សេចក្តេីសខេបអំពសី្ថា នភាពរេស់ៅននជនជាតិស ើមភាគតិចក្នខុតបំន់អាេុ ី

Asia Indigenous Peoples Pact

www.aippnet.org

ខែឧសភា ឆ្ន ាំ 2014

;

2

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

មានជនជាតិទដើមភាគតិច២ភាគ៣ ក្នុងចាំទោម៣៧០លាននាក់្ ខដលបានក្ាំណត់អតតសញ្ញា ណែលួនឯង

ថាជាជនជាតិទដើមាភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ី ខដលមានវបបធម៌ និងភាស្ថយ៉ាងសមបូណ៌ខបប។ ពួក្ទគមានរបនពណ៊ី វបបធម៌យ៉ាងរងឹមាាំ ខដលផារភាា ប់ទៅនឹងជ៊ីវតិរស់ទៅ គឺពឹងខផែក្ទៅទលើ ទឹក្ ដ៊ី នរពទឈើ និងធនធានធមមជាតិខដលមានទៅក្នុងមូលដ្ឋឋ ន។ ពួក្ទគមានរបវតតិស្ថស្តសតដូចៗគ្នន និងការផាភាា ប់ នូវភាពជាមាា ស់ទៅទលើទឹក្ដ៊ីរបស់ពួក្ទគ ខដលបានបនតរអភិវឌឍ និងរក្ារគប់រគងការទរបើរបាស់ដ៊ីធល៊ី និងធនធានតាមរបពនធ័ទាំទនៀមរបនពណ៊ី ខដលជាជរងុក្រទពយសមបតតិទាំងរបូ៊ីនិងអរបូ៊ី។

ជារមួ មានពាក្យជាទរចើនខដលរដ្ឋឋ ភិបាល និងមនុសសមួយចាំនួនបានទរបើក្នុងការទៅទ ម្ ោះ សាំទៅទៅទលើ

ជនជាតិទដើមភាគតិច ដូចជា៖ ជនជាតិភាគតិច កុ្លសមព័នធភនាំ មនុសសកុ្លសមព័នធ មនុសសតាំបន់ភនាំ ជនជាតិទដើម រក្ុមអាំបូរទដើម។ ពាក្យទាំងទនាោះមិនបានស្ថទរព៊ីសាំោក់្ជនជាតិទដើមភាគតិចទ ើយ ទដ្ឋយស្ថរខតទាំងទនោះគឺជាពាក្យបនាទ បបទនាថ ក្ ឬជាសញ្ញា ខដលបានក្ាំណត់ថា ជនជាតិទដើមភាគតិចជារក្ុមខដលមានវបបធ៌មបុពវកាល ឬ វបបធម៌ទដើរថយទរកាយ។

ទៅក្នុងទវ៊ីបអាសុ៊ីពាក្យថា “ជនជាតិទដើមភាគតិច គឺជាពាក្យសពទ័ខដលបងករនូវវវិាទ “។ ទេតុការណ៍ទាំង

ទនាោះ ទបើទទោះប៊ីសិទធិជាបុគគល និង សិទធិជាសមូេភាព ខដលបានក្ាំណត់ែលួនឯងថាជាជនជាតិទដើមភាគតិចរចួ

សេចក្តីសផតើម

1

;

3

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

ទេើយក្ត៊ី ក៍្ទៅខតទទួលរងនូវការគាំរាមក្ាំខេងជាទរៀងរាល់នថៃ។ការរ ាំទលាភបាំពានខដលទ ើញជាញឹក្ញាប់ទនាោះ គឺខដនដ៊ីរបស់ពួក្ទគរតូវបានដក្េូតទដ្ឋយសាំអាងថាសរមាប់ការអភិវឌឍរបស់រដឋ និងគទរមាងរក្ុមេ ុនឯក្ជនខដលបោត លឲ្យមានការរ ាំទលាភកាន់ខតធៃន់ធៃរ និងខ្ល ាំងទ ើងៗទៅទលើសិទធិសមូេភាពរបស់ពួក្ទគ ជាពិទសសទៅទលើសិទធិដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និងធនធាន។ ទសចក្ត៊ីរបកាសជាឯក្ទតាភាគ៊ីសត៊ីព៊ីការបទងកើតឧទានជាតិ និងតាំបន់អភិរក្ស ការផតល់ដ៊ីសមបទន សរមាប់ការរកុ្រក្ខរ ៉ា ការកាប់នរពទឈើ ចាំការទឈើដ្ឋាំ និងឧសាេក្មមន៊ីសារណក្មម ការទញ(រមួទាំងការអភិវឌឍទេដ្ឋឋ រចនាសមព័នធសរមា )យក្ខរ ៉ាទរកាមដ៊ីប់ការអភិវឌឍជាតិ បានដក្េូតនូវរទពយសមបតតិ និងទធវើឲ្យជនជាតិទដើមភាគតិចភាគទរចើនទៅទវ៊ីបអាសុ៊ី រតូវបានទគទបាោះបង់។ ការដ្ឋក់្ឲ្យមានក្មាល ាំងទយធាទៅទលើខដនដ៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទដើមប៊ីរបឆ្ាំងនឹងសក្មមភាពតវា៉ាោមួយ ក៏្ជាសក្មមភាពរ ាំទលាភសិទធិពលរដឋ និងសិទធិនទយបាយ របស់ជនជាតិទដើមភាគតិចយ៉ាងធៃន់ធៃរ មានដូចជាការសាំលាប់ ការចាប់ែលួនតាមអាំទពើចិតត និងការទធវើទរណឌ ក្មមនរពនផស។ ការបងខិតបងខាំឲ្យទទួលយក្ និងការខដលមិនទទួលស្ថគ ល់សិទធិទាំងឡាយរបស់ពួក្ទគ គឺក្ាំពុងរ ៊ីក្រាលដ្ឋលជទមាល ោះកាន់ខតធាំទ ើងៗ បងករឲ្យមានការបទណត ញទចញទដ្ឋយបងខាំ ការបាំផលិចបាំផ្លល ញបរសិ្ថថ នក្នុងរទង់រទយយ៉ាងធាំ អសនតិសុែទសបៀង បាំបាត់ជាតិពនធុ និងការទធវើឲ្យចុោះទែាយននរបព័នធទសដឋកិ្ចាវបបធម៌ និងការបាំផ្លល ញភាតរភាពបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច។ ទាំងទនោះគឺក្ាំពុងទធវើឲ្យពួក្គ្នត់កាល យជាអនក្ងាយរងទរគ្នោះ ព៊ីការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសកាន់ខតខ្ល ាំង ជាពិទសសស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ខដលជារក្ុមគួរឲ្យរពួយបារមភបាំផុត ។

ទបើទទោះប៊ីជារបទទសភាគទរចើនទៅតាំបន់អាសុ៊ី បានទបាោះទឆ្ន តអនុមតិទលើទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច (UNDRIPរបទទសែលោះ យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ២០០៧ឆ្ន ាំ ខែក្ញ្ញា ១៣ទៅនថៃទ៊ី )និងមិនអនុវត បដិទសធមិនទគ្នរព្តសិទធិសមូេភាពជនជាតិជាតិទដើមភាគតិច ជាពិទសសរចាំទពាោះដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និងការទរបើរបាស់ធនធានធមមជាតិ និងសិទធិសវ័យសទរមចផងខដរ។ រដឋទៅតាំបន់អាសុ៊ីមួយចាំនួនខដលបនតអនុវតតរបព័នធចាប់បានបនសល់ទុក្ព៊ីសម័យអាោនិគម បានរ ាំទលាភសិទធិក្នុងការខបងខចក្ ចាត់ខចង និងសទរមចទលើក្មមសិទធិ ការទរបើរបាស់ រគប់រគង និងទធវើជាមាា ស់ទលើធនធាន រតួតព៊ីនិតយ និងអភិវឌឍ។ របព័នធទាំងទនោះបានដ្ឋក់្បនទុក្ធៃន់ទលើជនជាតិទដើមភាគតិច ជាញឹក្ញាប់មិនបានទទួលស្ថគ ល់នូវរបវតតិស្ថស្តសត និងតាមខបបរបនពណ៊ី ននកាទរបើរបាស់ដ៊ីធល៊ី និងធនធាន ខដលពួក្ទគបានការពារ និងរគប់រគងជាបនតបនាទ ប់ទរចើនសតវតសខផែក្តាមរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគទ ើយ។ ទាំងទនោះក៏្បានទធវើឲ្យបាត់បង់នូវចាំទណោះដឹងជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងកិ្ចាសេរគប់រគង និងទសសនៈរបស់របស់ពិភពទលាក្ ខដលបានពរងឹងពួក្គ្នត់ឲ្យទចោះអភិវឌឍមាននិរនតរភាព នូវទ៊ីក្ាំទណើ តនិងឯក្ភាពវបបធម៌ដ៍ផុយស្សួយរបស់ពួក្ទគ ឲ្យគង់វងសជាទរចើនសតវតសទៅមុែទទៀត។

ទបើទទោះប៊ីជាអាំទពើរ ាំទលាភសិទធិទចោះខតបនតទក្ើតមានក៏្ទដ្ឋយ ក៏្សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច និងរក្ុមអងគ

ការទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ី បានបនតពរងឹង និងបទងកើនភាពខ្ល ាំងទៅប៉ាុនាម នឆ្ន ាំចុងទរកាយទនោះ។ អងគការជាទរចើនបានបនតបទងកើតទ ើងទៅថាន ក់្មូលដ្ឋឋ ន ថាន ក់្ទរកាមជាតិ និងថាន ក់្ជាតិទេើយទៅក្នុងចាំទោមស្ថថ ប័នទាំងទនាោះក៏្មានយុវជន និងស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចផងខដរ។ ទៅក្នុងរបទទសទណបា៉ាល់ តាំោងជនជាតិទដើមភាគតិចក្ាំពុងទធវើយុទធនាការសុាំឲ្យមានតាំោងទផសងៗរបស់ពួក្ទគមានទៅក្នុងសថបន័សភា ដូទចនោះទេើយការទមទរក្នុងការបទងកើតរបព័នធសេព័នធទដ្ឋយខផែក្ទលើអតតសញ្ញា ណជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតជាបញ្ញា របឈមដ៍ធាំទៅទ ើយ ។ ទៅក្នុង

2

;

4

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ របទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី សមព័នធជាតិជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅអាឈិទពឡាេគូ (AMAN)បានឈនោះក្ត៊ីទៅក្នុងតុលាការធមម ទរឿងទនោះបានខសតខដល មិនខមនជានរពទឈើរបស់រដឋ ទលើក្រណ៊ី ខដលបានរបកាសថានរពទឈើរបនពណ៊ី នុញ្ាងឲ្យទ ើញព៊ីភាពវជិាមានននសិទធិរបនពណ៊ី របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ។

ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី ក៏្បានបទងកើនទាំនាក់្ទាំនង និងការចូលរួមរបស់ែលួនយ៉ាងលែផងខដរ

ជាមួយស្ថថ ប័នថាន ក់្តាំបន់ និងថាន ក់្អនតរជាតិ ខដលរមួទាំងជាមួយទ៊ីភាន ក់្ងារ និងដាំទណើ រការរបស់អងគការសេរបជាជាតិ ។ តាមរយៈការតស ូមតិរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពរបស់ពួក្ទគ ទដើមប៊ីបានចូលរមួទពញទលញ និងទដ្ឋយរបសិទធិភាពទៅក្នុងបញ្ញា នរពទឈើ និង ក្មមវធិ៊ីទរ ៉ាដបូក្ និងការកាប់បាំផ្លល ញនរព ព៊ីការទរចរលឹ ត់បនថយការបាំភាយឧសមន័កា(ក្នុងរបមានដូចជា ពួក្ទគបានមានជាតាំោងទៅក្នុងក្មមវធិ៊ីទរ ៉ាដបូក្ទៅថាន ក់្ជាតិ )ទឈើទទសទវៀតោម ក្មពុជា ទណបា៉ា ល់ និងរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី។ ពួក្ទគបានបនតរួមចាំខណក្ដ្ឋក់្បញ្ាូ លបញ្ញា សិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច និងក្ងវល់នានាទៅក្នុងកិ្ចាចចារសត៊ីព៊ី បាំខរបាំរលួអាកាសធាតុ និងសនធិសញ្ញា សត៊ីព៊ីអភិរក្សជ៊ីវៈចរមុោះ ក្នុងចាំទោមបញ្ញាទផសៗទទៀត ។ ពួក្ទគបានភាា ប់ទាំនាក់្ទាំនងជាមួយនឹងអងគការសងគមសុ៊ីវលិ សមាគមរបជាជាតិអាសុ៊ីអាទគនយ៍ អាស្ថ (( ជាមួយគណៈក្មាម ធិការអនតររដ្ឋឋ ភិបាលអាស្ថ នសត៊ីព៊ីសិទធិមនុសស ជាពិទសស )នAICHR) ទបើទទោះប៊ីជាជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតជារក្ុមខដលមិនរតូវបានដ្ឋក់្បញ្ាូ លទៅក្នុងទសចក្ត៊ីរបកាសរបស់អាស្ថ នសត៊ីព៊ីសិទធិមនុសស និងទៅក្នុងការងាររបស់គណៈក្មាម ធិការអនតររដ្ឋឋ ភិបាលអាស្ថ នក៍្ទដ្ឋយ ។

ជាឆរត័ននអងគការថាន ក់្តាំបន់ អងគការក្តិកាជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី (AIPP) គឺជាសមព័នធថាន ក់្តាំបន់

ខផនក្មួយននចលនាខដលក្ាំពុងមានការទងើបទ ើង ខដលមានអងគការសមាជិក្ចាំនួន ៤៧ មក្ព៊ី១៤របទទស ។ ជាអងគការខដលមានក្មមវធិ៊ីពរង៊ីក្សេរបតតិបតិការជាមួយអងគការជាង៨០ និងស្ថថ ប័នមក្ព៊ីថាន ក់្មូលដ្ឋឋ ន រេូតដល់ថាន ក់្ស្ថក្ល ទលើសព៊ីទនោះទៅទទៀត បានក្ាំពុងខតពរងឹងកិ្ចាសេការ និងស្ថមគគ៊ីភាពក្នុងចាំទោមជនជាតិទដើមភាគតិចទៅថាន ក់្តាំបន់។ កិ្ចាសេការទនោះកាន់ខតមានការរ ៊ីក្ចទរមើនតាមរយៈននការបទងកើតបោត ណក្នុងកិ្ចាសេការជាមួយអងគការ និងស្ថថ ប័ននានាដូចជា បោត ញអនក្ការពារសិទធិមនុសសជនជាតិទដើមភាគតិច (IPHRD) បោត ញសទមលងជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី (IVAN) បោត ណតាមដ្ឋន និងព័ត៌មានននបាំខរបាំរលួអាកាសធាតុ (CCMIN) និងបោត ញជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី សត៊ីព៊ីឧសាេក្មមន៊ីសារណក្មម និងថាមពល (AIPNEE) ។

ទដ្ឋយបាំទពញទៅតាមតរមូវការដ៏ធាំទធងរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី អងគការទអអាយភ៊ីភ៊ី

ក្ាំពុងទផ្លត តទៅទលើការបទងកើនការផសពវផាយ និងពរងឹងសមតថភាពទៅថាន ក់្មូលដ្ឋឋ ន និងយុទធស្ថស្តសតតស ូមតិនិងបញ្ាុ ោះបញ្ាូ លរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព និងការទធវើការងារជាោត ញទៅថាន ក់្ជាតិ ថាន ក់្តាំបន់ និងថាន ក់្អនតរជាតិសត៊ីព៊ីបញ្ញា សិទធិមនុសស បរសិ្ថថ ន បាំខរបាំរលួអាកាសធាតុ ការពរងឹងសិទធិអាំោចស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយទចរភាពនិងបញ្ញា ទផសងៗទទៀត ។ សក្មមភាពសាំខ្ន់ៗរមួមានការផលិតសាំភារៈរបជារបិយ៍អប់រ ាំ សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច សិកាខ ស្ថលាថាន ក់្សេគមន៍ វគគបណតុ ោះបោត ល សិកាខ ស្ថលា ការពរងឹងស្ថថ ប័ន ការបញ្ជ្ញ្ញា បសត៊ីព៊ីសិទធិស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច និងក្ងវល់របស់ពួក្ទគ ទសសៈកិ្ចាផ្លល ស់បតូរបទពិទស្ថធន៍ កិ្ចាសនទនា និងការផារភាា ប់ជាមួយស្ថថ ប័នពាក់្ព័នធ សត៊ីព៊ីដាំទណើ រការ និងយនតការ។

ទបើទទោះជាយ៉ាងទនោះក៏្ទដ្ឋយ ដូចរបាយការណ៍សទងខបទនោះបានបងាា ញ គឺជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់

3

;

5

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ អាសុ៊ីរតូវទធវើដាំទណើ រខវងឆ្ៃ យទទៀត ក្នុងការទធវើឲ្យសិទធិសមូេភាពរបស់ពួក្ទគកាល យជាការពិត ជាពិទសសទលើសិទធិដ៊ីធល៊ី និងធនធានធមមជាតិ។ របាយការណ៍សទងខបទនោះបានបងាា ញព៊ីស្ថថ នភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទលើវស័ិយមួយចាំនួនដូចជា៖ ការទទួលស្ថគ ល់តាមផលូវចាប់ សិទធិទទួលបានការកាន់កាប់ដ៊ីធល៊ី សិទធិទទួលបានកាន់កាប់ខដនដ៊ី និងធនធាន ស្ថថ នភាពស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច សិទធិមនុសស ការដ្ឋក់្ពរងាយទយធា និងសនតិសុែជាតិ បរសិ្ថថ ន និងបាំខរបាំរួលអាកាសធាតុ ការអភិវឌឍន៍របក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព និងបញ្ញា ពាក់្ព័នធទផសងៗ។

ការទទួលស្ថគ ល់ជាផលូវការខ្ងផលូវចាប់ និងលក្ខណ័ឌ ខដលរដឋទៅតាំបន់អាសុ៊ីបានផតល់ឲ្យជនជាតិទដើមភាគ

តិច មានភាពែុសគ្នន ព៊ីរបទទសមួយទៅរបទទសមួយ។ ទៅក្នុងរបទទសែលោះ ជនជាតិទដើមភាគតិចមានការទទួលស្ថគ ល់ព៊ីរដឋធមមនុញ្ា ប៉ាុខនតទៅរបទទសែលោះទទៀតពួក្ទគមិនរតូវបានរាប់បញ្ាូ លទៅក្នុងចាប់ជាមូលដ្ឋឋ នខ្ងដ៊ីធល៊ី ឬការទរបើរបាស់ និង ការអនុវតតនូវពាក្យ ខតទទោះប៊ីជា ។ ទៅខតមានការខែវងគាំនិតគ្នន ទៅទ ើយ »ជនជាតិទដើមភាគតិច«ក្ ក៏្ការទទួលស្ថគ ល់ខ្ងផលូវចាប់ទក្ើតមានទេើយក្ត៊ី យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ្៍ទៅខតមិនបានបានធានាដល់ការអនុវតតទពញទលញនូវសិទធិរបស់បុគគល និងសិទធិសមូេភាពទៅទ ើយខដរ។ ទៅក្នុងរបទទសក្នុងតាំបន់អាសុ៊ីមួយចាំនួន សិទធិរតូវបានទគក្ាំណត់ ដ្ឋក់្លក្ខែណឌ័ ឬមិនរតូវបានអនុវតតឲ្យបានរតឹមរតូវទ ើយ ។ វាក៏្មិនបានរគប់ដណត ប់ដល់ជនជាតិទដើមភាគតិចទាំងអស់ទៅក្នុងរបទទសទនាោះខដរ និងខថមទាំងរតូវទគលាក់្បាាំងមិននិយយ ទពលខដលរដឋ ឬរក្ុមេ ុនឯក្ជនបានទទួលផលរបទយជន៍។ អវតតមានខ្ងផលូវចាប់ជាទេតុបោត លឲ្យជនជាតិទដើមភាគតិចមិនទទួលបានសិទធិ និងទសវាសងគម រមួទាំងសិទធិសមូេភាព ខផែក្ទលើចាប់សិទធិមនុសសជាតិ និងអនតរជាតិ។

ទៅក្នុងរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី ធមមនុញ្ា )២ ក្ថាែណឌ ១៨ មារតា(ទទួលស្ថគ ល់ និងទគ្នរពទាំទនៀមទាំលាប់

សេគមន៍ និងសិទធិរបនពណ៊ី ខដលមានជាយូរយមក្ទេើយ អនុទលាមតាមការអភិវឌឍសងគម និងទគ្នលការណ៍របស់រដឋ។ ចាប់មួយចាំនួនសត៊ីព៊ីក្ាំខណទាំរង់ក្សិក្មម /៩ រកិ្តទលែ(២០០១ចាប( បទបញ្ញា នផទក្នុងសត៊ីព៊ីក្សិក្មម )្់ ៥/( និងសិទធិមនុសស ១៩៦០ចាប់ ៣៩« សិទធិមួយចាំនួនននទទួលស្ថគ ល់តាមរយៈលក្ខែ័ណឌ ផតល់ជាបនាទ ល់ )១៩៩៩/។ តាមបាប់សេគមន៍បទវណ៊ី ជាមូលដ្ឋឋ ន ឬ »មា៉ាសុ៊ីយ៉ារា៉ាកាត

រដឋធមមនុញ្ាសេព័នធមា៉ា ទ សុ៊ីទទួលស្ថគ ល់សញ្ញា ណជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងមារតា ១៦០ និងមារតា )២(

(១៦១ក្យ ។)្៉ា្ ងោក៏្ទដ្ឋយ មារតាទាំងទនោះទៅមានការខែវងគាំនិត ទៅ )ដូចក្នុងក្រណ៊ី ជនជាតិស្ថបាជាទដើម(ដូចក្រណ៊ី មួយចាំនួនរបស់ជនជាតិស្ថរាវា៉ាក់្ខដលរដឋមិនបានរាប់បញ្ាូ លក្នុងបញ្ា ៊ី( មិនទន់មានភាពទពញទលញទទ ។)ដូចជាជនជាតិអូរាាំងអាសល៊ីរតូវបានទគលុបទចញទាំងស្សុង( ទេើយនិងមិនរតូវបានដ្ឋក់្បញ្ាូ ល )ពិស្ថត រ្ោះយ៉ាងោក្ត៊ី ការទទួលស្ថគ ល់ទៅក្នុងរដឋធមមនុញ្ាមិនបានរបរពឹតតិទៅទដ្ឋយការសេការគ្នន តាមវធិានការោមួយក្នុងការធានាថា ពួក្ទគទទួលបានការគ្នាំរទជាចាាំបាច់ និងការទគ្នរពសិទធិខដលមានការទទួលស្ថគ ល់ រមួទាំងដ៊ីធល៊ី និងខដនដ៊ី របរចិញ្ា ឹមជ៊ីវតិតាមរបនពណ៊ី និងឯក្ស្ថរនានាខដលបញ្ញា ក់្ព៊ីសញ្ញា តិ ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចជាជាទរចើនរក្ុម ជាពិទសសរក្ុមមក្ព៊ីតាំបន់ដ្ឋច់ស្សយល ជួបការលាំបាក្ជាខ្ល ាំងក្នុងការទទួលបានសញ្ញា តិ ទដ្ឋយស្ថរការ

ការទទួលស្ថា លខ់ាខផលូវចាប់

4

;

6

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ ចុោះសាំបុរតក្ាំទណើ តមានការយឺតយ៉ា វ ឬទដ្ឋយស្ថរពិបាក្ទៅដល់ការយិល័យចុោះបុរតក្ាំទណើ ត ។

សិទធិសេគមន៍ខដលមានវបបធម៌ជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅរបទទេវ៊ីល៊ីព៊ីនឬសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវបានធានាទៅក្នុងចាប់រដឋធមមនុញ្ា )២២ ខផនក្ ២ មារតា(និង ខចងទៅក្នុងចាប់ស្ថធារណៈ ៨៣៧១ ឬចាប់សិទធិ ជនជាតិទដើមភាគតិច (IPRA និង ចាប់ទនោះការពារ ។ )ទលើក្ក្មពស់បូរណៈភាពវបបធម៌ជនជាតិទដើមភាគតិច សិទធិកាន់កាប់ និងអភិវឌឍដ៊ីឬតាំបន់របស់ដូនតាែលួន និង សិទធិទទួលបានការរពមរពាងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន។ ប៉ាុខនត ការអនុវតតសិទធិ សិទធិទទួលបានការរពមរពាងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន(FPICនិងសិទធិដ៊ីធល៊ីទៅមានបញ្ញា ជា )និងការរ រតូវបានទរបើរបាស់ជាទេតុបោត លឲ្យមានជទមាល ោះ និង ទរចើន្ាំទលាភសិទធិដ៊ីធល៊ីរបស់ពួក្ទគ។

ចាប់ជាក់្លាក់្មួយចាំនួនទៅនតវា៉ាន់ ឬចិន ចាប់មូលដ្ឋឋ នរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្ន ាំ ឧទេរណ៍ដូចជា( ចាប់សត៊ីព៊ីលក្ខណឌ័ សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច ២០០៤ ឆ្ន ាំ ចាប់អប់រ ាំសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច ២០០៥ )២០០១បានការពារសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច រមួទាំងការទធវើវទិស្ថធនក្មមរដឋធមមនុញ្ា សត៊ីព៊ីភាពជាតាំោង )២០០៥(

ជាអកុ្សល ។ និងការចូលរមួក្នុងឆ្ក្នទយបាយ និងវបបធម៌ ក្នុងការការពារភាស្ថ ទៅក្នុងសភារបស់ជនជាតិបាន ខតខផនក្ែលោះទនាោះ មានចាំណុចជាន់គ្នន ទរចើនទៅក្នុងចាប់ខដលដ្ឋក់្បញ្ាូ លការអនុវតត និង មានចាំណុចមិនស្សបគ្ននទធវើឲ្យរាាំងសទោះដល់ដាំទណើ រការរ ៊ីក្ចទរមើនននរបពនធ័សវយ័រគប់រគង និងការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ។ ទលើសព៊ីទនោះទទៀត មានខតជនជាតិទដើមភាគតិច១៦រក្ុមប៉ាុទោណ ោះ ខដលរតូវបានទទួលស្ថគ ល់ជាផលូវការ និង យ៉ាងទោចោស់ មានជន ជាតិទដើមភាគតិច ព៊ីងពូ ចាំនួន៩រក្ុម ទៅតាំបន់វាលទាំន(្ បខដលក្ាំពុង )រក្ុមប៉ា៤៦១ មានខតរក្ុមជនជាតិ ឥោឌ ខដរដូចគ្នន ទៅ ទមទរឲ្យមានការទទួលស្ថគ ល់ជាជនជាតិទដើមភាគតិច។ឬរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិចខដល ខដលរតូវបានទទួលស្ថគ ល់ជារក្ុមកុ្លសមព័នធ ៦៣៥ក្នុងចាំទោមរបមាណ ទោណ ោះ ខដលជាសពទ័មួយជនជាតិទដើមភាគតិចបានស្ថគ ល់។ អាឌ៊ីវា៉ាសុ៊ី មានទ ម្ ោះថា

ទៅជប៉ាុន តាាំងព៊ីឆ្ន ាំ ២០០៨ និងបនាទ ប់ព៊ីរយៈទពលជាង១០០ឆ្ន ាំននការបងខាំឲ្យរស់ទៅលាយ ាំគ្នន និង ទគ្នល

នទយបាយទរ ើសទអើង ស្ថថ ប័នចាប់ននរបទទសមួយទនោះ ជា នអនូ ជនជាតិ ទ៊ីបាំផុតបានទបាោះទឆ្ន តទទួលស្ថគ ល់)សភា(បញ្ញា ទៅខតមា យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ។ ស្ថសនានិងវបបធម៌ែុសៗគ្នន ជនជាតិទដើមភាគតិចខដលមានភាស្ថនដូចជា ការអប់រ ាំ ស្ថថ នភាពទសដឋកិ្ចាសងគម និងគុណភាពននការរស់ទៅ ឬសិទធិរបស់ពួក្ទគទលើខដនដ៊ីជាទដើម ។ ជន“ បានទរបើរបាស់ពាក្យ ២០០៩ ទគ្នលនទយបាយជាតិសត៊ីព៊ីការអភិវឌឍជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្ន ាំ ទៅក្មពុជាទៅក្នុងឯក្ស្ថ ខដលមានចាំនួនតិច ”ជារក្ុមជនជាតិទដើម“ខដលមានន័យរតង់ថា ”ជាតិទដើមភាគតិចររបស់ែលួន សាំទៅទលើរបជាជនខដលមិនខមនជាជនជាតិខែមរ ជនជាតិចាម ចិន ឡាវ ឬជនជាតិ ិញ ពាក្យទនោះក៏្រតូវ ។ )ទវៀតោម(

ទៅក្នុងរដឋធមមនុញ្ាទវៀតោម ។២០០២ ឆ្ន ាំ និងចាប់នរពទឈើ ២០០១ ទៅក្នុងចាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ បានទរបើផងខដរ )៥ មារតា(ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវបានទគទៅថា ជាជនជាតិភាគតិច ខដលមានសិទធិទរបើរបាស់ភាស្ថ និងសាំទណរផ្លទ ល់ែលួន មានសិទធិអភិរក្សអតតសញ្ញា ណ និងរក្ាទាំទនៀមទមាល ប់ របនពណ៊ី និងវបបធម៌របស់ពួក្ទគ។

ទាំងរបទទសបង់កាល ទដសនិងម៊ីយនមា៉ា មិនបានផតល់ការទទួលស្ថគ ល់ជាផលូវការតាមចាប់ចាំទពាោះជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាម ជទរមើសរបស់ពួក្ទគទ ើយ។ ចាប់ធមមនុញ្ារបទទសបង់កាល ទដស ខដលមិនបានទបាោះទឆ្ន តអនុមតិទស

5

;

7

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ ចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច (UNRDIP)ទនាោះ បានចាត់ទុក្ជនជាតិទដើមភាគតិចជា ការទធវើវទិស្ថធនក្មម ។)ក្២៣ មារតា(និងរក្ុមសេគមន៍ រក្ុមជាតិពនធុ រក្ុមកុ្លសមព័នធជាតិស្ថសសន៍ភាគតិច “។ រតូវបានទថាក លទទសទដ្ឋយជនជាតិទដើមភាគតិចទៅទូទាំងរបទទសទនោះ ២០១១ ទៅក្នុងឆ្ន ាំ

ទៅទនបា៉ា ល់ខដលមានចាប់ធមមនុញ្ាថម៊ី នឹងរតូវរបកាសឲ្យទរបើរបាស់³ឆ្ប់ៗទនោះ ជនជាតិទដើមភាគតិចក្ាំពុងទធវើ

យុទធនាការទមទរសិទធិសវ័យរគប់រគងទរកាមរបព័នធរដ្ឋឋ ភិបាលសេព័នធទដើមប៊ីអាចរគប់រគងទលើការអភិវឌឍសងគម វបបធម៌ និងនទយបាយរបស់ពួក្ទគ។ ខតទទោះប៊ីជាយ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ក៏្យ៉ាងទោចោស់ ៣៩ ននចាំនួនរបជាជនសរបុ% រតូវបានទទួលស្ថគ ល់ជាជនជាតិទដើមភាគតិច និង រដ្ឋឋ ភិបាលក៏្បានផតល់សចាា ប័នទលើសនធិសញ្ញា របស់អងគការពលក្មមអនតរជាតិទលែ ១៦៩ សត៊ីព៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច និងរបជាជនកុ្លសមព័នធ ទដ្ឋយពួក្ទគទៅខតមានភាពជាតាំោងតិចតួច ក្នុងវស័ិយនទយបាយទៅក្នុងរបទទស ទដ្ឋយភាពជាតាំោងទដ្ឋយទសរ ៊ីរបស់ពួក្ទគរតូវបានទគដក្ទចញព៊ីដាំទណើ រការបទងកើតចាប់ធមមនុញ្ា។

ទៅក្នុងរបទទសមួយចាំនួន ពាក្យ ទដ្ឋយទធវើឲ្យ មិនរតូវបានទរបើរបាស់ឬទទួលស្ថគ ល់ទទ ”ជនជាតិទដើមភាគតិច“

មិនបានទរបើរបាស់ពាក្យ រដ្ឋឋ ភិបាលទៅរបទទសឡាវ សវ័យសទរមចកាល យទៅជាបញ្ញា ធាំមួយ។ និង សវ័យអតតសញ្ញា ណ ណត់ថារបទទសឡាវរតូវបានក្ាំ ទេើយទរកាមចាប់រដឋធមមនុញ្ារបស់ែលួន ទនោះទទជាសងគមខដលមានចាំរោុះជនជាតិភាគតិច ក៍្ដូចជា និងទាំទនៀមទមាល ប់របស់ និងទលើក្ក្មពស់វបបធម៌ អភិរក្ស ទាំងអស់មានសិទធិការពារ ”ជនជាតិភាគតិច” )៨ មារតា( ជាតិស្ថសន៍ែលួន។

ប៉ាុខនតមិនបាន បានទទួលស្ថគ ល់សេគមន៍របនពណ៊ី ទរកាមចាប់រដឋធមមនុញ្ាថម៊ីរបស់ែលួន ទៅរបទទសនថទទួលស្ថគ ល់ពាក្យថា ែណៈខដលរបជាជនគ្នម នរដឋរជក្ទកានជាងពាក់្ក្ោត លលាន ទទ”ជនជាតិទដើមភាគតិច“៥នាក់្ គឺជាជនជាតិទដើមភាគតិច របាយការណ៍(UNHCR ២០១៤ទេើយជិតពាក់្ក្ោត លននពួក្ទគគឺមិនមានសញ្ញា តិជា ) របស់របទទសនថមិនបានទលើក្ទ ើងព៊ីសិទធិពលរដឋទទ ២០០៧ រដឋធមមនុញ្ាឆ្ន ាំ ពលរដឋទៅទ ើយទទ។ទេើយរបទទសទនោះក៏្មិនខមនជាសមាជិក្នន សនធិសញ្ញា អនតរជាតិោមួយទ ើយទក់្ទងនឹងអនក្ខដលគ្នម នរដឋរជក្ទកាន។ ទដ្ឋយ ស្ថរខតមិនមានសិទធិជាពលរដឋ ជនជាតិទដើមភាគតិចរតូវបានចាត់ទុក្ថាជា និងរតូវ ”របជាជនទរៅសងគមគ្នម នចាប់“មិនទទួលបានសិទ មានការទរ ើសទអើង ទាំទនើងចិតតបានទគចាប់ែលួនតាម្ធ្ិជាមួលដ្ឋឋ ន និងទសវាសងគមដូចជាការអប់រ ាំ និងសុែមាលភាព ទសរ ៊ីភាពចលនា និងភាពជាមាា ស់ទលើដ៊ីធល៊ី។

ការមិនបានអនុវតតននទគ្នលគាំនិតរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ខដលបានទទួលស្ថគ ល់ទៅក្នុងលិែិតុបក្រណ៍សិទធិមនុសសអនតរជាតិ ទៅខតជាក្ងវល់ដ៏ធាំមួយសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិចរាប់លាននាក់្ ។ គាំនិតខដលថាពលរដឋទាំងអស់ននរដឋមួយគឺជាជនជាតិទដើមភាគតិច និងមានសិទធិទសមើៗគ្នន រតូវបានទគទរបើរបាស់ជាការទដ្ឋោះស្ថរសរមាប់ការមិនទទួលស្ថគ ល់ជនជាតិទដើមភាគតិច ដូចជាទៅរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី៦ អាំ ុងកិ្ចារបជុាំពិនិតយទ ើងវញិទលើរបាយការណ៍ជាសក្ល ទរៀបចាំទដ្ឋយរក្ុមរបឹក្ាសិទធិមនុសសអងគការសេរបជាជាតិឆ្ន ាំ ២០១២ ទៅរបទទសឥោឌ ៧ ទៅបង់កាល ទដស និង ទៅរបទទសចិន។ ជាបនតបនាទ ប់ រដ្ឋឋ ភិបាលបានបដិទសធការអាំពាវនាវសុាំការទទួលស្ថគ ល់សិទធិសមូេភាពទដ្ឋយរក្ុមខដលក្ាំណត់ែលួនឯងថាជាជនជាតិទដើមភាគតិច។ ការបដិទសធជាបនតបនាទ ប់ទដ្ឋយរដឋទាំងទនោះទលើជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសរបស់ពួក្ទគ ខដលទទួលរងការទរ ើសទអើង និងការមិនយក្ចិតតទុក្ដ្ឋក់្ជា6

;

8

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ របព័នធ នឹងរតូវបានទគទបាោះបង់ គឺជាការរបឆ្ាំងទៅនឹងទគ្នលការណ៍ទទួលបានយុតតិធម៌សងគមដូចខដលបានបញ្ញា ក់្ទដ្ឋយទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច ។

ជនជាតិទដើមភាគតិចមានសិទធិទលើដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និងធនធានខដលពួក្ទគបានកាន់កាប់តាមរបនពណ៊ី បាន

រគប់រគង ឬបានទទួលជារបនពណ៊ី )UNDRIP មារតា២៦ និងមារតាពាក់្ព័នធ ២៥)។ ដ៊ីធល៊ី និងធនធានខដលពាក់្ពនធ័ គឺជាមូលដ្ឋឋ នរគឺោះសាំខ្ន់សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច។ ធនធានទាំងទនាោះ

បានបទងកើតជាមូលដ្ឋឋ នក្នុងការគ្នាំរទទសដឋកិ្ចាក្នុងការរស់ទៅ និងជារបភពននជាំទនឿ វបបធម៌ និងជាអតតសញ្ញា ណសងគមរបស់ពួក្ទគ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ីក្ាំពុងខតបនតរបឈមនឹងការដទណតើ មយក្ដ៊ីធល៊ី និងការបាំផលិចបាំផ្លល ញព៊ីការអភិវឌឍរទង់រទយធាំ និងការទញយក្ធនធានព៊ីសាំោក់្រដ្ឋឋ ភិបាល និងជារបទយជន៍រក្ុមេ ុនឯក្ជនទៅទលើខដនដ៊ីរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគ។ សិទធិជាមូលដ្ឋឋ នកាន់កាប់ដ៊ីធល៊ីតាមខបបរបនពណ៊ី របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ខតងខតរតូវបានដក្េូតឲ្យទៅសាំរាប់ខតសមបទន និង ការដក្សិទធិកាន់កាប់ ឬឯក្សិទិធ។ ការគាំរាមក្ាំខេងទផសងទទៀតទនាោះគឺនិនាន ការននការលាំទអៀងរគប់រគងជាបុគគលទៅទលើសិទធិដ៊ីជាសមូេភាព ខដលក្រណ៊ី ទនោះអាចទបើក្ចាំេរឲ្យដ៊ីធល៊ី និងធនធានរបស់ពួក្ទគកាល យជាឯក្ជនភាវបូន៊ីយក្មម និងអាចលក់្ដូរបានដូចរូបភាពននការអភិវឌឍជាទដើម។ ទបើទទោះប៊ីជាមានការទសនើសុាំទៅរដ្ឋឋ ភិបាលឲ្យមានការទគ្នរពទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច និងបទបញ្ញា តិតសត៊ីព៊ីការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងមានការការផតល់ដាំណឹងជាមុន (FPIC) ក៏្ទដ្ឋយ ក៏្ទគ្នលនទយបាយថាន ក់្ជាតិជាទរចើនបានដ្ឋក់្ទចញទរកាមរបូភាពននការអភិវឌឍទសដឋកិ្ចាខដលនាាំទៅរក្ការបាត់បង់ដ៊ីធល៊ី និងវបបធម៌ ទៅទ៊ីបាំផុតបានទធវើឲ្យអនតរាយដល់ការរស់ទៅរបស់ពួក្ទគ កាល យជាមនុសសរក្ុមមួយទផសងទទៀត។

ទៅក្នុងរបទទសទវៀតោម មានរបជាជនជនជាតិទដើមភាគតិច នត របមាណជា៩០០០០នាក់្ រតូវបានបងខាំ

ឲ្យផ្លល ស់ទ៊ីលាំទៅទដើមប៊ីស្ថងសង់វារ ៊ីវបបក្មមស ុនឡា ខដលអនក្ជាំនាញទវៀតោមអោះអាងថានឹងទធវើឲ្យពួក្ទគបាត់បង់ដ៊ីក្សិក្មមជាទរចើនទៅក្នុងឆ្ន ាំ២០១០។ ទៅក្នុងតាំបន់នរព ង់ននរបទទសក្មពុជា ខដលជាជរមក្របស់ជនជាតិទដើមភាគតិចកួ្យ ការផតល់ដ៊ីរាប់មឺុនេិចតាននដ៊ីនរពសរមាប់ការទញយក្ខរ ៉ា ការកាប់ទឈើ និងចាំការទៅស ូខដលបងខាំឲ្យទបាោះបង់ទចាលការរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគ។ ចាប់ព៊ីឆ្ន ាំ១៩៩៦ ដល់ឆ្ន ាំ២០១៣ មានរក្ុមេ ុន១១៧បានទទួលអជាា ប័ណណដ៊ីសមបទនទសដឋកិ្ចា (ELC) ខដលមាននផទដ៊ីសរបុ១( លានេិចតា៥.រក្សួងក្សិក្មម រុកាខ របមាញ់ និងទនស្ថទ%៥០ឬជាង )នននផទដ៊ីដ្ឋាំដុោះទៅក្នុងរបទទស៩ ខដលភាគទរចើននននផទដ៊ីទាំងអស់ទនោះគឺជាខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច។ ទបើទទោះប៊ីជារដ្ឋឋ ភិបាលក្មពុជាបានរបកាសផ្លែ ក្ផតល់សមបទនដ៊ីទសដឋកិ្ចាទៅក្នុងខែឧសភា ឆ្ន ាំ២០១២ យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ក៏្ន៊ីតិវធិ៊ីននការរតួតពិនិតយទ ើងវញិទលើដ៊ីសមបទន ខដលមានស្ស្ថប់បានបទងកើតឲ្យមានជទមាល ោះទៅក្នុងសេគមន៍។ ទនោះបានរួមបញ្ាូ លទាំងការទធវើអនុបទយគទៅជាដ៊ីឯក្ជនទលើដ៊ីរបនពណ៊ី ជាសមូេភាពរបស់សេគមន៍ និងការគរមាមក្ាំខេង និងបាំភិតបាំភ័យសេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច និងអនក្តាំោងរបស់ពួក្ទគ ខដលបដិទសធមិនទទួលយក្ក្មមសិទធិដ៊ីធល៊ីជាលក្ខណៈបុគគល និង ខដលបានតវា៉ាទមទរក្មមសិទធិសមូេភាព។ ទៅក្នុង

7

ីធ្លី ដ ន ី និខធ្នធានសផេខៗ

;

9

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ ក្រណ៊ី ដ៍ចរមូងចរមាសទនោះ អាជាា ធរថាន ក់្មូលដ្ឋឋ ននិងអាជាា ធរថាន ក់្ជាតិរតូវបានគ្នាំរទទដ្ឋយរក្មេ ុនដ៊ីសមបទនទសដឋកិ្ចា ។

ទៅឆ្ន ាំទនោះ មានសេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិចមួយចាំនួនទៅក្មពុជា បានចាប់ទផតើមតវា៉ាជាមួយរក្ុមេ ុន

ដ៊ីសមបទនទសដឋកិ្ចា។ ទៅក្នុងពាក្យបណតឹ ងរបឆ្ាំងទៅកាន់ទសនាធិការផតល់របាក់្ក្មា៊ីឯក្ជនមួយរបស់ធនាគ្នរពិភពទលាក្ គឺស្ថជ៊ីវក្មមអនតរជាតិទៅកាត់ថា អាយខអេវសុ៊ី (IFCខដល ១៧តិចចាំនួនជាតិទដើមភាគសេគមមន៍ជន )ទៅក្នុងទែតតរតនគិរ ៊ីបានតវា៉ារបឆ្ាំងនឹងរក្ុមេ និងជនជាតិកាចក់្ ទាំពួន ចារា៉ាយ មានរក្ុមជនជាតិទដើម្ុនខដលយក្ដ៊ីសេគមន៍ែុសចាប់មួយទ ម្ ោះថា រក្ុមេ ុន េងអាញ់ោក យឡាយ (HAGL) ខដលជាទុនវនិិទយគរបស់ស្ថថ ប័នអាយទអេវសុ៊ី (IFC) តាមរយៈមូលនិធិសមធ៌មរបស់របទទសទវៀតោម។ រក្ុមេ ុនឯក្ជនទវៀតោមមួយទនោះបានយក្ដ៊ីចាំការ ដ៊ីវាលទមម ចិញ្ា ឹមសតវ និងបាំផ្លល ញនរពទឈើ បាំផ្លល ញនរពជាំទនឿ ខដលនាាំទៅរក្ការបាត់បង់ខដនដ៊ីរបស់សេគមន៍ រពមទាំងការរស់ទៅ និងរបនពណ៊ី វបបធម៌ផងខដរ។ ទៅក្នុងពាក្យបណតឹ ងខដលបានទមទរយក្ដ៊ីរបស់ពួក្ទគមក្វញិ បានបងខាំឲ្យស្ថថ ប័នអាយខអេវសុ៊ី (IFC) ទធវើការទសុើបអទងកតទៅទលើរក្ុមេ ុនទវៀតោមមួយទនោះ ក្នុងការរ ាំទលាភទលើចាប់របទទសក្មពុជា និងចាប់អនតរជាតិ ក៏្ដូចជាទសុើបអទងគតទលើការរ ាំទលាភទលើទគ្នលនទយបាយការពាបរសិ្ថថ ន និងសងគមរបស់ស្ថថ ប័នអាយខអេវសុ៊ីែលួនឯងផងខដរ។

ការពរង៊ីក្ដ៊ីដ្ឋាំដុោះចាំការដូងទរបង ក៏្បានយក្ដ៊ីធល៊ីរបស់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅរបទទសឥណឌូទណសុ៊ី និងមា៉ា ទ សុ៊ីផងខដរ។ សថិតក្នុងស្ថថ នភាពខដលដ៊ីធល៊ីក្ាំពុងខតទៅទសសសល់តិចតួចទនាោះ ការខបងខចក្ដ៊ីធល៊ីរបស់រដឋសរមាប់ទរបើរបាស់របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវបានយក្ទៅទរបើមតងបនតិចៗក្នុងការដ្ឋាំដុោះដាំោាំដូងទរបង ខដលផលិតដូងទរបង៨៥%ននផលិតផលដូងទរបងសរបុទៅទលើពិភពទលាក្ទៅក្នុងឆ្ន ាំ២០០៩-២០១០ (FAO)។ ទៅឧបទវ៊ីបមា៉ា ទ សុ៊ី មានខតដ៊ីរដឋរបខេល២០០០០េិចតាខតប៉ាុទោណ ោះ១០ ខដលបានដ្ឋក់្ជាដ៊ីរដឋបាលសេព័នធ និងរក្ាទុក្សរមាប់ការរបក្បមុែរបរ និងការទរបើរបាស់របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ដ៊ីបាំរុងទុក្ទនោះមានរតឹមខត១៥នន%តាំបន់ដ៊ីខដលបានតាាំងទ៊ីលាំទៅ។ ទៅក្នុងរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី ការទទួលបានដ៊ីសរមាប់ការដ្ឋាំដុោះដាំោាំដូងទរបង បានបទងកើតឲ្យមានការរ ាំទលាភសិទធិដ៊ីធល៊ីសេគមន៍មូលដ្ឋឋ នយ៉ាងធៃន់ធៃរ។ ទៅនថៃទ៊ី៦ ខែមិនា ឆ្ន ាំ២០១៤ សមាជិក្សេគមន៍មាន ក់្ននរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច ស ូគូអាោក់្ដ្ឋឡាាំ រតូវបានទគសមាល ប់ និងមនុសស៥នាក់្ទទៀតបានរងរបួស ទៅក្នុងការប៉ាោះទងគិចគ្នន ជាមួយសនតិសុែសត៊ីព៊ីបញ្ញា សមបទនដ៊ីដ្ឋាំដាំោាំដូងទរបងខដលជាក្មមសិទធិរបស់រក្ុមេ ុន ភ៊ីធ៊ី ទអស្ថ តិចភឺស្ថដ្ឋ ទៅស ូមា៉ា រតា។ ទលើសព៊ីទនោះទទៀត ទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់តុលាការធមមនុញ្ាបានរបកាសនាទពលថម៊ីៗទនោះថា នរពទឈើរបនពណ៊ី ខដលមិនខមនជាក្មមសិទធិរបស់រដឋ គឺជានរពទឈើខដលសថិតក្នុងស្ថថ នភាពទរគ្នោះថាន ក់្ទរពាោះនឹងអាចមានការអនុវតតន៍មិនសមស្សប។ ក្នុងការទឆលើយតបទៅនឹងក្រណ៊ី បណតឹ ងរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច កាលព៊ីនថៃទ៊ី១៦ ខែសភា ឆ្ន ាំ២០១៣ តុលាការបានបញ្ញា ក់្ព៊ីសិទធិរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចជាង៤០លាននាក់្ ទៅក្នុងរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី ក្នុងការរគប់រគង និងកាន់កាប់ទលើដ៊ីនរពរបស់សេគមន៍១១ ។ ទបើទទោះប៊ីជាយ៉ាងទនោះក៏្ទដ្ឋយ ក៏្អាជាា ធរមូលដ្ឋន នទៅមានការរបទងើយក្ទនតើយទៅក្នុងការទចញទសចក្ត៊ីខណនាាំអាំព៊ីការអនុវតត ក្នុងការទទួលស្ថគ ល់នរពទឈើរបនពណ៊ី ដល់ជនជាតិទដើមភាគតិច។ ទលើសព៊ីទនោះទទៀត រដ្ឋឋ ភិបាលបានក្ាំពុងខតជាំរុញការអនុវតតន៍ខផនការទមសត៊ីព៊ីការជាំរុញ និងបទងកើនការអភិវឌឍទសដឋកិ្ារបស់របទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី ខដលក្នុងទនាោះរមួមានគទរមាងខដលមានការបាំផលិចបាំផ្លល ញ ដូចជាគទរមាងម៊ីេវ៊ី (MIFEE) និងគទរមាង យូរមូូកា (Urumuka) និងគទរមាងវារ ៊ីអគគិសន៊ីមា៉ាមប ឺរា៉ាម៉ាូ(Mamberamo ទៅបា៉ា ពូ)រពមទាំងគទរមាងពរង៊ីក្ការរុក្រក្ខរ ៉ាខ្ន តធាំទៅចាំក្ោត លននទកាោះកាល៊ីមា៉ា ន់តាន់ ទេើយ

8

;

10

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ គទរមាងទាំងអស់ទនោះគឺសុទធខតសថិតទៅក្នុងតាំបន់ជនជាតិទដើមភាគតិចរស់ទៅ។

របភពចាំបងមួយទទៀតខដលបាំផ្លល ញដ៊ីធល៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទនាោះគឺ ការរកុ្រក្ខរ ៉ារទង់រទយធាំ ខដលការរកុ្រក្ទនោះគឺជាវស័ិយមួយខដលទធវើឲ្យទសដឋកិ្ចាតាំបន់មានការទក្ើនទ ើង។ មានរក្ុមេ ុនខរ ៉ារាប់រយខដលក្ាំពុងទធវើរបតិបតតិការទៅទលើខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ី ខដលទៅក្នុងទនាោះមិនមានរក្ុមេ ុនោមួយបានឆលងកាត់ដាំទណើ រការ ការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងមានការផតល់ដាំណឹងជាមុន (FPIC) ជាមួយសេគមន៍ខដលរងទរគ្នោះទ ើយ។ ខតជាការពិតមានរដ្ឋឋ ភិបាលែលោះបានផតល់ទសវាការពារសនតិសុែឲ្យទៅរក្ុមេ ុនទាំងទនាោះទប់ទល់នឹងការទក្ើនទ ើងននការតវា៉ារបស់សេគមន៍មូលដ្ឋឋ ន ខដលរងផលប៉ាោះពាល់ទៅវញិ ទៅក្នុងរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី ឧទេរណ៍(បងករឲ្យ មេ ុនរុក្រក្ខរ ៉ានិងក្ងទោនបា៉ារា៉ាការពាររក្ុ ការទរបើរបាស់ក្ងក្មាល ាំងរបដ្ឋប់អាវុធ ។)និងរបទទសភ៊ីល៊ីព៊ីនការសម មានការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសយ៉ាងធៃន់ធៃរមានដូចជា្ល្ ប់មនុសសទរៅរបព័នធតុលាការ ការទធវើទរណុក្មម ចាប់ែលួនតាមអាំទពើចិតត និងការ ុាំែលួនសេគមន៍ ក៏្ដូចជាការ ាំទលាភផលូវទភទទលើស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចផងខដរ ។

ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន មានទាំងរក្ុមេ ុនក្ាំពុងរកុ្ខរ ៉ា និងរក្ុមេ ុនក្ាំពុងដ្ឋក់្ពាក្យទសនើសុាំខដលទគរាយ

ការណ៍ថានឹងទធវើការរកុ្រក្ស្សទប់ខរ ៉ាទរកាមដ៊ី ជាពិទសសខរ ៉ាមាស និងស្ថព ន់ ខដល៦០ននតាំបន់រកុ្រក្ទនាោះគឺសថិតទៅ%រក្ុមសេគមន៍ខដលតវា៉ាជាមួយគទរមាងរកុ្រក្ខរ ៉ា ទលើខដនដ៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចភាគខ្ងទជើងននតាំបន់ែូឌ៊ី ឺរា៉ា។ការសមាល ប់តាំោងសេគមន និងការទរបើរបាស់ក្មាល ាំងទយធាទៅក្នុងតាំបន់។ រងនូវការបញ្ជ្ងាក បបានទទួល្៍ជនជាតិទដើមភាគតិច និងសមាជិក្របស់រក្ុមមោជនខដលបានតវា៉ារបឆ្ាំងនឹងគទរមាងរកុ្រក្ខរ ៉ាទនោះ មានចាំនួន៤៤នាក់្ទេើយក្នុងក្ាំ ុង៤៥ខែននដាំទណើ រការសក្មមភាពរបស់រក្ុមេ ុនរកុ្រក្ខរ ៉ា។

ទៅក្នុងរបទទសនថ ទបើទទោះប៊ីជាមានការវវិឌឍវជិាមានខផនក្ទគ្នលនទយបាយខដលទក់្ទងទៅនឹងជនជាតិ

ទដើមភាគតិចដូចជា ទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់គណៈរដខមញ្ជ្នត៊ីក្នុងការស្ថត រទ ើងវញិនូវជ៊ីវភាពរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ចាវល៊ី និងកាខរ ៉ានកាលព៊ីឆ្ន ាំ២០១០យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ក៏្ទៅខតមិនទន់ទ ើញមានការរ ៊ីក្ចាំទរ ើនោមួយទក្ើតទ ើងទទ។

ទៅអូឌ៊ីស្ថ របទទសឥោឌ ខដលជាតាំបន់របស់រក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច ដុងញ្ជ្ោគ បានរបឆ្ាំងរាប់ឆ្ន ាំមក្

ទេើយទៅនឹងខផនការរ ៉ាុក្រក្ខរ ៉ារបស់រក្ុមេ ុន វា៉ានដ្ឋនតា ទៅក្នុងទនាោះមានខត១២ក្នុងចាំទោមសេគមន៍ទាំង១០០ខដលរងផលប៉ាោះពាល់ បានទទួលកិ្ចារបឹក្ាទយបល់ជាមួយអាជាា ធរមូលដ្ឋឋ ន ទទោះប៊ីជាមានទសចក្ត៊ីសទរមចរបស់តុលាការក្ាំពូលកាលព៊ីខែទមស្ថ ឆ្ន ាំ២០១៣ សត៊ីព៊ីការរបឹក្ាទយបល់ជាមុនជាមួយសេគមន៍មូលដ្ឋឋ នមុននឹងគទរមាងការរកុ្រក្ខរ ៉ាចាប់ទផតើមក៏្ទដ្ឋយ។ របាយការណ៏មួយរបស់អងគការពលក្មមអនតរជាតិ១២សត៊ីព៊ីរបទទសឥោឌ ជនជាតិទដើមភាគតិចបានអោះអាងថា ជាងពាក់្ក្ោត លននធនធានខរ ៉ាទៅក្នុងរបទទស គឺបានមក្ព៊ីការរ ាំទលាភបាំពានសិទធិរក្ុមកុ្លសមព័នធ។

ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ីនឹងអាចជួបរបទោះនូវការបាត់បង់ដ៊ីធល៊ី និងការបាំផលិចបាំផ្លល ញកាន់ខតទរចើន

ទៅទពលខដលសមាេរណក្មមទសដឋកិ្ចាអាស្ថ នចូលមក្ដល់។ ទគ្នលបាំណងទនោះរមួបញ្ាូ លទាំងគទរមាងអភិវឌឍន៍ទេដ្ឋឋ រចនាសមព័នធ ថាមពលខ្ន តធាំ ការដឹក្ជញ្ាូ ន និង ទូរគមនាគមន៍ ខដលទាំងទនោះមិនរតឹមខតកាត់បនថយខដន

9

;

11

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

ដ៊ីរបនពណ៊ី ជនជាតិទដើមភាគតិចប៉ាុទោណ ោះទទ ប៉ាុខនតមានការទក្ងរបវញ័្ា យក្ធនធានធមមជាតិរបស់ពួក្ទគខថមទទៀត រួមមានធនធានខរ ៉ា និងរបព័នធចរនតទឹក្សរមាប់បាំទពញតរមូវការវស័ិយឋាមពល។ ក្នុងចាំទោមខផនការទេដ្ឋឋ រចនាសមព័នធទាំងទនាោះរមួមានរបព័នធថាមពល របព័នធបាំពង់ឧសម័នអនតរអាស្ថ ន របព័នធផលូវជាតិអាស្ថ ន របព័នធផលូវខដក្សឹងាបុរ ៊ី និងគុនម៊ីង និងបោត ញទូរគមនាគមន៍ថាន ក់្តាំបន់។ ទៅក្នុងតាំបន់ទមគងគ គទរមាងស្ថងសង់ទាំនប់វារ ៊ីអគគិសន៊ី២ក្នុងចាំទោមគទរមាងស្ថងសង់ចាំនួន១១ ខដលបានទរគ្នងទុក្យូរមក្ទេើយទៅទនលទមគងគទរកាម ទៅក្នុងទនាោះមាន៩ទាំនប់វារ ៊ីអគគិសន៊ីទៅក្នុងរបទទសឡាវ និងមាន២ទៅក្នុងរបទទសក្មពុជា ខដលគទរមាងទាំងទនោះបានចាប់ទផតើមផ្លល ស់បតូរទ៊ីលាំទៅរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច និងសេគមន៍មូលដ្ឋឋ ន។ គទរមាងអភិវឌឍន៍ និងការទរបើរបាស់ធនធានខដលនឹងស្ថងសង់ទ ើង គឺនឹងទក្ើតទ ើងទៅក្នុងខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច។

សិទធិមនុសសរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច មិនរតឹមខតរគបដណត ប់ទលើសិទធិពលរដឋជាបុគគល និងសិទធិ

នទយបាយប៉ាុទោណ ោះទទ ខថមទាំងដ្ឋក់្បញ្ាូ លនូវសិទធិសមូេភាព ខដលរមួទាំងសិទធិទលើដ៊ីធល៊ី និងធនធាន សិទធិទទួលបានការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន និងសិទធិចូលរមួក្នុងការទធវើទសចក្ត៊ីសទរមចចិតត។ ការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសជាទរចើនខដលជនជាតិទដើមភាគតិចជួបរបទោះទក្ើតទ ើងទដ្ឋយស្ថរការមិនទទួលស្ថគ ល់សិទធិសមូេភាពរបស់ពួក្ទគទលើដ៊ីធល៊ី និងធនធាននានា។ ទនោះបោត លឲ្យមានការបទណត ញទចញទដ្ឋយបងខាំព៊ីដ៊ីរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគ ការផ្លល ស់ទ៊ីលាំទៅ និង ការដ្ឋក់្ឲ្យមានក្ងទយធាទទៀតផង ខដលជាការរ ាំទលាភយ៉ាងធៃន់ធៃរទលើសិទធិបុគគល និងសមូេភាពរបស់ពួក្ទគ។ ក្ងទយធា និងក្មាល ាំងសនតិសុែទផសងៗ រតូវបានទគបញ្ាូ នមក្ទដើមប៊ីបញ្ជ្ងាក បការតស ូរបស់របជាជនរបឆ្ាំងនឹងគទរមាងអភិវឌឍន៍នានា ខដលបោត លឲ្យមានការរ ាំទលាភយ៉ាងធៃន់ធៃរទលើសិទធិពលរដឋ និងសិទធិនទយបាយ រមួទាំងការទចាទរបកាន់បទទលមើស និងការមូលបងាក ច់ ចាំទពាោះអាំទពើស្សបចាប់របស់ពួក្ទគ។

ទៅក្នុងឆ្ន ាំ ២០១៣ យ៉ាងទោចោស់មានការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសចាំនួន ៩៧ ក្រណ៊ី ខដលមានជនរងទរគ្នោះជាជនជាតិទដើមភាគតិចចាំនួន ១០២( ទៅតាំបន់អាសុ៊ី ៩ ទៅក្នុងរបទទសចាំនួន ៦២១,បោត ញអនការពារសិទធិមនុសសជនជាតិទដើម ភាគតិច,១១ ក្រណ៊ី គឺជាការរ ាំទលាភសិទធិបុគគលខដលមានជនរងទរគ្នោះចាំនួន ៥៩ ។)៦៤២នាក់្ និង ៣៨ក្រណ៊ី គឺជាការរ ាំទលាភសិទធិសមូេភាពខដលមានជនរងទរគ្នោះចាំនួន ៩០ការរ ាំទលាភសិទធិ នាក់្។ ៩៩៧,កា និង ការទបៀតទបៀន ការចាប់ែលួនតាមអាំទពើចិតតនិងការ ុាំែលួន បុគគលមានដូចជាការចាប់ពរងាត់រគាំរាមក្ាំខេង ការសមាល ប់ទរៅរបព័នធតុលា ការបាញ់សមាល ប់ និងការបាំផទុោះរគ្នប់ខបក្មិនទរ ើសមុែ ការយក្មនុសសទៅទធវើជាខែល ការបាំផលិចបាំផ្លល ញ ការដក្េូតរទពយរទពយសមបតតិ ការទធវើទរណុឌ ក្មម ទេើយចាំទពាោះស្តសត៊ីវញិ ទទួលរងការរ ាំទលាភផលូវទភទ និងការទបៀតទបៀនទក្រ តិ៍ខ្ម ស។ មា៉ាងវញិទទៀត ការរ ាំទលាភសិទធិសមូេភាពទរចើនមានដូចជា ការចាប់យក្ដ៊ីធល៊ី ការផ្លល ស់ទ៊ីលាំទៅទដ្ឋយបងខាំ និងការរ ាំទលាភការរពមទរពៀងទដ្ឋយទសរ ៊ី និងជូនដាំណឹងជាមុន ភាគទរចើនទដ្ឋយស្ថរការទធវើសមបទនដ៊ីទសដឋកិ្ចាសរមាប់ទធវើចាំការទឈើដ្ឋាំ ខរ ៉ា ទាំនប់វារ ៊ីអគគ៊ីសន៊ី និង គាំទរាងទញយក្ឋាមពល និងធនធានទផសងៗ។ ការរ ាំទលាភបាំពានទាំងទនោះបានកាល យទៅជាបនទុក្កាន់ខតធៃន់ធៃរ ទដ្ឋយការមិនទគ្នរពសិទធិក្នុងការចូលរមួឲ្យ

េទិធិមនុេេ ការស្បើ្ាេក់្ម្ល ខំសោធា និខ ចាប់េនតិេខុជាតិ

10

;

12

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ បានទពញទលញ និងមានរបសិទធិភាពក្នុងការសទរមចចិតត រគប់បញ្ញា ខដលពាក់្ព័នធជាមួយជនជាតិទដើមភាគតិច និងការទរ ើសទអើងពូជស្ថសន៍។ ទសចក្ត៊ីរពួយបារមភគឺក្ាំពុងទក្ើតទ ើងផងខដរ ទលើអនក្ការពារសិទធិមនុសសជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងចាំទោមអនក្រងទរគ្នោះជាសក្មមជនសិទធិមនុសស។ អនក្ការពារសិទធិមនុសសជនជាតិទដើមភាគតិចរបខេល ៤០០០ នាក់្ បានទទួលរងនូវការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសតាមទាំរង់ទផសងៗដូចជា ការរ ាំទលាភទលើរបូរាងកាយ ការចាប់ពរងាត់ និងការសមាល ប់ទរៅរបព័នធតុលាការក្នុងរយៈទពលជាងប៊ីឆ្ន ាំក្នលងមក្ទនោះ។ ជនរងទរគ្នោះចុងទរកាយគឺទលាក្ វ ៊ីទលៀម ប ូោក ទ៊ី ខដលរតូវបានទគបាញ់សមាល ប់ទៅទែតតក្ាំទណើ តរបស់គ្នត់ទៅតាំបន់ែូឌ៊ី ឺរា៉ា របទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ក្នុងខែទមស្ថ ឆ្ន ាំ ២០១៤ ។ ក្រណ៊ី ទាំងទនោះមានតិចតួចប៉ាុណ ក្នលងមក្្ណទ្ ្ោះ ខដលរតូវបានចាត់វធិានការតាមផលូវការ ។ យ៉ាងទោចមាន៣៥ក្រណ៊ី ក្នុងចាំទោម៩៧ក្រណ៊ី តាមរយៈលិែិតនិងញ្ាតិត រតូវបានដ្ឋក់្ជូនអាជាា ធរជាតិ និងស្ថថ ប័នសិទធិមនុសសទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញា និងសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច ។)បោត ញអនក្ការពារសិទធិមនុសសជនជាតិទដើមភាគតិច(ទលើក្ខលងខតគណៈក្មាម ធិការបរ្ធានាធិបត៊ីេវ៊ីល៊ីព៊ីនសត៊ីព៊ីសិទធិមនុសសមួយទទខដលមានការទឆលើយតបយ៉ាងសក្មម និងបានផតល់ពត៌មានចុងទរកាយចាំទពាោះលិែិតខដលបានដ្ឋក់្ជូន ទរៅព៊ីទនោះទទួលបានតិចតួច ឬមិនមានការទឆលើយតបទស្ថោះខតមតង ព៊ីអាជាា ធរជាន់ែពស់រដ្ឋឋ ភិបាល។ ការគាំរាមក្ាំខេងមួយចាំទពាោះសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច គឺជាចាប់សនតិសុែជាតិខដលរដ្ឋឋ ភិបាលទៅតាំបន់អាសុ៊ីបានអនុមតិចាប់ក្នុងការរបយុទធរបឆ្ាំងជាស្ថក្លនឹងអាំទពើទភរវក្មម។ ជាទូទៅ ការពរង៊ីក្អាំោចរបស់រដ្ឋឋ ភិបាលក្នុងការចាប់ែលួន និងការ ុាំែលួន និងទដើមប៊ីរគប់រគងសិរ ៊ីភាពជាមូលដ្ឋឋ នននការបទញ្ា ញមតិ ការជួបជុាំ និងការបទងកើតសមាគម ចាប់ទាំងទនោះរតូវបានទរបើរបាស់ទដើមប៊ីបញ្ជ្ងាក បការតស ូរបស់សេគមន៍ និងទដើមប៊ីយក្ទលសចាំទពាោះការ ុាំែលួនែុសចាប់ ការសមាល ប់ និង ដ្ឋក់្ឲ្យមានក្ងទយធា។ ទៅក្នុងចាប់មួយចាំនួន អាំទពើទភរវក្មមរតូវទគឲ្យនិយមន័យមានលក្ខណៈទូលាំទូលាយ ដូចទៅរបទទសឥណឌូ ទនសុ៊ី និង បង់កាល ទដស ឲ្យនិយមន័យថាជាការរបឆ្ាំងនឹងបទដ្ឋឋ នសិទធិមនុសសខដលមានការទទួលស្ថគ ល់ជាអនតរជាតិ។ ចាប់ទ៊ី ៨៧ ព៊ីការរបឆ្ាំងនឹងអាំទពើទភរវក្មមរបស់របទទសបង់កាល ទដស ខដលអនុញ្ញា តឲ្យមានការទចាទជាបទទលមើស ទរពាោះការតវា៉ាទដ្ឋយអេឹងានានា មិនបានស្សបទៅតាមទគ្នលការណ៍ចាប់ខដលមានខចងទៅក្នុងសនធិសញ្ញា អនតរជាតិសត៊ីព៊ីសិទធិពលរដឋ និងនទយបាយទ ើយ មារតា( )១៥ខដលតរមូវថា ទាំងការទទួលែុសរតូវខផនក្រពេមទណឌ និង ការដ្ឋក់្ទទសគឺរតូវបានក្ាំណត់ទដ្ឋយបទបញ្ញា តិតខដលមានភាពចាស់លាស់និងមានភាពជាក់្ខសតង និង អាចអនុវតតបាន ទៅទពលខដលអាំទពើ ឬការែក្ខ្នោមួយបានទក្ើតទ ើង។ ទៅឥណឌូ ទនសុ៊ី សភាបានអនុម័តចាប់របតិសក្មម បនាទ ប់ព៊ីមានការបាំផទុោះរគ្នប់ខបក្បងាូរ្មទៅទកាោះបាល៊ី ខដលផទុយនឹងចាប់រពេមទណឌ ខដលមានស្ស្ថប់ អនុញ្ញា តឲ្យមានការកាត់ទទសរបោរជ៊ីវតិនិងការចាប់ទផតើមភសតុតាងដាំបូងមានភាពជាក់្លាក់្តិចតួច។

ទៅរបទទសមា៉ា ទ សុ៊ី ចាប់វធិានការណ៍ពិទសសសត៊ីព៊ីបទទលមើសខ្ងសនតិសុែ ក៏្មិនបានទឆលើយតបទៅនឹងបទដ្ឋឋ នសិទធិមនុសសអនតរជាតិ ដូចជាអនុញ្ញា តិឲ្យប៉ាូល៊ីស ុាំែលួនជនសងស័យមិនឲ្យជួបអនក្ខ្ងទរៅរយៈទពល៤៨ទមា៉ាង និងឲ្យមានការ ុាំែលួនទដ្ឋយមិនមានការបញ្ញា ឬមិនទទួលបានការកាត់ទសចក្ត៊ីអស់រយៈទពល២៨នថៃ ខដលប

11

;

13

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

ោត លឲ្យមានការរបឈមនឹងការទធវើទរណុឌ ក្មម។ ក្ងក្មាល ាំងប៉ាូល៊ីសរតូវបានទគសងស័យមិនរតឹមខតការរបរពឹតតិអាំទពើនរពនផសប៉ាុទោណ ោះទទ ខថមទាំងរតូវទគសងស័យថាបងករឲ្យមានការស្ថល ប់ទៅក្នុងមនទ៊ីរ ុាំឃាំងរបស់ពួក្ទគទទៀតផង ជាពិទសសទៅស្ថថ ន៊ីយ៍ប៉ាូល៊ីស។ តាាំងព៊ីឆ្ន ាំ ២០០៩ ដល់ខែស៊ីោ ឆ្ន ាំ ២០១៣ ទយងតាមទសចក្ត៊ីខថលងការណ៍របស់នាយក្រដឋមញ្ជ្នត៊ីចាាំផទោះរបស់មា៉ា ទ សុ៊ី បានឲ្យដឹងថា ប៉ាូល៊ីសបានបាញ់របោរទៅទលើមនុសសចាំនួន ១២៤ រមួទាំងជនជាតិទដើមភាគតិច៤នាក់្ផងខដរ១៣ ។ មិនមានអងគភាពោមួយតាមដ្ឋនការសមាល ប់របស់ក្ងក្មាល ាំងសនតិសុែទនោះទទ។ ទៅខែ វចិឆិកា ឆ្ន ាំ ២០១៣ ប៉ាូល៊ីសបានចាប់ែលួនអនក្តវា៉ាជនជាតិទប៉ាោាំងចាំនួន ១០នាក់្ ទៅមូរមុ ខដលទធវើការបិទផលូវអស់ជាទរចើនសបាត េ៍ ទដើមប៊ីតវា៉ានឹងខផនការរបស់រដ្ឋឋ ភិបាលស្ថរា៉ាវា៉ាក់្ឲ្យពួក្ទគតាាំងទ៊ីលាំទៅថម៊ី ទដើមប៊ីបនតការស្ថងសង់ទាំបន់វារ ៊ីអគគ៊ីសន៊ីខដលក្ាំពុងជនលិចភូមិឋាន និងបានជទមលៀសជនជាតិទដើមភាគតិចទប៉ាោាំងជាង ១៣០០នាក់្ទចញព៊ីភូមិ ។

ទៅរបទទសឥោឌ ចាប់សត៊ីព៊ីការទប់ស្ថក ត់សក្មមភាពែុសចាប់ខដលបានទធវើវទិស្ថធនក្មម ទៅខតដ្ឋក់្បរមាមទលើអងគការចាំនួន ៣២ ខដលរតូវបានោមឃត់ទៅក្នុងចាប់ទប់ស្ថក ត់អាំទពើទភរវក្មម ខដលបានលុបទចាលក្នុងចាំទោមរបទទសខដលរដ្ឋឋ ភិបាលទៅតាំបន់អាសុ៊ីទនោះខតមតង ព៊ីអាជាា ធររដ្ឋឋ ភិបាលអងគការទាំង ៣២ មាន ១១ គឺជាអងគការរបស់រក្ុមជនជាតិភាគតិចមក្ព៊ីភាគឦស្ថន។ ការទធវើវទិស្ថធនក្មមចាប់សត៊ីព៊ីការទប់ស្ថក ត់សក្មមភាពែុសចាប់ (UAPAស្ថថ ប័ន ឬ សមាគមបុគគល« ទដើមប៊ីដ្ឋក់្បញ្ាូ លពាក្យ »បុគគល« បានពរង៊ីក្ការក្ាំណត់និយមន័យននពាក្យ )ជ មក្ទរបើរបាស់ទដើមប៊ីចាប់ែលួនសក្មមជនជនចាប់ទនោះរតូវបានទគយក្ ។»បុគគលឬយ៉ាងោនជាតិភាគតិចទៅរដឋមា៉ាន៊ីពូរភាគឦស្ថន ខដលក្នុងចាំទោមពួក្ទគទាំងទនាោះ ទលាក្បណឌិ ត ប ៊ីោយ៉ា ក់្ ទសន ខដលរតូវបានចាប់ែលួនទៅខែឧសភា ឆ្ន ាំ ២០០៧ ទដ្ឋយរដ្ឋឋ ភិបាល ចាត់ទ៊ីោក និងខដលអនក្ឈនោះពានរងាវ ន់ណូខបលទាំង ២២ របូ ទមទរឲ្យទដ្ឋោះខលងរបូទលាក្វញិ ទៅក្នុងលិែិតមួយទផាើជូនរដ្ឋឋ ភិបាលឥោឌ ខដលបាននិយយថា គ្នត់រតូវបានទចាទរបកាន់«ទដ្ឋយរាប់បញ្ាូ លគ្នន ជាមួយ ។»ខដលមិនស្សបតាមបទដ្ឋឋ នសិទធិមនុសសអនតរជាតិ ទរកាមចាប់សនតិសុែនផទក្នុងចាំនួនព៊ីរនរយៈទពលននការអាំោចធាំទូលាយខដលអនុញ្ញា តឲ្យបទងកើ ការទធវើវទិស្ថធនក្មមចាប់ទប់ស្ថក ត់សក្មមភាពែុសចាប់អាចនឹងទធវើឲ្្ ុាំែលួនយមានការភ័យខ្ល ចចាំទពាោះការ ុាំែលួន និង រារាាំងបុគគលចាំទពាោះការទរបើរបាស់សិទធិចូលរមួ។

ទលើសព៊ីទនោះទទៀត ចាប់អាំោចពិទសសរបស់ក្ងក្មាល ាំងរបដ្ឋប់អាវធុទៅឥោឌ ខដលបទងកើតបទបញ្ាតិតមិន

មានភាពចាស់លាស់ និងបានផតល់អាំោចវសិ្ថមញ្ាដល់ក្មាល ាំងរបដ្ឋប់អាវធុ រតូវបានយក្ទៅអនុវតតទៅតាំបន់ខដលទគទៅថា មានការរ ាំខ្ន រមួទាំងតាំបន់មា៉ាន៊ីពូរ បោត លឲ្យមានការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសខដលមិនមានការដ្ឋក់្ទទសទណឌ ។ ចាប់ទនោះខដលនាាំឲ្យមានការតវា៉ាជាទរចើនដូចជាការទធវើកូ្ដក្មមអត់អាោរទៅមា៉ាន៊ីពូររបស់ក្ញ្ញា អ៊ីរ ៉ាមុចានូ ស្ថម៊ីឡាបាន កាល យជាការរពួយបារមភព៊ីការរ ាំទលាភសិទធិមនុសសទៅក្នុងតាំបន់ ទេើយក្នុងចាំទោមក្ងវល់ទាំងទនោះមានដូចជា ការសមាល ប់ តាមអាំទពើចិតត ការទធវើទរណុឌ ក្មម អាំទពើនរពនផស អាំទពើអមនុសសធម៌ ការមិនឲ្យតនមល និង ការបាត់ែលួនទដ្ឋយបងខាំ។

12

;

14

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចបានទដើរតួនាទ៊ីយ៉ាងសាំខ្ន់របក្បទដ្ឋយការទទួលែុសរតូវទៅទលើផលិតក្មមទសបៀង និងការរគប់រគងធនធានទៅក្នុងសេគមន៍។ ការមិនទទួលស្ថគ ល់សិទធិសមូេភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទលើដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និងធនធានរបស់ពួក្ទគគឺជាការមិនទទួលស្ថគ ស់តួនាទ៊ីរបស់ស្តសត៊ីទៅក្នុងសងគម។ ជាលទធផលចាំទណោះដឹង និងជាំនាញរបស់ពួក្ទគទក់្ទងនឹងក្សិក្មមចិញ្ា ឹមជ៊ីវតិរតូវបានទគចាត់ទុក្ថាមិនមានស្ថរៈសាំខ្ន់ និងមិនមានលក្ខណៈវទិាស្ថស្តសត។ ការកាប់បាំផ្លល ញនរពទឈើ និងកាដក្េូតធនធានធមមជាតិទផសងៗទទៀតព៊ីតាំបន់ជនជាតិទដើមភាគតិចខដលជាតាំបន់ពួក្ទគបានអភិវឌឍន៍ចាំទណោះដឹង និងជាំនាញ ទនាោះនឹងនាាំទៅរក្ការបាត់បង់នូវតនមលននចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ី វបបធម៌របស់ពួក្ទគ។ ទដ្ឋយស្ថរខតការបាត់បង់សិទធិកាន់កាប់ និងរគប់រគងទលើដ៊ីធល៊ី និងធនធាន និងការបាត់បង់របភពទសដឋកិ្ចាចិញ្ា ឹមជ៊ីវតិ បានកាល យជាឧបស័គគដល់ស្តសត៊ី ក្នុងការបាំទពញតួនាទ៊ី និងការចួលរមួរបស់ពូក្ទគទៅក្នុងការអភិវឌឍន៍របក្បទដ្ឋយនិរនតរភា។ ទលើសព៊ីទនោះស្តសត៊ីខតងខតរបឈមមុែនឹងការទរ ើសទអើងក្នុងការទទួលបានការអប់រ ាំ ការទទួលបានទសវាសុែភាព និងការចូលរមួទៅក្នុងដាំទណើ រការននការសទរមចចិតត។

ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទដ្ឋយអាស្ស័យទលើគុណធម៌ ទលើទយនឌ័រ និងជាតិពនធុរបស់ែលួន បានទទួលរងនូវផលប៉ាោះពាល់ និងងាយរងទរគ្នោះព៊ីការបាត់បង់មតងបនតិចៗនូវរទបៀបរស់ទៅតាមខបបរបនពណ៊ី ព៊ីការផ្លល ស់បតូរទ៊ីលាំទៅ ជទមាល ោះ និងការទក្ើនទ ើងនូវភាពរក្៊ីរក្ ។ ទៅក្នុងរបទទសឡាវពួក្ទគរតូវបានបងខាំឲ្យទធវើជាក្មមក្រចាំោក្ស្សុក្ និងជាអនក្រក្របាក់្ក្នរមរបចាាំនថៃទៅក្នុងក្សិដ្ឋឋ នដាំោាំក្សិឧសាេក្មមជាទដើម ។ ទៅក្នុងរបទទសខដលមានតាំបន់ជទមាល ោះដូចជារបទទសភូមា និងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ពួក្ទគបានទទួលរងនូវការទបៀតទបៀនទក្រ តខ៍្ម ស និងការចាប់រ ាំទលាភផលូវទភទព៊ីសាំោក់្ពួក្ទោនរដ្ឋឋ ភិបាល។ ទៅភាគឦស្ថនរបទទសឥោឌ និងទៅខដនដ៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងរបទទសភូមា ការជួញដូរស្តសត៊ី និងកុ្មារសរមាប់ការបាំទរ ើផលូវទភទ និងទធវើពលក្មមទដ្ឋយបងខាំបានកាល យជាបញ្ញា ចាំបង១៤ ។ ការជួញដូរស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទនោះបានទក្ើតទ ើងទដ្ឋយស្ថរខតមានការទក្ើនទ ើងនូវចាំនួនស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចខសវងរក្ការងារទធវើទៅក្នុងទ៊ីរក្ុង ឬទៅទរៅរបទទសទដើមប៊ីរទរទង់ជ៊ីវភាពរគួស្ថររបស់ពួក្ទគ ។ ទដ្ឋយទេតុែវោះជាំនាញ និងចាំទណោះដឹងពិតរបាក្ដខដលតាំបន់ទ៊ីរក្ុងរតូវការ ពួក្ទគបនតិចមតងៗបានបងខាំចិតតកាល យទៅជាស្តសត៊ីបាំទរ ើតាមផទោះ ឬកាល យទៅជាជនរងទរគ្នោះព៊ីការរ ាំទលាភបាំពានផលូវទភទរមួទាំងការចាប់រ ាំទលាភ ខដលក្តាត ទាំងទនោះបានបងខាំពួក្ទគធាល ក់្ក្នុងអាំទពើទពសាចារ ឬជាស្តសត៊ីបទរមើផលូវទភទជាទដើម ។

ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចខដលបានរបឆ្ាំងតវា៉ានឹងគទរមាងអភិវឌឍន៍ទៅទលើដ៊ីធល៊ីរបស់ពួក្ទគ បានទទួលរងការ

បាំភិតបាំភ័យ និងមានែលោះទទៀតរតូវបានទគសមាល ប់ទទៀតផង។ ទៅភាគខ្ងតបូងននរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ជូវ ៊ីកាបា៉ានជាអនក្ដឹក្នាាំរក្ុមជនជាតិទដើមភាក្តិចបលអានខដលបានតស ូរបឆ្ាំងនឹងការរកុ្រក្ខរ ៉ាជាមួយនឹងកូ្នរបុសរបស់នាង២នាក់្ រតូវបានទគបាញ់សមាល ប់ទៅក្នុងខដនដ៊ីក្ាំទណើ តរបស់នាងកាលព៊ីនថៃទ៊ី១៨ ខែតុលា ឆ្ន ាំ២០១២១៥។ អនក្ដឹក្នាាំស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច បង់មា៉ាល បាល អាន ខដលបានបតឹងដល់ទមភូមិរបស់ពួក្ទគ នឹងការចូលរកុ្រក្ខរ ៉ារបស់រក្ុមេ ុនមួយទ ម្ ោះ ខអសអឹមអាយ (SMI) ទៅក្នុងខដនដ៊ីរបស់ពួក្ទគទនាោះរតូវបានទគបដិទសធទដ្ឋយទេតុថាពួក្ទគគឺជាស្តសត៊ី និងព៊ីទរពាោះខតទមភូមិទនាោះបានជាប់ពាក់្ព័នធជាមួយរក្ុមេ ុនខរ ៉ាទនាោះ ។

ស្រេតជីនជាតិស ើមភាគតិច

13

;

15

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ ទលើសព៊ីទនោះទៅទទៀត ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចបានរបឈមនឹងការទរ ើសទអើង និងអាំទពើេិងាទៅក្នុង

សងគមជនជាតិទដើមភាគតិចែលូនឯង។ ទៅក្នុងសេគមន៍ែលោះ ស្តសត៊ីរតូវបានទគឲ្យតាំនលតិចជាងបុរស និងមិនរតូវបានទគអនុញ្ញា តិឲ្យចូលរមួទៅក្នុងកិ្ចារបជុាំសទរមចចិតតក្នុងការងារសេគមន៍ទ ើយ។ ទៅក្នុងសងគមជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើន ទគ្នលនទយបាយ និងកិ្ចាការស្ថធារណៈមួយចាំនួនទទៀត រតូវបានរគប់រគងទដ្ឋយបុរសខដលស្តសត៊ីរគ្នន់ខតជារក្ុមគ្នម នអាទិភាព ឬក៏្ជារក្ុមខដលមិនអនុញ្ញា តិឲ្យចូលរមួទៅក្នុងការសទរមចិតតទៅក្នុងស្ថថ ប័នរបនពណ៊ី ដូចជាទៅក្នុងថាន ក់្ភូមិ ឬថាន ក់្រក្ុមរបឹក្ាកុ្លសមព័នធជាទដើម។ ក្រណ៊ី ទាំងទនោះបានបនតទក្ើតមានទ ើង នឹងរតូវបានដ្ឋក់្ជាំនួសទដ្ឋយរបព័នធរដឋបាលរបស់រដ្ឋឋ ភិបាលដូចជារបព័នធអាជាា ធរមូលដ្ឋឋ នជាទដើម។ ទបើទទោះប៊ីជាស្តសត៊ីមានសិទធិទបាោះទឆ្ន ត និងជាផលូវការមានសិទធិទសមើភាពក្នុងការទទួលបានតួនាទ៊ីដូចបុរស ខតពួក្ទគមិនបានចូលរមួឲ្យសក្មមទទទៅក្នុងសក្មមភាពទផសងៗ និងដូទចនោះក្នុងជួរអាជាា ធរមូលដ្ឋន នភាគទរចើនគឺជាបុរស ។

ដ៊ីធល៊ីគឺជាធនធានសាំខ្ន់សរមាប់ស្តសត៊ីក្នុងក្រណ៊ី មានការខបក្បាក់្ ការខលងលោះ រតូវទគទបាោះបង់ទចាល ស្តសត៊ី

ខដលធាល ប់ទរៀបការទរចើនដង ឬក៏្ស្តសត៊ីទមមា៉ាយ ។ ប៉ាុខនតសិទធិក្នុងការទទួលបានរទពយសមបតតិគឺជាបញ្ញា ទរ ើសទអើងមួយទទៀតសរមាប់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច។ ទៅក្នុងរបទទសឥោឌ ភាគក្ោត ល និងទៅតាំបន់ជនបទននរបទសទនបា៉ា ល់ ការរបមា៉ា ញ់ អាំទពើអាបធមប់បានទក្ើតទ ើងយ៉ាងទលឿនទៅតាមភូមិជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើនរបឆ្ាំងជាមួយស្តសត៊ីទមមា៉ាយខដលទទួលបានមរតក្ព៊ីបត៊ីរបស់ពួក្ទគ១៦ទដ្ឋយសាំអាងទលើទេតុផលទផសងៗជាទរចើន។ ទៅក្នុងរបទទសឡាវ ទដ្ឋយមានការទលើក្ខលងទៅក្នុងរក្ុមជនជាតិទដើមភាក្តិចទរៅ ស្តសត៊ីជាទូទៅមិនទទួលបានការទគ្នរពចាំទពាោះសិទធិកាន់កាប់ដ៊ីធល៊ី និងរទពយសមបតតិទៅទពលមានការខលងលោះ កាល យជាស្តសត៊ីទម៉ាមា៉ាយ និងស្តសត៊ីទៅល៊ីវ ។ស្តសត៊ីទមមា៉ាយោក់្ប៊ីដូចជារតូវពឹងខផែក្ទលើកូ្នរបស់ពួក្ទគក្នុងការទទួលបានមត៌ក្ ខដលជាទូទៅស្តសត៊ីរតូវបានទគទមើលទ ើញថាជាអនក្ខដលទមើលខថកូ្ន និងជាអនក្ខដលរតូវទទួលមត៌ក្សរមាប់កូ្ន ខតមិនខមនជាការទទួលមត៌ក្ទដ្ឋយែលួនឯងទនាោះទទ។ ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសក្មពុជា ោក់្ប៊ីដូចជាទដើរមុនទគក្នុងការទទួលបានសិទធិកាន់កាប់ដ៊ីធល៊ី រមួជាមួយនឹងបត៊ីរបស់ពួក្ទគ ទដ្ឋយមានទ ម្ ោះពួក្ទគទាំងព៊ីទលើបលង់ក្មមសិទធិ ។

ការចាប់ជាំរតឹកូ្នរក្មុាំ ការចាប់បងខាំឲ្យទរៀបការ និងអាំទពើេិងាក្នុងរគួស្ថរទៅខតទក្ើតមានទៅទ ើយទៅក្នុង

សងគមជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើន ។ ទៅរពាំខដនរវាងរបទទសភូមា របទទសចិន និងរបទទសនថ ក្នុងចាំទោមក្រណ៊ីសងស័យទាំង១៣៣ក្រណ៊ី ននការជួញមនុសស មានស្តសត៊ី និងទក្មងស្ស៊ី ១៦៣នាក់្មក្ព៊ីរដឋកាឈិន និងតាំបន់ខ្ងទជើងននរដឋស្ថន ខដលបានបញ្ញា ក់្ទៅក្នុងឯក្ស្ថរក្នុងឆ្ន ាំ២០០៤ ដល់២០០៧ ទេើយ៩០នាក់្ក្នុងក្រណ៊ី ខដលបានបញ្ញា ក់្ថារតូវបានជូញដូរ និងបងខាំឲ្យទរៀបការជាមួយបុរសទៅទរៅរបទទស និង៩៤ននអនក្ទាំងទនាោះរតូវបានបញ្ាូ នទៅរបទទស%ចិន១៧។

ក្នុងរក្មែ័ណឌ ទគ្នលនទយបាយចាប់ និងលក្ខ័ណឌ ផលូវចាប់របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ក៏្បានកាល យជាឧបសគគផងខដរសរមាប់ស្តសត៊ីក្នុងការទទួលបានទសវាសងគម ជាពិទសស ទសវាសុែភាពឲ្យបានរគប់រគ្នន់ ។ ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីនទៅមិនទន់មានរបព័នធក្នុងការក្ត់រតា ឬចុោះបញ្ា ៊ីក្ាំទណើ តសរមាប់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច មឹុងោក ន់ របាយការណ៍របស់ទអអាយភ៊ីភ៊ីទៅកាន់ទវទិការអចិនញ្ជ្នតអងគការសេរបជាជតិសត៊ីព៊ីបញ្ញា របស់ជនជាតិទដើម(ភាគត្ិច ខែមក្រា ឆ្ន ាំ២០១៤ ខដលទនោះជាឧបសគគមួយក្នុងការទទួលបានទសវាសុែភាពជាចាាំបាច់បាំផុតផងខដរ )ដូចគ្នន ទនោះខដរបញ្ញា ចាំបងខដលបានទក្ើតទ ើង របស់ពួក្ទគ។ឧបស័គគននការទរបើរបាស់ភាស្ថ និង ទរៅព៊ីក្ងវោះលទធភាព

14

;

16

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ គឺការទទួលបានសញ្ញា តិសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសនថ ជាយូរយោស់មក្ទេើយទនាោះ ខដលជិត៤នាក់្ក្នុងចាំទោម១០នាក់្មិនទួលបានសញ្ញា តិ និងេុ៊ីវ មញ្ជ្នត៊ីសរមបសរមួលគទរមាងទអដស៍ េវុងេគូល ដ្ឋវ ៊ីដ(រមួមានសិទធិ បានទធវើឲ្យពួក្ទគគ្នម នសិទធិទទួលបានទសវាសងគមមូលដ្ឋឋ ន )ងបាងក្ក្របចាាំទៅអងគការយូទនសកូក្នុងទ៊ីរក្ុ និងសក្មមភាពរក្របាក់្ចាំណូលនានា ការអប់រ ាំ ខថទាំសុែភាព។ ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ីអាទគនយ៍បានរបឈមនឹងអារតាែពស់ននការឆលងជាំងឺទអដស៍ និងការរ ាំទលាភបាំពានផលូវទភទតាមរយៈវស័ិយទទសចរណ៍ ទសចក្ត៊ី( )២០១៣ ខែវចិឆិកា ៥៨គណៈក្មាម ធិការសត៊ីព៊ីតួនាទ៊ីរបស់ស្តសត៊ីក្នុងសម័យរបជុាំទ៊ី ខថលងការណ័៍របស់ទអអាយភ៊ីភ៊ី។ ទបើទទោះប៊ីជាមានការផតល់សចាា ប័នទលើសនធិសញ្ញា សត៊ីព៊ីការលុបបាំបាត់ការទរ ើសទអើងរបឆ្ាំងនឹងស្តសត៊ី (CDAWព៊ីរដឋភាគ)មិនបានរបទសើរទ ើងគួរឲ្យ ក៏្ស្ថថ នភាពរបស់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងនាមជាស្តសត៊ី ទរចើនទៅតាំបន់អាសុ៊ីក៏្ទដ្ឋយក្ត់សមាគ ល់ទៅទ ើយ។

ទទោះប៊ីជាយ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ក៏្មានការរ ៊ីក្ចទរមើនែលោះខដរក្នុងការចូលរមួក្នុងវស័ិយនទយបាយរបស់ស្តសត៊ីជន

ជាតិទដើមភាគតិច។ ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីន ថវកិាចាំនួន៥និងអាជាា ធរមូលដ្ឋឋ នរតូវបានទគខបង របស់ភាន ក់្ងារជាតិ%របទទសមានធមមនុញ្ាខចងព៊ីសិទធិស្តសត៊ីក្នុងវស័ិយនទយ និងការអភិវឌឍ។ ខចក្សរមាប់សក្មមភាពទយនឌ័របាយខដលធានាក្នុងការការពារសិទធិស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច និងការរបឆ្ាំងនឹងអាំទពើេិងាទលើស្តសត៊ី និងចាប់ការពារកុ្មារខដលបានផតល់ឳកាសឲ្យស្តសត៊ីបានអងគុយទៅក្នុងទ៊ីស្ថន ក់្ការរបស់ប៉ាូល៊ីសក្នុងតួនាទ៊ីជាអនក្រគប់រគងការងារស្តសត៊ី និងកុ្មារ ។

សមាសភាពស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងសភាធមមនុញ្ាននរបទទសទនបា៉ា ល់ បចាុបបននក្ាំពុងខតទធវើទសចក្ត៊ី

ទរពៀងធមមនុញរបស់ែលួនទ ើងវញិទរកាមរបព័នធរដ្ឋឋ ភិបាលរបជាធិបទតយយ ។ រក្សួងចាប់ទៅក្នុងរបទទសឥោឌ ក្ាំពុងខក្ខរបចាប់ ទដើមប៊ីឲ្យស្សបជាមួយនឹងទគ្នលការណ៍ និងទគ្នលនទយបាយសិទធិមនុសសអនតរជាតិខដលទក់្ទងទៅនឹងសមភាពទយនឌ័រ និងយុតតិធម៌ទយនឌ័រ ។ ទៅក្នុងចាំទោមចាប់ទាំងទនោះគឺមានចាប់ ផ្លន់ឆ្យយទ៊ី ឆ្ន ាំ១៩៩៦ខដលបានធានាសិទធិនទយបាយដល់ស្តសត៊ី ចាប់ោមឃត់ទលើនថលបោត ការឆ្ន ាំ១៩៦១ ចាប់ពាក់្ព័នធនឹងេិងាទលើស្តសត៊ីទភទ ខដលរមួមានទសចក្ត៊ីទរពៀងចាប់ព៊ីបរមាមននការរបមាញ់អាំទពើអាបធមប់ឆ្ន ាំ១៩៩៩ ចាប់ការទបៀតទបៀនផលូវទភទទលើស្តសត៊ីទៅក្ខនលងទធវើការ និងការការពារស្តសត៊ីព៊ីអាំទពើេិងាក្នុងរគួស្ថរក្នុងឆ្ន ាំ២០០៥។ ទៅក្នុងរដឋចារខ្ន់ ទសចក្ត៊ីសទរមចនាទពលថម៊ីៗទនោះរបស់តុលាការក្ាំពូលសត៊ីព៊ីរក្ុមរបឹក្ាភិបាលកុ្លសមព័នធបានដ្ឋក់្បញ្ាូ លបទបញ្ញា តិតខដល៥០ននសមាជិរក្ុមប%រ្្ឹក្ាទនោះរតូវខតជាស្តសត៊ី ។

ទទោះយ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ជាទូទៅ កាយល់ដឹងព៊ីសិទធិស្តសត៊ី និងចាប់ជាតិ និងអនតរជាតិដូចជា សនធិសញ្ញា សត៊ីព៊ី

ការ លុបបាំបាត់ការទរ ើសទអើងរបឆ្ាំងនឹងស្តសត៊ី (CEDAW ខដលរតូវបានផតល់សចាា ប័នទដ្ឋយរបទទសភាគទរចើនទៅអាសុ៊ី )ទសចក្ត៊ីរបកាសអងគការសេរបជាជាតិស្ និងត៊ីព៊ីសិទធិជនជាតិទដើមភាគតិច ក៏្ទៅមានការយល់ដឹងតិចតួចទៅទ ើយសរមាប់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ។

15

;

17

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ ទទោះប៊ីជាមានការបាំភាយឧសម័នផទោះក្ញ្ា ក់្តិចតួចក្ត៊ី ក៏្ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតមានភាពខ្ល ាំងរទាំរទទៅនឹង

ផលប៉ាោះពាល់ ព៊ីបាំខរបាំរលួអាកាសធាតុ និងមានដាំទោោះស្ស្ថយរបក្បទដ្ឋយរបសិទធិភាពខដលក្ាំពុងខតរតូវបានអនុវតត។ ការរស់ទៅ និងរបព័នធរគប់រគងធនធានខបបរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគ បានបងាា ញព៊ីការទរបើរបាស់ធនធានរបក្បទដ្ឋយការរបុងរបយ័តន និងមាននិរនតរភាព ខដលក្នុងទនាោះខថមទាំងបានបាំទពញទ ើងវញិទៅអវ៊ីខដលពួក្ទគរតូវការទទៀតផង។ ខតទទោះប៊ីមានការថយចុោះនននរពទឈើ និងការបាត់បង់ដ៊ីធល៊ី និងបរសិ្ថថ នរបស់ពួក្ទគទដ្ឋយស្ថរការទញយក្ធនធានេួសទេតុ និងការរបឈមទៅនឹងលក្ខែណឌ អាកាសធាតុមានការទក្ើនទ ើងក៏្ទដ្ឋយ បញ្ញា ទាំងទនោះបានកាត់បនថយសមតថភាពរបស់ពួក្ទគក្នុងការទដ្ឋោះស្ស្ថយ និង សរមបទៅនឹងការខរបរបួលអាកាសធាតុ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើនទៅតាំបន់អាសុ៊ីក្ាំពុងកាល យជាជនរងទរគ្នោះទដ្ឋយស្ថរការខរបរបួលអាកាសធាតុ និងក្ាំពុងខតទដ្ឋោះស្ស្ថយផលប៉ាោះពាល់ខដលបានកាល យទៅជាបនទុក្ខថមទទៀតខ្ងរូបរាងកាយ និងេិរញ្ាវតថុសរមាប់ទាំងបុរស និងស្តសត៊ី ។

ពយុោះទ៊ីេវុងទ ម្ ោះ នេយ៉ាន កាលព៊ីឆ្ន ាំមុនខដលបានសមាល ប់មនុសសជាង៦០០០នាក់្ និងបានបនសល់ទុក្អនក្គ្នម នជាំរក្៤លាននាក់្ទៅេវ៊ីល៊ីព៊ីន ខដលក្នុងទនាោះសេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច ជាពិទសសជនជាតិទដើមភាគតិច តាក់្បាណូ ទៅរបជុាំទកាោះកាឡាទមៀន និង ជនជាតិទដើមភាគតិចទូមា៉ា ន់ឌុក្ ទៅទកាោះបា៉ាោយក៏្បានកាល យជាជនរងទរគ្នោះ និង ជាអនក្ខដលរតូវការការពាបាល និង ស្ថត រនិតិសមបទទ ើងវញិ ។ ទៅស្សុក្តាោេុ របទទសទណបា៉ា ល់ ស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចមា៉ាោក ទៅភូមិទសតាាំងក្ាំពុងរបឈមនឹងការែវោះទឹក្ផឹក្ ទេើយពួក្ទគរតូវទដើរមួយទមា៉ាងជាទរៀងរាល់នថៃទដើមប៊ីទៅដល់របភពទឹក្ ។ មា៉ាងវញិទទៀត ស្តសត៊ីទៅស្សុក្មូតាាំងសពវនថៃក្ាំពុងពឹងខផែក្ទលើទឹក្ទភលៀងជាំនួសរគ្នប់រពិលសរមាប់ការផគត់ផគង់ទឹក្របស់ពួក្ទគ ែណៈខដល ទឹក្ទភលៀងមានកាន់ខតទរចើន និង រគ្នប់រពិលកាន់ខតចុោះថយទៅ ។ លក្ខែណឌ អាកាសធាតុខដលមានការខរបរបួល បានបងខាំឲ្យពួក្ទគផ្លល ស់បតូរដាំបូលផទោះបុរាណខដលទធវើព៊ីថមលាយភក់្ទចញ ទដ្ឋយទរបើស័ងកស៊ីជាំនួសវញិ ខដលពួក្ទគរតូវចាំោយបខនថម និង ខថមទាំងទធវើឲ្យបាត់បង់ចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ី ព៊ីការទរបើរបាស់ភក់្ និងថមក្នុងការសង់ផទោះ ។

យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ មិនរតឹមខតជនជាតិទដើមភាគតិចទទខដលទទួលរងផលប៉ាោះពាល់ព៊ីការខរបរបួលអាកាស

ធាតុ ដាំទោោះស្ស្ថយទដើមប៊ីភាពបនាុាំខដលក្ាំពុងរតូវបានទលើក្ក្មពស់ និងអនុវតតទូលាំទូលាយក៏្ក្ាំពុងនាាំការលាំបាក្ដល់ពួក្ទគខដរ។ ដាំទោោះស្ស្ថយទាំងទនោះមានដូចជា ជ៊ីវៈឧសម័ន វារ ៊ីអគគិសន៊ី និងទរាងចរក្ឋាមពលទរកាមដ៊ី និងរបភពឋាមដនទទទៀត តាំបន់នរពស្សូបកាទបាន និងក្មមវធិ៊ីអភិរក្សនរពទឈើសរមាប់ទញយក្កាទបាន ។ វធិានការបនាុាំទាំងទនោះ ក្ាំពុងបងករការបាំផលិចបាំផ្លល ញដល់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច និងខដនដ៊ីរបស់ពួក្ទគ ទដ្ឋយស្ថរដ៊ីនិងនរពដូនតារតូវបានដក្េូតសរមាប់ដ្ឋាំដាំោាំជ៊ីវឧសម័ន និងជាទរចើន ទពាត ដូងទរបង ចារតូផ្ល អាំទៅ សខណត ក្ មានដាំោាំ(និងសរមាប់ ទផសងទទៀត )ទរាងចរក្ថាមពលទរកាមដ៊ី វារ ៊ីអគគិសន៊ី( សរមាប់គទរមាងឋាមពលក្ទក្ើតទ ើងវញិ )ទទៀតរបទទស ទៅទកាោះប័រទនអូ ។ និងជូនដាំណឹងជាមុនព៊ីពួក្ទគ ខដលមិនមានការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី នរពស្សូបកាទបាន ជនជាតិ មា៉ា ទ សុ៊ីទដើមភាគតិចចាំនួន ១០០០០នាក់្រតូវបានទគបទណត ញទចញក្នុងឆ្ន ាំ ២០១១ ទដ្ឋយស្ថរទាំនប់វារ ៊ីអគគិសន៊ីបាគុន ខដលជនលិចនផទដ៊ីចាំនួន ៧០០គ៊ី ូខម៉ារតរក្ឡា ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅឥណឌូ ទនសុ៊ី និងទៅមា៉ា ទ សុ៊ី

បរសិ្ថា ន និខ បដ្មប្មួលអាកាេធាតុ

16

;

18

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤ បានបាត់បង់ដ៊ីនរព ទដ្ឋយស្ថរការពរង៊ីក្ចាំការដូងទរបង។ ការពរង៊ីក្ចាំការដាំោាំជ៊ីវឧសម័នរតូវបានទគបា៉ា ន់របមាណថា បានទធវើឲ្យជនជាតិទដើមភាគតិចចាំនួន ៦០លាននាក់្ទៅអាសុ៊ីផ្លល ស់បតូរទ៊ីលាំទៅ ។

ក្មមវធិ៊ីអភិរក្សរបស់រដ្ឋឋ ភិបាល និងនដគូ ក៏្បានប៉ាោះពាល់ធៃន់ធៃរដល់ជន )និងតាំបន់ការពារ ដូចជាឧទានជាតិ(

និង ជនជាតិទដើមភាគតិចខដលពឹងខផែក្ទលើនរពទឈើ ។ ជាតិទដើមភាគតិចធនធានទឆនររតូវបានទគបទណត ញទចញទដ្ឋយបងខាំព៊ីតាំបន់អភិរក្ស និងរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាអនក្បាំផ្លល ញធមមជាតិ ។ជនជាតិទដើមភាគតិចរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាសរតូវននការអភិរក្ស និង ជាលទធផល របព័នធរគប់រគងធនធាន និង ការចិញ្ា ឹមជ៊ីវតិទដ្ឋយនិរនតរភាពរបស់ពួក្ទគរតូវបានទគកាត់ផ្លត ច់ និងខថមទាំងថាជាអាំទពើទលមើសចាប់ទទៀតផង ។ ការបទណត ញទចញជនជាតិទដើមភាគតិច និង ការដ្ឋក់្បរមាមទលើសក្មមភាពចិញ្ា ឹមជ៊ីវតិរបស់ពួក្ទគទៅក្នុងតាំបន់អភិរក្ស បោត លឲ្យមានអសនតិសុែទសបៀង បាត់បង់ជ៊ីវចរមុោះ និងមានជទមាល ោះគ្នន ទៅវញិទៅមក្ ។ មា៉ាងវញិទទៀត ការកាប់ទឈើនិងការទនស្ថទសរមាប់អាជ៊ីវក្មមខដលមានផលអវជិាមានចាំទពាោះបរសិ្ថថ ន សិទធិ និងការរស់ទៅរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច បានកាន់កាប់ទលើដ៊ីធល៊ី និងទឹក្របស់ពួក្ទគ និងទក្ើតទ ើងជាលាំដ្ឋប់ ។

ក៏្ប៉ាុខនតជនជាតិទដើមភាគតិចក៏្មានចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ី ខដលអាចរមួចាំខណក្ដល់ការទដ្ឋោះស្ស្ថយខដលអាច

សទរមចបាន សរមាប់បញ្ញា ខដលបងករទ ើងទដ្ឋយការខរបរបួលអាកាសធាតុផងខដរ ។ ទៅរបទទសបង់កាល ទដស អនក្ភូមិបានបទងកើតសួនបខនលអខណត តទឹក្ទដើមប៊ីធានាការរស់ទៅរបស់ពួក្ទគ ចាំខណក្ទៅទវៀតោម សេគមន៍បានដ្ឋាំទដើមទកាងកាងទៅតាមទឆនរទដើមប៊ីបនាយរលក្ពយុោះរតូពិច ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ីបានរគប់រគងធនធាននរពរបស់ពួក្ទគទដ្ឋយសមូេភាព និងនិរនតរភាពជាយូរមក្ទេើយ ទដ្ឋយរមួចាំខណក្ជួយកាត់បនថយការបាំភាយឧសម័នផទោះក្ញ្ា ក់្ ។ ប៉ាុខនតការរគប់រគងទនោះ មិនរតូវបានទទួលស្ថគ ល់ និងទទួលសាំណងរគប់រគ្នន់ទៅទ ើយទទ តាមរយៈសនធិសញ្ញា រក្បែ័ណឌ អងគការសេរបជាជាតិ សត៊ីព៊ីបាំខរបាំរលួអាកាសធាតុ (UNFCCC។ និងទទវរភាគ៊ី និងភាន ក់្ងារពេុភាគ៊ី )

ទទោះប៊ីទទួលរងឥទធិពលព៊ីការខរបរបួលអាកាសធាតុ និងការទដ្ឋោះស្ស្ថយ និងទទោះប៊ីមានចាំទណោះដឹងខដល

អាចទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញា ទាំងទនោះក៏្ទដ្ឋយ ក៏្ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅខតមានការចូលរមួតិចតួចទៅក្នុងកិ្ចាចចារននសនធិសញ្ញា រក្បែ័ណឌ អងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីបខរមបរមួលអាកាសធាតុ និងដាំទណើ រការសទរមចចិតតនានា។ មានខតតាមរយៈទវទិកាជនជាតិទដើមភាគតិចអនតរជាតិសត៊ីព៊ីបាំខរបាំរួលអាកាសធាតុខដលបានបទងកើតទ ើងទៅក្នុងឆ្ន ាំ ២០០០ ខដលជនជាតិទដើមភាគតិចទៅជុាំវញិពិភពទលាក្ អាចគ្នាំរទការបញ្ាុ ោះបញ្ាូ លនិងការតស ូមតិរបស់ពួក្ទគទៅក្នុងកិ្ចារបជុាំ UNFCCC ។ ការមក្ដល់ននក្មមវធិ៊ីទរ ៉ាដបូក្ (REDD+ទៅក្នុងការចចារព៊ីការខរបរបួលអាកាសធាតុបានបទងកើត )បានសេការជាមួយរដ្ឋឋ ភិបាលទៅរគប់ជាន់ និង និងក្ងវល់របស់ែលួន ឳកាសឲ្យជនជាតិទដើមបានទលើក្ទ ើងព៊ីបញ្ញាែណៈខដល យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ។ និងអងគការសងគមសុ៊ីវលិទទៀតផង និងជាមួយភាន ក់្ងារអងគការសេរបជាជាតិ ថាន ក់្តាំោងទៅក្្ ជនជាតិទដើមភាគតិចមាននុងក្មមវធិ៊ីទរ ៉ាដ អងគការសេរបជាជាតិ និងទៅក្នុងឥណទននដគូកាទបាននរពទឈើរបស់ធនាគ្នរពិភពទលាក្ និងក្មមវធិ៊ីវនិិទយគនរពទឈើ ក្ងវល់ភាគទរចើនរបស់ពួក្ទគជាពិទសសទក់្ទងនឹងការទទួលស្ថគ ល់នរពទឈើ និងសិទធិសមូេភាពរបស់ពួក្ទគ ខដលទលើក្ទ ើងទៅក្នុងរបទទសខដលទទួលយក្ក្មមវធិ៊ីទរ ៉ាដបូក្ ដូចជាទនបា៉ា ល់ ម៊ីយ៉ា ន់មា៉ា ក្មពុជា ឥណឌូ ទនសុ៊ី និងទវៀតោម ទៅមិនទន់ទដ្ឋោះស្ស្ថយឲ្យបានទពញទលញទៅទ ើយទទ ។ ដូទចនោះការចូលរមួរបស់ពួក្ទគក្នុងដាំទណើ រការទរ ៉ាដបូក្នឹងបនតទផ្លត តទៅទលើការទដ្ឋោះស្ស្ថយបញ្ញា ទាំងអស់ទនោះ ។

17

;

19

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

ការអភិវឌ្ឍសោយនិរនតរភាព និខ បញ្ហា សផេខៗ

តាមរយៈការកាន់កាប់ខដនដ៊ី និងការពារភូមិក្ាំទណើ តរបស់ពួក្ទគ ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី បានចូលរមួក្នុងការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពតាមរយៈ ចាំទណោះដឹងនិងការរបតិបតតិតាមខបបរបនពណ៊ី របស់ពួក្ទគ។ ចាំទណោះដឹងរបនពណ៊ី ជាពិទសសចាំទណោះដឹងរបស់ស្តសត៊ីជនជាតិទដើម ភាគតិចគឺមានស្ថរៈសាំខ្ន់ោស់ ក្នុងការធានាសនតិសុែទសបៀង ទធវើឲ្យរបទសើទ ើងនូវជ៊ីវចាំរោុះ ការទរបើរបាស់ថាម ាំបូរាណ និង បទចាក្វទិាននការបទងកើតថម៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ។ មុែរបរតាមរបនពណ៊ី ខដលពឹងខផនក្ទលើការទរបើរបាស់ និងការរគប់រគងធនធានធមមជាតិទដ្ឋយនិរនតរភាពរបស់ពួក្ទគ ទៅខតជារបភព ដ៏សាំខ្ន់ក្នុងជ៊ីវភាពរគួស្ថរសរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច ភាគទរចើនទៅតបន់អាសុ៊ី ខដលមានរបមាណ ៥០ ទៅ៩៥ % ទៅ ននជ៊ីវភាពរស់ទៅរបស់ពួក្ទគ ។

ការរបតិបតតិរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព ជាមួយនិងចាំទណោះដឹង យ៉ាងោក៍្ទដ្ឋយវាក្ាំពុងខតបាត់បង់ទៅ ែណៈខដលជនជាតិទដើមភាគតិចបាត់បង់ដ៊ីធល៊ី និងធនធានជាទរចើនរបស់ពួទគខដលរតូវបានបាំផលិតបាំផ្លល ញទដ្ឋយគទរមាងទសដឋកិ្ចាជាទរចើន ។ ក្នុងកិ្ចាែិតែាំរបឹងខរបងងននការអភិវឌឍថាន ក់្ជាតិ រដ្ឋឋ ភិបាលជាទរចើនទៅតាំបន់អាសុ៊ី បានចាប់នដគូជាមួយស្ថថ ប័នេិរញ្ាវតថុអនតរជាតិជាទរចើនដូចជា ធនាគ្នរពិភពទលាក្ និងធនាគ្នរអភិវឌឍន៍អាសុ៊ី ខដលគទរមាងរបស់ពួក្គ(((មានដូចជា ទាំនប់វារ ៊ីអគគសន៊ីខ្ន តធាំ សមបទនដ៊ី ពាណិជាក្មមក្សិក្មម និងរួមទាំងគទរមាងអភិរក្ស)នាាំឲ្យជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសជាទរចើនរបឈមនឹងការផ្លល ស់បតូរទ៊ីតាាំង និង បាត់បង់ជ៊ីវភាពរស់ទៅតាមរបនពណ៊ី និងបញ្ញា ទផសងៗទទៀត ។ ទទោះប៊ីជាស្ថថ នប័ន េិរញ្ាវតថុទាំងទនាោះមានទគ្នលនទយបាយការពារខដលអោះអាងថាមានទគ្នលបាំណងការពារសិទឋិជនជាតិទដើមភាគតិចខដលប៉ាោះពាល់ និងបទញ្ា ៀសការឈឺចាប់យ៉ាងោក៏្ទដ្ឋយ ក៏្បទបញ្ាតិតសត៊ីព៊ីការទគ្នរពសិទឋិសមូេភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ជាពិទសស ការទគ្នរពសិទធិដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និង ធនធាននានារបស់ពួក្ទគ ទៅខតមានភាពទន់ទែាយ ទេើយការអនុវតតទៅខតមានបញ្ញា ។ ទទោះប៊ីជាធនាគ្នរពិភពទលាក្និងធនាគ្នរ អភិវឌឍនអាសុ៊ីមានទគ្នលបាំណងចូលរមួចាំខណក្យ៉ាងសាំខ្ន់កាត់បនថយភាពរក្៊ីរក្ និង អភិវឌឍន៍ជាតិ ក៏្ទដ្ឋយ ក៏្បញ្ញា ទាំងអស់ទនាោះបនតបងករផលប៉ាោះពាល់អវ ៊ីជាមានដល់ជនជាតិទដើមភាគតិច ខដលកាល យជាជនរងទរគ្នោះទរចើនទ ើងៗ និងមិនបានទទួលផលព៊ីការអនតរាគមននការអភិវឌឍ របស់ស្ថថ នប័នេិរញ្ាវតថុអនតរជាតិទាំងទនាោះទទ។ ជនជាតិទដើមភាគតិចជាំនោះទដើមប៊ីទមទឲ្យមានការ ទទួលែុសរតូវព៊ីសាំោក់្ ធនាគ្នរពិភពទលាក្ និងធនាគ្នរអភិវឌឍន៍អាសុ៊ី ឲ្យឋិតទៅទរកាមយនតការសិទឋិមនុសសជាមូលដ្ឋឋ នចាំទពាោះការភិវឌឍនានា។

នឹងមានការអភិវឌឍរបទភទទនោះជាទរចើនទទៀតរតូវបានទគរ ាំពឹងថា នឹងទក្ើតមានទៅក្នុងសេគមសេរបជាជាតិអាសុ៊ីអាទគនយ៍ ខដលបចាុបបននរតូវទគចាត់ទុក្ថាជាមជឈមណឌ លននក្ាំទណើ នទសដឋកិ្ចា ចាំទពលខដលមានវបិតតិទសដឋកិ្ចាពិភពទលាក្ ។ ជាមួយនឹងក្តាត ជាំរុញការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពទនោះ សេគមន៍សេរបជាជាតិអាសុ៊ីអាទគនយ៍ )អាស្ថ ន(គឺក្ាំពុងខតដ្ឋក់្បញ្ាូ លកិ្ចាែិតែាំរបឹងខរបងរបស់ែលួន ទដើមប៊ីសទរមចឲ្យបាននូវសេគមន៍ទសដឋកិ្ចាទ៊ីផារខតមួយទៅឆ្ន ាំ២០១៥ ។ ទដើមប៊ីនឹងសទរមច ទគ្នលបាំណងខ្ងទលើទនោះ គឺរតូវបទងកើនការវនិិទយគឲ្យបានទរចើនក្នុងវស័ិយ ខរ ៉ា ថាមពល និងវស័ិយទេដ្ឋឋ រចនាសមព័នឋដឹក្ជញ្ាូ នរបូវន័តក្នុងការផារភាា ប់រវាងរបទទសក្នុងសេគមន៍អាស្ថ ន ខដលនឹងទធវើទ ើងតាមរយៈរបព័នឋដឹក្ជញ្ាូ នពេុគាំរមួូយ ដូចជាតាមផលូវទឹក្ ផលូវទគ្នក្ និងអាកាស ខដលមានទ ម្ ោះថា “ទសដឋកិ្ចានបតង” ។

18

សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាស្ថ ន ការខថលងបាំនភលអាំព៊ីការអភិវឌឍរបក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព ខដល

យក្របជាជនជាធាំ និងសរមាប់ការពារបរសិ្ថថ នទនាោះគឺរគ្នន់ខតជាការនិយយឲ្យរចួខតព៊ីមាត់ប៉ាុនទោណ ោះ ។ មិនទន់មានទគ្នលនទយបាយ និងវធិានការជាក់្លាក់្ោមួយ សរមាប់ការការពារតាមផលូវចាប់និងការការពារបរសិ្ថថ ន ទដើមប៊ីការពារសិទឋិជនជាតិទដើមភាគតិចទលើដ៊ីធល៊ី ខដនដ៊ី និងធនធានរបស់ពួក្ទគទទ ។ វធិ៊ីស្ថស្តសតននការអភិវឌឍរបស់សមាគមន៍អាស្ថ ន កឺ្ខផែក្ទលើគាំរូននការធាល ក់្ចុោះក្ាំទណើ នទសដឋកិ្ចាខដលសងកត់ធៃន់ទលើ ការចាំោយទុនទរចើនគទរមាងទេដ្ឋឋ រចនាសមព័នឋធាំៗ ដូចជាឋាមពល ការដឹក្ជញ្ាូ ន និងគទរមាងខរ ៉ាខដលពិតជាផតល់ផលចាំទណញជាទរចើន ដល់រក្ុមេ ុនជាំនួញធាំៗបនាទ ប់មក្ពួក្ទគកាល យជាអនក្មានអាំោច។ ផលិតក្មមក្សិក្មមសាំរាប់ចាំណ៊ី អាោរគឺបានផគតផគងរគប់រគ្នន់ចាំទពាោះខតដាំោាំរបទភទជ៊ីវឧសមន័សាំរាប់ការនាាំទចញខតប៉ាុាំទោណ ោះ។ ខផនការទមរបស់អាស្ថ ន គឺបានយក្ទ ម្ ោះការអភិវឌឍន៍របក្បទដ្ឋយនិរនតរភាព គឺទាំនងជាបោត លឲ្យមានការទធវើដក្េូតធនធានដ៍សមបូណ៌ខបបជាទរចើនទទៀតទៅក្នុងខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ការគាំរាមក្ាំខេងសិទធិមនុសសនិងជទមាល ោះ ការរ ៊ីក្រាលដ្ឋលននមេនតរាយ ក៍្ដូចជាការទបាោះបង់ទចាលនូវសេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច ខដលជាអនក្ខដលទគទមើលមិនទ ើញ ទៅក្នុងតាំបន់អាសុ៊ី។

ែណៈខដលដ៊ីធល៊ី និងធនធាននានារបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចក្ាំពុងខតរតូវបានទគរបវញ័្ា យក្សរមាប់ “ការអភិវឌឍជាតិ“ ពួក្ទគគឺជាខផនក្មួយ ក្នុងវស័ិយខដលទគបានទបាោះបង់ទចាលភាគទរចើនបាំផុត ។ ការខដលទមើលមិនទ ើញវតតមានរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច គឺបានឆលុោះបញ្ញា ាំងដល់របទទសរក្៊ីរក្ទៅអាសុ៊ីនូវទសវាសងគមទន់ទែាយ ជាពិទសសក្នុងវស័ិយអប់រ ាំ និងសុែភាពខដលបងាា ញព៊ីក្ាំេុសឆគងននការផតល់ទសវាសងគម ខដលបានព៊ីការអភិវឌឍរបទភទទនោះ ។ ទដ្ឋយទយងទៅតាម នាយក្ដ្ឋឋ នកិ្ចាការសងគម និងទសដឋកិ្ចាននទលខ្ធិការដ្ឋឋ នរបស់អងគការសេរបជាជាតិបានឲ្យដឹងថា ជនជាតិទដើមភាគតិចសថិតក្នុងសុចានាក្រែពស់បាំផុតននការមិនទទួលបានទសវាសុែភាពសមរមយ និងគ្នម នសមមារត ។ ស្សុក្មួយទៅភាគខ្ងទជើងទែតតោជាងរបទទសទវៀតោម មានខត២៤ភាគរយប៉ាុទោណ ោះននរគួស្ថរសរបុមាន ទឹក្ខដលអាចផឹក្បាន និងគ្នម នបងគន់ទរបើរបាស់។ អវ៊ីខដលគួរឲ្យក្ត់សមាគ ល់ ទៅរបទទសនថវញិកុ្លសមព័នឋតាំបន់ភនាំមួយចាំនួនខដលមិនទទួលបានសញ្ញា តិ ក៏្មិនអាចទរបើរបាស់ទសវាសុែភាពបានខដរ ។ ទយងតាមរបាយការណ៍រមួរបស់គទរមាងេុ៊ីវរបស់អង្ ទអដស៍/គការសេរបជាជាតិបានឲ្យដឹងថា ជនជាតិទដើមភាគតិចក៏្ក្ាំពុងរបឈមនឹងការឆលងទរាគតាមការរមួទភទខដលអាចការពារបាន ទដ្ឋយស្ថរខតែវោះការអប់រ ាំ និងទ៊ីតាាំងភូមិស្ថស្តសតខដលទៅឆ្ៃ យដ្ឋច់ព៊ីទគ ទេើយនិងទដ្ឋយស្ថរការរបកាន់ពូជស្ថសន៍ ។ មូលនិធិអនតរជាតិសរមាប់អភិវឌឍន៍ក្សិក្មមបានឲ្យដឹងថាជាង៤០%ននទក្មងស្ស៊ីកុ្លសមព័នធទៅរបទទសនថខដលបានចាំោក្ស្សុក្មក្ទ៊ីរក្ុងទដើមប៊ីរក្ការងារ បានធាល ក់្ែលួនជាអនក្ទធវើការ ឧសាេក្មមផលូវទភទ។ ការតាាំងទ៊ីលាំទៅថម៊ីក៏្ទធវើឲ្យទក្ើនទ ើងផងខដរនូវការងាយរងទរគ្នោះខ្ងសុែភាព ។ ទៅក្នុងមោតាំបន់ទទនលទមគងគខដលជាជាំរក្ននរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិចទាំង ៩៥រក្ុមរស់ទៅក្នុងរបទទសភូមា ក្មពុជា ឡាវ ទរៀតោម និងនថ ខដលជាក្ខនលងមានការផ្លល ស់បតូរលាំទៅដ្ឋឋ នយ៉ាងទរចើនទដ្ឋយស្ថរគទរមាងអភិវឌឍន៍ ឬទដ្ឋយស្ថរទគ្នលនទយ បាយរបស់រដ្ឋឋ ភិបាល ការអប់រ ាំអាំព៊ីសុែភាព គឺមិនរតូវបានទគទរបើរបាស់ជាភាស្ថរទដើមទ ើយ ។

ទយងតាមអនក្ជាំនាញបានឲ្យដឹងថា ភាពែវោះខ្តននការទទួលស្ថគ ល់លក្ខណឌ័ របស់ពួក្ទគតាមផលូវចាប់ បានទធវើឲ្យសុែភាពជនជាតិទដើមភាគតិចរាប់លាននាក់្ជុាំវញិតាំបន់អាសុ៊ី ធាល ក់្ក្នុងស្ថថ នភាពទរគ្នោះថាន ក់្ ព៊ីទរពាោះវាបានរារាាំងដល់ការរបមូលទិននន័យ ខដលទធវើឲ្យបញ្ញា ខ្ងសុែភាពរបស់ពួក្ទគរតូវបានលាក់្បាាំងទៅក្នុងការសទង់មតិខ្ងសុែភាពថាន ក់្ជាតិភាគទរចើន ។ ទដ្ឋយទិននន័យមិនមានរគប់រគ្នន់ដូទចនោះ បញ្ញា សុែភាពពិតរបាក្ដរបស់ពួក្ទគ និងការអនតរាគមន៍ មិនអាចនឹងក្ាំណត់ឲ្យបានចាស់លាស់ទនាោះទទ ។

19

អនុស្ថេន៍

ទៅក្នុងវស័ិយអប់រ ាំ កុ្មារជាទរចើនមក្ព៊ីរក្ុមជនជាតិភាគតិច និងរក្ុមជនជាតិទដើមភាគតិច ភាគទរចើនក្ាំពុងរបឈម មុែនឹងការមិនបានចូលស្ថលាទរៀន ។ សិសសជនជាតិទដើមភាគតិចចូលទរៀនបានចាំនួនតិចតួច និងអរតាទបាោះបង់ការសិក្ាមានចាំនួនទរចើន ទេើយលទឋផលការអប់រ ាំទែាយជាងរបជាជនខដលមិនខមនជាជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងរបទទសខតមួយដូចគ្នន ។ ទៅក្នុងរបទទសេវ៊ីល៊ីព៊ីនខដលភាគទរចើនជនជាតិទដើមភាគតិចរស់ទៅក្នុងតាំបន់ភូមិស្ថស្តសតទៅដ្ឋច់ទដ្ឋយខ ក្ព៊ីទគ ទដ្ឋយទទួលបានទសវាសងគមជាមូលដ្ឋឋ ន ទៅមានក្រមិតទនាោះ ពួក្ទគមានការអប់រ ាំតិចតួចជាងទគបាំផុតក្នុងចាំទោមរក្ុមជាតិពនធុទាំងអស់ ។ ទទោះប៊ី ទគ្នលទៅអភិវឌឍន៍សេសសវតសនឹងសទរមចឲ្យបានការអប់រ ាំរតឹមក្រមិតបឋមសិក្ាជាសលក្ទៅឆ្ន ាំ២០១៥ក៏្ទដ្ឋយ ក៏្កុ្មារជនជាតិទដើមភាគតិចជាទរចើនទៅខតមិនទទួលបានការយក្ចិតតទុក្ដ្ឋក់្ទ ើយ ។

ជាទូទៅអវ៊ីខដលជនជាតិទដើមភាគតិចជួបរបទោះទនាោះគឺភាគទរចើនននរបព័នឋអប់រ ាំ និងក្មមវធិ៊ីសិក្ា មិនបានឆលុោះបញ្ញា ាំងព៊ីតនមល និងវបបធម៌លែបាំផុតរបស់ពួក្ទគទនាោះទទ ខតខថមទាំងបទនាថ ក្តនមលសមតថភាព វបបធម៌ ភាស្ថ និងការរស់ទៅរបស់ពួក្ទគទៅវញិ ។

ក្នុងការបងាា ញព៊ីស្ថថ នភាពបចាុបបននននជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី អនុស្ថសន៍មួយចាំនួនរតូវទធវើទ ើងដូចខ្ងទរកាម ៖

សរមាប់រដឋទៅតាំបន់អាសុ៊ី៖

1. បទងកើតយនតការសរមាប់កិ្ចាពិភាក្ា និងការពិទរគ្នោះទយបល់យូរអខងវង ជាមួយជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅក្នុងរបទទសរបស់ពួក្ទគតាមរគប់មទធាបាយទដើមប៊ីជាំរញុការទាំនាក់្ទាំនងឲ្យបានលែរបទសើរទ ើង ទេើយនិងទដើមប៊ីឲ្យពួក្ទគអាចអនុវតតទពញទលញនូវសិទឋិសងគម នទយបាយ ទសដឋកិ្ចា និងសិទឋិវបបធម៌ ទេើយនិងសិទឋិសមូេភាពក្នុងនាមជាជនជាតិទដើមភាគតិច ទដ្ឋយគ្នម នលក្ខណៈបងាា ញព៊ីការទរ ើសទអើង ទដ្ឋយមានទសរ ៊ីភាពរចួផុតព៊ីរគប់ទរមង់ននការទរ ើសទអើងទទោះប៊ីទគមានពូជស្ថសន៍ ជាតិពនឋុ ស្ថសនា ជាំទនឿ រក្ុម វណណៈ ទភទ អាយុ ពិការភាព ឬទរមង់ទផសងៗទទៀតក៍្ទដ្ឋយ ។

2. ទធវើការក្ាំណត់រពាំដ៊ី និងខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចឲ្យបានសមរមយទដ្ឋយទយងទៅតាម វធិានរបនពណ៊ី និងដាំទណើ រការខដលអនុទលាមតាមទសចក្ត៊ីរបកាសរបស់អងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីសិទឋិជនជាតិទដើមភាគតិច (UNDRIP) និងរតូវធានាឲ្យមានការការពារដ៊ីធល៊ី និងធនធាននានាព៊ីការដក្េូតទដ្ឋយែុសចាប់ ការទក្ងរបវញ័្ា និងក្ាំណត់ទុក្ជាតាំបន់អភិរក្ស ឬតាំបន់ឧទានជាតិ ទដ្ឋយគ្នម នការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និង ផតល់ដាំណឹងជាមុន។

3. ធានានូវការទទួលបានយុតតិធម៌សរមាប់ជនជាតិទដើមភាគតិច រមួទាំងស្តសត៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចតាមរយៈស្ថថប័នយុតិតធម៌ជាក់្លាក់្ ស្ថថ នប័នសិទឋិមនុសសជាតិ និងទរមង់ននការផតនាទ រទទស រមួបញ្ាូ លទាំងការយក្ចិតតទុក្ដ្ឋក់្ចាំទពាោះវធិានរបនពណ៊ី ស្ថថ នប័ន និងដាំទណើ ការទផសងៗទទៀត ។

20

;

22

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

4. អនុវតតឆនទៈនទយបាយក្នុងការបញ្ា ប់វបបធម៌និទណឌ ភាព និងរតូវអនុវតតវធិានការជាក់្លាក់្ទដើមប៊ី បញ្ឈប់ក្ាំលាាំងទយធាទៅតាំបន់ខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវកាត់ទទសអនក្រ ាំទលាភបាំពានសិទឋិមនុសស និងរតូវធានាឲ្យមានភាពយុតតិធម៌ ការសងជាំងឺចិតត និងការស្ថត រទ ើងវញិនូវនិតិសមបទរដល់ជនរងទរគ្នោះ ទដ្ឋយស្ថរការរ ាំទលាភសិទធិមនុសស។

5. ធានាថាខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី មានទសរ ៊ីភាពមិនទៅទរកាមការអនតរាគមន៍ព៊ីទយធារបស់រដ្ឋឋ ភិបាល ទេើយនិងរតូវធានាថាការតាាំងមូលដ្ឋឋ នទយធា ការទបាោះជាំរ ាំ ឬបនាទ យេវឹក្េវឺនទោន ទៅតាំបន់ខដនដ៊ីរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចខដលគ្នម នការយល់រពមទដ្ឋយទសរ ៊ី និង ផតល់ដាំណឹងជាមុន ទនាោះរតូវខតដក្ទចញជាបនាទ ន់។

6. អនុមតិយក្រទបៀបវារៈអភិវឌឍន៍ទរកាយឆ្ន ាំ២០១៥ និងយនតការនានាក្នុងលក្ខណៈខដលពួក្ទគទគ្នរព និងគ្នាំរទការរបតិបតិតទាំងស្សុង និងតាមលក្ខណៈបរសិ្ថថ នរបស់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវអនុមតិរក្បែ័ណឌចាប់ចរមុោះ ខដលទទួលស្ថគ ល់នូវការកាន់កាប់តាមក្មមសិទធិខបបរបនពណ៊ី ការរគប់រគងធនធាននានា និងការរបតិបតតិការទរបើរបាស់របក្បទដ្ឋយនិរនតរភាពសរមាប់សុែមាលភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទាំងអស់ ។

7. រតូវធានាការចូលរមួរបស់ស្តសត៊ី និងយុវជនជនជាតិទដើមភាគតិចទៅក្នុងដាំទណើ រការននការសទរមចចិតត ខដលប៉ាោះពាល់ដល់ពួគទគ រមួបញ្ាូ លទាំងតាមរយៈការផតល់នូវធនធានឲ្យបានរគប់រគ្នន់ និងឧិកាសសរមាប់ការចូលរមួ និងរតូវពរងឹងនូវការអនុវតតសនធិសញ្ញា ននការលប់បាំបាត់ការទរ ើសទអើងរបឆ្ាំងនិងស្តសត៊ីទភទ ។

8. សរមាប់គណៈក្មាម ធិកាអនតររដ្ឋឋ ភិបាលអាស្ថ នសត៊ីព៊ីសិទឋិមនុសស រតូវទទួលស្ថគ ល់សិទធិជនជាតិទដើមភាគតិចទេើយដ្ឋក់្បញ្ាូ លក្នុងទសចក្ត៊ីខថលងការសិទធិមនុសសរបស់សមាគមអាស្ថ ន ទេើយនិងរតូវបទងកើតរក្ុមការងារមួយ សរមាប់ទធវើការទដើមប៊ីជនជាតិទដើមភាគតិច ទេើយសរមាប់សមាគមទៅតាំបន់អាសុ៊ីខ្ងតបូង ខផនក្កិ្ចាសេការថាន ក់្តាំបន់ ក៏្រតូវបទងកើតគណៈក្មមការសិទធិមនុសសមួយ និងរក្ុមការងារទធវើការទដើមប៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចផងខដរ។

សរមាប់ភាន ក់្ងារ មូលនិធិ និងក្មមវធិ៊ីអងគកាសេរបជាជាតិ៖

1. រតូវបទងកើត ឬពរងឹងក្មមវធិ៊ីជាក់្លាក់្ទៅថាន ក់្ជាតិ និងថាន ក់្តាំបន់ក្នុងភាពជានដគូជាមួយជនជាតិទដើមភាគតិចទដើមប៊ីទឆលើយតបនូវតរមូវការនិងភាពចាាំបាច់របស់ពួក្ទគ និងទដើមប៊ីចាត់តាាំងឲ្យមានជនបទងាគ លជនជាតិទដើមភាគតិចក្នុងចាំទោមបុគគលិក្របស់ពួក្ទគទៅថាន ក់្ជាតិ និងថាន ក់្តាំបន់។

2. រដឋ និងនដគូរបស់ែលួនរតូវទលើក្ក្មពស់ចាំទណោះដឹង និងការអនុវតតនូវទគ្នលនទយបាយ និង ទគ្នលការណ៍ខណនាាំន៊ីមួយៗរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិច ទៅថាន ក់្ជាតិ និងថាន ក់្មូលដ្ឋឋ ន។

21

;

23

ទិដឋភាពទូទៅននស្ថថ នភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទៅអាសុ៊ី

ខែឧសភា ២០១៤

3. រតូវគ្នាំរទការខបងខចងទិននន័យតាមរក្ុមអាំព៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចទៅថាន ក់្ជាតិ ជាពិទសសទដើមប៊ីទរៀបចាំសនទសសន៍ននការអភិវឌឍមនុសស និងក្ាំណត់ការវាស់ខវងខដលសមស្សបទលើការអភិវឌឍ និងសុែមាលភាពរបស់ជនជាតិទដើមភាគតិចឲ្យស្សបតាមការទទួលស្ថគ ល់ និងការអនុវតតនូវសិទធិបុគគល និងទិសធិសមូេភាពរបស់ពួក្ទគ។

4. សរមាប់ក្មមវធិ៊ីអភិវឌឍរបស់អងគការសេរបជាជាតិរតូវទធវើឲ្យរស់ទ ើងវញិនូវក្មមវធិ៊ីថាន ក់្តាំបន់របស់ជនជាតិទដើមភាគតិច និងរតូវធានាឲ្យមានការផតល់មូនិធិសមស្សប និងការអភិវឌឍក្មមវធិ៊ីរបស់ែលួនក្នុងភាពជានដគូជាមួយនិងអងគការជនជាតិទដើមភាគតិចនានា ។

5. ភាន ក់្ងារអភិវឌឍន៍អនតរជាតិរតូវអនុមតិយក្រទបៀបវារៈអភិវឌឍន៍ទរកាយឆ្ន ាំ២០១៥ និងយនតការនានាក្នុងលក្ខណៈខដលពួក្ទគទគ្នរព និងគ្នាំរទការរបតិបតិតទាំងស្សុង និងតាមលក្ខណៈបរសិ្ថថ នរបស់សេគមន៍ជនជាតិទដើមភាគតិច រតូវអនុមតិរក្បែ័ណឌ ចាប់ចរមុោះខដលទទួលស្ថគ ល់នូវការកាន់កាប់តាមក្មមសិទធិខបបរបនពណ៊ី ការរគប់រគងធនធាន និងការរបតិបតតិការទរបើរបាស់ទដ្ឋយនិរនតរភាពសរមាប់សុែមាលភាពជនជាតិទដើមភាគតិចទាំងអស់ ។

ជនជាតិទដើមភាគតិចទៅតាំបន់អាសុ៊ី សូមទធវើការអោះអាងជាថម៊ី នូវការអនុវតតជាបនាទ ន់ចាំទពាោះអនុស្ថសន៍របស់ទវទិកាអចិនញ្ជ្នតយ៍អងគការសេរបជាជាតិសត៊ីព៊ីបញ្ញា ជនជាតិទដើមភាគតិចចាំទពាោះរដ្ឋឋ ភិបាលអាសុ៊ីទៅឆ្ន ាំ២០០៧ ក៏្ដូចជាអនុស្ថសន៍ខដលមានក្នុងទសចក្ត៊ីខថលងការអាសុ៊ីសរមាប់សននិស៊ីទពិភពទលាក្សត៊ីព៊ីជនជាតិទដើមភាគតិចឆ្ន ាំ ២០១២ និងឯក្ស្ថរលទឋផលឆ្ន ាំ២០១៣ ទៅទ៊ីអាល់តា ។

Asia Indigenous Peoples Pact

ខែឧសភា ឆ្ន ាំ ២០១៤

22

ក្ាំណត់សមាគ ល់៖ 1Article 23A, inserted through the Constitution (15th Amendment) Act, 2011, reads: “The culture of tribes, small ethnic groups, ethnic sects and communities: The state shall take steps to protect and develop the unique local culture and tradition of the tribes, minor races, ethnic sects and communities.” 22007 interim Constitution of Nepal, article 35, paragraph 10, 2007, article 45 «Legislature – Parliament», paragraph c.,article 21 «right to

social justice» and article 33, d., article 35, paragraph 14., part 7.

3Nepal for the first time officially recognised and listed 61 indigenous peoples groups in 1996 and 59 indigenous nationalities in 2002 under the National Foundation for Development of Indigenous Nationalities Act of 2002. However, controversial recommendations for a revision of the

list have recently been made. 4Human Rights Council, Fifteenth session, Report by the Special Rapporteur on the situation of human rights and fundamental freedoms of

indigenous people, James Anaya A/HRC/15/37/Add.1, par. 282-290. 4UNHCR, http://www.unhcr.org/pages/49e489646.html, accessed 4 April 2014.

6General Assembly, Sixty-first General Assembly Plenary, 13 September 2007, idem.,In 2010, an indigenous community was granted a collective title for the first time. Protection of indigenous peoples’ land rights is, however, vastly inadequate and threatened by the increase

in granting of concessions for plantations, mining and hydroelectric dams.

7 “General Assembly Adopts Declaration on Rights of Indigenous Peoples”, (GA/10612), 13 September, 2007, Department of Public Information, New York. As cited in Bengt G. Karlsson, “Asian Indigenousness: The Case of India” (2008) 3:4 Indigenous Affairs 26.

8The Bangladesh Presentation to the (United Nations) Working Group on Indigenous Peoples, on Friday 2 August

1985 in Geneva. In Reply to the Submissions made by The Anti-Slavery Society and the representative of the Chittagong Hill Tracts, Ven. Agga Vansa Mahathera. See online: < http://cwis.org/GML/UnitedNationsDocuments/#wgip13 >

912th Permanent Forum on Indigenous Issues Joint Intervention: Tribal Link Foundation, Asia Indigenous Peoples Pact, Cultural Survival,

College at Brockport May 22 12th session: New York, NY 20‐ 31 May 2013 Agenda Item 7 (b) Dialogue with the Special Rapporteur on the

rights of indigenous peoples. 10Colin Nicholas, 2000, The Orang Asli and the Contest for Resources, IWGIA and Centre for Orang Asli Concerns, Copenhagen and Subang Jaya 11Case No.35/PUU-X/20; (May 16, 2013), Mahkamah Konstitusi Republik Indonesia [Constitutional Court of the Republic of Indonesia], accessed 3 April 2014. 12India today, http://indiatoday.intoday.in/story/a-report-by-international-labour-organisation-states-that-indias-mineral-wealth-is-

obtained-by-violating-tribal-rights/1/128945.html, accessed 3 April 2014. 13http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2013/eap/220209.htm, Feb 27 2014. 14IWCF and AIPP 2010. 15AIPP, Briefing Paper: Indigenous Women in Asia - Challenges in their access to justice, 6 March 2013. 16PFII/2012/EGM, United Nations, Department of economic and social affairs, International Expert Group Meeting, Combating violence

against indigenous women and girls: article 22 of the UNDRIP, 18-20 January 2012. 17Miley, Misti 2008. Indigenous Peoples’ Human Rights Report in Asia 2008. An Introduction and Overview ofthe Situation of Indigenous

Peoples in Burma, p. 81

23

24