1

P R A V I L N I K

za bele`ewe planinarski pateki vo Republika Makedonija

Knefeqcova kru`na markacija

2

Glava prva

Op{ti odredbi

~len 1

So ovoj Pravilnik se odreduvaat celite, zada~ite i na~inot na bele`ewe (vo natamo{niot tekst markirawe) na planinarskite pateki i nivnoto za{tituvawe, vidovi markirawe, klasifikacija na markiraweto i markirni znaci, kako i za~uvuvawe i odr`uvawe na znacite.

Propoziciite od ovoj pravilnik odgovaraat na me|unarodnite standardi vo oblasta na planinarstvoto.

~len 2

Planinarskite markacii na teritorijata na Republika Makedonija se sopstvenost na Makedonskata planinarska asocijacija (vo ponatamo{niot tekst MPA).

Postavuvaweto markaciii se finansira od MPA, a odr`uvaweto ili obnovuvaweto e vo soglasnost so normativnite akti na MPA.

3

~len 3

Markiraweto na planinarskite pateki go vr{i MPA preku nejzinite ~lenki so organizatorska i materijalna poddr{ka od soodvetnite ministerstva: Agencijata za mladi i sport, organite na lokalnata samouprava, lokalnite vlasti, rabotnite organizacii i drugi.

Planinarskata markacija e nameneta za pravilna informiranost i pretstavuva upatuvawe na polesna i pobezbedna pateka do odredena planinarska cel.

MPA donesuva plan za markirawe soglasno utvrdenite katastarski sostojbi (da ne se naru{uva privatnosta na imotite).

~len 4

So planinarskata markacija se ovozmo`uva pristapnost do postojnite prirodni znamenitosti za da se so~uvaat i da se za{titat od negativnoto vlijanie na ~ovekot.

Markaciite treba da bidat lesno vidlivi, razbirlivi i realno da go prika`uvaat terenot.

4

Glava vtora

Vidovi markacii

Markaciite na teritorijata na Republika Makedonija se delat na:

a). Glavni markacii

b). Sporedni markacii

- 1. Glavni markacii se site osnovni (najlesni i najbezbedni) mar{ruti koi vodat do vrvovite na planinite i po glavnite transverzali utvrdeni od strana na MPA.

- 2. Sporedni markacii se site ostanati mar{ruti koi vodat kon sporedni vrvovi, vidikovci, planinarski domovi, planinski ezera, istoriski

lokaliteti, lokalni planinarski destinacii, kako i site drugi pateki koi se sre}avaat niz planinite. Izborot na ovie pateki go pravat klubovite vo soglasnost so MPA.

5

~len 5

Planinarskata markacija mo`e da e:

1. Trajna i vremena - spored trajnosta i potrebite,

2. Lentova i likovna - spored na~inot na popolnuvawe, i

3. Letna i zimska

1. Trajnata markacija se koristi za obele`uvawe postojani planinarski pateki.

Vremenata markacija se koristi za planinarski manifestacii od vremen ili sezonski karakter.

2. Lentovata markacija pretstavuva horizontalen znak

so tri lenti ili so boi, ili so drug materijal, kade srednata linija e osnovna, vode~ka boja, a strani~nite linii (odozgora i odozdola na vode~kata boja) ja odvojuvaat za da privle~at vnimanie.

Likovnata markacija ja so~inuvaat razli~ni uslovni znaci: natpisi, tabeli i brojki (vidi slika br. 1).

3. Letnata markacija e pogodna za koristewe vo period koga patekata ne e pod sne`na pokrivka;

Zimskata markacija ja ozna~uva patekata vo period koga patekata e pod sne`na pokrivka, taka {to znacite se postavuvaat na drva, na stolbovi i na sli~ni vertikalni predmeti ili objekti.

6

~len 6

Na pojdovnite punktovi markacijata zapo~nuva so jasno vidlivi tabli, oformeni so pregleden i ~itliv {ematski prikaz na predelot niz koj pominuva mar{rutata.

~len 7

Na udarni mesta so {irok vidik se postavuvaat panoramski informativni tabli.

~len 8

Na mestata {to pretstavuvaat `ivotna opasnost, za planinarite koi se dvi`at po markiranite planinarski mar{ruti (alpinisti~ki rabovi, bezdni, lavinski mesta, lizgali{ta, pe{terski otvori, puknatini vo zemjata i drugo) se gradat za{titni ogradi (kamen yid, drvena ili druga ograda, vpe~atlivi stolbovi, klinovi, fiksirani ja`iwa ili sajli i sli~no).

~len 9

Ako za toa ima potreba, po osnovnite mar{ruti niz visokite planinski predeli se postavuva azimutna markacija.

7

Glava treta

Markaciski znaci

~len 10

Markaciskite znaci se uslovni znaci koi, postaveni na odredeni mesta, go poka`uvaat pravecot na patot, na objektite, rastojanieto do niv, zaobikoluvaweto na opasnite mesta po mar{rutata i drugo. Izgledot i prototipot na tie znaci gi utvrduva MPA vo soglasnost so me|unarodnite standardi.

~len 11

Markaciskite znaci se sostaveni od horizontalni linii ili uslovni znaci vo boja. Se postavuvaat pokraj: planinarski domovi, izvori, ezera, vodopadi, lavinski predeli, zabraneti zoni i dr. (vidi slika br. 2).

~len 12

Boite na markaciskite znaci se delat na osnovni i pomo{ni (vidi slika br. 3)

Osnovni boi se: crvena, zelena, sina i `olta, a pomo{na e belata boja.

Osnovnite boi se postavuvaat na markaciskite znaci, oddelеnи edna od druga. Koga osnovnata boja e samo edna, bojata se postavuva pome|u dve beli linii. Na

8

takov na~in овие linii se stavaat na drva, na kamewa,

na karpi i dr. (vidi slika br. 4)

Nasokata na dvi`eweto se odreduva spored strelkata pod natpisot na markaciskiot znak.

~len 13

Markaciskite znaci se izrabotuvaat so to~no opredeleni dimenzii (vidi slika br. 5)

Markaciskite stolbovi (direci) mo`at da bidat metalni i drveni so viso~ina od 2.5 do 3.5 metri nad nivoto na zemjata i 0.6 do 1 metar pod zemja (vidi slika br. 6)

Markaciskite stolbovi se bojadisuvaat so naizmeni~ni boi vo kontrast na snegot: crvena i `olta lenta so {iro~ina od 20 sm.

Metalnite markaciski stolbovi se cevki so dijametar od 1.5 do 2 cola, na gorniot kraj otvorot na cevkata treba da e zatvoren. Po dol`inata na cevkata ne treba da ima puknatini ili otvori. Pred nanesuvawe na bojata na cevkite istite se ~istat.

Drvenite markaciski stolbovi se izrabotuvaat od suvo i zdravo drvo so debelina 10-12 sm. ili 14-16 sm. Drvenite stolbovi prethodno treba dobro da se impregniraat.

9

Glava ~etvrta

Klasifikacija na markaciskite znaci

~len 14

Planinarskite markacii se klasificirani vo znaci koi:

1. poka`uvaat;

2. predupreduvaat;

3. zabranuvaat.

Markaciskite planinarski znaci se bojadisuvaat so zabele`itelna `olta ili oran` boja (po mo`nost so fosforen odblesok).

Natpisite se nanesuvaat so crni bukvi ili so brojki, po mo`nost i na stranski jazik. Na dolniot kraj od natpisnata tabla, so srazmerno pomali obele`ja, se stava amblemot na MPA i amblemot na klubot koj ja odr`uva predmetnata pateka, a po potreba i amblemot ili imeto na sponzorot.

Poka`uva~kite znaci se vo forma na pravoagolnik, bez zaostren kraj (informira~ka tabla) i pretstavuvaat nagleden {ematski vid na pova`ni, poglavni, planinarski pateki i objekti. Informiraat za karakterot na mestoto ili za objektot, za rastojanieto do toa mesto, i

10

pretstavuvaat patokaz za krstosnica i za mesta te{ki za orientacija i dr. (vidi slika br. 7)

Na poka`uva~kite znaci od vidot na panoramski tabli mo`e da bide prika`ana foto snimka na predelot, {emi ili nacrtani azimuti na okolniot teren. Tablite se postavuvaat na vidni mesta vo naselbi ili na izlezni punktovi za planinarski objekti i domovi.

Poka`uva~kite znaci vo forma na pravoagolnik so eden zaostren kraj (strelka) se koristat za markirawe na razni promeni na nasokata na dvi`ewe (mar{ruta) i pri odvojuvawe na patekata od glavnata mar{ruta i upatuvaat do bliski objekti: ~e{ma, ubav predel, priroden fenomen, vrv i sl. Vrz zaostreniot kraj se nanesuva osnovnata boja, so koja e markirana glavnata mar{ruta.

Predupreduva~kite znaci se koristat za markirawe za pre~ki na patot i za privlekuvawe vnimanie na planinarite (vidi slika br. 8).

Znacite za zabrana se koristat za markirawe na site opasni mesta i objekti kade e zabraneto dvi`eweto. Vrz tie znaci se iscrtuva uslovniot znak za opasnost i se zapi{uvaat zborovite: "Zabraneto pominuvawe".

11

Glava petta

Materijali za markirawe

~len 15

Materijalite koi se upotrebuvaat za markirawe treba da bidat otporni na atmosferskite vlijanija. Tie mo`at da bidat od: `elezo, lim, kamen, beton, impregnirano drvo, `elezni ili plasti~ni cevki. Boite koi se nanesuvaat na potrebnite mesta za markirawe treba da bidat otporni na atmosferskite vlijanija.

~len 16

Za privremena markacija se koristat materijali koi ne se dolgotrajni, ne se {tetni za prirodnata okolina i lesno se demontiraat.

12

Glava {esta

Na~in na markirawe

Za glavnite markacii na teritorija na Rепублика Makedonia sekoga{ se koristi takanare~enata Knefeqcova kru`na markacija: crven prsten so bel krug vo sredinata so maksimalen pre~nik od 12-15 sm. i so dve crveni horizontalni linii pome|u koi se nao|a bela pomo{na boja. Sekoga{ na po~etokot, vo sredinata i krajot od mar{rutata se koristat pokazni tabli koi ja opi{uvaat patekata na na~in prethodno opi{an vo drugite poglavja.

Za sporednata markacija se koristat ostanatite osnovni boi i belata pomo{na boja na na~in prethodno utvrden so ovoj pravilnik. Izborot na boite i na patekite go utvrduvaat klubovite vo sorabotka so MPA.

~len 17

Pred postavuvawe na markacijata e potrebno:

- osnovno prou~uvawe na letnata i na zimskata sostojba na patot pri {to se odbele`uvaat i se opredeluvaat site mesta: pojdovni punktovi, raskrsnici, izvori, ~e{mi, opasni lavinski mesta, mesta kade {to ima odroni od kamewa, poroi. Treba da

13

se izbegnuvaat neproodni i te{ki mesta za orientacija. Tamu se postavuvaat soodvetni znaci i se gradat za{titni ogradi.

- da se opredelat mestata kade }e bidat postaveni razli~nite vidovi markacii, znaci i stolbovi.

Pri izbor na pateka za markirawe se izbira najkus, lesen i bezbeden pat. Treba da se po~ituva principot posle naporno ka~uvawe da se markira pateka po izohipsa ili blago ka~uvawe.

~len 18

Markaciskite znaci treba da se postavuvaat taka {to }e mo`at lesno da se vidat i da se najdat od dvete nasoki na dvi`ewe (vidi slika br. 9).

~len 19

Markaciskite znaci se postavuvaat paralelno со pravecot na dvi`ewe na patekata, a vo isklu~itelni slu~ai znacite za predupreduvawe i zabrana se postavuvaat i ~elno.

~len 20

Pri postavuvawe markacijata treba da se izbegnuva postavuvawe nepotrebni znaci na mesta kade mo`at da se iskoristat prirodni i drugi obele`ja.

14

~len 21

Markaciskite znaci se zacvrstuvaat zdravo na markira~ki stolbovi, na karpi, na zemja i drugo. Pri postavuvaweto markacija da se po~ituvaat prethodno postavenite znaci, obele`ja i sli~no od drugi organizacii, istite da ne se uni{tuvaat, prikrivaat ili o{tetuvaat.

~len 22

Pri koristewe na drvјata za markacija treba da se odbiraat takvi koi ne se pred isu{uvawe, gniewe ili se~ewe. Markaciskite znaci vrz drvata se postavuvaat na 220 cm. nad terenot i treba da se vidlivi od dvete nasoki na dvi`ewe (vidi slika br. 9). Po potreba grankite od drvjata koi pre~at i gi zatskrivaat markaciite se kastrat. Na predeli kade nema drvja, markaciskite znaci se postavuvaat na karpi, na korewa, na stabilni kamewa i dr. Vo gusto obrasnati {umski reoni markaciskite znaci se postavuvaat poblisku eden do drug so boја po drvjata. Nanesuvaweto na bojata se vr{i na prethodno is~istena i izdelkana kora od drvoto .

Na prirodno za{titeni objekti, na drvјa na koi ima {umarski znaci ili znaci na drugi institucii (`elezni~ki, patni, elektroenergetski i dr.), ne se postavuvaat planinarski markaciski znaci.

15

~len 23

Markaciskite znaci treba da se postavuvaat eden do drug na rastojanie koe ovozmo`uva dobra orientacija preku celiot pat.

~len 24

Na golemi poljani i otkrieni mesta vo {umskite reoni (se~i{ta, opo`areni predeli i dr.) nasokata za povtorno vleguvawe vo {umata se obele`uva jasno, so dopolnitelni stolbovi i markaciski znaci.

~len 25

Pri markirawe pateki koi se vkrstuvaat na edno mesto se koristi lenta vo pove}e boi. Boite se postavuvaat horizontalno (vidi slika br. 10).

~len 26

Na krstosnici markaciskite znaci se postavuvaat vedna{ posle krstosnicata, vo blizina на првиот se postavuva vtor i tret znak za da nema zabuna vo pravilnata nasoka.

~len 27

Pri markiraweto vo {uma, na otkrieni reoni i na golini na visokite planinski predeli, markaciskite znaci se postavuvaat na `elezni ili na drveni stolbovi koi se bele`at so brojki po~nuvajki od prviot stolb od pojdovniot punkt.

16

~len 28

Markaciskite stolbovi se zakopuvaat, cvrsto se nabivaat ili se betoniraat.

~len 29

Na visokite planinski predeli, kade se sovpa|aat letnata i zimskata pateka, se pravi letna i zimska markacija. Ako ne postoi postojana zimska markacija, na markaciskite stolbovi od letnata markacija, onamu kade {to se odvojuva bezopasen zimski pat, se postavuvaat poka`uva~ki tabli koi ozna~uvaat zimski pat.

So pa|aweto na prviot sneg, patot se markira so nabivawe drveni stolbovi vo snegot. Tie se povlekuvaat posle topeweto na snegot za da se iskoristat slednata zima.

~len 30

Lavinsko opasnite mesta, kako i vo reonite kade e zadol`itelna izgradbata na za{titna ograda, markiraweto se izvaduva zaedno so planinarskata spasitelna slu`ba pri MPA po prethodno razrabotena {ema.

~len 31

Ne e dozvoleno postavuvawe markacija na podvi`ni predmeti, prese~eni ili skapani (gnili) drvja, nestabilni kamewa i dr.

17

~len 32

Za letnata markacija, osven poka`uva~kite i utvrdenite znaci, mo`at da se koristat i kameni piramidi, ako za toa ima potreba.

~len 33

Istoriskite objekti i mesta, unikatnite prirodni znamenitosti i dr. se bele`at so tabli ili so plo~i na koi e objasnet nastanot ili karakteristikite na objektot.

~len 34

Ne se dozvoluva markirawe na sosedni i bliski mar{ruti so isti boi.

18

Glava sedma

Stopanisuvawe, vladeewe i za{tita na planinarskata markacija

~len 35

Komisijata sostavena od ~lenovi na MPA, pri podgotovkite na markacijata za edna mar{ruta, gi po~ituva sovetite od regionalnite slu`bi i kompletniot proekt go predava na regionalnite

planinarski sojuzi, odnosno planinarskite klubovi, za postavuvawe na markacija i нејзиното natamo{ odr`uvawe.

Generalnata popravka, obnovuvaweto na

planinarskata markacija, se vr{i po odnapred utvrden plan na MPA i tekovniot regionalen sojuz preku planinarskite dru{tva/klubovi.

~len 36

Planinarskite klubovi, nacionalnite parkovi i {umskite stopanstva, vo neophodni slu~ai, ja informiraat MPA za momentalnata sostojba na markacijata na ~ija teritorija se nao|a.

19

~len 37

Planinarskite dru{tva/klubovi se zadol`eni redovno da ja proveruvaat sostojbata na planinarskata markacija vo svojot reгиon, da ja ras~istuvaat patekata od nova vegetacija, od odroni zemja ili od kamewa i da gi popravat i da gi obnovat o{tetenite ili razru{enite znaci.

Organizaciite ili licata koi stopanisuvaat so planinarskite objekti se dol`ni da ja poddr`at i da ja pomognat organizacijata za izgradba i odr`uvawe na planinarskata markacija vo nejziniot region.

Planinarskite klubovi/dru{tva ne smeat da vr{at markirawe i postavuvawe znaci bez prethodna konsultacija i dozvola od Komisijata za markirawe pri MPA na FPSM.

~len 38

Pri otkrivaweto lica koi ja o{tetuvaat ili ja uni{tuvaat markacijata, planinarskite klubovi se dol`ni da go spre~at nivnoto ponatamo{no dejstvuvawe, a pri pote{ki o{tetuvawa na markacijata treba da se pobara pomo{ od organite na lokalnata samouprava.

20

Glava osma

Zavr{ni odredbi

~len 39.

Ovoj pravilnik vleguva vo sila so denot na negovoto donesuvawe.

21

22

Slika br. 2

Slika br. 3

23

Slika br. 4

Slika br. 5

24

Slika br. 6

Slika br. 7

25

Slika br. 8

Slika br. 9

26

Slika br. 10

Изготвил: Комисија за обележување на планинарски патеки при МПА: Бошко Талевски

Петар Нолев Васил Серафимовски Драган Илиески Ѓорги Танев

Издавач: МПА Лектура, коректура: Катица Г. Ацевска Технички уредник: Ти&То Графичка подготовка: Ти&То Печат: Корица: Ти&То Тираж: 500 примероци