem. Antoni – młodszy – malarzem. Oskar od dzieciństwa miał styczność ze światem kultury i nauki. W domu rodzinnym spotykał się między innymi z Samuelem Bogumiłem Linde, Mikołajem Chopinem czy Kazimierzem Brodzińskim.

Pałac Kazimierzowski

EDUKACJA

W latach 1823-1830 Kolberg uczęszczał do Liceum Warszawskiego, którego dyrektorem był Linde. Swoją edukację w Liceum Warszawskim odbywali także jego dwaj bracia – Wilhelm i Antoni. Uczniem Liceum był także Fryderyk Chopin. Poza nauką w Liceum, Oskar odbywał edukację muzyczną – pobierał nauki gry na fortepianie i kompozycji u T. Głogowskiego (1824), F. Vettera (1825), J. Elsnera (1830), a także u I. F. Dobrzyńskiego (w latach 1832-1834). Zmiany w życiu Kolberga przyniósł wybuch powstania listopadowego i zamknięcie Liceum Warszawskiego. Okres od 1835 do 1836 roku Kolberg spędził w Berlinie, gdzie odbierał edukację w Akademii Handlowej. W tym czasie uczył się także teorii muzyki i kompozycji Christiana F. Girschnera i Karla F. Rungenhagena

Raporty dzienne Samuela Lindego dla Stanisława Kostki Potockiego dotyczące aresztowanych uczniów Liceum Warszawskiego.

PRACA ZAWODOWA I ETNOGRAFICZNA

Dorosły Kolberg pracował jako nauczyciel muzyki, urzędnik bankowy, księgowy. Dzięki pomocy swojego brata, Wilhelma, otrzymał w 1846 roku posadę w zarządzie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Kolberg opracował ponad 1000 haseł z zakresu muzyki i muzykologii do wydawanej przez Samuela Orgelbranda Encyklopedii Powszechnej. Najważniejszym jednak jego dokonaniem pozostało stworzenie podstaw etnografii polskiej. To etnografia była główną dziedziną, jaką się zajmował.

strona tytułowa tomu XII

W roku 1839 po raz pierwszy wybrał się na Mazowsze w celach badawczych i rozpoczął zbieranie materiałów o folklorze muzycznym. Jako kompozytor, uzupełniał zbiory pieśni o zapis melodii. Publikując pieśni ludowe dołączał do nich opracowany przez siebie akompaniament fortepianowy. Z czasem jednak zmieniło się jego podejście – bardziej niż kompozytorem, stał się etnografem.

Efektem jego pracy nad ludowymi pieśniami było wydanie w 1857 roku dzieła pt. Pieśni ludu polskiego.

O swojej metodzie zbierania materiałów pisał w liście do Ignacego Kraszewskiego: Co do sposobów zbierania i zdobywania tych pieśni tyle tylko powiem, że nie mało przy tym zaznałem trudności, a nawet i przykrości. Trudności te leżały w nieufności naszego ludu, w niechęci jaką ma w powierzaniu swoich pieśni obcemu, tak nazywa każdego w paletocie lub surducie (…) Nieraz przyszło mi w brudnej izbie, przy obawie o własną skórę, wśród duszącego dymu, wyziewów i gwaru, tłumie zgromadzonego i cisnącego mnie ludu, bez światła prawie stenografować ulatujące dźwięki skrzypka.

Pieśni ludu polskiego; plik graficzny. Polska Biblioteka Internetowa

Tomy wydane za życia Kolberga

Pieśni ludu polskiego – t. 1 Sandomierskie – t. 2

Kujawy – t. 3, 4

Krakowskie – t. 5 – 8

Poznańskie – t. 9 – 15

Lubelskie – t. 16, 17

Kieleckie – t. 18, 19

Radomskie – t. 20, 21

Łęczyckie – t. 22

Kaliskie – t. 23

Mazowsze – t.24-28

Pokucie – t. 29-33

Pieśni ludu polskiego Oskara Kolberga – 1 tom Ludu, Jego zwyczajów, sposobu życia, mowy, podań, przysłów, obrzędów, guseł, zabaw, pieśni, muzyki i tańców wydany pierwotnie w 1857 w Drukarni J. Jaworskiego w Warszawie.

Tom ten zawiera teksty i melodie 41 ballad z wariantami oraz 466 melodii tańców ludowych i przyśpiewek. Poprzedzający krótki wstęp Kolberga zawiera ogólne uwagi o muzyce ludowej.

Tom powstał w czasie, gdy Kolberg przygotowywał książkę poświęconą tylko pieśniom i tańcom, pominąwszy opisy obyczajów, przysłów, obrzędów czy zabaw. Dopiero w następnych latach wykrystalizował się pomysł potraktowania Pieśni ludu polskiego jako I tomu większej całości.

Oskar Kolberg jako pierwszy badacz zebrał i usystematyzował kulturę ludową, dzieląc ją według regionów. W swoich badaniach terenowych, Kolberg dostrzegał wzajemne związki elementów kultury ludowej. Efektem jego pracy jest obszerne dzieło Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, którego tomy zawierają materiały dotyczące poszczególnych regionów.

W latach 1867–1869 wydał Kujawy jako serię III i IV Ludu, traktując tym samym Pieśni ludu polskiego z 1857 roku jako serię I i Sandomierskie jako serię II swego dzieła. Bezskutecznie szukał jednak wsparcia finansowego dla swego przedsięwzięcia. Brak materialnego poparcia dla edycji, sytuacja polityczna w Królestwie po powstaniu styczniowym oraz obietnica subwencji ze strony Krakowskiego Towarzystwa Naukowego skłoniły Kolberga do opuszczenia na zawsze Warszawy w roku 1871.

Oskar Kolberg zamieszkał pod Krakowem, najpierw w Mogilanach, u przyjaciela, towarzysza pierwszych wędrówek, Józefa Konopki, a następnie w Modlnicy we dworze Juliana, brata Józefa. Bliskość Krakowa, związek z jego środowiskiem naukowym, uzyskanie przez Galicję autonomii także w sferze nauki i kultury, stwarzały znacznie lepsze możliwości pracy, niż te, na które pozwalała sytuacja w zaborze rosyjskim.

Oskar Kolberg zamieszkał pod Krakowem, najpierw w Mogilanach, u przyjaciela, towarzysza pierwszych wędrówek, Józefa Konopki, a następnie w Modlnicy we dworze Juliana, brata Józefa. Bliskość Krakowa, związek z jego środowiskiem naukowym, uzyskanie przez Galicję autonomii także w sferze nauki i kultury, stwarzały znacznie lepsze możliwości pracy, niż te, na które pozwalała sytuacja w zaborze rosyjskim.

Dworek w Mogilanach

Koniec życia

Ostatni rok swojego życia Kolberg spędził w domu Izydora Kopernickiego. Zmarł 3 czerwca 1890 r. W testamencie przekazał Akademii Umiejętności swoje niewydane materiały. Izydorowi Kopernickiemu zapisał książki oraz nuty. Część pieniędzy trafiła do Kościoła Ewangelickiego w Krakowie, część natomiast przeznaczył na wydanie swoich prac. II część Chełmskiego oraz Przemyskie wydane zostały przez Kopernickiego. Kolberg spoczął w Krakowie, na cmentarzu Rakowickim. Popiersie na jego grobie wykonane zostało przez Tadeusza Błotnickiego.

Dzieła wszystkie

1. Tom 1. Pieśni Ludu Polskiego2. Tom 2. Sandomierskie

3. Tom 3. Kujawy cz. I

4. Tom 4. Kujawy cz. II

5. Tom 5. Krakowskie cz. I

6. Tom 6. Krakowskie cz. II

7. Tom 7. Krakowskie cz. III

8. Tom 8. Krakowskie cz. IV

9. Tom 9. W. Ks. Poznańskie cz. I

10. Tom 10. W Ks. Poznańskie cz. II

11. Tom 11. W. Ks. Poznańskie cz. III

12. Tom 12. W Ks. Poznańskie cz. IV

13. Tom 13. W. Ks. Poznańskie cz. V

14. Tom 14. W. Ks. Poznańskie cz. VI

15. Tom 15. W. Ks. Poznańskie cz. VII

16. Tom 16. Lubelskie cz. I

17. Tom 17. Lubelskie cz. II

18. Tom 18. Kieleckie cz. I

19. Tom 19. Kieleckie cz. II

20. Tom 20. Radomskie cz. I

21. Tom 21. Radomskie cz. II

22. Tom 22. Łęczyckie

23. Tom 23. Kaliskie cz. I

24. Tom 24. Mazowsze cz. I

25. Tom 25. Mazowsze cz. II

26. Tom 26. Mazowsze cz. III

27. Tom 27. Mazowsze cz. IV

28. Tom 28. Mazowsze cz. V

29. Tom 29. Pokucie cz. I

30. Tom 30. Pokucie cz. II

31. Tom 31. Pokucie cz. III

32. Tom 32. Pokucie cz. IV

33. Tom 33. Chełmskie cz. I

34. Tom 34. Chełmskie cz. II

35. Tom 35. Przemyskie

36. Tom 36. Wołyń

37. Tom 37. Miscellanea cz. I

38. Tom 38. Miscellanea cz. II

39. Tom 39. Pomorze

40. Tom 40. Mazury Pruskie

41. Tom 41. Mazowsze cz. VI

42. Tom 42. Mazowsze cz. VII

43. Tom 43. Śląsk

44. Tom 44. Góry i Podgórze cz. I

45. Tom 45. Góry i Podgórze cz. II

46. Tom 46. Kaliskie i Sieradzkie

47. Tom 47. Podole

48. Tom 48. Tarnowskie-Rzeszowskie

49. Tom 49. Sanockie-Krośnieńskie cz. I

50. Tom 50. Sanockie-Krośnieńskie cz. II

51. Tom 51. Sanockie-Krośnieńskie cz. III

52. Tom 52. Białoruś-Polesie

53. Tom 53. Litwa

54. Tom 54. Ruś Karpacka cz. I

55. Tom 55. Ruś Karpacka cz. II

56. Tom 56. Ruś Czerwona cz. I

57. Tom 57. Ruś Czerwona cz. II

58. Tom 58. Materiały do etnografii Słowian wschodnich

59. Tom 59/I Materiały do etnografii Słowian zachodnich i południowych cz. I, Łużyce

60. Tom 59/II Materiały do etnografii Słowian zachodnich i południowych cz. II, Czechy, Słowacja

61. Tom 59/III Materiały do etnografii Słowian zachodnich i południowych cz. III, Słowiańszczyzna południowa

62. Tom 60. Przysłowia

63. Tom 61. Pisma muzyczne cz. I

64. Tom 62. Pisma muzyczne cz. II

65. Tom 63. Studia, rozprawy i artykuły

66. Tom 64. Korespondencja Oskara Kolberga cz. I

67. Tom 65. Korespondencja Oskara Kolberga cz. II

68. Tom 66. Korespondencja Oskara Kolberga cz. III

69. Tom 67. Pieśni i melodie ludowe w opracowaniu fortepianowym cz. I-II

70. Tom 68. Kompozycje wokalno-instrumentalne

71. Tom 69. Kompozycje fortepianowe.

72. Tom 70. Pieśni ludu polskiego. Suplement do t. 1

73. Tom 71. Sandomierskie. Suplement do t. 2

74. Tom 72/I. Kujawy. Suplement do t. 3-4 cz. I

75. Tom 73/I. Krakowskie. Suplement do t. 5-8 cz. I

76. Tom 73/II. Krakowskie. Suplement do t. 5-8 cz. II

77. Tom 73/III. Krakowskie. Suplement do t. 5-8 cz. III

78. Tom 74. W. Ks. Poznańskie. Suplement do t. 9-15

79. Tom 75. Lubelskie. Suplement do t. 16-17

80. Tom 76. Kieleckie. Suplement do t. 18-19

81. Tom 77/I. Radomskie. Suplement do t. 20-21 cz. I

82. Tom 77/II. Radomskie. Suplement do t. 20-21 cz. II

83. Tom 78. Łęczyckie. Suplement do t. 22

84. Tom 79. Kaliskie. Suplement do t. 23

85. Tom 80. Mazowsze. Suplement do t. 24-28

86. Tom 81. Pokucie. Suplement do t. 29-32

87. Tom 82. Chełmskie. Suplement do t. 33-34

88. Tom 83/I. Przemyskie. Suplement do t. 35 cz. I

89. Tom 83/II. Przemyskie. Suplement do t. 35 cz. II

90. Tom 84. Wołyń. Suplement do t. 36

91. Tom 85. Biografia Oskara Kolberga

92. Tom 86. Indeksy

Twórczość kompozytorska

Pomimo tego, że ostatecznie Oskar Kolberg poświęcił się etnografii, pozostawił spory dorobek kompozytorski. Jego spuścizna muzyczna to kompozycje na fortepian, kompozycje sceniczne, pieśni na głos. Kompozycje Kolberga to utwory romantyczne, czerpiące z muzyki narodowej. Do najbardziej znanych utworów należy opera sielska „Król pasterzy” do libretta T. Lenartowicza. Kolberg komponował utwory inspirowane motywami ludowymi, które napotykał prowadząc swoje badania w różnych regionach. Podczas swojej pracy etnograficznej Kolberg notował melodie grajków wiejskich ze słuchu. Skomponowane przez niego 26 pieśni to wynik inspiracji muzyką ludową Mazowsza. Oskar Kolberg komponował głównie utwory taneczne, a więc: polonezy, polki, kujawiaki, mazurki.

Ważniejsze kompozycje

na fortepian: o Valse

o Dwa mazury

o Six polonoises

o Kujawiak według znanego tematu

o Kujawiaki w stylu gminnym

o Six contredanses

o Fantaisie sur un thème polonais

o Grande marche

o Polka

o Grande valse brillante

o Nasze sioła

o Mazourkas et autre danses polonaises

pieśni na chór:

o Psalm LXXXV na chór mieszany i fortepian lub organy

o Do smutnego przyjaciela na 4-głosowy chór męski, słowa Stefan Witwicki

pieśni na głos z fortepianem:

o Talizman, autor tekstu nieznany

o Pod twym okienkiem, słowa Julian Heppen

o Młodo zaswatana, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Rojenia wiosenne, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Śpiew poety, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Do dziewczyny, słowa Gustaw Zieliński

o Ułan polski, słowa Edmund Wasilewski

o Gdy na górach świta dzionek, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Dumny kochanek, słowa Konstanty Zakrzewski

o Krakowiak, autor tekstu nieznany

o Dumka, słowa Teofil Lenartowicz

o Co mi tam, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Jaskółka, słowa Seweryna Duchińska-Pruszakowa

o Kochanka do gwiazdy, słowa Stefan Witwicki

o On zginął, słowa Julian Heppen

o Przyczyna, słowa Stefan Witwicki

o Westchnienie za rodzinną chatką, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Wiosna, słowa Stefan Witwicki

o Wyjazd, słowa Stefan Witwicki

o Zakochana, słowa Józef Bohdan Zaleski

o Piszczałeczko jedyna, autor tekstu nieznany

o Kukułeczko moja siwa, autor tekstu nieznany

sceniczne:

o Król pasterzy, opera sielska w 1 akcie, libretto Teofila Lenartowicza

o Scena w karczmie, czyli Powrót Janka, obrazek wiejski ze śpiewami, libretto według Janek spod Ojcowa Jana Kantego Gregorowicza

Rękopisy i inne materiały z archiwum Oskara Kolberga

Linki do stron z których korzystano. Również do wykorzystania przez zainteresowanych treściami utworów Oskara Kolberga :

1. http://www.oskarkolberg.pl/page.php/1/show/189/ 2. http://www.pbi.edu.pl/ 3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Oskar_Kolberg 4. http://polona.pl/item/14269649/14/ 5. http://culture.pl/pl/tworca/oskar-kolberg 6. http://www.muzeum-radom.pl/muzeum-o-kolberga/oskar-kolberg

Oprac. Teresa Dałek, DBP Filia Wałbrzych