145

BD OCAK 2018

Psikolojik rahatsızlıklarda kişi-lik bozuklukları tanı koyulması en zor rahatsızlıklardandır.

Çünkü rahatsızlığın veya o insanın kişiliğinin nerede başladığını anla-mak zor olabilir. Birbirine benzese hatta tanısal kriterleri aynı olsa da iki psikolojik rahatsızlık aynı hastalık demek değildir. Yanlış veya eksik tanı da tedaviyi aksatıp yanlış bir tedavi uygulamasıyla sonuçlana-

bilir. Bipolar (iki uçlu duygulanım) bozukluğu ve borderline (sınırda) kişilik bozukluğu birbirine çok benzediği için tartışılan psikolojik

BilinçaltıUzm. Psk. Sedem Demir

ipolar ve orderlineB

146

BD OCAK 2018

değişimleri olarak tanımlanmış-tır. Son olarak bipolar NOS, eğer mani ve depresyon evreleri bir tanı koyabilmek için çok kısaysa ama ortada belli dengesiz duygu-durum değişimleri varsa konan tanıdır.

Borderline kişilik bozukluğuysa kişilerarası ilişkilerde, benlik imge-sinde, dürtüleri kontrolde, okulda ve işteki yaşantıda problemler olarak tanımlanmıştır. Borderline kişilik bozukluğu olan insanlar büyük öl-

çüde terkedil-me korkusu, dengesiz duydu-durum değişimle-ri, dürtüsel çabuk karar verilmiş per-vasız kararlar verebilir-ler. Ayrıca uyuşturucu ve alkol kullan-

maya yatkındırlar, yeme bozukluk-ları görülebilir ve kendilerine zarar vermeye meyilli olabilirler. Ancak kendilerine zarar vermeleri bipolar-da olduğu gibi yaşadıkları depres-yonun bir sonucunda hayatlarına son vermek istemelerinden dolayı değil, hayatta olduklarını hissetmek içindir.

Bu iki hastalığın ayrıldığı nokta-lardan biri, bipolarda duygu-durum değişimleri daha çok altı aylık evreler içinde olurken, borderlineda bu değişimler sadece bir gün içinde olabilir. Borderline kişilik bozuk-luğu olan insanlar her şeyi sınırda

rahatsızlıklar arasındadır. Bazı bilim insanları borderline

diye bir psikolojik rahatsızlığın olmadığını, borderline’nın sadece bipolar’ın bir alt çeşidi olduğunu sa-vunmaktadır. Ancak bipolar bozuk-luğu ve borderline kişilik bozukluğu birbirine çok benzeyen ama iki ayrı psikolojik rahatsızlıktır.

“Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı”nda bipolar bozukluk dörde ayrılmıştır.

Bunlardan ilki bipolar I, en azın-dan bir mani evresinin (ola-ğandan fazla enerji ve aktivite

fazlalığı: daha az uykuya ihtiyaç duymak, çok fazla ve hızlı konuş-mak, dikkatin çok çabuk dağılmaya başlaması) yanında bir veya daha çok depresyon evresinin görülmesi olarak tanımlanmıştır.

Bipolar II’deyse depresyon evrelerinin yanında daha hafif geçen hipomani denen mani evreleri görülür.

Üçüncü türü olan salınımlı bozukluksa bipolar I ve II’ye göre daha hafif geçen duygu-durum

Bipolar bozukluğu ve borderline

kişilik bozukluğu birbirine çok

benzeyen ama iki ayrı psikolojik

rahatsızlıktır.

147

BD OCAK 2018

yaşarlar, her şey siyah ve beyazdır, onların dünyasında gri yoktur. Bir gün dünyadaki en güzel veya yakı-şıklı insan gibi hissederken diğer gün dünyanın en çirkini gibi hisse-debilirler. Bipolar bozuklukta mani evresinde delüzyonlar yani hülyalar oluşabilir, ancak bu delüzyonlar, meleklerle konuşma şeklindedir ve arkasında bir hikayesi yoktur. Bunun yanında borderline’daki hülyalar daha farklıdır; şüpheci, paranoyak ve daha ölçüsüzdür.

Bipolarda paranoyak düşünceler yoktur, düşünme örgüsü farklıdır. Aynı zamanda kişilerarası ilişkile-rinde belirlenmiş bir iktidarsızlık söz konusu değildir. Stabil romantik ve arkadaş ilişkileri kurabilirler. Ama kişilik bozukluklarına sahip olan kişiler bu özellikleri kendi kişiliklerinde taşırlar, bu kurtu-labilecekleri fizyolojik bir kalp rahatsızlığı gibi değildir. Bu yüzden kişilik bozuklukları tedavisi ve tanı-sı en zor olan rahatsızlıklardandır; kişinin gösterdiği özelliğin kendi kişiliği mi yoksa kişilik bozukluğunun bir semptomu mu olduğunu söylemek zordur. Borderline kişilik bozukluğu-na sahip kişilerin duygu-durum deği-şimleri etraflarında olan bitenlere daha çok bağlıdır. Yaşadıkları bir olay olumlu veya olumsuz yönde bir anda hayatla-rını kökünden etkileyebilir.

Örneğin, borderline kişilik bo-

zukluğu olan bir kişinin bir ilişkisi bittiğinde veya ailesinden ayrıldı-ğında duygu-durum değişimleri en uç noktalarda olabilir. Genellikle ilişki ne kadar önemliyse verilen ce-vap o derecede büyük olabilir. Buna kendini öldürmekle tehdit etmek de dahildir. Duygu-durum değişimleri bipolara göre çok daha belirgindir. Çünkü bipolarda duygu-durum değişimleri mani ve depresyon etrafında dönse de borderline kişilik bozukluğu olan insanlar bir gün içinde korkuyu, sevgiyi, aşkı, kızgınlığı, iğrenmeyi ve üzüntüyü en yoğun olan şekilde yaşayıp sonra da bunların hiçbirini hissetmeyebi-lirler.

Borderline kişilik bozukluğuna sahip

kişilerin yaşadıkları bir olay hayatlarını olumlu veya olumsuz yönde bir anda kökünden

etkileyebilir.

148

BD OCAK 2018

çünkü ailede kabul görüp, bununla beraber mücadele etme hissi bipola-rı kontrolde önemli bir rol oynar. Ayrıca borderline has-taları diyalektik davranışçı tera-piyle “farkında-lık” egzersizleri yaparak kendi duygularını kontrol altına

alabilir, kendine zarar verici davra-nışları en aza indirmeye çalışabilir.

Sonuç olarak, aynı tedavi yön-temi uygulansa da her hasta ve her hastalık farklıdır. Herkesin kendi deneyim ve duyguları onları eşsiz yapar bu da her ne kadar aynı rahat-sızlığa sahip olan kişiler olsa bile o rahatsızlığı farklı kılar. Bu yüzden her psikolojik rahatsızlığa eşsizmiş gibi yaklaşılmalı, aynı kalıplar için-de tedavi edilmemelidir. •

sedemdemirbd@gmail.comKaynaklar• American Psychiatric Association. (2013). Task Force on DSM-5. American Psychiatric Press. • Grosjean, B. (2012). Differentiating Borderline Personality Disorder from Bipolar Disorder. The Carlat Psychiatry Report. Volume:Issue 10:3. • Kreger, R. (2009). The essential family guide to borderline personality disorder: New tools and techniques to stop walking on eggshells. Simon and Schuster. • Leichsenring, F., & Leibing, E. (2003). The effectiveness of psychodynamic therapy and cognitive behavior therapy in the treatment of personality disorders: a meta-analysis. American journal of psychi-atry, 160(7), 1223-1232. • McMain S., Pos A.E. (2007). Advances in psychotherapy of personality disorders: a research update. Curr Psychiatry Rep.; 9(1):46–52.• Miklowitz, D. J., Scott, J. (2009). Psychosocial treat-ments for bipolar disorder: cost effectiveness, mediating mechanisms, and future directions. Bipolar Disorders, 11(s2), 110-122.

Bu iki psikolojik rahatsızlığın tedavisinin birbirine benzerlikleri ve farklılıkları mevcuttur çünkü her tedavinin kendine göre güçlü ve bir de zayıf tarafı vardır. Duygu-durum değişimlerini kontrol altına almanın yanı sıra Bilişsel Davranışçı Tera-pinin (BDT) bipolar hastalarında tekrar nüksetmeyi azalttığı gözlem-lenmiştir. BDT ayrıca borderline hastalarında da olumlu sonuçlar vermiştir. Aile terapilerinin de bipo-lar bozukluğu olan hastalar üzerinde olumlu etkileri gözlemlenmiştir

Aile terapilerinin de bipolar bozukluğu olan hastalar üzerinde olumlu etkileri gözlemlenmiştir çünkü birliktemücadele etme hissi bipoları kontrolde önemli bir rol oynar.