overscholing onder schoolverlaters enkele bevindingen dieter verhaest hogeschool-universiteit...

Overscholing onder schoolverlatersEnkele bevindingen

Dieter VerhaestHogeschool-Universiteit Brussel (HRRG), Universiteit Gent (SHERPPA)

Eddy OmeyUniversiteit Gent (SHERPPA)

Tom SchattemanUniversiteit Antwerpen

Rolf van der VeldenUniversiteit Maastricht (ROA)

Overscholing onder schoolverlaters: enkele bevindingen Eddy Omey & Dieter Verhaest

Studiedag steunpunt SSL

24-25 februari 2011

Inleiding

Onderzoekstopics

Concepten en meetmethodes

Het aantal overgeschoolden in de eerste job

De antecedenten van overscholing in de eerste job

De effecten van overscholing

Overscholing: tijdelijk of permanent?

De persistentie van overscholing: verschillen tussen landen



Bronnen: Verhaest (2006); Verhaest & Omey (2006a; 2006b; 2006c)



Concepten

Richard Freeman (1976) stelde in The Overeducated American vast dat

het private rendement van scholing in de VS begon te dalen vanaf het

begin van de jaren 1970

Dit boek was het startschot voor een uitgebreide economische literatuur

omtrent overscholing

Latere bijdragen concentreren zich eerder op de inhoud van de job:

Iemand wordt gedefinieerd als ‘overgeschoold’ indien zijn scholings-

niveau hoger is dan het niveau dat vereiste is voor de goede uitoefening

van zijn job

Overscholing?


Economische interpretatie: optimale scholingsniveau voor een beroep

Er kan een verschil zijn tussen het sociale optimale en het private

optimale scholingsniveau

Tussenkomst van overheid in investeringskost leidt tot hogere

optimale private scholingsniveau

Indien de functie van scholing puur screening en signalling is kan dit

leiden tot overscholing vanuit sociaal oogpunt zonder dat er sprake

is van overscholing vanuit privaat oogpunt

Vereiste niveau?


Concepten


‘Nominale’ overscholing is niet noodzakelijk identiek aan ‘onderbe-

nutting van vaardigheden’

Gegeven een bepaald niveau van aangeboren talenten studeren

sommigen mogelijks ‘te lang’ en komen terecht in jobs die in

principe minder scholing vereisen

Onderbenutting van vaardigheden kan ook het gevolg zijn van

horizontale mismatch

Onderbenutting?


Concepten


Subjectieve methodes

Deze methodes zijn gebaseerd op de beoordeling van het individu zelf

De SONAR-enquêtes laten toe om gebruik te maken van drie subjectieve

maatstaven. Deze zijn gebaseerd op de volgende vragen:

‘Had u voor uw eerste job volgens u een te hoge of een te lage

opleiding of was uw opleiding juist goed qua niveau?’ (SUBJ1)

‘Wat is volgens u het meest passende niveau voor de uitoefening van

uw eerste job?’ (SUBJ2)

‘Welk studieniveau werd minimaal gevraagd voor uw eerste job?’

(SUBJ3)


Meetmethodes


Objectieve methodes

Deze methode is gebaseerd op het vereiste niveau van het beroep,

waarbij de scholingsvereisten door job-analisten worden vastgelegd

In de SONAR-data werden beroepen gecodeerd volgens de ‘Standaard

Beroepenclassificatie’. Deze classificatie levert ons een objectieve

maatstaf voor overscholing (OBJ)

Statistische methodes

Deze methodes vergelijken het scholingsniveau van een werknemer met

het gemiddelde (STAT1) of modale (STAT2) scholingsniveau van alle

werknemers binnen haar/zijn beroep


Meetmethodes


Algemene conclusies:

De meetmethode bepaalt ten dele de geschatte incidentie, determinanten en

effecten van overscholing

Statistische methodes en subjectieve methodes gebaseerd op gevraagde

niveau bij aanwerving sluiten minder goed aan bij het overscholings-

concept

Ook de resultaten op basis van de andere subjectieve methodes en job

analyse kunnen sterk afwijken

Bijkomende testen laten niet toe om te discrimineren

Beide benaderingen lijken dus iets anders te meten


Meetmethodes


Het aantal overgeschoolden

Bronnen: Verhaest & Omey (2006a)


Over- en onderscholing in de eerste job

7,9% 11,6%

26,4% 29,5%39,2%

50,6%

78,0% 67,9%

68,7% 62,3%57,4%

41,4%

14,1%20,5%

4,9% 8,2% 3,4% 8,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

STAT1 STAT2 SUBJ1 SUBJ2 SUBJ3 OBJ

Ondergeschoold

Adequaat geschoold

Overgeschoold


Aantal overgeschoolden in de eerste job



26,4% 29,5%39,2%

50,6%

68,7% 62,3%

57,4%41,4%

4,9% 8,2% 3,4% 8,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Ondergeschoold

Adequaat geschoold

Overgeschoold





26,4% 29,5%

50,6%

68,7% 62,3%

41,4%

4,9% 8,2% 8,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Ondergeschoold

Adequaat geschoold

Overgeschoold




Ondergrens?

Individuen die objectief gemeten (OBJ) overgeschoold zijn, en ook zelf

verklaren overgeschoold te zijn (SUBJ1): 20.2%

Enkele alternatieve concepten

Overvraging:

Werkgevers vragen een hoger niveau dan wat strikt noodzakelijk is voor de uitoefening van de job

Diploma-kloof:

Werkgevers werven iemand aan met een hoger scholingsniveau dan

het minimale niveau dat werd gevraagd in de vacature


Alternatieve concepten


Overscholing verklaard door aanwervingsbeleid werkgevers

21,3%

45,2%

77,4%

52,3%

1,3% 5,2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Subjectieve methode(SUBJ2)

Objectieve methode(OBJ)

BeideDiploma-kloofOvervraging


Alternatieve concepten


Antecedenten van overscholing

Bronnen: Verhaest & Omey (2006a; 20010)



Overscholing naar scholingsniveau in de eerste job

Source: Verhaest & Omey (2006a);

Data: SONAR 1978(23), eigen berekeningen


Wat zijn de determinanten van overscholing in de eerste job van schoolverla-

ters uit het hoger onderwijs?

Het belang van volgende factoren wordt o.m. onderzocht:

Geslacht

Niet-westerse achtergrond

Opleidingsniveau vader

Type HO: HOKT, HOLT of

universiteit

Studierichting

Studieresultaten

Aantal bisjaren

Stage-ervaring

Ervaring als jobstudent

Regionale werkloosheid

Start zoektocht naar een job


Overscholing in de eerste job onder hoger opgeleiden


Resultaten

Op basis van de meeste maatstaven vinden we dat de kans op

overscholing lager is onder schoolverlaters met

betere studieresultaten,

minder bisjaren,

een hoger opgeleide vader, en

een diploma het hoger onderwijs van 1 cyclus (t.o.v. het hoger

onderwijs van 2 cycli)




Resultaten

Op basis van de meeste maatstaven vinden we tevens dat het

studiedomein een substantiële invloed heeft op de kans op overscholing

Studiedomeinen die systematisch hoog scoren op het vlak van

overscholing zijn

Politieke en Sociale wetenschappen, Psychologie en pedagogie,

Kunstrichtingen

Studiedomeinen die systematisch laag scoren zijn

Onderwijs, gezondheidszorg, en sociaal werk




Resultaten

Op basis van sommige maatstaven vinden we tevens dat de kans op

overscholing hoger is onder

• Schoolverlaters met een niet-westerse achtergrond

• Individuen die pas starten met zoeken naar een job na het verlaten

van de school

• Schoolverlaters uit het HOLT buiten de universiteit (t.o.v.

universitairen)

• schoolverlaters uit regio’s met een hoge lokale werkloosheidsgraad




Resultaten

We vinden weinig evidentie of tegenstrijdige resultaten voor de invloed van

Het geslacht

Stage-ervaring

Ervaring als jobstudent




Effecten van overscholing

Bronnen: Verhaest & Omey (2006b; 2009a; 2009b)



Effecten van overscholing in de eerste job

Wat is de invloed van overscholing op de kwaliteit van de eerste job?

Volgende indicatoren voor jobkwaliteit worden nader onderzocht:

Arbeidstevredenheid

Duur van de job

Participatie in bijkomende opleiding

Het loon


Overgeschoolden worden steeds vergeleken met twee groepen van

adequaat geschoolden:

• Adequaat geschoolden die eenzelfde scholingsniveau hebben, en dus

op een hoger job-niveau werken

• Adequaat geschoolden die op eenzelfde job niveau werken, en dus

een lager scholingsniveau hebben




P e r s o o n A

S c h o l i n g n iv e a u 2

J o b n i v e a u 2

P e r s o o n B

S c h o l i n g s n i v e a u 1

J o b n i v e a u 1

P e r s o o n C


J o b n i v e a u 1




Vergelijking met Persoon A

In vergelijking met adequaat geschoolden die eenzelfde scholingsniveau

hebben, zijn overgeschoolden

minder tevreden met hun job,

hebben ze kortere jobs,

participeren ze minder in opleiding, en

hebben ze een lager loon




P e r s o o n A

S c h o l i n g n iv e a u 2

J o b n i v e a u 2

P e r s o o n B


J o b n i v e a u 1

P e r s o o n C


J o b n i v e a u 1




Vergelijking met Persoon B

In vergelijking met adequaat geschoolden die tewerkgesteld zijn op

eenzelfde job niveau, zijn overgeschoolden

Minder tevreden,

Hebben ze kortere eerste jobs,

Maar hebben ze een hoger loon

Met betrekking tot opleidingsparticipatie zijn de resultaten niet eenduidig




Probleem:

• Verschillen worden mogelijks verklaard door verschillen in aangeboren talenten en

vaardigheden

• Ook schattingen op basis van veranderingen in overscholing over de tijd komen

tot gelijkaardige conclusies

• Een extra jaar overscholing (objectief gemeten) gaat gepaard met

• ongeveer 5% minder nettoloon

• een lagere tevredenheid die equivalent is aan een nettoloondaling van

minstens 17%


Effecten van verandering in mate van overscholing



Bronnen: Verhaest & Omey (2003); Verhaest & Schatteman (2010)



Situatie op 23 jaar indien overgeschoold in eerste job

Bron: Verhaest & Omey (2003);

Data: SONAR 1976(23), eigen berekeningen


Diepgaandere analyse

Voor schoolverlaters die op de arbeidsmarkt intreden met een diploma

lager of hoger secundair onderwijs nagaan hoe hun matchstatus (OBJ)

evolueert gedurende de eerste 7 jaar op de arbeidsmarkt

Typetrajecten onderscheiden (clusteranalyse)

Nagaan welke schoolverlaters (geslacht, sociale achtergrond, …) in welk

traject terechtkomen

Nagaan in welke mate het traject gerelateerd is aan welbevinden


Overscholingsloopbanen bij Vlaamse schoolverlaters


46,3%

10,0%

50,9%

43,8%


Evolutie match tot 84 maanden na het verlaten van de school

(A) Sample 'Unknown match' excluded

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79

Joblessness Overeducation Good match Overeducation (if in job)

% schoolverlaters per matchstatus



Carrièretypologieën: verdeling (%)

Source: Verhaest & Schatteman (2010); Data: SONAR 1976(23), 1976(26), 1978(23), 1978(26), eigen berekeningen

(Sample B: ‘unknown match’ included)


Risicofactoren op een minder gunstig loopbaantraject:

Vrouwelijk geslacht

allochtone origine (vooral op ‘joblessness career’)

Lage studieresultaten in secundair

Afstuderen in BSO

TSO lijkt beter te scoren dan ASO

ASO lijkt wel de kans op langdurige overscholing te beperken

Woonplaats in landelijk gebied


Carrièretypologieën: risicofactoren


Loopbaantrajecten en gevoelens van sociale demotie

Schoolverlaters met een ‘joblessness career’ scoren significant hoger op

alle indicatoren

Schoolverlaters met ‘slow transition to overeducation’ en ‘downward

career’ scoren hoger op sommige indicatoren

Schoolverlaters met ‘upward career’ scoren significant lager op item ‘ik

heb alle hoop op een goede job verloren’

Geen significant verschil tussen schoolverlaters met ‘good match career’

en schoolverlaters met ‘overeducation career’


Carrièretypologieën: relatie met welbevinden


Loopbaantrajecten en arbeidstevredenheid:

vergelijking ‘good match career’ en ‘overeducation career’

Schoolverlaters met ‘good match career’ zijn i.v.m. schoolverlaters in een

‘overeducation career’ significant meer tevreden met job

Aan begin van carrière

Op 23 jaar

Op 26 jaar

Geldt zowel m.b.t. ‘globale arbeidstevredenheid’ als m.b.t. ‘tevredenheid

inhoud van de job’


Carrièretypologieën: relatie met welbevinden


Verschillen tussen landen

Bronnen: Verhaest & van der Velden (2010)



Onderzoek op basis van Reflex

Onderzoek naar verschillen in de mate en persistentie van overscholing onder

hoger opgeleiden tussen landen

Gebaseerd op de REFLEX data

Vergelijkbare postenquête in 15 Europese landen + Japan

Survey in 2005 onder afgestudeerden in 2000

Inclusief Vlaanderen

Overscholing gemeten op basis van subjectieve methode (SUBJ2)



Overscholing in eerste job en 5 jaar na verlaten onderwijs (%)

Source: Verhaest & van der Velden (2010); Data: Reflex, eigen berekeningen



overscholing na 5 jaar volgens match eerste job (%)

Source: Verhaest & van der Velden (2010); Data: Reflex, eigen berekeningen


Structureel onevenwicht tussen globale aanbod van en vraag naar hoger

opgeleiden: verklaart overscholing in eerste job en vijf jaar later

Onevenwichten tussen gevraagde en aangeboden studierichtingen: vooral

belangrijk voor verklaring van overscholing in de eerste job

Conjunctuur (output gap):

conjunctuur op moment van intrede bepaalt

overscholing in de eerste job

Kans op gebruik van overscholing als opstap naar goede match

Kans op overscholing tot 5 jaar na verlaten school

Conjunctuur 5 jaar later heeft geen invloed op kans overscholing


Overscholing en persistentie: verklarende factoren



Overscholing en persistentie: verklarende factoren

Ook de kwaliteit en de oriëntatie van de opleiding blijken van belang, niet

alleen voor de verklaring van verschillen tussen landen, maar ook en vooral

voor de verklaring binnen landen:

Kwaliteit van de opleiding bepaalt zowel kans op overscholing in eerste

job als persistentie van overscholing

Oriëntatie van de opleiding:

Beroepsgerichte programma’s leiden tot een lagere kans op

overscholing in de eerste job

Algemene programma’s leiden tot een lagere persistentie van

overscholing

Lijkt geen rol te spelen: mate van ontslagbescherming


Algemene conclusies


Algemene conclusies

Bevindingen

Substantiële overscholing aan begin van carrière

Verschillen tussen groepen van schoolverlaters

Negatieve effecten voor schoolverlaters

Voor sommige groepen eerder permanent

Vlaanderen lijkt iets minder goed te scoren dan gemiddeld

Landenverschillen worden verklaard door een combinatie van

conjuncturele factoren,

Mate van aansluiting tussen vraag en aanbod, en

institutionele factoren



Aandachtspunten voor het beleid

Meer investeringen in onderwijs leiden niet noodzakelijk tot meer overscho-

ling, maar een diploma is geen voldoende voorwaarde voor een goede job

Onderwijsbeleid: belang van

Studiekeuze

Kwaliteitsvol onderwijs

Gezond evenwicht tussen algemeen en beroepsgericht onderwijs

Andere beleidsdomeinen: effecten conjunctuur en vraagzijde arbeidsmarkt

Wat met overscholing onder middengeschoolden?


Bedankt voor uw aandacht!


Gebaseerd op:

Verhaest D. and Omey E. (2003), ‘Overeducation in the transition from school to work: the

case of Flanders’, The Netherlands’ Journal of Social Sciences, 39 (3), 202-226.

Verhaest D. (2006), Overeducation in the Labour Market, Phd. Dissertation, Ghent university.

Verhaest D. and Omey E. (2006a), ‘The impact of overeducation and its measurement’, Social

Indicators Research, 77 (3), 419-448.

Verhaest D. and Omey E. (2006b), ‘Measuring the incidence of over- and undereducation’,

Quality & Quantity, 40 (5), 783-803.

Verhaest D. and Omey E. (2006c), ‘Discriminating between alternative measures of

overeducation’, Applied Economics, 38 (10), 2113-2120.

Verhaest D., and Omey E. (2009a), ‘Objective overeducation and worker well-being: a shadow

price approach’, Journal of Economic Psychology, 30 (3), 469-481 .


Bronnen

Verhaest D., and Omey E. (2009b), ‘The wage penalty to overeducation: some further panel-data

evidence’, HUB Research Papers in Economics & Management, 2009/08, 20p.

Verhaest D., and Omey E. (2010), ‘The determinants of overeducation: different measures,

different outcomes?’, International Journal of Manpower, 31 (6), 608-625.

Verhaest D., and Schatteman T. (2010), ‘Overeducation in the early career: an analysis using

sequence techniques’, HUB Research Papers in Economics & Management, 2010/09, 37p.

Verhaest D., and van der Velden R. (2010), ‘Cross-country differences in graduate overeducation

and its persistence’, ROA Research Memorandum, 2010/07, 30p.


Bronnen

overscholing onder schoolverlaters enkele bevindingen dieter verhaest hogeschool-universiteit...

Documents