PANGEA MAGAZINE 1

PANGEA MAGAZINE 3

NEWS

06 | Warsaw Uprising Memorial Wall in New York Nowojorskimuralwhołdzie bohaterom Powstania Warszawskiego06 | City44–afeaturefilmabout the Warsaw Uprising Miasto44–filmfabularnyo PowstaniuWarszawskim07 | Independentorbetter together? Szkocjaprzeddylematem. Razemczyosobno?07 | Tribute to Polish Literature Whołdziepolskiejliteraturze08 | II Polish Business Fairs in the UK IITargiPolskiegoBiznesu w UK10 | PlayPoland2014FilmFestival Festiwal Filmowy PlayPoland201412| PolishRadioChoirfrom Cracow ChórPolskiegoRadia zKrakowa13 | Edinburghfallsfor I,CULTUREOrchestra Edynburgdocenia I,CULTUREOrchestra14 | VIIEditionBlackStove ArtisticMeeting2014 VIIedycjaSpotkań Artystycznych CzarnyPiec2014

BUSINESS | BIZNES

16 | FSB&ASBIRO UK NationalTour201418 | Learnthepowerofevent networking Siłabudowaniakontaktów biznesowych

PEOPLE | LUDZIE

20| Great Polish Women Emigrants Wielkie Polki Emigrantki

22| Stashkawantstolove Stashkachcekochać24| Kamil Cebulski – one of Poland’syoungestmillionaires KamilCebulski–najmłodszy polski milioner

HISTORY | HISTORIA

26| RóżaInflandzka RozatheLivonian28| TheKosciuszkoFoundation FundacjaKościuszkowska

CULTURE | KULTURA

34 | Three Musketeers Interviewwiththecreators ofThePhilharmonicofWit TrzejMuszkieterowie Wywiadztwórcami FilharmoniiDowcipu36 | ReturntotheVoice TeatrPieśńKozła38 | TheAugustSky. 63DaysofGlory.PartII Sierpnioweniebo. 63dnichwały.CzęśćII

LIFESTYLE | STYL ŻYCIA

42| CawdorCastle ZamekCawdor44 | TheAndamanIslands:white sands,turquoisewater… andyou Andamany:białepiaski, turkusowawodaiTy48 | Cooking with Alina GotowaniezAliną49 | Canederliwithplums Knedleześliwkami50 | OldPolishCuisine: Cauliflowercheese Kuchniastaropolska: Karafiołyzserem

22

Content | Spis treści

34

36

10

PANGEA MAGAZINE4

Pangea Magazine published by Pangea Magazine Ltd.,11 Collier Place, Edinburgh EH16 4PZ, Scotland, United Kingdom Tel. +44 (0) 131 468 1874, Mobile +44 (0) 7842 733 214e-mail: info@pangeamagazine.com, www.pangeamagazine.com

All rights reserved. Reproduction in whole or in part without written permission is strictly prohibited. All prices are correct at time of going to press but are subject to change. Pangea Magazine cannot be responsible for unsolicited material. The views and opinions of contributors in this magazine may not represent the views of the publishers. Pangea Magazine takes no responsibility for claims made by advertisements in this publication. Pangea Magazine Ltd.

Editor Kinga Plich Director Gregory Fryc Sales Manager Chris Thomson Photographers Mateusz Bral, Konrad Ćwik, Sebastian Derwisiński, Michał Jaszewski, Tomek Siuta “Emigrant” Contributors Irek Dobrowolski, Gregory Fryc, Justyna Golędzinowska, Beata Gołembiowska, Wojciech Kołodziejczak, Magda Misiorowski, Joanna Napiórkowska, Marta Napiórkowska, Iwona Nowak, Czesław Nowakowski, Marzanna Olejniczak, Marian Ponanta, Alina Suder, Weronika Ukleja, Emilian Waluchowski, Kasia Żak Translators Weronika Ukleja, Natalia Zaucha English Copyreader Gerry Cassidy Polish Copyreaders Justyna Golędzinowska, Joanna Napiórkowska

A word from the Editor

Słowo od Redaktora

Artistic and cultural events featuring Polish artists dominated this year’s Edinburgh International Festival and the Fringe Festival – much to the delight of the international audiences who were completely taken by performances of the Philharmonic of Wit, I, CULTURE Orchestra and the Polish Radio Choir.

Autumn is fast approaching – but don’t think that is about to slow us down, on the contrary. Stashka, a young, very talented artist is about to launch her debut album and the Play Poland Film Festival returns to cities around the world, offering a great selection of films from Polish cinema.

And while we’re talking of art, we very much hope you will join us in another celebration of success, this time in the art of business and networking. Everyone in the United Kingdom is invited to join us at the Polish Business Fairs and FSB & Asbiro National Tour 2014. Both events are a fantastic opportunity to gain valuable business knowledge and make new contacts.

Enjoy reading!

Kinga

Wydarzenia artystyczne i kulturalne z udziałem polskich artystów zdominowały tegoroczne festiwale, odbywające się w Edynburgu. Zagraniczna publiczność zachwyciła się występami Filharmonii Dowcipu, I, CULTURE Orchestra oraz Chóru Polskiego Radia.

Zbliżająca się jesień wcale nie oznacza zmiany tempa – wręcz przeciwnie. Stashka – młoda, niezmiernie utalentowana artystka wydaje swą pierwsza płytę i po raz kolejny w wielu miejscach na świecie odbędzie się Play Poland Film Festival z bogatą selekcją produkcji polskiego kina.

Pozostając w obszarze sztuki – ale tym razem sztuki biznesu i networkingu, zapraszamy mieszkańców Wielkiej Brytanii do wzięcia udziału w Targach Polskiego Biznesu oraz w FSB & Asbiro Tour 2014 UK. Obydwa wydarzenia będą świetną okazją do zdobycia cennej wiedzy biznesowej i nawiązania interesujących kontaktów.

Miłej lektury!

Photo: Eliza Szulc

SUBSCRIBENOWSource

of informationabout

Polish elitesfrom all over

the world

Get your copyof Pangea Magazinedelivered to your doorbefore it hits the shops!

Go to our websiteto find out more:www.pangeamagazine.com /subscription

PANGEA MAGAZINE 5

CITY 44A feature film about the Warsaw Uprising

MIASTO 44Film fabularny o Powstaniu Warszawskim

City 44 (Miasto 44) is set immediately before the Warsaw Uprising takes place. It is a story of young Poles enjoying their holidays. Despite the horrors of war, they still want to love, dream and live life to the fullest.

ThemoviebyJanKomasa,directorofSuicide Room (Sala samobójców),

isabig-budgetprojectthatwasshotinthe style of a Hollywood blockbuster

On the 1st of August we celebrated the 70th anniversary of the Warsaw Uprising. Two days later a mural commemorating heroes of 1944 was unveiled in Greenpoint, New York. It is an official tribute to the soldiers and civilians who sacrificed their lives in the fight for freedom.

Thegiantmuralpaintedonthewallsof the Warsaw Polish National Home

byRafałPisarczyk,aPolishartistliving

1 sierpnia obchodziliśmy 70. rocz-nicę Powstania Warszawskiego. Dwa dni później na nowojorskim Greenpoincie odsłonięto mural, upamiętniający bohaterów wydarzeń 1944 roku. Jest to oficjalny hołd dla żołnierzy i cywilów, którzy oddali życie walcząc o wolność.

OgromnegraffitinaścianachbudynkuPolskiego Domu Narodowego

„Warsaw”jestdziełemRafałaPisarczyka,polskiego artysty mieszkającegow Nowym Jorku. Projekt dzieli się nadwieczęści.Pierwszaprezentujetrzechżołnierzy siedzących na czołgu, a zanimi warszawską syrenkę z mieczemwdłoni.Natomiastdrugaczęśćmuralułączy zwięzłą informację o PowstaniuWarszawskim z portretami jego trzechuczestników:RyszardaKossobudzkiego,JulianaKulskiego i12-letniegoWitoldaModelskiego,któryzmarłw1944 ibyłnajmłodszymżołnierzemodznaczonymorderemVirtutiMilitari.

Lato 1944, grupa przyjaciół korzysta z wakacji. Akcja filmu „Miasto 44” zaczyna się tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Jest to opowieść o młodych Polakach, którzy mimo szalejącej wokół nich wojny nadal chcą kochać, marzyć i żyć.

Film Jana Komasy, reżysera m.in.„Sali samobójców”, jest projektem

wysokobudżetowym, nakręconymniemalże z amerykańskim rozmachem.Za efekty specjalne odpowiadaBrytyjczykRichardBain,któryw2010

withvisualeffectsbyRichardBain, theOscar-winning mastermind behind thevisually stunning Inception. City 44 isoneof themostexpensiveproductionsin the history of Polish cinema – thebudget was over 24 million zloty.Neitheradocumentarynorahistoricalfilm,City44 followsagroupof friendsastheygoabouttheirdailylivesduringthatfatefulsummer.

roku był nominowany do Oscara zafilm„Incepcja”.Tojednoznajdroższychprzedsięwzięć w historii polskiegokina – budżet wyniósł ponad 24miliony złotych. Twórcy „Miasta 44”podkreślają, że nie jest to dokumentani film historyczny, a autorskawizja reżysera na temat życia grupyprzyjaciółwtrakciewybuchuPowstaniaWarszawskiego.

Filmtrafidopolskichkin19września2014roku.

in the US, is divided into two parts.The first depicts three soldiers sittingon a tank with the symbol of Warsaw – a mermaid with a sword – behindthem. The second offers informationon the Warsaw Uprising and featuresportraitsof threeparticipants:RyszardKossobudzki,JulianKulskiand12-year-oldWitoldModelski,whodiedin1944and was the youngest soldier ever toreceivetheVirtutiMilitaridecoration.

PANGEA MAGAZINE6

| WERONIKA UKLEJA, PHOTO: MICHAŁ JASZEWSKI www.jaszekphoto.com

NOWOJORSKI MURALW HOŁDZIE BOHATEROM

POWSTANIAWARSZAWSKIEGO

WARSAW UPRISING MEMORIAL WALL IN NEW YORK

| WERONIKA UKLEJA PHOTO: WWW.MIASTO44.PL

POL-UK Creative Writers – Polish-British literary group based in Inverness – popularize Polish literature in the capital city of the Scottish Highlands.

Following the success of last year’s“Tuwim in Inverness”, we are

organising “Tribute to Polish literature” thisSeptember.Thecelebrations–withan opening evening on 05/09/2014(theBikeShed,23GrantSt,IV38BN)–includepoetryreadingforchildrenandadults (in English and Polish), creativewriting workshops inspired by Polishliterature, Polish contemporary artexhibition, writing competition andapublicationofcollectionofpoetryandprose “POL-UK Creative Writers andFriends-TributetoPolishliterature”.Moredetailsyoucanfindonhttp://poluk-creativewriters.com/

news

It is time to make a choice – on the 18th of September Scots will be granted an unique opportunity to vote in a referendum which will ask whether they wish to become independent or if they would rather remain a part of the United Kingdom.

Untilnowvotershavebeendividedequally.SupportersandopponentsofanindependentScotlandhaveusedstrong,

reasonableargumentstoreinforcetheirstand.PeoplevotingYESemphasizehowmuchScotscangainfinanciallyfromtheseparationastheycouldfullyprofitfromthewell-developedexportandoilindustry.WhereasNOcampaignerspointoutuncertaintiesoverwhichcurrencyanindependentScotlandwouldandtheyclaimthatGreatBritainandScotlandcanstillgreatlybenefit fromoneanother.Preliminarypolls suggestthataround42%ofScotssupportachangewhile58%wouldratherkeepthestatusquo.Nevertheless, the independencemovementhasgraduallybeengrowinginstrengthandifonthe18thofSeptemberthemajorityvotesYESthenin2016Scotlandwillbecomeanindependentcountry.

Nadszedł czas decyzji. Już 18 września Szkoci będą mieli niepowtarzalną okazję zagłosować w referendum, które pokaże czy chcą oni nadal być częścią Zjednoczonego Królestwa.

Do tej pory siły wydają rozkładać się równomiernie.Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy niepodległej

Szkocjimająsilneargumentyprzemawiającezaichracjami.Głosujący na TAK uważają, że niepodległa Szkocja będziemogławreszciewpełniczerpaćkorzyścifinansowezbardzodobrzerozbudowanegoeksportuorazprzemysłunaftowego.ArgumentynaNIEdrugiejstronytom.in.niepewnasytuacjawalutowa oraz przekonanie, że Szkocja i Wielka Brytaniawiele stracą na separacji. Wstępne sondaże pokazują, żeokoło 42% Szkotów pragnie zmiany, a 58%woli pozostaćczęściąZjednoczonegoKrólestwa.Niemniejjednak,poparcieruchu niepodległościowego rośnie i jeżeli 18 wrześniawiększośćzagłosujenaTAK,w2016rokuSzkocjastaniesięsamodzielnympaństwem.

POL-UK Creative Writers – polsko-brytyjska grupa literacka z siedzibą w Inverness – popularyzuje polską literaturę w stolicy szkockich Highlandów.

Podążając za sukcesemzeszłorocznego „Tuwima

wInverness”,wewrześniuorganizujemy„TributetoPolishliterature”.Wramachobchodów–zwieczoremotwierającym05/09/2014 (the Bike Shed, 23 GrantSt, IV3 8BN) – znajdzie się czytaniepoezjidladorosłychidzieci(popolskui angielsku), warsztaty pisarskieinspirowanepolskąliteraturą,wystawapolskiej sztuki współczesnej, konkurspisarski i publikacja zbioru poezjii prozy „POL-UK Creative Writers andFriends–TributetoPolishliterature”.Więcejszczegółówmożnaznaleźćnahttp://poluk-creativewriters.com/

news

NEWS

PANGEA MAGAZINE 7

| JOANNA NAPIÓRKOWSKA

| WERONIKA UKLEJA

TRIBUTE TOPolish literature

INDEPENDENT

SZKOCJA PRZED DYLEMATEM. Razem czy osobno?

or better together?

NEWS

PANGEA MAGAZINE8

II TARGIPOLSKIEGO BIZNESU W UK

II POLISH BUSINESS FAIRSIN THE UK

October is shaping up to be an intense and very fruitful month for Polish entrepreneurs working in Great Britain. Polish Business Fairs will take place on two consecutive Sundays – in Manchester on the 19th and Northampton on the 26th.

The top-performing UK-based Polish companies will be represented the Fairs, which will provide exhibitors with a unique opportunity to meet with clients, trade partners and to gain new and valuable business contacts.

During the all-day event, there will be an opportunity for visitors to take part in various showcases, presentations, to try Polish products, listen to performing artists, and get involved in training workshops or meet with highly experienced consultants.

Październik zapowiada się bardzo bardzo intensywnie i  interesująco dla polskich przedsiębiorców działających na terenie Wielkiej Brytanii. Przez dwie kolejne niedziele – 19 października w Manchesterze oraz 26 października w Northampton, już po raz drugi odbędą się Targi Polskiego Biznesu.

Podczas targów prezentować się będą najprężniej działające polskie firmy w  Wielkiej Brytanii. Tego typu wydarzenia są dla wystawców wyjątkowym miejscem spotkań z  klientami i  partnerami handlowymi, a  także wspaniałą okazją pozyskania nowych, wartościowych kontaktów biznesowych.

Będzie można zobaczyć wiele pokazów, prezentacji, posmakować polskich produktów, posłuchać występu artystów, jak również wziąć udział w  warsztatach szkoleniowych i skorzystać z konsultacji doświadczonych specjalistów.

Registration forms are also available atwww.pangeamagazine.com

Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.pangeamagaizne.com

Manchester 19th of October 201411am – 4pmWoodhouse Park Lifestyle CentrePortway StreetManchester M22 1QWContact person:Marzanna Olejniczaktel. 07716 097 195marzanna@organic-way.co.uk

Manchester 19 października 2014godz. 11.00 – 16.00Woodhouse Park Lifestyle CentrePortway StreetManchester M22 1QWKontakt:Marzanna Olejniczaktel. 07716 097 195marzanna@organic-way.co.uk

Northampton 26th of October 201411am – 4pm The Polish ClubCraven StreetNorthampton NN1 3EZContact person:Sebastian Derwisińskitel. 07877 428 271seb@artmediastudio.net

Northampton 26 października 2014godz. 11.00 – 16.00 Dom Polski (The Polish Club)Craven StreetNorthampton NN1 3EZKontakt:Sebastian Derwisińskitel. 07877 428 271seb@artmediastudio.net

NEWS

PANGEA MAGAZINE 9

This year’s programme includes over 100 feature andshort films, documentaries, andanimations.As is thecaseeachyear,filmscreeningswillbeaccompaniedby

filmposterexhibitionsshowcasingworkfromrepresentativesofThePolishSchoolofPosters, aswell aspaintingsby thecountry’s younger generation of artists.We encourage theaudiencetotakepartinworkshops,meetingswithdirectorsandotherinteractiveevents.Fortheveryfirsttime,aspartofthefestival,Polishartistswilltakepartinthe10theditionofaveryprestigiousArtFairheldinEdinburgh.Cooperationwiththegreatestfilmschools, includingThe

LeonSchillerNationalHigherSchoolofFilm,TelevisionandTheatre inLodz,TheUniversityof Silesia inKatowice, filmfestivals including Short Waves, T-Mobile New Horizons,O!PLAandmotion-picturestudiossuchasNewEuropeFilmSales,MonkStudioandSE-MA-FOR,gaveusconfidencethattheselectedfilmswillsatisfytheaudience.Among the feature films, viewers will find some main-

Polish Art Europe Ltd, the main organizer of Play Poland Film Festival, has the honour

and privilege to invite all cinema lovers to the 4th edition of the largest and longest lasting

Polish film festival in the United Kingdom, which will start on 9th October and runs until

the end of November.

Wprogramiefestiwaluznajdziesięponad100polskichfilmów pełnometrażowych, krótkometrażowych,dokumentalnych oraz animowanych. Jak co

roku, pokazom filmowym towarzyszyć będą wystawyplakatówfilmowychprzedstawicieliPolskiejSzkołyPlakatui malarstwa twórców młodego pokolenia. Publicznośćzachęcamy do uczestnictwa w warsztatach i spotkaniachzreżyserami,atakżewimprezachtowarzyszących.Wramachtegorocznegofestiwalupolscyartyściporazpierwszywezmąudział w dziesiątej edycji prestiżowych Targów SztukiorganizowanychwEdynburgu.Dzięki współpracy z najlepszymi szkołami filmowymi

w Polsce, m.in. Państwową Wyższą Szkołą Filmową,Telewizyjną iTeatralną im.LeonaSchillerawŁodzi, SzkołąWajdy, Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, festiwalamitakimi jak, m.in. Short Waves, T-Mobile Nowe Horyzonty,O!PLA, wytwórniami filmowymi – New Europe Film Sales,StudiemMunka oraz Studiem SE-MA-FORmamy pewność,

Polish Art Europe Ltd, główny organizator Play Poland Film Festival ma zaszczyt

i przyjemność zaprosić na kolejną, IV edycję największego, najdłużej trwającego polskiego

festiwalu filmowego w Wielkiej Brytanii, który rozpocznie się 9 października 2014

roku i potrwa do końca listopada.

4th editionof Play Poland Film Festival

is coming...

NadchodziIV edycja

Play Poland Film Festival

NEWS

PANGEA MAGAZINE10

| IWONA NOWAK, PHOTOS: JACEK DRYGALA

prizewinners that delighted jurors at national andinternational festivals. Lifting the veil of secrecy, we cannowreveal justa fewtitles: IdabyPawelPawlikowski,LifefeelsGood/ChcesiezycbyMaciejPieprzycaandPapuszabyKrzysztofKrazueandJoannaKos-Krauze.Thisyear’sprogrammewill also includedebutsofyoung

and gifted directors recognized by both audience andindustry,notablyHardkorDiscobyKrzysztofSkonieczny(theonlyPolishfilmselectedforthe68thEdinburghInternationalFilmFestival)andKebab&Horoskop,directedbyGrzegorzJaroszuk,whowillbevisitingthefestival.Hisfilmisregardedby critics as one of the greatest Polish comedies in threedecades. Jaroszuk created a style very much his own andconsistentlyfollowshispath.PlayPolandwillalsohostthescreeningofthelatestwork

by Anka andWilhem Sasnal, entitled Huba, which will hitscreensinPolandthisautumn.TheduoareknownfortheirearlierfilmItLooksPrettyfromaDistance,andnotwithoutsolidreason;WilhemSasnalisregardedasoneofthegreatestPolishartistsofthe21stcentury.Play Poland will take place in Edinburgh, Glasgow,

Aberfeldy, London. Birmingham, Newcastle, Sunderland,Belfast,Ottawa andOslo. And for the very first time,NewYorkwillbeaddedtothefestivalmap.A detailed programme will soon be available on our

websitewww.playpoland.org.uk.Weexpectourmultifariousprogrammewillappealtoallfilm-lovers.This year’s festival also presents a rare opportunity

for volunteers. We are looking for passionate and drivenindividualswillingtogetinvolvedintheorganisationofPlayPoland. If you would like to cooperate in any way, pleaseemailusatinfo@playpoland.org.uk.

żewybranefilmyzadowoląpublicznośćfestiwalową,nawetnajbardziejwymagającą.Warto nadmienić, że w tegorocznym programie znajdą

sięprodukcje,którezachwyciłyjurorównawielukrajowychi międzynarodowych pokazach konkursowych i zdobyłynajwyższenagrody.Uchylającrąbkatajemnicyzdradzimy,żebędzie można obejrzeć, m.in. „Idę” Pawła Pawlikowskiego,„Chce się żyć”MaciejaPieprzycyoraz „Papuszę”KrzysztofaKrauzegoiJoannyKos-Krauze.Wprogramiefestiwaluznajdąsiętakżedebiutyfabularne

młodych, utalentowanych reżyserów szybko zdobywająceuznanie widzów i osób z branży filmowej, jako choćby„Hardkor Disko” Krzysztofa Skoniecznego, jedyny polskifilm zakwalifikowany do tegorocznej 68. edycji EdinburghInternationalFilmFestival czy „Kebab iHoroskop”, któregotwórca,GrzegorzJaroszuk,będziejednymzgościtegorocznegofestiwalu. Krytycy piszą, że to jedna z najwartościowszychpolskich komedii, jakie powstały w polskim kinie w ciąguostatnichdwudziestupięciu lat. Jaroszukcałkowicieodcinasięodpolskiejtradycjitegogatunkuikonsekwentnietrzymasięwypracowanegostylu.Podczasfestiwalubędzietakżeprezentowanenowedzieło

Anki i Wilhelma Sasnalów, zatytułowane „Huba”, którewejdzienaekranykinpolskichdopierojesienią.RodzeństwoSasnalów jest dobrze znane publiczności z wcześniejszegofilmu„Zdalekawidokjestpiękny”,aWilhelmSasnalniebezprzyczynyjestuznawanyzajednegoznajwiększychpolskichartystówXXIwieku.PlayPolandodbywasięwEdynburgu,Glasgow,Aberfeldy,

Londynie,Birmingham,Newcastle,SunderlandiwBelfaście,atakżewOttawieiOslo.WtymrokudofestiwalowejmapywydarzeńdołączyrównieżNowyJork.

Zapraszamy wszystkichzainteresowanychnanasząstronęwww.playpoland.org.uk, gdzie znajduje sięszczegółowo przedstawiony bogatyprogramfestiwalowy.Mamynadzieję,żewśród wielu ciekawych pozycji, znajdąPaństwocośodpowiedniegodlasiebie.Tegoroczna edycja festiwalu

stwarza również wyjątkową okazjędla wolontariuszy. Szukamy osóbz pasją, które chciałyby zaangażowaćsię w realizację tegorocznej edycji PlayPoland.Chętnychdowspółpracyprosimyo kontaktmailowy na info@playpoland.org.uk

PANGEA MAGAZINE 11

SUMMER IN EDINBURGH is festival time as the best performers from around the world descend on the Scottish capital. Alongside the Fringe – the festival of pop and alternative culture – another event takes place, Edinburgh International Festival, which focuses on high culture. This year the Polish Radio Choir from Cracow were invited to attend.

Wehadanopportunitynotonlytolistentotheconcert,but tomeet the choir, takepart in rehearsals andtalkwiththechoirmembersaboutthedetailsofthe

show.Founded in 1948, the Polish Radio Choir has gone on

to become an independent institution with a high-value,recognizable brand. It has recorded over 60 CD recordsand givenmultiple concerts in Poland and abroad, but theEdinburgh International Festival invitationwas a first. Thechoir’srepertoire includesvocalsand instrumentals,worksrepresentingdifferent styles andperiods,with a particular

LATEM EDYNBURG staje się miejscem festiwali, na które przyjeżdżają najlepsi wykonawcy z całego świata. Obok Fringe – festiwalu kultury popularnej i alternatywnej, niemalże równocześnie odbywa się Edinburgh International Festival, prezentujący kulturę wysoką, na którym w tym roku wystąpił Chór Polskiego Radia z Krakowa.

Mieliśmy okazję nie tylko wysłuchania koncertu,lecz także możliwość poznania chóru od kulisiuczestniczeniawjednejzpróborazporozmawiania

ipodpytaniaoszczegółyprzedsięwzięcia.ChórPolskiegoRadiazostałzałożonyw1948roku.Odtej

poryzdążyłstaćsięsamodzielnąinstytucjąiwysokocenioną,rozpoznawalnąmarką. Ich dyskografia liczy ponad 60 płytCD,wielokrotniekoncertowaliwPolsce inaświecie,alenaInternationalFestivalwEdynburgupojawilisiępierwszyraz.Repertuar chóru to formy wokalno-instrumentalne, dziełareprezentujące różnorodne style i epoki, ze szczególnymuzwględnieniem muzyki polskiej, a także utworyprezentowanea’capella.

focusonPolishmusicandacapellasinging.During their August 18 concert in the Greyfriars Kirk,

we listened to breathtaking, perfectly-performed songs ofHenrykMikołajGóreckiandKrzysztofPenderecki.Beforetheconcert,weaskedthechoirconductoranditsartisticdirector,IzabelaPolakowska,abouthervisionandrepertoirechoices.Shetoldus:“WepreparedaspecialsetfortheFestival.We

were asked toperformPolishmusic.Ournationalmusic isoftenassociatedwithHenrykMikołajGóreckiandKrzysztofPenderecki.ItisaninterestingcombinationbecauseGórecki’sworkembodiesasceticismandsimplicitywithclearsound,harmony andminimalism,whereas, Krzysztof Penderecki’smusicisavant-garde,consonant,fullofsounddiversity,withloadsofdivisionsandevensoloparts.Wepresenta fusionof twocompletelydifferent thingsandweareglad thatwecanperforminPolish.Atthefestival,youdon’ttendtocomeacrossthissortofgrouping–itismainlyold-timemusic.ButourconcertsfeaturePolishcontemporarymusic.”

Polish Radio Choir from Cracow

Chór Polskiego Radia z Krakowa

at the Edinburgh International Festival

na Edinburgh International FestivalNa jedynym koncercie, który odbył się 18 sierpnia we

wnętrzach kościoła Greyfriars Kirk, mogliśmy usłyszećzapierające dech w piersiach, poruszające i mistrzowskowykonane pieśni Henryka Mikołaja Góreckiego orazKrzysztofa Pendereckiego. Przed koncertem zapytaliśmyo zamysł artystyczny i wybór repertuaru panią IzabelęPolakowską,koncertmistrzynięip.o.dyrektoraartystycznegochóru.„Na ten festiwal przygotowaliśmy specjalny repertuar.

Poproszono nas, by pokazać muzykę polską. Naszarodzimamuzykanajczęściej kojarzy sięwszystkimwłaśniez Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem MikołajemGóreckim. Jest to ciekawe połączenie, ponieważ twórczośćGóreckiegoprzedstawiaascetyzmiprostotę,czystobrzmiącąharmonięiminimalizm.Natomiastzdrugiejstrony,KrzysztofPenderecki tozupełnaawangarda,współbrzmienia, fakturaszeroka,dużopodziałów,wręczsolowepartie!Prezentujemyzestawieniezupełnieczegośinnegoicieszymysię,żemamymożliwośćśpiewaniapopolsku.Nafestiwaluniematakichutworów,jestwzasadzietylkomuzykadawna.Anakoncerciegramypolskąmuzykęitowdodatku–współczesną”.

NEWS

PANGEA MAGAZINE12

| JUSTYNA GOLĘDZINOWSKA, PHOTO: KINGA PLICH

Edinburgh falls forEdynburg docenia I, CULTURE Orchestra

After each edition the Orchestra, founded in 2011,repeatstherecruitmentprocessinordertomakesurethat its members will remain the best among best

Europeanmusicians.Firsttheyhavetoapplyonlineandonlyafterthatmighttheybeinvitedtotheliveauditions.Artists have to prove they possess extraordinary skills

whilestillfittingintheagerangeof18to28.TheOrchestraunites young talents from Ukraine, Belarus, Moldavia,Georgia,Armenia,AzerbaijanandPoland.Thisyear’sbecamethelargest,with111musicians.As part of the Edinburgh International Festival, the

ensemble performed under the guidance of the Ukrainianconductor Kirill Karabits who worked with the ICO oncebefore. The musicians played Panufnik’s Sinfonia Elegiacaand Shostakovich’s Seventh Symphony, The Leningrad.Theconcert received rave reviews, including this fromTheGuardian: “The Eastern European youth orchestra broughtsubtlety, restraint and unadorned eloquence to a brace ofanti-warsymphonies”.TheICOtourfinishedonAugust23inStockholm,whereit

participatedattheBalticSeaFestival.

Orkiestra, założona w 2011 roku, przy każdej edycjiponawia rekrutację, dbając aby skład zespołupozostawał na najwyższym poziomie. Pierwszy

etap naboru odbywa się online, dopiero potem kandydaciwyłonieni za pośrednictwem Internetu są zapraszani naprzesłuchanianażywo.Muzycymusząnietylkoudowodnićswojemożliwości,lecztakżeniemogąprzekroczyćwymagańwiekowych(18-28lat).OrkiestrazrzeszatalentyzUkrainy,Białorusi, Mołdawii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu orazzPolski.W4edycji I, CULTUREOrchestrawzięłoudział aż111muzykówijesttonajliczniejszajakdotejporygrupa.Na Edinburgh International Festival orkiestra wystąpiła

podkierownictwemdyrygentaKirillaKarabitsa,któryjużporazdrugipoprowadziłartystówzICO.MuzycywykonalidziełoPanufnika„SinfoniaElegiaca”orazVIISymfonięC-dur,op.60„Leningradzką” Szostakowicza. Koncert zebrał doskonałerecenzje.JakpisanowTheGuardian:„Wschodnioeuropejskaorkiestramłodzieżowawniosładelikatność,powściągliwośćisurowąelokwencjędoantywojennychsymfonii”.Zespół zakończył trasę koncertową 23 sierpnia

wSztokholmie,gdziewziąłudziałwBalticSeaFestival.

Instytut Adama Mickiewicza zorganizował już kolejną, 4. edycję projektu I, CULTURE Orchestra

(ICO). W ramach Edinburgh International Festival, 17 sierpnia grupa zagrała koncert w Usher

Hall. To tylko jeden z wielu występów zespołu młodych muzyków z Polski i krajów Partnerstwa

Wschodniego w ramach ich europejskiego tournée.

Fresh from its Edinburgh International Festival debut, the I, CULTURE Orchestra (ICO) project

is already gearing up for its fourth edition. The group’s performance in the Usher Hall on August 17 was only one of many by this young musicians’

ensemble from Poland and countries of the Eastern partnership during their European tour.

NEWS

PANGEA MAGAZINE 13

| WERONIKA UKLEJA, PHOTOS: KONRAD ĆWIK/culture.pl

The seventh Black Stove Artistic Meeting is now over, and my soul whispers to me that something more has still to be done, because humans exists to support others. Love-struck and captivated by the extraordinary Masurian

atmosphere, I became inspired to help others and promote the beauty of the Warmian-Masurian area.

The challenge: a group ofpainters gathered at the edge ofa forest by a river, charged with

immortalising the beauty of one of thewondersof theworldbymeansofbrushesandunbridledsouls.Black Stove is a small lakeside

village surrounded by forests whereextraordinary people stop time bymeansofabrush,andexpressthroughartwhatcannotbesaidinwordsaboutthebeautyofthispartofPoland.Fifteen painters and one goal:

Za nami już VII edycja „Spotkań Artystycznych Czarny Piec”, a moja dusza podpowiada, że należy zrobić jeszcze więcej, gdyż człowiek żyje po to, aby mógł wspierać innych. Zakochany i oczarowany niezwykłą mazurską aurą,

doznałem inspiracji niesienia pomocy innym oraz promowania pięknej Ziemi Warmińsko-Mazurskiej.

I tak oto na skraju lasu, nadbrzegiemjeziorapowstałamyśl,abyzorganizować spotkania artystów-

malarzy, którzy za pośrednictwempędzla i nieujarzmionej duszyuwiecznialiby piękno jednego z cudówświata. Czarny Piec to mała wioskaotoczona lasami i położona nadbrzegiem jeziora. To tutaj wyjątkowiludzie zatrzymują czas za pomocąpędzla, a w swoich pracach oddająniewyrażalnesłowemurokitegoregionuPolski.15malarzyijedencel:przenieśćidealnie na płótno to, co zachwycaoko artysty. Czasem jest to mazurskaarchitektura lub leniwywschód słońcanad okrytym mgłą jeziorem, innymrazem to coś nieuchwytnego, jak

to capture that essence on canvas.Sometimes it is Masurian architecture,a lazy sunrise over a foggy lake, andsometimes it is something intangible, like the atmosphere in the moment of dawn in a thick forest. Pastel,watercolour,acryllic,oils...Eachmediumproduces its own outcome and eachartist has his or her own style, yet all the creatorsareconnectedthroughtheloveofartandbeautyoftheland.Artists from Belarus, Ukraine, Czech

Republic, Germany and Poland created

57artworkswithin10dayswhichwillbe exhibited in Poland and abroad. Itis hoped the paintings will becomeeducationalfortheyoungandamomentofaweforadults.A reflection: everything in life fades,

but these artworks, preserved withinprivatehomesorinpublicgalleries,willpreservearecordofthebeautyoflandunsulliedbythehumanhand.

VII edition Black Stove Artistic Meeting 2014

VII edycja Spotkań Artystycznych Czarny Piec 2014

nastrójchwiliobrzaskuwgęstymlesie.Pastel, akwarela, akryl, farba olejna...Choć każdy z tych środków daje innyefekt i pozwala uzyskać różne style,to wszystkich tych twórców połączyłamiłośćdosztukiipięknatejziemi.Artyści z Białorusi, Ukrainy, Czech,

NiemieciPolskiprzez10dniwykonali57prac,którebędąwystawianenatereniePolski oraz za granicą.Mamy nadzieję,że obrazy te staną się elementemedukacyjnym dla młodego pokolenia,a dla dorosłych chwilą zadumy.Refleksją, że w życiu wszystko jestprzemijająceitylkotedziełazachowanewzasobachprywatnychlubwmuzeachbędą stanowić swoistą dokumentacjępięknej ziemi niezniszczonej rękączłowieka.

| CZESŁAW NOWAKOWSKI

NEWS

14 PANGEA MAGAZINE

“He who loves, gives away himself, sacrifices himself, lets the other person take charge, gives

a little bit of freedom up to the other person. Thanks to love we become free and capable of

good, beauty, true and profound joy of life”.

Phil Bosmans

„Kto kocha, daje siebie, poświęca się, pozwala drugiemu sobą władać, oddaje drugiemu

trochę wolności. Dzięki miłość stajemy się wolni i zdolni do dobra, piękna, prawdziwej głębokiej

radości życia”.

Phil Bosmans

NEWS

PANGEA MAGAZINE 15

FSB & ASBIRO UK National Tour 2014FSB & ASBIRO UK National Tour 2014 is designed to support the development of the Polish entrepreneurial community domiciled in the United Kingdom. All entrepreneurs and SMEs in the United Kingdom are invited to attend the tour,

which will take place in 12 cities from London to Aberdeen.

FSB & ASBIRO UK National Tour 2014isaseriesofnon-profiteventssponsored by the Federation of

Small Businesses, Growth Accelerator,Ice Blue Legal LLP, Financial ExpertIndependent, Montis Design ConstantContactandScottishUniversitiesInsightInstitute.During the tour, attendees will also

have an opportunity to learn fromTamsin Fox-Davis, of Constant Contact,on social media and e-mail marketing.The Tour will also provide theopportunitytolistentolocalsuccessfulbusinesspeopleateachvenue.At the opening in Hull, we welcome

theBritishPolishChamberofCommercelead speaker Paddy Ney live fromWarsaw, courtesy of KCom, explainingbusiness opportunities available forsmall firms in Poland and UnitedKingdom.FSB & ASBIRO National Tour 2014

UK will present lectures from KamilCebulski, who is recognised as oneof Poland’s youngest millionaires.Cebulski is the founder of ASBIRO,The Alternative School of Business &Personal Development,whose purposeistoeducateentrepreneurs.

There will also be an opportunity to meet Manchester-based businessfundingguruMattShepleyofMacaulayMyerswhowillspeakaboutthelaunchof a bespoke application that sourcesfunding streams for businesses in UK.Whetheryouareexpandingorstartingupyouneed to connectwithC4DI, theHull-based agency aimed at the digitalmedia sector. Their 2015 fundingprogramme offers £8000 capital and£8000 of resources to a start-up thatpasses their investment criteria. Co-Founder Jon Moss will give details onthisfascinatingproject.London-based Business funding

specialists Grant Tree MD PaulinaSygulskawill talkabout fundingtrendsaffecting business in 2015. Anotherheadline partner of the tour is GrowthAccelerator, a partnership betweenprivate enterprise and government.Growth Accelerator offers a premierservice helping England’s brightestgrowing businesses achieve theirambitions.Theservicewillhelpdiscoverthe real issues that could be holding

businessesback,definetherightgrowthplan and open doors to world classbusinessexpertsandnetworksFederation of Small Businesses is

the headline partner. The non-profitmaking and non-political FSB wasformed in 1974 and now has 200,000members across 33 regions and 194branches. The FSB is the UK’s largestcampaigningpressuregrouppromotingandprotectingtheinterestsoftheself-employedandownersofsmallfirms.

FSB & ASBIRO UK National Tour is also officiallysupportedbytheFederationofPolesinGreatBritainandbythePolishPromotional Programme Foundation

TerazPolska.ThetourisalsopromotedbyPangea

Magazine,LinktoPoland,Emito,PolishProfessionals inLondon,PolishExpats,NashDom,PangeaNetwork,andmanyothercompaniesandorganizations.

Check us out onwww.asbironationaltour.co.ukand register for free.

| WOJCIECH KOŁODZIEJCZAK

BUSINESS

PANGEA MAGAZINE16

FSB & ASBIRO UK National Tour 2014FSB ASBIRO UK National Tour 2014 ma na celu wspieranie rozwoju polskiej

społeczności przedsiębiorców mających siedzibę w Zjednoczonym Królestwie. Wszyscy biznesmeni oraz właściciele małych i średnich firm są zaproszeni do

udziału w tournée, które obejmie 12 miast, począwszy od Londynu po Aberdeen.

Tour organizowany przez FSBi ASBIRO jest serią spotkańo tematyce biznesowej

sponsorowanychprzezFederationofSmallBusinesses, Growth Accelerator, Ice BlueLegal LLP, Financial Expert Independent,Montis Design Constant Contact orazScottishUniversitiesInsightInstitute.Naotwarciewydarzenia,któreodbędzie

się w Hull, zaproszono PrzewodnictwoPolsko-Brytyjskiej Izby Handlowej, naczele z Paddym Neyem, który dziękiuprzejmości KCom wygłosi z Warszawyprzemówienie o możliwościachbiznesowych dla małych firm w PolsceiwWielkiejBrytanii.PodczastrasyFSB&ASBIROUKNational

Tour uczestnicy będą mogli nauczyćsię m.in. działalności oraz obecnościw social mediach, czy marketingu zapośrednictwemnarzędzie-mailowych(odTamsina Fox-Davisa z Constant Contact).Tournée przewiduje także możliwośćwysłuchanialudzisukcesuprowadzącychlokalnefirmy.

FSB & ASBIRO National Tour 2014 UK zaprezentuje równieżwykłady Kamila Cebulskiego, jednegoz najmłodszych polskich milionerów.Cebulski jest założycielem ASBIRO –Alternatywnej Szkoły Biznesu i RozwojuOsobowego, której celem jest edukacjaprzedsiębiorców.Podczaseventubędzietakżemożliwość

spotkania finansowego guru, MattaShepleya reprezentującego MacaulayMyers z Manchesteru. Opowie ono uruchomieniu aplikacji, umożliwiającejwyszukiwanie źródeł finansowania dlafirm w UK. Gdy chcemy rozszerzyć lubzałożyćprzedsiębiorstwo,wartopołączyćsię z C4DI. Kadłub C4DI jest skierowanydo sektoramediów cyfrowych. Program,którego otwarcie przewidziano na 2015rok, oferuje 8000 funtów kapitału i tylesamozasobównazałożeniebiznesu,któryodpowiada kryteriom inwestycyjnym.Do opowiedzenia o tym niesamowitymprojekcie zaproszono również jegowspółzałożyciela, Jona Mossa. Wielemożna się także nauczyć od ekspertówfinansowychzLondynu.PaulinaSygulska,menadżer zarządzający Grant Tree,opowie o finansowych tendencjach na2015 rok wpływających na efektywnośćbiznesu.Kolejnymważnympartneremtrasyjest

Growth Accelerator, który pośredniczypomiędzy sektorem prywatnymapaństwowym.GrowthAcceleratoroferujeusługi wspomagające rozwój angielskichfirm.Pomagaodkryćprawdziweproblemy,którychwyeliminowanie pozwalawrócićgospodarstwom do formy, nakreślićplan rozwoju oraz otworzyć drzwi doświatowej klasy ekspertów w dziedziniebiznesuibudowaniasieci.StowarzyszenieMałychPrzedsiębiorstw

(Federation of Small Businesses) towiodący partner przedsięwzięcia. FSBjest niezależną, apolityczną organizacjąnon-profit,założonąw1974roku.ObecnieFSBliczy200000członkówz33regionówzlokalizowanych w 194 oddziałach.Stowarzyszenie Małych Przedsiębiorstwjest największą i najbardziej wpływowąorganizacją w UK chroniącą i dbającąo interesy samozatrudnionych orazwłaścicielimałychfirm.

FSB & ASBIRO UK National Tour uzyskałtakżeoficjalnewsparcieipatronathonorowy Stowarzyszenia PolakówwWielkiejBrytaniiorazFundacjiPolskiegoGodłaPromocyjnego„TerazPolska”.Wydarzenie jest promowane przez

PangeaMagazine, Link to Poland, Emito,Polish Professionals in London, PolishExpats,NashDom,PangeaNetworkorazprzezwieleinnychfirmiorganizacji.

Odwiedź naszą stronęwww.asbironationaltour.co.uk i zarejestruj się już dziś.

| WOJCIECH KOŁODZIEJCZAK

BIZNES

PANGEA MAGAZINE 17

kontaktów biznesowych

of event networking

Siłabudowania

Learn the power

Networking is about interacting with others to build and develop professional and social contacts. In particular, event networking provides an exceptional opportunity to raise your business profile, get experience and create opportunities, all of which are essential

to ensuring the future success of your business.

Event networking is not just about attendingbusinessconferencesandmeetings,shakinga lotofhandsandcollectingapileofbusinesscards.Itisanartinitsown

rightwhichcanbeusedbyeveryentrepreneurtotakehisorherbusinesstothenextlevel.Imagine showingupat abusiness conferencewhereyou

meetlotsofpeople.Youcollectmanybusinesscardsthatenduponyourdesk,inaholderor,frequently,inabin.Youarethendisappointedthatnoneofthesecontactsconvertsintoa serious business relationship. This networking tactic, byitself,isnotaneffectivewayofbuildingrelations.Networking for business development must be planned

and focused, mainly because not every contact you comeacrosscanhelpyouwithyourbusiness.Ialwaystrytosetmybusinessgoalsbeforeanyevent.Inparticular,youmustdefinewhatkindofcontactsmightbeusefulforyourbusiness.BasedonmyexperienceasabusinessdeveloperIwillshare

withyoumynetworkingstrategiesandtipsthatIdescribedon Pangea Magazine website. In order to read the wholearticle,simplyscantheQRcodebelow.

Wojciech Jozef KolodziejczakBusiness Development Manager

of Ice BLue Legal LLp

BUSINESS

PANGEA MAGAZINE18

Networking to interakcja z innymi ludźmi w celu budowania i rozwijania sieci kontaktów zawodowych oraz towarzyskich. Zwłaszcza event networkingowy stwarza wyjątkową okazję rozwoju

dla Twojego profilu biznesowego, zdobycia doświadczenia i kreowania wszelkich możliwości, które są niezbędne do zapewnienia przyszłego sukcesu firmy.

Wojciech Jozef KolodziejczakBusiness Development Manager

of Ice BLue Legal LLp

Event networkingowy to nie tylko uczestnictwo w wielukonferencjachbiznesowych ispotkaniach,wymianauściskówdłoniizebraniestosuwizytówek.Jesttosztukasamawsobie,

która może być stosowana przez każdego przedsiębiorcę w celuwzniesienia swojej firmy nawyższy poziom.Wyobraźmy sobie, żebierzeszudziałwkonferencjibiznesowej,gdziemożnaspotkaćwieleosób.Zbieraszwielewizytówek,którekończąnabiurku,wportfelulubnajczęściejw...koszu.Potemjesteśzawiedzionyirozczarowany,żeżadenztychkontaktównieprzekształciłsięwpoważnąbiznesowąrelację.Tanetworkingowataktykasamazsiebienie jestefektywnądrogąbudowaniasiecikontaktówirelacjibiznesowych.Networkingdlabiznesumusibyćzaplanowanyorazprzemyślany.

Głównie dlatego, że nie każdy pozyskany kontaktmoże okazać siępomocnyiprzydatnyakuratdlaTwojejfirmy.Przedkażdymtegotypuwydarzeniemzawszestarajsięustalićgłównecele.Wszczególności,musisz zdefiniować jaki typ kontaktów może być przydatny dlaTwojegoprzedsiębiorstwa.Bazując na swoim doświadczeniu z zakresu budowy biznesu,

podzielęsięzWamimoiminetworkingowymistrategiamiiporadami,któreopisałemnastroniePangeaMagazine.Wystarczyzeskanowaćponiższykod,abyuzyskaćdostępdocałegoartykułu.

BIZNES

PANGEA MAGAZINE 19

Women EmigrantsGreat Polish Wielkie

Polki Emigrantki

TheplaytellsthestoryofthegreatPolishactressHelenaModrzejewska and Maria Nowatorska was thrilledto return from retirement for the role. “I had left the

theatre after33years and thought Iwouldnever standonastageagain.WhatasurpriseitwastocomebackandgettoplayModrzejewska!”shesaid.Director Stefan Szlachtycz was in the audience and was

soimpressedbytheplayhefeltthestoryshouldbere-toldas a television drama: TheThingAboutModrzejewska.MsNowatorskaadded:“Ithoughtifthisisabouttobecreated,ithastohappeninCalifornia,inthehouseofthegreatactress.”The house was well-known to Ms Nowatorska. The

premiere of Helena in Toronto journalists drew excellentreviews and one director and writer, Jarosław Abramow,introduced himself to Ms Nowatorska. Later, the HelenaModjeska Foundation in Los Angeles promptly invited theactresstoperformtheshowinSanFranciscoandLosAngeles.MsNowatorska took the opportunity to acquaint herself

withtheareawherethegreatactresshadlivedandworkedformanyyears.“Obviously,IhadtovisitthehouseofHelenaModrzejewska,”

shesaid.“Togetherwithmylatehusband(JerzyPilitowski)wesetoutandasweapproachedherhousewebegantoseehernamepoppingupeverywhere–ModjeskaCanyon,ModjeskaFireStation,ModjeskaStore.WearrivedatthehouseoftheactressandwerewelcomedbyHelenLee,thecustodian,who

„Opuściłam teatr po 33 latach pracy i myślałam,że już nigdynie stanę na jego deskach, a tu takaniespodzianka.Wracam i gramModrzejewską!” –

opowiada Maria Nowotarska. „Podczas obchodów stuleciawystawionomiędzyinnymifragmenty„Zemsty”wreżyseriiGustawa Holubka. Przedstawienie „Helena” tak spodobałosię reżyserowi Stefanowi Szlachtyczowi, że postanowił jeprzekształcić w Teatr Telewizji. Wtedy pomyślałam – jeśli„RzeczoModrzejewskiej”mapowstać,totylkowKalifornii,wdomuwielkiejaktorki”.TendombyłpaniMariidobrzeznany.Kiedypopremierze

„Heleny”dziennikarzewTorontorozpisalisięześwietnymirecenzjami, a Jarosław Abramow, reżyser i pisarz,zapoznawszysięznimiisambędącypodwrażeniemsztukizacząłopowiadaćoniejpodczasswojegopobytuwKalifornii,FundacjaHelenyModrzejewskiejwLosAngelesniezwłoczniezaprosiła panią Marię na występy w San Francisco i LosAngeles.„Oczywiście musiałam odwiedzić dom Modrzejewskiej.

Wraz z moim śp. mężem (Jerzy Pilitowski) zbliżaliśmy sięjużdoniegoinaglezobaczyliśmynapisy–ModjeskaCanion,ModjeskaFireStation,ModjeskaStore.Zajeżdżamydodomuaktorki,witamysięzpaniąHelenLee,kustoszemmuzeum,którawyrażazdumienie, żeakuratw tymmomencieudałonam się przyjechać, gdyż normalnie dom jest zamknięty.Była niezmiernie wzruszona, gdy dowiedziała się, że ja

The Juliusz Słowacki Theatre in Cracow marked its centenary

in 1993 by presenting a one-woman show for the first time

in its history: Helena, directed by Kazimierz Braun and with Maria

Nowatorska in the title role.

W 1993 roku, podczas obchodów stulecia Teatru

Słowackiego w Krakowie, po raz pierwszy w jego historii wystawiono dwugodzinny

monodram. Była nim „Helena”, sztuka autorstwa

Kazimierza Brauna o wielkiej polskiej aktorce, Helenie

Modrzejewskiej. Zagrała ją Maria Nowotarska.

Mar

ia No

wot

arsk

a, A

gata

Pilit

owsk

a “P

rom

ienio

wan

ie”PEOPLE

PANGEA MAGAZINE20

| BEATA GOŁEMBIOWSKA

justhappenedtobeonsiteatthetime–normallythehouseisclosed.“ShewastrulymovedwhenshelearntthatIplayedHelena.

Shegaveusatourthroughthebeautifulgarden,herbedroom,library,andlivingroom.IwassimplybreathinginthespiritofModrzejewska,andIthoughtIhadtocomebackhere.Thecustodianheldmyhandandsaid:Shesometimesvisits thehouse,andtodaysheishereforsure.”AgreementwasreachedandthefilmingofTheThingAbout

ModrzejewskatookplaceinthehousewithMsNowatorska’owndaughter,AgataPilitowska,alsoanactress,intheroleoftheyoungHelena.Thetheatreplay,Helena,wasproducedinmanytheatres,includingParis,inthefamousPolishLibraryof Paris. Tuning in to the spirit ofHelenaModrzejewska isstillavividexperienceforMaria.Thisyear,whileappearinginSecretsofOrdonka(TajemniceOrdonki)inCalifornia,shevisitedthehouseonceagain,andonceagainitwasopen.“ItisasifModrzejewskaiswatchingoverme”shesaid.Helena was the first play in the Great Polish Women

Emigrants series.WhenKazmierzBraunhandedMaria therole saying: “It is for you and you can do everything youwantwithit”–hehadnotplannedonwritingawholeseriesofplayson thesametheme– that ideacame later,andhascreated a vehicle for Maria Nowatorska and her daughterAgataPilitowska,twoemigrantactresseswhodeterminatelycontinue practicing their job abroad. The cycle includes:Radiation (Promieniowanie) – about Maria Skłodowska-Curie;SecretsofOrdonka(TajemniceOrdonki)–aboutHankaOrdonówna;PolaNegri–abouttheonlyPolishwomanwhoconqueredHollywood,andTamara–aboutaPolishpainter,TamaraŁempicka.MariaNowatorskaandAgataPilitowskahavetakenGreat

PolishWomenEmigrantsontour,visitingtheUSA,Canada,Brazil, Poland, Lithuania, France, England, Sweden, Greece,PortugalandAustria.More information on the artistic activity of Maria

Nowatorska and Agata Pilitowska can be found via thewebsitewww.teatrpolskitoronto.com

gram Helenę. Oprowadziła naspo pięknym ogrodzie, sypialni,bibliotece, salonie, a ja poprostu oddychałam duchemModrzejewskiej i pomyślałam,że jeszczetuwrócę.Panikustoszwzięłamniezarękęipowiedziała:Ona czasami ten dom odwiedza,aledzisiajjestnapewno”.Teatr TV – „Rzecz

o Modrzejewskiej” zostałsfilmowany w domu wielkiejaktorki. Tym razem pani Mariazagrała razem z córką, AgatąPilitowską, odtwórczynią rolimłodejHeleny.Sztuka teatralna „Helena”

była grana w wielu miejscach,między innymi w Paryżu,w słynnej Bibliotece Polskiej.Pani Maria czuje się, jakbybyła pod opieką HelenyModrzejewskiej. W tym roku,podczas występów w Kalifornii

ze spektaklem „Tajemnice Ordonki”, ponownie odwiedziładomaktorkiiznowuprzypadkowobyłotwarty.„Totak,jakbyModrzejewska cały czas czuwała nademną” –mówiMariaNowotarska.„Helena” była pierwszą sztuką z cyklu „Wielkie Polki

Emigrantki”. Gdy Kazimierz Braun wręczył ją pani Mariizesłowami–„Onajestdlapaniipanimożezniązrobić,cozechce” – Nie planował napisania całego cyklu. Dopieropóźniejwpadłnatenpomysł.Itakkolejnopowstałyspektakleteatralne stworzone specjalnie dla Marii Nowotarskieji Agaty Pilitowskiej, dwóch aktorek emigrantek, którezwielkądeterminacjąkontynuująswójzawódnaobczyźnie.Były nimi: „Promieniowanie” – oMarii Skłodowskiej Curie,„Tajemnice Ordonki” – o Hance Ordonównie, „Pola Negri”– o jedynej Polce, która podbiła Hollywood, i „Tamara” –o polskiejmalarce, Tamarze Łempickiej. Z cyklem „WielkiePolki Emigrantki” Maria Nowotarska i Agata Pilitowska odbyłytournéepoStanachZjednoczonych,Kanadzie,Brazylii,Polsce, Litwie, Francji, Anglii, Szwecji, Grecji, PortugaliiiAustrii.Więcej informacji o działalności Marii Nowotarskiej

i Agaty Pilitowskiej można znaleźć na stronie www.teatrpolskitoronto.com

Pol

a Ne

gri -

Aga

ta P

ilitow

ska,

Mar

ia No

wot

arsk

a

Agat

a Pi

litow

ska

w ro

li Tam

ary

Lem

pick

iej w

 sztu

ce Ta

mar

y

LUDZIE

PANGEA MAGAZINE 21

Stashka chce kochaćwants to love

Baltic Song Contest winner Stashka’s debut album “I want to love” is a heart-warming story of making dreams come true.

„Chcę kochać”, debiutancka płyta Stashki, a właściwie Kasi Stasiak to pozytywna opowieść o muzyce i spełnianiu marzeń. Wokalistka odnosi coraz większe sukcesy, a ostatnio

głośno jest o niej za sprawą zwycięstwa na tegorocznym Baltic Song Contest.

Now a rising star, Stashka – also known as Kasia Stasiak–haslongdreamedofcelebrity.Evenatpre-schoolsheinsistedonsinginginalloftheirplays.Attheageofseven,hergrandfathergaveherapiano

andshetooktoitlikeanatural,enrollingatTheFirstLevelMusicSchoolinSzczytno.Later,sheaskedherparentstobuyher a guitar, so that she couldplay it at family picnics andbonfiresandveryquicklyshehadmasteredthebasicchordswithouttuition.ShecontinuedhermusicaleducationatthevocaldepartmentoftheStateMusicSchoolinOlsztyn,whereshegainedherdiplomain2003,singingariasandoperas.Bythenshewasalsoperformingwithagypsyband.Duringher studies inPoznań,where shegraduatedwith

anMAinMusicology,KasiabecamecloselyinvolvedwithTheAcademicChoirOfTheAdamMickiewiczUniversity,touringPolandandperformingabroadinGermany,theNetherlands,China,HongKongandTaiwan.Becoming a solo artist was a spontaneous and natural

progressionforKasia,whohadbegunwritingherownlyricsandmusic.The joyofcreatingherownworkcomesacrossclearly inhersongs.Shespentthreeyearswritingmaterialforheralbumandthefirstsinglefromit,Clock,wasreleasedin2011–notwithnervousnessortrepidationbutinaspirit

PrzygodamuzycznaKasizaczęłasięjużwprzedszkolu,kiedy to śpiewała na każdym okolicznościowymprzedstawieniu. Już wtedy, jako mała dziewczynka,zaczęła marzyć o tym, by w przyszłości „zostać

gwiazdą”. W wieku 7 lat, głównie za namową swojegodziadka, który podarował jej pianino, rozpoczęła naukęgry na tym instrumencie w Szkole Muzycznej I-go stopniawSzczytnie.Będącjeszczewszkolepodstawowej,poprosiłaswoich rodziców o gitarę, aby móc podgrywać sobiei znajomym na okolicznościowych biwakach i ogniskach.Rodzice spełnili jej prośbę, aKasiaw szybkim czasie samaopanowała podstawowe chwyty. Swoją edukacjęmuzycznąkontynuowała na wydziale wokalnym w PSM II stopniaw Olsztynie, gdzie w 2003 r. wyśpiewując arie i pieśnioperowezdobyładyplom.Wtymokresiekoncertowałatakżew zespole cygańskim. Podczas studióww Poznaniu (Kasiazdobyła tytuł magistra muzykologii) aktywnie udzielałasię w Chórze Akademickim Uniwersytetu im. AdamaMickiewicza,zktórymkoncertowałazarównowPolsce, jakizagranicą(Niemcy,Holandia,Chiny,Hongkong,Tajwan).Początek solowej drogi Stashki był bardzo spontaniczny.

Naturalnyimpuls,kilkapiosenek,kilkatekstówodkopanychw szufladzie. Od początku dawała się zauważyć radośćz tworzenia. Utwory powstawały naturalnie, ulotne chwilematerializowały się w piosenkach. Cały materiał zostałzrealizowany w ciągu 3 lat z mniejszymi lub większymiprzerwami.W roku 2011 nastał czas premiery pierwszego utworu

Stashki zatytułowanego „Zegar”. Nerwy, strach? Nicpodobnego!Radośćipozytywnenastawienie.

of celebration. To the Edge of the World followed shortlyafterwardsandfeaturedwidelyatpremieresandatthe50thNationalFestivalOfPolishSongsinOpole.Writing in her blog at that time, Kasia said: “People tell

meIshouldnotrevealsomuch,thatIshouldkeeptheworldatarm’slength.ButIask:why?Myfanshavebeenwithmesincetheverybeginning,sinceIwalkedintothestudioandrecordedmy first songs. My fans have watchedmy careerdevelop,andhaveseenhowithasprogressed.Ifeeltheneedtoshareallmyexperienceswiththefanswhohavecometoknowmesowell.”Herthirdsingle, IWantToLove, isconqueringthemusic

chartsinPolandandabroad.ItstoletheheartsoftheSwedishaudience at this year’s Baltic Song Contest, winning TheAudienceAwardandTheGrandPrixAward.Stashka’s debut album “I want to love” will appear in

musicshopsandontheinternetinAutumnthisyearandwillsurelyonlyboost the careerofKasiaStasiak, theMazuriangirlwiththeshiningsmileandpositiveattitudetolife.Sheisseizingthemomentandmakingherowndreamscometruebysharingthesongswhichshecomposeswitharefreshingvitalityandtruth.

Drugą piosenkę Stashki „Na skraj świata” można byłousłyszećwPremierachna50.KrajowymFestiwaluPiosenkiPolskiejwOpolu.Przy okazji festiwalowego wydarzenia na blogu

prowadzonymprzezKasięczytamy:„Mówiąmi,żeniepowinnamtakwszystkiegoopowiadać,

żetrzebazachowaćdystans.Ajasobiemyślę,poco?Jesteścieze mną od samego początku, odkąd weszłam do studiainagrałampierwszedźwiękiswoichpiosenek.Obserwujeciejakmojakarierasięrozwija,jaktowszystkopięknie,ładnieidziedoprzodu.Czujętakąpotrzebę,żebydzielićsięzWamimoimiprzeżyciami.”Trzecisingiel„Chcękochać”podbijawłaśniemuzycznelisty

przebojównietylkowPolsce,lecztakżezagranicą.WłaśnietymutworemKasiaskradłasercapublicznościwSzwecjinategorocznymBalticSongContest2014,zdobywającNagrodęPublicznościiGrandPrixFestiwalu.Tej jesieni w sklepach muzycznych oraz w Internecie

ukażesiędebiutanckapłytaStashki.Zawartenaniejutworyz pewnością przedstawią najlepiej postać artystki KasiStasiak,mazurskiej dziewczyny z promiennymuśmiechem,pozytywnym podejściem do życia, spełniającej marzenia,łapiącej życie w każdej chwili, śpiewającej nam piosenki,komponującejipiszącejswojeteksty.„Taknaprawdędroganiejestaniłatwa,anitrudna.Jedyne,

co musi zostać zachowane, to konsekwencja w tworzeniu,kształtowaniu siebie, wiara we własne siły. Co to oznacza,jeżeli chodzi o artystę?Moim zdaniem jest to prostsze, niżsięwydaje.Wystarczytworzyć to,cosięczuje iczuć,cosiętworzy”–mówiStashka.

PEOPLE

PANGEA MAGAZINE22

| EMILIAN WALUCHOWSKI

PANGEA MAGAZINE 23

LUDZIE

Inside the mindof a successfulbusinessman:

How KamilCebulskibecameone of Poland’syoungestmillionaires.

Kamil Cebulski -najmłodszy polski milioner

Kamil Cebulski was seventh in the list of “Poland’s richest young stars” published by “WPROST” on 20th of July 2008. Cebulski ranked alongside such stars as Robert Kubica (F1 driver), Agnieszka Radwanska (tennis player) and Maciej Popowicz (creator of the social networking site nasza-klasa.pl).

Kamil Cebulski entered the worldofbusinesswithhisfirstcompanyattheageof17.Oneyearlater,he

hiredthefirstemployee,andwithin12monthshehadastaffof10.Cebulskiisthe founderofAsbiro– theAlternativeSchool of Business and PersonalDevelopment – which aims to educateentrepreneurs.ASBIRO is the only university in

the country in which all the lecturersrun successful bisinesses.What sets itapartfromotherschoolsisitspracticalapproach to entrepreneurship. Theprimary criterion for selection ofteachingpersonnelisexperienceinrealbusiness, rather than the possession of diplomasoracademicdegrees.All of the teachers are owners,

presidents or directors of companiesand are proving to be among the bestcoaches in Poland. Some are CEOs oflarge listed companies while othersownsmallbusinesses.Theypreachthepracticalitiesofbusinessratherthanthetheory.

Jak myśleć, aby być bogatymczłowiekiem? Poznaj drogę dosukcesuKamilaCebulskiego,jednego

znajmłodszychpolskichmilionerów.

Kamil Cebulski zajął siódme miejsce w rankingu „Najbogatsze polskie młode gwiazdy” opublikowanym przez „Wprost” 20 lipca 2008 roku. Cebulski uplasował się obok takich gwiazd jak Robert Kubica (kierowca Formuły 1), Agnieszka Radwańska (tenisistka) czy Maciej Popowicz (twórca portalu nasza-klasa.pl).

Kamil Cebulski to człowiek, któryprzygodę z biznesem rozpocząłw wieku 17 lat. Po roku prowadzeniawłasnej firmy zatrudnił pierwszego

pracownika, a po 12 miesiącach miałich już dziesięciu. Jest założycielemASBIRO–AlternatywnejSzkołyBiznesuiRozwojuOsobistego,którejcelemjestedukacjaprzedsiębiorców.ASBIRO to jedyna uczelnia,

w której wykładowcami są wyłącznieprzedsiębiorcy. To, co odróżnia ją odinnych szkół, to właśnie praktycznepodejście do przedsiębiorczości.Podstawowymkryteriumdoborukadryjestdoświadczeniewrealnymbiznesie,aniedyplomyczytytułynaukowe.Nauczycielami są właściciele,

prezesi i dyrektorzy firm oraz najlepsitrenerzy biznesowi. W gronie swoichwykładowców ASBIRO ma prezesówwielkich firm giełdowych, a takżewłaścicieliniewielkichprzedsiębiorstw.Zeroteorii,samapraktyka.

PANGEA MAGAZINE24

| WOJCIECH KOŁODZIEJCZAK

| WOJCIECH KOŁODZIEJCZAK

PEOPLE

PANGEA MAGAZINE 25

PrzedpierwsząwojnąświatowąPlaterowiemieliwielkieposiadłościwInflantach.W1918rokumusielijeopuścić,gdyżteterenyzostałyprzyłączonedonowopowstałej

Łotwy. Dostawszy od rządu łotewskiego odszkodowanie,przenieśli się do Polski, gdzie mój ojciec Edward Plater-Zyberk zakupił mały majątek Pilica, malowniczo położony

nad rzeką Pilicą. Zamieszkałw nim razem z moją matką, IrenązinflanckichRomerów.Prowadziliśmy zdrowe, wiejskie

życie. A jak byliśmy wychowywani?Ładnie siedzieć przy stole, byćgrzecznym dla ludzi, szanowaćsłużbę,nienarzekać.Tobyłamusztra,ale nie buntowaliśmy się przeciwkotakiemu wychowaniu, gdyżprzyzwyczajeni od małego dzieckadoreguł,uważaliśmytozanaturalne.Wiele rodzin arystokratycznychwychowywało swoje dzieci surowo,conamprzydałosięwczasiewojny,wlatachkomunizmuiemigracji.Uroczyście obchodziliśmy święta

religijne, ale dlamnie najważniejszebyło Boże Narodzenie. Spędzaliśmyjeprzydużej,oświetlonejświeczkamichoince, ubranejwdomoweozdoby,któremy,dziecirobiliśmyprzezcałyadwent. Ja i moje siostry byłyśmywystrojone w białe sukienkiz dużymi szarfami, a po wieczerzywigilijnej dostawaliśmy prezenty.Najmilszymbyło siodłopodarowaneprzez matkę chrzestną. Byłamkompletnie zwariowana na punkcie

koni.Podobniejakmójmąż,Wilek(Wilhelmhr.Siemieński-Lewicki)uczyłamsię jeździćnajpierwnaoklep inawet jakjużużywałamsiodła,towolałamjeździćbezniego,bolepiejczułam konia. Przez długie lata miałam swoją ulubionąklacz, kupionąw sąsiednimmajątku. Była bardzo łagodna,nazywałasięMadelon.Na ogół nastoletnie córki z majątków pobierały naukę

wszkolezpensjonatem.Kiedypanienkamiałaosiemnaścielat i zdała maturę, mogła bywać na balach, ale zawszew towarzystwie. Pamiętam doskonale mój pierwszy bal,

Before theFirstWorldWar thePlater familyhadhugemansionsinLivonia,butin1918theyhadtoleavethemwhen the land they sat onwas incorporated into the

newlycreatedLatvia.Havingbeengivencompensationfromthe Latvian government, theymoved to Poland, wheremyfather, Edward Plater-Zyberk, bought a small estate calledPilica, picturesquely located by theriver Pilica.Hemoved in therewithmymother, Irena from the LivonianRomerfamily.We led a healthy, village life and

were brought up to observe a fewgoldenrules:tositnicelyatthetable,to be polite to people, to respectthe home staff andnot to complain.It was a true regime but we neverrebelled against it sincewewere soused to rules fromanearlyage thatwe considered them natural. Manyaristocraticfamiliesbroughtuptheirchildrenstrictly,whichwasbeneficialduringwartime, in communism andinexile.We celebrated religious events

solemnly, but Christmas was the most important forme.Weusedtospendit by a big, candle-lit tree decoratedwith homemade decorations, madebymysiblingsandmyselfthroughoutAdvent.MysistersandIweredressedinwhitedresseswithbigsashes,andafterChristmasEvewereceivedgifts.My favourite was a saddle given bymygodmother.Iwasabsolutelycrazyabout horses. So was my husband,Wilek (Wilhelm hr. Siemieński-Lewiscki). I learnt how torideahorsebareback first,andevenwhen I started touseasaddle,Ipreferredtoridewithout,asIfeltthehorsebetter.Ihadmyfavouritemare,boughtinanearbyestate,formanylongyears.Shewasverymild,andnamedMadelon.Usually, teenage daughters from estates were taught in

boarding schools. When a lady turned 18 and passed theMaturaExam,shewasallowedtoattendballs,butalwaysincompany.Icanclearlyremembermyfirstball,organisedbyanAmericanambassador,Beadel, forhisdaughter.Aristocracy

“In one suitcase” - Fragments of the interview with Róża hr. Siemieńska,

of the family name hr. Plater – Zyberk.

Z cyklu „W jednej walizce”. Fragmenty wywiadu z Różą hr. Siemieńską Lewicką

z domu hr. Plater – Zyberk.

Róża InflandzkaRóża The Livonian

Zdjęcie zaręczynowehr. Róży z hr. Wihelmem - Warszawa 1943 rok

| BEATA GOŁEMBIOWSKA

The photographer and the author of screenplays and literary texts. Polish born, in 1989 she immigrated to Canada. Since 2006 until now Beata has been working for Liliana Komorowska Foundation for the Arts and QueenArt Films, where she made her direct-orial debut documentary „Paradise lost, paradise regained “, about Polish noble landowners and aristocracy in Canadian town of Rawdon (TV Polonia 2012). Author of the book – album “In One Suitcase” – about the Polish aristocracy in exile in Canada. Her debut novel “Yellow Dress” was published at the same time . The next novel „Paintings on Glass ” is in the process of publishing.

Beata Gołembiowska

Artystka fotografik, autorka scenariuszy i  tekstów literackich. W 1989 roku wyemigrowała do Kanady. Od 2006 roku do chwili obecnej pracuje dla Fundacji Liliany Komorowskiej dla Sztuki oraz QueenArt Films, gdzie zadebiutowała jako reżyser filmem „Raj utracony, raj odzyskany”, opowiadającym o ziemiaństwie i arystokracji w kanadyjskim miasteczku Rawdon (TV Polonia 2012). Jest autorką książki-albumu „W jednej walizce” o polskiej arystokracji na emigracji w Kanadzie. Jej debiut literacki „Żółta sukienka” ukazuje się w tym samym czasie. Następna powieść, „Malowanki na szkle” jest w trakcie procesu wydawniczego.

PANGEA MAGAZINE26

HISTORY

urządzony przez amerykańskiego ambasadora Beadela dlajegocórki.Arystokracjażyłabardzorodzinnie,znaliśmysięwszyscy, bywaliśmyna ślubach. Jako jedna z ośmiudrużekwystąpiłam na wspaniałym ślubie kuzyna Jana Plater-Zyberka zWojcieszkowa iRóżyCzetwertyńskiej z Żołudka.InneprzyjęciaodbywałysięwPilicy,naktórezapraszaliśmymłodzież.Naszedziecinieumieją się takbawić jakmyśmyto robili! Oni stoją i gadają, amy tańczyliśmy do upadłegoiodrugiejwnocyszliśmysiękąpaćdorzeki,nawet24marca,naimieninymojegobrata,Kazia.Wodabyławtedypotworniezimna!Domuzykizgramofonutańczyłosiętanga,fokstroty,polki, oberki, samby, „Bostoński Walc” i „Nad pięknymmodrymDunajem”.Śpiewałosiępofrancuskuromanse,apopolskupiosenkiwojskoweiludowe.Tocudowneżycieskończyłosię1września1939roku.Pod

zaboremniemieckim ziemianiemogli rezydowaćw swoichmajątkach. Dopiero w 1944 roku, jak przyszedł frontbolszewicko niemiecki, to Niemcy zajęli cały nasz dom. PowojniezaczęłysięszykanywobecbyłychAK-owców,ziemiani arystokratów. Mój mąż został aresztowany, a kiedy gowypuścili,postanowiliśmyucieczPolski.Kanadaodrazunamsięspodobała.Doznałamwieleciepła

i życzliwościodKanadyjczyków, chociaż czasami słyszałamich narzekania, że emigranci zabierają im pracę. KochamPolskę i zawsze będę się czuła Polką. Oglądam polskątelewizjęichociażniepopierampewnychrzeczy,któredziejąsięwpolityce, to z zainteresowaniemobserwujęwszystkiewydarzenia.Mamkontaktzcałąrodzinąmieszkającąwkraju,adwóchwnukówosiedliłosięwPolsce.

was very family-orientated, we all knew one another, weattended family weddings. As one of eight bridesmaids,Itookpartintheglamorousweddingofmycousin,JanPlater-Zyberka fromWojcieszkowo andRóża Czetwertyńska fromŻołudek.Otherevents,towhichweusedtoinviteteenagers,tookplaceinPilica.Ourchildrendonothavefunasweusedto!Theystandandtalk,andweusedtodanceuntilthebitterend,andattwointhemorningweusedtoswimintheriver,even on 24March, on the name day ofmy brother, Kazio.Thewaterwasextremelycoldthen!Tothemusicplayedonagramophonewedancedfoxtrots,polkas,obereks,sambas,TheBostonWaltzandByTheBeautiful,CeruleanDanube.WesanglovesongsinFrench,warandfolksongsinPolish.Thisdelightfullifeendedon1September1939.Underthe

Germanannexationlandownerswereallowedtolivewithintheirestates.Thenin1944,whenwefoundourselvesontheSoviet-Germanfront,theGermansover-ranthewholeofourhouse.Afterthewar,formerHomeArmyofficers,landownersand aristocrats were being harassed. My husband gotarrested, andwhen hewas set free, we decided to escapefromPoland.WelikedCanadastraightaway.Ireceivedalotofwarmand

kindness fromCanadians,althoughsometimes Icouldhearthemcomplainthatemigrantwerestealingtheirjobs.IlovePolandand Iwill always feelPolish. IwatchPolishTV,andeventhoughIdonotsupportsomepoliticalviews,Ifollowalltheeventswithcuriosity.Ikeepintouchwithallthefamilymemberslivinginthecountry,andtwoofmygrandchildrenhavesettledinPoland.

Pałac w Liksnie, posiadłość hrabiów Platerów – stan sprzed I wojny Światowej.

Ela, Renia, Jola, Róża i Kazio Platerowie - Pilica 1927 rok

Róża hr. Siemieńska Lewicka – Rawdon 2007 r

PANGEA MAGAZINE 27

HISTORIA

The Kosciuszko FoundationTadeusz Kościuszko is the ultimate Polish national hero. The leader of the insurgency of 1794, and a tireless fighter for “Freedom of yours and ours”. Kościuszko was a talented general and an engineer who fortified West Point and offered his services during The American Revolution.

Tadeusz Kościuszko – polski bohater narodowy, przywódca insurekcji z 1794 roku, bojownik o „Waszą wolność i naszą” oraz zdolny generał-inżynier, który ufortyfikował West Point i zasłużył się w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych – ma wiele pomników. Jego nazwisko nosi niezliczona ilość ulic w Polsce, w USA, i chyba w każdym większym mieście w Ameryce jest most Kościuszki.

| MARIAN PONANTA, DESCRIPTION: JOANNA NAPIORKOWSKA

Fundacja Kościuszkowska

PANGEA MAGAZINE28

HISTORY

There are many monuments in his honour. An endlessnumberofstreetsinPolandarenamedafterhimandintheUSA,perhapsthemajorityofbigcitiesfeatureaKosciuszko

Bridge.Butthegreatestmonumentofall,thebiggestbridge,builtinhishonour,isasymbolicbridge:TheKosciuszkoFoundation,which connects the USA and Poland through the fields ofeducation,scienceandculture.BydintoftheFoundation,manyUSstudents,scientistsandauthorscometoPolandeveryyear,andPolishexhibitioners,researchers,engineersandjournaliststraveltotheUSA.The foundation was founded in 1925 to mark the 150th

anniversaryofKosciuszko’sarrivalintheUSA.SzczepanMierzwa,aPolishemigrantwhoarrivedintheUSAin1910attheageof

Najwspanialszym pomnikiem-mostem, zbudowanym najego cześć jest Fundacja Kościuszkowska, która łączyStany Zjednoczone z Polską w dziedzinach edukacji,

nauki i kultury.Dziękiniej, co rokudoPolski przybywawieluamerykańskich studentów, naukowców i autorów, zaś doUSA przyjeżdżają polscy stypendyści, badacze, inżynierowieidziennikarze.Fundacja została utworzonaw 1925 roku, w 150. rocznicę

przybyciaKościuszkidoAmeryki.Pomysłodawcą Fundacji i jej głównym twórcą był polski

emigrant, Szczepan Mierzwa, który jako siedemnastolatekprzybył w 1910 roku do Stanów. Mierzwa ukończył studiamagisterskienaHarvardzieiw1922rokuzostałwykładowcąna

PANGEA MAGAZINE 29

HISTORIA

17,was theoriginatorand leading founderof theFoundation.MierzwagraduatedwithaMasters fromHarvard,andbecamealectureratDrakeUniversityin1922.EventhoughhechangedhisnametoStephenMizwa,Szczepan

MierzwawasproudofhisPolishorigins,whichmotivatedhimtolaunchtheeducationalexchangebetweenthetwocountries.Help came from professor Henry Noble MacCraken, rectorof the Vassar College, who truly appreciated the activity ofPoland’sesteemedJagiellonianUniversity–andthusthePolishAmericanScholarshipCommittee,aprecursorofTheKosciuszkoFoundation,wascreated.Shortly afterwards, Mizwa asked professor Władysław

WróblewskitotakechargeofTheCommittee.WróblewskiwasalawlecturerattheJagiellonianUniversitybeforecomingtotheUSAand throughhimtheFoundationestablishedanenduringlinkwiththeJU.Initially,theCommitteeraisedenoughmoneytohelpninePolishstudentsundertakestudiesatHarvard,YaleandColumbia Universities. Simultaneously, the committee sent anAmericanprofessortoCracow,wherehewouldconductlecturesattheJagiellonianUniversity.Encouragedbythissuccess,Mizwadecidedtocreatea“living

monumenttoKosciuszko”.Hewantedtocollectamilliondollarsfor an “iron fund”, which would, as he said: “enable futuregenerations of Poland-born students to study in theUSA, andgettoknowthenationforwhosefreedomKosciuszkofought.”It would also, he added, enable young Americans to study inPoland,andtogettoknowthenationwhichgaveKosciuszkototheworld.”Mizwaestablishedacorporation,theKosciuszkoFoundation,

Inc, with its headquarter within the Polish Embassy in NewYork, tomanage the fund. Initially, 43,575 dollarswas raised,well short of the target, but Mizwa joked about the earlystruggle, commenting: “I had the endurance of Polish farmer,theenthusiasmofafanatic,andthefaith,thatsoonerorlaterwewouldcollectonemilliondollars”.Itwasachievedin1969.ProfessorMcCrakenwasthefirstChairmanofTheFoundation

andMizwaconvincedSamuelVauclain,thePresidentofBaldwinLocomotiveWorks,tojoinTheFoundationBoardsOfTrustees.

DrakeUniversity.Mimo że zmienił nazwisko na Stephen Mizwa, Szczepan

Mierzwa był dumny ze swej polskości i pragnął zainicjowaćwymianę naukową pomiędzy Stanami ZjednoczonymiaPolską.PomógłmuprofesorHenryNobleMacCraken,rektorVassar College, który wysoko cenił działalność UniwersytetuJagiellońskiego. Tak powstał Polsko-Amerykański KomitetStypendialny,prekursorFundacjiKościuszkowskiej.Wkrótce potem Mizwa poprosił profesora Władysława

Wróblewskiego,byobjąłkierownictwoKomitetu.Wtensposóborganizacja związała się z Uniwersytetem Jagiellońskim,ponieważ przed przybyciem do Waszyngtonu, WróblewskiwykładałprawonaUJ.Komitetowi udało się zebrać dostateczną sumę, by pomóc

dziewięciu studentom z Polski podjąć studia na Harwardzie,Yale i Columbii. Jednocześnie Komitetwysłał amerykańskiegoprofesoradoKrakowa,byprowadziłwykładynaUniwersytecieJagiellońskim.Zachęcony sukcesem, Mizwa postanowił stworzyć „żywy

pomnik Tadeusza Kościuszki” – chciał zebrać milion dolarówna tzw. „fundusz żelazny”, którymógłbygenerowaćpotrzebnedochody, a dzięki temu – jak to sam ujął – „…umożliwićprzyszłympokoleniomwodrodzonejPolscestudiawAmeryce,bypoznaćnaród, zaktóregowolnośćwalczyłKościuszko.AbyrównieżmłodziAmerykaniemoglistudiowaćwPolsceipoznaćnaród,któryKościuszkędałświatu”.Do zarządzania funduszem potrzebna była korporacja –

MizwazarejestrowałwNowymJorku„KosciuszkoFoundation,Inc.”zsiedzibąwPolskimKonsulaciewNowymJorku.Początkowoudałosięzebrać43,575dolarów.Trudnepoczątki

profesorMizwaskomentowałżartobliwie:„Miałemwytrwałośćpolskiego chłopa, entuzjazm fanatyka i wiarę, że prędzej czypóźniejzbierzemymiliondolarów”.Udałosiętow1969roku.Pierwszym Prezesem Fundacji został profesor MacCraken.

Mizwa przekonał Samuela Vauclain’a, prezesa BaldwinLocomotivesWorks,byzasiadłwRadziePowierniczejFundacji.Kolejnym osiągnięciem Mizwy było uzyskanie w 1927 rokupozwolenia od profesor Marii Skłodowskiej-Curie, by jej

PANGEA MAGAZINE30

HISTORY

AnothermajorsuccessofMizwawasingettingapermissionfromMaria Skłodowska-Curie to name the scholarship programmeafterher.Thissupport fromaNobelPrize laureateopenedupmanydoorsforTheFoundation.In 1944, The Foundation got its permanent headquarters

within a prestigious part of Manhattan, in a beautiful town house, VanAlen,atthejunctionof65thSt.andMadisonAvenue.My first encounter with

TheFoundationwasin1983.Duringthisdifficultperiodoftime(itwasthesecondyearofthemartiallawinPoland),TheFoundationsentseveraldozen people throughcourses in Polish language,history and culture. The“bridge” between Polandand the USA, providedby the Foundation, wasparticularlyimportantatthattime, as communist PolandprohibitedcontactswiththeFreeWorld.TheJagiellonianUniversity

was one of very fewacademicfacilitieswhichhadpermission to continue theeducational exchange withtheUSA.Professor Albert Juszczak,

a lecturer at the New YorkUniversity and the fourthChairmanofTheFoundation,managed to sustain theconnection between TheFoundation, the JagiellonianUniversity and the CatholicUniversity of Lublin, duringthetimesofmartiallaw.Professor Juszczak was

Chairman for nine years, until 1987. Professor McCrakenwas the longest-servingchairman, holding the officefor30years.ProfessorMizwabecamethesecondChairmanin1955,andremainedinofficefor16years.Then,foreightyears,professor Eugene Kusielewicz, a history lecturer at St. John’sUniversity,wasinchargeofTheFoundation.BythetimeofmysecondencounterwithTheFoundation,it

was ledbyJosephGore,aqualified lawyer.Thankstohim,thefirst serious rapprochementbetweenTheFoundationand thePolishandSlavicFederalCreditUnion(“OurUnion”)–apowerfulfinancialinstitutionofPolishimmigrants,wassetupin1976inGreenpoint,Brooklyn.

nazwiskiem nazwać program stypendialny. Poparcie laureatkiNagrodyNoblaotworzyłoFundacjiwieledrzwi.W1944rokuFundacjauzyskałastałąsiedzibęwprestiżowej

częściManhattanu,wpięknejkamienicy„VanAlen”,przy65UlicyiMadisonAvenue.PierwszyrazzetknąłemsięzFundacjąw1983roku.Wtym

trudnym czasie (był to drugi rok stanuwojennego), Fundacjaprzysłała do Polskikilkadziesiąt osób,które uczęszczały nakursy języka, historiii polskiej kultury. Rola„mostu” pomiędzy USAi Polską, jaką spełniałaFundacja, była wówczasszczególnie ważna, bokomunistyczna Polskazabraniała kontaktówz Wolnym Światem.Uniwersytet Jagiellońskibył wtedy jednąz nielicznych uczelni,które mogły prowadzićwymianę naukową zeStanamiZjednoczonymi.

Profesor Albert Juszczak, wykładowcaNew York UniversityiczwartyPrezesFundacji,wczasiestanuwojennegozdołał utrzymać kontaktpomiędzy FundacjąK o ś c i u s z k o w s k ąa Uniwersytetem J a g i e l l o ń s k i mi KatolickimU n i w e r s y t e t e m Lubelskim.Profesor Juszczak był

Prezesemprzezdziewięćlat,do1987roku.ProfesorMacCraken pełniłswoją funkcję najdłużej,bo aż trzydzieści lat.

ProfesorMizwazostałdrugimPrezesem,w1955roku,ifunkcjęsprawowałprzezszesnaścielat.PotemprzezosiemlatszefemFundacjibyłprofesorEugeneKusielewicz,wykładowcahistoriinaSt.John’sUniversity.W momencie mojego kolejnego kontaktu z Fundacją

Kościuszkowską,jejPrezesembyłJosephGore,zwykształceniaprawnik. Dzięki niemu doszło do pierwszego poważnegozbliżenia Fundacji z Polsko-Słowiańską Federalną UniąKredytową („Naszą Unią”) – potężną polonijną instytucjąfinansowązałożonąw1976rokunabrooklyńskimGreenpoincie.

Poznaj historięFundacji

Kościuszkowskiej. Wystarczy

zeskanować kod,aby uzyskać dostępdo całego artykułu.

Simply scanthe QR codeto readthe whole story aboutthe Kosciuszko Foundation.

PANGEA MAGAZINE 31

HISTORIA

THE PHILHARMONICOF WIT AND EXCELLENCE

FILHARMONIA DOWCIPU I WYBORNOŚCI

We were a little bit worried whether the only classical Polish group at

the Fringe Festival will represent us proudly. Luckily, our fears turned out to be absolutely unnecessary, proved to be unjustified, and triple standing

ovations spoke for themselves.

“ThePhilharmonicofWit” combines classicalmusicwithmoderntunesandseasonsitallwitheleganthumour peppered with a little bit of irony. As

manyas19musiciansand2operasingers (excellentAnitaRywalska-Sosnowska and Marcin Pomykała) proved thatclassical music knows no boundaries and can appeal topeopleofallagesandnationalities.Theshowwaspreparedvery carefully – from the technical point of view, throughlightning,music, unconventional ideas, to the actors’ facialexpressions!Onecantell,thattheperformancerequiredalotofwork,rehearsalsandpreparations.ThegroupassemblesthebestPolishmusiciansofallages

Trochę bałyśmy się, czy jedyna polska grupa grająca muzykę klasyczną połączoną z humorem, będzie nas dumnie reprezentować na Fringe

Festival. Na szczęście zupełnie niepotrzebnie. Nasze wątpliwości

okazały się nieuzasadnione, a trzykrotne owacje publiczności na

stojąco mówią same za siebie.

„Filharmonia Dowcipu” łączy w sobie muzykęklasyczną i nowoczesną, wszystko to okraszająceleganckim dowcipem i odrobiną ironii. Aż 19

muzykówi2śpiewakówoperowych(świetniAnitaRywalska-SosnowskaiMarcinPomykała)udowodniłonam,żemuzykaklasycznanieznagranicimożeprzemawiaćdoosóbwkażdymwieku i każdej narodowości. Show zostało pieczołowiciedopracowane – począwszy od strony technicznej,oświetleniowej,muzycznej,poniekonwencjonalnepomysły,a nawet po mimikę twarzy poszczególnych artystów!Widać, że przedsięwzięciewymagałomnóstwa pracy, próbiprzygotowań.

| JUSTYNA GOLĘDZINOWSKA & WERONIKA UKLEJA, PHOTOS: PHILHARMONIC OF WIT

PANGEA MAGAZINE32

CULTURE

and great experience. Every instrument and every artistrepresentsadifferentstoryandpersonality,fittingthechosenconvention perfectly. The one-hour-long show was led byWaldemarMalicki,who,togetherwithaconductor,BernardChmielarz and a scriptwriter, JacekKęcik, is a co-authorofthe“ThePhilharmonicofWit”.“The Philharmonic…” is a journey to the wonderland of

music, and obviously – the good sense of humour! It is anamazing, fully improvised “argument”between thepianistand the orchestra. It is a difficult undertaking, but themusiciansfacethechallengewithgraceandsensitivity.Theeternaldilemma–whichcomesfirst,thechickenortheegg?Whichinstrumentisthemostimportant?Thedifficultartofbraggingwasmaintainedbytheartistsinagoodtaste.Polish musicians prepared a special program for this

year’s Fringe Festival. What a great way to captivate themultinationalaudience!Theartistspresenttheoverviewofmusicfromallovertheworld.Theyfuseverycreativelytheclassical music with themainstream one.We do not wanttorevealall thedetailsandspoil the funofdiscoveringtheuniqueworldof “ThePhilharmonicofWit”,sowewillonlyreveal that the loversof rockand filmmusicwill enjoy theperformanceaswell.Waldemar Malicki and Bernard Chmielarz are very well

knowninPoland,especiallybyoldergenerations.Thecreatorsworkedveryhardonthequalityoftheirperformance. Notonlydidtheyrelyonthevirtuosityofthemusicians,butalsoonthebeautyofthefemalemembersof“ThePhilharmonic”.MartaZalewska,ayoungviolinistcaughtourfancythemost;shecanbecalled(nottospoilthesurprise)a“secretweapon”ofthespectacle.There was no end to ovations, and the fantastic energy

remainedwithuslongafterwelefttheconcerthall.

W składzie znaleźli się wykształceni, najlepsi polscymuzycy z doświadczeniem, reprezentujący pełen przekrójwiekowyorazfantastyczniebogateinstrumentarium.Każdyinstrumentikażdyartystatoodrębnahistoriaiosobowość,świetniewpisującasięwwybranąkonwencję.Ponadgodzinneshow poprowadził pianista Waldemar Malicki, który wrazzdyrygentemBernardemChmielarzemiscenarzystąJackiemKęcikiemjestwspółautorem„FilharmoniiDowcipu”.„Filharmonia…”topodróżwkrainęmuzykiioczywiście–

dobrego humoru! To fantastycznie zaimprowizowany spórpomiędzypianistąaorkiestrą.Założenietrudnewrealizacji,zostało zrealizowane z nie lada smakiem i wyczuciem.Odwiecznydylematdotyczącytego,cobyłopierwsze–jajkoczy kura? Który instrument jest najważniejszy? Trudnasztukaprzechwalaniasięzostałautrzymanaprzezartystówwdobrymguście.PolscymuzycyprzygotowalinaFringespecjalnyprogram.

To świetny pomysł, by oczarować międzynarodowąpubliczność!Zaprezentowalinamprzeglądmuzykiniemalżez całego świata. Wymieszali klasykę z mainstreamem.Nie chcemy Wam zdradzać szczegółów i odbierać zabawyz odkrywania niezwykłego świata „Filharmonii Dowcipu”,więcpodpowiemytylko,żemiłośnicyrockaimuzykifilmowejteżbędąmilezaskoczeni.Waldemar Malicki, Jacek Kęcik i Bernard Chmielarz to

nazwiska, które większości Polaków (zwłaszcza niecostarszejgeneracji)sądobrzeznane.Twórcyzadbali,bycałeshowutrzymanezostałonawysokimpoziomie.Niemówimytu tylko o wirtuozerii muzyków, lecz także o niebywałejurodzie damskiego składu Filharmonii. Nam szczególniewpadła w oko młoda skrzypaczka Marta Zalewska, którą(by nie zepsuć niespodzianki), nazwiemy „tajną bronią”przedstawienia.Widzombyłotrudnorozstaćsięzeświatem„Filharmonii

Dowcipu”. Owacje ciągnęły się w nieskończoność,a fantastyczna energia, którą zostaliśmy zarażeni,utrzymywała się z nami na długo po wyjściu z salikoncertowej.

PANGEA MAGAZINE 33

KULTURA

THREE MUSKETEERSPianist and compère Waldemar Malicki;

conductor and composer Bernard Chmielarz

and director Jacek Kęcik.

Justyna Golędzinowskaand Weronika Ukleja had the great pleasure of conducting

the first foreign interview with the Philharmonic of Wit

during the Fringe Festivalin Edinburgh.

Pangea: How did the Philharmonic of Wit come about? How did your co-

operation start? Have you always known that you wanted to work together?JacekKęcik:Yes.Thisfeelinghas

grownsinceIfirstmetWaldemar.Therewasaclashofourmoronicmindsandwejusthititoff.Itworked.BernardChmielarz:Ourthreeminds

mergedintooneremotelyfunctioningentity.WaldemarMalicki:Itislikeinevery

marriage.Thetrickistofindagoodmatch.Thepluspointsmustbegreaterthantheminuspoints.Whenthereisnocompatibility,itjustwon’twork.Wepossesdifferentskills,butweallknowhowwewantittoturnout.JK:Iwoulddescribeitasnatural

selection.Pangea: How so?BC:Everyoneelsedied,andtherewas

onlythethreeofusleft(laughter).JK:Apparently,itwasfatethat

broughtourthreemindsandindividualitiestogether.Nothingwasplannednorthoughtthrough,itjusthappened.Eachofushadarichartisticbackground,internationalexperience,andatsomepointourthoughtsandintentionscametogetheranditworked.Andthis“marriage”-asWaldemarcallsit–startedtopayoff.

Pangea: So what are the components of this marriage? Who brings what into it?

WM:Jacekbringswit,Bernardmusicalarrangement,andIbringgoodlooks.JK:Ilookatitasathree-fieldsystem.

Weeachploughthefieldandityieldsmaximumharvestfromallourinput.Itcouldbethatoneofuscomesupwithanideabutthenexttimeitcouldbe another of us who is bursting with fantasticideas.Generally,itisallverywellco-ordinated.Bernardcomposes,Iworkonthewords,andWaldemartakesitallandinterpretsit.Eventually,everythingblendstogether.Wepassideasbetweeneachother.Itrytoputitinaliteraryform,Bernardtakescareofmusic,Waldemarthrowsinhisideasandthentheprojectbeginstotakeshape.Inmostcases,theresultisworthlessanditendsupinthetrashsowestartagainfromthescratch.WM:Usuallybythetimewe’reon

version5.2itstartstomakesense.Theissueliesinthefactthatthereisno other group like us in the whole world.Itisdifficulttotranslateanintellectualthoughttothesoundof

musicthatwouldcarryamessage.Weoftenplaymusicthatinforms.Amusicianhassomethingtosay,hecanbeoverwhelmedwithafeelingoranemotion, something makes him happy, helikessomethingorhedespisesit.Wecouldn’tnameanyotherbandsimilartoours.Peopleplaytranscription–wearedoingsomethingelse.Wesurprise.JK:Tobecompletelyhonest,we

ourselveshaveaproblemwithdefiningwhatwedo.Wedon’tknowhowtodescribeitorhowtonameit.Everyoneelseseemstohavethesameissue–journalists,critics;everyonetriestoputanametagonus.AndIdon’tthinksuchacategoryactuallyexists.WesimplycallourselvesthePhilharmonicofWit.Probably,whenwediesomeonewillputitalltogetherandcomeupwithanameforus.WM:Whatcategoryofthefestivaldo

wefallin?Music,comedyortheatre?Wedon’thavemuchincommonwithcabaret.Soitseemsthatweareoneofakind.

PANGEA MAGAZINE34

CULTURE

TRZEJ MUSZKIETEROWIEWaldemar Malicki – pianista i zarazem gospodarz spektaklu,

Bernard Chmielarz – dyrygent i autor aranżacjioraz Jacek Kęcik – reżyser.

Justyna Golędzinowska i Weronika Ukleja miały przyjemność przeprowadzić pierwszy zagraniczny wywiad z Filharmonią Dowcipu podczas ich pobytu na Fringe Festival w Edynburgu.

Zesk

anuj

kod

, aby

prz

eczy

tać

cało

ść w

ywiad

u na

nas

zej s

troni

ew

ww.

pang

eam

agaiz

ne.c

om

Sim

ply

scan

the

QR c

ode

to re

ad th

e w

hole

inte

rview

on

ww

w.pa

ngea

mag

aizne

.

Pangea: Jak rozpoczęła się panów wspólna droga przy tworzeniu Filharmonii

Dowcipu? Czy wiedzieliście od razu, że chcecie ze sobą pracować i była to „miłość od pierwszego wejrzenia”?JacekKęcik:Tak.Touczucierosło

odmojegopierwszegospotkaniazWaldemarem.Potemnastąpiłozderzenienaszychskretyniałychintelektówizatrybiło,zaiskrzyło.BernardChmielarz:Znaszychtrzech

intelektówzrodziłsięjeden–wmiaręsprawny.WaldemarMalicki:Totakjak

wkażdymmałżeństwie.Całytencluepoleganatym,żebysiędobraćwłaściwie.Czyliilośćakceptowanychwadpowinnabyćwiększaniżilośćakceptowanychzalet.Ijeśliniemazjawiskadobraniasię,topotemniedasiętegoułożyć.Posiadamyróżneumiejętności,ataksamowidzimyefektkońcowy.JK:Spróbujętowyjaśnić.Tobył

dobórnaturalny.Pangea: Czyli?BC:Wszyscywokółumarli,

zostaliśmymy(śmiech).JK:Widocznietakchciałlos

iotaczającanaswszystkichaura,żebytetrzyumysłyitrzyosobowościwpewnymmomenciesięspotkały.Nicniebyłowykalkulowane,nicniebyłowymyślone,poprostutaksięwydarzyło.Każdyznaschodziłzjakimśbackgroundemartystycznym,zjakimiśdoświadczeniamimiędzynarodowymi.Ipoprostunaszewspólnemyśli,intencjewpewnymmomencieskrzyżowałysięwto.Zatrybiło.Inasze„małżeństwo”jaktoWaldeknazywa–zaczęłofunkcjonować.

Pangea: Kto i jakie składniki wnosi do tego „małżeństwa”? Jaki zestaw wad i zalet?WM:Jacekwnosiintelekt,Bernard

aranżacje,ajaurodę.

JK:Tojesttrójpolówka.Poprostuwetrzechnazmianęoramypole.Itoprzynosiplony.Razwjednymumyślejestugór,razdrugiwybuchajakimiśfantastycznymipomysłami.Generalnie,nibyjesttopoukładane,boBernardrobiaranżacje,japiszę,aWaldemartowszystkointerpretuje,aletosięwszystkomiesza.Strzelamypomysłaminawzajem.Jastaramsiętoubraćliteracko,Bernardaranżuje,aWaldekwkładaswojetrzy,czteryczasami,anawetworekzłotychgroszy...Wtedynabieratopełnegokształtu,którynajczęściejokazujesiębezwartościowy,wyrzucamygodokoszai...zaczynamywszystkoodpoczątku.WM:Dopierowersja5.2jakośsię

trzyma.Problempoleganatym,żenieistniejeinnytegotypuzespółnaświecie.Trudnojestprzetłumaczyćintelektualnąmyślnadźwiękmuzyki,którybyteżinformowałoczymś.Myczęstogramymuzykę,którainformuje.Muzykmacośdopowiedzenia,jakieśuczucienimzawładnielubjakaśemocja,cośgocieszy,coślubialbowręczprzeciwnie.Niemożemyznaleźćpodobnegozespołujakmynaświecie.Ludziegrajątranskrypcję.Amyrobimycośjeszcze.Zaskakujemy.JK:Taknaprawdę,popierwsze

–mysamimamyzesobąkłopot.Zformatowaniem,nazwaniemtegocorobimy.Tensamproblemmająwszyscykrytycy,dziennikarze,próbującynaszaszufladkować.Poprostuniematakiejszuflady.Mymówimy,żejesteśmypoprostuFilharmoniąDowcipu.Prawdopodobniejakpomrzemy,toktośtozbierzedokupyijakośtengatuneknazwie.WM:Wjakiejkategoriinafestiwalu

Fringemypowinniśmybyć?Muzyka,komedia,teatr?Zkabaretemniewielemamywspólnego.Jesteśmyjedynymiwswoimrodzaju–natowychodzi.

PANGEA MAGAZINE 35

KULTURA

Return to the Voice

Polish sensitivity and Scotland’s rich musical heritagecombine in “Return to the Voice”, an exploration

into the deepest recesses of human emotion

To ukłon w stronę dawnej sztuki wokalnej. Projekt, do którego zaproszono jedną z najwybitniejszych polskich wokalistek – Annę

Marię Jopek. Światowa premiera tego niezwykłego wydarzenia odbyła się 7 sierpnia w Edynburgu na tegorocznym Fringe Festival.

ThishomagetoanancientvocalartbringtogetherAnnaMariaJopek,oneofPoland’sgreatestsingers,andSongof theGoatTheatre, established in1996byGrzegorz

BralandAnnaZubrzyckawiththeaimofcreatingamodern,Europeanavant-gardetheatre.Theirsuccesstodatecanbemeasuredintheawardsthey

havewonathomeandabroad,includingFringeFestivalFirstsin2004andagain in2012when theyalsowon theHeraldArchangelandMusicalTheatreMattersSpecialAwardwithSongsofLear.TheSongoftheGoatTheatrestrivetocreateaninterpersonal

meetingplace,anopen-ness,throughmovementvoice,songand lyricswhich involves the audience in an extraordinaryway.Theyaimtoprovideauniqueexperience,approachingthemystical.

„Return to the Voice” jest częścią programuprzygotowanego przez Teatr Pieśń Kozła,uformowanyw 1996 roku przez GrzegorzaBrala

iAnnęZubrzycką.Głównymzałożeniemtwórcówjestodwrótod popkultury. Już sama nazwa nawiązuje do antycznejtragedii.Udałoimsięstworzyćnowoczesny,europejskiteatrawangardowy. Wielokrotnie nagradzany i doceniany – jakwidzimy–równieżzagranicą.Wyróżnikiem Teatru Pieśń Kozła jest dążenie do

międzyludzkiego spotkania i otwartości. Ruch, głos, pieśńi tekst – wszystko to razem tworzy integralną całość,która w niesamowity sposób oddziałuje na widzów.Twórcy stawiają na nieustanny rozwój artystów, tak byzaprezentować niezwykle unikalne przeżycie. Czego zatemmożemysięspodziewać?Kontaktuzduchowością,naprawdę

PANGEA MAGAZINE36

| JUSTYNA GOLĘDZINOWSKA, PHOTOS: MATEUSZ BRAL

CULTURE

Their goal is to broaden the horizons of experience,encouragingustoexploreourownsensitivityandhumanism.Theywanttotouchthecornersofhumansoul.Thesimplestmeansofcommunicationarethebestandthemostbeautiful.Andnevermoresothanwithmusic.ReturntotheVoicemadeitsworldpremiereatthisyear’s

Fringe,withaScottish-PolishtilttowardstherootsofScottishcultureandCelticmusic.Thisyear’sproductioncameaboutasaresultofScottish

artists approaching the Song of the Goat Theatre withaproposaltoco-fundoftheirnextperformance,suggestingtheideaofreachingtowardsoldScottishmusic.It attracted the involvement of a number of Scottish

participants including ethnomusicology specialist JohnPurser. The long, on-going preparations for the musiciansincluded research projects on the Isle of Harris and atCalanish on Lewis,where stone circles arewell-preserved.They also visited the Isle of Skye, where the oldest musicinstrumentswerediscovered.Reconstructed old Scottish instruments feature

prominently inReturn to theVoice,yetanotherexampleofthethoroughnessoftheundertaking.The show is the fruit of the co-operation between Anna

Maria JopekandcomposersMaciejRychłyand Jean-ClaudeAcquaviv. It is an international bow towards the ancientScottishmusic tradition.Artists enchant the audiencewithpsalmsandfuneralhymnssunginGaelicastheyinvokethespiritofoldScotlandastheyretracetheoriginsofthemusicand transport the audience into a brand new, universaldimensionwherewecanenjoyatrulyspiritualexperience.

mistycznegoprzeżycianawysokimpoziomie.Ich celem jest pogłębienie perspektywy unikalnych

doświadczeń, które pomogłyby nam odkryć własnąwrażliwość i humanizm. Chcą poruszać zakamarki ludzkiejduszy. Najprostsze środki przekazu są najlepsze i...najpiękniejsze.Anajdoskonalszymznichjestmuzyka.Program zaprezentowany tym razem w Edynburgu,

iktóregoczęściąjest„ReturntotheVoice”,toodważnapróbai udane połączenie polskiej wrażliwości z historycznymszkockim bogactwem. To sięgnięcie do korzeni kulturyszkockiejimuzykiceltyckiej.Nie jest topierwszywystęppolskichartystówwSzkocji.

Posukcesietrzykrotnienagrodzonychtu„PieśniLeara”orazdwukrotnego zdobycia prestiżowej nagrody Fringe Firstw2004iw2012roku,SzkocisamizaproponowaliTeatrowiPieśni Kozła współfinansowanie kolejnego przedstawienia.Zasugerowalipomysłsięgnięciapodawnąmuzykęszkocką.Wprojektzaangażowałosięwieleosóbzestronyszkockiej,jakchoćbyetnomuzykologJohnPurser.Przygotowaniatrwałyjużoddawna.Muzycyprzeprowadzili

badania do swojego projektu, m.in. na wyspach Harrisi Lewis, gdzie zachowały się kamienne kręgi Calanish orazna wyspie Sky, gdzie odnaleziono najstarsze instrumentymuzyczne, których rekonstrukcje zostały wykorzystanepodczaskoncertu.„ReturntotheVoice” jestowocemwspółpracywokalistki

Anny Marii Jopek oraz kompozytorów Macieja Rychłegoi Jean-Claude Acquaviva. Jest to międzynarodowy ukłonw stronę pradawnej szkockiej tradycji muzycznej. Artyścisięgają po psalmy, pieśni funeralne wykonywanew językugaelickim, za pośrednictwem których przybliżają duchadawnejSzkocji.

PANGEA MAGAZINE 37

KULTURA

PANGEA MAGAZINE38

SCOTTISH INDEPENDENCE IS IN THE INTERESTOF POLES LIVING IN SCOTLAND

BEAUTY

Sierpniowe niebo63 dni chwały

The August sky63 Days Of Glory

Kontynuacja fascynującej opowieści o kulisach realizacji filmu „Sierpniowe Niebo. 63 Dni Chwały” we współczesnej Warszawie

w wykonaniu Irka Dobrowolskiego

Irek Dobrowolski continues his fascinating backstage story of the shooting of the movie “The August Sky. 63 Days Of Glory” on location in Warsaw.

| IREK DOBROWOLSKI, DESCRIPTION: JOANNA NAPIÓRKOWSKA

Iwantedthefilmtohaveacontemporaryaspecttoit,onethat would resonate with the heartbeat of the WarsawUprisers.ThenIsawfootagefromtheeventFeelWarsaw

On Your Skin, where young people were having Warsaw-themed tattoos, includingPolishrapperWilku,whohadananchor,thesymboloftheUprising,onhisforearm.Iknewatoncewehadtomeet.WilkucamealongwithfellowrapperBilon –MaciejBilka – andbothwere sceptical at first. Buteventually they agreed to make an appearance in the filmon condition that they would appear only as themselves.I agreed, since this would lend a documentary feel to thedepictionofmodernWarsaw.

Theytoldmeabouttheirsong63DaysofGloryandwhenIhearditIsuggesteditshouldbecometheendingofthefilm.

“I remember about it when I pass by memorialplaques,in everyday struggle for better life,a blood stain, where a candle burns,last name X, cross, rest in peace,(…)A grave for their suffering, these lyrics to the notes,respect for their hardship and starvation,with humility, seen as a public enemy.Death was the price for the taste of freedom,years have passed, but you remember, bro,death was the price, Granddad sacrificed his life.63 days of glory, without counting losses.”

Iwas looking for someone to play an old 1944Uprisingsurvivor, Staś, beloved by nurse Basia whom he couldn’trescue. Employees at theMuseum of theWarsawUprisinggavemethenumberofJerzyRomanowski,aliasDrań.

We were working with a very limited budget. As anexperienced documentary filmmaker, I came up with theidea of incorporating archive footage into the plot, to paymy respects to these fragile, black and white recordings.Creating this documentary-style feature filmwouldn’t havebeenpossiblewithoutZygmuntWalkowskiandhismasterlyknowledgeofeverycorneroftheWFDiFArchivebasementsinWarsaw. For The August Sky, he chose less well-knownorunseenmaterial,alongwithsomescenesthatcanstillbeidentifiedinmodern-dayWarsaw.

Ittookfouryearstocompletethefilm,mainlybecauseoffinancial issues.Onlywhen supporting co-producers came-alongwereweabletowrapitup.

With the film complete, Iwanted to show it to themostimportantgroupofviewers:theUprisers.Aclosedscreeningwasorganised intheWFDiF inWarsawwithspecialguestsincluding representatives of the Word Association of theHome Army Soldiers with Anna Jakubowska; the GrayRanks messengers, Tadeusz Filipkowski; the president ofthe Home Army Film Foundation, and Agnieszka Bogucka,thepresidentoftheWarsawdepartmentoftheAssociationPolish Community/Commonwealth who was helping anelderlygentlemantowalkbyherside.ItwasGeneralJanusz

Dowarstwywspółczesnejfilmuszukałemjęzyka,którywzbudzałby podobne rytmy do tych, jakimi tętniłysercapowstańców.Zobaczyłemwtedymateriałzakcji

„PoczujWarszawęnawłasnejskórze”–młodziludzierobilisobie tatuaże z warszawskimi motywami. Raper Wilkuwytatuował sobie na przedramieniu powstańczą kotwicę.Postanowiłem, że musimy się spotkać. Wilku przyszedłzBilonem–MaciejemBilką.Początkowobylisceptyczni,alewkońcuzgodzilisięwystąpićwfilmie–podwarunkiem,żeniebędągraćkogośkimniesą;będąsobą.Pomyślałem,żetowzmocnidokumentalnyobrazwspółczesnejWarszawy.

Opowiedzielimioswojejpiosenceopowstaniu–„63dnichwały”.Kiedyjąusłyszałem,zaproponowałem,abystałasięzwieńczeniemfilmu:

„Pamiętam o tym kiedy mijam te tablice,w codziennym zawale, w walce o lepsze życie,plama krwi, tam gdzie płonie znicz,nazwisko X świętej pamięci krzyż,(...)na Ich cierpienia grób, słowa te do nut,za Ich trud i głód, szacunek do stóp,z pokorą ema, bilet publiczny wróg.Ceną była śmierć za wolności smak,choć minął czasu szmat, ty pamiętaj brat,ceną była śmierć, życie oddał dziad,63 dni chwały, nie przeliczając strat.”

PANGEA MAGAZINE 39

KULTURA

Brochwicz-Lewiński – Gryf – the greatest legend of theUprising.HewastheoneIparticularlywantedtopresentmyfilmto.

Afterthescreening,AnnaJakubowskaspoke:“(…)Iwouldliketothankthedirector–forthemessagebehindthisfilm,for the ideas.You surely remember the scenewith crosses.Oneof thembelonged tomysister.Theworst thingwas toleaveherbehind.(…)ItwasthehardestorderIeverhadtofollow.I leftherandshedied.AllmylifeIhavecarriedthisburden…InthefilmIsawacrosswithhernameonit.Thankyou–youmadethefilmforusall.”

TheUpriserFilipsaid:“Thedirectormanagedtocombinearchivalshotsbeautifullywiththeplot.(…).ThedepictionofthemiseryandhardshipofWarsawinhabitantswasspoton.Addingcontemporaryelementswasagreatmove– findingacommongroundbetweenthegenerations,whothinkandshouldthinkdifferentlyfromus,isveryimportant.(…)Itisgreatthatthisfilmwascreated.”

IfeltembarrassedbyGryf’sreaction:“Thankstotheartists,whoplayed theirpartsperfectly, this is an exceptional filmandistobegreatlyadmired.Iamsuretheaudiencewillbeblownaway.Itispartlyverysadanddepressing.Anyonewhosurviveditknowsthatitwashell.Therewasnothingworseinmylife.ThroughoutthewarIwasapartisan.Iwassentencedtodeathby theBolsheviks, I tookpart in theUprising andwitnessed the horror of war. This film deserves first classrecognition.Ihaveseenmanyonthesametheme,butnothingcomparestothis.”

We invitedGeneralBrochwicz-Lewiński to the setwherethe music video was being made for the title song of the

Szukałem powstańca, który zagrałby starego, ocalałegoz powstania Stasia, ukochanego sanitariuszki Basi, którejnie zdołał uratować. Pracownicy Muzeum PowstaniaWarszawskiegodalimikontaktdoJerzegoRomanowskiego,pseudonim„Drań”.

Kolejnym problemem był skromny budżet. Jakodoświadczonydokumentalista,wpadłemnapomysłformalny,bywpleśćujęciaarchiwalnewakcję filmu,oddać szacunekczerniibieliorazzniszczeniomobrazu,którychdokonałczas.Stworzenie fabułydokumentalizowanejnieudałobysiębezpomocymistrza,ZygmuntaWalkowskiego,którydoskonaleznazakamarkiipiwniceArchiwumWFDiFwWarszawie.Do„Sierpniowego nieba” wybrał mało, lub w ogóle nie znaneujecia,atakżete,któremożnaskonfrontowaćzkonkretnymipunktaminamapiedzisiejszejWarszawy.

Filmpowstawał4lata–zewzględówfinansowych.Udało

sięgodokończyć,gdydołączylikoproducencimniejszościowi.

Nadszedłczas,kiedynależałopokazaćfilmprzedstawicielomnajważniejszejgrupywidzów–powstańcom.Nazamkniętypokaz w sali kolaudacyjnej WFDiF w Warszawie przyszliprzedstawiciele Światowego Związku Żołnierzy ArmiiKrajowejzAnnąJakubowską–łączniczkąSzarychSzeregów,PrezesemFundacjiFilmowejAK–TadeuszemFilipkowskimorazAgnieszkąBogucką – PrezesOddziałuWarszawskiegoStowarzyszenia „WspólnotaPolska”, prowadzącąpod ramięstarszegopana.Tobył„Gryf”,największalegendapowstania.Właśniejemumiałempokazaćswójfilm.

PoprojekcjipierwszazabrałagłosAnnaJakubowska:„(...)Bardzo chcę podziękować reżyserowi – za wymowę tegofilmu,zapomysły.PamiętajązapewnePaństwoscenękrzyży

Generał Janusz Brochwicz-Lewiński “Gryf”

PANGEA MAGAZINE40

CULTURE

movie, The August Sky, written and performed by rapperBilon. Iwantedhim todo apoetic introductionof theplotfor viewers. In doing so we created a bridge across thegenerations, symbolically represented by a meeting ofrappers and General Gryf, who very much enjoyed thepatrioticrap.

Gryf told us that a day before the defence of Michla’sPalace on the 4th of August, about 50 people gatheredaroundapianointheliving-room.Theyhadafeastofwine,sandwichesandcannedfood.ZiutekSzczepańskicomposedasongandeveryonesangalong:“Michla’sPalace,ŻytniaWoladistrict,defendedbyboysofUmbrellaBattalion…”Thesongbecameverypopularandisstillsungtill thisday.TogetherwithWarsawChildren,itisananthemoftheUprising.

Thelastdiaryentryofmyfather’sUprising journalread:“LeavingWarsawisperhapstheworstthing.Aftersomanybattles and sacrifices, everything has been in vain. Nowonderpeopleweren’tashamedoftheirtears.Manywouldprefer to stayamong ruinsand fight till theend, tilldeath.Unfortunately,therewasnootherwayandwearedestinedforcaptivityorwho-knows-what. Someone in the traincarstartedsinging:‘Wewillgobacktotheplacethatourheartmissesanddreamsof..’Everyone joined inandagainmanypeoplecried.”

The film isdedicatedtomyfather,LeszekDobrowolski–aliasHeather–asoldieroftheOldTowngroupKuba-Sosna,battalionGozdawa,companyOrlęta,andtoallthechildrenofWarsaw,thosefromtheUprisingandthoselivingcurrentlywhocarryintheirheartsanUprisingsparknomatterwheretheyare.

w filmie. Jeden z nich należał do mojej siostry. Najgorszeco przeżyłam, to właśnie to, że musiałam zostawić mojąsiostrę.(...) To był najtrudniejszy rozkaz, jaki wykonałam.Zostawiłammojąsiostrę,aonazginęła.Całeżycieniosętenciężar…Wfilmiezobaczyłamkrzyżzjejtabliczką.Dziękuję–zrobiłPantenfilmdlanaswszystkich”.

Powstaniec „Filip” kontynuował: „Reżyserowi bardzozgrabnie udało się połączyć archiwalia ze zdjęciami.(...)Bardzocelnieudałomusiętakżeoddaćcaływątekcierpienialudności Warszawy. Bardzo dobrze, że sięgnięto także dowspółczesności, przecież chodzi o to, by znaleźć kontaktmiędzypokoleniami, któremyślą imusząmyśleć, powinnymyślećzupełnieinaczejniżmy.(...)Bardzodobrze,żetenfilmpowstał”.

Reakcja„Gryfa”zawstydziłamnie:„Dziękiartystom,którzywspaniale odegrali swoje role, ten film jest naprawdę natakim poziomie, że można go podziwiać. Jestem pewny,że publiczność będzie zachwycona. Jest chwilami bardzosmutny i depresyjny. Kto to przeżył to wie, co to było zapiekło. Nie było nic gorszegowmoim życiu, a byłem całąwojnęiwpartyzantce,iwbolszewickichrękachskazanynaśmierć,iwpowstaniu,iwinnychmiejscachgdziebyławojna.I mogę powiedzieć to, że ten film zasługuje na pierwszejklasypozycję.Dużowidziałem,aletakiegoczegośnaprawdęjeszczeniespotkałem“.

PANGEA MAGAZINE 41

KULTURA

Cawdor Castle

Text and photos: MARTA NAPIÓRKOWSKA

Steeped in historyand surrounded by beauty

Zanurzony w historiii otoczony przez piękno

BeforetakingoffonthetripIdidsomeinternetresearchabout Cawdor Castle. On its excellentwebsite [www.cawdorcastle.com] I learned that it was first built

in 1179 as a fortification to control the coastal road fromInverness to Elgin. This castle was later replaced and thepresent castlewas built at the end of the 14th century, asaprivatekeep,bytheThanesofCawdor.Itsmedievaltowerisbuiltaroundasupposedlymythicalholytree.There are also some connections with William

Shakespeare’scharacterMacbethwhoissaidtohavekilledKingDuncan there. The journey from Inverness toCawdorCastletookabout30minutes,firstalongthemainA96road,andthenbyaverypicturesquecountryroad.

Zanim wyruszyłam na wycieczkę, poszukałamw Internecie informacji o Cawdor Castle. Na jegopięknej stronie internetowej [www.cawdorcastle.com]

dowiedziałamsię,żeporazpierwszyzostałzbudowanyjakofortyfikacja kontrolująca biegnącą wzdłuż wybrzeża drogęzInvernessdoElgin.Zamekzostałpóźniejzastąpionynowym,a w swej obecnej postaci został wybudowany pod koniecXIVwieku, jakoprywatna forteca, przez szlachtę zCawdor.Jegośredniowiecznawieża jestpodobnozbudowanawokółmitycznegoostrokrzewu.IstniejąrównieżpewnezwiązkimiędzyzamkiemCawdor

i szekspirowską postacią Makbetha, który podobno tutajzabiłkrólaDuncana.

On one of the nicer days in July, I finally decided to visit a castle east of

Inverness which I had heard about for a long time from many of my friends.

Pewnego ładnego lipcowego dnia zdecydowałam, że wreszcie pojadę i zobaczę zamek na wschód od Inverness, o którym już

od dawna słyszałam od wielu przyjaciół.

PANGEA MAGAZINE42

LIFESTYLE

There were plenty of beautiful flowers, plants, and trees, both ordinary and exotic, and a lot of bees and other flying insects.

Było tam mnóstwo pięknych, zwyczajnych i egzotycznych kwiatów, roślin i drzew. I strasznie dużo pszczół i innych latających owadów.

Youcouldalreadysensetheatmosphereofthecastleinthecarpark.Locatedinparkland,itgivesyouanideaofwhatisaheadofyou.Onthewaytothecastletherearesomeshopsandaweecafé,withdeliciousice-creams.Attheticketofficetherearetwooptions.Youcanbuyatickettoboththecastleandthegardens,orjusttothegardens.Ichosethelatter.Opposite the castle, on a big, grassed area, there were

some men and women dressed in the fashion of aroundthe 17th/18th century, carrying full-size swords andduellingpistols. Fascinatedbyall those sword fights in the“Highlander”movie,Ihavealwayswantedtogetaswordinmyhands.AndIdid!AScotsmanwithlong,greyhairtaughtmehowtoholdtheswordproperlywithbothhands—itwasreally heavy— and how to walk while making horizontalfigures-of-eightwithit.Itwasnoteasyatall!The ladies’ offer of dressing in costume, I also could not

resist. A long, white shirt, then a long, purple waistcoat,alongpieceoftartandrapedaroundmyshouldersandtiedwithawidebelt,andonmyheadawhitebonnet.Aftertakingafewphotos,Iwentofftoseethegardens.Therearetwogardenssituatedoneithersideofthecastle;

I started with the one on the left. There were plenty ofbeautifulflowers,plants,andtrees,bothordinaryandexotic,anda lotofbeesandother flying insects.Mostof the treeswereinbloomanditlookedandsmelledwonderful.TotherightofthecastlethereisaWalledGardendivided

intotwoparts:aMazeandaParadiseGarden.Itissaidthatthe Maze depicts the Minotaur’s labyrinth in Crete. In theParadiseGardentherearebeautifullysculptedhedgesandanabundanceofflowersandfruittrees.In the castle basement there is a small gift shop with

displays of artefacts relating to the castle, and the usualthingsyoucanalwaysfindinthiskindofplace.Myattention,however, was caught by a beautifully made replica (a fewtimes smaller)ofoneof the “LadyandaUnicorn” tapestryseries.Iboughtsomesouvenirs,andasIwalkedbacktothecar

parkIhadtostopforamomenttoremindmyselfthatIwasintheScottishHighlandsandnotMiddle-EarthwhenIsawatreethatlookedlikeoneofTolkien’sEnts.CawdorCastleismaybenotamust,butdefinitelyashould-

see,andIrecommendittoeverybody.

Podróż z Invernessdo zamku Cawdortrwałaokoło30minut—najpierwautostradąA96, a następniebardzo malownicząwiejskądrogą.Atmosferę zamku

można poczuć już naparkingu. Usytuowanyw parku daje

namiastkę tego, co przed nami. Po drodze do zamku jestkilkasklepówimałakawiarenkazpysznymilodami.Kupującbilety,mamy dwie opcje.Można kupić bilet do zamku i doogrodówlubtylkodoogrodów.Jawybrałamdrugąopcję.Naprzeciwko zamku,nadużym, trawiastym terenie stało

kilkoromężczyznikobietubranychwXVIIczyXVIII-wiecznekostiumy, trzymających oryginalnej wielkości mieczei pistolety pojedynkowe. Zafascynowana tymi wszystkimiwalkaminamieczewfilmie„Nieśmiertelny”,zawszechciałamdostaćmieczwdłonie. Idostałam!Szkotzdługimi,siwymiwłosaminauczyłmnie,jakprawidłowotrzymaćmieczwobudłoniach (był naprawdę ciężki) i jak chodzić kreśląc nimpoziomeósemki.Towcaleniebyłołatwe!Ofercie pań, by przebrać sięw kostium, też niemogłam

odmówić. Długa biała koszula, następnie długa fioletowakamizelka, długi zwój tartanu udrapowany na ramionachi spięty szerokim pasem, a na głowie biały czepek. Pozrobieniukilkuzdjęćposzłamzobaczyćogrody.Znajdująsiętamdwaogrody,usytuowanepoobustronach

zamku.Zaczęłamodtegopolewejstronie.Byłotammnóstwopięknych, zwyczajnych i egzotycznych kwiatów, roślinidrzew.Istraszniedużopszczółiinnychlatającychowadów.Większośćdrzewkwitła,wyglądałaipachniałacudownie.Poprawej stroniezamkuznajduje się „OgródZaMurem”

podzielonynadwieczęści:„Labirynt”i„RajskiOgród”.Mówisię,żeLabirynt jestwzorowanynalabiryncieMinotauranaKrecie.W„RajskimOgrodzie”sąprzepięknieukształtowaneżywopłotyiwielkaobfitośćkwiatówidrzewowocowych.Wzamkowejpiwnicyznajdujesięmałysklepzpamiątkami

z wystawionymi artefaktami z zamku oraz tradycyjnymiprzedmiotami, które można znaleźć w tego typu miejscu.Jednak moja uwagę przykuła pięknie wykonana, kilkarazymniejsza od oryginału, replika gobelinu z serii „DamazJednorożcem”.Kupiłamkilkasuwenirówikiedywracałamspacerkiemna

parking,musiałamsięnachwilęzatrzymać,byprzypomniećsobie,żejestemwszkockichHighlandach,aniewŚródziemiu,gdy zobaczyłam drzewo wyglądające zupełnie jak jedenztolkienowskichDrzewców.ZamekCawdornie jestmożemiejscem,którekoniecznie

trzeba zobaczyć, ale powinno się to zrobić i polecam gokażdemu.

PANGEA MAGAZINE 43

STYL ŻYCIA

The Andaman Islands:white sands, turquoise water... and you

Andamany:białe piaski, turkusowa woda i Ty

After an exhausting four-month trip through various corners of the subcontinent, we’d had just about enough of thorough explorations. We simply longed for a bamboo bungalow at a deserted beach, quiet walks, swimming and snorkeling.

Archipelag Andamanów i Nikobarów to 572 wyspy, z czego jedynie 36 jest zamieszkanych. Rozciągają się na ponad 700 kilometrach i geograficznie bliżej im do wybrzeży Tajlandii, Birmy czy Indonezji niż Indii.

Armedwithvisasforamonth-longstay,wehadarrivedby plane at Port Blair on the Andaman and NicobarIslands,agroupof572islands–36oftheminhabited

–ownedbyIndia,whicharestrungoutovermorethan700kilometersandcloser toThailand,Myanmarand IndonesiathanIndia.Avoidingthescrambleofauto-rickshawdriverswaitingin

theharbor,wemadeourwaytothebuswhich,for10rupees,would take us directly to our destination. But just as wearrivedthebuscreptawaybeforeoureyes–andsowehadnochoicebut to forkoutconsiderablymore forarickshawintoHavelock. Butwhat a journey. The road curls throughthedivinejungleandtinyvillages.Therearehillsandpalmforests all around and the air is so fresh you cannot getenoughofbreathingitin.InHavelockwesettledattheRadhaNagarbeach,commonly

knownasBeachNo7.It issurroundedbyjunglewheretwoelephantswanderfreely.EverymorningIluxuriatedinwalksthroughit,headingforthestunninglyturquoiseNeillagoon,enjoying the role of the solitary beachgoer formost of thetime. It’s best to take advice from local fishermen, though.Havelock,andtheNeillagooninparticular,arealsohometoanumberofcrocodiles,soitisbettertobecareful.Duringmystay,afour-metre-longbeastwasspotted.As I appreciate local foods,wedined in tinyhuts,where

onecoulddrinkadeliciousteaforonly10rupees,andeveneatthali(asetofricedisheswithsambarsoup)for90rupees.Therewasthemanwithatrolleyfulloffreshcoconuts,themilkofwhichIdrankinsteadofwater.Wewanderedoverthe

Po ponad czteromiesięcznej podróży przez różnezakątki subkontynentu, nie mieliśmy już sił i energiina eksploracje i wyszukiwanie nie wiadomo czego.

Poprostumarzyłnamsiębambusowydomeknabezludnejplaży,spacery,pływanieisnorkeling.Do wyboru mieliśmy dwa środki transportu – statek

płynący z Kalkuty do Port Blair na Andamanach lubsamolot.Wykupiliśmybiletlotniczyiotrzymaliśmywizynamiesięcznypobyt.Wporcie czekała cała rzeszakierowcówauto-rikszy.Wybralibyśmyopcjęautobusowąza10rupiidocelu, ale autobus umknął nam sprzed nosów i trzeba byłosłonozapłacićzarikszedoHavelock.Drogawijesiępośródboskiej dżungli i maleńkich wsi. Dookoła pagórki, lasypalmoweipowietrzetakświeżopachnące,żeażniemożnasięnawąchać.Na Havelock osiedliliśmy się nad plażą Radha Nagar,

powszechnie znaną jako plaża numer 7. Jest otoczonadżunglą,poktórejchadzajądwastaresłonie.Codziennieranorozkoszowałam się przechadzkami po niej i spacerowałamtak aż do oszałamiająco turkusowej laguny Neil, gdzieprzezwiększośćczasubyłamjedynąplażowiczką.Havelock,a w szczególności laguna Neil, znana jest z obecnościkrokodyli, więc należy być ostrożnym. Najlepiej zapytaćlokalnychrybaków,czyabyniewidzielitychniebezpiecznychgadów. Podczasmojego pobytu została odkryta 4-metrowabestia! Jako że cenię sobie lokalne jedzenie, stołowaliśmy się

wmaleńkichszałasach,gdziemożnabyłonapićsiępysznejherbatychaiza jedyne10rupii,anawetzjeśćthali(zestaw

PANGEA MAGAZINE44

Text and photos: Magdalena Misiorowski

LIFESTYLE

Seasonal traveller and yoga teacher in Krishnamacharya (vinyasa hatha) tradition. She runs her own blog www.bohostella.com

Magdalena Misiorowski

Sezonowy podróznik i nauczycielka jogi w tradycji Krishnamacharya (vinyasa hatha). Prowadzi osobisty blog www.bohostella.com

beaches,watchingcrabsuniquetothatarea,andtheturtleswhichwouldappearonthesandaround11pm.Wealsohad a chance to takepart inHoli, the festival of

springandcolours,whichmustbethecraziestofallIndianfestivals.Attheneareststallwestockedourselvesupwithdyeandwetookpartintheboisterousgameofcolourbanding.Theeventrepresentsthetriumphofgoodoverevil,andsoitisadayfulloffun,joyandmusic.Afteraweek,wedecidedtomovetotheKalapatharBeach,

a resort with a funny name which translates as “flyingelephant”. There we foundpeace and quiet, as wellas unspoilt surroundings.There is no typical touristcircusofrowsofshopsandtawdry stalls. The beach iswildandanyonewantingtostrolltherehastodealwiththe low-hanging palm trees toreachtheseashore.We also visited local

housesandtheirhospitableinhabitants. We dranka delicious chai together,communicating via signlanguage.Astwoofjustfivetourists

duringourfortnightthere,wehadtheopportunitytosampleauthenticcultureandrituals.For instance, twiceaday– inthemorningandevening–womencelebratepuja(cleansingritual). Apart from familiar mantra singing, we enjoyedblowinginhugeshellstoproduceanechowhichresonatedallaround.What to take to Havelock? Books, books, books! There

is a wi-fi connection at the island, but it is expensive andIconsideritawasteoftime.Alltheessentials–frominsectsprays to foods, can be purchased in a localmarket at thebeach.There’sapharmacyandyoucanstockupwithcheaphammocksthereaswell.Asfortheaccommodation,wefoundBarefootResorttobe

themostbeautifulplaceatBeachNo7.Unfortunately, thereisawaitinglistofaroundayear,sobookingwellinadvanceis essential.A secondoption isDreamlandResort, situatedclose to the beach,with small, bamboo bungalows paintedinblue.AtBeachNo5thereareplentyofoptions, themostpleasantonesbeingBarefootScoobaandEmeraldGreco.It is far from the tourist route and only 20 minutes’

scooterdriveawayfromthequietKalapathar,whereyoucanluxuriatealoneinthebeautyofthiscorneroftheworldwithitsmountainousislandssurroundedbyacoralreef,drapedin thick tropical forests that tempt with their beauty andunspoiltcharm.

potrawzryżemizupkąsambar)za90rupii.Tużobokstałpanzwózkiemświeżychkokosów,którepiłamnawyspiezamiastwody.Wieczoramiszwendaliśmysiępoplaży ioglądaliśmyniezwykłekrabyiżółwie,któreakuratkoło23-ciejwyłaniałysięnapiasek.Mieliśmy też okazję uczestniczyć w festiwalu święta

wiosnyikolorów,Holi.Jesttonajbardziejszalonyzfestiwaliindyjskich. Na pobliskim straganie zaopatrzyliśmy sięwbarwnikiiwzięliśmyudziałwhucznejzabawieobrzucaniasiękolorami.Znaczenieświętasprowadzasiędozwycięstwa

dobra nad złem, więc to dzień pełenzabawy,radościimuzyki.Po tygodniu postanowiliśmy

przemieścić się na plażę Kalapathardoresortuowesołejnazwie–LatającySłoń.Tamodnaleźliśmyciszęidziewicząatmosferę. Na Kalapatharnie nie matypowego turystycznego cyrku, rzędusklepikówikiczowatychkramów.Plażajest dzika i trzeba się lekko przedrzećprzezzwisającedrzewaipalmy,żebyiśćbrzegiemmorza.Odwiedziliśmy też okoliczne

domy i ich gościnnych mieszkańców.Razem popijaliśmy pyszną chai,porozumiewając się na migi. Podczasnaszegoponad2-tygodniowegopobytu

wwiosce byliśmy jednymi z pięciu turystów! To dało namokazję na autentyczne przeżycie i zapoznanie się z kulturąirytuałami.Przykładowo,kobietydwarazydziennie–ranoi wieczorem – odprawiają puja (ceremonię oczyszczającą).Opróczznanychnamjużśpiewówmantr,doszłodmuchaniewogromnemuszle,którychechorozbrzmiewadookoła.CozabraćnaHavelock?Książki,książki,książki!Nawyspie

istnieje dostęp do wifi, jednak jest drogi i uważam go zastratę czasu.Wszystko copotrzebne–od sprayówprzeciwkomarompojedzenie,możnakupićwlokalnymmarkecienaplaży.Tamteżznajdziecieaptekęczyzaopatrzyciesięwtaniehamaki.A co z zakwaterowaniem?Naplaży 7 najpiękniejszy jest

BarefootResort.Niestety,należyrobićrezerwacjęnawetnarok przed przybyciem. Druga opcja to Dreamland Resort,położony blisko plaży i oferujący małe bambusowe chatkipomalowanenaniebiesko.Naplażynumer5znajdzieciedużomożliwości, najprzyjemniejsze z nich to Barefoot Scoobai Emerald Gecko. Z dala od turystów i niespełna 20minutskuterem dotrzecie do cichego Kalapathar, gdzie niemalwsamotnościmożnarozkoszowaćsiępięknemtegozakątkaświata. Górzyste wyspy otoczone rafą koralową, pokrytegęstym lasem tropikalnym kuszą pięknem i dziewiczym

PANGEA MAGAZINE 45

STYL ŻYCIA

I am beautiful Jestem piekna,’

because I am healthy bo jestem zdrowaI turn 51 in few days, and I am so happy that I took up the challenge of changing my lifestyle four years ago. I began by paying more attention to myself. Looking around at what characterises most people nowadays, a common element emerges: we are all linked by a chronic lack of time.

Today’s super-fast pace of life, chasing money andbeing overwhelmed by everyday demands sets usup for stressful situations day by day. Eventually,

stressbeginstodestabilisenotonlyourmental,butalsoourphysicalhealth.Wefeeltired,overwhelmed,welackenergy,westrugglewithfatigue.Itseemsthatlifehaslostitsmeaningandnothingcanmakeushappy.It’shardtobelievethatwithjustasmallchangeinlifestyle,

eating pattern, or by becoming more open to people, youcan recover from that feeling of helplessness. I’ve done itandifIcanbeatstressandill-feeling,thenanyonecan.Allittakesistoacceptthechallengeandworkatcreatingabetterlifestyle.Thetruthis,everyoneisstrongbut,overwhelmedbyeverydayroutine,it’salltooeasytowilt.Startbybanishingthe negative thoughts that shorten your life. By adoptingabrighteroutlookandmodifyingyoureatingpatterns,youcanenjoybetterhealthandalongerlife.What counts is not how old

you are but how old you feel,andyou’renevertoooldtolookafteryourhealth.It’simportantto remember to take care ofyourself even at times whenyou feel good. It helps, too, tosurround yourselfwith peopleyoucareaboutandlove.So what is so miraculous

about doing positive things,such as showing one anotherwarmth, hugging or kissing, you mayask.

The answer is that this is oneway of pumping feel-goodhormones – serotonins andendorphins–intoyoursystem.Your body’s regenerationprocess is being stimulated,cells are being healed and,as your blood circulation

Za parę dni kończę 51 lat i jestem coraz szczęśliwsza z tego, że cztery lata temu podjęłam wyzwanie zmiany stylu życia. Zaczęłam więcej uwagi poświęcać sobie. Zastanawiając się, co charakteryzuje większość ludzi w naszych czasach, można dojść do wniosku, że wszystkich nas łączy chroniczny brak czasu.

Życie w ciągłym biegu, pogoń za pieniędzmi oraznadmiar obowiązków doprowadza nas do wielustresujących sytuacji każdego dnia. Stres zaczyna

destabilizować nie tylko nasze zdrowie psychiczne, lecztakże fizyczne. Czujemy się zmęczeni, ociężali, brak namenergii,mamyproblemyzzasypianiem.Wydajenamsię,żeżycie traci sens i nic nas nie cieszy. Nie jesteśmyw stanieuwierzyć,żeczęstowystarczy jedyniemałazmianawstylużycia, odżywiania lub większe otwarcie się na innych, bypoczuć się tak jak dawniej. Ja sama wygrałam ze stresemi złym samopoczuciem, więc wiem, że każdemu może sięudać– trzebapodjąćwyzwanie.Taknaprawdękażdyznasjest silny, tylko przytłoczeni codziennością często o tymzapominamy. Musimy wiedzieć, że każda zła myśl skracażycie. Przez zmianę własnego nastawienie do świata orazmodyfikację nawyków żywieniowych, jesteśmy w staniecieszyćsięzdrowiemiżyciemprzezdługielata.Niejestważne,ilemamylat!Najważniejszejestto,nailesię

czujemy!Należydbaćozdrowiewkażdymwiekuinigdyniejestnatozapóźno.Pamiętajmy,żebytroszczyćsięonierównieżwtedy, kiedy nic nam niedolega. Otaczajmy się ludźmi,naktórychnamzależy,którychkochamy.Jak myślicie, dlaczego

pozytywne rzeczy, takie jakokazywanieciepła,przytulanie,pocałunekczyniącuda?Chodzi tutaj o produkcję

hormonów szczęścia:serotoniny i endorfin. Zaczynasię proces regeneracyjny,komórki zaczynają zdrowieć,poprawia się krążenie,polepszasiędopływsubstancjiodżywczych. W stanie miłościizakochaniaczłowieknigdyniemyśliochorobach.Promieniejeod środka. Miłość nadajenaszemu ciałublask.Hormonyszczęściawzmacniająorganizmi przedłużają życie, które

PANGEA MAGAZINE46

LIFESTYLE

regulates,theflowofnutrientsisbetter.Peopledeeplyinloveoftenenjoyahealthbonus–theyglow.Loveaddsbrightnesstoourlifeasfeel-goodhormonesenergiseandlengthenourlife,whichissobeautiful.Everycellwithinourbodieshasitsownlifecycle.Skincells,

forinstance,livefrom20to28daysinyoungerpeople.Aswegrowolder,theprocessslowsdown.Healthy,glowingskinisanoutwardsignofinnerhealth.Makecarefulcleansingandahealthydietpartofyourdaily routine.Remember, eatingandnourishingyourselfaretwodifferentthings.Manypeopleregardvisitingthenutritionistasunnecessary

and frivolous, preferring to read up on health and dietthemselves or taking advice from an internet site. Butremember,ahealthydietisonlyhealthyifitissuitedtoyourmetabolism,isnottoorestrictiveandiswellbalanced.Andthisiswheretheexpert’sadvicecanbeinvaluable.However you decide to proceed, I hope you succeed in

makingeatingyourpassion,and that itwon’tbe longuntilyoustartseeingthebenefits.

Many thanks to Gibson Kochanek Studio for beautifulphotoswww.gibsonkochanek.com.

Marzanna OlejniczakYour coach of healthy lifestyle

przecieżjesttakpiękne.Musimywiedzieć, że każda komórkaw naszym cielema

swójczasżycia,np.komórkaskóryżyjeumłodszychosóbod20do28dni.Zwiekiemtenprocesulegaspowolnieniunawetdo 40 dni. Nasze zewnętrzne piękno – to właśnie jędrna,pełna blasku skóra. Jeżeli chcemy emanować zdrowiem nazewnątrz,najpierwmusimyzacząćodsprzątaniaiporządkówwewnątrzorganizmu,poto,bydobrzeprzyswajaćwartościodżywcze z naszego jedzenia. Jeść, a odżywiać się to dwaróżnepojęcia.Warto poświęcić trochę czasu na spotkanie z ekspertem

w dziedzinie żywienia. Dla wielu osób wizyta u dietetykatraktowana jest jako zbędna fanaberia. Wolą raczejprzeczytać ogólnodostępne porady publikowane w prasielub internecie niż porozmawiać ze specjalistą. A musimywiedzieć, że prawdziwa wiedza to poznanie przyczyn.Na moich wykładach zawsze podkreślam, że każda dietamoże być niebezpieczna dla zdrowia, gdyż nie uwzględniaindywidualnego zapotrzebowania osoby. Szczególnieszkodliwesąte,którewymagajądużychograniczeńiniesązbilansowane.ZcałegosercażyczęWamabyścieuczynilizżywieniapasję,

anaefektynietrzebabędziedługoczekać!

Wielkie podziękowania dla Gibson Kochanek Studio zapięknezdjęciewww.gibsonkochanek.com

Marzanna Olejniczak Wasza trenerka zdrowego stylu życia

PANGEA MAGAZINE 47

Food is such a popular conversation topic – everyone seems to be talking about it these days. It is a shame that all too often the nutritional advice we get comes from unqualified people. How To Eat and Live To Stay Young is not only the title of my book, but it describes my life philosophy, too.

I’ve been living in Italy for many years, but I am stilla frequent visitor to Poland. By profession I am botha nutrition expert and a sport commentator, presenting

bothtypesofshowsontelevision.IworkinconjunctionwithUniversità di Verona Italia and Warsaw University of LifeSciences.Ihostacookingshowonnutrition.FormanyyearsIhavebeeninthefortunatepositionofbeingabletocombinemy two interests by creating diets for athletes of varioussportdisciplines.Ilovegoodfoodandeatingout,althoughrestaurantmeals,

unlesspreparedbyachef,cansometimesbenottooeasytodigest–andhowmanyofuscanaffordtoeatoutmorethanjustoccasionally?And so I devisedmy lifestylewith everyday nutrition in

mind.Inanutshell,myrecipesarequickandeasytoprepare,made from good quality locally sourced produce withingredientspurchasedwhentheyareinseason,withaneyeonthecaloriecount,too.Eatinghealthyfoodhelpstomaintaingoodhealth,allowing

ustolookforwardtotheoccasionalspecialtreatofeatingoutwithnofearofgainingweight.My studies, knowledge and years of experience acquired

inItalyhavehelpedmetomodifyoriginalrecipestoproducehealthierversionswhilestillpreservingtheirinitialcharacter.ItalianandMediterraneancuisineisrenownedaroundthe

worldforitsdiversityandhealthyeatingproperties,whereasPolishcuisineisregardedasbeingmoregreasy.Butforyears,mylowerfatPolishrecipeshavebeenpopularwithItalians.WhileIliveinItaly,myheartremainsforeverPolish.They

say theworld is shrinking,whichpleasesme,because thatallowsmetosharemyknowledgeandrecipeswithPolesandothers.Iinviteyoualltowatchmynewshow,KucinAlina,onTVPPolonia.

AlinaSuder

Jedzenie to temat bardzo popularny i mówią o nim wszyscy. Szkoda, że często porad dotyczących diety udzielają osoby niewykwalifikowane. „Jak jeść i żyć by młodym być” – to nie tylko tytuł mojej książki, ale także filozofia mojego życia.

MieszkamweWłoszechodwielulat,aleczęstobywamwPolsce.Jestemdietetyczką,specjalistąodżywnościi sportu oraz prezenterką kulinarną i sportową.

Współpracuję także z Università di Verona Italia i SzkołąGłówną GospodarstwaWiejskiegowWarszawie. Prowadzętakżeprogramykulinarneozdrowymgotowaniu.Odwielulat zajmuję się zdrowym stylem życia, a przedewszystkimdietądlasportowcówróżnychdyscyplin.Kochamdobrzejeśćiuwielbiamchodzićporestauracjach,

choćczęstoserwowanetampotrawyniesązbytlekkostrawne.Zewzględu na koszt i czas,mało ktomoże sobie pozwolićna częste jedzenie poza domem. Tylko od czasu do czasumożliwejestpróbowanieświetnychpotrawprzygotowanychprzezkucharzy.Dlatego opracowałam mój styl życia – metodę żywienia

codziennego.Czylipoprostułatwe,szybkiedoprzygotowaniainiezawierającewielekaloriipotrawyzeskładnikówdobrejjakości, wybranych prawie zawsze z regionu i dostępnychwsezonie.Rok jest bardzo długi i jedząc cały czas zdrowo, mamy

pewność, że zachowamy świetną formę.Wtedy wyjście naobiadczykolacjęstajesięwspaniałąatrakcjąitobezżadnejobawy,żezdarzynamsięprzytyć.Studia, wiedza i długie doświadczenie zdobyte w Italii,

pozwoliłomiopracowaćoryginalnerecepturyisprawdzonemetody przygotowania potraw z zachowaniem ichpierwotnegocharakteru.Kuchnia włoska oraz śródziemnomorska są znane na

całym świecie i wszyscy potwierdzają, że są najbardziejurozmaiconeizdrowe.Natomiastpolskakuchniajestmniejznana imówi się o niej, że jest tłusta. NawetWłochomodwielu latproponujęmojepolskieprzepisywwersji lżejszej(zawierającemniejtłuszczu).Mieszkam we Włoszech, ale w sercu jestem Polką.

Wdzisiejszychczasachświatzrobiłsięmały.Jestembardzoszczęśliwa, że mogę podzielić się z Polakami i nie tylko,mojąwiedzą iprzepisami.Zapraszamdooglądaniamojegonowegoprogramu„KucinAlina”wTVPPolonia.

AlinaSuder

TRADITIONAL POLISH DISHES THE HEALTHY WAY, WITH DIETICIAN

AND NUTRITION EXPERT

ALINA SUDER.

TRADYCYJNEPOLSKIEPOTRAWYWZDROWSZEJWERSJIOPRACOWANEPRZEZDIETETYCZKĘI EKSPERTA ŻYWIENIOWEGO–ALINĘ SUDER.

PANGEA MAGAZINE48

COOKINGWITH ALINA

GOTOWANIEZ ALINĄ

LIFESTYLE

CANEDERLI WITH PLUMS Traditional polish recipes prepared in a healthy way by nutritionist Alina Suder.

INGREDIENTS (for two people):1 cup potatoes½ cup pastry flourfresh plumsextra virgin olive oilmature cheesepinch of salt

Boil the washed potatoes, unpeeled, in salted water. When the potatoes are ready, peel them and mash them with a potato masher. Once cool, add a handful of flour working it lightly into the mixture with your hands. Mix until smooth and not too sticky. If it sticks to your hands, add a little of flour, but do not knead the dough too much. Form the mixture into a big roll and cut it in slices.Press each piece of dough with your palm and place a stoned plum on it, – use a half if the fruit is large. Roll it up with the dough and make into a ball like dumplings.Place the canederli into a large pot of boiling, salted water and cook at high heat for 5-6 minutes, until they float free. Cooking time depends on the size of your canederli.Strain and place on a dinner plate, add a spoon of extra virgin olive oil and sprinkle the dish with grated cheese. Complete the dish by cutting one or two fresh plums to add as a garnish.

Traditional Polish canederli calls for egg, but it’s lighter and just as tasty without it. This version is also more digestible. Instead of the traditional pan-fried butter with grated bread and sugar, I serve canederli with extra virgin olive oil and cheese. This recipe has more calcium, less sugar and less cholesterol. Enjoy your meal!

CALORIES:This recipe: 970 kcalOne portion: 485 kcal

NUTRITION INFORMATION:Carbohydrates 62 %Lipids 27 %Proteins 11 %

Bon appetite!

KNEDLE ZE ŚLIWKAMI Śliwki to jedne z najpopularniejszych owoców, a wrzesień to najwyższa pora na knedle. Spróbujcie.

SKŁADNIKI (porcja dla 2 osób):- 250 g ziemniaków- 125 g białej mąki pszennej- świeże śliwki węgierki lub inne- 1 łyżka oliwy z oliwek- dojrzały twardy ser- szczypta soli

W posolonej wodzie ugotuj umyte, nieobrane ziemniaki. Kiedy wystygną, obierz je i przeciśnij przez praskę. Wygniecione ziemniaki połącz z mąką pszenną i całość lekko wyrabiaj. Ciasto musi być sprężyste, jeśli będzie kleić się do rąk, dosyp jeszcze mąki. Nie trzeba go zbyt długo wyrabiać. Następnie uformuj grubszy wałek i pokrój go na małe kluski. Każdą z nich spłaszcz ręką i na ciasto nakładaj połówkę węgierki (lub ćwiartkę, gdy śliwka jest duża). Zaklej i zrób z niej kulkę. Wrzuć knedle do dużego garnka na wrzącą posoloną wodę i gotuj około 6 minut (aż kule będą spokojnie wypływały na wierzch). Odcedź, podaj knedle na płaskim talerzu, polej łyżką świeżej oliwy i posyp drobno pokrojonym serem. Pokrój na małe kawałeczki jedną lub dwie śliwki i udekoruj nimi danie.

W tradycyjnym przepisie dodaje się jajko do ciasta, a ja proponuję wersję bez jajka, wtedy ciasto jest lżejsze i tak samo smaczne, a knedle bardziej lekkostrawne. Zamiast podsmażonego masła z bułką tartą i cukrem, podaję je z oliwą i serem. Moje knedle ze śliwkami mają więcej wapna, mniej cukru i mniej cholesterolu.

ILOŚĆ KALORII:Całość: 970 kcalJedna porcja: 485 kcal

ZAWARTOŚĆ:62 % węglowodanów27 % tłuszczów11 % białka Smacznego!

PANGEA MAGAZINE 49

Joanna Napiórkowska

Joanna is a Polish philologist and wordsmith, witha great deal of experience in translation, editorship and

journalism, gained in both Poland and Scotland. She runs creative writing workshops in Inverness where she has

lived for the last eight years. She is a Chairperson of Polish-British literary group POL-UK Creative Writers.

As well as her journalistic skills Joanna writes fables for children and stories for adults.

Pochodząca z Łodzi, jest filologiem polskim z bogatym doświadczeniem edytorskim, dziennikarskim

i translatorskim, zdobytym w Polsce i Szkocji. W Inverness, gdzie mieszka od ośmiu lat, prowadzi

warsztaty kreatywnego pisania. Jest prezesem polsko-brytyjskiej grupy literackiej POL-UK Creative Writers.

Pisze bajki dla dzieci i historie dla dorosłych.

Text and photo: Joanna Napiórkowska

z serem

cheese

On a trip to the market which we make every Sunday, we bought two cauliflowers. Beautiful, organic – mouth-watering! The first one joined the other vegetables in the soup pot, the second was prepared in the traditional Polish kitchen way.

“C ut cauliflowers lengthwise into a few pieces, peel the hard skin and put them into cold water to get rid of rawness. Then cook them in salty water until

tender, put into a buttered dish and press with a clean cloth to level them, then pour melted butter over them and sprinkle generously with grated Parmesan or Swiss cheese, put into a hot oven and bake until the cheese browns”.[JanJulianSzczepański,TheCommonCookBooktobeusedineveryHousehold,basedona fewyears’Experience,Lviv1827].

Asinstructed,Islicethecauliflower,soakit incoldwater

forhalf anhour to “get ridof rawness”…Then Iput it intoa pan and cook it in slightly saltedwater – Iwill be usingsaltedbutterandthecheeseissaltyaswell.IdonotlikeovercookedvegetablessoItakethecauliflower

piecesoutofthewaterwhentheyarealdenteandplacetheminabutteredovenproofdish.TheyarealreadylevelsoIdon’tneedtopressthemwithacloth.I sprinkle theParmesanover thedishandbake it for15

minutesat200˚C(400˚ForGasmark6).Itisrainingtodaysowearenotgoingtoeatinthegarden.

Butevenindoorsthecauliflowerwithcheeseisdeliciousandsmellslikearealsummer.

Podczas coniedzielnej wyprawy na targ kupiłyśmy dwa kalafiory. Piękne, organiczne – aż ślinka cieknie! Pierwszy trafił do zupy warzywnej, drugi zaś został przyrządzony po staropolsku.

„R óżę karafiołową pokray podłużnie na kilka kawałków, obierz ie z twardej skóreczki i wrzuć w zimną wodę, aby tym sposobem surowiznę

utraciły. Gotuy potem w osoloney wodzie, póki nie zmiękną, ułóż na półmisku masłem posmarowanym i przyciśnij czystą serwetą, aby z wierzchu równe były, daley poley ie roztopionem masłem i posyp dość grubo tartym parmezanem albo szwaycarskim serem, włóż w gorący piec, w którym niech się tak długo pieką, dopóki się ser nieprzyrumieni.”[JanJulianSzczepański,Książkakucharskapowszechnado

użytku w każdem gospodarstwie, wsparta na kilkuletniemdoświadczeniu(...),Lwów1827.]

Kroję różę kalafiorową na kawałki, wrzucam do wodyiczekampółgodziny,żeby„surowiznęutraciła”...Przekładamdo garnka, gotuję w lekko osolonej wodzie – mam słonemasło,serteżjestsłonawy.Nie lubię rozgotowanychwarzyw,więcwyjmuję kawałki

kalafiora z wody, kiedy są al dente; przekładam je dowysmarowanegomasłem żaroodpornegonaczynia.Ułożyłysięrównąwarstwą,więcnieprzyciskamichserwetą.Rozpuszczammasło(około2łyżek),polewam„karafioły”

iposypujęserem.Zapiekam15minutw200˚C.Padadeszcz,więcnie idziemyztalerzamidoogrodu.Ale

nawetwdomu„karafiołzserem”smakujewybornieipachnieprawdziwymlatem.

Karafioły

Cauliflower in the old Polish kitchen

w kuchni staropolskiej

PANGEA MAGAZINE50

LIFESTYLE

PANGEA MAGAZINE 51

PANGEA MAGAZINE52