DEMOCRITVSJUVIVISCENS:SivcTITA & PHILOSOPHICDEMOCRITI..AuthoreJOANNE CHRYSOSTOMOMAGNEK O,Burgundo Luxoviensc Patritio,Phi.losopho, Medico, & in UuniversitateTicinensi Regio MedicinæProseflore,Editio ultima;<&&*&&&&Hag æ- Comitis,'ExTypographia ADRIANI VLACQ^M. DC LVIH.

EXC ELL ENTISSIM ISENAT USMEDIOLANENSISÆquissimo PrxfidiD.OCTA VIANOPi cenardoJ. C. CremonensilVuJlrifsimts ConsultifsimifqueSENATORIBVSD.ALOYSIO BELCREDIOJ. C. Ticinensi.D. JO:BAPTISTÆ BONETTOJ. C. Cremonensi.D. PETRO TETRACINOJ. C. Laudensi.D.JO;ARIAS MALDONATOJ C. Hispano.D.OTHONI CAIMOJ.C. Mediolanensi.

D.ANDREÆ ALIFEROJ.C. Mediolanensi.D. MATTHÆO B I M I OJ.C, Mediolanensi.". D.JO:D. J O : BAPTISTÆ CANTONOJ. C. Alexandrine *D.ALFONSO DELRIO NORIEGAJ. C. Hispano.DFABIO FRANCISCO DUGNANOJ. C. Mediolanensi.D. GUIDOBONO CAVALCHINOJ. C. Ticinensi.D. CAROLO PATELLANOf. C. Mediolanensi.D. AUGUSTINO NAVAR.RO BURENÆJ.C Hisp.It : Chrjfostomus Uugnenus immor-Ulcmglomm P.Patr e s&fth &¥$> <&&* &f& 6?¥ft^MdJ» <fc«rf? 6e*^c <2tA39 <&*$

Patres Amplissimi,COnsecro vestro nominiphilosophise meæ primitias, q uæ vobis prius desiinatæsunt,quamnata?; iis singulars uniuscujusjue vestrumadoraturus eram virtutes , atnunc insigne mihi a vestra munisicentiacollatum agniturus beneficium; quo scilicet me inemeritorum subsellia evexistis ,dumRegium nominavistis,Profefforem, & honoratio, mentismeis majori , auxistis. Sen tio satis , tanto pltss a me expectari ,quo gradus major est,in quo mecssevoluistis j neque vero faviftis,ut ignavia otioque torpe-Km } fed quam ab uno^uoque

vestrumgravissimam accepiadhortationem, dumadivisingulorumdomos,beneficentiffirhasin me manus venerabunde delibatnmsividerem,utfpei de me concepta, responderent fatta , cxplerem -que omnium expettationem , hæc in -quam admonitio , ita inseditmenti,ut vires animosque dederit,ad reserendos Elysios,redivivurnvobis stituro Democritum,cujusiapientiffima doctrinajamdudum interpretem sibi expofcebatvel apologiam. Reveracum amicorum suasionibus adductusfui,ut ab physica quadamtractatione typos lacesserem,diuanimo fui inter varias designations fluctuante : Dum itaqueanceps animi consilium meumexcutio, id quod Severius iileBoetius ordinis Senatorii , triuphantisq;togæ sapientiffimurriferculum , sib in carcere detent oconticontigisse

sinxit^cum philosophiaipsacolloqui , id enimveromihiinmuseopeneaccidit, veterum<uniorumque Sapientias audiredifceptantes : ilia quidem obsoletisvestibus iobscuro vultu,vixquehumani quidquam ob lutum, & squallorem retinente,hæcautem loquacior, comptula& fastu pene tyrannico superbajat ubi antiquior seniorque sapientiaplurimaaquaserenumsibinativumque vultum sorditieabjectarestituir, tune enimmajeltatisvisa mini est peneadoranda:,unumqucproseadduxitargumentumiquodscilicet propiororigini , aiternæ scilicet veritati^20 ea minus aliquanto quam junior Sophia aberraret : Atomoiumqueopinionem, veluti grange, palmariumque mentium humanarumopus, produxit in medium , rdiquitque mehacAto-Diorumcogitationedesixum.Eafane

sane digna visa est, quæ ab ipfiu s _antiquioris Sapientiæoreprodi— rret, appositumque vobis muntss»—culum duxi, turn, quod id opu s anullo hactenus fueiitpertractatct(Sennertiis siquidem qui uno ca—pitedeillisagit, atomosnequaquam» fed minima physicadariprobavit^ tum etiam, quod subtilissimæindagationis , in præsiruendisprincipiis, & ad siabilienJamdoctrinam , elicier.dafqueconsequentias , plurimumliaberet. ,Resardua tfi^etujlUnovitatendw,nofts axtontatem, obsolete nitorem , obfeuris lucem , pfttdltisgr/ttiam , dubusjidem , omnibus vetonaturam, & naturafua omnta : itaquettiamnon ajftcatis voluljfe pulcbrumeft. Non explebo unquam, velassequar exquisitissima Democritisenfa , fed sicuti pueri olinvrepandisulnis Rhodii Colossi digitosmetiebantur;itavastashu-/us ingenioruai Phceijicis cogititio

tationes,veluti pumilo nifu amibin a me perspicietis; Democrituinitaquelucinostræ reltituereplacuit , 8c tanto Philosopho adceleberrimum totPhilosophis seculumesse admissionalis , vitamillicoricefli posthumam, mixtasqieminuttssimis cineribus e;'uscorporis aromos ; abantiguorumrudetibus, rogisque eruere sumconatus : impersectum sane f pirat, lucisque hu j us usuram ab vestiæprotectionis aurasibi cxposcit,cæteroquisifavoredestituaturvestsocombureturiterum,satoqueillisubjacebitacerbissimo,cjuodexsuscuatumimpiis ritibusab Erichthone cadaver , dequoeloquentissimus Poeta Lucanus.Vadit defunBus ad ignes.Abfit boc omen:fovebitis enimviium legisiV.torem, Senatus Abdeiitaniprassidem, divina?que , siHerculem consecramus,nobiUtatis; amicum Medici , scientixque

flucuniversalis virum doctiomnesi apud quod id forte promovero,ut illorum aliquis excultiorisingcnii id perficiat,cui principiumdedi. Vosinterea, PatresConsgiuptI i conatibus meis favete,dum aliicælos integros,foricontentioncsi'medelarumquevoluiriina vestris arisappendent,Atomumetiam inter ea donariaadesse patiamini. Valete,Ttc'mi R(gii,prid. KsU Maji ,'^»»o,M.DC.XLVI.

SyllaSYLLABUSDifputationum, &Proposirionumde Atomis.Prolegomena.j Efteritivita,pag. t6 Libri a D tmocritoscripti, I Jj^I Tejlimonia dejapimtia , &'Js do&rinaD tmecrtti. 24** Invent a Democriti. - 32SjntpJ?sde£?rin<eDemocrti pro atomic 4Diftributio e^usdem deftrin* per capita.4*lrafdti* ad Ltclorem- 4 JDEMOCR1TUS REVIUISCENSfive1D £ A T O M I s.Imitmmtum totiut Optris^jtts dipibuttio,Qf method***: 5°Di SPUT ATO. TiAn detur mattria prima dhirsa ab tit*ramw ? 13

Syllabus.Definition!!. 5-3Pr'mcipia, '54PoftuUtat , 5*C a p u t. I. Ekmenta ejje materiampr'tmam. $yPropositio. I. Qtaiuorsunt materiapnm*proprieties , ab ipja infefarables : prima , ut sit primumwniufcujufqtte ctrporUsub)cElum : se*cunda, ut in omnibus eorporibus natural/bus eadem reperiatur imjse : tertia,mtsitingenerabelis, & inconuptibilts :quarta, ut in ipfam corpora omniaperdiffolutionem ultimem refolvantur.Propositio. II, Elementa sunt primumtiniuscuju/ytiecorporissubjeBum : intmnibus corporibus naturalibus, eaiemreperiuntur ineffe \sunt ingeneralilia,& incorruptibilia : quodlibet corpus inipfaper dijsolutionem ultimam re/olviiur.6oPropositio. III. Elcmtma sunt mat eritpnmAj 78Propositio. IV. Mat eria prima, qummAr'tsioteUs proponit ex Ægyptiorummente, emnino inutilis tfi, twmph)sico,tum medico, " 79Ca.

Cap ut II. De natura, riumero , &froprietatibus elementirun , juxiaXxmecritiplacita. ' g0Propositio, V. Quatuor/»»; Neoteric**rum de Elemmtis opinion:* p *cifuoe.SlPropositio VI. Element a]uxta Dtmecritiplaciiadesinire. g^Propositio VII. Eltmmtum non cent ,ponitur ex materia,& forma, 8$Propositio V 1 1 1. In quovit element'tviisuntprimario cor.sideranda. Primo , molessuhsiantinlis corporea: s«cundo , qua In ai prima : tertio, appetentiamixtionis, Secundario autemelementa conttmplanda stint utpanesunherfi,& utmobilialocaliter. 91Propositio. I X. Non est satis probatuma philo/ophis dari quatuor thmenta,Propositio X. jiir non eft elementum,1 10 •Propositio. XI. Daniurti\ztantumEkmmta: Terra, jiqui, Ignis. 117Propositio XII. Definitions primammqualitatum,al Arisiotekletradtt*, snnt improprioe , (juare aliai afferretentavi , Dcmocriti flacitis confortmet, iiO

Caput III. Satisfit tijeBionihttcontra superiorem Democriti doctriznam, I2SObjeEtiones coni ra incorruptibilitatem,&\ numerumEhmmtorum. 129ObjtSsionet c ontra temarium ehmento*rumnumerum, 140Propositjo XIII. Aer cant gravitate,& levitate. 144Obj'Sti* contra acrisindifferentiam. 1 s J, , DlSPUTATIO II.De compoptiont rerum ex atomit. j$jDtfinitioms. I j 9Principia. 1 6 1Posiulata. 165C a p u t.I. Sentential cekbres de compofitienecontirtui, 16$Propositio. X I V. Continuumnon conesiat ex punBis mathematiiii .,• 1 64Propositio, XV. Continuum non centponiturexpanibus, &pun£lis mathematkiisimul.• 1 6JPropositio XVJ. Continttumnonconflatex simplici mtitat ante divifimemindistinct*. 168Propositio XVII. Continuum noneonflat partibus/yncategorematice infinit'u

flnilis. 1 69Propositio XVIII. Nntr.erus partiumimtinui ion eft sicuti numeri fin'tipopbiles, 170Ca put. II. Q/tod omnia ex atemi(on/lent. 173Propositio. XIX. 'Ventinuum compniturextAtomis,five, corpusculisfinitis numero,adoequatt interfe disiin -Bis , ctrt* & determinant arm . 1 74Propositio X X. uitemi definitionentdare. 188Caput. III. De Atomorum proprie-Utiiut, 193Propositio. XXI. Omnibus lAtorr.isconvmit triplex mebilitas , frima ra*tkntuniversi ,secunda ratione vacui,tertia ratione mixti. 1 94Propositio. XXII, Datur sympathiainter Atomos. 196Propositio XXIII. Tie Atomorumparvitate aliquid conjifiura afjequi,204.Propositio. XXIV. zsftomis aeris injitumeft, crpropium cum alii sunirinunqttam, »°8Propositio. XXV. Quemodojehabeantigw* , aqueoe , C terre* ad uniwem,

determinare. 2ioPropositio. XXVI, lAtomissua inestsigura. njExamen doBrinoe Vlatomicoe it ehmen torumfigurh.115Propositio XXVII. *Aimislgne\s j?-guram apgnareex D^mocrito. , i^oPropositi&XX VIII. ^Atomorum terrearumfiguram ex Democrito determinate, a 3 9Propositio.XXlX, <Atomorumzquearumfiguram determinare, i49Propositio. XXX. De ^Atomorum ae ,rearum figura juxta Demacritum pronunuare,i s 6Propositio. XXXI. Mof.ts Atamorumad figuram pottst explicari analogies. 1 59Ca put. IV. Demixtiane, &disso!ustime Alomorum. 167Propositio. XXII. lAundi genesimexclicare per Atomos juxta Dontocritum,267Propositio XXXIII. Modus agendi Atemorumeft triplex : Primus perintrusiontmsuiinporos : Secundus perfropagationem qualitatis in spat10 libere: Tertius per inbibitiontm qualitatiscontrari*. 278

Psopositio. XXXlV. Modum , quoAtomimiscmiur, explicare. 28 JPropositio, XXXV. Pluressunt mix-- ticiumgradus , unaordinaturadperftUiorem,(ST mixta Jimpliciora perft.Simtm funt materia , mixtifqut plurimiinfant pori qui ab Atsmorunjeriatim pofisarum connexion oriuvtbabent, ' 288Propositio. XXXVI. Explicatur dissolutiomixti ex democriti priticipiis,Democritus Docons , Jive partidigma explicandi ardua qu*vis percnrpufculorum doEirinam, joyThemaPhilosophicum. 305Status quoestionis. 3° 6Jnveftigatio generalise 3 06Color,five adapt ado- 3 °9r\efolutio quoefiionis, 3 ' °Anmtatfanes. 3 ' ltyjlexio. 3UCa p u t. V. Diff.cultatum in tjuoefiiontcmtinui solutio ex proprijs atomorum'principhs. 3»2Stminarium Rjjponsionum ad argummtaMathematica. 314Lemma. I. Mathematica alstrabit abcmni

cmm mat a in, &fubjecto reals. 3 1 4Lemma. II. Dhifibilitat extrinfecttnm infert dhi/ibilitattm intrwsecam^1 16.Lemma, I 1 '• Ne» sunt txpendend*aitiontsphyfica regulis Geometries!, 317Objectiones Mathematics. 3 1 9Oblectio. I. Dc Triangub, 319Objectio. II. De Quadrate. 321Objectio. 1 1 1 .De Circuits cmcetricis.iz 3Objectio; IV. De circuit tctragonijmo,324Propositio. XXXVII. Problema, Me<niscum,fiie lunulam quadrau. 3 17Objectio. V. De linea conchili. 330Propositio. XXXVIII. Dantur line*quafroduft* ininfitiitum,/emper maigx,ac magis accedwt,nunquam tamenvel intersecatfe,velsetangunt,&qu%*VKalitinde distent magis, (sr magis, ininfinitum, nuxquam tamen ultra certadijlantia aseinvkcabejsepoisiint.i 30Scholium, iii-Objectio. VI. Dt contaBu globi , &plani. ?3<yObjectio. VII. De lineis infeeabilibus.Propositio. XXXIX. Ldlut quadratiesi incemmensurabilt longitudine cum

diamitrofua. 331Objectio VIII. Dt tngvlo contaBus ,iSangulo acme. 341Propositio. XL. In Atemo ABC.;otesldefignari pars B , qua majores , &majores ininjinitum in tadem alarmABC possum tss afignare, 341Objectio. IX. Demoturotx 348Ob|ectio X . De ctmparat ime major n, &minoris cxtmfionis. 3 f 0Objectio. XI. De luminis propagations. 371Objectio. XII. T>e iliuminatiene ginObjectio, XIII. Dt continue, &ttm-Jm. inObjectio XIV. Dt qttantitatt: ration. 358Objeaio. XV. De indivisiiilibus fimuilunBir.357^360Objectio XVI. Jtgvtmmtum ^»»#-n'<>- l$%ad\6oObjectio. XV II. Contra indivifibilitsttmatsmorum.360Cai-ut VI. Bjpnfa adOhjeBionissingularum atomorum doBrinamimpugnantet. 36 1Objectio. I. Pro ^Arisiotelisttxtu 363,it calt contra id, quod diximus propos

Jlt,x6. t etraedra non posse rephre locum. I6*Piopositio. X L I. Tetraedra non replentlocum salidum. } 64Objectio. 1 1. Dt %Atom'u, & vacuabtmocritl. 3 70Objectio. III. Dt mlxttonis imperfections, n 1Objectio. IV. Demotus tmport,rarefaliione, condensation? , inttwfione,(fremifione. $jlDlSrUTATIOlII.Deconsequentiis præcipuis ex Demo •criti philosopb.il deductis. 3 7 jDefinition*? 37 jPriucipia, 374Pojiulata. 377Caput. I. Demotulocali aiomontm.377Fropofitio. XL1I. Qiiamvis aimil tiacbettt gravitai & Uv'-tai ptpularis,' mhilominus tamen non daturgravitai,ties ut liXitatfiriBe , & pbiiojophkedicta. 378I'ropositio. XLIII. Motus localisesentitds permanent, tseafimtA in naturaJ&sttccejiivam connotationt,cnjtticausa

causafroductrixeftslu impetus.^yObjectiones. Contra deih'mam Dcmotcritidemotulocali. 59iObjectio. I. De mow tardijsimo , &wlocifsirr.o. 393Objectiones. II. Dequietibus,& [althbus, five transmission! jjraiicrum utntranfeundo per medium. 394.Propositio, XLl\4. Circulars motus inlohtationt tripliciter fertur , motuJcilictt progressive-,motu rtgrefsivo.tsrcirca centrum major : au tem eft retro •cefsioinmajoricirculo ,. quam in mitiori.397Objectiones. III. Desuctessime motui.Caput. II. De rarefaElione,(? condensa."timeJuxtaDcmocritum. '407Propositio. XLV. Rtrttm quotidiamtusus rarefaftionis , & condensationsnaturam oslettdit. 407?ropositio. XLVI. Vnica atomus finerarefaSthnt,fintmfl<nione, autntfroduBionej,oteft naturalists occuparema\erem , (3' majorem locum in infinitum.410Propositio. XLVll. Qgamvit admit*ti debeat al!qua in natura rarefaEliowpTopritjlifta, mHa tamm daturfrefria

p*opria,& legitima : five omits rartifatliofit per intrufionem atomorum,condensatio per extrufionem. AteObjectio. de multiplici experientia, quavideturconcludi rarefaciit,& condensatio. 41 oC A p u t III. De alteration , inte»-si»ne, &remii]Jone qualitatumjuxtaDimtcritum. ax 8Propositio. XLVIII. Potijsma corpo.rum alteratiofitper ordinem, &pofi .tionem multiplictm atomomm , remisssioperjolutionem ordinis: 42 9C a p u t, VI. De Colortm gentrationejuxta'Demecritum. " 438Propositie. XL IX. Color est lummintemum corporum ah atomis ipneisdiffusion , dr per almatomos resrat$um. ^, gObjectiones. ^xGonclti/»o totim Optris. 4j 3

PROPROLEGOMENASiveAnteloquia , ad doctrinamDemocriti de Atomisautorandam, & meliusintelligendam.CUm primogenitam inteiomnes sapientum sectasAtomorum Philofophiamrestituere designaverim tejusque opinionis famam millccalumniis obsolctam vindicare,opcræ pretiu m visum est, anteloquia quædam præmittere, inquibus curiosus lector de vita,moribus,scriptis,ingenioque illius,quieamsententiam accuratissimeomnium pertractavit,judicare posset ; adde quod necessariumstsit, selectis autoritatibusostendere, legitima fuisscillius institutoris placita, quæ ame deducuntur, turn majorisdaritatis gratia universam insynopsi,

synopsi, tanquam in thefibus,unoque aspectu colligere opinionem,& tandem in præfatfonead lectorem de hu jus ternporisphilosophis, deque meoinstitute pauca diiTerere.Prascipuusatomorum patronus suitDemocritus, quem Abderitemali;, alii Milefium vocaverunt :hos inter suit Blancanus int htonologia mat hematicarum.llle est Democritus, cui risuminsanum affinxere Utteratorumplebs, hujus vitaminnocentisiimam,mores probabiles, subti-.lissimoslibros, stupenda inventa,laude mentis minora, doctrinamquecuriosam, æque ac.facilem, paucis his projegomenisaccipe.

2DEMOCRATIVITA.Uantum authoritas hominumopinionibusimponit,ji rantum nosse interest authoremeorum,quaiadducunturin medium; ob idplurimos de rebus a Democrito gestis,scriptis , dictisve consului , uttum meai,tum aliorum cupiditatisatissieret. Cranes honorisicam de eo faciuntmentionem: ut Hippocrates ei co&vus, Aiifioteles,Tbtophrastm, Ælianus, Seneca, Con/lantinusCæsar, P limtts , Iulianus, Lucretius, Plutarchus,Eujlatius, zsfthmodorus ,<LAthen*us, Diogenes Lacrtius, Lucianus, Apuleius, Petronius (^Arbiter, aliique minorcsliterarum Genii, quosposttantanominalaudarenefas sit.Anteannosbis mille supra 166, velsexcentis octogiota post excidiumTroianum annis , ætemæ mentis Numeoduomolitum est ædisicia ; ImperilA scilicetj D e ii o e i m, .scilicet Romani fundamenta jecifc dictatoreI. qui Imperatores reserretcreato , & sapientiæ colossum erexit inThracia efsuso in lucem Demscrito; utdumcaputorbiscæteræ genti humanæjura diceret , Democritus regnaret inomnium ingenia. Non parum cqntulitad erigesidos animos ejus nataliumsplendor, qui plerumque circumstan-- tium pomparum familiaritate altas cogitationesinspirat, designationesijuemajorum gloria non indignas instillat.Invenit coelestem nobilitatem domi ;erat enim Herculis ex fratre nepos , uttestatur Abderitæ Epistola ad Hippocratem

, ex Oenopidis familia s reperitopulentiam præterea , regios Philosophospatris domesticos , penatesMonarcharum hospital it ate inclytos,celebres sapientum conventus foris ;& ubique addiscendi opportunitatem.Cum Xexes apudDemocritipatremeflet hospitatus , regiomunere gratiamilli rependit; Is doctissimos Terfts ,quos ob reconditam sapientiam Magosvocant, Chaldæosque Astrologiæ peritissimoshospiti suo reliquit , qui Democritumdivinæ ccelestisque scientiæmysleriis initiarunt , £c cum vi vacis ingenii

3genii juveni admirationem sui secisient,sivesua revisendi cupiditas consiliumcorrumperet,sive quod omni ratfonecumulatam sui discipuli sapientiarnoptarent , exterorum ingcsscruntcuriositatem . Patre ergo demortuo ,hærediras Fratribus tribus divisa est,quorum minimus natu Democrjtus ,minorem ultro sibi proposcit portionem: E3 peregrinaturo erat accommodata,utpote pecuniæ vis , quæ centum auritaleota , hoc est , juxtaplurimorumcalculos , fexaginta aureorummillia facile ex cederet. Sed quamviseaekctio in fratrum commoda videretur,suspicione tamen vexarunt Deniocritum, quasi subdolose molireturaliquidi adeo ambiguetredtturingeweft.Præceptoribus itaque suis viæ ducibus,consuluit in Ægypto Gymnosophistas,sacerdotum Geometriam audivit, & ad interiora Asiæ scientiarumingeniorumque triumphator penetrans,Chaldæorum principes per totamPersidem investigavit,tum reflexitse ad Arabicum sinum , ubi sacra civilis.que doctrina felicioribus auspieiis excolebatur. Vidit in India quidquid Magorumarx potenti clauderet , qnam

4pcnc fabulosam nimio miraculo fkcitPhilostratus : congressuquecum litteratishiscehabito, lustravitÆthiopiam,&ubiquepcrspicacis ingenii, honestæquelibsralitatisvestigiareliquit.Enimveroregressusin patriam , omnium eeens, præterquam doctri næ , Damasu mfratrem patri cognominem , patemo inse animoestexpertus; Illeenim fundi'hæres patemi , copiosissimo reditu sublimemOenopidisfamilægradum alebat;dum purius patrimonium, sed quodideo facilius effluit , auruna scilicet cufumsignatumque paucis annis Democritusexhausisser.Quod mille minis , invita Minerva ,studium vix delibantpueri, id etiam adolescentiDemocrito ita placuit, ut involuptuariam domum, quæhortapatemilqueædibus sere adhærebat, secederet, quo commodius in eo silentiolibris natur«que contemplationi dederetur;revera ita desixus erat in cogitationeanimus , ut licet sacrisicium juxtaOrphei præscripta Deo Pani Paterappararet , non adverterit , nisi tum demum, cum monitus suit , facienti assisteret.Hocexcolendæ mentis studiumquod voloptatis adoratio jurentuti a-Jeoincommodo, quod rei augends: cupidiVita.f

5pidiras , quæ virilem sere ætatem fascinat, nulla ratione potuerunt minuerc,ao. extremam usque senectufem servaviti ttmttim interest pulcherrimi olio afucris affue/cere. Auri pecuniarumquecontemptor,quam qui maxime: divitiatmim, ut ait Seneca de providentia ,^tamftamonus bona mentis projects.Italics: sectæ princeps suit Pberetyies, cui Pythagoras , & deinde Telaugesfilms , tanto parenti non impar , in Phi-Josophico regno successit ; sceptrum.deinde Xenophani datum , postea caputrenuntiatus est Parmeriides , post huncconscendit pulpitum z«» Eleatts , deinde Leucippus, qui moriens Democrit$locum cessit : antequam tamen has partesobtincret , rempublicam administTavitpatriiconsilii arbiter, leges fan-Jit ,optiraafque confuetudines 'nvexit iita, ut totius Civktatis curam oculos.que in se converteret , &instar coelestiscujusdam numinis coleretur. Verumcum innata confirmataqueper tot aniiorumcurricula discendi/cribendiqueCupiditas t- eum publicis negotiis noalaro subtraheret, quæreretque solitucJines,sepulcris prxterea frequentan-<iisnon abstineret, ut exploraret imafiinationisvires * felicem specierum vUA 3 J&bis

6 Democritilib ilium opinionem explicaret, rarafquevulgaribus ingeniis disciplinas ere -deret , in dementiæ suspicionem venit :neque satis ab ea suspicione ilium vindicavitHippocrates, quinetiam Seneca populari errato sit affensus. Divinosenis nostri judieio absglutus est , sapientiæquecumulatissimæ renuntiatus,quippe qui non seipsum modo, verumetiamsiquem alioqueretur , sapientissimumselici contagione faceret.In ea solitudine libros conscripsit ,quorum syllabum connectam i chymicisvacabat operationibus ; naturæ ex-,plorabat in plamis vires, astrorum naturammotusque contemplabatur: ibiipecierum visibilium effuiiones, quibusaded ætas nostra gloriatur , adinvenitprimus ; neque alia ratione frequentataab ipso sepulcra crediderim , quamut obscuritatis favore imagines rerummelius detegeret ; illapsazenim perforaminain obscurum species in oppositisparietibusalbisproduntsese. Astrologiamcalluit quam quimaxime, p!anetarumquenumerum septenariononlimitari pronunciavit , authore Seneca ;nostrisque ideo hujvis seculi Kepfeleris,Gahloeis , Schemeris, Reitenifqueynlmzm.præripuit- Prædixit plurima quæ divinitatitVita; 7

7mtatis famam honoresque etiam conciiiarunt, quod effectus naturales suitex cusis futuros præcognosceret. Eteaquænunc arcana pro plantis herbifquefuandis , inscribendisfoecundandisquea plurimis tanquam nova venditantur,Democrito adscribi debent , testeConstarunoCæsareinlibrisdeagricultura:lac, ab Hippocrateoblatum, capellæ,quæ primo pepererat, 8c nigneesse cognovit . diligentiæ curiosissimo miraculo.Imo ut aliqua a festivo Philosophosubdamus minus severa , puellam Hippccratiscom item, Virginem primo,sequentirero die foeminam salutavit,qucd nocturnæ deflorationis vestigiainejusoculis perciperet; invisa generis humani dimidio fagacitate.Facuodiæ erat gratissimæ, quæqueanimos devinciret ; qui genuinus esteloquentiæ character , unde in privatisettam sermocinationibus ea afferebatsermonis condimenta , ut omnefastidiumabessct, arteque suit adeomirabili , ut, quod naturæ vires superat,mortuam Darii Regis conjugeraad vitam revocare lugenti principi,consolationemque oranem respuentipromiseiit : audivit magna cupiditateA 4 audax

8 Dem OCR-it iaudax propositum Darius, recepiiquedaturum se quidquid ad inseros relerandoscssetopus;petiitaRcge, iriumnomitia, qui lux'Jsent minquam: tiactabilioremqueRegis animum ca propositione, quæ communem ho annumsortem explicat , itasolatus est,ut quietedeinceps desideriumconjugispcrtulerit,nihil i-ageniosius eo artisicu adinvenitunquam Rhetorica , heclulianusinEft II. ad Ammnum. Morumprætereaintegritas pudicitiaque tmta , utrationibus exemploque rarurr. venerisusum commendaret , ut post Plinium ,ait Rodericus a caflro , I, l. ». 4. denaturetnulierum : unicum e conjuge siliumsuscepit Protagoram A bderitent , qui apatris sapientia abfuit , quantum a riropuer,»/ testaturMliavu!, lib. 1 . c. 1 3 . Fateturequidem Laertius , Protagoram ,.Dwwrw/auditorem, sedparencem asftgmt,y1rte?nonem ; Apolhdorut , &Dionin Perficis M<candrum. Protagoras tamer) quamvis tantum a præceptoris, velPatris sui Democriti abfuerit sublimitate,Sapientia, vocabaturtestePhayorino,elogioplane insigni, quodunicainforraatum viventemque sapientia celebrat;eumque valde suspexit Plato,-« ui ei djalpgum inscribit , & Apule/us

9inapoFog.&inflor. I. 3.Katus eratadamieitias Democritus,unde & Hippocrati medicorum Principipercharus , quo etiam nomine venerationemapud præcipuos medicinx▼indices meretur : Philolaoususestfamiliarissime,cum Leucippo doctiulmamamicitiam coluit : atverononni-1iil simultatis fovit in Anaxagoram,cuem insecutus est publice, quod sibiopiniones de sole , & luna arrogaret ,quas a Democrito mutuas tantum habuerat, eafque a priscis ad se deri vatasingenuo faniæ contemptu consessus est :dignus plane cujus gloriæ consultumsit , qui ita antiquorum dignitati favit :cæterum præter eam simultatis occasionem, aliam reserunt; Anaxagorasab tanti viri consortio auram captan*popularem , ilium iis horis adivit,quibusnecessitas unumquemlibet ossiciosisurbanitatibus deeffe cogit ; -exculatumergo colloquium est i quamrepulsaminique ferens Anaxagoras , in suicontemptum reflecti cxittimavit; sedpræter slilorum digladiationes , nihilcruenti hxc inimicitia peperit : pluriumpræterea familiaritatem fovit ,quod scveritateni vitæ ,scientiarumqu*profundissima arcana, mitis lepoributA j con

IO DlMG- CR1TIcondiret , & facetissimus idem idemquegravissimus videretur: præ»erea tot gentibuslustratis , tot ingeniorum concursationecicur , excultulque animus , facilitate ad .<lioriim genium inflectebatfkfe.dutenim suns, qua prater ivftitutioitema puero urbanum fle\ibikmqtte reddunt, gerere velsua velaliorum negotia ci-%/ilia , & nationes luflrare.Socratis ambivit colloquium , &-cumLycæi contentiones secissent Athenisnomen , illucoccultus ingeniorum doctrinæqueexplorator penet ravit , gloriaquam in illo litteratorum theatro tulissetspreta i voluptatem præterea maledicentiæ, quæ viros in litteris illustresnon raro titillat , ita aversatus est , utinnoxiis facetiis solummodo luderet ,serenoque potius vultu prodiret in publicum,~quam (licet aliquantulo temporeid abeo sitfactum) ut effuse riseritsemper, quod inepte quidam existima>runt , hoc enim viro in Civitate suaPræsidi ; Legiflatori , Principi , Philosopho, omnem abstulisset authoritatem, & qui , ob secessum solitudinisqueamorem , dementiæ est accusatus , obridendi sine ansa consuetudinem stul-*issimus levissimusque mortalium efsetasstimatus, tantum abest, utsafientia,

11itrpus JapientU , Philtfephia , inscientistfmtathles , ab Hipprocrate , Abderitani*quos inter degebat, &Anaxagora essetJaTutatus, aliisque nobilissimishonesta»tusubiquefuifl'et elogiis: furorem potiusquam risum ipsi ^Atbtrueui , dr S#-neca adscripsere , deditque inter alio»Aristoteli occasionem , tantum tribuendiin problematibus bili utrique , propræstantioribusingeniis,Desecisse senio testaturLaertiusipenefurentem sub vitæ ultimam periodumscripsitAthenxus, & ille quidemodore panis ilium triduo vicam protraxiiTe, dum Cerealia celebrarentur,neejussorores funeris causa ab cæteromulierum conventu abessent i hie au •temaereomellefovisse vitam narrat inlapientum coenis, lib.a. c.3.reveramellePythagoricorum more delectabaturDemocritus : Pythagoræi enim pratermel pani adhibebant omnino uib.il ,Rogatusque Democritus. , quomodosinitati providendumesset , si exteritra ,inquit , tie* , interior* meUe irrigentur.Suam experientia valde favorabili cor*.firmavit opinionem , vita ad centesimumnonum annum prorogata. Sedenim lege cautum erat, ne, quipatrimoniumconsumpserat , sepeliretur, vivens

12vens itaque (ibi justorum funebriutnjus recuperavit Democntus , recitatopubliceeximiopalmarioque opere £uo,quoddiacosmummagr)um,seudemundurufhsystematibus composuerat, undenon sepulturæ modojus, verumetiamquinquc aureorum millia pro lecturæsuæhonorarioobtulit,eiquepositæsunt statuæ , quibus peculiaris honorhabebatur , culiqucin ejus honorerilnummi. Senatus populique Abderitanipublico luctu ingenti pompa elatusest. HæcfuitDemocriti vita, hicsinis.Quoad ejus personam , babitumquecorporis , ut hoc annotationis a em usFhysiognomicis , & Metoposcopicis,paucaannutavi. Ipsc Dcmocritus (aitHippocrares in Epistola ad Damagetum) Sub ampla , ac bumilima platan*sedebat investe crafa;citrahumerosdefinente, solus, difcalceatus , Juperlapideafide,valde pallidtts ac macilentus, prcmiffkbarla. Lusciosis oculis fuisse, videturindicare Poeta vetus apud Gelliimi.Democriti enim oculos dicit luscisicatosfuifl'eifontefuit mediocri, lineisconstanti tractu sulcatis , sed modicelongis , roinusque profundis , naso inter aqsiilum , & iimum , sed simo magis, labris tantisper hiulcis , stat uraquamSfCRrPTA IJ

13gtiamdivitem vocant : solitudini deditMS,ubi solus nonnumquam subridebat: I'narguendoaudax.plusquaniifceoft,ut patet in EpistolaadHippociatem; ingenio quoad mores priva»ossen monasticam raro, quoad civiltmiatyrico , ad politicam serio , ad ceconomicamindifserent! : in physicis prxcelluit,herbarum præsertim, magiæquenaturalis , ut vocant , arcana pleraqueprodidit, quod testantur Seneca,Flinius ', Constantinus Cæsar; te m peramentoherculeofuit,ex bi!e& melancholia; hxc constantem , ilia vividumpromptumque reddidit. Floruit maximesubPeloponensiaco bello, 300. an-Eoab V.C.ut rcsert Pliniusl. 30. c. 1.Scripsit autem Moralia, Physics, Mathematics, Philologica , & Mechanics,hæsunt quinque eyus operum classes: hiverolibri quorum plerosquea DiogeneLaertio accepii rcliquoscumsuo testclaudo.Moralia.1 Pythagoras.a De affectu sapientis.3 De his qux sunt apud inseros.4 Tritogenia , hoc eft , quod omniumtrtbus fans , qu<e omnia humana tontineant.14 D t ts • e i i t itineant.% De probitatescu virtute.6 Dj copire comu.7 De sedationeanimi.&as est, detranquillitate: ejus libri mentiontm fecitSeneca.8 Commentariorum vel domorum , idest de oeconoroica disciplina.9 Evesto, de felicitate , feu felici statu:perieratjam Thrafyli tempore hie liber.

io Scrips( etiam librum , cujus titulustrat, Sermooperis umbra, utxideturinnuere t^4naxagoras.1 1 Legates causæ.P H Y S I C A. 'I Magnus diacosmus , palmarium Z>»-mocriti opus , in 11. saltem librot division , quod tamen Leucippe adscribitTheophrajlus , fed enim ilium pullicerecitavit, ut ait Antisthenes , citatur-, sue a pluribus antique , tanquam legitimusDemocriti part as , ut ab Epicure*epist. adHerodot.a Parvus diacosmus : hie , & superiorde mundi machma agebat , jI titulusidoeam dat libri ; hie tamen de hujutmundi eompositione , alter verodemundoisto, deque aliis , quos inmmeros fiiiftrfuadebat.3 Cosm»-

15•3 Cosmographia. Lustratas ase provincial comple£iebatur,siquidem maximumerbis partem ittderat.4- De sideribus vagis, seu planetis: in, ijlt Ubro alios planetas praterJeptem •vulgatosasftrebat , quod posteanuntiisidereiprediderunt: id extra dubium pmiitSeneca I. 7. star. q. c. 3.5 Denatura.6 Denatura hominissivede came, hiesiber conjecratus eft Hippocrati a Democrito, extat enim epistola ea de reapud Hippocratem , nu. 37. qua quamfloride scripserit Democritus , manifestsapparet.^ Demente.8 Defensibus.'9 Deanima. ;10 Deliquoribus.11 Decoloribus.1 1 De differentibus fragoribus,ho<: eft ,de sono.«3 judicium rerum naturalium.14 De imagine feu prævidentia.15 Depestibus.16 Normi feu canones: hoc est , principle , & axtomata totius philosophise naturals .17 De ambiguis V &u dubiorum libjities.*8 Cselel5D E M O C R I T I.iS Cælesies cause, five de inf.uxibtts,\g Aer.iæ cau(x,J?vi de mteorologictj.20 PIianæ czulæJd efi, defolcvel appa-.rmtiis , quo in loco lucis , & umlnxnaturam explictt! t , &suh apparent Usfolares macidascimplexus ejl : Est autemfol apud Macrob'mm phana , &•phari2S ut apud Orpheum amor ita

vocatur , quiaex Chao appamit' prlmus:fol Mtt em quod maxime appareat,& quotidie orUtttrdkhur phanes.21 Deigne,&dehisquæsuotinigne,Cause. ,ai Vocum cause.X\ De ciusis plantarum, de semine,dearborum fhictibus , qua in pane,- quantum exce!l:ierit,conjice ah e\us inaufiriarumfragmentis,quoe colleph infuo libra de agricultura ConjlantinutCafar, & Plinius , aliique.24 De causis aniroalium.jjDecausisfquivocisseupromifcuis.16 Delapidib. hie tt'tam do&lffimm suitD<m»critus,primus enim liquindi lapi.des , fingendi fmaragdos , & quemlibitinfundendi colorcm rationes adinvenit,ut ait Seneca,lib. 1 4.Epifi»la<»i,eburmollire noverat,aliaque irmumera.^Zj De atomis Jcripsn librumi quemsibit W1'

17SCR I PT A. If'< Epifurus adscribebat , tit ex Halicar-Tinffto eft autor Laertim. lib- 10. in £,pktiri lit a.a8 De imaginatione reliquit impeistslumopus , qusmvts ill his vires diu ex.fhrajfet.29 Pramotiones medicinæ de rationevictus. .30 Intempestivoruin>& tempestivorumcaufe.31 Defebre.3; De excretis per tussim.33 De insania: hunc emmlibrum fcrUtcbat eoipso te#ipore, cum eum insanumjudicabantAbderitoe, inventiontUi operi mcumbontem Hippocrates intpijlola ad Damagetum , num. 2 1 . Ipftautem Dimocritttsfedspolis acjpbarittune commentaries feripfiffe risen inej,iji.adHippocratem,duofortask operahabens proe manibtts.34 Desimulacris vagantibus, seuspeciebusvisibilibus: id opus a. fe Jcriptumait Democritiu apudH'pp. intpijl.nu.i.3.Mathem atica.1 Decontactucirculi,&sphæræ;a Desentenriædifferertfiis,TiT» in quibusMuthematici inter ft dijferant.1$ DE MOCRITIj DiGeometria.4 De Geometricorum numeris , hotest, desolvendis per numeros Geometric*problematibus.f Demutisacsolidislineis; has Euclides, & plerique Mathematics comparabi/eu & incommensurahiles vacant , nomenquemuti , ac Jolidi relinquunt Arithmetica.6 Explicationes Mathematicas.

7 Magnus arinus , sive Astronomia ,compleftens universam coeli machinam,cum ea planetarum omnium ratione , ut* pun&o undeprimo moxeric*perunt ,adteem redeant omnes : Et magnum qaidemannum Democntus,alii Platonicumdixere, nonnulliuniversalem ; Cicero infomnio Scipioms elegant er annum vertentemvocat.t Parapegma. Inftrumentum Astrommicum, quo ortus occasusquc syderumtempestatumque Jtgnificationes cogne-Jcuntur , & inveniuntur : dicitur parapegma quod ex multis partibus jitcompaBum , & concinnatum , ut aitSuidas , ejusque instrument! meminkVitrwvm I (f.c.T. rejpondetfortaffeipfiquo nnnc utimur astrolablo ; vel planispahario, aut armiUari fph<croe : ntfiforte spharaChaldeorumsuit , qua pla- 'rimum

19timum abejl tt spharisVtolomai , Lon.gomontani , Orontii F'mai , -vulgarise,llle analemma invents ; Longomontanuslib. r . [phoericorum c. 4. sphar/mMet p. circuits aqualibut compaBam,Orontius 4. magnes circuks cum unt' quadrante lib. f.cojmog c. 3. ©, aliame tnhus tantum circulk in lib. horelog.vulgaris tropica , & minores circuit!habet. Chaldaica autcm hemc-centricuquibusdaxn , unoque horizonte constat,"bisque . A Chaldeis Jstrolcgiam diditerat.9 Certamcn clepsydræ : fae examen"lotus clepsydra, cummetu cccli ± quemubrumsubtibjpmumfuifeoportet , agebatenim de motuum , & temptrumtommensuratione , & comparabihtate.Sunt clepsydræ horologia ex aqua-10 Cceli descriptio : hoc est, asterismi,&consteUationts.it Terræ descriptio.12 Poli descriptio.'3 R-adioruiri descriptio, five desto{t*ffiimbw epticis , & Geometricis , &prppagatione linearumphysicarum.r4 De concentu,& harmonia.*f De quaternario finp/iffe ait Plinius,Jed m quibujdam exemplaribus Demetriumant or em \egi , aliis Democrttum,lx^.c.6. Phi19DemqcritiPhilologica.i DePoesi.% Decarminis venustate.g De Homero , sive de verfuum recti ,tudine.4 Decansoni.s,&dislbnis rebus, id est,. de sympathia,& antipathia.^ Delinguis.6 De carmine,

7 De verbis,&nominibus.8 De Sacris in Babylone litteris, hoc tst%hieroglyphictrum IcBura.9 DehisquæsuntinMeroe.io Oceaninavigatio.ii HistoriaChaldaica.iz Historia PhrygiaI j Chirocinera scripfit,idejl, itrtrummagia 5 fen miraculis nmuralibus , utait Vilnius , lib. 14. e. ij.ubiPytba-. goroe i &Cliemporo medico illinsgloriamansert volumints , aitqueDem.O'criti certe esse constat.Mechanica, &Miscei.-L A N E A. 'I De architectura , cujus ltgihu adin-•venit modum concamtrationum , &fomicum } siuamris Seneca lib. 14,epift. 9 1 . frigidiffimo argumento ii (veget, quod ante Bemocritum pomesfierent;

21fierent; equidem , sedmn erant somicati,& per arcusinfluxi, ita ut e/fet tttiusiperis unica cla-vv , ut ante Europæorumadventum in jimerica construct erantinrapidiijimisfluviis pontes,sednihi'.cratconcamerati.a De agriculture, in qua ,- quantum txteUutt,tejiis esi Cotistaniinus Cæsar,qui pulcherrima i/rventa Democritosdscripta refers , plusquam quadraginta, dijpersa per omnes Juos agriculturelibros.3 Depictura.4 De re militarf, 8c armi?, roachinisqueproeclarum mechanicajcientioe argumentum.f Problemata, quæ Chemica yocantur,a Laertio , quodniocabulum nuspiaminuenirepotui : anhgere deberemus potuisChoenitæ ? { moitca enim estdifferentia ) & sic Jensus huius tituliejset. Problemata , hoc efi , qu*siionesqu<e Chcenica vocantur , Jen con-Viyales.. Chænix mim diuma efiaeB, ut ait La'irtiu» ,lib. 8 in Pytagora,velpotius cum Choenices fuerint pedie*quoedam , lignascilicet trafsa , rotunda,infiar Choenicis (quod Paulo Æginttamensurertomen efi) in qua crumimmittebantur , did poijet problemataChoeit

22Ch<xn\c\fui(st quoestiones ita difficile* ,titrefpondentcmcaperent , & involve -rent tts difficult atibut , quibus fe nanposset extric are , veluti qui in Choemcissen vincutis detinetur.6 Compcsuit etiam de htrbis , ut ait Pittittu-.,/ !<,- c i nisiforte liber isle Jttidem atque is, quem de agricultura , autdeplantarum caufis recensuimu».7 Videtur etiam Commentaria, &eluci-. dationes edidtffe in libros z^fpeUonictsCapridenit ,,&DardaniPhoenicii : utcoUigimus ex Plinio , I. $ o. c. i . ubi ait ,hosauthoresh Demotrito illustrates.Hos verd libros omnes Democritimemoriæ invidens Plato comburercstatue-rat, ut ait Aristoxenus inhistoriciscomentariisapudLaertium ; cumquemaximam exemplarium copiammagno fumptu majori diligentia congregasset, ab hie impia designatione abductusest Amyclæ , & Cliniæ Pythagoricorummonitis; quodapudplerosquediffusi essent hujusmodi libri : assentiturAristoxeno Laertius , silentiumque Platonisde Democrito,grandem facit scelerissiispicionem : non audebat , ut aitLaertius , contra optimum philofophoruminire certamen , neque vero florenti adeoaominifuis laudibus voluit suffragan.At

23At quod Plato designaverat , exequutusest Alexandri ope Aristoteles,quasi parunvesset Alexandra, ilsemonarchamredderet Asi-e , nisi Aristotelijus in philofbphos daret, qui quod suatantum, de tot antiquis, monumentasuperette voluit , tyrannidem in ingeniavidetur affectasse, ea ratione qui}TurcarumDominusfratres necat suos,ne in patemi impeni posseffionequenquamrivalem habeat : aut eorum exemplopotiiis,qui cruentam Iegitimorumprincipum purpuiam injuste sibiarrogant : dum itaque Regum fortunasunica vincendi 1ibidineductuseverteretAlexander , superbissimo furoreambitiosus nommis Aristoteles in philosophorumPrincipes est debacchatus ,unoque incendio congestas triginta sexseculistot sapientiædivitias absumpsit,& si quæ voltsit fuperefle funeri , eaomnium ludibrio dicteriisque laceflsendatradidit posteris , dum in optimorumbonainvectus , abscissis perditisquesapientiæ staruarum capitibus , suumimposuitsingulis : rieque obscure litterariipeculatus reumfacii AristotelemcuriosissimusPlinius, inpræfat, ad D.Vespasianum Imp. Sednihilcgifli Aristoteles, Democritus enim etsi librisnus»

24nuspiam , ubique tamen inclyto suonomine- est; Vivit vivetque in doctisiimorummonumentis, &dum philosophiaaliquo in honore erit, comitem ævisui laudem Democriti trahet , omnisqueposteritas,etiam seripta quæ non extant,mirabitur, tuum vero ineumfactumexecrabitur.Testimotiia de Sapientia,&Doctrina Democriti.tiippoctatis , & AbderitammDemocriti Civium.IJ lppocrates in epist. Somnium Hipp.Ipstt qutdemveritas, apud Democritum,manetfip'mio vero apud Abderitas habitat.Quam autem ob causam dementiæfue--rit insimulatus a suis, videre est apudHippocratem in epist. nu.y. Hiepramulta,qua detintt ipsam ,sapientia ægrotat, uttimorfit,nt nostra urbs Abderitarwm peffundettir,si Democritus mente fuerit metus.Eten'tm oblitusfui , omniumque vigilant ,& noftu , interim , & omni* deridens ,totamqne vitam nihisi faciens , vitamagit , ridetque p quem videt , aut hilatem,aut mgstum. Idulis airem plenumelf

25»liq?tand?i?iseruTQ ikemmfi. atempfoficijcidiets, (? Democritos eJJismiUssibi.ipsiiemumerabdts ycorpujaue cum mum mrumpit.Anima autem Dempemigyati^eti^mslt?t^Mrhsaurumefja,ded.€resttr^estsputamus agrotare, 6\Hipp.adfis opttmtyricuraturus virum insignem. Nonmdicut,sedcondito>, sacratigrem Ionia murumcircumdabit,Civitatem Senatumqmturabit: Servacarpus fapkrttia, eripsamAdtefupplicem mitt, doclr.inampma;grAtijtcabemetiamjuivros^ulo.si.tion dejliim".Democntwnproptervmtdtm,culufprima»fe. laturumjjperaf.tu enim genest,&arteconjunElu- es Æ.siuUj'h:bicvere Herculisej]txfi-atreneposAixcalhquc co'mpluraad Hippoc. Abderitædeprecati , utDemocritum ab iniacia liberaret. ResRonditHippoc;Ep/plamnesiram lesi%& admiratu»sum ,q»odx,.b unum homi.Wm, acsi ipfe unus Civitateffet. tmbatieJl,: . Et beat iprofecto sum potali , quiscitnt Unos viros fua effc muniment*,»o» mem tnrres oat muros, ftd faphn*tumcanfilia : audio autem Vfemacritumgrmtfas acsolidis moribtss proedjum ejse,<? wbiiTejlroe ornammium t EjadPhUB lopoe

26lopotmonem ? Vna sapientiee curtt aliastxigit mmte , ut cum tumultuantibtts an •.cillis bera apparet conquiefcunt , Jicsapitmtioeconfptctu reliqu* ajfeRionesvelusfamula decedunt : en veritatis regionequamfapientia coUuflrat , non ejl pater ,wee mAter, uxorve, ant cognati , non liberititcfratres neque famuli , fortunaque ' velttliud ex bis, qttoe tumultumfaciunt. -Democritusiliucprafapientia commigravitiiS infania tmiri creditur obfolitudints dmore.Et ad T>ionyCmm:ExceUentia,»norbiopinion? defe proebet, propter\udicantiumimperltiam. IvitadDemocritum Hipp,decem talentisxstimata visitatione, fivemills, &4ucentisnummis aureis Philippics : Scripsitq; quid sibi cum Democritocontigissct , in epist. ad Damagetum,num. si. Hoc erat illud.Damagcte,quod conjeEtahamus, non infanit Democritus,fed super omnia fapit, & nos fapitntioreseffecit , C, pernos , omnes homines,videsis curiosissimam hanc Hipp, epist.qu^quodlongiorsit,a metantumdefloratur.Ridebatitaque Democritus fiominuminsmiam,qui vicissitudinis rerumignari,velutintma, ac stabilis suavitafortunaqueesset, multis calamitatibusrepentinisopprimebantur. Terram

27ramfodientes » argmtum quoerunt } • <ir<-gemo repertojerram emunt , ems sa terra >JruRus vendunt.fruBibus xendttis, argmtum accipium,eaque aghationt veluti rotasemper circumvoluti , nullo cupiditatibusfine impofito 0^fso te Hipp, nonrideredtbioplorantem propter amorem , toquodvoluptatesua exchjus tsti Intrasuf.ficientiamsefirat continent; Quitenimleoaurum occulnis ? quis taunts uheriorii alimmtigratia pugnavit?quam pardaliminfatiabilttaic*rpit? fitit aptr usque ad aquaapptt entiam, L upus devoratoalimmto ntc4JJarioquicfcit,annuorum temporum ordobrut is terminus est adcoitum:at hemo per»petuo ingluviei libidinisque cestrostimulaturQuemadmodum opti.muscorporis habitus perkulofus , it a stte ..ctjjuum fortunæ magnitudo ptrieulofa ,quorum pr<evidentiam cceci ex aiiorummalts habere debuerant, Hisquequi bentfacertcogitant fulminuiBum pro gratiarumaBione accipiunt, ut tum tile pro*genitor Æsculapius : videtur enim , ©•mundus ipse hominibus infensus. lotushomoexnativitate morbus est ! dume dacaturinutilis, alien* opis egens , dum erefeitprotervus , & infipienspadagogo coercendus,dumviget, audafia abripitur\Bi dum

28durrrdecrescit miferabilx ...... .utinamfacultas effetnob»tuniverforum habit acularevelare , smgula,jae aBionum humanarummomenta perpedere,videremus ,&cVac autem cum diceret subridebat , O"mibij Damagete,divinajpecie apparebat,tfrvelutqui priorem fuamformam exuisfet.Et ego , multa, 6 Democrite , sap<en-•tioe admiratione me implevijii : Discedoveritatis tuoeproeco vidi Democri-,tumvirumsapientijiimim,quiscluspotentijlimusefi , bomines prudent es facer e -< &•nu. 3 1 . optimum natura ac mundi interfretemniocat Democritum. Hoc Hipp.testimoniumeoluculentius est, quodab,homine falli pene nescio , & Democriticoævoprocedit.Anaxagoras cum Socrate deDemocritolocutus , hie ( inquit ) pbilofopbusJimilis efi quinque certaminum viEiori ,nam naturalia , mathematica , politicoeslitteras , mechanicarumque peritiamomnem callebat : unde&comnisciumappellat Laertius.Abinvido laudes expressit Democriti virtus : Sicenim illel. i.degen.*. t. Democritusvidetur omnia curajfeyfSf principia. /uppcfuijfe , qua ad omniaaccomodari pojjunt, & adalios motus.Eustat.

29Eustat. I. a. moral, c. i.ldquoddcDemocritoalibi ait ^Aristotehs, quiapttquafiin natura inhabit a [set nmtralia pcrtra-Bartt, (S'nonut Pythagonti, qui cumomne in mathematicis Jludium collocarent, de rebus naturalibus loquentes,imptrite suis cas rationibus , nan eissuatdijjertationes accomodabant. Et cap. i.1. i.degen. *Ad summum de nullamutatkne, nisi super ficietenus quicquamdius definivit , proeterquam Democri.tus,cui omnia cur* videntur fuiffe , HocAiistotelis testimonium , ut Democritofa?et, itamultisinfuriosumest, quasivero omnia fupersicietenus scripscricHipp, a quo optima quæque veterumspoliator accepit , & in rurto maluitdeprehendi , quam bona side suum cutquereddere ; nusquam enim Hippocratismeminit, quodAndreæLaurentiolectissimi ingenii medico bilem movit.l, S.anat.q. jo.Seneca Sapientissimus ille Hispanus,nat.q. /. 7. c. 3. antiquorum omnium subtiliffimumvocat Democritum, & alibiantifiitem litterarum , fapienti* caput ,naturaque lingudm. Plura DemocritiadmiratoroptimusPlinius; 1. z8-c. 6.I. 18. c. 18.I. $o.i:.i.& alibi. ComeliusCclsas medicorum Cicero , in prxf.B j- MttUosjd TestimoniaMultos tx sapient ioe proftjloribus peritosmedic/me fuijfe accepirr.us , dartfiirr.otzero ex his Pythtgortm , isf Empedoclem, & Dtmocritum , bujusautem, uttntidam crediderunt difcipulus Hipp.Cous.Sed Democriti nequaquam diseipulussuit Hippocrates, eratenim jam senex,cum ilium primo cognovit , ut patet

in epillola ad ipsum Democritum »au. 31.Petron I 1 , Luc I AN I,Asuu i 1.Petronius Neronis deliciarum Arbiter, quique ut ait Tacitus, eruditofuitluxu,insuoiatyrico,;r<7gw hercule, in.quit , omnium herb arumsuccos Democri.tustxfrtpt'. & nt lapidum , virgultorumqutVKlatent , atat em inter experiment* consumpjit. Lucianus nulli philosophorum, præterquam Democrito ,parcit, & admiranduabiUoscriptaottetestatur. Apulejus in apol. Democritum præcipuos rerum natura patronesrecenset. & Flor. 1. ^.Protagortusophiftasuit longe muhifcius , & cumprimin Rbttorkoerepents perfacundus : DemoeritiphysictcivK aqtittvus-.unde &suppeditatadoBrina eft. Hxc mitiorum ingeniorumtestimoniaadducerevolui, postseveriores

31Fer/ores viros,ut omnibusDemocritumarrisisle ostenderem.LuCRETM,&JuVENALIS.Lucretius qui Academiam inpamatsumdeduxit, nusquam Democriti sinehonore meminit,utl. j.&itefuml.j'.Democriti quod santla virismtentiaponit. 'Ingeniossimus poetarum Junius Juvenalisin votorum satyra ic. sic de De.mocrito.Tune quotjut mater'utm risut inxmitadomnts .Occursus hominum , cujus\prudewiamonfirat,Summoi poffc viros,& magna eximpladaturos,. Vervecum inpattia, crajfoqut sub mtnasci.: Sapientem vocat, summum virum,quiq; magna exempla dedcrit : e Thraciasuit Dcmocritus , quod barbarumsolumsuo ortu nobilitavit.Ad hæc testimonia subnecto unum,quo sum ma Democriti selicitas pateat ;vulgaris est ingenii addiscere , selicis 8ccom modi , in ventis addere , at paucissimisinvenireconcessum.Democritus tamen divino præditusB 4 ingenio,

32ingenio,plwJma adinvtttiri • iquæ ilium'veterum omnium gerifttium'iijsientissiimum doctissimumque reddunt , lta uteorum nglii ingenium yaitius fuisseputem.'' .,• '" ." ',,'." :: ':"'-:'., ,l'i. Species vtsibTJ^s a rQi'poriBusTomhKbus'flueifctJepre])en;d;it.1ll:'.'"7in '- ',*.'",',h..' Primm ostenttikcuK'i: &'fe:rsoe ftcietatem, artemque, tempejlatec, 'ttfrundgmliM,?mntiamq'nepr£dic'endi'aperme , tefiePiitivr', <j-ri toempinm 'imsii tra&'u'suniut oleum a Democrito dixit s^ign'orantibttimiranlibttfquv iCinBas ,' 'qttipaupertatem, & quietem dofirftmriim-fhie'banthnpnms .cord»-effi 'i -aique ,ut^pp^uitcausa , di- mgem divit'iarui&'cntfus'* re/litu'iffemercedem anxia deminorum panilint'nt, contentum it a probajse opes Jtbi,proevifitrerumcarttate, infacUicum iieUlet,fore,l. 18. r. 1 8. vide prætetereahistoriamttietentisDamasi Constan. l.f.c.41$. Magiam invexit naturalem , tfhdePlin. 1. 3d. c. 1 . plenum miratuli , & hoepariter utrafque artes effloruife, medtcivamdieomagicenaue eadem at ate , iliumHippocrate , ham Demoerito , iUufiranttbus., J. ..'•'. 'ii : . . ' -' .4. Concameratorum fomicum rationemarchitectonicam adinvenit, tefte5eneca , pontesque in fluviis a lapidibus

33bus eo præscribente constructi primuin.J. Lapides liquate, eburmollire,quemlibetsingerelapillum pretiosum, &adlibitum colore fuo tingere noverat.6. Instruments mathematica excogitavit, quibus non stellarum modo cursusverumetiamfuturarum tempefhvitatumrationes accurate exponcbat:ignesinextinguibiles, nisilacte,speculaqueportentosa sinxit.7- In agriculture suit peritissimusexConstantino Catfare Pogonato, qui multaa Democrko transcribit pulcherri*maarcana.8. Inplantarum,&lapidumnonhistoriamodo,verum , quod majus efl,expenmentisviribuiq; fuitversatuTimus,ex Petronio.9. Omnum fontium habuit peritiam,tum inveniendorum, sicubi sub terrahterent , tum deducendorumi ut vidercest apud Const. 1. 2. c.^.&alios.10. Effluvia corporum,atomolquecomperit,&invexit omnium primus, exLaertio : quod unum tanti apud me est,ut congestas omnium Philosophorumlaudes,velexaequet,velsuperet.B5 Synopsis

34Sjnoffts doftrin<t Democriti,qu* ad atomos pertinet .Omissis opinionibus , quæ ad præsensiustitutum non faciunt , ex uno sere Aristotele , qui suis operibus optimasDemocriti lacinias intexuit, doctrinam,.quæ ad atomos spectat , adductis autoritatibusdelibabo,r. . Ex lib. 1 . phys. t. 6. agens de principiiscorporunii Etfiinfinita , autjic, utDemoeritus , genere quidem mum , figuraxero xeljfecie differentia , ant etiam contraria.Hoc est : principia corporumconveniunt in genere, atomi diffcruntautem aliqua specie, 8c sigura.1 1. Lib. 3 . phys. 1. 1 7. §gicumque aitteminfinite faciunt elementa , quemadmedumtsfnaxagorai , & Demoeritus , itteqaidem ex Us , quajuntjtmiliumfartium ,hie autem, ex omuifeminario figurarumtaBu , continuum infinitum ejst dicunt ,sive ut vertit Averrois interpres Mantius,Demoeritus vero exillo quodvocatradicem omnisfiguroe &semen omnisfigura , P an sper mia m Insinitum etiamest quodibet continuum ex Democritisententia , sed tantum extrinsece , 8c delignative,ut videbimus inserius.Ut

35III. Ib. textu 19. Domocritus au*tem nuUum almd ex alio fieri primorumdixip, tamen ipsum commune corpus omnium efeprincipium , magnitudine fecundum partes figuraque diferens : sive utmeliusex Græco colligitur, ratio cor-•poris di versa est in speciebus , panibus ,quantitate , & figura.IV. Lib. 8. t. io. Democritus monftrat,quodimpoijibile efl omniafa&a efc*tempus enim ingemtum ejse,& t.if.Drmmitus nen quafivit eorum qua semperefsent caitsam. Vide 1. i. de gen. animal.»• 4-V. Lib? 4. de cæIot.4i.disputansde causa gravis , & levis , resers Democritisententiam , qui existimabat strictacorpora descendere , quod paucaipsis resistant; lara veroascendere superaquam : addit instantiam Democriti.t- 4J. debtret enimin a'erehoc ettam fieri,fedjolvit molliter, ( Democritus ) aitenim, nonin unumimpetum facere soun ,locans soun motum eorum, qua sursummoventur corporum. Sou autem est voxabigentis aves , apud Aristoph. in coincediade Vespis- crediderim a sono,quem eduntin aere corpora, usurpatama Democrito : nam quæ fortiusQtiiem secant , eum edunt fbnum. Solvit

36' D O C T R I H Avit autem instantiam Democritus' not*molliter , sed nervose negando paritatem:est enim maxima differentia intermotus , quisiunt in aqua , &eos, quiin acre ; quam vero commode responded Democritus , ostendemus suoloco., . VI. t>ib. I. degen.t, r. DemocritusMtt em , dr Leucippus ex corporibus indixifibihbusalia coms oni inquiunt : h*c auteminfinita , & multitudine , fr formistfe , iffa autem a feipfis diserre his , exquibusfitttt , &po(ltwne , & ordine horumexprcsse in Græco , ex tomis , qua infinite figuris , & meltitudinesunt : ec.rum atttempeptionemordinimque inducere differentiae xoluit.V II. Ib. t. '. Democritus videtifremnia curaffi , &prin<. ipia/upposuife quaadomnia accomodari pofsunt, & ad aliosmotus Democritas autem , & Leuctppusfacientes figurai niterationem &gonerationem ex his faciant segregationsquidem. , & congregatione generationem,<5p corruptionem , ordine autem, &pofitionealterationem. Quoniam autem existimabantverum effe in apparendo , tontrariaautemfunt, & infinita qua apparent ,figures infinitai feeerunt ,ita ut tranfmutationibusip/ius compofiti idem mideaturtontrarium alii , (palii, & iranjmuteturfarvt

37yrparroimmisto , & emnino aliud apparentune transmutato , ex eisdem enim tragoediafitlitterts. Ex hoctextu colligimus,quantus fueritDemocritus , qui principiaadeo commoda adinpenerit : ejuspræterea de generarione , corruptione ,accietione, alteratione sententiam claramapartamque habemus.VIII. Ib. r. f6. ij. n^TBiomem , &piffonem fieri dixerunt , iidem Demoaitus,&Leucippus, per miatut insenfibi-Us. Vnde Empedocles mtfceri ea njohut ,quorumcunque meattts ad invicem suntmensurati, qua viamaxime , &de omnibus uno ferment determinaverunt Leucippm& Democritm , prinapium cumfeceruntfecundum naturam quod est. Voluitautem duo tantum csse absoluteDemocritus, atomuin & vacuum, quonomine intellt'git aerem , quod clarecolligimus ex Galeno de theriaca adPisonem c- i.Si eriim ex at emit , &• vacue,Jtcut Democritut , & Epicurus afferunt, omnia eovstittffent ,z,eluttsffclepiadesmedicus , inquit , molibut , &vacuofeu meatibus , nam eandem oiuam'Æ dererum natura sententiam cum rctineat,nominibw tantum mutatis, atomos moles , vacuum meatusappellat. Exquibuspatetquodnam sit Democriti inane velvacuum,

38vacuum , aer scillicet qui poros implet.lX..Lib. i.deanima, t. xo.Demetritusignem quondam , & cakrem diciteffe animism, infinite emm exifientibusfiguris , & atmif , qua speciei rotund*,ignem di- animam dicit , {ut in a'ire , qu*vtCAUtur ramenta , quæ vidmturin radiisqui per fenestros eunt ) quorum tmi~nijeminarium elementa dicit Democritustotiin natura : Jimiliter autem , (£- Lettcippus: horum autem jphdnca animam jfropterea quod maxime ptffunt per totumpenetrate hujufmodifigure, &movereriliqua, cum moveantur , &• ipsa : arbitrantesanimam eft id , quod dat animalibusmetumExquibus videre est, atomosigneas Democrito fuifle sphæricas; & animam ex illis constare , verumaliumquendam etiam ignem pro aniniacomponenda intelligebat , quamelementarem , quam opinionem repetitAristotel. textu 30.44.68 .71. 73. lib. r.de anima, & lib de Resp. c. 6.X. Ex lib.desensu, &sensili,c.4.e^f tum quid<m , & nigrum , boc quidemasperum elicit iff*, hocvero\oeve;adfigurasautem rtducit saporet. Vide Gal. 1. r.de elementis , c. 1 . quantum autem mysteriisit in his paucis verbis , advertemusdiip.3. c. ultimo, hujuslibri, cum 'de.

39de colorum generatione erit sermo.Hxc pauca ex Aristotele annotasse sitsatis : alias ej us opiniones invenies apudDiogenem Laertium , Senecam , P!inium,Theophrastum, Galenum,& aliosveteres.X I. Diogenes itaque ei dat tresopiniones pulcherrimas: Prima, generationessieri ex atomorum concursu ,quarum motus cietur a vertigine cæli ;imo & universum mundum , atqueadeo mundos innumeros fortuito atomorum coaljtu generatos : vertfginemvero cæli vocat necessitatem. Secunda,visionem ex allapfu imaginum ab objectisin oeulum missis sieri, quameisententiam adscribit Aristotel. 1. defins. & sensili , c. i. Tertia, sinem hominis, -seu beatitatem in hac viid essequietum datum , seu animi tranquillitatem.XII. Pliniusl. 7-c. f^. de resurrectionemortuorum resert sententiamDemocriti , quam, cultissimus ille , sedimpius irridet. Puerihum , inquit , i/fadeliramextorum , avidaque nunqnam de-Jintremartahtatis cmnsnenta funl. S'milisdr de a(servandis corponbus hominum , acreviiiscendet premiffa a Demecritt vameas,x XIII.

40’XIII. Censuitdari mundos insininitos, ut docet Hipp, epist ad Damagetum,quam opinion -meleganterexpressitClaudianus , pan. Manl.Illeferox , unoaue tegi nonpaffus olympoImmmfum per inane volat,finemqueperofits.Parwrit innumeros anguflo peElore mundos,VideLucrct.l. i.quiomnem hancdoctrinam luculenterexplicat.Secundo mundum coaluissedigladiantibus,&se se invicem per inane quærentibustrudentibusque atomis; unde Vir-.gil. Democriti assecla , ecloga , sive inSileno.Nanque canibat uti magnum per inaneceaHa.Semina, terrarumque animoequemarisquefuifjent,Et lequidi fimul ignis , ut his exordiay~ primit,Cmnia i & ipfe tener mundi^concmeritorbis.Tertiovidetur Claudianus ilium irapietatisaccusarel.i. inRuffinum- . . .viam non jponte feqaebar.tAherius, vacuo qua currere Jemmamotu,

41

'-' dtfirmat , magnum que novas per maneJigrlres.lortuna non artt rtgi , qua Nutitina< Jin/ujimbigni'vel nuBaputat vel nes<ia nosiri.-,,,,j,. -. ,, , , .: :PIiniustamen 1. t. c. 7. duosDemocritoDeos fuifleait , Poenam , & BenencTum: at ipsemet Democritus operaDei agnoscit esse creaturas in epist. apodHipp. nu. n. quarealterum iliumClaudianus fortasse LucretiumpoetamiAtelligit , <lui pessime de anima , pej usdeDeoscsipsit,I. 5. & lib. f.Omissis ergo etroribus , qui -Democrinim,ut altos gentiles deturparuntihæc sunt legitima illius placita , qoæmihi explicanda stabiliendaque proposui, ex quibus tetaatorhorum doctrinaveluti compecdio quodam percipi potest.•,.-' 'I. Censuit materiam primam esseelementa , cum vocat ilia seminariumngurarum,/«cr. 2.0. Li.de an.II. Existimavit elementa non transmutariinvicem , i-fhys. ttx. i9. clarequeid testatur Diogenes Laertius inejus vita, 1. 57. cumdicit ex mente De-( mocriti , ob nrmitatem.& soliditatem,passioni , . £t mutationi , non esse obnoxia

42xia elementa : ldque Empedocles statuit/.2.degm.& corrupt, tex, 37.III. Vocat elementa ignem , aquam,terram , de quibus mentionem secit/,meteor, de anim. de resp. Aeris ab eoiion sit mentio , tanquam de elementoproprie dicto : imo I. de Resp. facit aeremaliarum atomorumreceptaculum,acproindead illas eritomninoindiffeiens.Vidt Galen, de ther. ad Pi/on . c. 1 1,nAristJ.i.degen.t.i,&lib.i-atan.t.%Ot& Lucres. L6.IV. Negare videtur aeri gravitatem,'&levitatem, 4. cæli.t. 43 imo aerem, & vacuum seu inane Democritisuperiusstatuimus idem esse, ex Arist.Galen. Virgiliique authoritate.V. ©mnia. ex atomis componi vo-Iuit.VI. Atomis insinitas esse siguras U1 . de anim, t, 20. /. 3, phyf t. 29. 1. 1.degen.t. 1,VII. Atomis mutabiles esse siguras : probaturL %.pbys. t. 29. ubi corpuscommune nihil aliud est , quam elementorumcompages , 8t /. • . de an. t,ao. vocatur omniseminarium sigurarum,radixque sigurarum,VIII. Igneas atomos voluit esse(sehæricas,l. i.dean. t.2o. 44.10. & alibi.IX.

43IX. Atomi in Democriti sententia/ndrviiibilessunt, modo com muni, &nonproprio, ex Avtrroe I, phyf. cnmn!ent.$f. Idestatomus unanon potestsecari realirer , ita ut una riant duæ ,sed tamenest divisibiiis modo Mathcmatirisproprio , sive per designationemutperintellectum, extrinsece. Vocatautem modum communem , divisionemrealenr,quiaitavulgus intelligit?divisionem autem mathematicam > vocat propriam , quod atomis ea propriasit : Unde , 8c continuum vocavit insinitum, quod mathematice posset in insinitumdividi,quamvisphysiceefletsinitum.His quatuor verbii tanta inestvis ; ut totam atomorum doctrinam fustineat.X. Congregatione atomorum sierigenerationem , segregatione corruptionem,voluit. 1. i.deortu,t.f.XI. Ex paucis mutatis tottfm mutari,imo, ex eisdem aliter dispositis,sieri diversum quid , ut ex eisdem lite.-ris sit tragoedia , & comoedia. 1. u deortu, & inter, t. f- exquaetiamcomplicationevarios emergere colores census. /. dejms. <? finfili c, 4.XII. Alterationem sieri per meatuspronuntiavit, corpusculis sive atomis

44mis proporrionatos sibi poros subeun.tibus I, I it gen. t. 5-6.^7. quam sententiamscquiturDemocriti lingua Lucretius./. z.erZ. 6,' XIII. Intensionem , & remissionemqualitatum per ordinationem , &positionem seriatim atomorom exflieuit,!,i. it ofs u-.tif.' _,XIV. Motumomnemimpetu sieri,:dixie,/. 4. cceli,t. 42. 43.HæsuntlegitimxDemocriti opiniones,de quibus nulli dubiumerit,quin adeum spectent, cum necessaria ratiocihationiscolligatione cohæreant , & si quadubium cuipiam esset,num rta censueritDemocritus , legatdiligenter Aristotelem,Galenum, Diogenem Laertium,& maxime Lucretium: plarrumqueerit,quam seduloejus sensa perquisiverim ,quamque sincere exponam. Annotayi'præterea de alia Democriti sciehtiacomplures opiniones , quas brevi curiositatipublic* dabo, veteraque novavidebuntur.De

45Dem ocr itusRE V I V I S C E N. S,SheD E ATOMIS.PRÆF^TJO ADL E C T OR E M.TR i p l e x philosophantium genus in lucem nostra ætas effudit,alii enim certo cuidam autorisunt add icti , cujus verbis veluticatena quadam adamantina alligantur,unde totum suum' penunt studium ,ut sensus principi suo fa'vorabiles inveniant, excogitent ill i tuendo fubterfugia, & si apeno Marte propugnarenon liceat , stratagematis utantur.Ita sunt nunc Peripatetici , quiuni vacantes Aristoteli , non intelligunt, quid intersit autorem explanare,vel ejus adhærereplacitis. Ingeniosumestsacramentum philosophicum dicere,& in verba magistri conceptis verbisadigi, &quantus sit Aristoteles,vixul-1us favorabilius , quam ego,judicavit.Ad hanc philosophorum sectam reducirausomnes eos,quialicujus insistentes

46tes vestigiis , scriptis alienis explanandisincumbunt ,qualesjuntqui Scotumadorant,qui Raimundum Lulliumcolunti qui Paracelsi portentosa miranturdeliria.Aliisunt libertatis philosophies vindices,quinulltusautoritatem, 8c omnium rationes ponderant , seque velutinaturæ,&Lycæi, vel arbitros faciunt,vel restitutores : Isti novis sectis principiumfaciunt, siveveram habeantsapientiam, sive ambitioso errorc suttpræcipites. Ita Sebastianus Basso , quinovaadversus Aristotelem invexit. ItaParacelsus Hippocrati , Galeno , & Avicennæiniurlosissimus ebrius. Sic Thomas Campenclla propriam sibiphysiologiamvulgavit, artemque medicinalemex propriis principiis descripsit. SicFluddus , Crollius , innumerabilesqucchymici. Hosque optime in varias classes distinxeris: quidam enim novorumcuriosi sunt,conscii,quam parum in vulgataphilosophia certitudinia sit : alii factionumcapita dici ambiunt; pauci nul-Iius retinentes sententiæ, imo nesuxquidam ,soli veritati locum dant , veterumimitatores , inventoribus conditoribusquescientiarum annumerandi, qui ,positaexperientia philosophanturi qualet

47les fuerunt nostto feculo Tychones,Kcpleri, Galilæi, Seheineri, quiimmix-'tasphiicfiphiæ mathematicas illustrarunt,& nullo pene plagiatu sunt usi.Istisesse semper debuit pro emblematepuralux, proanima vero; »imieusPla.to , amicas Ar'tjiotths , magit amica Veritas.Tertiumphilosophorum genus adolescentioribusplacitis vel sprctis, veljamdelibatis , ad philosophiam anuravetulamque regressi , quærunt , ecquidnamdecorissirmitatisque suotemporehabuerit, quxnunc collapsa ni cineribusfaxell.SicSamii Aristarchi Astrologiamdcduxit Copemicus , Platonisdoctrinamcelebravit cum suis FlorentinisMarsilius Ficinus, & a multissæculisobsoletam pene Empedoclis philosophiam ex parte cecinitcultissimusLucretius, restituereque in hocoperetentamus Democriti.De tribushiscesectis, si judicium amequæris, dicam, omnibus suumhonoremdeberi, potissimamque esse , qua!unum veritatis solem adorat : At projuventutisinstitutione, satius estAristotelemprælegerd , quod ejus methodus, & senla , otti rii lint exceptione majoraitumetiam , quiamelioriPhilosopho

48pha. caremus ^absumpt^, vsteriiro ji-ibtis , Platoneque .quj: sojufi. eupjuAfMstotele supervixity in scientia natural*valde parco nee ordinato. Unde grayillimoomnium pene.populorum contsensu, sancta ,..& iRv.iolabaljs. e(^ iftAcademiis Peripatet^cofuili P.riijc,ip«smaiestas, ut niajori diligentia itli studeafjuventus,..quem a: ytreraiii^ quibulque.vident lctupidotsssimeiColi,'Quarecum Democriti philosophiam ame rcstitui debere censui , -id primp veritatis,desiderio ingeniique exercendicausasusceptuma meest opus,, deindec'um in j philosophkU.tnulia pqllif ejSjpræscriptio , non abs refors-duxi, inia-itegrum restituere sententias, quæ primo vigueruat. Si verum attigimu.s;!optatis potimur; sin minus , a nostris de-.viationibus alteri fadfcioni non parum;accedit autoritatis. Hæc.tamen privatostudio continebuntur placita, nequealius mecum e philosophis cathedramaseendet regiam , præterquam Aristoteles, in publicis enim prælectionibusjuyentutis.inst.itutioqi, non autemgenionovitativeestindulgendum. ;Unum infuper moneo , brevitati*consilio , multas e meis ratiocinationibusemergences dissicuitatcs , ,?el ;omisr 'fas,

49fas, vel abscissas, cum doctis apertumfit, inaccuratascntentiæ explicatione,omnium objectionum solutiones, tanquamin feminario quodam contineri./t'iquis fortasse expectabit pro Democriroargumenta,quæadversarium velmutum , vel desperatum reddant. EIudunturomnia philosophorum tela iprisertim in scientia natural!, in quaomnes ccecutimus, & promittere ratiocinationesdemonstrativas in physicis, vel temerarii est, vel ignari: lubricaesse sophistarum ingenia, &nullo pactovinciriposse scio. Id tamen sancteservaturum me spondeo, nullas dissicultatesa me in aciem maligne deducendas, sedpotius omni ratione nitar,ut robur fuum habeant. Interea, miLector, si Democritum pro duce dedignaris,necipsecurabit, &tibi benignusarridebit.

50DEDemocri.tusREVIv'lSCEN S,Sit*D E A T O M I S.lundamentum tothu opetis, ejusdesirihtio,&methdus.QUæstioni, de compositione continui,omnibusque annexis,hocest, totipoene philosophiæ naturah, totincubanttenebræ, utfatendumsit , nos aliquod latere principium,a quo toti disputationi lumen esses mutuandum:maximæque siunt a veritatepreregrinationes, dum prætermissis quibusdamnecessariis , falsisve subsumptis,errores in conscquentibus multiplicaricontingit; error enim in principio levis,maximusest in sine. Ab hoc ergo velmale prasupposito,aut omiflb principio',motus, tempus, alteratio, intensio,temperamentum, rarefactio , condensiitio ,mixtio,augmentatio, nutritio , propagatiorerum , alique innumera sic involvuntur,ut diligentissimum quemqueconfundant.Sus•

51FuNDAMENTUM. J ISuspkor in tribus esse posse nostramcirca illud principium ignorationem^nwoquidem, in distinctione vera materials, &fpiritualis , quam a divisibilitatealii,aliialiundepetunt; secundo inessentia quantifatis assignanda , quamnon pauci materia! primæ divisibilttaremdixerunt afferre. Sed ttrtium mihipotius omnium dissicultatum origo videtur,ignoratio veræ materiæ prims?.Ratio meat conjecturæhæc est : formapræsupponit materiam, utabaliisetiamaccidentibus præsupponitur subjectum;ergo ut erit materia , ita & continuitas: forma enim, & accidentia,quæeducuntur, debent sequi naturammateriæ , cum , quidquid recipitur,perxnodum recipientis,recipiatur. : ergoaccidentianihil ad continuitatis rationempossunt afferre : materia .enimprius est continua , quam frigida , quantaveihoc principium dissimularunt ii,quiinhæcabsurda impegerunt, clarissimicæteroqui scriptores ; Materia sfoliataquantitateest tota in toto , & totain quahbet parte, & tetiut mundi materia in punftiem mathemxticum confluent,si quantitatesfeliaretur ; ita Vasquez,&alii.Primum. itaque investigandam mibi

52esseduximateriamprimam, quamdeindeatomisconstare contendo, sicqueduatant primæ hujus libri partes .• ?nswademateriaprima,altera deatomis,quibus tertia subnecti debuit , consequentiarum,cum necatomos sine motustabilite , nee opus absque rarefactionisdissicultate explanata corriplere potuerim.Ecce itaque libri tripartitam divisionem.Quoad methodum ; tentavi nobilisfimamEuclides consuetudinem , majorisclaritatis causa , a Geometrico pulverein lycæum invehere , desinitiones,axiomata , 8c postulata, præstruens propositionibus; deinde cum millies in re-'bus Mathematicis , scientiæque naturalis.competerim societatem , dataoccasione , demonstrationes Geometricas, & Arithmeticas admiscui : multumitaque interest mathematicis , dementis saltem Euclidis , esse initiatum :nihil enim magni in philosophia faciet,qui mathesim ignorat , atomorumcerte subtilissimam scientiam nul'omodo percipiet, nedumad illussupremarcysteria devehetur.Dispu*

53DlSPUTATlO. I.%An detur materta prima di versa abelement::.TRibus capitibus hanc dissertationemexpediam , ostensurus/nwo,juxtaDemocritum, nullamdarimateriam primam diversam ab elementis.Secundo,de corum natura,numero,&proprietatibus , lecundum atomorumdoctrinam tractabo. 2Vm'»,objectioneidiluam. Quædifputationeceslariopræniittidebuit , ut primas atomorum species possemusdistinguere. Sedutmeamsidem liberem, methodica Euclidis con»suetudine,ordiaradesinitionibus, tum.verbomm , tum etiam rerum , ne uliasubsit *quivocatio.Definitions s.'I. Element! nomine, intelligoeor*pus simplex , ad mixtorum compositionemconcurrens,quodque sit pure homogeneum.I I. Subjectum frimttrium est illud,quod qualitatum a se immediate pro- .» manantium sedei est , & ptincipiumraateriale, aut essiciens: sic ignis calorisc »• **-

54isediffit/tfubjeSiumeJiprmiarium.III. Subiectum fecundarium est lllud,quod recipit accidens ab extrinseco agentetransmissum:ut aer estsubjeHuMlecundariumcaloris ignis. ,IV. Subjectum denomvat'mt* illudest, quod denominative tantum tale est,a potiori scilicet parte denominationesumpta. Hujus distmBionis fundamentumsumitur a natura mixtionis , quAsic partesinter ft mifientur , ut nulla adsensumfitampliusdisiinguibilis ab alia, aeproinde totumdenominate abeo, quid magispercipitur,cateris qualitatibus latentibus , &Juhimperio oppre/Jis.V. Subjectum mhjesioms est ilhid, gu»stricte, & formaliter accidens inest. It*terra est formaliter subjeBum inbasionisfrigoris , homo autem fubjefium denominatioms, neque enim animus algore vexarifotesi.VI. Elementum/jtf»WKOT est, quoduna qualitate cum alio conscntit ; utaer, & ignis ex Anstotele, qui unique cahremajjignat.VII. Elementarf^wW<tsunt.quæin nulla qualitate conveniunt, ut aqua,& ignis,ex Aristot.Principi a, -I. Ex nihilo nihil sit : hoc est , age*-tin

55tut natumlia exigunt suhjeBum, ut ttgcme,& taateriam circa quam 'versentur,II. Mundus destrui non potest,per caufas naturales , vi propria , & naturalites applicatas : secus , si virtutedivinaapplicenturpaslb. Stceniminjactdiconfummatione ignis omnia vaftabit ,&mtc*lutn, terraque nova : jlpocal.c.ii.ii.i:III. Agentium naturalium actio,juvaturabextensionei dummodositeaabsquedispersionevirtutis: pariter, &resistentia passi juvatur ab extensionevirtu ti fuæ activæ proportionata. Ita.magmts ignis plus agit , quamparvus , &centum libra glaciei , diutius rejiftetit *stui,quamfelibra.I V. Sublata parte essentiali , perittotum , five pars ilia se habeatexpartemateriæ,essicientis,formæ, sinisve : nihilenim absque hisce causis esse pctestinnatura.V. gttinque suntmundipartesprincipes,&e&nt\a\es,terra,aqua ,aer, ignis,se habentes ex parte materiæ, & calumftrmæ.VI. Ubi contrarietas datur interagens, &passum, ibi necessario est alteratiosuccesliva , præcedens passi de.structionem substantialem.C 4 VII'

56VII. Natura semper intendit, quodpersectissimum est.VIII. Nonpotest introduci forma,sineprætriisdispositionibus , & ubisuntdfspositiones omnes,ibi est forma.IX. Causa principals debet continereefsectum suum,vel formaliter, veleminenter.X. Idem est sinis actionum,&esTentiæ,nam esse,est propter operari.XI. Iniis, quæiub senfum cadunt,positaexperientia,oportet philosophari:sensibilia enim per sensus judicandasunt.XII. Existervjtia rei dignosci potesta tribus : primo, ex caufæ necessariæ ,aut efftctus neceflarii existentia , ut igniseJ},ergo etiam calor ; dies est, ergo sol luces.Secundo, ex proportione , & reciprocationeactionum,8tconnexionecum alioextemo existente : rcrum enim non existentiumnullaestactio. Tertio,cum estad rotius universibomim.XIII. Magis, & minus non faciuntdirferreessentialiter.POSTULATA,I. Concedatur dari materiam primam,quæcunque tandem sit , & formasiubflantiak-s.II.

57It Concedatur dari elementa , decorumautem natura,numere, proprietatibufquenjhtl postulo.'H Consideremus elementa insua puritate , non autem quatenus mixtafunt,autalterata.C A P U T I.ELEMENTA ESSEMATERIAM PRIMAM;MIrabile utique Aristotelis in*genium in quatuor potisiimumrebus enituit : primo,in formis syllogisticis. Deinde , moraliumlib. præsertim polit. 1. 5. .Tertio, in mechanicis quæstionibus. 4. Inmethodo, qua ufusestad autorandaninobilem materiæ primæ fabulam, quan>ab Ægyptiis ad Græcos esse derivitam,testatur Laertius , 1. 1. Utque in-primoexcultissimæ ratiocinationis se fuisseostendit, inseoundo, ciyile animal rebus hmnanisaptissimum,intertio, subtilitatismathematicæ scientissimum, inquarto certe , -dum antiquisparum trifbuit , hominem se 1 quifalli pouet , patesecit:utque in primo excolit intel-C $• lectum,

58lectum,in secundo voluntatem , & nio>res , in tertio imaginationem , cujuspalmarium opus est mechanica ; ita inquarto suo partu non satis avertit se abilia facultate animi , quam Platoniciquickm eleganti nomine Erraticam appellant. Materiam certe primam daii ,negabit nullus » at , an sit inanis ilia potentia,de qua certant inter se Peri patetiei, nunc est inquitendum : eruendaa fundamentis veritas , neque adversariorumdesectus dissimulandi , vel tantumtribuendum autoritatiiUt ipsi ratio,j& experientia cedant.P&OPOSITIO I.Sluatuor suns materia Trlma propriety- tes, ah ipsa inseparables : prima , utfit primum umu/cujusque corporis subjeBum: secunda , ut in 'omnibus corptriltttnaturalibus eadem reperiatur in.e£e : tertia,ut/tt ingenerabilis , & incorruptibilis: quarta t ut in ipsam corpora omnia per disolutionem ultimamresohiantur.PRima proprietas est veluti conceptuimateriæ primæessentialis, &assentittirAristoteles in primo phys. Secunda

59cunda sequitur necessario ex prima,cum enim sit primum omnium rerumsubjectum , debet etiam intelligi inefle.Ratio a priori est , quia modus agendimateria; est per sui communicationem,ut etiam formæ : aliarum verocausarum,est, velper influxum, vel per intentionem, aut directionem , ut patetin essiciente, sinali , Sc idæali : cum ergomateria agat tantum per sui communicationem . quæ propria est agendi ratio causarum intemarum, sequitur ejusabsent iam , cum sui effectus seu compositisubsistentia, nullo modo posseintelligi, ergo in omnibus eademreperieturinefle.Tertia proprietas probatur ab Aristotele,primo phys. c, f. & sequitur evidenterexpræmissis : si enim esset ge»nerabilis , vel sieret ex subjecto , vel sinesubjecto : si primum ,non esset materiaprima, quandoquidem assignatur prior:si secundum, neque' pariter erit necessariaad generationem , cum sine subjecto siat: deinde daretur creatio natureliter,contra princip. i.Quarta conditio , ut in ipsam omniaresolvantur, est etiam Aristotelis , quiait, siquidem cerrumpitur in eam ult'vm*rtsolvitur, & probatur ratione, quia, utest

60est compositio, ita & resolutio in oppositaratione , sed in conipositionecorporis , materia est primum , quodsupponitur : ergo in resolutione , eritultimum : vis enim resolutioni? i ncipitab eo , quod primum in compositionesuit. Convenit ergo cum DemocritaAristotelesin eo , quatuor efle materiæprimæ characteres essentiales , quoderat ostendendum.Propositis II.Lhmenta sunt primum uniufeujsqut coypor'u subjeBum, in omnibus corpoributnataralibus eadem rep'erianturinejse,su?>tingenerabilia , & incorruptibilia , .juod-Xibet corpHt i n ipsaper diffolutionem ulti-•mam refolvitur.HÆc propositio est minor lyllogisini,cujus, præcedens majoris locumobtinet , quam si probavero , actaresest. Etprimo quidem nullusdubitatde secunda nostræ propositionisparte, quod scilicet omnibus mixtis eadem i'nsint elementa : id enim eorumresolutione patet. •Totiusrei cardo vertiturinasserenda prima materiæ primæproprietate, qua est primum uniuscujusquecorporissubjectum , nani ex ilkdepenC

61dependent tertia, & quarta.' Et quanivisid probaredissicillimumsit, nequea Peripateticfs hactenus satis probatumsit, dari illam potentiam puram,seu materiæprimæinanitatem, tamenin arduis ausum suam Iaudem meretur.Probatfir itaquc prima proprietasper tertiam. Elementa sunt ingenerabilia, ergo sunt primum uniuscujusquecorporis subjectum . Cousequentia eftevidens, nam si daretur aliud subjectum, daretur- illorum generafio , &corruptio : si autem suntingenerabilia,& incorruptibilia, sequiturin ipsoperdissoluttonem ultimamcunctaresolvi,neque enim in incorruptibili ulteriordatur resolutio: Ex tertia itaque proprietary , sive ab antecedents posito , omnesaliæ asseruntur : probatur ergoantecedens.Primo a priori : Elementorum sinis,est , certis quibusdam præsinitisquegenerationibusinnaturapræsidere; si autem generabiliaessent, & corruptibilia,nequaquam idsieret, quia ex mutatisprincipiis consequents mutari necesscest, atque utdectissimuscecinitLu-,cretius, 1. i. circa medium. *Jt pr'mirdia rerumCimmutari aliqua pofens ratione rtvinfta.^ I» -

62Incertum quoquejam cmfiet , quidsoffit oriri.Quid nequeat '.tfte toties pofsent generatim siech referve.Naturam, motus , viBum, moresqucfarcntum. .Quia scilicet, imminutaparteessentiali, natura non potest amplius suis insisterevestigiis , nequejuxtasuas regulasintendere , quod optimum est, qualein omnibus est temperamentum ad justitiam, diminutioni scilicet , vel corruptionisubjacentibus elfmentis : ergocum sit adeo proprium naturæ persectiusintendere, ex p. 7. etiam mediumillius intentionis elementorum sirmitas, & invariata natura supponi debuit.Probatur secundo. Si elementa essentcorruptibilia , 8c generabiKa , mundusdestrui posset per causas naturales,vi propria applicatas , contra prin. a.quod fumptum est a Pythagora , & Platone, qui mundum a Deo solo creatum,& ab ipsosolo dissolvendum dixere,apudValles. de Sacra phil.c. 1.8cquidem recte : perennant enim operaDei,veIperindividuorumsuccessionem,aut per eorum immortalitatem ; nequevero potest mundi machina alterationequa:

63quadam successiva dissolvi ; una enimparte essential! sublata, reliquum reddereturinutile, ac proinde annihilandum:Deusenim , & naturanihilfrustrafaciunt.Si autem per causas naturalessierer hujusinodi interitus , sensimsieret, 8t eo prorsus modo , quovidemusindividuorum diflblutiones contingerei ergo per eas sieri nequit, obreGduarum partium inutilitatem. Naturaautem sapientis oeconomi instarnihil deperdit , omnia conservat , &quamvis cæcis obscurisqueeffluviisimminuivideatur, quod tamen abit , nullomodo corrumpitur , sed ad suamoriginem , veluti penum quandam redit, quod probavit mirus Hipp, dc nat.humana, cujusrelegens vestigia Lucre,tius,itacecinitl. a.subsinem.Nam sun caique loc'ts ex omnibus cmmaplagiiCorpora diflribuuntur , & adfua faciarecedunt.Humor ad humorem , terreno corf oreterraCre/cit, (jr ignem ignesproducunt , athtraqueoether.Sicuti in typis contingit , prælosinito,charactercs singulos suis in loculis distribui, unde iterum ad alias formasexplen64

64explendas resumantur ; ciuibus ita explicate,Probatur major , quæ ita se habet :Sielementaessent corruptibilia, mundusdestrui posset per causas naturales,vi sua applicatas. Supponamus enim ,ignem mutasse in se unum aeris cubitum; nonne plus aget virtus ignis nova ilia extensione aucti, quam antea,ex p. 3. minusquealterisuicorruptioniresilterepoteritaer, ex p. eadem : ergopotcrit aliam aliamque portionem aeristransmutare : totoque aere e natura eliminato,mundumperirenecesTeerit,exP-4-&5-Consirmatur : quia hactenus eo statures se continuerunt , ut nullam hujusmodicorruptionem deprehendamus: ergo signum est a posteriori , ekmentaejie ingenerabiha , & incorrupt!*bilia.Dices primo , clades utrimque æquari, & dispendio aeris novis ignem vi.ctoriis compensari : quare geometric*proportione sic jacturæ , & lucra com.putantur , ut nihil hie aeris pereat,quin alibi tantumdem ignis corrumpatur: ut si sub torrida zona deperit aer ,crescitque ignis , subcirculispolaribusvincit aer , & ventorum agitationesemper

65semper æqualis manet sibi similis regieSed contra primo : hæc compensatiojacturarum fabulam redolet : sec'undo ,si velint zonx torridæ exemplo uti , legantIosephum Acostam , de n ar Liranovi orbis , videbuntque , quam inanifundamento ista in medium adducantur;ibienimnon, ut voluit Aristoteles,perpetuo ardent arenæsteriles, sedtemperata multis in locis aeris aspirationefruuntur,sertilitatequesupraspemfoventur.Dices secundo , interitum terris a solaimminere, qui ideo descendit ut terramcomburat , 80 nempe terrestris globidiametris deprcssiorem solem dicuntesseastrologi.quam anteannos bismille:,ergo eo tandem vicinix veniet,utincendiamisceat , sicque mundus suis viribusaduretur.Sed contra , primo: quamvis enimsol suam mutet declinationem ab æquatore, nihilominus'tamen ilium deprefsiorem sieri , dubitatione non vacat :ratio est , quia eadem puncta tropicorumin sphæris armillaribus umbramSolis in cancro , vel capricomo siti,recipiunt invariabili ratione : ergo lignum est fpsum sensibiliadeodeviasio

66ne non deprimi : nam quo stella humiliorest , eo longiores umbras projicit,ut probat Clavius , c. i. in sphæram lo.de Sacrobosco : quod si dicasr in eademomnino circuli sectione remanereiunde& partes in aipectu angulos faciet , utfacile demonstrari potest , ex f. &. 6.prirai Euclidis , tamen scnsibile essetcaloris augmentum, cum timcn con.trartum experiamur , sievientibus hyemibus,æstatibusque impurissimis. Senescitfortasse Sol, & virtutis effcetæ annum fuis terminis non ampliuscoercerepotest. Phaetontem e sole facere contenduntsydushominum commodis natum; siitaquedescendit, sequetursuas' in perigæo periodos , quarum punctaubi primum attigerit , nostræ incolumitaticonsulens, ad apogæum revertetur.Prob. secundo , idem antecedens,nempe elementa esse ingenerabilia , &incorruptibllia , ratiocinatione sumptaab igne, cujus corruptionem maximesensibilem , & ipsa luce clariorem , neenisi ab impudente negandam adversaDemocrito Stoa prositetur : Sad tollantmihi hunc scrupulum Peripatetici.Corruptio ignis nen potest sieri in instanti, sed extinctio ignis sit in instanti:ergo

67ergo exstinctio ignis non est ejus corruptio;unicaautemextinctiosensibussubjacet , quam ipsi cum corruptioneconfundunt. Minor syllogismi patetsensu experientiaque: ex sufflata eniravel suffbcata candela , statim ignis extinguitur, quod nee aquæ aut aeri terrenæcontingit. Ad majoris probationem, quod corruptio ignis non possitsieri in instanti , suppono corruptionemunius esse alterius generationem , undeficargumentor.Si ignis corrumperetur , dumextinguitur, vel mutaretur in elementumsymbolum , vel dissymbolum, aut al iquodmixtum , nullum ex his dici potest,ergo non corrumpitur. Major estadæquatæ divisionis , ex qua licet argu.mentari negative. Probatur minor.Nonpotest mutari in elementum symbolum , quinadsit pugna inter qualitatescontrarias ; multo minus in dissymbolum', neque itidem in mixtum , quit*retundantur, 8c alterentur ejus vires ,sed in omni contrarietate est alteratio ,&omnisa!teratio sit successive , sipr*-sertimplurium sit graduum: edomanturenim prius aliquæ partes , tum intensionis , tum extensionis, & succeduntaliæ , donee ad eam moderatio

68nem qualitates deveniant , quæ akeriusforms inclinarioni sufHciat : ergo cumcorruptio ignis non possit sieri in instanti, propterdispositionem alii formæintroducendæ necessariam , extinctioautem ignis siat in instanti , sequiturquod extinBio ignis nan est corrujitio ignis.Et revera extinctio dick tantumremotionem Iucis ab humido pinguifluentis : corruptio vero respicit generationemnovæ substantial , & alteriusdestructionem.Dices, extinctionem sieri successive :sed contra; illud non perit successive,quod delink totum simul , sed per extinctionem :- ignis delink lucere totussimul , ergo extinctio non sit successive:cætero quideberetpaulatim perire lux,& sensim obtenebrari aer , dum tandemtota candelæ flamma perisset , quodadversarius non potest dicere , cum sensibusrepugnet. Sed probarur ulteriusignis incormptio scquenti ratiocihatione,quædeigne , & deaqua potest intelligi, cujus mutationem in aeremoculispaterecredunt: quam transmutationemut sieri non posse ostendam.ObservoJ>n>/»<?in via Aristotelis , elementacomponi ex materia, & formasubstantialibus, neque formam , absquedilpo^-

69dispositionum convenient! apparatu ,introduci posse.Observo secuvdi , plura requiri adprimam formæ introductionem , quamad ejus conscrvationem in fubjecto,quod foetuum experientia patet , aliarumquegenerationum.., in quibus sittam dehcatus accidentium apparatus,&tam e1aborata difpofltio, quæ deinde,sine substantiæ detrimento, certoslimites intensioms , & diminutionispati potest ; Quod quidem , & ratioue,' & experientia comprobari potest : rationequidem,namadid, ut introducaturforma talis determinata, prærequiruntursigilla quædam accidentium ,quæ ipsi proportionatum omnino domiciliumpneparerit: at dum inipsodominatur corpore , potest sese tuerialiquatenus contra insultus contrariorum,suis scilicet qualitatibus . veloccultis, vel apettis , quas ex se immediate profundit i & quæ e'.ementaribuslegemfaciunt i deinde, quodvinculumformæ cum materia non ita facile dissolvipostit , ob insitum rebus omnibusperennandi amorem ; nam crania fugiuntinteritum , neque soluna essecu.piunt, commodamquedurationemhabere,verum etiam diutumam. Experientia

70rientia clara est in embryone , qui dubioprocul moreretur,si persentiret hyemalefrigus,quod pueri impune tolerant.Ut pululet a grano spica , tantus requireturapparatus , ut gentilis superstitiospicæ procreandæ duodeam Deos præsecerit,maturis frugibus unicum. Hispositis,Probatur aquam non mutari in aerem,Primo experientia vaporum , quiiterum in aquam resolvuntur nubiumrorisque forma, aut certe insensibilimadore, ut exprimit Lucretius , I. i.quiait, vestes uvescereinsensibiliter, siaquarumhabeant viciniam :In parvoes igitur partes diftergitur humor.Deinde experiments chymiæ quoti-. diauis , quibus aquæ liquorumque metamorphoses innumeræ e6 tandem deducuntur,ut exprimatur sub vaporumforma defæcata aqua , liquorque purior.Probatur fecundo ad hominem ,contraeos, qui dicunt aerem esse frigidum.Raritas est dispositio ad formam aeris ,iedraritatest effectus caloris, quo aercaret ex se , ergo ab aere non introduceturraritas in aquam ; deinde introducendocalorem in aquam , ut rarescar,impedies ne siat aer iqui ex se frigidus est.ProCifut

71Probatur tertit idem antecedens,Majorestresistentiaaquæ, quam sit activitasaeris : nam aquæ resistentiajuvaturab humiditate, cui tam propriaestadhajsio partiumcum partibus,&adensitate sibi congenita; acti vitas veroaeris imminuitur , tum abejus raritate,tum quod vis activa aeris , quæ in caloresita est , minor est aliquanto ejus humiditate, si quam habet: ergo aer nonpotest introducere in aquam dispositiones,transinutationi aquæ in aeremproportionates.Dices, mediante ignehancmutationenifuturam.Sed contra : Ignis non est formaliter,neque eminenteraijr : ergo ignisnon potest efle cause principalis generativaaeris, exprincipio 9. In pari enimdignitatis gradu sunt eIementa ,undenullum ab alioeminenter contineturised neque formaliter i suntenimcontraria : ergonullum produci potc.rit ab alio . Quæ ratiocinatio, ut in melioremdiem ponatur, annotandæ suntquatutr regulæ , quibus rerum dignitasexpendi , & conserri potest.Regula prima logica est : Illud estnobilius alio , qupd de meliori , & nobiliorispecie , 5c differentia participat iita

72itaequusnobilior est lapide, quia hiesub Mixto , ille sub Vivente reperitur.Cum ergoomnia elements sint subeodemprædicato corporis simplicis, ha- •beantque ultimas diflferentias , sine ulloexcessu alterius inalterum, sequitur,quod nullum continet aliud eminenter,Scquodineodemdignitatis gradu suntposita,Rcguhsecundaeft metaphysica.Con.trariorum positive , & proprie eadem.estdignitas absoluta. Dixi pijitiva, namin contrariis privativis ignobilius estnpnEns, ipsoEnte, sic tenebræ luci ,umbra lumini , mors vitce concedunt.Addidifro/,n>, ut contraria relative excluderem;Dominus enim servo, Patersilio , Præceptor discipulo dignior est.Subjunxi dignitatem abfolutam : respective enim potest sieri, ut aliquidaliosit optabilius. Dices alexipharmacumpotiusesseveneno, digniusque absolute, & tamensuntinpositivacontrarietate.Respondeo, negando esse contratietitempofith-am , sed tantum respoBi-•Mi»,mediatam , & impropriam ; alexipharmacum enim veneno adversatur,venenum autem homini , non vero alexipharmaco.Cum ergo elementa exStagyritis sint proprie contraria, sequitur

73tur ilia in pari dignitatis gradu essecanstituta, quamvis secundum iirum,locum, & alia respectiva,nonnulladignioravideantur.Regula tertia physica est. Ubi actionesqualitatum non extrahuntur extracompetent iam , aut contraristatem ,tum in intentione, tum inrationecategorica,ibi substantiarum est æqualisdignitas ; quam ab actionibus tantumnosse possumus : sedactioncselemen-. torum nunquam sunt extra contrarietatem, & competentiam , suntque ineadem serie : ergo etiam substantial elementorumparis, & æqualis erunt dignitatis, ac proinde nullum alteriuscausa essepoterit : nequecalorfrigorenobilior censendus , cæteroqui sui contrariiperpetuo victor esset, quod estcontra experientiam.Regula quarta est Geometrica. Ubicunqueejusdem rationis sunt numeri,ibi est æqualitas, sed in via Aristotelisæquales sunt numeri in qualitatibuselementorum , ergo inter eapura intervene æqualisque ratio. Ita ignis exC<rcumambulonumplacitis est calidus , ut8. Siccus, ut 4. Aer calidus, ut4.humidus,ut 8. Aqua humida. ut 4. frigigida,ut 8. Terra frigida, ut 4. sicca.ut 8-D Cuuj

74 Dl'sPUTAT. I.Cum. ergo paribus momentis contrariæill* qualitates sint distributæ , sequitur ad hominem stqualis dignitas ,parque undiquaque & Geometrica xqualitas.Consirma»urhæc doctrina, quia nullaqualitas prima continet aliam primam, vel formaliter, vel eminenter, obcontrarietatisrationem; ergo sequitur,neque eam pr*minentiam eorum formUsubjtantiahbus esse concedendam.Dices , ignem efle omnium nobilissinium,ratione activitatis, effectuum,loci, &imperi.i, quodhabetinnatura.Sed contra. Sequitur ergo ignem efleingenerabilem , & incorruptrbilem ,cum non sit assignabilis causa, vel nobilior,vel æque nobilis , quæ ilium velgeneret, vel corrumpat : quis enim unquamPeripateticorum conceflxt , ignemfrigefieri, & tamen id de aqua conce-Junt , obliti fui principii , quod contrariorumeædem sunt passiones. Dices ,eam mutationem sieri a causis æquivocis.Sed contra, ex enim cause sinecertisdispositionibus formæ introductioninon præsunt : cum autem mhilsit,quod in ignem introducat aquæ dispoiitiones, fequetur ignem von poflTe unquammutari in aquam , neque aquam

75

inaerem. Contraria enim sese potiuscxpellunt,quamgenerent, & inimicitiaelementorum mixtis prodest, sicipsis necessariam assert sterilitatem.Cum ergo aqua, nee abae're, nee abigne mutari possit, multo minus id aterra siet, cum e diametro adversetur.ingensrabilia Itaque & incorruptibeliajuntelementa.Consirmaturj>m»ff, quia nullum inanimatumhabet vim productivam suiisimilis, sed hoc viventibus propriunaest : ergo neque ignis ignem , neque aquamaqua , aut terram terra generabit: quod si in mixtis anima carentibushanc sterillitatem animadvertimus,sintqueillorum cause æquivoeæ , quantomagis in dementis concedi debet , turnobignobiliorem sui conditionem, tumquod generare sibi simile persectius sit ,quam nutriri velaugeri ? viventiaenim,nisi certum attigerint persectionis gradum, scmine carent. Adde , quod hacsterilitate mundi totius tutelæ cautum.esse debuit , ob insanam elementorumextensionem ; quare virtute assimilativacarent, quæ etiam ipsis eo nomine estdeneganda , quod cum sinis essentiæ , &actionum sit idem, esse enim est propteroperari , ut loquuntur Metapbyfiei:

76ergoessentiasehabet in ratione analogamedii ad sioem : sequitur dementismellam nisi mixtorum gratia ;competerenBionem ; at mixtis transmur.tt io ilia omninoinutilis est , ergo non datur trans.mutatio inter elementa : sunt ergo ingcherabilta, & incorruptibilia.Consirmatur secundo ex princip. 1 1 .posita experientia opertet philosophari,s;din omni corruptione mixtorumquedissolutionevid?ntur superesse dementi : terra in cineribus, qui nulloigne flamma siunt, aqua in vaporibusdenuo in guttas reformatis , cur ergode igne aliter philosophabimur , quamilium cineribus, gtrogosuo superefleimmortahm ?Probitur quarto , elementa esse ingenerabilia,& incorruptibilia. Elementaesss formalker in mixto existimat totasere juniorum schola , quod placitumlicet non habeat expressas , Principumnostrorum , leges , tamen Femdius, La.deelemco'. veterum efls contendit,suit enim Democriti, Empedoclis,Leucippi,Epicuri, Platonis, Pythagoræ,Eucretii, &c. Hanccerte sequutus est^Avicenna, 1. 1 .Fen. I. doB. j . videturquefavere Hipp. 1. de nxtura humana : Gal.ttutem,!, 1. methods c. i. dehis desiniresuperC

77supervacaneum Medico efle censct. Ariflotelcs,I. v,mitsor.sum. i. c. 2. negativamsequividetur;ututsit, affttmativamadmitto , supponoque stabilitamapud Fcmel. loc. cir. & in I. de old! tit.Dandinumjandunumjoubtrtum , alioftjr/e, qui utprudentissimeformasadmiferepartiales , & elementa formaliterinmixto, ita non video quanam ratioreloquantur consequentcr , dum corrumpitransmutarique concedunt.i. Quia transmutatio , & corruptioinutilis eft. ubiintegra, puraque requirunturelementa , atqui in mixto debentesse formaliter : cum ergo ex principioio. omr.ts elementorum aBiantsb nt propter mixta, ut omnia scrvicommodapro domina ,' nequaquam corrumpentur,auttranfmutabuntur.l. Si admittunt minima in dementis , quomodo corrumpi explicabunt?Sit enim minimum terræ B. illud ex adversariodividipotest : dividaturergoinpartes duas A. C. scquitur , vel materiamessespoliatam omni forma natu"raliter,quod negant sieri posse, vel dariannihilationem naturalem , quod nul-/wadmittit, vel in partibus A. C. remanereformam elementarem , proindeB.nonesse minimum Physicum, in quoD 3 forma

78 D 1 S P U T A T. I.forma posset subsistere , contra suppositionem.3. Si elementa sunt corruptibilia »quomodo erunt in mixto fcrmaUterinam ibidebet corrumpi ignis, ubi caret dispositionibus necessariis , & coftditionibusad existentiam conr.aturalibus,quales sunt latitudb medii , alimentumextra sphæram , intensio certaqualitatum suarum , quibus omnibusin congelato saxo caret, vkXstne caloreactuali,7?»£ aliment o,7?»»spatio,angu.stiis coarctatus est; ergo vel ibi , vel nu -spiam corrumpi debet : remanet auteminsaxo,in statu adeoviolento, &quidemdiutissime; sequitur ergo, efteincorruptibilem , & ingenembilem. Ele-•menta itaque perennia Junt , dr ingentrabiUa;erunt proinde primum uhiuscujusquereisubjectum , omnibus mixtisinerunt,&per ultimam dissolutionemin ea niixra omnia resolventur,tptod etat instituti noftri probate.Propositio III.' Element asunt materia prima.HÆc propositio conelusioestsyllogismi,cujus^»*præcedentes,propositionesprsmiflarum loco se habent.lllud

79Mud est mareria prima , quod est primumsubjectumiexquoinexistentesitunum perse, & in quod, si quid corrumpitur,ultimo resolvitur;sed hæcconvenient dementis, nam sent primumsubjectum, utpote ingenerabilia;iriexistunt in mixtis,& in forma substantial! sit unum per se, & in omnieorruptioneresolutiofit in elementa:ergosuntmateriaprima, quod erat demonstrandum.PaoPosi no IV.Materiaprima , auam i^fristotelesprcponitex Ægjipthrum mente,onmint,inutilisest , tumphysico, tum medico.P Robaturi>ri»7» , quiaeaomissa faci-* lius explicantur omnia, ut patebitinserius : deinde quia elemerira adpmnimodam mixtiohem sussiciuHtis#-/itfquia medicus clementa tantum incorporibuscontemplatur, physicusau- 'tem nullam materiæ primæ Aristotelicænecessitates!! ostendere potest:quare cum nihil in natura frustra sit,eam materiam non dari concludendum.Revera Arabuni Medicorum Sultanust^fvicenva nullam præter elementaagnovit materiam , quem multi e pe-:.i D4 ritio?

80ritioribus medicif sequuntur. Nequevero mihi inutilis tantum, sed etiamhnprffibili» videtur , &in terminis contradictioneminvolvere,cei te illius con- 'ceptum idæamque animo nunquampotui adaptare , quibus autem fundamentisnitatur, perpendemps capite 3,hujus disp. cum adversariorum retundemustela; objectiones er.im nisi explicate accuratius Democriti scntentiæsubdi non debuerunt,ne ordoconfundereturdoctrinæ.Caput-ILDt natura,nurr.ero , &proprittatibtts titmntorum, juxta Dtmocriti phtsita.NOlo hie fuse de elementispertractare , sed quantum adpræsens institutum de atomisnecessarium est, prætermissisquæstionibus , de igne artisiciali,aereo,subtesraneo;deluce igni insita: de&tmolphæta,despiritibusaereis,Scigneis , de mutatione, & phasibus aeris :Deaquismineralibus, 8c bituminosis,defontium miraculis, prasertim qu*in

81in Indiis utrisque a novis Argonautissuntreperta : de virtute magnetica terræ, decentrogravium, de quiete terræ , deterrarum varietate ; his inquamaliifqueomissis, me consero ad ea , quælumen dicendis afferre necefl'ario debeant.Propositio V.SlfMttttr sunt Neotericorum de Elementis opinionespracipu*.PRbng opinio sic elementum desinit ;Ctrfus simplex formaliter existent inmixto , ut principium materiale ex tribtttvelati compaBum , humore , succo , <$>feltda suhstantia. Prima pars desinitionis, usque ad id , ex tribus veluti &c. apertaest , sentitque cum Democrito,dum vocat elementum principium materiale : at vero , quis succus ignis,quis terræ humor , quæ soliditas aquæ,autaeri, adscribi potest?.'An ignis humidusest , 8c succi plenus ? humorenim supponit humiditatem , snccuimistionem cum concoctione ex Theophrasto/. i. hist, plant, c, 19. Desoliditatenihildisputo, ilia enim mathematice,penes dimensiones , physicequcpenes plenitudinem , potest explicari.D; Is

82Is tamen , qui hujus opinionis est caput,adscribit igni siccitatem in sunimo,sicuti etiam terræ: ubiergoerithumor succusve , qui semper de genereliquoris est , licet addensari possit ?unde videtursibi ipsi parum consentiens;Sed cum nemo nonauditusdamnandussit, abhac opinione exagi tandasupersedeo , cujus nudam solummodothesim vidi editam Lugduni.'Secunda opinio sic elementum desinit.corpus/implex rmxtorum basis , &materia, idutbus coalescens , mole scilicet , & influxu fixo. Ita nobilis Hungarusi quem forfe fortuna in itincre. biduo comitem habui , cum secundo.in Italiam venirem. Influxum dicebatesse portionem ætheream , ipsi elementocongenitam , quæ cum orbe fuperiori, &cælestibus mixta , singula conjungeret,medianteipsoelemento, &iingula ad suos planetas reserret , utplanetæadstellassixas.ut & ipsi reserunturanalogia mundana. Volebat element:! esse septem : tenAm , aquam,ignem ,spiritum, seu vetitum , ejjentiam ,regulam, numerum: quæ septem in singulismixtis reperiuntur. Terram diluitaqua , aquam distribuit spiritus,spiritum vegetat ignis , ignem elevatcssentk,

83eflentia , seu radicalis rot mixtorumcui insitæsunt , & veluti radicatæ proprietates,totum certa sigura ooercetregula , & numerus partibus modumponit. Regula autem & numero {ub&antiasintelligebat , impropriis ad eum,scnsum vocabulis. Terram Saturno ,aquam Lun* , ignem Ievi , Spirit umHercurio , regulam Marti, numerumVeneri , efjentiam Soli non abfurde compontbat.Sed cum de planetis Iovialibussieret a me certior, unde & adinveniendaquatuor elementa sympathicaignipro stellis Medicæis, & duosympathies terræ , nam Satumi stellatribtts globis deinceps positis dicituscomponii Respond it, ea fe babtre permodum unius: gratis audivi, quæ gratisdicerentur, nee mini ad alia sestinanti,so»resellere vacat, vel nunc scholasticscontentione curiosas confabulationescorrumpere.Tertia opinio est multorum Chymicorum, e quorum numero , & superiorem fuifle puto. Illi duo dari vdluntelementa , Terram quam damnatam ,imledictam , & caput mortuum vocant; & Aquam , vel insipidum phlegma,quæ omni sale, mercurio, 8cjulphure careat, Quorumdam Chymico§

84micorum absonx sententiæ etiam vocabulis,quibus nitor , & claritas adesscsemper debet , magnam authoritatispartem suæ arti abstulerunt ; quid enimde iis censendumest , quam quod Lucres. 1. 1. de Heraclito pronuntiat.Clarus ob obscurant linguam , magts interinanv, < ••'. iQuam gravior Grajos inter quiver*requirunt :Omnia enim ftelidi magis admirantur,amantque,Jnvtrfis quæ sub ver bis latitantia armint.Chy micorum plurimi a suis ossicinis•gressi , ab alembici fulcrisi tanquam abApollinis tripode, revelata sibi arcanajactant, &ea loquuntur, quæ necipsimetiutelligant. Nature myfteria etiamji mille facibus revelcntur, arbitrantiumoculis nunquam Uta exctpientttr, testabitsemperquod quotas, & quo plus fetes,eoplura ateignorarimiraberis.Qftarta opiriio sic desinit elementum,corf us simplex a nuUo naturaliter diplubik,constant snbstantia , qualitate Acerrima, & mobilitate primaria simplici .Verum quidemest, mrationequalitatumsensibilium , elementaresesse omnium accerrimas, vincuntur tamenintctiC

85abiis, quæaformis substantialibusmixtorum immediate promanant.Admittit hæc sententia quinqueclementa, ignem , seu æthera , aquam ,terram, i»tfiuxum, quem astra rerum &stellarum particulas vacant , & glutinol'umtartaruni ad omnium unicmem necessarium.Prhwa opinio fundatur in proportioneeorum, quæad mixtum viJenmraccomodata. Secunda nititur anilcgiamajoris , & minoris mundi, & relationequam sublunaria habent cum cælestibus,quamquisque ad libitum explicat.7Vm<tprætendit experientiam , 8c sensibusnititur.§Zuarta,ut novum quidpiamafferret , astrorum fragmentis nosditavit , sed ilia exhibet Chy micus.Propositio VI.Elementum juxta Democriti phc'itdefinite,ELementa desiniunturaGaleno,l.i.de dementis c. i qux natura prima ,^simplicSJpmasunt, qutque in aha vonampXm disofoi queunt ; in quam desinitionemrecidit Avicennæ desinitio,l. i .Fen. i doctrinal, cum dicit ; Element asuns corpora simphcia , & partes prim*

86 Dis in iT. 1.corporis humani , &ahorum, qua in corpora diversantoe formarum dividi miniinepojsunt, ex quarum commixtione species diversegeneratorum fiunt. Aristotelesautem$. met. t. 4. Elcmentum diciturex quo inexistente indivipbili , secundum speciem, in aliam Jpeciem , ahquidcomponttur , quiedesinitio metaphysicsest, & universalissima; sed deinde abeodem Aristotele restringitur ad elementacorporum , cum vocat ultima , inqua corpora dividuntur , iUa vero nonamplius in alia specie differentia corpora,& five unum , five plura huju/cemedifint , ha: elementa ajunt , & in sine textusibid, omnibus vero elementi acceptiotiibmcommune eli , illud cujusque effe ehmentum, quod frbnum cuique itiefi , exquibus manisestum est, unicum elementorumcharacterem , inquo*w istilitterarum legiflators conveniunt , essepersectam homogeneitatem. Desiniriautem posset elementum ; Corpussimplex , sen pure homogneum , natttra su'amstitutum , ut in mixtorum compositionttem veniat ; quæ desinitio datur percausam sinalem, & respectum transcendcntalem,quo ab aliis distinguitur. Hædesinitiones optimæsunt, neque Democritisensibus ulla ratione contraileCi

87riæ, imopotiusfavorabiles, sipræsertimaddamus pronuntiatum Aristotelisy.metaphys. t. 4. Parvum,simplex, mdhisibileelementum dicitur. Nihilomtnustamen aliam colligo Democritidcfinitionem , ex 1. 1. phys. & ex Lucretiolf.Elementa sunt seminntium primum atemorum/implicit erfguratarum , & unigenarum, secundum quarum variationem,& unitionem d'vversam , mixta qutvisgenerantur , & in qua smnia ultimonfolvuntur. Dixi seminarium frimum,quia dantur siguræ , & m'm'imx (ecu tidesortis, quæ a forma substantiah , cælivertigine, aliisque causisad mixtorumobsequium variam obtinent siguram.Dixi (imphciter, quia compositione omnicarent.Vocaviumginar, hoc est,siguræ aut atomi aqueæ omnes flint ejusdemrationis i idem de terreis igneisquejudiciumesto ; Cæteraplanaeruntex scquentibus. CoDsirmatur hæc doctrinaa Lucretio, qui dicit , omnia corpusculaterrea adunata in unum , &dealiis elementis ita similiter docet, 1. 5 . .Quippe etenim primum terrai corpora.qu<tquePrtpterea quod erant gravia , is' perplcxa,coibtnt.In

88 DtSPUTAT. I.In medioque tmas capiebant omni* fides.Desinivimus ergo elementum secundum Democritum , quod erat propo&tinoitri.Propositio. VIT.Blementum non componitur ex materia,&firma.HÆc eonclufto necessario sequitur exprop, i . & 3 . Illud enim non componiturex materia , 8c forma, quod estrrigenerabile,& incorruptible : sed elementasunthujusmodi,perprop. x- argonon componuntur ex materia, & forma. Major evidens est , incorruptio enimabsoluta,&omnimoda, qualemdamus dementis , non potest stare cumilia compositione , quæ scparationemmateriæ,& formæ facitpossibilem. Verum,non est hicdissimulanda dfficultas, quæ exurgit a desinitione corporisnaturalis , ab Aristotele tradita , quamqueomnes adorant philosophi. Corpus vaturale est compofitum substantial( ex materia , & forma ) habens princif'mmmotus , & quietis finfibilis ; quæsententiaelicitur ex t. & i. physicæauscult.& ex cap. 4.1. f. metaphys. ad quadiffiC

89difficultatem sol vendam , & ponendumDemocriti placitis stabile fundanuntum.Observo primo : rationem corporisuniversalissimam abstrahere ab omnicompositione , ut colligimus ex Aristotel.1. 13. metaphyf c. x. & probaturerejusdemphilosophi doctrina, qui materiamprimam vocat subslantiam corporeamseu corpus , & tamen omniforma caret. %Adde quod ratio corporis apud Mathematicos aliud importat,unde desinitur corpus ab ipsis prosigura selida , ut sit habens longitudiriem.latitudinem , & crassitiem , & proextremitate supersiciem, ita Eucl. 1. 1 r.ekm. desinitione, 1. & i. quæ trts dimensionessumuntur penes perpendicularem, quæ omnium linearum mensuraest^uia est una, brevissima , 8c invariabilis.ut demonstravit Proclus , in16& i7primielem.E»c/irfw,unde 8cratio corporis apud Mathematicos sumiturtantum extensive vel quantitative, & revera ipsi abstrahuntamateria,utdocet Aristotel. 1. 1 3. metaphyf- sum.ma i.e. j.Observo fectfndo ,differentiam essentialemcorporjs physici , sumipenesintrinsecumillud principium immanensmotus,

90 Dl SPUT A T. T.motus, & quietis sensibilis , primo 8cper se , non per accidens ; quare corpusproutabstrahitasimplici, & composito(nam mathematicorum corpus est nguratantumsolida, & æquivoce corpus, qualeabipsisumbrarum terminisessingitur ) desiniri, inquam, debet. Subjlantiamaterialis , quantitatis , &, exte/t-Jionis ixigitiva; divideturque in corpussimplex ,& compositum. Corpus simplex , est substantia materials homagenca, exigitiva quantitative extenficmis,hahensprincipium motus , & quietis fin-Jibilis primo , &per fe, & nun per accidens.Corpus vero compositum , est corpusnaturals ,seu substantia materials completa,heterogenea, ex aft usubstantial'!, &materia compopta , habens principium metin,&• quietis primo , e$" perse, non peraccidens. Cum ergo ratio corporis universalitersumpta non importet secum,^»;i<ifift)\composiljionem ex materia,K forma , sitque alia ratio corporis simplicis,& alia mixti, quæabhomogeneitate,&heterogeneitate, tanquam apropriis figillis distinguitur ab Ayicen-,na, sequitur ex hoc capite , nihil ossiciautobstare , quo minus demonstratumsit, materiam & formam elenaentis non,incITe , quod erasfaciendum.ProC

91Propositio. VIII.In quvvis elcmento triasunt fr'mmie eensideranda: primo , molessubjlaitialis corporea;secund<,,qualil as prima; tertio appetmtiamixtionk. Secundarit ant anelementa contemplanda funt , ut panesuniversi, & ut mobilia localiter.J? Xplicatur , 8c probatur propositionMoles substantialis corporea est enssubstantiate, simplex , corporeum , subtribus dimensionibus comprehensum,longitudinei latitudine, &altimdine,cum exigentia quantitatis , qua siat impenetrabile.Nomine qualitatis , quæ est fccuniaelementi ratio, intelligo qualitates/»-i.mas, quas adinvenit omnium primusnoster Hippocrates , ex Galeno, I . i . methodi, c. 2 . calerem,frigus, humiditatem,tesiccitatem : Molis autem fustantialisexigentia , est nota , & character ejuseffentialis : nam moles ignis a mole aquæin eodifrert/,ri»i»,quodistahumi,ditatem, ilia calorem exigat. Etsicutiin aliis omnibus philosophi eflsentiamnunquam constituunt in actusecundo,sed tamenin actu primo, qui est pro.tentia,

92tentia, retpectusecundi, utait Ariftoteles( 1. 1. de anima.cap. 5-. Ita mclessubstantial aquæ est in potentia adhumiditatem ; quare elementum metafhystcecomponitur'ex mole, &exigentia,quaponitirrin actu primo , ad illamqualitatem , quam moles, prior natura,ex se profundit : itaque exigentia iliaest veluti actus metaphyfkus , quæ molemsub certa specie ponit,Diets nonnullos existimare inphilophiaDemocriti nullam dari qualitatemprimam , & adducere possent pro se Lucretium, qui variasatomorum siguras,modocalorem gigneredicit.l. i.Sed xe forte putts jpoliata colors.Corpora primamanere , ttiamftcrttAtefttisSunt aefrigoris omnino,calidiq;vaporitEtfonituflertta, <sf fucco jejuna ftrtintur.Et libro quarto , ubi qualitares sensibilesexplicatper siguras, & meatusexcipientes; Verum tantum abest , ut sitDemocriti scnfus, ut ipse quidem fecundas, tertias, quartasque qualitatesaproportionesecundarum , tertiarum,quartarumque atomorum oriri existimet; at primos influxu vero diffbndiposse censeti Lucretius quidem Empedoclis

93doclis sententiarn sequitur, nos autemDemocriti. Sed dehis fusius dicemusdilp. 2. Deinde dico unam atomumseorsum fumptam non posse frigtfacere,aut calefacere, quiaactiones physicæ construuntur utipyamides, quarumbajis eil i n agente , vertex in passo; atqueubi tantum est punctum , non potestsieri basis , quæ linea indiget phyiica.'ergo neque ah una at onto poteft ulla aB\»smjlbilis prominare.Appetentiaveroformarum, &mixtionis, omnibus elementis est essenrialis,quatenussunt principium materiale, & subjectum formirum : moles itaqueexigentiaqualitatis , 8c appetentiamixtionis, sunt essentialiter in quoviselemento , & sicuti varia est in singulisqualitaium exigentia,itadici potest, appetentiamformæ, omnibus elementiscommunem, ad unumquodque contrahi',per peculiarem subjectitionem,qua formæ subserviuflt : namaliterignis, aliter aqua, & terra ad mixtionemveniunt , quamvissimulfumptafaciantunicam materiam primam completam.Qn*doctrina adoraturabAvicenna,l.i.Fen. i.doctrina i. cumait. Terra usutest adretentionem ,fixionem, & ad eonfervationemfigura , & forma ; aqua extetidit,

94tendtt , fasuscipitfiguras; airsublevat,&attenuat; ignis maturat,permljeet, ej usquepenetratime currttsubstantta tterea , g&- utduorum element orum gravium frigidorumquepumm frigiditatem.frangat , & utde elementaria proprietate ad cvmplexionalitatemredeat.Duo autem gravia plusjuvant ad membrorum generationem , &eorum quietem : & duo levia ad spiritut,mothnemque , tumspirituum , tum membrorum; licet motut nonsit , nistab anima ;hæcdoctissimusPrinceps, quævidebiselucidatiusexponi,prop. n. hujusdisp.Difserunt autem appetitio, & potentiarecipiendi formas , eo quod appetitusconnotet tendentiam ad sui perse--ctionem i potentiaverosolam recipiendi capacitatem videatursignisicareisuntautem duæ formahtaies, resque unica.Quoad alia, quæ secundario considerandadixi , nempe de mobilitate , &quatenussuntuniversipartes, rejectisad disp. j . quæ ad motum pertinent,Observo, dementis triplicem ineflemobilitatem : prima quatenus sursumdeorsumve propriis nutibus seruntur :secunda est superioris ordinis , nempe adbonum commune, quod ut magis promoveant,frequenti generations suntlocispermixta omnibus elements, neque

95que terram , aut aquam puram habemus,sed omniasuntimmixta ad universibonum, præsertim quæinarmosphæracirca terram reperiuntur. Tertiamobilirati cedunt duæ jam explicate,nam ista ordinatur ad generalissimumuniversi bonum , ad fugam penetrabili-'tatis , & vacui. Corpora enim simplicia,utpote machinæ mundanæ fundamenta,debent severe connexionemuniversalem, & omnia loca replere. Priw/amobilitasoritura densitate , raritate,Iatitudine, &compaginatione, autgravitate levitateque. Stcuttda exappetentiamixtionis, & formarum. Tertiaad totiuscommodum , cui privata subserviunt,ut in Repub. itain natura. Obfrimam mobilitatem elementa moventurlineis perpendicularibus ad centrum vel circumserentiam. Ob feeundamohWquemoventur , dum quæruntfax mixtionis locum aggregativum ,in ipso autem actu mixtionis nullummotum respuunt. Ob tertiam vero omnimotuperomnemlineam cientur:hisitaexplicatis,Probatur propos. Elementum estsubstantiamaterialis, simplex, exigitivaquantitatis ; est enim de ratione corporis,utiitimpenetrabiliterinloco : deinde

96indc vult poni sub certis dimensionibus, utpote ens sinitum , & determinatum: Exigit prætereasuasqualitates,quibus agere possit ad extra: cum enimclus essentia sit pro alio ,• nempe promixto , actio etiam dementi debet essepro alio ; ergo excrinieca est, & transiens;actioautem transiens nonpotestsieri nisi per qualitatem ;ergo elementumillamexigit. Appetitus formæ estessentialis principio primo materiali ,coiwenitque elemento mobilitas , utmeliusnaturæ institutis subserviat: ergo hue omnia in dementis sunt agno-Icenda , quod erat nobis propoiitumdemonstrare.Propositio IX.N»M tst satis probatum a philofophiidari quatuor elementa.•pRobatur ex confutatione rationumAristotelis , Avicennæ , Galeni , &aliorum. Aristoteles ita argumentaturin 1. de ca?lo , & meteor. Tot suntcorpora simplicia , quot sunt motussimplices : sed sunt quinque motus, simpliciter,deorstem, simpliciter, & secundum quid , & motus circa centrumergo

97ergo erunt quinque corpora simplicia,quibus hi motusconveniunt : cælum,ignis, aer, aqua, terra. Major probatur,quia cum natura sit principiummotus, &cum sint quinqut motus illiprimarii, & simpliccs motus, sequiturdari quinque ea prima naturæ corpora iminor argumenti primi ell adaquatædi visionis , & inductio experientia consirmatur,ergo suntquatutr elementafnettr*therem.Respondere posset Democritus , Aristotelemsupponere tria valde dubia ,& quærere ignotum per ignotius : frimum, deprincipio motus localis intrinsecocorporum , secundo motus cælorumad rationes antiquorum astronomorumexpenses. Tertio , de naturacentrigravium . Verum neyideamurdissicultatibus novis hanc objectioneminvolutam eludere , aut totius philosophiæ naturalis fundamenta uni dilu'endosyllogisino convellere , transect motus elementum a gravitate 8clevitate oriri : secundo , tranftat in cælisdari homocentrica omnia , ut explicuitFracastorius : tertio, tranfeat cælos moveria propria forma : hæc enim abAristotelis argumento supponuntur ;nam excentrici , & epicycli , quos in-£ venit

98 D I S P U T A T. I.venit omnium primus, ex Arist. 1. 12..metaphys. t. 47. Calipput astrologui ,nonmoventur circacentrum gravium:deindesicælisunt fluidi, neque planets: moventur circa centrum, cum habeantvarietatem cursus sui adeo variam,utannotarunt astrologi ; & si in*-telligentia cælos astraque movet , utipscAristotelesdocet, 1. tz. metaphys.t. 48,quidconvincetabilIo motu , quiextema vi imprimitur? His itadijpmulatis, Respondeo in forma , transeatmalor, nego minorem ; sunt enimtantum tres motus simplices,sursum,deorsum, & circa centrum , alter a gravitate, alter a levitate, ?<?«*»/ a vimotriceinnominata;magisenim, & minus , non faciunt differentiam essentialem,unda deorsum simpliciter, & secundum quid nullatenusdifferunt specisiceneque vero, absolute loquendo,datur ullus motus deorsum secundumquid; mm aqua, cui illemotusadscritur,perviambrevissimam ad centrumusque pergeret, nisi prapediretur, sicutiterra non descendit, dato obstaculo.Dices, motus specisicari a termino adquem , qui quadruplex est , proelemen--torum sedibus. Respondeo , primo hosterminos ad libitum constitui , namillos

99illos , ut lubebit multiplicabo i in acreenim tres funt regiones , ergo tres termini ad quem. Unus est autem graviumterminus ad quem , centrummundi , ad quod licet non perveniant,illuc tamen collimant, 5c per accidensest, si nutu suo defraudentur ; deindequotuiquisque admittit ignem in concavolunæ, quem multi pabuli gratiavagari credunt ? iis tamen tanquamsuppositionibus nititur Aristotelis ratiocinatio.*At sufpositio vel nunqutmfallax esedebet , quilts ist maxhematictrumi vel certaexpsrientia , ant alibi demonflrata.Vis autem , corporum mo.trix,quamparum habetapud philosophosinsuinotitia convenientiæ? dumalii gravitatem tantum , levitatemprætereaalii , nonulli solum impetum, mechaniciextrusionem, AristarchiSectatores, qui Copemici stipendia merent,virtutem magneticam , nonnulli virtutemmotricem indifterentem , aliiantipathiam, sympathiam que , Lucretius& Empedocles primorum corporumcursitationes in meatibus, xliialiacommmifcuntur.Cum ergo tam dubia procertis supponat philosophus , & concluliosequatur deteriorem partem , dimcamtttejus propefttionem parum veritatisE a minus

100minusquecertitudinis babere.Hippocrates , ut aitGal. 1. I. de elementir,C. g.videtur primus omnium nature elemnet a excogitaffe , atque quantumsatis cffipoflit demonstrate, GfipsezstristiteletexGzl.il. de elem. c. 5- videtutin fuarttm rationum forma Hippocratemimitatum fuife. Divinus itaquesenex , I . de camibus , textu primo , ubiostendit, quomodo ex dementis quatuorvarie immixtis homo sitgeueratus, hanc adducit ratwnem pro elementorumnumero. Datur corpus intelligentiæparticeps,sive calidumimmortale, quod vocant æthera i daturquod occupat medium mundi locum,insimum, & supra illud insimum,humidissimumquid ac crassissimum ; ergosunt quatuor elementa ratione sui situssatis distincta; hanc autem rationemdeduxit fuo modo Aristoteles , illiquefktissecimus. Verum in tenebris natusHipp, iis erroribus hie scatet , quo s Chri-Jliani in admirabile lumen vocati deride-»i»s,hominemscilicefexputri natum,deindeanimam ,& ignem calidum esse,quod Democritoetiam placuit, quaresua sponteruitHipp. ratiocinatio.Galenus , 1. 1. de dementis , c. 5. sicargnmentaturex Hippoc. placitis. Corpora

101poraquæ rerum universitatemcomponunt,8c ex quibus omnia siunt, suntelementa : sed su nt quatuor hujusmodi,regionibus , qualitatibusque distincta ,ergo sunt qnatuor elementa , quæ 8cipse rccenset : terram, aquam , aertm^ignem,omnium prima, & simplicissima.

Responderi potest ex Democriti placitis,concedendo majorem , & negandomi norem : nam licet dentur hxc quatuorcorpora , negabit tamen ex iis omnibuspropriemixta sieri,ut fusius explicabiturinserius,& qualitates primas singulis inesse.Avicenna,l. i.d.a. sicargumentatura causa sinal i. Non potest sieri corporisnaturalis generatio , quin adsit sixioquædam , extensio, & dilutiopartium ,permeatio, & subtilisatio , deinde mixtiocum motu. Atqui sixionem terrapræstat ; extensionem &c dilutionem aqua; permeabilitatem & tenuitatem 'aeri motum vero mixtionis ignis promovet: ergo cum hæc quatuor adgenerationemomnem concurrant , scquituresseelementa.Hæc ratiocinatio doctissimi Arabisplusapud meest,quam Aristotelis. Concedoitaque requiri hæc omnia ad generationemperfectam , concede* etiam abE j, quatuor

102quatuoristis corporibus aliquid horumfieri , concede aeris benesicio porosesse permeabiles , at negt attenuare aerem,cum unus ignis ad hoc munussussiciat: aerenim nonsigitur, utdicemusinserius , estque aliis elementis impcrmiscibilis, ut voluitDemocritus.quiilium confudit cum inani; corpora enimex tribus elementis componi censuit,quæfacerentmolemi meatus autemab ae're : quare licet optime PrincepsAvicennaprobet , dari quatuor corpora i quæ concurrant ad generationem, non probat tamen satis , ilia esseelementaproprie, & peripatetice dicta.Quidam insuper ita probant , dari elementa

quatuor. Primo. Tot sunt elementa, quot sunt anni tempora , sedsunt quatuor anni tempora ; veri responded aer, æstati ignis , autumnusterrte , hyems aquæ : ergo sunt quatuorelementa. 1. Adde, quod dantur quatuor signorum triplicitates in zodiaco.3. quatuor humores in corpore,qui quatuor elementis respondent , 4. quatuorhumorum motus, s. quatuor indienaturali differentiæ, 6 quatuor morborumtempora, 7. quatuor qualitatumordines , 8. quatuor in extractionibussjiymicis rerum differential , p. quatuor.

103tuor in rebus quæ subsident reigfones:-ergo debent admitti elementa quatuor.Respondet ridms Democritus ad primuro,recteproponi hanc objectionemin Europa , sub zona temperata , PeruanorumYneas , Malabarum Brachima-~nes, Sumatræ Jognes : minorem negabunt,quod patet ex cursu solis: his enimprovinciis sub zona æquidiali 6.mensium estæstas,6.mensium hyems,utroque duplex, eoquod sphæram habeantrectam . In Brasiliæ tractibusquibusdamver estperpetuum, ex Beretario.Cur non dixit potius , dantur 1 1.menses , ergo & totidem elementa; suntenim qualitatum sensibiliter diversarum:aut cum Hungaro, de quo supra,dantur 7. planetæ, ergo & 7. elementa?Ad i. de signorum triplicitatibus quatuor,concedo eas dari, at ncgo ex iisprobari elementa quatuor; imosupponuntprobanda. Ad 3. Respondeo , primo solvendum esseS. Thoma, &Stoicit ,.qui negant aerem esse calidum & humidum, Vallefio qui nobiscum est, aliisqueideinde negabitur absolute consequential cur enim non dixit potius ,dantur tres principes hominis partes,cerebro respondet aqua ob humidita-E4 tem,.

104 tem, namutait Hipp. 1. de camibus,t. 4. Cerebrum , est metropolis frigidi , &glutinofi. Cordi ignis ob, calorem i calidummim,ut ait ibid. Hipp, pmgu'usemdes eft; pingue autemigni dat pabulum.Hepati respondet terra i in eo enim venæ arborum , & herbarum instar implantantur.Ad 4. nego ab vitalibus motibusad elementales esse argumentandum.Ad f 6. diconiiul iilis concludi.Ad 7. concede has qualitatum differentiasex Galeno , (imp!, med. sac. 1. {.Sed nego oriri ab elementis : ut satis ameprobatumest, l.de manna, cap. 13.de tabaco , exercit. 3 . & ex prosesso, 1.x.-de purgantibus, prælectione 7. Ad 8. dico,'plurimos chymicos admittere trestantum differentias rerum , alios quirrsue, ques vocant fæces , phlegma, o»leum.essentiam , æthera ; qui vero tres,dicuntessesalem,sulphur, mercurium,Ad 9. Nego in iis quæ subsident quatuorapparere regiones , sed aliquandoquinque, aliquando tres , pro variorumcorporum differentia.Mihi arrisisset magis argumentum aTimæo Platonis sumptum , Corporapropter ignem videri ait , dr propter ttrramtavgi : addo propter aquam gu-£ari, vehkuium enim laporum est hu-xmidum,

105midum , quod diluit salium differentias,ex qui bus oritur sapor : sonumedere propter aerem : ergo propterelementum qu'mtum odoratui suntproportionatai dabuntur ergo quinquteleinenta. Verum his minus severisomissis, alias perpendamus ratiocinationes.Tres aliæ supersunt viæ investigandinumerum elementorum : prima perqualitates primas , ftcunda ex naturamixtionis, tertia a motu locali mixtorum.Pro prima sic sit argumentum. Totflint elementa , quot sunt possibiles primarumqualitatum combinationes ; sedsunt quatuor, ergo totidem elementa;major probatur , quia a positione proprietatisdiverse , scquitur positio naturæ diverse : ergo cum denturhx qualitates , ut patet experientia , scquiturearum combinationes reperiri. Suntautem quatuor tantum possibiles , calidum& siccum , calidum & humidum,humidum,8cfrigidum,frigidum, &siccum:ergo sunt quatuor elementa.Pro fecunda. Sublato quolibet ex elementis, sequitur inæqualitas miscebilium ,quæ mixtioni contraria est : duoenim frigida vincent unum calidum , 8cE|f duo

106duo calida,unumfrigidum; ergo supercst, ut sin t duo calida , & duo frigi da , admixtionis persectionem , quæ ratio eliciturabAvicenna,loc. cit.Pro rer»w . Mixta . ut ait Arist. i. degen. text. 40. moventur ad motumelementi prævalentis : cum ergo quadruple* motus depræhendatur in mixtis, erunt quatuer elementa : sic igneafursum seruntur, terrea deorsum , aerea,aquis innatant , fluida terminanturalienis terminis , & expanduntur utaqua : - quod patet in flamma , plumbo, .lignis , 8c liquorihus : ergo cum illimotus silt quadruplices; & pendeanrab elemento prædominante , sequitur.dart quatuor elementa. , .Responderi potest ad primum , solvendamesse ' eam dissicultatem , S. .Thomæ, Senecæ , Valletio , Stoicisomnibus, ipsique Galeno, quiomnesaerem calidum else negant. Senecacerte, 1.i. nat q.c. 10. aer frigidui perse ejl , & ehscurtu , lumen illi calorque.aliunde sunt , in sine cap. Natura emmMerit gelidae/i. Quæ assertioStoicorumetiam est : Valles. in 4. meteor. Galenus8. deusupartium, c, s.falsam vocatAristotelis aflertionem. aerem effecalidum. Deinde quid probat contra.ilium*.

107ilium , qui diceret dari tantum tres qualitatesfrimas : calorem , humiditatem ,frigns ? ficcitas enim frivatio eft, cumvix ulla ejus actio deprehendi possir,quæ solo calore non possit explicari ,dissipante humorem , at vero frigussensibile est. Præterea negabunt hascecombinationes , sed corpori simplici ,iimplicem, 8c unicamqualitatem activamassignabunt ; quare ignem calidum,terram frigidam , aquam humidamfaciunt , ponuntque humiditatemtanquam medium , contraria duo frigus & calorem connectens ; cum utroqueenim sibi bene convenit , ignem'frigesieri, terram calesieri , aquam humiditatecarere posse negant : sed horumactionesvelretundi, vel admixtis*confundi , ita ad sensum terram appa»rere calidam, cum id spiritibus igneistribuendum sit. Cum ergo hacpr.mawVrmulta supponat, aut valdecontroversa,aut falsa de numero , & combinationeelementorum, & qualitatum i,nihil per eam consici posse necessarium'est. Et revera Valles. in 4: meteor.Arist. c. i.hancrationem vocatlevissimam.Adsecundam rationem , Respondeo,et iamsi • siot tantum tria elementa > nihil

108hilimpedit, quo minus earationepossintdispensari, ne alterius copia aliorumnumerum excedat. Sic enim corpus , cui necessaria sit humiditas , utj.caloruty. nonne ita dispensabunturelementa , ut sint ignis portionis s.aquæ 3. terrætres, illudque corpus etiamsiunoconstetcalido , tamen calidisin primo anumerandum erit?Ad»»-?<»wargumentum, responderipotest^riwo ut supra: dtinde retorqueoargumentum. Nullum enim mixtumsursum sertur » ergo vel in nullo prævaletignis , quod adversarius non dicet; vel ignis non movetur sursum naturaliter,& per se , sed tantum peraccidens : imo videmusmixta, cujuscunquesint levitatis, centrum petere,inetalla, foffilia quævis, ligna omnisgeneris, liquores , fructus , &etiamagaricum, suber , ipongias &c. Qnæautem aquisinnatant , non alia id rations faciunt , quam quod porosa sintcorpora, molto ae're tumida ; quarenon ita innatant, utsolasui supersiciesaquam tangat, sed tantumdem in aquamdeprimuntur , quantum aquaenecessarium esset æquiponderando suocorpori. Sic navis centum millium pondo,cum sibi in aquadefodit locum,&

109&eo usque deprimitur, dum hinc,&inde centum millia Hbrarum aquæ extruserit,unde & arsnauticasibisumpsitfundamentum , & regulam , quæonera navibus certa proportione præ -scribit imponenda. Et hac inductusexperientia, non existimo improbabilemeam esse sententiam , quæ omniacorpora mixta æqualis esse gravitatisexistimavit, differreautero rationepororumseumeatuum , quos insercitaer,Si ergoratione elementi prædominantiscorpora quædaminnatant, ut vu!tadversarius , quare in navi aurea, &argentea tuto navigari potest , ut norunthi, qui libros Archimedis,. de *his quoevehuntur in aqua, falutaruntelimine , aut qui hydraulicæ , staticæ,nauticæque principia delibarunt? OrontiusFinæus in hydraulko horologioregio, 1. i. hprol.p, 17. navim cupreamadhibuit , & integram machinamHentico II- Galliarum Regi obtulir,eaqueaquis innatabat. ergo non ratio- .ne elementi prædominantis , fed rationepotiusaeris,in poris vel sinubusinclusi vel positi , innatant aut mergu nturmixta. Idem quod in aliis viderepoteris 5 inoleo, quod si in vasto effuderisvase , tantum in aquam deprimetut

110tur, quantum moles ejus habet cummole aquæ in ratione ponderis proportionem; quod si nimia sit olei copia,nequevia sit extrusioni, tune instaroperamentisuperincumbet,qua ratione succos in phialis asservant phar.macopolæ . Ex quibus patet , non probarisussicienteraphilosophis,diiiquaswrelementa,quod erat oflendendum :nunc audiamus in re tam gravi Democritum.tPropositio XIisftrnon est Elementum.•p Robatur primo. Quod caret qualitatibusprimis , illud non est Elementum; sed aer caret qualitatibus primis, ergo non est elementum: majorest evidens , & si a quopiam negetur ,quæstio erit de nomine; riant, si elementum efl'evelit corpus simplex, cumreliquis rrrum universitaUm constituens, eoncedam inco sensu , aerem ejfeelementumSedipR rationes alias dementis essentiales ineste nego : probaturitaque minor. Si aer haberet qualitatesprimas, ineptus esset adid munus,cui destinatus elt a natura, quæ iliumconstituit mediatorem , inter cælum ,&terC

111terram , vehiculum specierum , actionum, influxuum, & accidenti um transportatoremilocum ubi sphæræ activitatisnon mutilantur ; sensiliumcognitionem , & imaginum intentionaliumsincerum side)ussorem ; quarc.,»«b motus locales secit facile divisibilem,ob species intentionales purissimum,& sinecrasstsiediaphanum;propteroculum sine colore, & aliorumsensuum gratia sine sono , sapore , odore,&tangibilitate, quodinaerequietosinceroque patet ; ut actiones propaget: cujusvis extem* impressionisest susceptibilis , atqueut aitTrismegistusin Asclepio ; Atr est organum <vel 'macbina omnium , per cptam ommafiunt ...Quæ qualitates , 8e ossicial cum in a -qua , terra , igni ve non reperiantur, videturnobis anfa porrigi , aliterde aSre,quam dealiisphilosophandi. Cujusinsuperfluidifasvacuoimpediendo, tenuitaspotis subeundis , iubtilttas dilatandisvaporibus crassis , rarefactioniquecorporum ob calorem adjuvandæaptissima est , 8c ubique non tam sua,quam naturæ totius negotia pertractareaptus natus est aer. Vnde sic argumentor.Medium naturale , 8c propriuminter agens, Scpatiens, de neutro participate.

112ticipare debet, sed air est hujusmodi;ffrgo de nullius agentis patientisve qualitatibusparticipat. sit enim aer frigidus,utvolunt Stoici, sic licebit ratiocinari.Sicut non potest ignis activitas per-Tenire ad passum, cum intermediat glacies, ita neque ignis calor peiscntiri potistintermedianteaere: quanamenimratione pura actio calidi,ut 6- vel $ . pervenietad nos, per medium frigidumut 7?Ijt£ Dices raritate aeris ejus reactionempræpediri.Std contra, intensio qualitatit etiamin subjecto raro resistit subjectationicontrarix: itaflamma stuparum , & palearum:sic ignis aqus vitæ , quamvissit rarus,numquam tamen frigori cedet;ita ut frigus in eadem parte lui sit cumcalore : parker si aer dicatur calidushumidusve, corrumpet ,retundet , &adultcrabitactiones frigidas & siccas:ergo neceflario concludendum est, obillud universale aeris ofHcium mediandi,nullam ipsi qualitatem activam inesse :neque enim concipi potest , quanamtandem ratione minoris virtutis agentiumvis,in medio sibi penitus contrariononpessumdetur.

113Consirm atu rex ossicio aeris replendilocum , & pores subeundi ; natura enimdebuic hujusmodi corpus omninoinnoxium creare, nesuasubtilitate, 8cquovis tendendi licentia , aliis corporibusossiceret.Unde VaUefius in 4.. meteor Aristotel. c. l.commentario primo,cum ostendisset , quam parum probassetfuam , de primarum qualitatum combinations, sententiam Dux Peripateticorumi zAn non melior ( inquit ) rat itest airem ,aquo hommes , & perfeBiJJimaanimantia erant perpetuo perpefura , inagentium qualttatum nuUa ,• mediocritatemexcedere , fed temperatum efe , utilia mediocriter afficeret? Ego quidem arbitror,At que proinde sentio , quod in controverfiistonfirmavi , aeremneque calidumnequefrigidum esse, fed in hac opposition temperatum. Nam prater dtBa,quod aliqua qualitatt eft natura proeditum,difficile trahitur ad contrariam ; Jedairenihilest quod citius mutetur, de caloread frigus , & contra desrigor e adcalerem,usque adeo , ut eadem die calidut& frigidus , & utrumque impense frequenter fit , ergoneque cahdus nequefrigidusest. Hæc viri extra omnem doctrinæaleampositiscntentia , quamvisnostræ faveat , tamcn noblscum non est,

114 DlSPUTAT. I.in eo quod temperatum aerem faciat,hoc est de frigore, caloreque moderatepartidpantem. Sed etiam si haberetquatuor graduscaloris tantum, & totidemfrigoris , dissicile rrahereturady*-ftem, quia resisterent alii gradus: erganequt ca'udui neque frigidw est naturasui.Consirmatur/^Knio , quia nihil certia sensibus haurire possemus , si agentiumqualitates in medio , vel favorabili, vel vires addente , ad versante, & imminuenteperciperemus.Vrobztm secundo propositio. Ilia nonest qualitas insita , & effluens a corpore, cujus licet causam ab extrinsecoassignare: sed in ae're nulla est qualitasfrima, cujus causa non sit extrinseca ;nam calescita/ok,frigescit aterra,h\iniesitabaqua , lacubus , uligine, paludibus,fossis , nubibus insicitur, non respuitfodinarumhalitus, pestilentes va.pores, cadaverum fætorem, mutaturventis, mflnxibut fidtrum , & tanquamTrcteus omnium agentium imprestionibusversatilis est : ergomellam babet qualitatevi innatam.Consirmatur i. quia omnibus dementis aliis iesitam ubique eandemprimariamqualitatemyidemus.-ita^rr*

115t vbiquejrigrdaell, aqua bumida ignisnullibi cahdus non est, aer tamen nusphmsibi in qualitate prima similis,nam varietatur, tum a cæli aspectibus,8ccertis plagis , tum abvicinia ignis subterranei,qui ubique maxima portioneterræiminixtusest, ex Hipp. 1. de carnibust-t.& subeodemæquatoretorreturin Monomotapa, rigetin Peruviæmontibus , temperatutest in Brasilia,mutaturventis, marisvicinia, orientismeridieique afflatu , & insinitis aliisvarietatibus , a causa cxtrinseca ortis ,fubjacet : ergo nullam habit qualitateminJttamJtbLDices, has omnes mutationes sierisuccessive , continue ubique ae'rem essehumidum ; 8c a tribus tantum rebusae'rem immutariininstanti, ex Gal- 1.deoculis, particula secunda, c 6. Haitfva.sant quæ aeremfine ullt temporis sp&-tio immutimt: lumensolit ,fulgidui coltr ,t*r lumen vifibiYu spiritus. Quod autemaer ubique hum id us sit, patct ex ejusconsistencia, & humididesinitione, namfacile alienis terminis continetur , successiovero alterations ostendit resistentiaminsitæqualitatis.Std contra. Ilia mutatio non sit continue successive-, nisi quod prxexistat inacre

116 DlSPUTAT. I.acre contraria qualitas ; si enim aer nullaadventitiare esses præalteratus, sedsincerus esset, calesieret in instanti: atvero cum a terra noctu sit fngidus factus, a sole paulatim sensimquecalesit.Ad rationem autem humidi , verumquidem est , aerem ubique liquidumesse , humidumvero nequaquam; hæcenim dcsinitio liquid] est, ut vidcbimusprop. xx.Consirmatur fecundo, quia mutatioomnis , quæ formæ inclination! contraria est, transit, &momeutodurat,ingenita nativaque qualitate redeunte:atqui nulla qualitas abaerereparatur;ergo nulla ipsi estinsita.Probatur tertio eadem propositio.Illud non est elementum quod non potestvenire in compositionem mixti.Sed aer non potest venire in compositionem mixti, ergo aer non est elementum. Major est etna i cum enim elementasintadmixtum faciendum, ssquitur,quod quæ adeumscopum minimeattingerepossunt, non suntelementa,cumnaturanihil frustra faciat.Probatur itaque minor; Illud non potest venire in compositionem mixti,quod refugit unionem cum aliis; sedaer refugit unionem , nam neque inaqua

117ttqua, neque in terra, aut igne sigiturhæretve: vidcmuseniminglobulumsese colligere ut maria dividat, liquoresab eodem secari , &si a visciditate impediatur, tam diu sine adhæsione in illiscarceribusmanebit,dumavoIandiIocusdetur. Contraria vero ratione se se habentalia elementa , ignea enim corpuscukterra miscentur , quod patet in sictilibus, & serro candente ; aqua vero,& terra quam facile , quam subtiliter inlimum coalescunt : ignis etiam intruditipiritus in mediam aquam i Ergocum neque aer cum aliis dementis uniatur,neque ipsi conveniant qualitatesullæex primis,/^ai/»r illi elementinomen »o»convenire, quod erat ostendendum.Pr'opositio XI.Dantur tria tantum Elementa; Terra,e^fqua , Ignis.SEquitur hæc propositio tanquamCoro//sln'»wpræccdentis)nihilominustamen ulterius :Probatur/,r<7»o. Tot suntelemenra,quotreperiuntur in corporum dissolutioneised tria tantum reperiuntur, utChymicisest manisestum ,qui sulphur,

118mercurium , & salem , in omnibus rnixtisreperiunt, agnosce in sulphure ignem,aquaminmercurio, in sale terram: quam vis enim tria hæc sint mixta, nihilominus in singulis ita prædominantursua elementa , ut id potistimumessevideantur,cujuspotioresparteshabent. Ignis ergo copiosissimus estin sulphure , aqua in mercuric , qui totusin fumos abit, & a vaporibus iterumin mercurium coalescic ; In terrasal , quod a pondere conjici potest a*que,acaliis rationibus, sumptis a lib. meteor. Arid. 8c lib. de sensu , & sensili :sal enim se habetad terram vulgarem ,ut io6.ad9i. Aqua marinase habetadterram, ut9o.ad93,qu3eaquamarinaimmixtosale gravior est dulci , ad eamenim se habet,utpi. ad 74- ergo cumterra sit ponderosissima,/^w'tar, quodubi maximum est pondus , ibietiamillaprædominetur ex adversario; ergo sala»l terram resertur^ Adde quod in resolutions quotidiana mvxtorum, & sinearte parata, sunt tantum tria: dneres,fumus , flamma : agnosce in cineribusterram , in sumo vapores aqueos , inflamma spiritus igneos , quod clariusexponam,c. 4.d. 1.Illustrari posset hæc ratio Pythagoræo

119ræorum placitis, nam in temario scecunditatissymbolum,quæelementis convenit,animadverunt ; est enim impa-, rium primus, exparitateuna,&unitatecoalescens , &c. fed fro his vide doBif-Jima Bungi commentaria in myfieriis mimerorumshie enim, non philologura,sed philosophum ageredecrevi.Vrdaaxvtsecundo de singulis. Terra,in sua puritate considerata , habet summumfrigus, magnum pond us , densitatemcraslam, diaphana est secundum quod, suis terminis facile, difsicile alieniscoercetur, aspera,& divisionibusresistit,facile tamen cum aliisdementis unitur, nam ad eorum contactussit friabilis , quæ cum element!naturam exhibeant , sequitur terramesse elementum. Aquahumidissima,terræ se se facile insinuat, alienis terminis facilius quam suis continetur,fluida est, diaphana, densa, satis facile divisibilis, facillime unibilis.mixtisdiluendis aptissima, ergo est elementum. Ignis calidus,fluidus , agilis,rarus ,vagus, permeans, spirituofus,activitatis magna;, facile uniblis,aucta luce gaudens, facile divisibilis,difgregativus , seu diflblutivus dummultum viget , congregativus,& unitivus,

120tivus, si naoderatius agat , colorum omnium radix , corporum expetita portio ,astrorum syngenis, aquæ 8c terræacceptissimushospes, vitæ instrumentum:Ex quibus ignem tffi elementumstatm.Sed hæc tria ad mixtionem sussiciunt; terra enim corpus vel in figuracoercet, aut solidiorem ipsidatcrasim:aqua terrain diluit, & cum prædominatur, certa quadam ratione colliquata,&colara, mixtum fluidum facit;ignisbenigno calore utrumque fovet,liquidum & transpirabile corpus reddit, & aquæ innatans , ne congeletura terra , præpedit ; ignis tamen 8cterræ vinculum videtur aqua ob humiditatem,frigoris & caloris amicamiundecumaersitad mixtionem inutilis,hæcque tria sint satis , sequitur dari rantumtria Ekmenta,^^ erat demonstrandum.Propo-sitio XII.Defimtiones primarum qualttatum abtsfristotele tradita , funs improprioe,quare alias afferre tentavi, Democritiflacitis conformes.A Ristoteles in desinitionibus suitmirabilis ; Plato illius quæstionisstiacC

æstimator, quæ dicitur qui1 est ? fotumterrarum orbem pro accurata desinitioneintelligenda peragrasset , plure*fanehabemusdescriptiones, quamdesinitiones,quod inde colligsre licet,quod plurima absoluta per transcendences respectus exponamus. Sic itaqnefrimas qualitates desinitivit Stagirita.Color ejl qualitai tactilit , congregAnshomogmea, & dijgregans heterogema. i.degen.t. 8.Frigut tfi qualitas taBMU , qua corporafacile ftto termino , difficile alieno tmnitiantur.i. degene.t. 9. &4- meteor, c. r.Humiditas vero , eft qualitas taBilts ,qttacorporadifficilesuis , alienis vero termini; facile com inentur. Ibid.At,curillapamcuIata#</« insingulisdesinitionibus ponitur ? ut scilicetin desinitione postea potentiæ sensitiv*vitiosussiatcirculus,desiniturenimpotentiainordineadobjectum , &,hocobjectum habstaliquid specisicationisapotentia, quod nullo modo admittendumest : deinde nonne calor moderatuscongregat heterogenea in coctionibusnaturalibus , & artisiciosis ? 8cfrigoris vis etiam homogenea congregat, &nimia etiamejus intensio dividit,ficseparat, 8c homogenea, &hæ-F tero-;

teroganea, undefrigoredisrumpi arboresinherciniasylva, & saxa ipsa lacerariserunt, sitque tantum pel accidens,ut frigus in aqua gelu concreta compingatlignis lapidibusque carcerem :quæ adunatie est tantum localis , nonphysica: meliusautem fu iflet, desini rehas qualitates in ordine ad modum o.perandi in mixtione , & generationecorporum ; nam cum ad illam crdinentur, persectiorem notitiam inde oriripar est. Adde, quod desinitio humidisumiturtantum in ordine ad locum, &con venit æque igni , ac aeri , vel aquæ ,facile enim terminatur ignis alienisterminis : quaredicendum est , humididesinitionem convenire tantum fluido,& definitionem sicci solidoi namcoefam ex Aristotele caret qtutlitatibusfrimis , tamen alienis non coercetur, ergo inde coelum est siccum , quodimpticatad hominem. Proponam in re adeodissicili meos conceptus , aliorum si potioressint admissurus non invite : sicitaquedesiniret Democritus.Color est qualitas prima rarefaBivaeorporum , quibus est extrixfeca , institutek natura , ut fvrmarum atiivitatem proritaret,& mixtum in vigore detineat,nttveatque pr)mo\at\>ms ad mixtionem.Fr'gus

Vrigus eft qualtsat prima condmfativacorporum,quitus eft extr'mfeca , institutea natura , ut form* impertum incorporefirmet, effluxus nimiosimpediat, pariesqueadmixtionemvenientes figat.Siccitai estqualitas prima,<jK.i corporaunimem cum aliis refugiunt, comminufaqutdifficile coalescunt; instituta a naturaad vinctela pardm modificanda , & parses ipfai suo mfitu , Ksffigura convenientieoercmd<u.Humiditas est qualitm prima , a quacorpora habont , ut unionem cum altsfacile admittant,adhxreantque , & divi-Ja facile coalescant , inflituta a natura advincula partium modificanda , & partesipsas laxandat, f rout formoefutrit opportunum.Hæ desinitiones, fundatæ sunt in modoagendi qualitatum : videmus eniracalorem rarefaccre , cum ab extrinsecoagit in aliud corpus : sic calor ignisaquam rarefacit, 8c solvit in vapores;at durst calor illeest intrinsecus , & naturalisalicui rei , illam non rarefacit:sic cor a calore sibi insito non raresit,neque piper , quod calidum fit , ideorarumest: deinde calor est veluti principiummotuum in natura , si loquamurde motu ad fubstantiam , undeF x hyemc

hyeme nullæ pene generationes , appetentevere , calor dominans naturammovet , & excttat omnia. Pariter nequefrigusinsitum, & naturale cuipiamrei , illam condensat , sed tantumidagit in ea corpora, quibusabextrinseco,& veluti violenter communicator, facit tamen ne nimia siant effluvia, unde, & impedita ilia spirituumdifflatione, &effluxu, dequoAristoteles,l. l.de plantis, cap. i. sirmius inter mixtainanimata, &diutumius redditformæ dominium , quo sit, utdurentdiutiusfrigida,calidissubinde pereuntibus,sicmarmor, saxa , lapidespretiosi , vix mutantur , cum tamenaluminosa, & bituminosi , terrarumquegenera , ultra certum tempus , usuiin re medica esse non possint : deindecalor movet, frigus vero motum sigit,quem non invite generationis amore»equebatur, sitenim, utpaulatimejusinfluxu partes constipentur , & cumadsit calor in mixtione , coalescant cumsapientia , quæ naturæ motus dirigit ;tpus enim naturæ, opus intdligcntioe.Siccitatis vero, 8c humiditatis desisiitiones,asojido,&fluido, distinguntursatis, neque ignem humidum esseconcedant, cum ignis unionem respuatcum

cummultis, nequeuthumidiicontingit, adhæreat , nam si digitum miserisin aquam , madidum retrahcs, si perignem duxeris , non adhærebunt partesigneæ. Deinde siccitas , & humiditas,vinculis partium seu unionis , rationimodum ponunt ; quare cum hæ desinitionespetantur a sine , ad quem anatura qualitates iliæ institute sunt,videnturmagisaptæ, quamquxvulgoStagiritæ proponuntur , qux ab effectisaccidentalibus , vel a modo quosunt in loco, petitævidentur, cum indistinctioneabaliis rebus : cum tamendesinitio rei naturam explicare debeat ;ac proinde rem illam , a qnalibet aliadistinguere, nam per Mud idem res est,fir quod differs ab emr.i alh, ut ajuntmetaphysici.Quod spectat ad modum agendiqualitatum , etsi in omnibus mixtis admittimuseffluvia corporum , quæ Arifetelesloco citato a Democrito didicit,8c celebrat passim Lucretius i medicine que patroni uno ore vindicant , itaut in eo vix ullum dubium sit , in dementis tamen an ea dentur ? dubitationenon vacat ; siquidem pura elementaporis carere probabile est , quamvisBasso,l. a.deccelo, intent. 2. art. +.E 3: Mis

illisporos tribuat , qui plane necessariisunt ad iilam agendi rationem , nammeat 1 bus indigent effluvia corporumsive aporroiæ, Verum, hssc controversiafacile solvi potest , meatus enim expartepassi, effluvium est ex parteagentis>ac primo quidem elementis adesseilia effluvia, patet in igne, qui paleaslongedissitas, naphtamque, invisibilibusscintillis accendit, terra exhalat , aqu*vaporestolluntursursum, magnonaturæ consilio, quæ ea ratione generationespromovet. Atque ut id concedatur, in Democriti philosophia itaclarum non est , an agant elementa perpropagationem suæ qualitatis. Dicoitaque,ut nudam responsionein , omissaprolixitate , afseram , omnibus elementorumqualitatibus dari propagationem sui peraerem , qui omnis qualitatis capax est , quia nullam habet , quæCum contrarictate sit conjuncta.Calor ergo in agendo magnam habet sphæram activitatis ; frigus exiguam, nam frigida immediato penecontactu opus habent , ut sentiantur :Ser.nirttts certa experientia sibi compertumesse dicit, nulli glaciem nisi palpetmanu innotesccre , si vero clausiscculis rem probet , fore, ut nesciat an, lignum.

lignum, anlibrum, aliudvesociusadmoveat: atcontrarium expertussum ,licet enim , fateor, id a modico intervallodistingui possit i persentitur tamenobscurum frigus absque contactu,resque in nivis glacieique cellisprobaripotestiHumiditas sola partium humidarumadhæsionemadefacit, siccitasautem obscuram habet actionem , vixqueacaloredissipantedistinctam. Maxima activitas est caloris , tum in propagationesui , tum in agendi modo , &vi qnam habet 3 unde ignis potentissimumest naturæ instrumentum, quodaxiomati locum dedlt apud Medicos,Quodnonsanat dntta , sanat medicamentum, quidnonsanat medie amentum , Janatferrum, quod nansanatftrrum , sanat ignis. Parva est sphæra activitatisfrigoris, nulla humidi i scdnatura velocitateactionis hanc carentiam compenfavit, impune enim digitum per flammamignemque trahes ; at sis licet sicciorarena , non immergerisaqua,quinmadesias. Si vero datur siccitas positiva, nefiio qua ratione agat ; humiditasautem , frigus , & color in nulla sunt ratione: sicuti centrum circuli, diameter, &circumserentia,unde&illorumactivitates, & agendi limites sunt in-F 4 com

commensurabik-sactu, potentiaautemcommensurabilia videntur frigus, 8ccalorihumiditasnepotintiaquidem.Atque ex his facile tstekmenta singulxdefinirejuxtaDemocritum ,clariusUmen lingulorum propiietates intelligentur,cum de ultimisatomoramspeciebuserit se;mo. Attulimus ergo primarumqualitatum desinitiones , &c.quod erat faciendum : nunc autem diluendæsunt emergentesadversus hancfundamentalem atomorum doctrinamobjectiones.C A V U T III.Satisft oljeBionibut contra suferioremDemocriti doUrinam. '.DTximuselementaesse materiamprimam, eaque ingenerabilia,&incorruptibila, dempsimus exelementorum numero aerem.quod qualitaribusprimu careat, aliasque consequenteradstruximusassertionesex Democrito,quas ut hactenus munire sumusconati , nunc tuendæ sunt.

Obji ctionesContraincormptibilitatem , &nummm-Ehmcntorttm.OBjicitur primo. Incredibile est tantamignis copiam in ligno esse,quantam ab cjus combustione promividemus , ergo sequitur generari , acproinde clementa non effe ingenera- .bilia,Rtspondec,h*nc dissicultatem solven*dam omnibus illis , qui dicunt elementaefleformaliterinmixto , sienim ignisad sui conservationem indiget caloreactuali, pabulo, & latitudine medii ,quomodo poterit esse in saxo ? si non,indiget , qua de causa 'corrumpetur ?solvo tamen difBcultatem ex propriisDemocritiprincipiis , & utmMsolutiolenius admutatur , adverto expcrienriasop: repetita cdoctus, sphæram igneamdecies ter millies octogentesies quatermajorem abunopulveris nitrati grano,essici, quam sit ipsum granum : cujusrei habes demonstratiomm in his numeris.' . •Graniintegri diameter ,,',', 's. Radix . i . . : ; ,"j -• -CirculusplanusF 5* 4.Plantu

130 D I S T U T,A T t.4. Plamts numerutSphæra solida8. Cubut.Crani accensi diameter48. RadixCirculus pknus£304. P/anus numermSphæra solida110592. Cubut.At , numerus 8. seu cubus grani nonaccent! continetur 13914. in numero1105-91. seu cubo accensi, ut patetperdivisionii Arithmeticæ , & Algebra regulas: ergo sphæra solida accensi deciester millies octingentesies xxiv. continetsphæram solidam non accensi , quod(rat demonstrandum : neque cuiquaminhisct mmeris duiium ens, qui Eucl.1.1*. element, perceperit : sic enim ille,prop. 2. Circuit eam inter si ratienemhatent, tpiam descriftaa diametris quadrata , &prop. 18, Sfhar* inter fe ratio.item habenp Juarum diametorum trifheatam.Tanta itaque ignis copia , qoanamoritur ratione? Respondeo , eam nonesse tantara, videri tamen primo, quiaidem ignis in pluribus locis videtur ratione motm , &rcfraft»onis: sic una, scintilla

131scintilla sursum ascendens lineam ducercin aere videtur , & si baculum ignitumgiraveris,circulum credes, quodergo in his motibus contingit , idem Hiflam ma accidere par est crederei supersiciemscilicet igneorumque spiri -tuumexiguumnumerum multiplicemapparere, &eo copiosiorem, quo motusvelocior est , nam tardus in paucioribuslocis videtur : præterea in omniflammadaturoleaginositas, quærefractionemfacit , &diversum situm , quosit, ut eoetiam nomine idem inpluribuslocis multiplici distractaque specieappareat. Quod si e grano pulveris nitratitanta ignis vis erumpere videtur,cum tamen i 11 i generandodesint apparatus in omnl generatione requisiti,quod dispositionibus, quæ sensim introducidebent,non sit tempus , quantomajor ignis copia in lignorum llruedditeseet? De'mde,cxxm ignis sit lucidus,sit ut omnisflamma ignis essecenseatur,utpote lucetincta, cum tamen resita se non habcat : quare illud omnc ,quod a sensibili magis caloris lucisqueprædominto, rectedenominatur ignis,magnam aquæ , terræ, &aerisportionemimmixtamhabet. S^oisifueenmfatisfaeiant adversari* ; quæret Demociitus*

132critus, utquid-tantavaporumcopia exuno aquæcyatho emergit; num aquade novo generatur ? rarefieri dicer.t »quod itidem de igne, in lignodelitescente,concedemus : quare ignis estin mixtis , veluti compact us , statim autem,ac in latitudinem medii aerispotesterumpere, raresit , & magnum oceupatlocum : & dissolutio sensim facta,sensim etiam ignem prodit , sitquewtea diutumitate major censeatur eju»copia, cum potius lentus motus æstimarideberet . quanam autem rationesiat ea dissolutio, explicabimus in calcedisput. 2.Objicitur secundo multiplex expelientia.i. Aqua ex Æolipilo Vitruvii exit inventummutata.% _ In maris medio , vi remorum , ignisscintillæ emicant , quia interceptus aerin ignem mutatur.3, _ Ignis extirguitur, nequeulH spiritusigneisupersunt,etiam in vaseHermericeclauso.+• Ubicunque est ignis, ibiestlux,.ergo, extinctoigne, nihilignissiiperessefatendumest, quia nulla lux residua est, ergo corruptio ignis secuta estejusextinctionenj.,J. DanC

134Dantur ignes, qui aqua nutriuntur,& in Dtlfhinatu ad Gratianopolhnsons est, qui aqua sua nutrit ignem,unde & fms igneus , illi nomen inditum, cujus fontis meminit S. t~Aug.de Civit. Dei,6. Sol elevat vapores , qui non semper solvunturin pluvias, superest ergo,ut caloris vi , mutentur in aerem. Quibusexperientiis , aliisque , v.idetur convinci,elementa inter se transmutari ,acproinde male stabiliri a Democrito,ea efle ingenerabilia , & incorruptibi-Iia,Experientiæ succedit tttf/» Aristotelis,1. i. degen. c. 6. qui ira agit contraEmpcdoclem , qui cum Democrito sentiebat.Elementa (inqaid) poffunt comparariinter se ex quantitate , ergo habentaliquid commune, ratione eujusmutari possunt. Hoc argumentum Aristotelisfutile est, si non penitus enucleetur, forte autem , & validum , silatens exquiratur medulla- Quantitasenimestaccidens, ergo adhæret alteri,sed in singulis dementis est quantitas,ergo in singulis esteliquid cuiadhæreat,ergo illud subjelium est communeomnibus, ac proinde secundum illu4mutari inyieem poterunt.Et

134 DlSPUTAT. I.£t idem Stagirita; ca-p.^.fiarguit,quæcunque mutuo sunt contraria,pofl'unt invicem transmutari i sed elements sunt inter se contraria , ergo inter se transmutabuntur : major est clara,ex dennitione contrariorum : nam con.trariasunt, quæ sub eodem genere frofita,inter se maximedifferunt, &ab eodemsubjecto sese expellunt : ergo possuntessein eodem subjecto, saltem successive, acproinde ex unius corruptione,altcriusadmittiturgeneratio : ehmenta>verc contraria ejsefatetsensu.Affero instantiam. Omnis alteratioest propter generationem substantia-Iem ; sed ignis , verbi gratia , in terramagit, eam alterat, ergo ut faciataliquid substantiare : atqui omniumagentium sinis est assimilare sibieffectum, ergo sine suo non debet privari,præsertim cum sit prius ignis , properfttgere, quam prepter mixta. Cum itaqueignis terram alteret , & alteratiosit via ad generationem , debetquepassim assimilari agenti , sequitur terram ab igne corrum pi ; & ratio a priori peti potest, a p. 7. nam alterationeponuntur dispositiones ad formam :trgo cum ignis in terram introducatdispositiones, & qaalitates ignis , se*quitm

135quitur etiam ignis formam debere Aiccedere: aide quod contranæ qualitatesdebent posse inhærere subjecto ei.dem , ergo qualitates ignis possunt esscin materiali subjecto qualitatum aquæ,ergo & ipsa ratio specisica ignis live tormasubstantialis.Hæcsunt, met Judith , majoris momenticontra elementorum incorruptionemargumenta, quæin suum diem,ponere sum conatus , ne (quad in Art-Jlotele damnamus , qui maligne ioBrinamadversariorum adducit in medium )videret præ varicari.Restondeo ad frimam experientiam,aquam in Æolipilo Vitruvit violenter,geartisicioscintrusam > ob tenuius foramen , exire non posse , nisi in vaporesattenuetur, qui deinde in aquam refolvunturiterumi atqui vapor est formaliteraqua , ergo nulla ibi sit aquæ corruptio.Ad sceundam, re/pottdio,vi remorum,ignis scintillas posse emicare; quiaelementasunt immixta locis ,de'mde , vel eremis prodiisse dicam , sicut ex lignolauri arctius constricto emicat,utesixo; vel ilium ignem in aere iplo extitisse.aut in aqua.Ad $. 8c 4, i*w , plures requiri conditioner

136tiones igni ad id, ut luceat : in flammacerte necessarium est humid um pingue,& aliqua partium ignearum adunie:lAtomi autem sptritusque ignei omncmchymicorum solertiam , pororum benesiciofallunt.Ad quincami nego ulliim ignem aquanutriri , qua de re videbis in miaTbeerica militarijib. ^.Tbeor.<^,Adfontemilium igneum, qui a me tantumnonest visus, r»fpo»rfeo,siilphureos halitusundiquaque emergere, qui aquasallambunt.Ad sextam rf/co,vapores illos , vel asportarialioaventis, vel in pluvias msensibilessolvi , ut in retum , ae'remquem sl-rotinum dicunt , qui sere rosest vespertmus, in guttas noctu decidentes,in bumorem ilium, quiinherbas,& alia allabitur, ergo nulla exptrientiaprobatumejl , (Umerita tranjmutar'i.Ad rationem Aristotelis rtspondto ,ipsi philosopho ess: solvendam, Coelumenim, quod ex ipsius placitis incorruptible est, habet quantitatem , ergepotestromparari cum dementis, ergo habetaliquid commune , secundum quodtransmurari possit. Sed ex propriis De-'mocriti principiis /o/wargumentum informa.

137forma. Elementa possunt comparariinter se penes quantitatem, co»ers a»r.ergo habentaliquid commune , specisicenego , generice concede : atqui adtransmutationem requiritur communiospecisica ejusdem subjecti: nam moles substantial is ignis differs specifke amole substantial! terræ, ac proindenihilest commune interilla duo, nisi generice , sic coeli materia , si diversa essefca materia terræ, certissimum est, ccelumnunquam in terrain commutaripesse, quianihilest utrique commune,nisi generice, nequeobflat, quod singuliselementisinhæreatquantitas , undeconcludetadversarius, quoderit subjectumspecisiceidem:nam iniis,quætotoetiam genere differunt , videmus nonraro eadem accidentia, 8c qualitates:equidem debuerat ostendere Stagiritafuæ materiæ pvoprietates ab ipsa inseperabiles, & quas soz^M. quarto mod),iisque stabilitis, & demonstratis, potuisseta posteriori ostendere, ubinameamateria reperiretur.*.Ad fecunSam rationem . Contrariapossunt invicem transmutari , nego snajorem,adprobationemmajoris, qundcontraria sese expellant ab eodem subjecto,respondet distinguendo, se ex'pellunt

138pellunta subjecto primario , inhoejionisntgo , a subjectodenominationis , & subjecto secundario inhæsionis concedo.Explico meum responsum , non existimoab ullo philosopho admittifrigusin ignepuro, & defæcato pofle inesse,ita ut ignea pars possit evadere frigida ,ut 6- si ergo in igne videatur hoc improbandum,cur in aqua concedetur ?cum sit utrobique par ratio, & contrariorumeadem sit philosophia ? quarenegavl contraria expelleresea subjectoprimario inh^sionis, quod explicui ,des 1. 1 4 Contrariis idem est subjectuminhæsionis in aere, unde se se mutuo expelluntqualitatessibiiusensx;In mixtisautemest tantum subjectum denominative idem , nam a potiori denominatiosumitur,ibicnim est ignis, &aqua, sed pro alterutrius adfenfum domi-, tiatu mixtum diceturcalidum , vel humidum, ant frigidum , quamvis multaeparticulæ aliter fe se habeant.Pro instantia ultimo adducta exfltctduo prindpia quibus innititur. I.Omneagcns intend it sibi assimilate effectum:si sit agens univocum, & nullialterisilbordinetur, tanquam instrument nmcausæprincipali, verissimum estaxio-Bia, at fiixx arquivocum, vel instrumentum

139tum tantum alterius , cstfalsum:sic enimsol non intendit facere alium solem, dum cftncurrit ad generationemauri, &dolabraflatuamdiflecans, nonintendit facere dolabram , quia est instrumentumideæ, quam habetartiftxinmente, 8tratiohujusrei a priori petipotest, a natura sinis, qui ab omnibu*mediisintenditur: quare, 8chuicaxiomatiinter philosophica datus est locus; Causæ instrumental , & subordinatæagunt in gratiam principalis agentis.II. Autem principium , implicantesine frustra adhibentur media , verissimumest, & facit a nobis ; sinis enimclementorum , 8c suarum actionum unusest, nam esse, estpropter operari,quare cum element* sint propter mixta, etiam omnis generatio siet in gratiam mixti , unde non est prius igniassimilaresibi efsectum , sed verus ordoest, ut ignis agat propter mixtum, cuisubordinatur : ex quibuspattt folutio,AdconsirmationemR. i.distinguen.do.ut supra, desubjecto inhæsionisprimario,& secundario , & de subjectodenominationis : R. 2. tranftat , possefrigus in igne , calorem in terra subie»ctari , nego sussicere hujuscemodi dispositiones,

140sitiones, cumadversariusetiamconcedatelements formaliter in saxo , ubiigniscalorepeneomni caret, & tamenest formaliter ignis.præterquam , quodhxc argumenta procedunt a suppositione,quod deturmateriaprlwia, diverse abelementis, quod Demecritusnegavit.ObjectioneiContra temariumehmcntorum nume*, ' rum.OBjicitur primo. Unum uni estcontrarium,sed datur unum frigidum,& siccum , nempe rm-<»,ergo debet daricalidum,&humidum,nempeaer.Respondeo primo , hoc argumentumsolvendum esseS. Thomæ, Stoicisque,cum quibus Seneca in q . nat. ait , ae'remesse frigidum, Vallesio qui temperatumfacit. Refpondeofecundo , negando ma>jorem , nam uni plura sunt contraria,sic opio contraria sunt alexipharmaca,castorium , assa , semen rutæ , Origanum. Bezahar indiftinftc venenis datur,ex Avicenna in canticis , parte tertia,numero 51. & 1. 4. Fen.6.t. 1. c.j\ Respondeo tertio , unum uni est contrarium,hoc est , unaqualkas uni qualitati,

141ti ,trtmseat major , concido minorem , negoconsiquentiam: namin syllogismo sittransitus a qualitate ad substantiam ,cui nihil est contrarium. Eodem reciditargumentum a quatuor primis contrarietatibuspetitum , de quo supraegimus.Objicitur secundo. Graviras , & 1evitasoriuntura qualitatibus primis, sedaerestgravis, ergo habet qualitatemaprimis ortam , & conscquenterprimas,nam ab effectu necessario cognosciturexistentia causæ, per princip. 11. Minoritaqueprobatur, primo a Mathematicis, qui de aeris pondere scripserunt,inveneruntque ejus punderis momenta, a Francisco de Mendota qui in suoviridario problema instituit, aninatrtnarigariposjit , 3 . adescensu lapidum,&«liorumgravium , quæ3 ae'rispondereprægravata, urgent fuum descensum,8evelocius in sine, quam inprincipio moventur, 4. experimento adducto a Bassoncquifblleminflatumcitiusdescendereait, quam aere vacuum, obaddi-jtum aeris pondus , 1. demotu intent, x.'art. $.Respondeo f nmo negando majorem,priusenimest, elementum esse mobilelocaliter, quamcalidum velfrigidum',nam

142nam corporis desinitio motus importatprincipium', quod gravitatem essevolunt.Responderi posset secundo, neglectamajori , negando minorem , quæ estcontra Aristotelem , qui vult aerem esselevem , in 1. 4. meteor , & 1. de cælo , 1.deortu, & alibi,i'»rum , sive levem sivegravemdicat aerem , manetargumentivis, quare dijlinguenda est major : gravitasinmixtisoriturab dementis, & eoruvacnii,cvncedo, in simplicibus corporibusnego.Ad primam probationem Refpmdeo ,a mechanicis plerisque admitti pro virtutemotriceomnium corporum solamgravitatem , ut per extrusionem deindemotus fuos explicent , verum defua hypothesicura non est mathematico , & ,reveraillamprobare, alterius estfacuLtatis, utait Aristoteles ; ponderare autemaerem , diligentiam non superathumanam, licet enimexigerevidereturspatium corpore leviori plenum, utessetignis regfo , tamen , 8c in ipso aere , 8cin aqua examinari potest, levior enimaer citius extruditur sursum , ponderosiortardius , dataque motuum proportion , de ipso pondere judicari potest 5In acre autem puriori , impurus aer potest

143test examinan , ut si magnum utrem acre insercias ex vulle desumpto, aliumparis ponderis montano , videbis in aeresereniorialterum altero præponderare ,quæ animadversio, ut in aquarum generibusnon inutilis est medicinæ , levioresenim probamus, ex Hipp & Galleno,ira, 8c aeris examen ex bilancenon est spernendum , crasius enimaerdeterior; Verum , hæc nih.il faciuntcontra nos, quia argumentum proceditde elementis jmpuris, contra po-, stuktum 3 .Ad secundum Respondeo , Mendocamloquiexsuppositione,quod deturignis in Lunæ concavo , elicereque consequentiam, illuitrandis veris Lucianihistoriis appositam : sint enim'nave*sinus amplissimi in aeris convexitatepositæ, negat cas ad centrum mundicasuras, quia levissima ignis substantiaaereleviorireplebuntur, unde, & expands velis remigioque in aeris convex'asupersicie poterit navigari : quæMendo^æ curiositas luxus pluriraum,parum autem contra nos roboris obtinet.Ad tertium Respondeo , negando impellilapidem ab aere , sed mobile colligitimpetumin descensu, cujus propor

144 Disput'at. I.portionem certis regulis .digesseruntmechanici, quas favente coelo videbisin meaTheoricamilitari. 1. i.aTheor.I. ad to.Ad quartum, nego experientiam Bassonisveraraesse, sed ipsum ex conjecturaloqui asscro, neque asefactumillius rei experimentum scripsit ; imoexpertus sum æqualibus momentis va.cuum plenumque follem descendere,quod ut meliusexplicetur, & ut solidissimumDemocriticis assertionibusr'undamentum ponaui, sequentem instituoratiocinationem , ex princip. 1 1.Propositio XIIL»ui'er cantgravitate, & levitate.SI experientia, quamaflero, omnicaret errore, peripateticam philosophiamruisse existimo. Sæpiusexpertussum,diversæ gravitatis,siguræ.molis, pondera , æque velociter ab editioribuslocis ad terram pervenire : lignum ,& serreum globum eodem momentoex cad cm horizontali linea pari altitudinedemili , 8c utrumque pari velocitatead terram delatum est , saxum , &glebam , librum , 6t plum bi globum ,pilamlusoriam , globum serreum ,vesicam

145sicum inflatam junxi diversis locis , 8ctemporibus ,nihil tamen , vel minimædifserentiæ potui depræhendere , licetab editissimis turribus experimenta repetiverim: & id in aerescnsi , quod ininani con tingere canit doctissimus Lu»cretius , 1. i.OrtmiA quapropter debent per inanequietumÆque ponderibus nm tquis concitaferri.Cuj us experiments rationem apriorreddere possum us, omnis virtus corporuminanimatorum oritura primiscor*poribus ; Sed prima corpora sum oequalitermobilia , ergo omnia corpora abipsi's orta : major admittitur diserteabAristotele , cum ait corpora moveri proratione elementorum , prob- minor. Ibidebet este eadem vis motrix, ubi parest i 13 i us necessitas, alioqui nature,quæditissima est , desiceret in sui pri*mordiis : atqui par est exigentia , ut omniaelementaparibus momentismoveantur,cum ad idem munussint dcstinata,mixtorum scilicet generation!, ergo debent paribus momentis serri adlocum,ubi persectæ siuntgenerationes,qui est centrum mundi, & regio circacentrum posita. Quibusitapositis.G Prt*

146 DlSPUTAT. I.j ;.Prthatttr propositio. Si aer haberetgravitatem, aut levitatem, faveret quibusdamcorporibus in descensu, alia ve-, ro præpediret, atqui id non facit, ut ex*perientiapatet, erge aer caret gravitate,& levitate : majorissequelamperpendensLucretius , loco cicato , sic ait , po*sita scilicet in medio gravitate, & levitate.Nam per aquas quatunque cadunt, at'queaeradeorsum.Haepra ponderibut casut Cekrare netceJleeft.Probatur itaque major. Ut se habetgravitas aquæ,adea,quæ per ipsam de*scendunt , ita se habet gravitas aeris.Sed gravitas aquæ remoratur leviora »0ergo idem deberet facere gravitas a«ris. Idem de levitate judicium esto : pirumtardius serturper aquam , quamplumbeus globus, 61 si duas pilas rerreasdiversi ponderis , utaiterasitunc

147a. altera lib. 4- minor citius ad aquæfundum pervenier. Quo enim corpusacutius est, eo faciliusdividit resistentiammedii, unde cuneiquoacutiores,come'ius dividunt, & acutior cultri aciespromptius secat : at minor globu*facit angulum contactus, cum aquæpiano, magis dehiscentem ; Sit enimglobus major F. globus minor E. aquæsupersicies A B , angulus contactus amajori circulo CAB. linea directionismotus a centro gravitatis D. sit diameter FDA. Dico primo angulum contactus a majori circulo cum supersicie a.-'quæ esse acutiorem, quam a minori,ac proinde globum minorem faciliuspromptiusque,cæterisparibuSidividereaquam : cum enim lineæ DA, AB. fa*G 1 ciant

148 Disputat. I.ciant angulum rectum BAD. qui induosangulos BAC, CAD. per circumserentiamA C. dividitur,sequitur,quod acutiori facto angulo BAC. sitobtusior remanens D A C. ut patet excommunibus notionibus primi elementorum, atquiestanguliDA C dividere, constituitur enim ex linea directionis,& supersicie corporis , trgi tar*dius divides : quod autem in minoricirculo angulus contactus sit obtusior,facili negotio comprobatur ex princi*pioo.t.EucIid.habetenimseuttotumadpartem, ergo remanens angulus experipheria, 8clineadirectionis acutiorerit,<juod erat demonstrandum, Magnusitem globus supersiciem habet a planaminus remotam, minor autem recedWstatim multumque distat a piano : quare& aqua minus resistit minori. Comfrmatur, quia uterque globus F & E.iibi defodiunt inaquaalveum, quo se*rantur , est autem in concavitate aquæambientis E magis præceps via, minusquea linea directionis alia, ergo minorglobus promptius per aquam, & aliudmedium resistensseretur.Cur ergo idem in aere non contingit,inæqualibus preescrtim ponderibus?lenim, ut ait Euclides, 1. delevi, 8cponCa

149ponderoso , diverse potenffæ diversicontingunt motus, ut quid ejusJemmagnirudirris globi duo , alter ligneuslibræ uni us, alter plurabens librarumjo.per aerem atqualibus momentis seruntur: debereat enim per Theorems2. habere differentes motiones, itautdum unum pedem emetiretur ligneuiglobus, quinquaginta pertrasiret plumbeus?An quia aer sustinet omnino nihil? at prægrandes aves in aere librantur.An quia levisestaer absqueullagravitate , ac proinde gravibus quibuscunquecedit? at certe deberet ea levitasgravioribus facilius cedere ; ergocum omnia perpendiculari motu æqua*libus momentisperaerem serantur, lignum eft,nequegravem neq; levem tjje.Quod cognoscens Democritus apudAristotelem,l. 4-cceli, t.41. solvithancdissiculatem, quæ maximi hoc in locoponderis est ; Democritus itaque exisstimabat, teste philosopho , stricta corpora descendere , quod paucaipsis resistant, lata vero ideo ascendere, superaquam. Subditinstantiam aDemocritoadductam, textu 41. debtrttmiminatrthec etiamfieri , fed solvit moUiter , aitonim, non in unum impetum facere Soun ,w;«wSoun motumtorumqu"fursumG J vummmr

150moventur torporum, quæ solutio nonmollis est, sed nervosa; negat enimparitatem Democritus, cum ait, nonsieri motum in uno, & eodem medio ;aqua enim resistit ob gravitatem humi»ditatemque, aerautem nulliusest resistentiæ,quia gravitate, & levitate emnicaret- Quid vero intelligat per vocemSoun, innuit philosophus : atillam particulam sursum intellige dec-mni motu, qui inaeresit, aerenimrespective ad aquam superior videtur,absolute autem nihil datur sur^sum deorsumque, ut probatur a nobisin <Astrelogia Democriti: Sou autem estvoxabigentis aves apud Aristophatiem,in Vesfis : delata enim violento motupondera eum sonum edunt.Hæc autem experientia depart ponderumomnium ad terram descensunulla habita molis , siguræ, gravitatisexcedentis ratione, aut aliorum, quæxnotum vel accelerare, vel præpedirepossent, Peripateticis omnibus contrasensum est neganda, si suam stare velintdoctrinam, oeteroquin mirum, quantum Democriti sententiæ favet, & Sta*giritænocet:nam si virtus motrix deor-Fum est major in saxo, quam inligno,Cur lignum æque cito descendit ? si atrobique

151f.cbique par est , cur saxum majoris estg-avitatis? certe admiffa scmel gravitate, & levitate, nullo modo concedipotest id sieri , quod tamen oculis ipsisd:præhendimus,Scio quosdam negareab satis editoloco factam experientiam , dicerequenonnullum , quod si ab orbe lunæ deciderenthujusmodipondera,fore ut depræhendereturdiversitas i Jed centra;iensibilis diversitas virtutis , imo ita di»versa, utalterasitin centupla proportione,debet efsectum facere sensibiIiterdiverfum,in fpatio satis c5venienti, sednulla unquam depræhenditur difserentia, quæveluniuscubiti, imopalm*sensibilis eGct,ergo nulla est virtutis difserentia.SctibitCampanellaquæst.3i.a.i- physiologiæ , expertum se , citius pilamunius uncise cadere , quam serream6. librarum , subditqueTvH<'flW»w , quod,aerplus sustineat: at etiam plures suntpanes quæ resistentiam vincunt: nequeenim retardantur suis partibus pondera; cum unicuique parti vis sua motrixinsitasit : moles enim vim intrinsecani.non præpedit, cum ea paribus cum corporecrescatincrementis, quare æqualisest utrinque v irtus , rrspecti ve ad partesquibusrespondet:si enim major globusG4 so-parIjTX

152jo, partes habet devehendas , ipsi concessasunt zo.virtutis motricis momenta, & minori globo , qui 4. constat mamentis, totidem correspondent partesquareinmediononresistenti omniaætque cito descenden.t. Verum nee mihi,nee Campanellæ sides sit, provoco adCxperientiam , quam adeo facilem , &promptam , totubique turres, editioraquelocafaciunt. Atqueut omne suffugiumtollatur adversario,qui propterangulorum opticorum perpendicularempene allapsum negat, ab eo qui sursumest posse discrimen deprehendi ,adsint inferius qui ponderum casumexplorent , & qui superius est rationemhabeas, ut utrusqueponderis supersicies lit in eadem linea horizonti parallel , & bina ejusdem instanti demittantur,veritatis investigandæ causa. Se,-pius cum aliis , & solus, inaquam, interram, variisqueponderrbusexperientiamrepetii , neque unquam vel la*turrr, uuguem abfuerunt a simultatecursus, videndum tamen , ne ventus reflet, si enim aer non sittranquillus, deviabunta linea perpendiculari pondera,&hacillacquerapientur, led quæzcunque perpendiculariter cadent , eaporro nullo discriminc ad terram eodem

153dera instanti pervenisse depreftendes.Ergo aergravitate, & levitate caret ,etiam ex suppositione , quodeæqualitatesdenturin rerum natural quadereinfra Democritus, d.j.cap. i.VidebisScTheoricam meam militarem, lib i.Theor. u,Obiectio.Contra aeris indtfferentum,|""vBlicitur ttrth :Si aercareret quali-^ tatibus primis,inutilis esset respiration!, ad quampotissimum a naturaestordinatus : neque enim humectaret, velrefrigeraret cor.Ut huic objection! siat satis. Obstrvti . non ideo moveri pulmones , quiasucceditaer, sed ideoaeremsuccedere,ouiapulmo movetur, principium enimmotus est a vi vente.Oifervo x, humanum genus in ea re*gione aeris vi vere , quæ a vulgo insinuregioaeris,a doctis dicitur atmejf hara,hoc est , vapida regio , de quaClavius,lib. de crepuseulis; Scheinerus in refractionibuscælestibus, & in Rosa ursina,Kepplerus in paralipomenis ad Vittel-1ionem , eamqu e non in terra modo,fed etiam in stellis probabiliter admit-

154tit GaliUus, obilludprofluviumcorporum, quod in singulis pene deprehendimus.Hanc^i. milliaribus penesperpendicularem commehsuratis surfumexporrectam , quousque scilicetascendunt vapores, facile censuerim,cum Mathematics instrumenta id inserrevideantur:quamvis ea inæqualitcrdiffusaest, cum alibi craulores aut frequentioresvapores exhalation esve fundantur, unde&c aerisdiversitas oritur,ttlibi vero infrequentiores , & fubtilio •ies:quo sit, ut crepuscula septemtrionaliameridionalibus sint longiora , nonideo tantum,quia obliquiores solis radiiperveniunt illuc , verum etiam id a vasporum densitate , exhalationibusquedensioribus oririparest. Quapropter,Sc contra sphærærationes, Hollandiincelebri ilia navigatione , qua ultimoiter ad Sinas per septentrionis glaciemtentarunt, 21. diebus solem citius spcViderunt, quia refractione ingenti factum est, ut sol qui multis gradibus infra horizontem conspicuussieret. Claviusrem mihi incredibilem deproportione.quam habent elementa, resertincap. i . sphæræ Sacrobosciscum ait: ignissphæram habere proportionem majoremcum terra, quam 3 8*80. ad i.&adaerem

155aerem majorem habere,quam 85/803.ad r.globusvero ex terra, &aquacoa-Iescens , eodem autore i se habet ad ae*rem, ut 23 , ad 1, fed tantum abest,ut se*ctatores habeat, quin etiam plurimiexistiment aerem usque ad sirmamenticoncavum porrigi. In eo itaque Claviusvidetur hallucinates , quod vaporumascensum abigneoccurrenteprohibericrederet, unde, cum 5-1 .milliaribustantum ascendant, conjecit non ul.terius aerem exporrigi : Sed ideo slstuntur, quia radius primarius reflectionissolaris non extenditur ulterius,quare vekiculo luminis 8c caloris dcititutivapores colligunt se, ac ad datum fuum nativum redeunt , & consdenfati resolvunturinpluvias, exquibus,Resp. argumento, ntgando majorem,non enim reipiramusaerem,ut est pureaer , sed quatenus vapores dilutos se»cum vehit, quibus atmospb*ra plenaest : aerenim purusa vaporibusinutilisestrespirationi, undesicut aquasuffocat, ita aer subtilior est ex suapte natura, quam ut sit pulmonibus aptus :mixtus autem vaporibus , respirationiaptissimus redditur. Aer itaque loquelæ,pulmonum motui, & refrigerationiusui

156 Objectiones.tisui est,quia ob terræ,& aquæ viciniamfrigus quoddam habet , vapores autemhumectant , ne lingua aut palatum exsiccetur.Quod consirmatur experien<tia, in montibus enim Peruviæ altissimis, nisi vaporibus a spongia madidaori nasoque admota aer diluatur , noscilicet benignis vaporibus incomitaruspectus petat,periculum vitæ manisestumest , & qui hoc spongiæpræsidiodestituti , in transiturf/2Æ»«ri»'tantumsiunt, secum vero præclare actum exi*stimant. Ergo utilior est multo respirationiaer, fine qualitatibus primis ,quam si eas haberet , quia nocivumsemper esset haurire humidum vel frigidumin summo; benignius auteminsinuant se aeri vapores , & cum illoimmixti pectori conducunt.Dices ,si aer frigidus non est, cur ergoTentilamuræstate?Resp. in æstuad solem, nonsentiriventilationem, eamqueesseinutilem,in umbra autem , ubi aer modice est refrigeratus,utilised, & quod novæ sem»per succedant aeris partes , iis quæ nostrocontactu incaluerantamotis.Reliquas oljtSiones , si quæ sunt , exdoctrina, &adducta, & adducenda ,nullo negotio diluere quivis poterit-Dis

157D I S P U T AT I 0. II.DE COMPOSITIONERERUM EX ATOM IS.PRæsuppositia de materalt corporumprincipio doctrina, illudidem materiale contentplaturusest Democrittu , quatenusex ipso Cætera componuntui';sive ut continuum, &mixtum. Priusquæstio tptidsit , suit facienda, quamquæstio quahs fit. Vasquez materiamprimam Aristotelicam existimabat essetotam in toto, & totam in qualibetparte, 8c a quantitate superveniente sie*ridiviiibilem. Sed pace tantiviri priusJubjeBum divisibile est , quam sit quantum, nam radix originaria distinction's est individuitat , quæ separationemsemper patitur , radix autem divisionnis actualis est unio ; Sbtantita* veroreddit corpus impenetrabile , hoc estita, ut cum aliis eodem in loco elsenon postit , ac proinde di visibilitatemmechanicam inducit , quæ manu sitaut serro : at vero sine quantitate, An>gulus materiale principium corporumposset optime dividere, cum partes indivirift

158divjdualiterdifferant.Nuncexhisprincipils,quæfusius comprobare Metaphysicorumest,pergo ad maximumDemocriticæ phylosophiæ myst<r'mm,scilicet ad demonstrationes , quod om~niaex atomissint compaSla : prcgressusin insinitum , indeterminate productiones,partium confusio , impossibiliasunt,nedum quæ satis conci pi pepsins. Equidem damnanaus Democritus,quodfortuitoatomorum concursumundos insinitos dixerit esse productos,damnandus quodeximium adeoopus naturæque universitatem fortunæpotiuscoecisimpetibus , quam providential sapientibus momentis dispensaricrediderit: Sedsi dicamus , DeumOpt. Maximum atomis omriia compofuijst,versimiliorem doctrinam sectabimur,planiorem certo, & multocompen*diosiorem ; quam ut meliusinsinuemsex capitibus digessi. Primo ne aliinon auditi damnentur,præcipuas opinion es de con tinui compositione pau»cis expendo. Secundo alomis omniacomponi probarc conor. Tenium caputin atomorum distictione specisica, & proprietatibus singularum specierumverfatur. Quartum consideratototnos ut in mixtionem veniunt. Qui**

159to Szsexto, objectionibus communibusnobisque peculiaribus sit satis : mathematicorumautem more , ut superiuskci,defimtiones, & frincipia præmitto.I. Desihitiones.I. Pars determinata, est ea quæ habetmagnitudinem, terminis assignabilibussinitam.II. Pars indererminata, est ca quænullisterminis asiignabilibus sinitur.III. Pars communicans , est quæhabet aliquid commune cum alia : sicsemipalmus , est pars communicanspalmi.IV. Linea incommensurabilis, longitudinecum alia dicitur ea , quæ nonest ad aliam, ut numerus ad numerum,hocest,dequainstitui nonpotest com*paratio per numeros , ut si dicatur lineaA —B, se habet ad lineam C D*ut 1. ad 4.V. Linea commensurabilis potenstia , est ea , cujus quadratum est commensurabile, cum quadrato alterius:sic diameter quadrati, quæ est incommenfurabilis longitudine cum costa,esttamen commensurabilis potentia, namquadratum, quod ex diametro sit, dueplum est quadrato costæ , ut patet ex

16047'.nSo Desinit iones.47. propos. i.Eucl. ergosehabentinproportione dupla . quæ his numerisefferripotest,4.8. 16.VI. Divisibilitas Mathematics , divisibilitasextrinseca,divisibile designate, perimaginationem, per intelledumpenes spatium extrinsec.um,sunttermini synonymiapud Democritum.VII. Divisibile vero physice , 8crealiter, est quod ita solvi potest„ utunio vel vinculum solvatur,ita ut ambaepartes existant separatæ , vel si alterapartium sit modus,is pereat, remanenteabsoluto, sic dividitur physice lignum, &charta.VIII. Minimum naturale, est minima extensio, sub qua potest corpusaliquod connaturaliter existere; dicituretiam atomussecundaria.IX. Atomisimpliees, sent elemen*torum indivisibiles particular & linearumphylkarum radices.X. Linea physica , est atomorurasimplicium adunata series, sive longitudophysica , latitudims physicæ expers,hocest,quæ physice penes latitudinemsit indivisibilis, quamvis Mathe*matice, etiam secundum latitudinefl*dividi possit in insinitum, ut etiam secundum longitudinem. 1*t autem

161.Desinitions* iojus longitudopatitur divisions reale,physicasque, ^atomialineacompi'XI. Supersicies physics, estcxten.sio ,n longum ,&Iatum , profunditatisphysic* experi , si ve est prima veluti a<tomoruminstratio.. ,X ]}-, fj8ura , est W* sub aliqoo ,wl aliquibui terminis comprehendsXIII. Parses Mathematicæ sent exquæsequaatur divisibilitatem mathematicara,de qua desinit. 6*., *, Principia.*• E*e°, qu°dresest, velnonest;potest dici esse, vel non esse. Conceptusenim mensuraestreientitas, menfuraautem vocis est conceptus , mensumautem vocisestcenceptus,& ipsa re*.I I. Radix distinctionis adæquatæincreatisest individuatio , cujus notaunica, & infallibihs, est diverse existentia,ntm,III. Per illud idem res distinguitutab omni alia , per quod constituitur iosuoeffi.I V. Eorum , quæ idemtisicantur ,non datur distinctio realis, nequesc.paratio.V. Non potest concipi , quanam rations

162tione id , quod tangit secundum se totum,possit facere majus , si non habeasvirtualiter partes , ac proinde verum estAristotelis eflatum : mdimfilnU junBummdivifibili,nonp0ttftfactre majus. _VI. Natura adhorret processus ininsinitum.VII. Qui dat csse , dat etiam con*sequentiaadesse.VIII- Res naturales conantur semper redire ad naturalem fuum statum ,quem primo, &£erseappetit natura ,utsibi magisconvpnientesti.I X. Qui appetit tineiftiappetit ctiaminedia ad istum necsssaria.X. Eadem est ratio totius homogenei,& omnium ej us partium.XI. Opus naturæ, opus intelligenti*.XII. Similia facilius adunantur,undesympathiarum, ficamicitiarumparonymphus est similitudo,<a*or enimsimiles vel i n venit vel facit,ignis ignemtrahit, namsicandelamadmoveas foco,videbis ad ipsum inclinari candelesiammam.XIII. Non sunt expendendæ actio*nes physicæ regulis stricteGeometricis.XIV. Sensibiliaper sensussuntjudicanda,nam illius est potentiæjudicare

163care de re, perquam res cognolcitur,neque sides omnis scnsibus deneganda.X V. Posita experentia oportetphuIofophari, & experientias accurate fa.ctas tanquam principiapersenota ad.mitrere.XVI. Unlo, Jive sit modus realis,Jive connotatio , est essentialiter pluriumunio.XVII. Tempus, locus, stu spttium,2c motus, sunt analoga.j. Po»tu LAT*.I. Cujuscunque motus aflignarespatium, & tempus.. II. Quolibet assignato numero,majorem assignare , 8c qualibet lineadata, majorem ducere.HI. Quidquid magnitudinem habet,sinitamque extensionem, sipluribusdimensionibussubstet,concedatur,illi suam inessesiguram.CaIUT. I.Sentent'u cekbres decomposetione contimi.Pesæ pretium non est, sin*gulorum diversade continuicompositione placita reserre,aut eorum discutere fandamenta,o

164 De A to mismima, dissicultates proponere, &uniuscujusqusjugulura -maniseftis arguments petere , paucaquædamper synopsimretulisse , satis erit institutomeo,quiomni plagiatu abstinere proposui: adeat Aristotelis explanatoresphilosophiæ candidatus , perlegat SuarezinMetaphys. Aversam , Complutenses,insinitosque alios , qui in hactju*sthw plurimum insudarunt.ircvittrft fe exfediet Dtmocritui.Proposstio XIV.Continuum non consttt expunftuMatbemattcis.r^Esinivit Euclides puuctum Mathematicum,cujus pars nulla sit , caretenimomni dimensione , longitudinescilicet, latitudine, & profunditate, &consequenter etiam sigura nulla prædi*tum est. ExpunctisMathematicisomniacomponi,ex antiquis complures , erecentioribus pauci voluerunt , hos inter Arriaga ingenuS , sed tamen nonprobabili philosophis consessione, eamdum pro viribus tuetur, nonnunquamcbjeBionibut ajefiirifaiis non poffe elicit.Qui punctis mathematicis subscribunt,*»/,/»•» suntfactionis, alii enimsinita

165fimpliciter, & determinate . »//isinitasecundum quid,seu indeterminate, alii▼eroinsinita simpliciter puncta in continuo,quantumvis parvo, admittunt.i. §lgi. admittunt sinita, mgant illudaxioma Aristotelis, punBum puriftt additumnon potestfacere majut , afferunf*que exemplum e quantitate dilcreta,unitai enim addita unitatt facitmajur,ad probationer!] illius majoris , quodscilicet punctum tangat secundum setotum , ergo non poteit facere majus,concedunt anttcedms, negant confeq. 2.S»» autem insinite puncta admittunt incontinuo, ii cum Platoneinsinita</»oadmittunt, magnum, &parvum. VideArist.j.physt.^.&i/r<'quidemfaciliussolvuntargumentaMathematica, quorumi. hypothesis efl poftul, i.bujus;niquomodo di videtur bifariam linea quintque punctorum, tt/enim intermediumperibit,t'»/alterutri parti adhærebit, sii. est contra i. postulatum, si i. est contra Euclid, lib. I. prop, 9. Verum, quidquidtandem subterfugii exquirant,clareeam convicit falsitatis , & impossibilitatis,Aristotelestotopenelib.tf.phys.ubi ostendit motum , tempus , & spatium,»//i anahga, quare si componereturcontinuum ex punctisMathematicis,

166cis, nullus motus altero velocior esset.Scio Arriagam, ut hanc, cæteroqui nonsolubilem difRcultatem eluderet,excogitassegenus quoddam motus, quummorulis, aut quietc interpolatadistingviit:unde omnia æqualiter moverivult, sed motus ideo est lentus, quodmobile sepius, idemtidem, & diutiusquiescat) motus vero ideo ceusetur "Wlox,quod infrequentius mobile quiescat, formica lentius movetur, quarhaquilæ ; quod hæc brevioribus pausissuum motum distinguat, illalongioribus:longissimis veroiisquefrequentwbus movetur animal illud Americanum.cui a lento incessu pigritue nomencstfactum, duobus enim diebus, totidemquenoctibus, non consiciet iter10. passuum.Qui ergo huicdepunctismachema*ticis sententiæ subscribunt, concedunt.i.punctum punctoadditum facere majus.i. non dari motum successivum,sedtantumdiscretum. j. motusomnesæqualis esse velocitatis, sum enimpun-Eta minimum , quod pertranjiri pojpnt,& quies quæ in his motibus inesse singitur,non est motus, 4. Tempus etiamex instantibus componunt, f. debentnccessario conccdcre rotara dissolvi,

167D.H. Ca p. I. i<S7dnm movetur circa axem , nam cumlentius moveatur , debet quiesccre,dum circulus major in circumserentiaconstitutus movetur, ergo cum saltemuno puncto circulus exterior præcedat,sequitur puncta eadem punctis iisdemnon correspondere: quod est absurdum,& incredibile , wpo continuum non conflittexptuiBis mathematicii.Propositio XV.Continuum non compomtur ex partilus,& punRis mathematicis fimul.QV'art% hanc tuetur sententiam inMctaphys. disput. de quantitate ,ubi dicit, dari punSa qua parses parti*bus jttngat, sed præterquam quod easdemdissicultates habet , quas opiniosuperior , novis insuper implicatur ,dum partes admitttt : quanam enim radoneintelligi possunt, unit* autttr*minam , nisi puncta adæquentur partibus? deinde , cum puncta ilia ttttUsint modalia, utvolunt, nonneconce*dere debet partes , entia scilicet abjohtasine iisesse posse? amplius, cum nondetur pars ultima, quomodo dabiturpunctum ultimumi id est , terminativum? prasterea, vel inter unum indi*r visi,

168indivisibile , & alia indivisibilia , inter*mediat 3.\iquid,velmhi\:{\frintum,entergo pars sine punctis, f\sicundum,totumcon (labi t indivisibilibus.HæcSuaris opinio, omnium difficili.ma est, omnium enimobjectiones suasfacit , & nulla vitat argumenta , quæiint alicujus momenti.Propositio XVI.Cint'muumnon confiat exjtmpliciontita'. te, ante divisionem indifiincta.A Lbertinus huj us factionis caput est," negat enim partes continui antedivisionem actualem esse distinctas inter se. Eamque dicendi rationem excogitavit,utdissicultati departium distinctioneoccurreret. Contendit isdistinctionemomnem^niirreab extrinseco,hoc est , per designationem , vel divisionem actualem, Sed unico argumenta, quod instar omnium est , reselli potest.Quæ possunt existere actu separata,distinguntur realiter, sed partes possuntexistere actu separatæ ,ergo distinguntur realiter, etiam ante divisionem,divisio enim non dat eis entitatem , &individuationem , quæ ipsiscstintrinseca,

169seen, & est radix distinctionis. Majorfyllogismi est unica distinctionum regula,quam si neget Albertinus , quomodoprobabic Aristotelem a Platonedistingue? Minor estcerra etiam sensu,pars enim A , est sine parte B , quaravisantea unum continuum facerenr:quod autem radix distinctionis sitpropriaentitas,prob. exprincip. j.perilludidem res distinguitur ab omnialia, perquam constituitur in suo efle, sed singulæconltituuntur in suo esse per suamentitatem , ergo per illam distinguuntura quavis alia : deinde non potest dies,pars A., t&pari B, ergo pars A , distinguitur realiter , a pane B, quæexi.* • J , & 4- principio nota sunt.Propositio XVII.'Centinuum mnconBat parttbusjyncategorematiceinfimeis,HAnc opinionem vulgus philofiphtrumnunc docet .- sed quam maleingenia torqueat , norunt studiofe omner.suum fundament um dupltx est, primumsumiturab Aristotele, lib. de lineisinsecabelibus, ubiargumentis mathematicisprobat , nullam dari lineamindivisibilem.

170 De A T 0 MIS.Secundo, indacunturinhancsententiam, ex ratione motus localis , gj 'temporis , quod cum semper fluat,nullanque habeat partem totam simul,litque ininsinitumdivisibile, sequitur,ejusetiampartes insinitas esse fyncategorematice;Sed facile his rationibusfuo loco satisfaciemus , dum ipsi inspinisdesixi hærebunt , sic emm involvunturinnttmero, difiinBione, dlvi/ione,tomparabilhaie , & motu , ut quæ rcsponsanunquam percipere potui, autargumentis nitidissimis commode aptare, neque etiam illis quidquam darepossim probabilitatis , cum optimus veritatischaracter sit lux , & claritat , inillis aucem meras tevchrar reperi. V.Arriagam, Complutenses , Oviedum,Suarem, aliosque.Propositio XVIII,Nummt»partium coniinmnontststcutinumerifinitipoijibiks.tlÆc opinio nititur ingeniosissimo1 anaUgifmo quantitatis discretæ adcontinuam.I. Sicuti tota collectio numerorum.sinitorum possibilium est sinita, sed limitibusincertis, ita tota collectio partium

171tium sinita est, sed indeteiminate. II.Sicuti numerorum fini torum maximusassignabilis non est, ita neque in partibusassignari nequit minima. III.Omnis numcrus sinttus, est secundumquid distinctus, & secundum quid indistinctus: nam idem numerus temariuspotest comparari cum alio temario,a quo distinguiturrealiter adequate i vel potest comparari cum binario,quem includit , & abillo distinguiturrealiter inadequate; vel potest comparari cum tribus unitatibus collectivesumptis, & sic distinguitur tantumsecundumpræcisivamintellectus formalitatem.Sic palmus distinguitur adequate ab alio palmo, inadequate a settiipalmosui , & formaliter tantum aduobus semipalmis. I V. Sicuti numerisiniti possibles dicuntur secundum quid indeterminati , communicantes,inasiignabiles ; ita & partescontinui , quæ necessario inaliisincluduntur: nullaque communicans est,quæsuis partibus nonconstet, quirum,respectu est totum. V. Sicuti per intellectual numeri siniti possibiles ponunturextra causes, ita intellectus vipars indeterminata , & communicans'fit totum determinatum , sublata bull z bitudine*

172bitudine, quamcumaliishabebat.'Defhuo hanc op'mionem, I. Numerisiniti constant indivisibilibus unitatibus, suntque entia formaliter intentiona'ia, & de omnibus numeris licethabere communem mensuram , id estunitatem : atqui ex adversario continuum non constat ex indivisibilibus,partes continui sunt omnesaparte rei,meque cujusvis magnitudinis daturmensura com munis, ex EucliJe, 1. 10.ubi lineas incommensurabiles dari ostendit, ergo vitiosus est analogismut.II. Implicat , omnes numeros sinitospossibles ponisimul extra causal, quarecum non possint esse , ne quidemper intellectum collective , quomodoconcedit adversaries esse realiter a parterei?materialiter enim existerent,. sivera esset eius opinio. in. Tot eruntpartes in grano cpriandri, quot intotiusterræ globo , utrobique sicuti numerorumsinirorum collectio , quodest contra fr.mam notionem Eucl. totummajus est sua parte. Quod cognescensacutissirausLucretius, 1. t.itaargumentatur.Eigo rerum inter summam minimamquequideiset.,tfilerit, utdijlet, ttam quamvisfund'ttus

173dittts cnmisSummafitinfinitd, tttmen parvi/Jimaqua sumEx infinitis conflabum pan i bus aqui,<Hwd quoniam ratio rcclamat , veravegantqueCrtdert pojse antmi , viBm fateartnecejjeejl,EJse ea quoe tiullis'jam praditapartibusextant.Non est itaque vera opinio , quæ dicittnumeros finitos poffibiles,& cont'muum inrationc numeri part rationt fe fe habtrt :quod erat ostendendum.G A P V T II.QUOD OMNIA EXATOMIS CONSTENT.POtuiflem quadraginta duas decompositione continui reserresententias , in quibus novainventa novis , & inextricabilibus fruticantdissicultatibus , sic ut hydroe videantur, quibus dissecta capita ex propriointeritu exitiali feenore nascendi , 8Cmultiplicand! se se jus habent. Nunc/epultamin puteo veritatem DemocritiAuspiritsbauriamui.H y Pr(v

174 De Atomis.Propos it io. XIX.Continuum componitur ex atomis ,Jive cerfufeulisfinitis numero , adequate interfe distinctis , cert a & determinate *•re<t.HAnc opinionem probabo, cum.aliquid ordine methodico de nomine <«»wipræmisero. Primo A tomosvocabulum , est Græcum , a radice temno,&verbali Tomh, id est, sectio:quare tttomns idem est , atque indivfibi-U. Sumiturdiversimode, nam Isidorus,1. i j . etymoleg. c. i. agnoscit atomosin corf ore , tempore , numero , & littera.Deinde vulgus minutio're'm pulverem,volantesque in ae're sestucarum laciniolasatomos vocat, cum tamen roixtasint. Secunde ,quamvis nominis Atomos derivatio oriatur a radice temno;ut ait Isidorus , Plutarchus, Scapula,Budæus , & alii ; tamen dici posset cumHesichio generari a radice At m o s,quodsignisicat flatum , halitum , vaporem, fumum , præcipuorum naturæcorporum , aeris , terra , aqua , &ignircorollaria , & a mixtione ad dissolutionem, vel ab interitu ad generationempergentium fymptomata,ut scilicet hac

175etymologiahabeamus veluti ansam dubitandi,andivini illiNomenclatores,qnosapprimelaudavit Plato in Cratylo,omnia ex atomis componi crediderint ,comhujuscemodi vocabulum cumelementorumdispersione,quæ per corpusculasieret,nonnihil habeat similitudinis;quapropter<«<tf»»nstis idemsonabat, quod nobis vaperum aut funi particu\*: nomen certe atmos etiam apudPlutarchum in eo sensu sumitur nonsemel. Tertit proprie , & clare nihil estaliud , quam corpusculum rantæpravitatis,elusque genii, ut nullatenusdividipossit , differtque a puncto Mathematico,quod hujus nulla sit pars, ncqueintrinseca, neque per designationem,eademquesui virtualitate, qua spectatorientera, occidenti adlpirat, neque ullomodoconcipi potest, quacunque dimensionedonatum; atemus autem suaihabet dimensiones, suas virtnalitates,correspondentes spatio,sedcum persectaindivisibilitate , & quamvis siguracoerceat u r, non ideo tamm phyficam divifanempattunquampoterit. His irapræexplicatis,adduci possunt 0B0 fundamental, quibus hæc Democriti princepscpmio propugnari posset.

176Vrimtim fundamentum. Naturals*frincip.6. omnem refugit insinitatem,ergo ejusprincipium materiale non estinsinitas : sed si continuum haberetpastes insinitas, vel categorematice,rt/indeterminate , e;us principium materiale essetvagum. & indeterminatum;ergo pastes continui non sunt insinitæ,nequenumeriindeterminati: »tgodaturpnma, Sc ultima, quod admitti nonpotest,quin atomi consequenter admittantur,quandoquidem evidentes suntcontrapuncta Mathematica, presertimsinira , demonstrationes. Ordo qui itanaturæ, &fapienti rerum omnium architectoDeo cordi est, sine numeroservarinon potest , qui quidem numerussinitus est absolute, sicutsuis mensuriscontineatur,Sicumdum fundamentum. Avicennain i.Fen.doctrina ix.i.sicdesinittemperamentum, ut sit, qualitas quoe criturtxmutua aBiotiei (ypaisione contraria'rum qualitatum elemcnerum , quorumpanes ita ad minima sunt redaBa , ut cuiufquetarum plurimum contingat , plurimumalteriusproveniet,cum mim ita mumtuopatiuntur, & agunt (sfc Undesicargumentor. Elementa constant ex miiumis,ergo constant ex indivisibilibus,sed

177fed elementa, præmissis, sunt materiaprima, ergo materia pri ma constat expuris indivisibilibus, hoc est atomis,Vcob. antecedent. Conditiones intrinsecæ, ad agendum neceflariæ, annumeranturinter dispositionis , ad formæintroductionem , aut rei conservationem:ratio ejl , qufa, cum esse sit propteroperari, neque sine illisconditionibuspossitesse agensin actu primo ad operandum,sequiter etiam neque ullo modosic esse posse connaturaliter. Conditiones autem illæ , ad agendum necessarian dicunturintrinsecæ, cum se tenentex parte agentis ; extrinsecæ , cum exparte medii vel passi : atqui , inter conditiones intrinsecas ad agendum necessariasest extensio certa, & determinate, infra quatti si restringatur agens;jam omnino actionem parere poterit:trgo neque ut sic , poterit existere : quarephilosophi communi sere consensu etiamin dementis admisere minima,quæ ab ali is termini parvitatis, abaliistermini extensivi , ab aliis mini ma quodsie, abaliis diminutæ entitates, aVirgilioin physica sua allegorica , hoc est,in Sileni Ecloga , semina rcrum, a Democritonostro<**<»»i,& radices corpo-,rum npminantur : bis ita Jlaiilitfi.

178Prbbatur cons, prima argument!, minimascilicetillaesseatomos Democriticas, hoc est corpuscuk divisionis omnisincapacia. Primo quidem contraeos , qui negant materiam primam peripateticamposse esse sine forma, cumtamenminimadariconsiteantur, sit minimum ignis. A,peto ut dividatur: debentipli ex suis principiis admitterehypothesim , & concedere ignemdestruendum,quod scilicet nulla deincepsforma subitura sit , tum quod non sintdispositiones, tum quod omnium formarumsimplicissima sit elementataris,quæcumibisubsisterenonpossit, multominus de alia concedi debet. Erg*tiel materia erit destituta omni forma,reldabitur annihilatio naturalis, quodadversarius negaveratantea: restat trgohujuscemodi minima elementalia esseiodivisibilia.Probatur secundo , etiam ad hominem; materia est propter formas , sedformæ non possunt esse in minori extensione,quam habent minima: ergoneque materia potest in minorem particulamdividii quod si supponatur divisa,illi nonconvenietdesinitiomateriæprimæ: erit enimut sic, formæotnniinepta, ergo ex rninimorum doctrina

179,ctrina redditur probabile dari atomosi2>rria»iFundamentumsumitura rationecreationis : Tot sunt creationesinmateriaprima,quot sunt individua;ied nullum individuum est indeterminatumi.erge nulfa creatio parker eritindeterminata: sequitur itaque, quodomnes partes continui sunt adequatedistinctæ a quibuslibet aliis: ergo suntindivisibiles ; & ratio a priori est, quianihilponitur extra causas, nisi in individuo: quidquidautem est in individuo,distinguitur adæquate a quovis alio ferfrincip. j.Qgartum Fundamentum sumitur aDatura unionis , ad cujus intelligentiam,suppono, ens modale ejus esse naturæ utjungatur semper absoluto , nequesine ipso possit subsistere. Sic, exempligratia, intellectio sine intellectu nonpotest este, quamvis intellectus esse poslitsine intellectioneiunio non potest essesine partibus , quamvis partes esse potiint sine unione. Unde sic arguments. IIllud rantum , quod sit independenterafubjecto,est terminus creationis,sed unio non sit independenter a subjecto,ergo unio non est terminus creationis ; Cum eigo terminus creationis

180inmateria prima careat omni unione,sequiturquodestexindivilibilibus, divisibilitasenira oritur ab unionis solutione.Consirmaturex princip.7. subjectuniunde elicitur aliud ,pri us est naturaillo,quod elicitur , sed partes materiæ prims: sunt subjectum, unde elicitur unio,trgo sunt prius natuia omni unione :trgo in illo priori naturæ debent intelligisine ulla unione , ac proinde indivisibles,Dices , non posse i ntelligi sine unionealiqua implicita. Sed contra. Illud ,quod non est de essentia rei , non ingredkurconceptum rei , sed unio non estde essentia partium materiæ primavrgflnon ingreditur earum conceptum ; Major est certa exprincip. 1. probatur minor, nullus modus actualis estdeessentiarei,sed unio est modus actualis partium, ergo non est de essentia ; nequedeillarum conceptu : si ergo partes concipiuntursine ilia unione, intelligunturindi visibiles : dixi modum aBualem, quiamodus , quatenus abstrahit ab existentia,estde essentia aliquarum potentiarum.quæ ab illospecisicantur: sic in»tellectus dicit essentiakm ordinem adinteilsctionem > actualitas tamen iutellectionii

181Iectionis non estdeejus essentia, alioquinecessario semper intelligeretactu.Cum ergo in illo priori naturæ veltemporis partes materiæ primæ intelli*gantur, sineulla unione, scquetureametiamintelligiconstareexatomis;nequedicas posse carere hac vel ilia unioneinon tamen omni , quia cum unio frvtdistributive , five collective , five determinate,^* indeterminate intelligatur,.educatur e partitas , sequit-ur partesesse prioresnatura, acproinde in illopriori intelliguntur sine ulla unione,ergo indivisibles. Hoc certe fundamentumsatis est pro Democrito validum,Quintum Fundamentum sumitur abimpossibilitate partium insinitarum incontinue Tot sunt extensiones quantitative, quot sunt physicæpartes, sednemine cogitante , sunt insinite syncategorematice,erunt ergo totidem er.tensiones : atqui impossibileest , ut insinite actu existentes extensiones facianttantum unam sinitam : ergo etiam estimpossibile sinitam exteniionem constareex insinitis actu existentibus.Dices prime , esse tantum syncategorematieeinsinitas-Sed contra, nihi est hie in potentia,ergo

182ergo omnes sunt actu ; sed insinitumsyncategorematicum dicit aliquid actu,aliud in potentia , ergo hie non sunt insinitæsyncategorematice ; cum enimnulla sit qua: nonaugeat continuum,/»j'M^aresseincrementaactuinsinita.Dices secundo , argumentum transirev a partibus indeterminatis ad determinatas.Sed contra. Nulla est quæ non existat, ergo nulla est indeterminata: quidquidenim existit, existit in individuo:omne autem individuum est determinatum.Dices ttrth , a distributive ad collect! vum non valere,Sed contra, si hoc argumentum noocondudat,/»»* extensions aBu infinite,ergo totum refuhans est infinitum in extensiine: quomodo probabunt insinitiscubitis sieri insinitum categorematicumin extensione.Sextum Fundamentum. Rationibusistis accedunt experient'ue Chymicorum,quas videbis apud Danielem Sennertumin hyponeumate3,c. i. xtbide atomic illo unico capite tractat, quodillibatumtibi relinquo in fonte videndum.Curiosiorem habeo experientiam,& naturali miraculo propiorem , ex JacoboD

183cobo Gaserello in suis curiositatibusinauditis. Iliam paucis expono , quodscilicet ineatanquam in speculo, Democritacæphilosophiæ myfienum omnerefulgeat.Narratille, oculatosquetestes appellat suo nomine, viros graves, & suæ domui satis notos , qui in PoloniMedici mu&o phialas compluresviderunt , in quarum fundo pulveres exarte præparati florum animas in cineribusconservabant, vivebantque vulutisuis in umis. Spectaculum hospitibusgratum exhibiturus doctissimus illechymicus , accensam candelamdetentxin aere phialæ , qua rosæ cineres præparati asseryabantur , certa distantia fupponit,vix calor sese in vitruminsinuaverat,cumeccetibi moveri corpusculorumpulverisquepopulos , cinerem ilium leniter agitari, dum tandem posthoræ sere intervallumtotus ille pulviscollecto calore in media phialæ areasuspenses , variis deinceps confusisquemotibus undiquaqne cieri cepit ; sicutdum apes alveavia mutantes in aerismedioin nubem coactæ confuso volatuhinc , & inde, per sua castra volitant:tandem variisagitationibus, quasi se seatomiadunionem'quæritarent , paulatirainrosamperfectissimam corpuscuh

184 D I S P V T A T. A.la ilia coaluerunt, cui neque in soli isordo, neque color, neque meditulliumcroceum deesse videbatur. Sed JpcEia*cultim remota cunddn statimdesiit , recidentibusadphiafcefundumatoOTViqua:caloris vi inaere detinebantur , . utquotidieradiorum solarium benesicio sestucispulverique contingit ; & unaquæquequeminrosa nondum distplutalocum occupaverat, eundem inhujuscemodiartisiciosa restitutioneobtinebat; non secus ac subtiliffim us hujusseculi philosophus Cabæus post Gilber.1. r.c.18. in philosophia magneticsrcsert , quod si avellererur a suo locpterræglobus, non modo in eundem recideret,verum etiam pars septentrionirespondens , se se ad ilium converteret,servarentque cceteræ partes , eosdemquoshabent cum Sole aipectus : ita 8cminimum unum , quod meditullium inrosaria cfrbrmabat, inphiala suum repetitlocum, neque foliorum texturamfubit, &omnem motus rationem experiu ndo sua in sede consistit , ut ait Lucret.1. 1.Omm gmurmotus , 12 cat us expert •undoTendon dtvmmt in salts dijposit*raftSew

185Scio, Freytagium in noctibus medicisbane de rosa fabulam appellare, verumQnercctanus magni nominis GallorumRegis Consiliarius, &medicus, eam ase visam resers in desens. contra Anonymum, c. 13. adducitquealiostestesoculatos , idem Gafarellus. Democritusautemchymiæ mysteriis, &Ægyptiorumdoctrina eo argumento astruebatmortuorum reserrectionem , exPlin.l. 7.c.ff.utquænaturæ magisfaveret, conservari suum in melle corpusjussit , Lacedæmoniorum consuetudine,quibus ita in usu fuisse positum,ait Comelius Nepos , & Xenophon.Illudque institutum a Democrito manasse>,testis est Varro, apud NoniumMarccllum , quart Heradides Pontiusphis sipit , qui proecepit ut comiurerent( corpora ) quam Democritw , qui ut inmile ft rvarent , quem fi vulgus fe cut usejfet : peream , sicertumdenariiscalicemmulfi tmert posfimus Consirmatur autoritatePlinii. 1. 7. 3. qui ait, visumase Hippo-centaurum in melle. Columella,1. 1i. c 45-. Cumenim lnortuorumresurrectionem ab Ægyptiis didicisset, videretque balsamo condiri,& asservari in Ægypto cadavera antt.quissimo more , ut patet ex Gencsi , c,J-.V.2.

186 De A t o m i s5. ». ». desiciente in Thracia balsamo,meladhiberijussit.Hoc autem reformationis rose exemflumDemocritisensum in totius mundiortu sub oculos ponit , quæfusius exfliabimuspropose, jt.Septimum Fundamentum fumitur a.Lucretio, qui itaargumentatur,l' 1.Prat erea nisi ertt minimum , parvijjima' qu/eque.Corpora conjlahunt ex partibus infnitit.grippe uhi drmidia parlU , parssemperhabebtt.Demidiam partem , ntc res proefinitt, uUa.Quod absurdissimum est;& si processusin insinitum passim damnant , quarein continuoadmittunt ? Probat insuperitideml, i.Lucretdari minima corpora, quoefintirrvifibilia, inductione venti,odorum, dispersi humoris, attritionis,& consumptionis annulorum,metallorum &ccum autem omne mixtumresoh'atur in sua principia ,fequituromnia corpora ex minutissimis , & indiviflbilibuscorpuseulisconstare.OBavum Fundamentum. Experiential & rationi subvenit autoritas præclarissimorumphilosophoruoe,& facilitai

187tas omniaexplicandi. mdivisibiliattaqueagnovic Empedocles, cujus ingeniumLucretius tanti facit; SecutusestLeucippus, Zeno, Anaxagoras, Epicurus , Protagoras, Plato, Hippocrates , ut patet in 1. de camibus : si tamenapocryphus non est , subscripsit interLatinos Lucretius , Isidorus , Seriner*tus, & alii ; inter Arabes, Avicenna,& Mesue , & innumeri alii , quos recenscre,minoris utilitatisest, quamlaboris,suffragta mim pmderamets ,non ntimeramus.Quam autem facile omniaexplicentur, admissis atomis, aliorumesto judicium. Ego quidem arbitror,re diuperpensa, nulliusunquamscientiamnaturalem fore abfolutam , quinEmpedoclem , Democritum , Aristote-1em , Platonem , & Anaxagoram jungatrecentioribus, 8cab unoquoq»e, quodverum est, rejeSlisfalfis,eligaf. his enimprincipibus peculiar! ratione cælestelumen affulsit , & quamvis corporis imbecillitatemulta corruperint, plurimatamen, quæ sideilumine discemimus,scripsere verissima.Probavimus trgo 0B0 raitonilas omniatx atomis conjlarcquod irat defignationisnoflr*.Pioi

188 D IS PUT AT. II.pROPOSITIO XX.Atami definttknem dart,f\ Bservo primo , dari Entia quædam,qua; nullo modo , ne quidem perintellectual, dividi possunt,utpunctumMathematicum , si tame n inter possibiliaaccenseri debet.Observo /ecundo, dari Entia quædamintrinseceindivisibilia, extrinsece veropenes dcsignationem , vej commensurationem, quam habent ad aliquid aliud,esse divisibilia: sic Jlngelus, quicommensuraturspatiodivisibili,rfmwM,qua* adæquatur corpori , Dei atcmitai,cuitempus correspondet , quæ quidemdivifibilitas vocaturame Mathemaiica,ad d'&n&ionem physic* , quæ partiumunionem reipsasolvit.Observo tertio, rationem materialitatisnonessesitam inipsadivisibilitate,ita ut omne indivisible censeatur essespirituale ; quod nqvum videri nondebet , cum multi philosophi existimarintbrutorum persectorum <!»/«(» esseindivisibiles , totasque simul perire,& ipse Vasquex censuit ma-mam pr'imamfinequantitttteesse tot am in toto , &totam in qualibet parte ; sussicit igiturad

189ad conceptum materialitatis, ut dicat,vsl dcpendentiama subjecto , vel ordinemad quantitatem, -e/etiam appe*tentiam unionis cum alii?, ejusdem secumnaturæ , quorum interventu possitsieri totius ab illis compositi divifiophysicA:his poiitis,Atomus desiniri potest, Materialsphysic aaut exten fionts radix , (3- initium,Utenimquantitatis discrete unitas estradix, lineæ Mathematicæ principiumestpunctum; sicetiamphysicæ,'&sensibiliscontinuitatis origo est atomus:dixi materialis extensions , ut desinitioatomis omnibus convenerit, tumsubstantialibus, tum accidentalibus ; cumenim ex princip. 7. Quidquid recipitur,per modum recipienris recipiatur, sequiturexuna atomoignis , educi unamatomum quantitatis, & aliorum : accideniiaenim , tum in intensione , tum inextensione, atomis confiant: dixiphyjt'ea, quia atomus una, etsi habcat suasdimensiones , non tamcn facit continuum physicum , sed tantum Mathematicum: neque enim subsensumcadit.Verum,wt melius hæc doctrinapercipiatur: subdo atomorum categoriam,ut singulas specisics desioiamus. Atomus dividitur in substantialem & accidents

190dentalisunt absolute, & modales. Subtitulo subltantialium repono elementares, non elemenlares. Sub illis ponoigneas ,aqueas , terreas, & sub istis acrMJ,nequeenim inixta corpuscula suntatomi , quamvis de illis sub atomorumnomine egerit Sennertus loco citato.Atom us fca.c\ue fubjtimtialis ; est Entitascorporea , substantialis simplex , 8cpurissime homogenea , indivisibilis exnaturasua , per se primo exigitiva quantitatis,cujusbenesiciosit impenetrabilis,& ad continuum physicum componendumordinata.Atomus'ignea , est entitas corporea,substantialis simplex , &pure homogenea, indivisibilis ex natura sua, calida,gulucida. fecundum qnid, ordinata a natura ad mixtum cum aliis elementorumatomisfaciendum : dixi, lucida secundum quid, nam atomi igneæ nonk.cent, nisi certss conditionibus , dequibussuo loco , cap. ultimo, disp 3.,Atomus aquea , est entitas corporea,substantialis, pure homogenea, indivLsibilis ex naturasua, humida, &diaphana,ordinata a natura ad mixtumcum aliis elementorum atomis faciendum.Atomus terrea, est entitas corporea,sub.

192substantialis simplex , & pure homogenea,indivisibilisex naturasua, frigida,& adiaphana , secundum quid , ordinataanaturaad mixtum cum aliis elementorumatomis faciendum. Dixi, adiaphanamsecundum quid , quia certisconditionibus policis , funt diaphan* ,illissublatissunt terminate, de quibusdisp. 3. cap. ult,Atom us aerea , est entitas corpnrea ,substantialis simplex , & pure homogenea, indivisibilis ex naturasua, nullisqualitatibus primis , secundisve sensibilibusprædita , omnium tamen ferecapax, ordinata a natura, ut agent mmactivitatem sinceram, & puram , adpassum transmittat, poros subeat , vaporesdiluat , vacuum impediat, 8c c,Atomi vnentium , vel mixtorum ,quas multomelius minima naturali vocaremus,suntexiguæquædamparticu-Iæ,heterogeneæ,indivisibiles secundumquid, hoc eft , eaconditione, ut eademforma in ipsis maneat, divisibiles veroin atomos simplices, sed de his sermonon est , cum proprie loquendohujusmodisintmixta.Vnum annoto. In viventibus , v g. inhomine, est quædam minima extensio,sub qua potest esse anima humans

193na, cum organis siM neceflariis , adoperand um , & hujuicemodi extensiodici debet terminus parvitatis humanæi at vero in textura partium , composite sunt particular ex atomis simplicibus,2c alibi majores , alibi suntminores , prout textura subtilis est,vel prout elaboratam, partem exigitforma , & istæ sunt atomi [ecundari* ,quas Democritus infinitai potuiffct appellare,hoc est , indeterminatas innumera , figura & magnitudine ; aliterenim se habere credo particulas leonis,& elephanti , aliter leporis, & gemmæ. Atqueexistis corpusculorum elaborationibusplurima trtii poffunt my-J}eriamediein,t, & physicis explicatio*nibus valde apposita, sic enim specierummiracula, ingeniorum varietates,nascentium exputri causas, spirituumnaturam scrutari poflemus. Istis paritercorpusculis siunt exha'ationes,profluviaque corporum , quorum meminitAristoteles , lib. a. de plantis , c.1 . & in lib. de historia animalium. Illaeautem atomi, utsuperiusmonui, suntVere mixta , sed ob parvitatem , 8cquod lint texturæ viventis , velutiorigines,8crudimenta,ideo nomine atomorumdonate sunt etiam, ab antesignano

194gnano nostro Abderita : dividunturquesubinde per ultimam disgregationemin atomos puras, simplices, homogeneas,8c usquequaque indivisibiles.Quæ omnia dissicultate omni carent ,mea quidem sententia i desinitionesquidem supra allatæ, quia omnes constant proprio genere , & propria differentia; Annotatio vero, quia id exports deprehendimus,qui illam viventiumtexturam oculis sensuique subjiciunt:definhimus itaque atomum , quod nebitirat prascriptum.Capvt III.DE ATOMORUMPROPRIETATIBUS.ATomorum proprietates , d&esunt communes omnibus atomis, alioe vero particulares , &propriæ quarto modo. Communes omnibus sunt tres, mobilitas , sympathia,quantitas . Aere'u insita est unionis fuga :Jgntts, aliisque communis est amor , saucitumque a natura foedus , singute deinde

194de sua est qualitas,figura,&ordo,quispe'ctatadintentionem, quæoraaiaiigillatimexplicabimus,&^r»W*conabimur.Propositio XXI.Omnibus atemis convent triplex mobiltas,prima rattone miiftrfi , secundaratitmevacui,tenh rattonemixti.TJ Xplicatur , & probatur propositio:triplex est atomorum conlideratio;prims pro ea quam habent, respectu totius,habitudine, quo sit, tit aliæ centrum, aliæ circumserentiamquæraat;delude, cum sit adeo sancta & illibatacorporum continuitas , & series •uatmabhorrens , sit , ut lingulis atomis replendilocum, & impediendi vacuumardor sit insitus: ea nempeest mundiconditio , ut nihil penetrabilitatis capaxhabeat, undecumplenussit, motaunaparte , aliquas alias moveri necefl'e est ,cum singulis suus sit locus, neque ullacum alia in eodem loco esse possit. Terft'jcumintrinsecumordinemdicant admixtioncm, quæsine motu locali sierinon potest , sequitur ctiam atomis concedendamhujusmodi faculfatem motricemin gratiam forma? introducen-,d* ; seruntur aurem per omnes lationes

195nes in mixtione deorsum , sursum, intransversum, circulariter , & motu mixto,utvidereest in mixtionibus artificialibus, patebitque inserius.In his naturæ rudimentis , mirumquam persecte servetur hæc politicorumregula , publicts private cedat , 8cuhlica privatis , antepomintor . Primaenim mobility respectu loci in universecedic illi , qua ad mixtionem seruntur:prius est enim concurrere ad mixtionem , quam centrum patere : sed tamenprius est favere toti naturæ , impeditovacuo , quam facta mixtione. Primo,rnobilitati satisfaciunt atomi per mo-'tum perpendicularem ,sive sit realisesAristotele ,sive apparens ex Aristarcho,Jive insensibiliterdeflexusex Lucretio,Tertioe mobilitati ad mixtionem necessariaestlatio omnis ,tuv>ut, atomi atomisconcurrere, tum ut , suasedearquisita,in ilia tandem sub formæ auspiciisconquiescant. Moveri autem in inaniatomos fulminis velocitate canit Lucretius, 1. 1.Probatur totA hat doSrintt ex princip.7. qui dat esse, dat etiam consequents ad esse : huec tria consequunturnaturam atomorum , alioqui sini , 6cintentioni naturæ satisfacere non poslxsent,

196sent , ergo hæ trts mobilitates ipsis insitæstint , qu»d trat demonprandum.Propositio XXII.'*, Datur fympAthia inter atomos.SYmpathia nihilest aliud , quam amicitiaquædam , 8c consensus interaliqua , ob mutuam naturæ concordiam, & convenientem dispositionem ,ut explicat Plutarchus isex autem illiusspecies agnosco.Prima ratio sympathiæ , est secundumphases motus localis , ita ut,corpus unumeosdemcumalio patiatur motus:quæfympathia nun convenit magneti,quia magnes non movetur ad motumserri. Illustre vero ipsius sympathiætmemplum dedit Famianus Strada induobus lapillis, in prolusiombus Academicis,quodfabulosum est Cabao, ilhusquementionem facit doctissimus Kirtherm,in lib. artis magnetic*: horutn.alter si moveretur, eadem alter serebaturlatione, ita utetiam alphabeticosorbesstilopererrarent, unde fymfiitutainlndiis, cr Lusitantia coUoquia, ttmtut err arum marlumqut intervallo. Qyi lapides si darentur, omnipretio majoresessent : nature prosecto yim nonsupe~rat,

197rit , neque naturæ majestatem contemplanti,quidquamex his nihil videtursidemajus.Hæcautem sympathia primigeneris, cum sit ad fugam unionis potius, quam ad concordiam , & unitionem,atomis nan convenit.Stcunda sympathia , sumitur a Tarantula , unguentoarmario, 8c Chirurgicurtorum, de qua doctissime egit Gaffar TaBiacotiut Bononien/is prcfifor operesingulari , anno 15 g7- Tarantulacoævum sibi venenumfundit,&easdemmutationes in ægro facit, quas in Tarantula commotæ veneni reliquiæ habent.Repsratus vero serwi came Domini nasus coaluit, sed mancipio vitafuncto, computruitrecutitus nasus, libertateomnimoda mortem sanciente,nullusenim post mortem servus aut sidejussor.Oritur hacsympathia a crasi,8c temperamento utrobique proportionatis,nasis quidem , quamvis essetagglutinatus , 8c veluti appendix rescctinasi , quia tamen primartum suum humidum, radical is Stprimigcnia substantianulla arte valet iramutari, faBum ej},ut quam vis alia forma, anima nempeDomini viveret nasus , nihilominus tamenfuamperiodum humido insitodeterminatamobsolvit, perinde ac fi in

198proprio fundo, servili scilicet brachioeflet implantatus . Hujus medicinæcomplementi primus autor suit BrancaSirulus ut patet epistola Cttlentii nd Orfianum,CeA historiam deservtlinaft rcsertautor tehesauri rerun) admirandarura,eamque pmermisit. Bilhacttitis quinimo, 1. i.e. 10. etsi Branoe , OrpianiqueexGourmelio faciatmentionem,de ilia historia silet, &Ib. cap. i8.ubiexprosessodisputat, an ex alieno corpore, an vero ex proprio tradux eligendussit, cum ojiendijfet ex proprio corporeesse eligendum , ita concludit, diffcillimum,fyfete impcjjibile de propagvejudicium , at que singularem ilium individeiicharaBerem omnino difiuadere , quominus in alieno cerporc bee opus aggreditmur.historiam vero ilHus nttfiprætermittit,quam nisisenio servusdesecisscdicatur, dissicilem esse , arduæque philosophiæ censco , debetque reserri adTertiam rationem sympathiæ, quamGafarettus explicat in suis cu riositatibusinaudith, oritur enim \ simititudine rerum, & consensu partium cum suototo, subductis iisdem, in totum &partesastrorum formæque influxibus :idem de unguents armario judica.a. Jgjtarta ratio sympathiæ , reperiturinter

199infer animalfa imaginatione prædita ,.cujusinstrumentum est species extema,habita ratione proportionis , qaarricum plantasia habet : ita ignotus placebitmihi , qui Socrati erit exofusiquod sit a morum , sanguinis , spirituumquesimilitudine,& proportione,quæ judicium nostrum præoccupat,& abblandienti habitudine irrepit.,,Otimta ratio sympathiai est omniumunlitrsalislima , & quæ paucioribuserratis subjacet , oriturque ab occultaproportione , quæ est inter agens , 8cpassum ; itamagnesserrum trahit, æreomisso ; heliotropium solem sequitur,neglecta luna , de quibus vide AthanasiumKircherum, in doctissimislibrisartis magneticæ.. Six t a ratio sympathiæ oritura dominiosiderum , & naturæ occultioribus adquandam designationem stimulis , consistitque, ut cælesti imperio inserioracieantur, ad explendos universitatis sines , generationum varietate, & individuorumperpetuitaresuccessiva: ita maresseminis conscntiunt, & stupendismiraculis minutifllma animalcula se seinvicem ad generationem quærirant.Altai sympathise rationct facile reduces ad hæc capita, vel certe quod ha-

200beant apertas causas, & primario nisuinvestigabiles , ex sympathiarum censuexpunges , quales resert Theophrast. 1.2.decausisplant.14.1716 Is omnesamicitias,&inimicitias plantarum, resertadutilitatem, aut damnum : utilitatistres motios ponit, materiam alimenti,nocivi repulsionem , Sc adminiculum :</<»»»»rafacitstrangalationem ,alimenti furtum , opacationem , odoris gravedinem,& alimenti depravatipnem.Prima ratio sympathiæ vocaturconfbnsioimpetus, quiaimpreffusunimobilieandem in alio facit lationem. I I.dicatur consensus durationis, quod istasympathica sint coæva. III. sit sympatliiaconsigurationis , quod a similitudinecorporum , & figura cæli ortumhabeas. I V. Est sympathia civilis. V.'appelletur sympathia Aristotelica. VI.Vtro efl sympathia Democritica , atqueut aliæ puris atomisnon conveniunt,sic ifta its propria est : quod patet exLaertio, qui ait ex Democriti placitis ,cimila fecundum nectflitatem fieri : est autemneceflitai cæli vertigo ger.emtitmtmomnium causa.Vrimaria impulsioatomorum, seu ratio cur moveantur , est motus cæli., ineptitDemocriw, quia scilicet ex quocoa

201coaluerunt e floribus clementorumsphæræ cælestis , motuque vertiginosocieri cæperunt , succedentibns idemtidemnovisinfluxibussyderum, propteralias aliasque conjunctiones , oppositiones, ortus , occasusque , sit , ut inseriors mundiatomi , hujuscemodi irradiationibuscieantur ad rnotum , turn.quod cum superioribus consent iant,tum quia natura, novis formis foeta »illas parturire gestit , unde 8c varie fusasatomi, sibiea proportioneconjunguntur, quæ maximeapta est introduction!formx ; verum enim vero, non simplicestantum , primariasque clementorumatomos movet ad generationem coelivertigo , verum etiam multo magis_/»-cundariat, & quæ minima naturalia abaliis vocantur , cum habeant jam rationemmixtorum, quæ adulterioremcompositionem venire debeant , sit utobmultiplicitatem, & hetcrogeneitatemsibi insitam , influxibus sint magisobsequentes, quia scilicet alterari , &mutarifacilius possunt. Sympathia itaqueT>emocr:tica supponit atomos complureseodeminfluxusiderummoveri ,iungi, & ad naturæ generationes in unamvenire compositifabricam. Sicuti,si daretur dispenfatus tantaarte impels tus.*o» De Atomis.'tus, qui secutndum architect! Idsanvlapides, calcem, &lignamoveret, itautsingulasuis locis reponerentur , explerentquetumillud exemplar palatii,quod incapitesuo peritus ille architects impreflumhabet, haberemus naturæ, & generationis ex atomis persectamsimilitudinem. Natura enim rei

faciendæ idæam seminisautsucci anahgibenesicio habet, cæloqtie tanquamministro ad consilia sua exequenda utitur,csdum influxibus suis itasingulascompositi particulas movet , ut nonmodo locum occupent sibi convenienttem, faciantqueaptumformæ domicilium,verum etiam non tam habet rationemproportionis txtrinstcæ, quamtamen in palmariis suis operibus nonnegligit , quin potius qualitamm gradus,pro ratione requisita, sapientissimedispensat.Existimabam ante exactius de sympathiaDemocriticaexamen totum illiusmysterium in sigurarum rationeconsistere. Scilicitcum sintdiversiordinis,. variæ positionis , muItiplicisquefiguræ , sieri suspicabar ut aliæ aliis sirtiles,aliæcontrariæ quadamtenus efsect : sic iphæricam omnibus esse antip^thicanii dum sphærica permanet,quia.

203quia cum singulis refugit unionem , nisiinvenireturquædam concava, quæ illamconvexitatem sinu apposito exciperet,refugit enim unionem cum aliissupersiciebus sphæra , quia omnes inpuncto tantum tangit, ac proindenonpotest dari unio; in puncto enim Mathematiconon potest sustentari actiophysica aut modus. Cubus pyramidtnon consentiet , quia cum ilia non potestreplere locum , potentiores siguræ in.sirmioribus sunt tyranni , potentiorautemsigura est, quæm3gitestdissolutivai minus unitiva , qualis est , qu$ a cu»bo maximerecedit , cuj us fades aliis sux'speciei junctalocum»o»replet. Sed siguræ contrarium nihil est , neqae itaobstinate unam servant atomi siguram,quin eam quadamtenus mutare possint,ut diamut itiferius. Itaque a ratio.'ne cæli , & maxime a ratione ordinisintrinseci , quem ad mixtionero , & generationemdicunt , fetmda est earumsympathiæ ratio : quamdari nullo modonegari potest : sympathia enim ji*//generis estmutuus ad unum consensus,atqui atomi elementares habent mutuumad unum , & eundem sinem consensum, nempe- ad generationes , 8c'mixtiones : ergo habent sympathiam*quodiratpofofiiumi Pro-.

204C A ? u- t XXIII.De atomorum parvitate illiquid conyeBuraajsequi.f Ertum est primo, nullam atomum.cadere posse sub sensum , unde neetangi una singukriterpotest, quamvisplurimæ simul posit? &nt fensible,* iqua.-propter nullaest atom us, quæ habeatextensionem , quæ sit æqualis ullt , qusesensu percipitqr.Certum est secundo ,atomis suam inessesiguram , ac proinde extensionem,.quam appello Mathe.maticam : primo ,quod non sit divisibilisj>^/s« , sed tantumper designationem : secundo , quiaillam imaginari iblum, &lineisimaginariis,id est , Mathematicis dimetiripossumus, nonvewpbysicis.Certum est tsnit, quatttumvis statuanturparvæ atomi , earum tamen numeruminiri posse, &sinitasesscsinitatedeterminata, ad mundi totius unirersitatemconstitoendam.Archimedes inlifao de arenx numeto,reprehendit Samium Aristarchumillius quam Copemicus innovavit a.strologiæprincipem , quodo&lix terreftrisnullam esse proportionem cumsirjpomento

205maraento iixttit , sive circulum quemterra in Pythagoræorum systemate percurrit,esseinstar punctiadstelliserum.Loquebatur autem Aristarchus deproponimesmfibili, sicuti eo in sensu apudAstrologos certura est, terram esse instarpuncti ad simamentum. Archimedes vero demonstrat, dari proportionemetiam inter granum papaveris, &totura mundum, cujusrationissecurus,hanc au&actm secit propositionem illcingeniorum Phoenix , Datum pondnt data potentiamovere, rectequedemonstravitpropositum , imo inter unicam atomum,totamquererumuniversitatem ,dari proportionem necesse est: licetenim conjicere, quot sint inuniversoatomi. Nunc autem videamus quantæsint parvitatis.Plinius 1. 1 1. c. i . & 1. tiufquam alibi,ait , naturoe rerum artificium speBabiliHSest, quam ininsectis: lnmag%is (iquidemcorporihtK , aut certe majoribus ,faci-IU officinasequaci materiafuit. In his vert tam parvts , atqut tam nullis , qu* ratio , aut quanta vis , tamqui inextricabflitperfeBio ? uh tot fmfus coUocav'it inculice'i& sunt aliadiBuminora. Sedubivisum in ea pr*tendit ? ubi gustatum appUcavifiubiodoratum infervit} uhtruculentar*xo6 De A t o mis.

206tukntam Mam , & portions maximumveam ingoneraxit ? Qua subtilitate pennatadnexuit , prahngavit pedum crura,d'sp'suit itjunam caveamuti ahmm,aviiamsanguinis,& pititstmum humanifttimaccendh? tclumvtro perfodietido tergoriquo spiculavit ingenio ? atque cum cxilitat i pme nan videatur , ita reciproeagencravitart t, ut fodiendo acuminatum paritersorhcndoauefijlulosum tffet> A spice•unicum culicis caput , tot senfuum cXficinam,ubioculos humoribus , tunicis,nervisque distinctos, spiritibus aninialibusplenos miraberis , quanta autemtenuitas est horum ? in pede sunt membranx, ossa , medulla , nervi , tendines,musculi, vasa deserentia animalculo nutriendohumorem , multiplexqae partiumcompages. Atcumspiritusunicus,velvitalis, velanimalis, uniuscironismultis atomorum millibus constet,paacæ enim non passunt faceremixtionem, nequepræparare formæalicui,præsertim viventi, domicilium,quot in ipso animalculo atomos esseconjicies?Adverti non semel granum thuriscombustum sumo itadispergi, ut locumrepleveritseptingentis , & amplius millionibusse majorem.Ille

207tile enim locus grana hujuscemodi facile cepissetSecundum altitudinem— 71 oSecundum latitudinem O'-o-In longitudine 1 1 00Insupersicie 648000In area 777600000.Cum ergo nullaaeris sensibilis portioesset, quæodorosnon haberet halitusgranumque thuris æquaret cicerem ,quisineignein partes sensibilis saltemmille dividi poflet, sequitur particulasodoras sensibilis fuisseistius num.77760000000a. Arqui smgula illæ paiticulæ mixtæ erant, nullamque fuifleprobabilt est , cui unus ad minimum elementaliumatomorum miilio inisser,.unde , secundum hanc regulam , fuissentinhocthurisgrano, pisimagnitudinemnon superante,atomieIementaIesad minimum 777600000000000000,Ex quibus patct , quant* sit parvitatisatomusuna, concjiciquepotest, quantu» sit atomorum numerus in toto universe Clavius in cap. 1 . sphæræ ,com»putat quod aranæ grana possent implereorbem ex suppositione, quod roooo.æquarent unum milii granum; invenitquetotum ilium numerum compreslendiunitate, & chiffris quinquagiKta.

2o8 DismtAt, III. ,ta. Sed multo plures atomos dari convincuntsuperius adducta animalculorumexempla. At in his nihil aliudquam conjicere possumus: quit enimnovit an atomi igneæ majores , minoresvesint aqueis, & terreis ? quis dignoscitaerearum parvitatem , cælorumprofund itates omnes , & extimam illaraBeatorum sedem ? Furor est mensuramorbit ammo agtture atque prodert au/os !quasi -vero menjurem ulhus rei soffit agere,quijui nefciat. Vlin.1,1. e.t.Propositio XXIV.%Atomit a'tritinsitum est , & propr'ium,cumaliu uniri nutiquam.M Olui diutius in superiori propositioneimmorari , ne in nos jaciposset illud Aristophanis comici dicterium, quo Chærephontis turiofitatemperstrinxit, & Chxrephon qui pulicumcognovit 'vestigia. Nuncatomorum profrktatesnon evidenti quidem ratioeinationeapertas , sed tamen probabilescxequamur.Cum supra dixerimui, aerem ttoningredi mixtionem , sed dare tantum.veluti transitum aliis, sequitur ejusatomos nullis adhærere, sed suæ senior

209per esse libertatis : si enim adhærerent,præpedirent , retardarent , aut accelerarent:at supra vidimus experientiirrepertis hoc non sieri, ergo non adherent aliis. Deinde, cum aer careat ^»<ilitatiiutprimis , secundum qua* sit admixtionem , & unionem dispositio ,eonsequensest, ipsiim unioni esse ineptum.zsfddequod si uniretur, non ramfacile transpiraretur , neque posset itaporis egredi , vel illos subire.Quæres, an atomi aereæ aliis aBrei* .,sint junctæ? Respondeo, mihiessedabium: in cam tamen partem propendeo,ut sint tantum contiguæ ; ratitquæ me movet hacest. Quia quævismobilia æque cito , & æque velociterdeseendunt, & dividunt aerem.- ergosignum est , mllam tmrimo ejje rtfijientium;si enim esset resistentia rationeunionis, quæsolvidcbet, curovicrustainanis , æque velociter serretur , 'acplumbumpvale paris magnitudinis,sed ducentupli ponderis ? Supersiciescorporis ambientis utriusque æqualisest, ergo par estinsubstinendoutrobiqueaeris quantitas: sed major est virtus deorsum motrix inplumbo, & major est vis dindendi aerem , utrumquetamen mobile paiibus motus incre

210a io DeAtomisinentisadterræ centrum seitur, ergofignum eli , nullam elTe resistentiam in.aere, acproindenullam unionem solvendam;unde totaaeris extensio, 8cmoles est atomorum omni unione solutarumcumulus, tufortaffe, nequeintersc, neque cum aliis unibilium,cum a posteriori vidjatur id sequi , & satis superque intelligatur aer suo fungiofficio,ef iamsi non unibilis intelligatur.Ergo atomis aereis insitum e[i aliis nununiri , quod erat probandum.pRorosiTto. XXV.Qttomodt fe habeant atom: ignioe]aqueoe, & terre<t, adunionemdeterminare•TJ PicurusDemocriti assecla, in epistolaad Hcrodotum , Corpora aliaquidem (ait) concretiones simt , alia vest ex quibu» concretiones foeEl<csunt , atistamdividuasunt, irimmutabilia, nisiormsux in id quod non est , interiturasunt,hoc est , alia sunt corpora, quæ ex primiscoaluerunt, alia verosunt corpora print* < id est atomi indivisibles, & immutabiles, nisi annihilentur. Quanamautem ratione concrescant , non aliterexplicat

211explicat idem Epicurus , quam per desideriumquoddam mutuum, quod habentad invicem : quapropter unionisinterse sunt amantes atomi igneæ, aqueæ, terreæ.Prob. frimo: materia prima appetittfbrmam , ergo & ea quæ sunt nccessariaad cam assequendam , & retinendam, nam qui dat esse , datetiamconsequentiaad esse, & qui vultsinem,eiiam media appetit ad ilium nccessaria,ex p. 9. Sed »»i>atomorum interfeestnecessariaadformam , ergo atomiunionis illius funt appatentes : eamque'non solvunt , nisi irritatæ ab extrinseco: cum itaque triplicis speciei atomisint materia prima , sequitur , ipsis esseinsitam unionis cupidinem, rations sinisintrinseci , quem habent ad mixtum , &generationem substanrialem.Prob. secundo , a posteriori : omnisresolutio, & corporum corruptio estnaturae violenta secundum quid, sedcorruptio sit per dissolutionem unionisatomorum , sive illarum dispersionem,.& segregationerh , ergo seqnitur hujusmodisegregationem , & dissolutionem esse violentam fecundum quid, acproinde & contrario , unio atom is estconnaturalis & expetita,prob.

212Prob. tertit , nunquam quiescunt'atomi , nisi lint conjunct* inter se,quo sit, ut corruptio unius, sit generatioalterius : ergo cum ilia quiesmedianteunione obtineatur , consequensest , unionem atomis esse acceptissimam, 8c revera perpetuo agitari dieitDemocritus, usquequo ad naturæ instituta, cælique vertiginis imperium coaluerint.S»*w,an atomi terreæ terreisunian-'tur, aquex aqueis, igneæ igneis ?Rtspmdeo , videri , atomos terreasterreis uniri , ea tamen lege , ut alterius unionis amor prævaleat, sic utfacilius terrea atomus cum ignea velaquea, quam cum alia terrea uniendasit: ratio a priori petitur ab intrinsecosine, quem dicunt ad mixta, 8c videturcolligi a posteriori , quod refufa terræaqua continuoita immisceatur,ut siatlimus,cujusin minimasptrtes divisionisargumentumest,quodnihil ad tactummollius sit , nihil minus asperum.Heaqtteis atomis idem esto judicium :qax quidem terra* , & %ni potias, quamsuæspeciei atomis conjungenturi aeriautem nullo modo, quod inde patet,qma si aeri facile unirentur , non itaeonservaretur aqua in sphærulas collects,

213cta, siquandomen&roratim affundatur, deinde, quomodo ex vaporibus coalesceretiterum in pluvias ? sieret enimex aqua , & aere , aliquid medium mixtumimpersectum , quale limus inter aquam, & terram. Quod si aquæ idproprium est, multo magis terræ.t^ft , an igneæ atomi igneis uniri potsint, dubium mihieH,primo , quia igneæatomi extra mixta sunt sphæricæ sigure , ut prsbabitur inferius : quare non setangent, nisi in puncto Mathematico,quod unionis capax non est : cum enimfit modus physicus , certam requiritextensionem.Secundo , quia ratione suæpersectionis , qua sent instar animæinuniverse ,, videntur potius cupidx communicandisui,quam unionis inter se,unde, ad illius appetitus stimulos, sentmaximedispersilocis, &ad naturæarbitrium,hoc, & illuc seruntur, quomaxime generationes , ccelum , 8c causæparticulars moliuntur. Tertto, quia sitmirentur, tantumabest, utmixtionifaverent, quin potius omnia dissolverent,earum que effectus, 8cvissatispatetinipsoactudissolutionis mixtorum,instamma scilicet, quamvis vaporibussuaactivitas non parum hebetetur: quidergo contingeret, si unit* simul age.'-rent,

214 De Atomisrent, & insua persectione intensioneguenaturalipolitæ;ReBe ergo cautumruisse suo operi a Deo Opt. Max. videtur, dum activitatis tantæ elemmtum inminimus paiticulas dispersum rcddiditinsirmius , roagisque obscquens formis :virtu/ emm unita fortitr, difpersa debilitr, & quod ad naturæ totius utilitatemmagis æstimabilem fecit . non debetin contraries partes , &nocumentatraduci.Favet huic meæ Justicioni ( quæ fortalsiscausam dubit cur ignem servarenequeamus ) experientia : videmus cniracæteriseleuientiscertamole suum stare& perennare cumulum ; igni autem,si alimentum fubtraxeris , abire, & disparerenecesse tst , quod in atomos dispersusindivilibilissiat,nulla enimatomusseorsum vidcri potest : agilitate verosua sit , ut non lint diu contiguæ,sedsemperseranturetiamad nubes usque,ubi generationes moliuntur , dum cælestibenesicioformxcujusdamalliciis incorporiscompositionem veniant ; mirumcæteroquin est , cur nullus ignisapud nos pcrennet , cum tame n, & aerem,& mare , & terras habeamus,Dixlmut itaque , quomodo se habeantatomi ad uniouem inter diver

215sæ,& eiusdem specki atomos. gttQdntbiseratprustriftum.TRorosiTio XXVI.zyttomu sua iricfi fgura.£JÆc propositio clarissima est, cumenim atomi sint corpuscula , differantqueapunctis mathematics, scquitur, quod iuas habebunt dimensiones,& terminos , ac proinde supersiciem ,& latirudinem , longitudinem , profunditatrnique:'ex post, iraqutf 3. habebunt sigura quaitt desinivimus exEucl.1. 1. des. 14. at non planam modo, verumetiam solidam , de qua Idem Eucl.1. 1 1. des. 1. Solidum efl, quidlongitudimm, latitudinem , & cmjsttudinem habet.Atomis itaque sua inefle debetsigura,qtitd eras probandum. ' 1Sed enim , cum quatutr posuerimujatomorum genera , igneas, a'creas, aqueas,& terreas, quid de/mgulis dicendumsit, determinandum videtur , quodcum 'in scquentibus proportionibuspxacte sieri debeat, pramittenda estPiatoniei. dogmatis de eleroentorum si-'gurisexplicatio. - •;Exmnen doftrinoe rhtonka, de elemeatmimfiguris: .,-< • ApulejuS

216Apulejus libro de dogmate Platonisita loquitur , ex divini illius philosopKimente.I. Initium omnium corporum materiantejse mcmoravit : hxne jlgnari imfreflieneformarum: bine frima element*tjfeprogenita , ignem & aquam , terrain&aera, Qjtoesi element» junt, pmpXtciatije debent , 'neque ad injlar fiUabar'umvtxu mutuo copulari. Hoc est , dementis nonadest ulla heterugeneitas, qualisest insyllabis, quæ confonantibus,& vocalibus constant. Quodillu evenit ,quorum subft antia, multmoda potisiate,coitime conficitur, Qualia sunt mixta,quæ coalescentibus invicem dementis,tanquam vocalibus , & confonantibus ,in unumcealescuntcompositum., II. Qtittcuminordinatapermixtaque-tfsent, ab iUo adificatore mundiDeo aierdmem , numerk , & mensuris , in ambitumduduBafunt. H<ec 'e plurimis dementis adunumredttEiaefse.His Apulei verbis explicandis opusest Oedipus. Prima quidem sententiatidetur a Bibliis sumpta , ubi legitur,quod veusfecit omnia inponderc , numero,& menjura, at quid sibi secunda vultpropositio, cum i\c\th*ci plurimis elementisad nmm redafta (fe ? ExistimoPlatonem

217Platonem censuisse, materiara primamatomis eonstare, quæ deinde formis. subilantialibus sigillatæ, iliæ quidemignis , ilfse vero terra , aqua , aorve sierent, pro idcce informantis natura, atsque isa clarus erit sensus Apulei , ,fttastdiceret , Architectus rerum omnium.Deus,numeris,mensiuisqueinstructus,elementainambitumdeduxit, disper.sasqueparticulashomogeneas, quæejusdemsunt elemenra corporis, Citeprincipia, irTunum congregavit,aqueasatomosjungensaqueis ,terreas terreis,igneasque igncis» unit 8c & pluri mis hujusmodieiementalibus particulis. unucoaluit elementum , quodinambitumpropria regione deduxit.III. Et ignem quidem, &aera, &df.tam babere originem atqueprincipiumtxtrigonoi quifitangulis rtSlisnonfaribut,PWwamensura qua Deum instruit,^ri>»w/ij»enumerus,hicestexpressus,radicisenim exordia, & origines ignis,five prima ignis elementa constant, &gignuntur,extrianguloscaleno,culusbasis sit dimidium Iaterum , &latusse»cundumperpendiculareadbasim, tertiumautemlatusobliquoductuutram*que lineam jungat , sic, ut angulus adK basim

218basim sit minus acutus , quam angulusad verticem, atque hujuscemodi triangulumduplicatum facittriangulum æquiangulum.Sit enimtriangulumæ*quiangulum ABC per prop i.Eucl.l. I.dividanturbifariamper lineam CBexprop.9.e'iusdem, habebis duoscalenaB A D. & B C D. cujusinodi unum estprima mensura, quam Flato dat summorerum architects , & principium siguræ.quam habent atomi igneæ,aeregc,&aqueæ,iuxta Platonem: primusautemnumerus est temarius omnium itatparium primus. Quod autem de scalenointelligendus sit Apulejus, induoor,ultra explieationem , alia lectione,quæ

219quæsichabet, principium ex triaxguloqnoi.pt anguli reesi n6ri paribus a»gttlUtitaenim intrianguloD BC, est unumlatusrectumBDC, & duoacutiinæquales,nam majorestDCB,quiaminoremsubtenditlineam, perprop.18.primiEucl. &per ip.ejusdcm , minorautem est angulns DiJC. cxteroqui,stanteprimalectione, cum nullopossitessetriangulum, quod non habcattresangulos, cumque per 31. primiEucl. illi tres anguli sintæqualesduobusrz(k.is,fequ'tur, quod ex merisre;ctis non potest sieri triangulum : addequod omnes recti anguli sunt aqualesi nter se, ex pri ncip. 1 o.pri mi Eucl.ergonon potest stare prima lectio a me adducta,sed secundæ est insistendum.I V . Terram vero dirtEHs quidem an •gaits, tr'igonii• , (7 vejligiis parihus efjc.Atomiterreæ suntdirectis ad se invicemangulis,trigonis solidis , & facie -bus.que. vestigium ininanifaciuntima*ginarium æquilibus, hoc til, anguliconstituentes terre, rudimenta primasuntomnes recti, trianguli autem extribuslineissibiinvicemperpendiculariterinsistentibus.quæfaciuot tresangulos , & tres illius corpons dimensiones, facies autem omnes sunt æquales,

220quælineæ niliincuboesse, nonpossunt,ergo particulæ terras sunt cubicæ ; Auque hoc est secundum inslrumentuni,secundusque numerus,qug summo Architects dedit rlato, angulum scilicetrectum solidum, 8c primumnumerumparent, dualitatem.V. Et priori: qttidtm formoe tres sftt':es exificrhpyramidem , oEiar,gukm , <°tvi^intiMgulam. Ab hujusmodi primaxnensuraseu angulo scaleno , & imp.iriumnumerorum primo, tresgeneranturnguræ,pyramis,octangula,&vigesiesangula: quo sit utnuilo modoiitconcedendum,priorisconclusionis verba,angulinBi nonparibus angulis , iutelligendaesse de isoscele, quod duo lateraæqualiahabet.primo, quia si rectuseiinsitangulus, numquam ex eo coa*lescet perfecta pyramis, deinde , quodvideatur Apulejus tres angulos indicare.rectum unum, & duos alias impares,utiexplicuimus.Pyramis autem constat quatuor tin*tum triangulis æquiangulis , cum persecta est : Pyramis veroirregularis leges non habet , cum Euclides, 1. 1 1 .des.iz . pyramidem in genere desiniat figurant solidam, quæ planis continetur, abuno piano ad unum punctum collectis;Cerium

221Certum autem est de pyramide regula-,ri, seu tetraedro audiendum Platonem,ut probabiturmox automate Lacrtii.Octangula, quam Apulejus appellation est alia sigura,quamoctacdrum,quoddesiniturabEuclide, 1. u. def.i7,figurafolida, quoe oBo triangulis it<jualibus, isf eequilatcris cctitiniiur. Maleautem octaedrum octangulum vertitApulejus in mathematicis parum , utlicet conjicere, versatus, cum octaedruocto quidem supersicies, sed angulossolidos sex tantum habeat : revera,octaedrum gracaestvox , quæ siguramsigniflcat,quæ octo faciebus posstt conssistere,si ve cui sint octo plana , idem devigesies angula,quamElcoJfoedrumesscnon dubitamus.Eicofaedrum autem ex eodemEucl.1. 1 1 . des 19. Estfigurafolida,qu<t vigintitriangulis <eqtiiangulis , & <tqmlattriscontinetur, tantum veroabest , utEiccxfaedrum viginti angulos habeat, ut sinteiduodecimsolum : dicitur autem eicofaedrum , quod viginti planis possitconsislere.Consirmatur h^cexpositio luculentotestimonio Diogenis Laertii, qui, I 3.de vita philosopTiorum , Platonis opinioncsreserens , ita loquitur: Exeltr

222mentis mundum ipsum , <S qva'm eosunttiasct, fokm terram eije hnmtttalilem,caiisam eft put ans figurarum ifsia exquitus conjlet dijferehtiam,alit»nm quipfefiguasejusdem generis dictt, covpofitoenimirum omnes tx uxo ohlongo triangulc,terroe vcro propriatit ejje figuram. lg?ii*enim dementum efe pjramidem , aerisauediBatdrumvocat, aquoe ticifaedrum.terra nut em cubum, quocirca ne»ii'i t--rraminifix mttt ari, ncaul in terram com•veni, & corpora hæc quatudr , cumsphæra.sunt corpora quinqueregulariaPlatonis,de quibusEuclides, &doctissimusClaviuslibroundecimo,Cæliusaliique.VI. Sphoeram, & pyramidem, figuramignis infehabere. Quid obseurius ? Anignis est in potentia ad sphæram , & adpyramidemin siguratione ? at cur nonetiamad cubum ? magis erisi distantsphæra & tetraedrum,quam sphæiagtcubus , quod pauciores angulos habeattetraedrum , unde ex scientiasigurarum isoperimetrarum magis receditasphærænatura : Siautemabex*tremoadextremum in figurations tTa.nsitignis, quare non etiam per sigurasmtermedias ? an ignis est iphæra , &pyra.missimul.?atimplicat, unum &idem

223idem corpus diversis terminari,sibiquccontrariis supersiciebus, & simulsphæram,simulquepyramydemesse. Rcstatut dicamus , Platonem intellexisse ,quod dum ignis sui est juris , &liberepergitad sphæram ituncsphæricisatomisfacit cuneiformem dividendo aerisiguram : si autem dissolutionem , autgenerationem moliatur , tune atomoxumignearum sigura ad faciliorem penctrationemsit tetraedrica : atque exhac configurationeoritur ingens ignisvis, quiacuneusex GuidoUbaldo reducitur ad duos vectes , secundi generis, quxst. i7.mechanicarumAristotel.vide Blancanum ibidem : in locis Aristotelismathematicis eleganti libroexplicatis.VII. OElangulanfveroaeris: angutlatam vigesies spharam aquoe dicatamtjfe , hoc est, aer octaedricæ est sigura?,aqua eicofaeciricæ : vocat autem sphæramangulatam vicies , quod vigintitriangulis constet hoc corpus,8c parumdistetaforma sphærica ob multiplierangulos.VIII. Æquipedum iero trigonumefficere ex fe fe quadratum , quadratumveroeubum , qua terrefit [irepria sigura,Id est, Isosceles triangulum , quod ha-K4 beat

224beat pedes , sive latera utrimque rectoangulo insistentia.si per seipsum multiplicetur,ersicietquadratum, nam trian*gulum A B D, est Isoceles,& illud multiplicatumper se ipsum , i'acit quadratumABDC.quod est duplum trianguliA BD. quadratum autem multiplicatumper suum Isosceles, facit cubum, qui terræ sigura est , quod itidem

A B//C D

numeris exprimitur , cumenim secundamensura , quam Deo adscribit , sitangulus rectus e* num. 4. hums, pariter& numerus inter pares primus , nam i.peri.faciunt4- at 1. per 4. reddunt 8.primumque numeruai radicem, si. c urndum

225dum numerumplanum, tertium cubuvocanti. 4. 8. Cubusitaqueconsiciturexduodecim'Isoscelibus,& sex quadra*tis, qui numerisunt proportionales inter radicem, planum, & cubum ut pa*tet 1-4.6.8. 1 i.Octaedrum constat lexdecimicalenis , quorum singula per serevoluta faciuntocto Triangula ^quilatera.Eicosaedrum ex quadraginta seaslenis, quæ complicate faciunt vigintitriangula acquilatera, harum autem sigurarumnullaest radix, ideoque impanumnumerorum primo instruxitDcuin Plato.IX. Qjiaprepter moliUm p\ram'djsormam igni dedit,q:ieie;us cihrttasagitatienivideitur effc ecnfimilis. Secundoevehcitatis oBavgidafchxra cji,hanc amdetah t, qui Itvirati , &, pf-nicitate pofligmmsecundus tfl,& Vicenalis fpkaraeflloco tertio, kujus forma fl dda, sir voluhit. Us,®1 aquoe Jimilior eft visa, f^efiat tejserarumfigura,quoe cumstt immobilis.tenoeJubfiantinm non abfurdt forthA tjl. Etalia ir.itia rtperirifor/itatt posse, qua autDeo not a font , velet qui Diisjft emicus.In hoc contextu conatur (nscliciter,Apulejus reddere doctrinæ Platonicærations m,pnwoenim errat,cum dicitmobilissimam frpurarum omnium esscK f. pyr*:

226pyramidem , diisicilius enim moveturquam sphæra , imo quam octaedrum,nam inoctaedroejusdemareæcumpyramide,Iinea directioriis minus distatabangulo, quam in tetraedro: levissimavero ratio est ignis formam esse py<ramidalem, quod flam ma in acumendesinat , fr'mo quia ut sic est potius conoideasive in metæ formam,nisi ab alimentodetermines ur : ficundo quia estignis impurus , sumo exhalationibusqueimmersus i ergo ab ilia agitationecuspidis male colligit Plato ignemeflepyramidalem. Sin autem velocitatismotus in dementis habenda esset ratio,cum omnibus par sit , videretureademtribuendasigura, nam æque velociterterrasertur deorsum , ac ignis sursum :ratione yero densitatis fluiditatisquetribuenda esset e quinque corporihusPlatonicis sphærica sigura igni , cubicaterræ , , ocosaedrica aeri , octaedricaaquæ.At enim ad refutandum Platonis Iiteralemsensum,cum elementa debeantreplere locum, quanamamabo rationeid facient,si terra sit cubica , aqua eico*saedrica ,'aer octaedrus i ignis autemsphæricus vel pyramidalis ? nam menquidem cubi locum replent , tetraedriautem

227autem id nequeunt,vel cubisjuncti,autper se octaedri vel eicosaedri,muIto minus, desphæramanisestissimum ; Quæclarissime demonjlrari possunt , quia adid , ut locus repleatur,siguræ debent itainter se coalescere, ut angulos faciantquatuor rectis æquales : li enim desiciant,se tangent quidem, sed relinquentinmedio hiatum : siautem siiperent,nunquam angulum explebunt,cujus propolitionis demonstrationemvidcrepotes, apud Euclidem Clavii , 1.4. elem. Quospectans Aristoteles, ar-',gumentatus contra Platonem , tertiocæli, t. 66. ita pronuntiat, Qmnino *»i»8 De Atom is.tem ehiti fimplicihu corporibus figuraVtribuereinatior.tbileest, piimo c/uidem ,qui a acrid: t non refUti tantum ; nam inslants tresfiguroe xidmturimpltre locum,triangului, quadrat um ,& sexargulusjnfolldis vero duoefolum,pyramis, tr cubus.Quo in loco nota Aristotelis crassissimumlapsum , dum ait pyramides, sivetetraedra (deillisenimexassumptis aPlatone loquitur ) replere locum ; exsiguris enim solidis rcgularibus/u/ic«i»replent locum solidum , per se sumpti,o?ctaedravero compacta tetraedris idempræstant , utdemonstrat Mauralycus,librp.de siguris planis , solidilque., locum rcplentibus.DecubisquidemnoncstdifKcultas, cum enim octosuisanguliscubiquatuorconcurrant, qui exutraque supersicie aquales sunt quatuorrectis, sequitur.quod replent locum solidum. At vero terraedra per selocum non replent } quia vel confluentunum ex corporibus regularibus ,Xeluliud quodpiam ; nonalmd, neque e*

nim datur , ex scholio 1 3 . element, nequeilium ex Mis, quia diameter hujus*modi corporis efjetdupla lateris ejusdem,cum enim pyramides ad centrumsphæræ concurrant./»jw<ar ■ quodexJuobus lateribus diameter constat, ergo

229go diameter illiuscorporis , &sphæiaiinscriptæ, essetin dupla proportione, quæproportio in corporibus regularibusKonreperiturexi$. elm. Fuel, ergo te*traedra vacuum non irhplent.Atactaedra,compacta tetraedris, locum replent,faciuntque corpus irregulare. Erravititaque Aristctehs in hoc textu : quoderatdemonstrandum.Platonem vero.existimant nonnulli,primo locutum de singulurum elementorummajsa,ha terræ mplem cubicam,aliasque mundi regiones suis siguris in*signitas i e>tf/<7myilice commentatum, a)unt,pLret Pythagoræ Arithmeticaruvoluisse conjungere Geometric Ægy-,pfiacx,alii alia pro studio, & eruditionecomminiscuntur. T» vide Claviijph*-ram cap: i . Marsilium Ficinum , Eugubiuum,de perenni philosophia, 8cc.Concludo autem , Platonem existimasleelementaconstare exatomis, ut patetex consequentia , quam elicit Aristoteles,L3.de coelo,t. 6f?ubi sic ait. Necejscest autem eos , qmfiguramfaciunt un'uf,cu) usque elementorum , O1 bac determinantsubsiaraiaiipforum , facere ipsa in.dhipbilia fpheera er.tm divisa,fphttra r.oneft,&c. Attamencommodissime« Detwoerito singulis elementorum atomi*

230siguras dabimus, neque ullum stqui videbh,aut in loci repletione, aut in mixidone inconvenien*. Tu vero hancabstrusioris philosophiæ digressionemPlatoni , 8c Apulejo condonabis : Cumenim arduissimam aggressuri simus deelcnientorum siguris primigeniis disquisitionem,visusmihi est Plato, quiaudiretur,dignus, licet ipsi nulllatenussubscribam, nifi quantum tile Democrito.Propositio XXVII.lAtomisigncis figuram aiiignareex Democrito,C Cio Epicurum in epistola ad Herodotum,&Pythoclem apud Laertiumexistimare , atomos nullam qualitatemscnsihikm aamittere, prater figuram,gr avitaleta, magnitudinem , quahtai enimomnit mutatur , atomi vero nibil mutantur:Democritus autem aliter censuit,8c quamvis nullam qualitatem ,' quæsensu percipipossit, in atomo conce*deret , primas tamen , quas intuereturmens, admisit, easqueimmutabilesposuit,ut supra dmmus, dissolvitur autemmixtum turbatioeconomia , 8catomisad nova molienda convolutis , ab extrinsecoagente, cujus vis alliciendis iispoten

231potential*, quamformoe potentia coercch*dis J excutiuntquejugum,plerumqueprimoe omnium igneæatomi , quæ suæprimigeniæ siguræ restituuntur , atqueitaperaerem, (quem inane, & vacuumappellabat Democritus , ut supra dixitw»»,consirmaturqueexGaleno,advers.empir. Isag.'-i6. ) vaganturnovxgene*larjonis appetentes.Determinavit autcm atomis igneissiguram sphæricam Democritus , utostendimus in synopsi hujus libri , qu*doEirinaprobatttr.Primo, A mobilitate siguræ sphæri*ex , quæ quod tangat inpuncto, utdemonstravitTheodosius. 1. sphæric.prop. $.fequitttr, quodlinea directionisejus motus nullo negotio mutaripossit , ignis autem mobilissimus essedebet,& veluti generationum omniumchoragus.Secundo. Cumsphæra angulis om.nibus careat, nihil hamati, aut retinentisofsendet,facile permeabit, & quo*quo versus ad naturæ penetrabit in.-stituta, dividet instar cunei, &quodnulli alteri figures contingit , contactupunctilabefaciens planum , fatimamtplosmustbi viamfacit , cum nihil habe -at aneulosi , quo possit detineri , q!"'&ejus

232tja! aBivitati nrccfsar<um suit;Tcnio, Cum ignis nobilissisimum sittotius naturæ agens, eiconvenit siguraomnium nobilissima, qua jpbaricatfl,cvjus vightti proprktates admirabiles,igniqueassinesannoiavi.I. Proprietas. Figura eft fimplicifcJima, cujus generatio sit a i'emicircuJo,circa fuam riiametrum circumvoluto :circuli autem origo est duplex , pr'maex semidiamctro circa extremitatemsuam immobilem circumducta , a':avero est a scctione parallels bill com',atque ut lie, circulus easdem habet sereproprietates , quas ellipsis, utannotatLtiutaudns in iuo'de lectionibusconicistractatu, quem geometries problwmatibus inseruit. Videtur autem valdecongruum , ut hxc siguraigni conveniat, non tantum corpori timplici.ve''rum etiam , quod globorum progresdientium ir.ltar volutentur,quasiseillomotu perpetuoeircinarent : Isquevolutationismotusin globorum tormewtariorum ejaculatione prebabitur a- mesuo loco, &in sole manisestusest, quodigne constet, ex Scheinero , in rosa Ursina.If. Fortissima sigurarum est sphærica,,cum non sit ratio, curunum po*tius

233tius cedat, quamaliud, ex quo juvaturignis acti vitas.1 II.. Inaqualiter virtualitates suasomnes,scu panes Mathematicas , situatashabet, nam in sphæræ supersicienulla est imaginabilis , quæex a-quoal*teri adjaceat ahoquicur'vtt non effet.IV. Sphæra habet hoc proprium, utsubexiguisterminismultum comprehends aree^ est enim/ferawamnii.;*sibi isoperimetrarum capnciijima , undeex ilia coilectione , & adunationemajori, atomo nullo modo disperseper locum expansum., augetur ejusactivitas. •V. Partes omnes sphæræ suntsimiliterposit*, & supersiciei puncta omniapariinflexione,&ordinecoronantur.Y-I; Nulla sigura regularis potestmoveri circa suum centrum , quinlocummutttisaltemfe ctmdttm quid.,exce.pta sphæra, quæ moveri potest, & girariloco nulla ratione mutato Dixi rigttlaris,nam conus,ellipsissolida, cylin.drus , parabola , & hyperbola solida , sicetiam moveri poflunt. Hæcautem mo*bilitasseu giratioconcefla videtur<»omisignds,a natura, utmagis vegeti sintcaloris, activitasque suaeo motupropagetur.VII. Nulla <

234•V 1 1. Nulla sigura movetur faciliussphærica , sive naturaliter, five violenter.Naturalihr in motu deorsum ,per aquam (nam per vacuum zxxtinane,qui c/2<wr, æqualis omnibus siguris est'mobilitas ) citius descendunt lapideiglobi , quam plani , aut lati lapides.Videnter autem , in motu volutationisidpatet, quiadissicilius sistitur impetus, adeo', utlinea directionis ad centrum mundi sit in axi globi : tria enimsuntpuncta, perquædebettransirilinearecta im3ginaria , inquasola quiescercpotest globus : primum est cen*trum mundi, alterum centum gravita*tis globi, ttrtium punctum contactus: sialterutrum istorum sit extra lineamquiet is, nunquam sirmabitur, sed eousque movebitur globus , Jumhujusmoditrm punBa Jmt in linen dirtBionis :quam autem facile sit globumimpellere, patet inde , quod si lit in piano per -secto , illud in puncto tanget, ac proin -deunotantumpunctoinnititur, debiliqueillo fundamento ejicitur facile.Contraria rations se se habent siguræplanæ. Deinde mehas imp'etiim concipitsph3era,^<Hri»/retinet,'D((i/<r?7s?»r urget,aqualius difpenfit , ex quibus igr.ea mobilitas augetur. Pidebis Theoncnm »»•Jlram

235j\raw militarem , Theor. 4.8c 5. .lib. pri*mi.VHI. Unum rantum habet punctumcoelo vicinius, quocunque in situponatur,unoque tantuni propiusacce»dit ad centrum mundi.IX. Omnium sigurarum solidarumeist regula , pra/trtim regularium , quætales sunt, cum earum laterasegmentisundiquaque æqualibus sphæram detruncant.Prætereaomnessiguræsphæricainscribuntur, & circumscribuntur,proprietatis igneæ symbolum , ignemcnim motibus, & sigurationibus prasiderevoluit Plato,, X. Circulusuna linea, sphnera unasupersicie, stnitur , quod istissiguris estsingufare,cU'tpsi solidaexcepta,quæ ideosphæroides did posset, reliquæ enim,siguræ, vel pi ures 1ineas, aut plures ha •bent supersicies.XI. Opposite partesomnesæquali"ter a se distant.XII. Longitudo, latitudo, & profunditassphæræ, sunt æquales , ntmpttres diametri,Xni. Inirio,&sinecaretsphæra, utetiamcirculus.XIV. Sphæræ supersicies est incomemensurabilis, cum supersicie plana.

235XV.' Sphæra est commensurabilis_potentia, non autem longitudine , cumaliissphæris majoribus, vel minoribus._ XVI. Sphæra circa suum centrumvolutata , (rmul & semel.sursum, deorsum,&in transversum, movetur, quodegrcgie, & ingcniosc demcnstrat Aristoteles,inmechanicis, agensdcmctucircular! in principio.XVII. Sphæra non habet ullarafccum proportioned, tantum abest , utsiteialiqua cum aliis siguris ratio, namsupersiciei ad suam diametrum hacte*nusnonpotuit reperiri ulla proportioGeometrica.XVIII. Sphæraest prima, & ultim»sigurarum solidarum , omnes enimab illaoriuntur,8c omnes in eam deli*nuntiplanarumJSWnwestcirculus,planarumultima circulus , onus enimtrianguli cequianguli est a circulorumKqualium intersectione mutua , percentrum,ex Euclid. 1. 1. pro. r.omneswriter figuræ planædesinunt in circulu,&cum eo componuntur, ut patet exl..f element. Euclidisi siguræautem so*lid æ ad sphæram reducutur. & quo pi atribus angulis sunt præditæ, eo magisadillam accedunt , quamvis sphærasit sigurasolida , omnis anguli expers , quæautem

237autem pauciores habe,nt angulos magisdistant a iphæræ perfectione : &quam*vis sigurarum numerussit insinitus, inhoc tamen infimio dawprimum , & /</,timum, cum prit/ia figurarum planarumsit ciiculus, idemque sit ultima ; iblidarumvevoprima, & ultima sphæra est.XIX.. Persectissima est figurarum,eaJemque facillimæ constructions,quo sit, iitDeumrotundæ siguræ/owrJaventAnaximenes,8t pretiosa faciliaelse inventu , & praxi, Diogenes Cynicuspronuntiaverit. Naiura vero, cuiperfectio, & racilitas accept! ssima sent,pleraque fuarotunda; figure facit, fru*ctuum plerique sunt sphærici, aut ad iUlam siguram accedunt, circulares certesunt trunci arborum, radices, rami,aliaquefacta videnturad tomum , quiascilicet facilius iilis terminis pluracontinentur , & speciosiori apparatumundumexomant.XX. Quidquidtangit,exceptaconcavitateejufdemcum sua convexitaterationis, tangit tantum in piwBo, ut demonstravitTheodosius, & ratio est,quia cur vanulla linea potest adæquarirectai; adæquaretur autem, si tangeretinpluribus punctis,quaminuno.Hanc fane originalem esse atomorura

238rum ignearum siguram , non dissicilepersuadeor, obpotistimassphæiæ proprietates,qustigni conveniunt, nihi*lominus tamen illam siguram in quamlibetaliam commutari posse , duobusindiciis adducor, ut ita censcam.Primo, quia cum ignis sit liquidus ,ex Democrito, &. Virgilio , EclogaSileni ,• Et liquidifimnl ignis , sequitur,eam facile coercerialienistermirsis,dif.sicile CaiSi ergo facile mutat figuram.Secundo , quia niutatio ilia sigurenecessaria estad unionem cum aliisatomisfaciendam , nequeenim in punctomathematice indivisibili potest unio,modus nempepkyficus, consistere , ergoillam relinquit, utcommodioremhasbeat : adde , quod formarum inclination!, 8emateriæ organization! debentsubservire : Unde;& Democritusinfisiitaiefft atomorum figuras cenfuit , hocesti indeterminatas , quoad aptitudi;riem,eademqueatomus, quæ in plumaeritcylindrica,incame erit parallelepipeds, inossepyramidalis. Centum atomi in Iibertatem assertæ , & abunione segregate, ad nativam siguramse se continuo reducunt, quæ igneis estsphærica. Ignearum ergo /!<,•»;-<»>», &qualitatem atomorum dtterminaximusex

239cx Democrito, quod trat noli*faciendum.Propositio XXVIII.c/f; omorum tcrturum figuram ex Democrito determinate,g A est ignem inter & terram difserentia, ut illedivisusinparticulas,pluribus locis sit immixtus, suaqueagilitate abusus per omnia loca vagetur,neque ullum in universe locum occupetdeterminatum , cum ea, quæ deignis fphærafomniarum veteres , ne minimamquidem veritatis umbram contra recentiorum astrologorum animadversionesobtineant. Terra, vero suisconglobata nutibus , atque in unumglobum compact! , centrum mundiobsidet , quo etiam singulæ , tum aquæ,tum terræ particulæ perpendiculari viaseruntur, quare deatomis igneis, aliter,quam de terreis , nobis philofophandumsuit..P«»» itaque , cum sibi invicem terreæparticulæ cohæreant , debet ipsisconvenire ea sigura, qua locum repleant,alioqui inter atomos , & ato.mos vacuum daretur, ut si sphæricæ esisent, hiatus inter puncta contactuuminancs

240inanesremanerent, sed quæ locum repleantfiguræsimuljiictæ sunt, tantumtra , triangalum,quadraium, & hexagmnum , ex quibus siunt siguræ solidx py.ramiSiCubusfe hexagonnm solid um duobushexagonisoppositis,&/e* circumquaqueparaMogrammis terminatum.Verum ut meliussiguram terrearumathmorum invelligemus,Observe primo , ex Corollario. t$.x.Eucl. duas rectas se mutuo interse-£canres essicere ad punctual scctionis 4.angulos, 4. rectis æquales , imo , quotcunquefuerintangulicirca vinum punctual , rectos quatuor nen excedent simulD. II. C. III. xt»t

241ir.ulsumpti, ut circa punctumA suntquatuor anguli BAC, CAD, DAE,E A B , quatuor rectis æquales.ObCervosecunde , ex eodem Euclid.1. 1 .in schol.p. 3 i.omnes angulos sigurærectilnex cujusvis a junla efe bis totrect is angulis , quota lpfa est inter sigurasrectilineas : prima autem siguraefttringulus, cujus omnes anguli simulsum^tisuntæquales bis unireBo angulo,iciest , duobus rectis : anguli siguræi. seu quadrati sunt oequtUsbu duobusrectis,, id est quatuor. Anguli tertiæ sigure, seu pentagoni font *qnales terduobus rectisi id est, sex rectis, & sicdealiis, : horumautem omitto demmjlrationes, cum Geometriæ tyrociniosintpropriæ , &cuivisapud Euclidisinterpretesobvis: , hisprafuppofiik,Demonjlro , quodfuperius , tanquam,prominore mei argument! posui, sed exomnibus siguris, quæsimul junctælo*cum repleant, sunt tantum tres, trian-" gulum , quadratum , hexagonum , itautinteripsasdeinceps pqfitai nihil intercede vacui. Cum enimyJ-v triangulorumanguli , quatuor quadratorum,& tres hexagon dfum sunt equales quatmrretfis, quod spitium unicuiquepuncto circumfunditur,/^^/^^, hissi-L garU

242guris locum repleri posse, alios veronequaquam : pentagoni enim , v. g.angulitres sunt æquales rectis 3 3 tantumergo desiciunt a loco replendo ; quatuorveroanguliæquales sunt rectis angulis4+ ergo excedunt , idem de aliisfgurisdiBum ejii.Egi tantum de sigurisregularibus,nequeenim dubium est, quin terrea*rum atomorum sigura sit simplex , & regularis, videtur enim hoc corporis sim*plicis conditionem sequi : neque ullaest ratio, cur aliter Sc alii er se habeantanguli ad suum centrum Mathematicum: quareeam obcausam rcjhio sigu.ram hcxagonorum solidam , quæ sit 6.parallelogramcnis , & i. hexagonis ,quamque alvearibus suis apiculæ adstruunt:rejicio pariter cuboides exrhombissex,&parallelepipedum. S»-ftrsmt ergt dua tantum figura , de quibuspote.stinstitui controversia.Prima , est pyramis vel tetraedru m ,pro qua militant rationes dua; primaquod sit ordine sigurarum solidarumprma ;see <nda, quod simpliciorsit. Sedduahus desicit conditiogibus necessariis,videlicet, u,t possit locum replere, quodpe.quaquam potest, ut supra demonstravi,&unam lineampbysicamfacere.

243Radix enim corporis physici , est supersicies, radix supersiciei , linea , & radixlinexphysicæ, estatomus : addebat.sinefundamento Pythagoras ex Alexandra in fuccesiionibus philosophorumprincipium quidem omnium effe unitatem,porro ex imitate indefinitum dualitatim,veluti mattriam atitori unitatesubjecijfe.Ex monade vero acindeterminata dualita ,tenumeros g'tgni, ex numeris punBa , expunBis lineas , ex quibus plan* figureconstcnt. vide plura apud Laertiumlib. S.At nan potest componi linea physica extetraedris , quia ex quatuor faciebus tetraedriuna tantu aliud deinceps tetraedruexciperet, ac proinde prominentiæsinusque inæquales in ilia erunt linea,8ctantumabest, ut æquam oculi dimenssionem per radium patiaturi ut etiamveluti serrarim serpet, quodlineæ persectionineutiquam conducit. Ergo atomittrreoesuntstint figure cubic* , quodhoc argumentoprobavi.Atomi terrea jlmul Junes* debent ejtHeffefigur*,qu* lineamfaciat,& locum retpleat, sedjunt tantum duæ regulars) , qu*locum repleant,ex quibut rejecimus hexagonumJolidum, restat ergo solus cubus,qui fine ulla imperfeBione lineam potestphyjicam facere , plures enim cubi simul

244#4+ De AtomisjunStilint am physicAm facimt , tju* eritparallelepipeaum Mathtmalicum. Q^iæquidemlineasuas atomos exæquo.interjacet,unde,8c verar^wlinc* pay- .sicæeriU»W,&exhujuscemodi lineispersecta supersicies sit , quæ ex æquosuas lineas dispositas habebit , unde &pari ratione corpus solidum persectumcompingetus.Conflrmatur hæc ratio , quia sicutprima radix numerorumest J., ex quaconsicitur primus cubus ( unitas enimseipsam non multiplied ) qui quidemprimus cubus 8. est unitatum , 5c octonariussolidorumnumerorum est primus, itaetiam radix corporum atomusterrea ex quadratis erit cubica,in ordinesigurarum seCunda, octo angulis constans,.eonsirmatur/<i»»Mrt", qura cubi proprietates,terræ conveniunt , ills autemsu nt oQo p'rstci puæ .Prima, inter omnes siguras solidascubus omnium dissicillime movetur :immobilitatisterræargumentumy-atioest, quia centrum gravttatis est faciliusin linea directionis , aut certe in ea parte, qua corpus innititur. Non argumentornuncdetota universie tellurisimraobilitate , quim vertigine cæli indeter

245determinatam ad iter versus csslumdixcre nonnulli , alii innatarc aquisnonnuUi radicibus insinitis suffultamesse ; Barbarique philosophi I'eguaniquttur innixam colunnis , quaselephanii quatuor sustinerent : sedtantum similitudine quadam , & *,nahgice probo cssicilius totum illodmoveri ,. cujus singulæ panes dissicile moventur : ce'rte cubi non itafacile volutantur , quia ut dixi ampliorest lineæ directionis basis , quæutrobique ad siiperiores paxtes collibratur,quodaliis sigurisnon contingit.II. Sequitur ex bac prima , quacunqucenimsui facie planum tangetihabebit lincam directionis in ea parte ,qua planum erit , hinc facillime quiescit.III. Ejus tres dimensiones suntsibi mutuo perpendiculares, & singulgmagnitudinis ejusdem , cubus enim exEuclid, est sigura solida , quæ sex quadratise/lualibus continetur , in qua*dratoautem lineæ, & anguli æqualessunt , ex des. 30. i. & demonstrat.lib.1 1. p. i4-IV. Ejus diameter est incomparabiliscum lateribus , ut demonstrat Eiu-L j clid«>

246elides, lib. 10. prop. 116. Vropo/ttumnohis estoderr.mstrarein figuris quadratisdiamitrmn efe hngitudine incommenfurabilemtysi/a»w',colligiturque ex prop,y.io. &exlib.i. prop. 47.V. Cum habeas supersicies omninopatentes, &apertas, magis est aptusunioni, nullo enim flexu , nullave irrcgularitateillamrefugit,& secundumtotam suam latitudinem admittit.VI- Locum cum aliis cubis persectissimereplet,ut supra demonstravimus.VII. Omnes partes cocli sex suisfaciebus respicit , duabus quidem oppositispolosduos,aliisvero4. circumpositisquatuorcardines eceli'-ex quibusnonnulla de magneticatelluris virtuteposseut colligi.VIII. Ultima coelorum regioi scilicet empyreum cubicæ est figune , nameftCivitas in quadrc posit a , & insimauniversi atomus terrea scilicet cubicaest, sic primis ultima conveniunt, 8citavidetur cubus primaregulanormalis, primumque operis mundani rudimentum, ultimumque complementum.Quod autem , juxta Democritum,feæc ita se se hajaeant , satis soperquopater.

247patet,exiisquæsuprade igneis atomisadduximus , tum etiam in synopiiexauthoritatibus Aristotelis, initiodiductis,Consirmaturquetestimonio in*signis, & sua ætate facile principis philosophiEpicuri, ejus conditum voluptatenomen porcinam videtur in moraliasectam induxifle, cumtamenipseex priscorum authoritatibuiiW/drfcow*-rum severiora instiiuta sit fecutus, illeinquam eximus nature lynx Epicurus,non solum de atomis scripserat commentaria,queglorieingluviesStagiritaposterisinvidit , verum etiam dtanguloatcmi librum secerat singularem , ergocertumest,Democritifuisseplacitum,atomos quasdam angulis insignire , exteroquifiustra istud lemma suo operiEpicurus præsixisset : Quidautempoatissimumineo libro disputant, certoscirenonpossumus, sedcumlibri titulussit veluti propylæum , quedtotiusarchitecturæ specimen dat , sitquc tanquamgratum quoddam operis universicompendium i duo in hoc libro abEpieurodilputatafuisse suspicor i primo,quidem , quomodo darentur anguliindivisibiles, & contra hujuscemodiopinionem egir Aristoteles , libro delineisinsecabilibus i fecundo, quanara

248rationeangulosa convenient cum nonangulosis , idestcumsphæricis, quaproptergeometricis ratiocinationibusin hac opinioneatomorum magnus eftlocus , & si Platoni placuit hunc scholæfuæ titulum apponere , nullus ingrediatursine Geometria, fane Democritic*philosophiæ apprime necessaria estilia inseriptio.Sed ex occasioneistius Epicurei quæsitiscirevis, ansigurammutet terræatomus, an scilicet circuit quadrature!,mutatiosphæræin cubum, & cubiinsphæram , quam tot hactenus frustrainvestiga'runt, naturaliteradpraxim re*ducatur ? Rjspondcii, mihi probabiliuseffenonmutari : ratio est, quia potissi •ma ratio coralias atomos siguram mutareconcedam , est, quod alienis terminis facilius , quam f'uis coerceantur:atterracontrariomodosehabet, cum. alienos terminos respuat , neque quidquamfortius sit aut durum inagis ,quod ejus angulos possit re'tundere:deinde ad corporum sirmitatem conducerevidetur , ut sint */i'^»(»immutabtlia, aha veto mutationis capacia : sicin artefactis v.g.in pariete lapides suamformam tenent , calx cedit.Pro

249Psopositio XXIX,Atomorum aquearum figurantdettrminart.A Rchimedes, initio'Iibride his , quævehunturinaqua,acutissime^onflrat,omnem humorem liquorcmveff hæricum esse , ratione habita centrigrayium, probaturque- ab Aristotele, i.cæli,t. j I.- cujus diiucidam argumentationeniapposita sigura convenient!',quæqu'e desiderabatur, illustratBlancanus,in suislocis mathem, Arist. explicatis,dist inct. 1 07. At vero quam vis satis apertum sit, aquæ supersiciem eflesphæricam , de illius tamen elementiparticuIisindivisibilibus,«;wtf»«iW»-(isa:ut itaque illissuam demus siguram,pauca de humidi liquidique naturadicendasunt.Observo primo, liquidum humidumqueplurimumdifserre, metallaenimsicca sunt , & liquidasiunt, Mercuriusliquidusest, deejusautem humiditatenon satis constat. Humida quædam,igne durantur , ut mel ; quad iridemfrigoreconcrescit^in grumos', eodemextremo parem pene reddente confistentiam,Igne Vesuvianolnventa suntL s anno

250anno i6$i. mella planesaxea, demeVe»<»i-<»wfundenteVesuvio,utait elegantissimu9Recupitus in suo Nuntio, frigoreviolentiori indurantur aliquandoin saxeam sirmitatem in Norvegia.Malta actuhumidasunt, quæ liquid anon sentiuntur , ut grando, nix , pruina;S»<sd?<»»absquchumiditate fluids,& liquida,ut ignis, cælum, aer, exhalationes,metallafusa&c.Observo fecando , aquam , de cujushumiditate,&liquiditatehic sermo est,ires habere status , alterum , quo inglaciem concrescit, alterumtquo in vaporessolvitur, tcrtium , quo sua nativaConsistentia gaudet, ut in fontibus, fluviisque.Glaciata aqua lev ior est fluida,imo licet tanta sit differentia in pondere.aquæ d ulcis, & salsæ,salsa tamen glaciatainnatat dulci , obrariorem partiumsitum,&aerem poris frequentibus consflrictum: unde non satis possum mirariphilosophorum turmas , nulla habitaexperientiarum ratione, has sententialpro oraculis colere.I. Frigut condensnt, &gwvius reddit.II. Corpus comretum minus tccu-,fathc't, quam fittidum. quæ licet in ali»quibus. vera sint, in plurimt's tameninductio desicit: status autem aquæin

251in vaporesdissolutæ,explicabiturdisp.Cum vero suo in situ connaturalimanet aqua,habeteam proprietatem abhumiditateinsita, ut facile adhæreat,afluiditateautem , utalienis terminisfacile, dissicile suis coercetur. Quarecum easitliquidi corporis conditio, ucin sui difFusione nulla parte emineredebeat, cum sit primum postulatumPtolom. 1. de ponderibus corporum,'liuUum corpus infeipfi grave efte,ut aquain aquam, oleum in oleum , airem in aezrem, nulliufqueeffet[uaiititati: , quareuniverfa aqua se se ita collibrat, utsphæricam supersiciem habeat, quomeliusundiquaque paribus momemisaccedat ad mundi centrum , unde addecliviora sit defluxus, dum tandemomnia jquali altitudine consistant, hinciltud hydraulicorum axioma: KonaUtins afeendit in curJU vaturali fons,quamfitsua ori?o. Etsisursum eat, hac utunturregula,Part/I repjlmtia aqua admotum siirfum, atque inclir.atio ad nto~tumdeorsu<n : quod si se ita non habe*ret, motum per syphones perpetuuminvenissemus. Atque hæe rationefluidi,aquas conveniunt : humiditatis verobenesicio, panes partibus nulls negortie

252tiouniuntur,idquein triplici humid*rum genere viscofo , pbigui,&. reride.,Viscosum hamatis , & veluti concatcnatisconstatparticulis, ita ut dilacerationeopus sit , vixque certa auserasmensura , ob adhæsionem. Pingue inoleis,buty ro, adipe depræhenditur. Purumin aquis , 8c antiqiiorum balsamo,quod nullo macuiæ periculo vestes fragrantiasua aspergebat : at sicuti on.mhum id um facile estunibile, ita solumdurum ,& roridum facile divisibile est.Atque ideo , quod aqua supersiciesphærica semper circumambiat terrain,quodscilicetreperiat in fundo termUnos , & ad latera , apertum vero aeremin supre ma sui pane , quæ imbecillioricorpori non cedit, debet necessarioalfquibuJ temiinis dissiniri. Sphoericamautem induk fupirfciem , quia nttutiquam brevissimis utitur ?»s , & »Mfacit fruflra, brevissimi autem termini,habita ratione gravitatis corporis, 8ccentri gravium,est: spharica,quæ a cenjtro mundi per puncta terminantia aqux limbos,duceretur , ad eam ergo ftse reducit. Unde inslritutasuiitjucundaq uædam pyobkmata, quibus probaturcyatho plus aquæ contineriin valls,9-uam.in mentis jugo, quod facili negotio

253tio demonstratur, ex coroll. prop. 3 3 . 1.6. Euclid . Cum enim aqua, ut diximus,se se colligat in fphæram , cujus centrum est centrum gravium sive mundi,sitcirculusAC proaquainvalle, circulusD B pro aqua ia monte, quoninmergo ex scholio 33, 1. 6. Eucl. acqualcsrectæ lineæ excirculis inæqualibusai:-ferunt arcus inæquales , majusque estsegmentuia minoriscirculi, quam utsit simile segmento.circuli majorii, eritergo cyathi in vallc, sive in circulo C Asphæricaaquæ supersicies in segmentomajori , quam in circulo montis D E,quod erat demonflrandttm : his ita prælibatis, dico , primigehiam atomorumaquearum siguram essesphæricam , cæteroquifluxailia est, & verfatilis, incertifqueterminissinita, velinniixto,aut in ipsius aquæ congregatione.Probatur frimo , quod sit spliærica.Sd daretur atomusaquea m '"<"»'! abomnibus

254omnibus aliis separata, ilia se se in sphe. ,ram colligeret , ergo sphærica siguraillis atomisestprimigenia : probaturantecedentis sequela , a prim , frustrafkperpUira, quod potest sieri per pauciora,sed hæc atomus debet fuis ter*minis contineri, ergo paucissimos, &angustissimosadmittet : at sphæræ sines sunt. hujusmodi, nam ex scientiasigurarum Isoperimetrarum ea siguramajoris est areæ , quæ plura habet latera,quæqiie estregularis, Cedspboeritaest in potentia latenbus insinitis, estquerigulartfftma , ergo omnium sibiisoperimetrarum capacissima est.Probatur secundo. Ilia figura est fluxa,&versatilis, quæ alienis terminisestobsequens, ataquexatomi ob humiditatem,&fluiditatemsunt hujusmodi, ergo sunt siguræ inconstant!'?,ScmutabiliSi siautem considerentur,absque alienorum terminorum adminiculo,sphæricæsunt, inmixtoveroeamhabeatsiguram,quamsitus, violentiavicina , exigentia forms: cæliqueinfluxus imprimit.Consirmatur h:ec ratiocinatio priricipiol o. Eadem est ratio rotius homogenei, & omnium ejus partium, quarecum certum sit , totam aquarum cong)omeD.

255glomerationemsphæricamesse , & aquæguttas, quæ quod non satis sint incopia,utdiffluant, sphærarum sigurasinduere , & Mercurium seu argentumvivum, si dividatur, in globulos persectissimoscolligi , atomis certe aqueisidem omnino c< nvenire par est. Nequede terreis eadem est ratio , ferra enimfrhno non est persecte , & exacte sphcerica, quiescens autem aqua , loquendogeometrice, globosa esti præterea liquiditateomniterra caret, quapropter deatomis terreis longe diverse pronuntiavimus.Fræterquam quod hæe dicendi ratiosatisfacit exigent* particulari atomc»rum, «e£«;/»>totiutelementi, quodunionesuadelectatur, exigents mixtorum,inquibusatomiaqueæ formisfacile obsequentur,«^-rari<»fluiditatis& humiditatis,repletioni loci,& cuivisdenique aquarum ossicio, quapropter»ex atomis aqueis infimta siunt sigurarumgenera, prout agentibus extemiiplacet. Ex hac philosophia deduci facile posset ratiofiguraru?n,<\uas in grandinenivisque ffoccis natura exprimit:nivem certe adeo persecte in stellulaseffbrmatam videmus,anno 1644 Ticini,quod dictissimis virisadstanttbusostendii

256ostendi,ut portentum artis, non form'i'tum naturæopus legitimaadmirationediceretut.Determinavimus itaque siguramatomis aqueis, juxta Democriti placita,quod nolismet ifsis prafiripseramus faciendum .Froposit to XXX.De atsmornm aerearumfigurajuxttDemocritum ponuntiare.A Tomi aereæ omnium subtilissimxsunt, versatilei-,multtformes, ipsisq;estincoroparabilispromptitodo.cogendiscsubaliisaliisqueterminis,sermeiDinstanti,si ita corporibus aliis, naturæq;totius continuitati , quæsartatectafoveridebet, sit opus. Hæc vero agilitas,duaiusde caufu concessa estaerii/,r»M<,iut quidvis vacui impediat, & locum re.pleat cofnmodius ; founds , utmeliuspororum angustias fubeat, extrudentiquese cui vis alteri cedat. Habent hocprseterea atomi aereæ,ut nunquam,velinter se ,vel cum aliis uniantur, sed sinttantum contiguæ, ut supra ostendrmus.ynumfubjutigo, quod si aeris atomusunica in spatio imaginario, vel in aquisfpne

257poncretur, sese continuo in sphæricamcolligeret ; in spatio quidem imaginario, quia brevissimis tcrmi nis velletcomprehend!, ut supra.de ignciiaqueisve demonstrayimus , ex scientiasigurarum isoperimettarum , 8cprincipiophysicæ,quodnatura semper brevioremviam sequatur. In aqua veroparker sphæricæ essent , quia quam m inimamdiviiionem inter aquam, 8caquam facerent ; & revera, ut hoc obiteranmtem , non in aqua tantum , quodexbullis, & aereper aquas extruso pater, verum etiam in oleo , melle, sanguine, aliisque liquoribus, idem sit,in quibnsspuma constat globulis, a^tcerte spbærarumportionibus, in oleovero, ubi nulla est spuma , aerctiamsein sphæram colligit, ut corpus illudcraslum penetret : quod non beneadvertensCardanus censuit lampademsuam , quam in lib. primo de subtilitateproponit, ideo semper ardere, succederequeoleum oleo ; quia , qued superestolei raresit semper, atque itaplena manet lampas, sed neutiquamita se res habet , in vitreisenim hujuscemodilampadibus adverti, post, singulasereminutasubireglobulumaerir,8c recta viasummumlampadisiastigi»nv

258tsmperolei continuitatem petere, atillic vacuum impediat: ita utcumhu(juscemodi Iampas esset cylindrica , suecederetper foramen aer , qui collectusin sphæram , quam brevissima lineaemergebatin summa cylindri axe, &nunquama centro hujuscemodi aberrabat.Sa»Htaque atomi igneæ originalitersphæricæ illiusque siguræ amantes, peraccidens autem quamlibet aliam induunt,in gratiam formarum substantialium,5c naturæ commoda.Atomi terre? suvt originaliter cubicæ,nequesiguram mutant , quia nihilestillis solidiussirmiusve, &revera simetus vacui sit in terra , di viditur, violenterquelaceratur , ut fluxa corporafuccedant,Atomi aquece cujusvis siguræ sunscapaces , separatis vero convenit sphærica.Atomi aereæ sunt originaliter indifserentesadqmmvissiguram,per accidens tamen,8t aliorum ratione in sphæ*ram colliguntur. z^ftainis itaijttefgntatdeterminavimus, quod trat pofiulatum.Ex quibus vides.recte censuisse Aristotelem,j. cæli, t. 66- Elementis non 'posse inesse diversas siguras , singulassingulis

259singulis, sed unum tantum modofigurariposse, reliquis infoirmhut : cgoveronon informiadico, sed mtibilis sigurætria constituo , quæ originariis tanaenterminis sintsphæricaiunam terram immutabiliesse sigura opinatus.Propositio XXXI.Motus atomorum ad figuram feu *timorumfig*ratiop»:ell expli •carl analogtse.^Umatomiigneæ, aqueæ, & aereæsiguram mutent , ut diximus exmente Democriti,nuncest videndum,quænam sit ilia virtus intrinscca,secundumquamipsis convenitillemotusadsiguram.Figuratw est actus entis in potentii,inordine ad figuram : Quæ in rebusdivisibilibus est triplex, /wadditionem,^«-detractionem,f er transpositions solampartium : sicsi ceræceramaddas,sigura mutabitur, si detrahas , itidem.DetraBione constat ars statuaria , addiHoneplastica : transpofttit vero par*tium mathematicis adeo usurpata,fhyjtce loquenda , sieri potest, vel fereompressionem , W/eradjunctionem

260D e Atomis,aseparationc præsupposita consequentem'ivel si aliquid ab intrinseco eju»est virtutis, utalium aliumque situmpossitobtinere, siguramque suam variare; ut species visibiles quæ in punctoconfulionis seu decuffationis obscunesunt, & vix ullasiguracerta præditæ, ab illo vero puncto progressæ di-Jatantur , & siguram suam prototypocorrespondentem obrinent ; Corrprejsitsit , dum partes diffunduntur ad latera,ob corpus vicinum cogens , & coarctans: hæsunt»w transpositions rationes,quas etiam in artefactis depræhendimus,vel ccrte ars ipsa naturæmysteriis abutitur ad. ilia rtflectenda,quo lubet , ut dum species per refractionescrystallorum ex inversis nuntrecta-, & unius crystalli benesicio, imaginesdissitæ, & aliud omnino cculoparo reprsdentarvtes , collects per refractionemnovam imaginem pingunt.Oblatæ sunt Caedikali I nfa nit i tres in uno octanguIo Cardinaliumessigies , qui in administaridisrebus excelluerurit , Albomoz ,Cranvellani, Ximenes. Gontuentiqueperpolygonam crystalium , ingeniosalefractione disparentibus illis , unus

261ppare bat in tabula Ihsans, utquorum absorberet species vilibiles,etiam haberet prudentiam in se cumumulatam.Omnes autem he, mutationes sinemotu locali concipi non possunt. Exprima,& secundaratione sigurationumnihil inrem noli ram venire potest,cumatomo nihil , vel addi , vel demi possit,quaproprer eas immutabiles appellabatipknrui , in sua Epitome naturali , adHerodotum. Tertia vero aliquid lucispræsert , qua pre.eunte nonnihil veroiimilercperiemus.Atomusquidemest substantia sim-.pHcissima, absque compositione, sineu'la unione , virtualitates tamen habetintrinsecasi & extrinseeas, secundumquaseademomninomole , &quantitatepermanente potest occupare modomajorem , modo minorem locum extrinsecum:wmo«»a, cum erit sub sph^-rica sigura , aut aliis regularibus polyfonis; majorem, cum sub irregularibuselitescet : quod non facit , ut totumelementum crescat inextensioneixninuaturve,sed toto element© immotonursente, commotis solummodoqui'busdaraatonri«, atomus A, majoribusmodo,

262modo.modobrevioribusterminiscom.præhendetur. Neque vero inflata iliapuncta, Neotericorum ad rarefactionissolvendas dissiculties , fgmentum <-dm\tto , sed tota hæc mea doctrina in isoperimetrarumsigurarum proposition!-bus innititur,majoremenim locum ceraoccupatcxtensa inparallelepipedura,quam collecta in sphæram , nihilominustamen inflata non est 5 majoribussimiliterterminisgaudebit atomus Acum erit in conum exporrecta, quam siin cylindrum , cujus basis eadem essetatque coni. Et sicuti sigura pondus nonauget, ita neque quantitatem, vel molem,sed terminostantum mathematicos: eadem est manus in volam expanse, & contracta inpugnum: siceadematomus tetraedrica, & cubica erit , neque mole cum terminis augetur : hæcinquam geometriæinitiatis manisestissimasunt, ex tractatu figurarum isoperimetrarumquem a Clavioin geometriapracticapoterisrepetere. In cerasiquidemrecte id concip:mus,quia mutatiosiguræ sit per aliam partium situa*tionem, &»nionem, at veroinatomonullæsunt hujulcemodi divisiones, &f-Lt\ia.tiones,cump<trtibus careatfecundumquatjttiinimutaripojfet.NihilD.

263Nihijpminus tamen cum non possimusin rebus abditis melioxem investigandimodum habere , quam analogi-{mum.invenio quatucrentia, quænobissimilitudine quadacn in his obfcuritatebusaliquid lucis afserunt fgur<ttitceræ supra allata, figuratio specierumvisibilium, & earum imaginum quæ inobscuris cubiculis per exiguum foramen in chartamallapsxconspiciuntur,fguratie Angeli, 8c motus animæ incorpora rtumano se se extendentia , &colligentls ad corporis incrementumveldecrementum.jivgulus potest fe se porrigereincy*lindrum , colligeft se in globum , isqueest entitas simplex , pure spirituals, indivisibilis,itaque siguræ mutatio noncontinuo insert divisibiliratem, si enimAneulus se ponat in cylindro , deindeejusikm areæ globum occupet, quamvisdiversa sit utrobique peripheria,certum est neque auBum neque dmmttum, aeproinde nullam virtualem re*productionem inibi somniandam.Animusprætereahumanus, corporidivisibili,cumsitindivisibilis,aptatur,rlguramquead corporis modum mutat.Finge tibi animo ceram esse adequate indivisibilem , dirisibilem autemsecunT'i\

264secundum quid , sive stante parthimcum totoadhæsione , optime percipiesmutari sigu ram, -sine divisibilitate adeequata& totali , sed cum atomi sint sim.pliciter, & absolute icdivisibiles , videihdumporroeft, quidnam de ill is aptius dicipossit, sentio enim rei spiritualis cummaterialicomparationemrejiciendam,neque vero idem habent virtutis atomi,ac proinde neque cundem agenda modum, modus ertim operitidi fequintrtjjcrtti* rationts , sive ut vulgo ajunt,modus operandi sequitur mod um efsendi.Speecies itaque visibiles , quas ptmmadinvenit Dwocritar, quasque corpora appellabat, non physica quidem,sed rmthematica , constant enim su»dimensionibus,sigura?quesunt solids,nobisaliquid fingularrus dabunt.Observo primo , nonnunquam inflexu , & viæ longioris decurfu mutarispecierumsiguram, nam omniaelonginquospkæricaapparent, ut si sol v.g. cubicæ esset siguræ, nihilominwtamen globosusanobis conspiceretur ,cuadeodiiletut 9482i01000000000.minor., quam sit , appareat , quod incredibileforet, nisi astronomicæ observationes,geometricis , 8c arithmeti*cis

265cis ratiocinationtbus fukirentur. Siitaquectatur aliqua'stella alterius sigure, quam sphæricæ , verbi gratia eicosaedri, ilia emittitspecies sui secundumpyramideni,quætotfacieshabeat,qootsuntquascomplectitursectio,quc;sit abocuii poiitioneductisadejuscircumserentiamrectis ,& tamen in decursu anguli, omnes ita retunduntur, ut persects sphæræ imago oculis excipiatur.At cum ibisit imminutio, aliud afferoexemplum , fit triangulam (ststts , A B,per vitra » 8c crystallos rerracta , siatquadrangularis,earatione, utquadratum,sivecubus, sitæqua'is tetraedro :mutavit siguram , sineadditione, veldiminutione , aut detractione.Observ osecundo, sic csse visibi!esspe»cies , ut sitearum centrum tanquamcardo,circa quem versantur,atquecumpyramydalitcrdiffundanturaboblecto,tanquam a basi, ad oculum , tanquamad verticem pyramidis,/J^a<rar, ipsissuam inefle axim , quæ non tit alia, nisilineaimaginaria, ve! potius potentiorradius ,qui ad ipsum oculum perpendicularitercadit,8c circa ejtis axis punctumdecussans vertuntur,invertuntursufleque apparent, determinatæ a so*raminibus, crystallis, Untibus concasM vii

266vis, speculis , alisque , quæ vel sors , velarsobjicit, mutant itaque circa illudpunctum suam primigeniam siguram,videturque inibi vim pracipuamspecierumejse repofittlm.INfonc itaque Jioc illustri analopsmoutamur,ad atomorum sigurationem m*vestigendam. Possunt ad hujusmodimotum determinari atomi, frimo obaliorum fortiorum vim , qua comprimuntur, vel ad formæ exigentiam, secundum quam,eo, &eoroodo,ad mixtionemvenire debent , vel tandem, utsesuis terminiscoerceant : quacunqueautem lege id cmtitigat , a centro sui mathematico,tanquam a machine punctoprincipali, virtuales part es,quibus atomi sunt p»æditæ, diffunduntur,uf estopus; B^Keveroullasequitur divisiblelitas, neque reproductio./erftantum adductio,& retractib virtualium atomipartiurh; sic autem siguram atomi mutant , ut in omnibus par sit area , nequeunquam, vel augeatur , vel minui possit: omnis autem siguræ centrum datur, uniim nempe punctum, quoddiametrisduabus,se se intersccantibus,signatur.zsft que hoec de ttomerum figurationesint diBa. Si plura de specierum,&lucis sigurations desideres, lege aquil*

267quil!oniumin Optica, Keppleruminparalipomenis,&c.Ca put IV.V EM IX T I O NE , ETDISSOLVTIONEATOM.ORUM.Vinquc propositionibus caputistudexpediam.I. Quanam rationemundus ex atomis coaluissepotuerit.II. Quomodo atomi alterentur.III. Quomodo misceantur.IV. De poris , & mixtionum gradibus.V. Quomodo dissolvatur mixtusti.Suhdam paradigma philosophandi exatomorum doctrinaPro posit 10 XXXII.Mundi genefim explicate per atomos,juxta Dcmocritum.• xiUllidubiumest, quin Democritu*^ in crassis gentilium tenebris erra-M a verit

268 De Atomis.verat, dum fortuito atomorum concursumudos coaluisse innumerospronuntiavit,quos interire, redireque,ad concretionem , alia forma, aliisqueomatibus , non dubitabat. Sed tammopinio quæ atomos admittit , Deumcreantem nullo modo respuit , quinimo Mundum Dei opus appellabat Demo,critus, Cleanthes, 1. de atomis censuit,Verhttm Deum omnia facere, himc quippe(empitemum , per ipsam materiamcmnem, singula creare. Ponit mttem hocdecretum %eno Citticus , in li Wo deeffentin,Ckanthes, I. de atomis, d'Chrysippus,in primo phys. in fine J Archedemutqitoque m libra de dementis, &?ossidotliusinfecundo naturalis rations. Hæcad verbumexDiogenel. 7.de vita phi-Ios inZenone Cittico. Mundi autem,ex atomorum congregatione in inani ,sive aere, generationem,exDemocritiplacitis describunt Lucretius,l. i Hi pp.I. deCamibus,L»?ucippus, apudLaer-Tium. Sicitaquecanic subtilissimusT.Carus.Contemplator enim cum [oils lumina,cumqueIn r emfundunt radios per opaea domorum,Malta minus* rr.odts multis per inanevid elis Corpora

269Corpora misctri radiorum lumint inipst,Et velut aterne certamnepreUa,pugnasqutEdert turmatim ctrtantia , nee dartpausam.Concdiis, (3' djssidiitexercita crehris :Conyc&e ut pofsis tx hoc primirdi*retum, iSjtaleftt in magnojaBarifemperhiani.Explicat diversitatem generationum exatomis , varia transpositione , sicutiiisdem litteris {cribivausflumitta, fulmUna , & comoedia , tragædiaque eisdemcharacteribu? exprimitur.Sic ifsis in rehus itemjam muttriaiIntervdla , v'ne , connexuj, pondert,plag*,Concurfits, mot us, or do, pefitltra, simgur*Cum pemutantur , mutari res qniqutdetent.Deinde sub libri finem , ubi probsretentat mundoru pluralitatem ita canit.Cum proesertim hiefit natnrAfaBu),&Sponte/uaforte ojfm/andosimin* strum,Multimodis temert incttf\wnt]aBat**

270quesrujlra,Tandem ctierunt ea, qua conjeEia nspmteMagnarum rerumfierent exordia femiper1errai, marts, & c*li generisque a nitmantum.At licet aliquatenussententiam Demoscriti ista iliustrent, non tamen sinceramreserunt,cum Empedoclis p!acitumexponat Lucretius , qui volebar,dariinsinitaprincipia, non multitudinetantum, quod admittebat Democritus,verum etiam specie. Leucippusapud Diogenem Laertium, lib. 9 com --modius scribit, ' Malta corpora figuriscmnigenain magnum vacuumferri , eatque in unum coaBa , unam vtrtigjntmtfficere , secundum quam offendere ac circumvolvimodis omnibus , atque ita dis*cemi,utfeorsumJimiliaqu*sunt,fuiJimiliapetant.Caterum aquilibra cum obmultitudinem jam minimi circumstrripojfint, exilia tjuidem ad exterius vacuumconcurrere , fie ordinante natura , ceterasub/idere, &'mnexaatquein feimplicataconcurrere , atque ea concurfione friusquandam concretionem efficerero'.undam.Hanc autem xeluti membrdnam (ub.fi-Jicre, cominentem inst omwgena corpora,'quae

271quoe dum fecundumrr.edu rcluBatiette'**circumvolvuntur , tenmm per pyru**wembranulam fieri juxta vertiginis tra'Bum,corporibus perpnuiisemper confluentibw,atqueita fieri terrain, manmtibutqua femel in medium injeBa erant, ipjumquerursui continentem membrana mftaraugeri juxta extemorum influentiam corporum, &cum vertigine fertur quacumqueattigerit, ea acq.iirere. Ex his quadam-tompheata concretionim faare , primoquidem hmnidttm ac luteam , exsiccata,& circumaBa, cumi otim •vertigine , detinde incenfa , & ignita siderum ejpcertnaturam : ejseque solis circulum extimum.hna proximum terris , aeteris inwedicpofitis. HæcLeucippus: quæ reciduntin illud antiquorum chaos, quodadmiscruntOrpheus, Homerus, Plato,& alii plerique, tum philosophorum,tum Poetarum. Hippocrates , vel au»tor libri de camibus , num. primo, ait,elementa in circumvolutioneturbatasecissegenerationes. At cum isti ex propriislocuti fuerint principiis, aut certerem obscura brevitate sint comp'cxi,operæ pretium est recensere, & per capiradistribuere, quonam modo existimaritDemocritus mundum fuisseexeat um.M+ i Ib

272I. In generationibus omnibus ex->temaprimum , tum verdinterna comsponivoluit Demo'critus , usus e.xemplobombycum, qui virtutisinstar formatricisin suo ovo laborant , quod autcmitacensuerit , probaturtestimonio Aristotelis, 1. i. de genera tione animal: c.4. Qtiamebrem qui ita ut Demccritusajunt , exterior a jirimum ammalis discer*ni , tum interkra , quasi lapideum tintligntum animal condant,non nBe Aicunt,Juxta hanc Democritimetrhodum phi—losophandi , primum quod in inanisimmensitatecoaluitexatomis, est exterior mundi pars , involucrumqueomnium»nempecejumextimuni,quodin primo sui origine tenerum appellatelegantissimus Virgin us ; Etiffetentrmundi concreverit orbis.II. Hac prima concretione facta,cui præsiderct pmcipium illudfetxpiternumsbDemocrito vocatum indemonzftrabilel- i.degenerat. an. c. 4. cæperuntin aereconclusæatomi variis cierimotibus, tum localibus, tum etiamad siguram , cumqueincluderentur \'aslissimoillocarcere,sequemutuoquæritaventad generationes , in centromundi , eviratacirciimserenti? vastita--tC,fibi invicem consenscrunt , & primecjuidem

273quidem nobilissimum coaluit corpus, folscilicet , qui e delitiis elementorumcompactus ingenti concretione maximum ignis portionem cum haberet,inorbiscentrotomatus, adepta sua-consistentiagyrosis anfractibus , motuquevolutationis se se perpe'tuo circinans,sursum ad suam sedem , undenunclu*cet, violentissima rapiditate delatus,tribus'm illaascensione factis circa terramJpiris, horis scptuaginta duabus,tantum spatij est emensus , quantumhirft ad solem numerant Aristonomi.III. Hoc principe adminiculo influente,vertigo ipsacæli solidior, tan*quam cxcoquente calore , facta, cæteriplanetæefformatiprimum, a centromundi adsuasiveresphæras, turbinatim,spirosomeatu Venus, &Mercuriusdelati solem ideo circumambiunt; Poststellas autem sixas , quai itidem sunt iaorbis centro circinatæ, & motu ex perpendiculari, & circular! stelliserumadiere, omnium stellarum ultima compactaest luna, abfumpra ætheris puriorisparte, quantum superfuit , aquiscontemperatuminscserecepit, & tardomotu petiiteam partem cæli, quaecentro vicinior, quam maximeasoledjstaret,ne violentiori igneaquosa su*M 4 tene»

274terieritudodissiparetur, lenteque tandem , veluti carbonibus ad mensuramdatis, induruit, itautpost diem a suanativitate decimum qaartum ardoresecclipsis innoxie pateretur.IV. Factis . sideribus , veluti uni*verso mundi seminario, cæteraatomo*rum multitudocrassaMinervainvicempermixtaest, & incentro orbisremansit,utgenerationibus animalium subserviret,hinc terræ globus aqua &terra caluit. Natura perinde , ac frtt -dens filter Camillas , nibil omittere solet, exquofacere aliquid commodi poj/it,Jiispmsatur autem i" cura reifamiliaris »tit primo & op tinie liberis, deindefociis,poflea fervis provideatur, Arist. i.gen.an. op. 4. Ita, & in ortu rerum contigit,ut facto prius concretionis termino,sine quo nihil in immense sieri poster,distractis perpetuo per insinitas region«es corpusculis , nobilissimis corporibusprovideatur, quæque postea cæterispræsideant , hinc omnium primus sol ,postea pro varia dignitate coalueruntsidera. Solis autem compactio ita suit,ut concretione exteriori primum exomnium elementorum siguratis aptecorpusculis, tanquam membrana coalescente, remaneret inclusi ætheris ignisve

275nisvcpurioris copia maxima i quxcumomnis non posset concrescere, ob terræ, &aquæ minorem copiam in soliiin editu 1 lio , tanquam in quodam inani,remanseruntatomi ignis copiosissisimæ,quæperpctuoagitantur motu, nequeinter se immediate unibiles sunt , utisupra diximm : hinc soli contingit volutaricirca proprium sui globi centru,& agitatione istaajomorumpercæliliquiditatemdeserri,sicuti ignium nitratorumartisiciosacompagine cotingerevidemus : Luna vero quod majoremaquarum copiam includat , quam , utuni versa igni posset exiguo contemperari,concretioneillaexteriori compacta, mansitaquæ in vacuoLunæ medwtullioquantitas, quæ ibi viginti quatuorhorarum intervallo circum voluta,supparem in luna facit faciei phasim ,ita ut & luna uno dienaturalisemelcirca proprium centru circumgiretur.Rehquorum siderum ignotior est,ob exiguitatem, & distantiam concretio, singularifquemotionis charecter.Hæc omnia ex mente Democriti.quicum irrequietas censuerit in inani atomos,sequitur »quod ubi illæreperienlur,motum facient,qui licet non sitsemper conspicuus , & sensibilis , ut aitLucre*

276Lucretius ; ratione tamen jureque sequelæ debetadmitti. Alcinous, c 13.doct. Plat, dodecacdro ad imiwiifi con-JiruEiionem usumfuijje Deum ait.Illustrari ppfcst hæc doctrina eleganticogitatione Anastasii Sinaitæ in 4.Exameron. ubi ait, stellas omnes interra fuisse compactas , ita ut Deus optimusnaturæ maj estate suam adumbraturuspotentiam,inaerisdiffusione informesquasdlm elementorum massascongesserit , a quibns tanquam Fi'gulus' ab acervo luti accepit , quantum ad cæ-Iosstellasqueconcinnandas essetopus,atqueitacælumfactumestex elemen*torum deliciis , virgineque natura,cujusflosin palmarium hujuscemodi o*pusdiffususest. Deindeaccepit divinusidemFigulus, quosolem rdiquasquestcllarum concinnaret , quasomnes inmundi centro veluti in rota circinavit,, &persectailla corpora sibimetipsisreliquit, ut congruum naturæ suæ , totiqueuniverso utilem locum peterent,unde , & velocissimo motu probante o»pus suum Deo a centro ad circumse*rentiæ destinatas plagas venerunt. Extpfetis hisce ossiciis , corporibusque, inuaturaprincipibus, efformatis, quodsupererat elementorum impersecte at*que

277queadcosineseveritateimmiscuit , sicutaquarum maxima portio /<»* terra,terra vero alicubi^/f»^aqua efletutrumquetamen unicoglobo compltxum incentro orbis veluti inossicinalibrarestur , atque ex magis apparent! bus dementis globum vocamus terra & aquacompactum.PluraelegaDtissimus AnastasiusSinaita in 4. Exameri: quæ deindecælestibus imbountur fenlibus iacrorummore,quæ,& mentem e'evar.r,&omniaad mores commoditsime de*rivant.Qnod si aliam rationem fheeret ctmmim/ci , quid impedit, quo minus exatomisprimigeniiseo»^<iS<*./7,It<t<owifecundoe , seu minima naturalia , quæ amicitix,&inimicitiæstiinulissesequ£»rhantia.i'w medioatre, veluti commtssoprælio, solaria corpusculasolaribu.', luriarialunaribus , convenerunt , alixquedeincepsstellæ suntformatæ ? residuæ'• vero illorum fuperiorum corporumparticulæ, iis aliquam vim adeptis.fursumquedelatis , manserunt in informiterrarum globimassainclusæ ,hinc fuperiorum cuminserioribus consenjio,& occulta ilia arcana motuum , qui phihfopheshaBenusvexarunt.Verum quidemest, hac etiam ratione, quæ acceditad

278ad Anaxagoræ Omomokoian, dequa Lucretius, 1. i.mundumabomnipotentiDeopotuisse creari , quanamautem ratione (it factus, conjicerepo*tius,quamnosse,concfssumest.At,stasD;mocriti scntentias volui deducere,quiautait Aristotel. i. cæti.t. 60. Venerations , quam temeritate,digna est promptitudoilla, ft'quis propter philofophic si.tint etiam in iisparva-r sufficient!as amat,de qttibus maxima* habemus dubit attorns.Demundi autem fabrica exactius dis*putare, hujus loci non est.Propositio XXIII.}Aocltn agendi atomorum eft triplex :Primus per intrustonem Jut in pores :, Secundui per propagationem qualitatUinjpatit liber 0: Tertiutper inhibtt ionemqualitatis contrari.e./-c Um , ut supra diximus , mixtiosit*"* miscibiliumalteratorum unio, videndumest,quanam ratione miscibilia, hoc est , atom i al terentur , quod sine explicationerW<flw agunt intelltgineqmt.DicoitaquepwMa,dari actioneminnatural duffusione spirituum seucorpusculoruperporossubeuntium,quæpro

279propositio tanti estmomenti, ut enucleate probari debeat.Probatur itaque primo, authoritateHipp. 1- deaere, aquis, &locis, inlibrisEpidemiorum.Galenidisertisverbis,l. i.de elements. c5.1. i.descm.c. 16.Avicennæ,l. 4. Fen. 6. t. 3. c.n. ad5'7-Senecæ,!.6\ q. nat.c.i8.Plinii, l.i. cap.93. ita Vidus Vidius,Ferr.clius.Cardasnus,Septalius,Sanctoriii», Augenius,Levinus-Lemnius , Vallesius, Langtsid,Fortunius-Licetus, Julius Cæsar Staliger,AmatusLusitanus, Mercatus, Oalij,tum veteres, tum recentiores, Medici potions.Prdba.tuT fecundo , ratione : Omnia'corpora natural ia, præsertim viventia,sunt in perpetuofluxu , alia vero exesduntur, & imm\nuxir\tvr,si{t nihilperitinnatura, quia non datur annihilationtrgosuperest, ut hujusccmodicorpusiculahuc illucquevagentur, & vicino*rum corporum poros subeant. PrimApropositio certissima est experientiaquotidiana,patetqueex Sanctorij aphorisinisstaticæ medicæ ; secunda autempropositio dependet ex primo princip.disp. i.y'ft7»J«0'M'g»hinc&indeemluerc,darique hanc spirituum propagationem,quamGntci vocantAponRoiAN.Probatur

280Probatur tertie , i nductione muliiplici: primo , ex notione manisestaatmosphsræ.seu vapidæ circa terramregionis,quæ refractionumcælestium causaest. Secundo, ex aquæ vaporibus, & humiditateaeris, fluviis &paludibus incubantis.Tertii, insinitis pene venenatorumhalituum historiis, quas reseruntD. Augistinus, 1. 3-deCivit. Dei,c. si.Diodorus Siculus,I. \i. AmatusLusitanus,cent- 3 .curat. 8 3 . Mercurialisde venenis.c.iS.Vidius^.i.si. 1. i.e.11. Julius Capitolinus, in Veioait : inBabylonia apertam veteremarcam, eVqua tam exitiosa pefHs exhalavit x ut adParthos usque grassaretur. Guaineriusde peste, c. i . Barclajus in Icone animorum,c.p. Philippus Ingrassia, Informaltionedelpestifcro, &contagiofo morboiiPalerma mil' anno 1 5-75-. d* tfy6.partepsima , capvficondo. Paræus,l. 1 o. c. 1 3 .SabellicusEnneade, 5.I.9. & Enneade,7.1 7. Cardanus, 1. i.devenenis, c. 9.Fallopius de bubone pestilenti, c.i.An?dreas Gallus Tridentinus fascicu!o,'i.de peste. Et illispiritus cumrespirationesubeunt , ve\ per poros cutis intrant,aut^rarteriarum meatus, &venarumoscula penetrant. Imo ipso oculorumintuitu id effluvii accidit.undeOvidius.Dunt

281DtimfpetTant l<*fos, oculiUduntur &Jvlultaq; corporibus trtnfitiene noccnt,Hancautem minimorum corpusculorumdiffusionem probatam i videbis a*pud Seiinertum , inHypon. 3.0 l.sedcumhæcinmixtisanemine^He^/cww,negentur corporutti effluvia, & darecxplicenturabAquilonio, Optic, l.^.p.a. Sc'aligero,exercit.n.s. j. Faloppio.t.deLueGallica, c. 89. in iplisetiam dementis admisitdisertis verbis Galenus,juxtaHip. doctrinam,EgO(?»/w(inquit)non difficile diet, , eum qui ad ignem , utealefiat , accedit, introducere igntm insuum corpus &c.l. 1. deelem. c.6.Dicoficundo, Actioatomorum perpendidebetpenes locum, ubi agunt,nam w/considerantur in mixto , xel inaeris libera sphæra,wJ quatenus alirquod aggrediuntur. Hocque ultimomodo per intrusionem , penetrationemin porbs,insinuationemquevariam,pc-]tius agunt, quam prcpagataqualitate.Sic aquam calesieri crediderim , quod illamspiritusigneipervadant,probaturque,quia, si patinam aqua pura plenamigni superposueris,videbis efundoplurimasbulks exiguas emergere., quodtzflican mo» /w^nisidicamus, id con*tingere

282tingereoberumpentes igneos spiritus ,qui suppetiis adventitiis.sociorumqueauxiliaribuscopiisdeindeebullitionemconcitant. Neque solum id igni propriumest, verum etiam glaciei : siqui- 'dim, vinum in glacie refrigeratum,contrahit nescio quam duritiem,& gravitatem,quam ab intrusts frigidissimisatomis oriri , dubiumnonest, nocivaquemagitest stomacho debili frigiditashujusmodi , quam si ex fonte vel puteofrigesieret.Actioatomorum inaere , sitetiam^rpropagationem suæ qualitatis , cumenim aer sitindifferens, ad omnes omninoqualitates, eas etiam facilepoteritsustinere , propagata verohujuscemodiqualitas, si ad mixtum aliquodperveniat, illudquidemassicict, &al*terabit, sedearatione , ut cognatu Jibiatemu sociitur , aliis vero noceat quidem,sed iis non subjectetur.Inmixtis enim nonagunt proprie inst, invicem »s«ni,itautatomus ignea, fii»gida siat , atomus vero aquea , sicca, velcalidareddatur, sed vlrtitfe sibi insitamutuam retundunt activitatem , 'atoimus enim igvea præpedkt aquea , ejusqueexporrectam sphæram restringet ,& cohibebit, atomus vetottrrea vicini»tate

283tata sua faciet , neatomus ignea tantumexpromat virium. Quare prout vigentatomi, nonnullæ aliarum debilitate activitatem suaro exerere deprehenduntur,nullamque aliam in mixtisalterationem admisit Democrkus,<]uami/l<»»2,quam inhibitivam, retundentemvoco, Joubertus autem ,inparad»xii, rcfringentemmaluitappellare : a nobisestFemelius,'qui in 1. $.iphy[io\.tUmentaaltsrari negat.Ex triplici .itaque medio , vel passo,modus agendi atomorum est triplex,quod erat exponendum.Propositio XXXIV.Modum, quo Atom mifientur,expile are.T-RMnecessario ad mixtionem,quamgeneratio substantially sequitur ,concurrunt, materia scilicet tanquamsubjectum, inJlrumentapTO inducendisdispositonibus , & forma ultimum ope.riscomplementum. Sicuti ad statuamexsculpendam requiritur marmor p remateria , celte, malleus, scalpraque proInslruments , &idxaarrisicis/'w/<ww<»,secundum quam instrumenta diriguntur,cuique, si man us non sefelltt.rexspondet

284spondetresultans in marmore essigies.Pro mixtonenaturali, habemus matt-,rJam, atomos aqueas, terreas., igneasipro instruments erunt au.ditates prinneatomorum, & siderum I nfluxus, quemvertiginis nomine distingnebat Demo»critus ; ( simphcifsima mixtione nuncloquor, ad alias enim persectissimas longemajor requirituraccidentiuno, & inltrumentorumapparatus, ut patet ingeneratione viventium. ) & tandem estipsius/orw.*, nondum existentis, afflatus intentionalis,idæalis,directivusqueopens,Istæ itaque atomi sic invicem conjunguntur,ut antea motus Iocalis multtiplex inter ipsas sieri debeat: iicut enimin mixtionibus, coctionibus artifkialibuscontingit,omniasufdeque verti ,diuque circumagi , antequaminuniusconsistentiæ rat'tonem venire possintipariterinmixtione naturali, inter atomosid sieri necessc efl: : quiatantæ,tamquerairabiles mixtionum varietates,fortuitoordine sieri won poffunt, multæ enimerunt aliquando simul , quæ aliis debentattemperari : ad unionem deinde' sigura non raro mutari debet, præterea,interclusus aerejiciendus , nonnunquacxigit idmixti ratio, utintercipiatur:quæ

285sine motu locali sieri mn possunt.Influxusinsupercoelestis est veluti stimulus, calcar, 8c incentivum atomismovendis essicacissimum , eoqueinfluxu,in rebus præsertiminanimatis,sigHlaturmateria , nam pro exigentia mixtidispenfat atomos, quaproptersiad ca*lidummixiuminfluentiadirigatur,/zer,ut igneæ atomi numero terreas supe- .,rent,atqueid diversis , neque farcile txplorabiliknsproportionibus, unde variatempjramenta resultabimt, Et sicuti invino videmus , vim concoctricem itaessicaciter omnia digerere, ut impuri*tatesperspumam ejiciat, crassiores veropartesin fæces subsidant , eaque estdi)gregatio,ut quavis impuræ sint uvx,nihilominus ramen motu nativovinuredditur purissimum , pariter .etiaminfluxus cælestissicattemperabitur, utin mixto , quod molietur , varias atomos sigat, varias autem ejiciat. Contingitautemraro,quod optimeanimadvertitSmnert »J, ut inelementapuradissolutio siat, sed potius.in minimaphysica plerumque eam contingere ,innumeris chymicorum cxperientiiscomprobatur.Inistisveronaturæpperibus , oportetsepcrrecordariverissimiillius pronuntiati,

286nuntiari; opusnatura, opus intclltpensioe., i-Ex his causamafterre licet, cur nonnullaaliissint calidiora, quod scilicetsuum temperamentum , a mixtione,quam plures atomi ignee. ingrediuntur,resultet: Nihilominus tamen calidissimanaturæ mixtæ ad tactufrigidasunt,ut piper,sulphur, rosmarinus, quia (untoccultæ qualitates , qua: vim earummodisicant, quæque , a forma penetralibusexortæ,dominanturin elementales, & illis novaquadam singulisqueformisaptarationeabutuntur. Quareejussum mentis,, primas qualitates ha»bere aliquid potentialitatis cum in m ix*tis constitute vivacius nonraroagant,quam si puro essent elemento conjun*ctæ , & ubique sere diverso modo , sicfr'igut cicutæ,afrigore papaveris difsers,non solum in int en/ione, quam utrobiquesere æqualem medicorum principes sentiunt, verum poti us in modoagendi : Unde etiam sit , ut ignis alitmodo in pipere, alio in cinnamomo, alioveroinmelle agat, & idem in diversitVmricults aliter aliterque , iff alterabitur.Forma enim directrix est & applicativasuarym qualitatum, & provaria earum moderatione non semper 'unifmni

287uniform! modo operatur, ob. diverfamfiguram. Nunc utreconditum hocmyfteriumin lucemponam , rationemquemodisicationis qualitatum , occultumadeo arcanum, expliccm,Obfervoprimo , non paTum intendi,velminuitzw qiialitatum a dcndtate, &raritate subjecti : sic ignis aquæ vitæimpune tractatur , velocissime verocomhurit serrum candens.Observo fecundo , eundem solis radium, quamvis ubique sit idem, nihilominustamen , vehementer aiicubiardere , alibi vero remissius , & pro va*m refleSione , refraBiont, oppojitione,direBione, obliquitate, aJpeBuque minuiturvel augetur solis calor.Idem dt intemis corporum mixtorumijg7H'£»*dicerepossumus, quicumTariisitidemwWifcrexcipiatur,cumquealibi ratior sittextura, densior alibi,fit ut etiam divtrfimode applicatus dimverjtmode agat : præterea non dubtto,vim etiam multaruin ignis atomorumpaucisaqueis infringi posse, & eludi,si videlicet itaearum vis activa excipiatur, ut a cohcavoin convexum desinat, fiet enim , quod in tubis opticiscontingit, utdispergantur, tum lucis,tum caloris radii , atque itaw dispersaMi*

288Di A to m i sdebiliffma'fitt. Deinde, si ars varia ignisapplicatione ,tam diversa miracula patrat, quidni directrice/or»i4 idem analogic sieri poterit ? Atque, quod decahre inlinuavi, defr'gore &.C. dictumesto. Igitur in gratiam forma nat'iracældlilque ir.fluxus ita movet atomos ,&mixtionemdispensat, ut modo sibiconnaturali qualitatibus uti posik , &pro modo effendi habeat opcrandi mosdum. Diximusitaque^Hct ratipne *tatmiinmixth.ni differtfemur , qua de reinstituti nostrieratdlsserere.Propositio XXXV.pluresfuntmixiiimmgradtts , una crdivauiradperfeBiorem & mixtafmpli--. cioraperfeBterumsuntmateritt, mxtisiaxe plurimi infant pori,q'*i ab afomoruwseriatimsofitarum connexior.e ertambabent.TVJ On est omnino Rhttorts ea cogitatio,qua dicitur natura in violis,rosarum , & tulipparumrudimentaponere, nam sensim persicit , & impersectioribusad persectiora utitur.Pri»wtfgradusmixtionis is est, quoatomi elementares miscentur elementaribus,atque in hunc^riw»wgradumfireD.

289frequentur dissolvuntur persectionmixta, raroenimcontingit, utinelementumpurum resolutio siat , atque4iuj us mixtionis minima vocari possuntpruna, inordine mixtionis.Secundus gradus mixtionis, sitacommixtioneprimorum minimorum , quæelaboratius aliquanto mixtinn faciunt,quia scilicet formæ persection subjicidebent, atque hulus mixtionis minima, fecundaria dici possent.Ttrtius gradus mixtionis est , quosecunda minima invicem permiscentur,faciuntque ad vegetantiumtexturam,autadid, quod in vegetantibuspersectius est, mixtionem, cujus deindeminima stint magis composita, & itrtuordinisdicuntur.%tartus gradus mixtionis oritur acommixtione minimorumtertii ordinis,sitque mixtum cujus minima suntj»rf?-?/ordinis.Quimus pariter ex istis compactisminimasiunt elaboration , quæ quint iordinis nominentur, O- fie de altii mixtimitmgradibus , & persectionibus.Unde patet , quod atomi elementalessunt radices omamm , & minimorummaximum compositum illud est, quodpersection formæ sublicitur.N Sed

290Sedntgratiiifla dicivideantur, prob.tota hæc doctrina experientia, nani,plantæ succum quendam trahunt exdementis inter se compactis: deinde in.planta sunt partes magis minusve elaborate : pro belluis »on ita requiriturexquisitapartium temperies, ut pro homine.cujus anima immortalis, & intel •lectiva, eopersectius operatur , qup' persectioribus organis ed prædita :ergoista mixtionum diversitas| oritur a variismihimis, & revcra , si res ita se »onhabet , sur vix quidquam ad victumassumimus, quod vitæfueritexpers?panis,vinum,cames,herbæ transeuntin noftri substantiam, quia ex his mini •mis, magis elaboratis', humanafadlim,virtuteconco&rkecoalefcunt , nullum 'animalelemento nutriri potest, atqueinter dispensitricis nature, munerailludobsirvatudignum est,quod nuUaplantaplantisvivat, quamvis agnus tartaiicusportento simil is plantas sibi circumpo -sitas exsiccet, brutorum quædam aliisvescuntur , fed bomini in omnia jus eft a.Deo faneitum, minus tamen herbæ nutriunt,quam names', quod magis in iissit elaborandum, ut ex suis minimisaliasiant homini nutriendo appolita.ciS

291Sicoptime servaturea subordinatio,quam in formis impersectioribu's adpersectiores sieri contendit eximibsFemelius,lib. i.deabditisrerum causis,capite 4. Singularum parlium formattjtiosdam xeluti grains efje , quibus adfupremam illam totius jormam prome'v:atur , nee alia de causa illas in sub]e-Rumimpre(sai,mjtut ifla praparatione,ad bane introducendam , via proejlemeretur, & quam subordinationemdsmonstratin/orw«Fcmelius,eandeminmateriis agftovit Democriti amicus,JcadmiratorDivinusSenex noster,cumait, mixta imperfeBiora, perftbTiomm effemateriam.Consentiuntquephysicorum prineiiyhduo, primum quod nullum animalelementopuroviverepossit, imosi mel& man na excipias , quoe libro fiugulariprobavi effe meteera , nulla re omninoviram protrahimus , quxa viventibusnan sit excepta: melle sanealiquamdiuvixitDemocritus, ut supra innui , 8cIsraelitarum exercitus manna . Hie excipioventriculorum monstra, virtutisqueconcoctricis portenta , hoc etiamsaculo w/2*,namLazarus quispiam, vitri--vorax, ab effectu dictus est, & alius Lugduni,summaaviditate patinas saxulisN a plenas

292plenas devorabat:sed an iis vescerentur?non parum dubito.Secundum, quo prosectior est forma,eo plures , & elaboratiores admittitdispositiones, qua in tres claffts rtferun-J»r,ad temperiem,synthesim, spiritumcalidum & humidum radicale. Protemperieeft is,quem explicui minirooruordo, ytosyntbeli sunt ossa, nervi, caro,venæ , tendines ,parenchymata singulasua sede reposita. Sfirhus veroinsitus,& humidum radicale, quod ultimamdispositionem ponit, oritur a totius naturæ nixu , cum ad ilium concurratfa.ventamsemen,influxus coeli.& paitiu .tempencs :atque ut forma ignobilioresnobilioribus substemuntur , pariter &matcria rudis , ad elaboratiorem est apposita.Ex his explicari plurima possunt inTheorica medicinæ dissicillima , degeneratione rerum , toto generediffe*rentium,innostrocorpore, quales suntlapides, vermes, lumbrici, &solvi quapoilla,quæ ad ranam, ut dicunt,v<ig<ra,non paucos philosophos , ncqueignobiles, tanquam ad bonum hospitiumdeduxiticumde generatione ani»malium insectorum, quæque ex putrimateriasiuntdisputarent : quo de argumento

293gumento omnibus palmam eripuitdoctissimus hujus ætatis philosophusFortunius Licetus,primariusBononiæprosessor,™ libris defpontanes vivei, tium(.rtu,Suntenimhujuscemodi vermium,8clumbricorum minima tertii, vert! gratia, ordinis,qax cumalimentisaflumpta,vim concoctricem subterfugerunt,atque quod debilior csset , non itapotuerum edomari , quin servarentfeminaksjpiritusformttmc/ue partidem ,undeex aliquahorum copia, quæ tantofacilius cumulantur, quo sympathiaeaadseinvicemtrahit, & jungit, sit, utexcitati spiritus,quiin minimisdiutissimec6servantur, sepaiilatim persiciat,& .abducto ad se alimento crescant.Calculi vero siunt ex renum qualitateLithopolitica,id est,petrisica,qu5 aliudenon provenit 3 nisi quod excisum aparentibus semen, illi parti efformandasdestinatum , quidpiam minus elaboratihabuit , quod hujuscemodi lapiduminsensibiles particulas semimaceratas,acveluti colliquatas , tantum deveheret,.unde 8c paremchyma de ilia qualitateparticipar,& viscosaarenosaque magistrahit , sibique nativo quodam viscoagglutinat,utexprinc.ii.facileestsub

294 ducere; fcquitur, quod tandem coalesces calculus,& ex pluribus iniensibilibusparticulis,unum valdc ieniibile,&summedolorisicumexurget : adde,quod ipfelapidum particulæ,ob virtu-* tisexpultricis debilesconatus , & humoriscircumfusiglutinum , adherentaliis, & paulatim agglomerantur comsplura ; videturque boee philofophandiratio ipso calculorum aspectu non paruhabere probabilitatis , cum exgranuliscompacti esse percipiantur, præscrtim,ii nondum recocti friabiles (int.Sapienter ergo diætetica nephriticisalimenta in arenosis nata prohibetiquodomniae/6/o ubi oriunturparticipent;ex Theophrasto, 1. 1 . & i . de cauiisplant, cap. j. 6. utpatet in vim's, fru*mentis i ciceribus, quorum aliqui ratione/oh vix arte ulla macerari unquampossunt , quapropter alimentagrumis lapidiformibus prædita , ut piracidonia &c. nephritici ne attingant,cautumestmedicislegibus Nam cumsucco attraxerunt arenulas aliaque iniensibilia,quæ non satis edomita, incorpore humano non parum pariuntincommodi, ex visco lapides siunt,&ex insensibilibus particulis calculi , sex& aniphus unciarum. De ilia autem attractionc

295pjtractioriesuccivarii, qui aliam naturam,q'uam viventisinduat,dubium eflenon potcst. Narrat Godignus in vitttSylvcri<t,effe longissimum in Monomo*tapa terrarum tractum aurifodinis ditissimum, in quo non raro arborumtrunci auri ramentis insignes depræhenduntur,attracto scilicet eosucco,qui in aurum transiredebuit, ibi enimob/b/i'siccitatem,arbores suntfamelicx,vnde obviis quibusvis se se explent;atenimsucci illius qualirates indomabiles,proprio indulgentes genio, in ipsotruncoaurum siunt. Ita scilicet insitumebformisad nativum statum reducerese se , ex p.8.- si quando dispositionibusadhuc vigentibus, neque ali is potentioribussuperinductis,idmoliripossint.Hæc,& insinita alia, ex Democriti prin •cipiis licet deducere, undeclarotestimonionobilique laude Aristoteles loco supra citato, xidetur ( inquit ) Demoicrhus omnin prkvidijje,^ prinupiasu[*posuijft , quilus cmniapcjsent e.xplicari.Quoad poros, elementa pura iis carent,mixta impersectapaucos habent,quia crassior illis temperies ert, nequeexigunt tanta profluviaspiritum , veltranspirationem , quæ nodrilsiperpoiossieri possunt , quare vitruni,latcresN 4 cocti

296.coctiles, vas marmoreum, aliaquchujusmodiodorata spirituosaque servantmelius, essentiasq; chymicorum, quampixides ebumeæ, buxeæ, aliaque ligneaosseave. Istaenim transudant maniseste,in aliis autem seniim siunt effluvia :Nemodeporisin ligno dubitabit, quihederaceum viderit poculum , quod aPlinio, & aliis observatum est, aquam.capere non posse, vino vero sidelem essecustodem,cujus rei nonsemel seciexperimentum. Ratio dari pofl»et,quodatomi aqueæ illis poris proportionatesunt, ut pote siguræ magis convenien*tis,minorisquemagnitudinis.vinoverominima non item; non tamen insiciandaestoccultahederædos, qualitasquerecondita,- oriens a propria partiumcontemperatione, Humanifori sub sensumcadunt , & substantia viventiumtota est pervia, sicuti domus undiquaq;columnis tantum suffulta , vel cui plu -rimæ per ambitum sint senestræ, portæplures,aliæque exicipiendo aeriapertæviæ , heque ullum ell cubiculm, cuiporta sua senestrave desit , itautabunoadaliudsit via, texturainsupermultiformi,varie se £ep ori habent, ita ut op»time comparetur text ura viventium ti-Halibm finds, quæ itasunt consecta, utfacile

297facile dilatentur,& constringantur,quiaannulatim se se connectunt sila , &foramina nuncgrandiora,nunc patentiaminus pro pedis modo habent. Orpheus fane ut ntis imphxttm animalconflitui {uisin carminibus cecinit , exArist.l.a. degen. anim. c.i.Quod si subtilitatisf »ror»»» quispiamhabere velit argumenta , .consideretculicis ten'uitatem , qui cum vitæ sitparticeps,alimentumexsugit,porosquehabet quibus illud distribuit.Quopersectiora sum mixta.coplureshabent poros , nam varietati parti um ,organisque compingendis , plura suntneccssaria , atque ex hac mixtionis explication, viventiumque textura,intelligiturquomode siat nutritio, augmerttatioque,quid sit transpiratio, effluviu,halitus inscnsibilis, fudor , attractioambientis&c. Plurts itaque sunt mix'tionumgradus&c. quod trat ostendendam.Propositio XXXVLIxplicatur dijsolutio mixt't ex Demo:criciti principiis ,r-jEneratio , & corruptio, sunt velutichoragi dm naturæ , formarumN $ admis

298 admissionales , & subductores : Qua;licet adeocontrariasint,tamenmanu setenent,ut alteraaliam statim sequatur,sicutidoloremvoluptas,Scvoluptatemc dolor 3 quare Aristoteles , generatiotinius,est connptio alt erius , & corrupiioemius , est alterius genesis. Breviter insuperioribusexplicuimixtioni6gradus,hocest,generationum mysteria, quodhie doctrinæ potius fundamenta indices! , quam ut atomorum diffusamuniversalemquetractationem,cubitaleopus, mihi scribendam proposuerim .Ex principio 8. liipposuirhus, omniarevocaresead nativum statum , quantum quidempossunt, quare si ilium deperduntivi extrinsecus adhibitæ trisbuendum est : atqui status ille naturalisatomorum , non modo qualitatumest primarum , verum etiam siguramcomplectitur, quare statim acextrinse*cum quidpiam,verbi gratia, ignis , ato.mos igneas in mixti penetralibus refuslas, & ad formæ parti umquesibiunitarumexigentiam siguratas proritat, atomiauxiliaribus illis copiis oiotæ, contemptoformæ imperio, nativæ primæquelibertatiscupid.e , siguram recuperantprimum,quæ cum sitsphærica &ut sic, unionir,utdiximus, cumeuboincaCap

299incapax,statimexiliunt, & , cum sintvalde mobiles, erumpunt a vinculis»undedistolutionem continuatishujuscemodidesectionibusconsequi, neces-.sariumest.Formoe enim illud exercentin qualitateselementales imperium , ut quamdiuvegataest,istæ maneant sibiobscquentes, 8c subd'itæ , at vero , si debiliquodam agenteproritentur , facilinegotioadministris formæ qualitatibus,quæ ab ipsa promanant , immediatecoercentur, cogunturque iis gradibusexerere suam vim, quæ principi formaemagisestapposita. Verum, ut est virtus formæ certis limitibuscoercita, eononnunqua excrescunt elementorumvires , ut spretis ejus imperiis, si potiusstudeant, languorum , & tandemcorruptionis cause : hoc autem dominiumformæ necessarium suit , ut aliquandiumixtaconsisterentifacilienim 'negotio s;parantur elementa, cum nultumagnoscunt hujuscemodiprincipatum,ut in mixtis impersectis animadvertimus.Ignis, qui maxime dissol vit mixta,eovelocius:agit, quo minus compactæfunt compositi particulæ, Innliquibutenim ttnacitcr sibi omnia adhærent,in

300autem tenacioribus vinculiteacontineri, inquibus certa proportionsterra prædominatur , ut in satis , 8cmetallis. Corrumpit vero ignis , velcum flam ma, vel sineflamma, ut incarbonibus contingit. In corruptionequam flammacomitaturcensideranda,præter ipsum mixtum, corpus flam::meum,deindefumus.Tlamrm ergodesiniri potest3mixtum;impersectii e mixtopersecto tendentead corruptionem , vi ignis in humidopingui prædominantis,dicitur mixtumimpersectum , quia tune temporis noninsunt mixti conditiones, saltem per •jiB*: etenim flamwa , est veluti via adpersectam resolutionem : Ignis autemresolvendivimhabet, neque flaminamemittit , nisi hujus pinguis alimentibenesicio, quodesicientelucore omnicaret; In flarhma itaque est pinguedo,exhalatio, vapor.halitus,spiritus ignei,quiobsuam raritatem 8c vivacitatem,,totum corpus, pro varia refractione,varie tingunt, & tandem non desuntquædam pertinaciores magisqucinclytxmixti qualitates , quod ab odorecolligitur.Concatenanturautcm atomi , atquesicuti

301ficoti catenæ contingeret,quæannulisquibusdam idemtidem , & altematimprivaretur,hocmixtoevenireest intelligendum, sed antequam integra siatdissolutio, trahunt se se , quæ sirmiushærent , & in flamma reliquias luxunionisdissolvuntiquosit.ut flamma in.metæformam,sive conoidem siguramterminetur; cum enimaliæparticulænondum sintfolutæ ,aliæadhuchumidopinguiirrorentur,sit, ut paulatim,modo scilicet agentibus naturalibusproprio, solvantur,& per cuspidisextremaavolentin fumum, ubi in secundavelutiprobationedepuranturmagis,secretioque elimatfor , humido pin*gui absumpto, consequitur. Ex qui»bus facili negotio rationem reddes, curin eadem candela deprestior modo,modoelatior sit flamma, 8c curquædamligna flammam diutius foveant,quam alia.Ex flamma dtfumns , qui ita est cumflamma compactus, utconi duovideanturoppositi; ita tamen , ut pars dextradextræ ; sinistra vero linistræ refpondeat,sitque axis intermedias utriqueconocommunis,nulla tamen decussationeintermedia , quamvis atiquacontingat confusio partium.

301 Dt AtomisFumus vert definiri potejl ,' aggrega •tum per accidensex vapore, exhalatione,spiritu igneo -, aerisque partibuliscompactu,residuisq;mixtiqualitatibusquibusdam, virtute ignis dissoluti Sednelongiusabeamus, experientiis <?»<*-bus aflero dissolutionis mixti paradigmata.-Quotidie videmus cineres e li — %gno sieri , qui maniseste ostendunt , exminimisparticulis omnia constare, difflatitenimintermediisminimis,quibusilbe panes terreæ uniebantur , remanentdissolutæ. Et violentiori caloreliquatum sepius plumbum , exhaustisaquæ ignisq; vinculis, muratur in subsrufum quendam pulverem , qui deindeartemagiscomminutus, pictorum usuicedir,Cacterascorruptiones facili negotiopoterisexplicare, si imminutum formsimperium , elenu-ntares qualitates vitxrema proritatas, nativi status, ac ve*luti libertatis appetitum , desinitionemqueDemocriti , qui dissolutioneatomorum , (ivedisgregatione roruptionesdesmi.'bat , attente perpenderis: his enim principiis (juatuor, velutirotis , .tota hæc doctrinacircumferrur :nequeest quod diutius in hoc immorer,vel in carbonum resolutione, velin coCaput.

303in cadaverum putredine , autin us, quæin aquis corrumpuntur cxplicandis.Moneo tantum ex ocrasione flammænullo modo secundum sphæram ignemagere , hoc est, utinipsoignesumaturcentrum, equoad circumrerentiam xtqualcs lineæ ductæ, paribus omninocaloris gradibussint affectx; deluminefectapronuntio , sienim liberum deturilli spatium , undiquaque diffundituræqnalirer, tanquam prodigioia latitudine,ut expertus sim, sphæram illu*minatam ab lampadis unius ordinari*flamma, habuissediametrum 140. passuum,quare locum occupabat lumenviginti millionibus millionum majo*rem, cum ipia flamma dimidii tantumdigiti efl'et. Atvero calor , ut ex hocDemocriti etiam placitumslabiliam,qui spiritibus igneis potius quam diffuiioniqualitatis aBicnem tribuebat , adeoinæqualiter diffunditur, ut ihdistantiacubitiplusagat,secundum fkm»mat axem , quam ad latera , adquatuortantum digitorumdistantiam. lbienimnempein cuspide , ut pote lineaperpendiculari,viaspirituum,& genuineatomorum ignearum decursu , potentissimamactionem excrit : sunt enimfrequentiores ibi spiritus ignei , iuapte* natura

304 De A tom is.natura iliac delatæ , magno impetu corporibusobviis insinuant se £e. Quodadveniprimum , cum Italum , qui solalampadis flamma quævismetalla, imoetiam vitrum colliquabat , vidissem , isenirfipropulsapertubum flamma, itaadmovebat flammæ lateribus digitos,utrantumnon tangeret, idqueimpune,cum tamen vitro metallisque in cuspideliquatis ut placebat abutereturadomnem siguram. Olla igni impositaolios aliquantobulliet , quam quæ la*teribus applicabis. Fumiautem aBivittas pari ratione propagatur, ut secundum axem potentior sit; quo magisab ea linea removetur , eo minorivirtute est præditus, Nequc fit ullainter flammam , & fumum decuflatio,quod initiospecierum visibiliumexempIopersuasussuspicabar,sedcom*posita candela quæ altera quidemparteviridem , altera vero communeni luciscolorem habebat , deprehendi ea partefumi , quæ viridi flammæ edirectoimminebat, easdem vigere qualitates,quas in ipsa flamma cemebam; undcadmitto confufionem quidem in conorumcuspidibus aliquam,scd sine decusisatione , quam satis impedit spirituumimpetus, & motus sursum. Prxterea,flamCaput,

305flammam Circumvestiri subtiliori corspore videmus, quæ in bail angustioreodila'tatur magir, quo altius provehitur,dum tande sumo suis augustiis initiumdet, constituatque , sinito cono, ansgustam quandam viam , qua quidquidenucleate dissolvitur, ad libertatemmedii pergit. Licet autem plerumquecontingat , quod Aristotelesait,l. i.dcgenianimal. c. 4. Evenitnataq^ emnibut,ul quod uhimum fit , idprmumdeficiat,& quod primum,id uliimum ; quasi naiuradecutfonemreducemagat, &a met a»d care er et, unde proruit, redeat. Id tamenin violentis corruptionibus nonsemper accidit,cum,&a fundamentis,& a tecto possit ruina incipere. Expliplicuimusergo mixtorum dijjolutionem,quod erat Intentions noFlroe*DEMOCRITUS DOCENS,Sivi paradigma , explicandi ardttaqu*vis,per corpuscuhrum doBrinam.Thema Phil osophicum.Q Laus Magnus in historia scptem-*tionali narrat , Gothisfuisse familiareex balænarum ossibus exstrueretuguria in maris littore , ubi deindegens

306 De Atomis.gens potus avida sese ingurgitarent ;Contingebat autem omnibus sub hocossium tecto dormientibus , quasi subumbra mortis , tetris vexari insomniistempeftatum, naufragiorum, jactationumin mari : & si quæ ve'diversainsua inconstantia oceanus , aut sæva inprocellis , aut horrenda in gurgitibus'haberet. .Status Quæstionis.Quæritur causa horum insomniorum, quæ quod constanter omnibus,qui somniabant. & sepius accidebant ,diversis eadem , debetessestata, &determinlta: fortuira enim non habentstatossixoiquerecursus. •iNVESTiGATIO GENERALIS.Nullus pene in natura assignabilis est•ffectus, ad quem plures causæ nonconcurrant , arduumque est , singulissuam efrectus portiouem assignare. Innostro autem casu concurrunt , balænarumossa, somnus, imaginatio,ebrietas,cærevisia, homo mari assuetus, quæse habent ex parte causæ maierinhs, &tfficientis ; causa autem fo rmalis , ia.finalis,hic non videnturinvestigandæ.P R ÆN O TIONES.I. Omnia corpora sunt in perpetuofluxu,utprobavimusprop. 33, &a singulis

307gulis corporibus emanant corpusculorumeffluvia, quæ cumsintmixtorumhalicus, eorum etiam qualitates aliquamdiuretinent.II. Res naturales conantur rediread statum sibi connaturalem ,ex princi.pio 8. disp. 1. consirmavimusque prop.19. fund. 6. Ula autem rerum omniumreititutio sit quinque modis ; Primo , ge •nerandoaliquid sibi simile, siadsintseminalesspiritus : itatartarum vinisurculum dedit , & arbor vegetabil is chymicorumsucfcfcir: Secundu', tentantsui restitutionem , expulsis contrariis :ita succi de,purantur , fæces fubsid unt :& singula suisimilibus junguntur, exprincip. ri. dify.i. Tertio, impetum sequuntura natura impressum. ftttartt,proprietatibus suis , quam diu poflunt ,utunrur, quiaaguntnecessario, & inillarumusu persectionem videtur adipisci.Quinte, omnes fuas partes, quantum sieri potest , in situ connaturali ad*aptant,rta ut insimæ cum supremis nonconfundantur , quod exemplo rofacprobavimus, prop. 1 9. fund. 6. hinc nubiumsignaturæ , spectorum plurimorumab halitibus cadaverum vespertine.apparitiones, &in medicina pronuntiatumHippod.prorhet.t, i.Jt<j»ip*flam

308 De Atomi's.piam in urina sublime petierit , occultatacoxx dolort delirium port endit,& Galen.3. epid.com jægiot. ii.1. 83. quietiamin alii! agris cum dixerh ,suspensiones elatæ,jlatimsubjccit ^delhavit, Cujusreiratio a solo flatu adæquata non est , sedquia contenta in urina restituu nt se , adstatum , quem habituri essent in corpo*re , unde quæ sursum ibant , sursum inurina elevantur.III. Quæ non agunt per electionem,determinari debent ab extrinseco admodum actionis : ita arboretabalimen*to , pecudes ab objectis extrinsecis mo.ventur , & imaginatio nostra abaliqui*- busadventitiisexcitatur.IV. Dormiens, ebriusque sui jurisnon est, neque cogitationibus imaginationive imperant , cum sit interregn umrationis , unde tune reruporis imaginatiovaporibus debilitata, vedit ad easactiones, quæ cum objectis familiarisesimis suntannexæ; cum autem somnussit mortis imago, dormientibus ex puraassuetudine actiones adscribendæ, utmortuis facit Virgilius, 1. 6- Æueid.Stant terra defixoe bafi<t,paJ/imq-JolutiPer camsos pafeuntur equi , qua gratiacurrumtArmortimqifuit vivis,qu<t cura nitetesPasccrc

309Pascere equos , tadem scqtfttur telluierepojlos.V. In ebrietateplurimi fiirsum adcaput vaporesferuntur : colligiturqueexAristotele, If. probl. contingercebristatem acapitisrepletione , & ejusquod replet motu , hinc tbriis omrita itdcnturcircumferri , probl. 3 ,& probl. 10.Res tina f lures reprafentat , ob velociosrem motum fumi,&spirituumi^S/;i/autem interest , conspeBut moveatur , anres conspeblui obvia,fit enim rations utratMet, ut id queddixi videatur. Idem imagination! quod oculis contingit : pluradeebrierate,&somniis videbisin librodetabaco,Exercit.j-.§.!.&Exercit.6\§.3.4.5- 6.7.&Exercit. 10. §.4.Color siveAdaptatio.Balænæ ossa , præsertim recentia ,magnum habent corpusculorum effluvium , & plurimas funduntsui particu*las,exprænot.I. Illæinsinuantsemapertoshominumporos , qui habent corpus transpirabile.ex prop, jf .& 36.iHi spiritus,siveminima retinent de balænæ qualitati*bus, &conanturseseadpistinum statumrevocare,exerendoeas actiones,quasinbelluæ membris moliebantur,exprænot.lI.Nau,,

310 De Atom is.II. Nayta autem ex-prænotione 'III. Debst determinari ad agendumab extrinseco cum dormiat , & cumebriussit , exeret actiones ab objectissibi familiarissimis , ex prænot.IV. Vaporibus autem , &halitibusbalænæ habet caput agitatum , speciesqueintemasillo atomorumsive minimorummotuagitatas, nam perpetuoexse se jaculatur in viventes circumfusoscorpuscula sceletus cæti. Agitanturomnia in ebrii capite, exp. 5.ReSoluti,o Quæstiok is,Ob istas igitur causes a priori assignatas,velhnjuscemodihomo nih.il somniabit, vel determinata imaglnationeab corpusculis balænæ ossium , familiaritateoceani,navigationisque frequentia, demarisomniabit: atcum habeatagitatum caput , ob cerevisix delatossursum vaporosasatomos, concurrents balænarum afflatu, de mari agitatohibebit insomnia , cum autem flatuosasitcerevisi? , ventos , obspecierum circumgiratianemvortices, ob humiditatemnaufragia tempestaresque sibi repræsentabit,namob refractiooemintemamspecierum , motumquemultiplicemexigui motus videntur in semno •magni: utaitAristoteles,l. de divinatione

31 1tionepersomnum, c. i.Annotationes. •I. Corpora humido suo cxinanita,non habent amplius efHuviorum copiam, sed per attritionem consumuntur, & cum succa sint,attrahent potiusextemas impressiones , utiis imbibanstur, quam ut suas effundant : bine seminumpofttriermium ejfatoe lire* , &medicanentorwn flata ijl virtuiis atai,soft quam inutiliAfunl , & carie consu;mutur,quod patet in radice China,quæob vetustatem , cum ad has partesvenir, vixalicujutest activitatis,quare& ossa balænæ , pod aliquot æstates ,modicacorpusculaejaculabuntur, hincminus ad insomnia concurrent.II. Insomniis plurimum assert modification!* temperies corporis , curs;iblitæ,ætas, annitempus, & aliahujufraodi, copiaque alimenti : nam cumabundantissime- caput undiquaque replet,somnium non contingit, ut inpueris,ex Arist. j. de insomniis. Ebriisverocontingere sere semper horrendasomnia, notavh doctissimus Asinus aureus,1. 1 . metam. N< merito medicifidtdbo,& crapula distentosfiava,&graviafomniare autumant.III. Inconatuquocorpuscula, tumbalænæ,

3 1 2 De Atom is.balænæ, tum cerevisiæ, tentant rediread suum statum connaturatem, sit pugnainter spiritushominis, & illos hospitessive adventitios hostes , qui cumstnt a forma principal! remoti , etsi inventriculo, 8c cerebro, tanquam in ina<ni, diu multumque agitentur, vincunturtamenacalore humano, <vd diffi-'pantur,i'c/resolvuntur, vel immutantursigura-, ordine, connexu , ita ut inhominispartestranseant. .Reslexio.Hanc extrcitationem Dsmocriti dotccntis volui intexere , ut modum in hacvia philosophandi, nonpraceptis modo,verum etiam exemj'lonperiiem. Posuimusergo primo princip. ij». d a.experientiam.Drinde statum quæstionisaperuimus, ne videlicet adaliavagaremur.TWwindicavimuscausarumca'pita, quæ e narrationis visceribus desbent depromi, quare circumstanU* inexperiments omittendae sunt nullæ,Quarto cumomnis scientiadiscursiva,omnisque doctrina ex antecedenti sieridebeat quæstione, ut ait Aristoteles, 1. 1 .pofteriorum,c. i.t. i . pr*notiines afferredebuimus.^w'wsocumomnisprrfHflfro,ex eodem Aristotele, sit univerlalis, debuitcolorem accipere, restricta adp»r ,tintCaput.

313ticularis quaftioniinostriejlatum , exquibusSexto quæstionem dissicilem claresolvimm. At cum semper supersintaliqucedifficultates , ideo inannotatienibutnonnullas attigimus. Ex quibus videsmethodum , & methodiratianem.CAPUT QJJINTUM.Difficultatum , in qusflionecontinut,solutio, expropriisatomorum principiis.DIximus,c. i. prop. 19. disp. 1.num. 8. maximamesTeomnesdifficultates cxplicandi in doctrinaatomorum faulitatem ,nunc,ut sidem meamliberem, observoomnesobjectiones, quæ in disputationede continuo siunt, ttiuciadtresckffes : alioe enim sunt objectiones mathematicæ,aliaphjCicæ , sl/<<sdeutraqueparticipant seientia , ideoque physicomathematicasappello , Deinde,cumquælibetopinio suas habeat dissicultates peculiares, ideo persoluto -universal idebito, ad proprias atomis obligationesdeveniam , cap. sequenti.O Verum

314 • De A tom is.Verum , cum insinita adversariorum,pro ingeniorum varietate, propositajsint, communioribus , & dissicilioribusexplicatis,cætera, philosophus inDemocritiscnsis exercitatus , ex eo quodpræmitto seminario responsionum , facilinegotiosolvit.SEM1NARIUM'Rejporifionum <td argument* ,matbematka.Lemma I.Mathematka abftrabit ab omn'imateria,&subjetto reali.r Grmale mathematicarum , geome*triæ prasertim , objectum , est terniinatioextensions , totale autem , &adæquatumestipiaextensio, quatenustermirrata est , ex ca enim vari* siguræ ,variique oriuntur numeri. Atque hæcextensio, sive quantitas, est subjectum,sivemateriaintelligibilis mathematicarum, quædistinguituraphysica, quodhæc actu sit , mathemathica autem solaintellectns formalitate fubsistat. Id exnatura linearum mathematicarum quaeexpunctissiunt, & expostulate 4. lib.

315Ca put. V. 3 iyI.Eucl.manisestumest : sic enfm ille,ejuacunqucmagnitudiue data , petefldarimayor, vel minor. Ergo,si mathematicusnonabstrahit ab quolibet subjectoreali,non potest dari linea major, quamaxis mundana, ac proinde pojlulatumilludEuclidisadmittendumuc» est. In:strumentU tanquam causis per accidensuti , dummodo nihil aflumant sibiinconsequentis, omnibus conceditur :<Sunt autem hæ lineæ , supersicies,tanquam instrumenta mathematicorum, & ut loquitur Blancanus additametitode natura mathemasi»#nym , omnessiguræ sunt exactifluiHJ idæarumdivinaru. humanarunque, sharacteres,quorum typos Deus58c artisex in mentehabet : concluditque idem elegansmathematicus. ^aj-ropter dicmdumtfi,entia b<te geometrica omnibus numerisabfoiuta.efte entia per se , ©, vera :figu~roevtroJumnaturaUs , tum artificiaLs,quoe inrebtt t existime,tff<: entia per acciiensjmperfeBa& falsa, uttriangulii incharta verum von est, fed vtrum efi Mud,quodinid<eadivittaej] , Pride & dixttPlato Deumgeumetn^are.ConCentit hisArittoteles, L13.metapb.ys, Summa, 1.c. i. Et revera , uti sunt mathematicoiuranumeri, ita& lineæ , sed numeriO i abstras

316 De ATOriis.abstrahunta materiaquavis, ergoetiamlineæ. Itaque mathematica l'upponittantumextensionem quamlibet termi*natam,abstrahentem ab reali existentia,quod erat asumptum.Lemma II. . .Divisibility extr'msec* , non insertdivifibiUtatem intrtnstcam.J^IUltasuntesscntialiter, & abintrinsecoindivisibilia, qux tamen delignative,mathematics?, extrinsece, perconceptumdivisibiliasunt:sicAngeluscollectus Fttsphæram , potest extrinsece , &per'intellectumdividi,per diametrum,scgmenta,Sc sphencas curvasquelineas{cum mim habeat extenfiottum finitamsubjacet figuration! ) omnisautem siguradividi potest. Deinde Angelusdici potest divisibilis extrinsece,quatenus correspondet spatio divisibili,ut Ættmitai Dei virtualiter dixifibiltttfl, quia correspondet tempori , Anhnahumana indivisibiliter corpori divisibilicommensurate r. Duo itaque inatomoquavisconcipiendasunt , primo ejus atomisubstantia physica, q.ux,.wt./ic,estindivtiibilis ,/ec:<ndoe] us respectus ex *trinsecus, sive sigura,8c fpatium extenstove

317siove mathematics , penes aquam atosmus quævis divisibilis est in insinitum,suas enim dimensiones habet ; unde diximusinsynopsi, AtomosindhifibiUs(fe modo commum , & non proprio , exAverroe, i.phys. comment. c.j. 5. quorum terminorum explicationem videIbid.Lemma III.N«» funt expendendt aflionespbjjicoeresults geometricis.UOc lemma suit jam assumptum proaxiomate, 13. hujus disp. verum,cum non sit prima notio, Stapud vulagaresphilosophos vix usurpetur, obil#lius necessariam in hac disputations ap -plicationem videtur declarandum, 8cconsirmandum accuratius. Gcomitneinsuis demonstrationibus lineis utunturimaginariis , quæ ab hypothesi falsa scquuntur, neque ideo mathematicisquidquam derogatur, quin imo multumaccedit authoritat is , alioqui ma*teriæ imbecillitati immerse, nihiladmirandidemonstrarent , facto autemsuolinearum immutabiliuminstrumetOiabstrahentesa materia,plurimaadinveniunt,exponuntque supra praxim,O3 <iul»

3 18 De A dTm i squiaad actum deduci nihil potest , nisi.corporum benesicio , qua? variabiliasunt, & multis casibus obnoxia: adde,quod quæ physic* sunt emanationes,lineis physicis propagantur , qua: alt*quam necessario habenti cum longituidine crassitiem,& latitudinem , mm adomnemphyficam aftiontm cert a requiriturcxtenfio. Adde, quodintensioaccidentium»ou efi pure proportionata , utnumerisexprimipdssit,uti nequeactivitatijsphejaexactaest,cumillarationemedii , passi , aliarumque circumstantiirum,siatdi verso sigurationis. Egre.gie vero ad hæc intuens Aristoteles, 1.i.moral. Eudem. c. J . Immobilia autem,Ut in mathematics, non perse quidemsedsimilitudine quadam ,principia appeUantur.Htc enim ip/b principle labefaBo,labefieri emnes , qua ab illo principiofluxere,demonflrationes oportef.cum ipjoeinterfe demonjlratianes, alt era alterantnon evertat , nifiquantum communisilhtsuppesitio, unde lucem ifloe habent , nonevertitur.Et Plato,7 de Repub. ait, Maithematicos circa quantitatem quodammodoftnmiarc.Itaque cum. demonttra*tiones geometrieæ procedant abhypothesi,quam probare non est rriathema*tici;sedalterius facultatis, quæ eam resellit,

319sellit iideolineismathematicis, reguslisque stricte geometricis,actiones physicæ non sijnt expendendæ , quod erataffumptum.Object iones Mathematicæ.Ex his tribus tsfffumptis omnia mathcmaticorum• argumenta , quæ vuIgo indoBrina de continua adducuntur , facilinegotioper propria atomorum principindeluo.BOBJECTIO I.He triangulo*C I continuum constat ex atomis , noapotest construi trinagulum. ConsO 4 struas310 D E A T 0 MIS.struatur enim triangulum A B C sitlinea AC, basis duarum atomorum,BC, BA, trium , ducanturasingularumatomorum sinibus lineæ, baiiparallelæDE , FG , Cum ergo FG,sitmalor, quam D E , ut demonstraturin scolio 1 6. i .excessus ejus erit uni?us saltem atomi , nihil enim dari potestminus , ergo etiamsi D E , sit uniraatomusiFG duarum erit ,eruntergoæquales lineæ , F G, A C, quod implicat,estque contra propos. 16. primi, &axioma ij. primi, Nan itaque potesttriangulum construi ad missis atomis.Rjspondea ab assumpto 3 . sieri transitumalineis mathematicis ad physicas ,quæ atomis constant : dico autem triangulum lineis mathematicis esse menesurandum, velcerteiphysico, physicesradiis regularibus i fct quidem comcede , lineam A C , esse duarum atomorum , A B , B C , trium , D E , unius,F G , duarum, nego autem a multitudine

atomorum sequi longitudinem. aut brevitatem linearum , uc manisestumerit propos, 45. disput. tertiæ; transit autem adversarius aconstitutionephysicaad geometrica, centralemma tertium.Ob

322Obiect io II.De quadrato,QUm ad primam objectionem responsumsit , atomos potuisse irrcgulariterconfigurari , accipio nunc ato»mosquatuorterreas, qme cubumsuumnonmutant : sintautem illæ in supersiciequadrata,A BCD, sequitur line-A DC Bam A B, æq.uakm esse diametro B D,utraque enim duabus atomis similiterconsiguratis constat , atqui hoc implitst)cum enim augulus A B C , sit re*

322ctus per constructionem , sequitur exprop, ji.primi, esse majorem anguloB A C , & angulo B C A, feorfim sumptis,iisautem/fliH/fumptis, ex eademprop.oequahm, ergo angulus ABC, exio.primi.majori lateri subtenditur,eritergo major lineaA C , quam CB, velB A , demonstrarique idem posset , per4.7.primi, 8»seeuBdi,ii.sexti,9.decimiEudidis, non ergo eanftrui potest ex momisquadrat um , quod erat probandum,ergo nee dantur atomi, neque si danturulla cubica est.. .. — ._ lRejpwdeo ex lemmate tertio , sieritransituirr a lineis ghysicis ad roathematicas: dico autem lineam A C, ma*jorem esse quasi lineam A B , quia lineaA C , ducitur per diametros atomorum: linea vero A B»per latera: eftautemin una atomo cubica , diameterimaginaria , & mathematica majorlatere, quare licet atpmi quatuor,A.B,C, D, sint similiter sigurafæ , non sunttamen respectu linearum, A B..A.C, si*militer constitutæ, debet autemsttusattendi,& linearum imaginariarumperindivisibile spatiura dedttctio,t . ... i '. . • : •Ob:

323Objectio HI.'- Be circuits concentric*,C Int circuli duoconcentrici , exteriorquidem majorque A C F, interior &'minor E. Dico supposita atomorum.doctrina , eos esse æquales. Sit eniracirculi ACF peripheriæ portio CA,atomorum fepiem, cum ex primo po»stulato , prixni Euclidis , liceat a punctoad punctum lineam ducere, poteruntab iIla peripheriæ portione,ad centrumD, duci lineæ septem,quæ circulum in»teriorem E, secabunt, erunt ergopa.ritter in circulo E,totatomii quotinFA,ergo erunt æquales, quod implicat : »°»itaque potest constarc continuum exatoinis.Respm»

324De A to m i sRespmdeo ex lemmate tertio , sieritraniitum a lineis mathematicis adphysicas , ncgo envm , a peripheria C A,septem atomorum, ad punctum D posseseptemlinezs physicas duci, adæquateinter se distinctas, ac proinde argumentum»/Ai7convincit, cumsint quatuortermini ; & contra lemma secundum£fl»/»»dteextensionemrealem, &materiamsensibilem, cum imaginaria &mathematica.Object i o IV,Dt circuit tetragonifmo.I Mpossibilis est circuit quadatura , essetautempossibilis , si continuum aitom is constaret. Vroiatur prima propositioiterragonismus non potest institui.quin inveniatur proportio diametriad peripheriam , & compareturlinea recta cum curvai/foelongitudine,/?wpoteritia, nullaautemdatur hujufcemodiproportio , imoneque circuluscirculo, nisi mediantequadrato , potestcomparari, ut patet ex lib. iz.EncI'.prop.i Neque diameter comparari potest cum sua peripheria , multo minuscum supersicie , quæ tamen ad terragonismumnecessariasunt: non ergo possi*bilisest, datoenim medio impossibili,eoque

325coque unico , impossib<lis est sinis.Quæ demonstrari facilepossent , ex 10.6. per i.lib. ti.Eucl. & per 1 1. prop.I.y.PappiAIexandrini ,&c. circuit autemimpossibilem quadraturam agnoscensAristotel.c. 3 . de prædicamentis, ait,»>*culi qutdratura, si estscibilis, scienria.quidem ejw nondum tst , ubi ilia addirioconditionata, p eflscibilis, ostendit fastis , quid de ea philosophus existimarit -Quod autem positis atomis , hæc omniasent falsa, patet, primo quiz daturcommensurabilitas , & longitudine , &potentia inter diametrum , & peripheriam,se habent enim inter se pro rationecompositionis : sit ergo diameterlo.atotriomm,peripheriaji.sehabent,utnumerusadnumerumi data autemproportionelongitudinis,sequiturproportiopotentia : ergo circuit quadrature, datis atomis, contra demonstrafa amathematicis per comparabilitatempoterit reperiri,q nod impiieat: ergo continuum atomis n»n constat.Rjjpondeo ex lemmata tertio,non deberesieri transitumalineismathematicisad physicas, sumitur autem comparabilitas, & incomparabilitas linearum& sigurarum,a spatiomathema--tico, nmvert reali. Et quideca in tenminis

326minis mathematicis , rugo circuli qua*draturam esse impossibilem , aut id satisconvinci ab adductis probationibus ,neque vero unicum medium est comparabilitasimmediata difta, ufisupponitur,sed fortasse circulo , & quadrato reperiripotest mensura communis,quamhactenus investigarunt toteximii mathematici,utOrontius, Clavius, &jam pridem ingeniorum apexArchimesdes, &septemabipsoseculisNicomedesi&aliiplures, quisi quadraturaminvestigarunt, non existimavere impossibilem , cognito enim , non esse comparabilemdiametrum quadrati cumsuo latere, rnSus ineareinvcstigandalaboravisset. At hactenus latuisse mathematicosterragonismum , diffcilcminvcntU,non autem Impojlibilem, videturinserri.Mukum Dei providentiæ inabstrusisdebemus,adeaenim investiganda,dum sescaccinguntviriinsignes,etsipunctumnonserant, pulclierrimatamen reperiunt. Imo multi inventama se quadraturam putavere , ut Hippocrates Chius , abductionis author , innobili illo paralogismo , quem assertAristoteles,i.priorum,c.i<,. qui licetadeo sit notus , tamen quia admixan*dum est inventum , quodque^o/?<'£.;/»»circuli

327circuli quadraturam essc ostendit , ideoillud subdo, omHsis Hippocratis erroribus.Prososiho XXXVII.froblema. Mtnifcum, five Lunulamqundrarc.CI Tcirculus ABH, utcumque ductadiametro A H, & subtendenteB A, siat circulus F A C D, diametroAB, erit ciculus In diametro A H, du*psuscirculiin subtendente A B,descri -pti,per2.n-CircuIi enim eamintcrserationem habent,quam descripta a dia •metris

328. De Atom i s.metrisquadrata , sed quadratum lineaeAH, duplum est quadrati lines AB,per47.primi5 estenim diameter ejusquadrati, quod per lineam AB, construitur,ergo circulus etiam ABH,duplus est potentia, circulo AFBC.erit ergo scgmentum in subtendenteAB, duplum segmenti AKC, in subtendente A C,sunt mimsimiles figura,& stmiliter descriptæ, per j i .(S.duo itaquesegmenta minora, lineis B C, A C.comprehensa, si sumantur simul, æqua*lia sunt majori segmento A E B : quartaitaque circuli maj oris pars , æqualis estsemicirculo minoris, ex x. la.Cumitaque ejusdem circuli semicirculi sintæquales, & slab æqualibus æqualia demas,quæ remanentsunt æqualia , fublatosegmento A E B, manebit meniescus, sivelunulaAEBF: similiter ahaltero semicirculo A C B ,tolle segmen-.ta B I C , CKA, manebit residuumtriangulum A C B.æquale lunulæ A EBF,quod erat invmimdum, Veru mca-teranonpotuit exequiHipp. &paralogismousus,reliquum rentattetragoniimi,ut videbis,apud Arift.-loco citAnttpho apud eundem in primo Elenchorum.cap ro.& Brysso quadraturamdirersis viis tentarunt.

329Hæc autem Hippocratis demonstratioinsistit rei investigandæ, scilicet pro*blemati constituendo ad tcrragonismum, Theorema enim inventum est abArchimede, 1. de dimensione circuli,prop, i . & 1. de lineis spiralibus , prop.1 8.invenit rectam lineam æqualem circumserenti^primi circuli spiralislineq,8cprop.to. aliam rectam iqualemcircumserentiæsecundi circuli , idemquequadravitparabolam.VidePappum incollect. 1. 4-JoannemButeouem in lib.quadrat urarum omnium veterum, &recentiorum , exquibus conjicies, anproblema demonstrative constituens a*ream quadratam ,æqualem areæ circulars,^/ tmpofibile : si enim naturaliterfit,quart demonstrari nonptterit ? Detinenturautem hactenus mathematici inprobatione mintris syllogism i Hippocratis, qui ita se habet, Omr.is sigura rectilinctquadrat ur, fed circulusadresctilineam deduci potest, trgo quadrabitur.In probatione minorts facta estAPAGOGE , seu abductio, dum quisquemedium quæreret , quo circulus adrectilineam siguram deducetur, hincHipp, minorem abduxit ad lunulæ investigationem,»//>ad quadratricem, utsecit rapput,&Clavius 1.6. elemen. &alii

33o De Atomis.alii ad aliai viat sunt deflexi , in quibushactenus/r»/?Mviri extra omnem doctrinæ ingeniique aleam positi /»/»-dartmt.' O bjecti o V.,j)elinea-conchili.P XlineaconchiliNicomedis,argui-*^ tur maniseste, continuum omnedtsvisibileesseininsinitum,idemetiamexlineis afymptotis , pro quarum explication? sitPropositio XXXVJII.Vanturlinea, qua product* in infinitum,semper magis, ac magis Acccdunt,nunquam tamen vel imerjecantfe, velft tangunt, & quamvis aliundediflentmagis & magis , in infimeum , nu nquamtamen ultra certam difiantiamifeinvicem abejfepofstmt.nUclineas A B , C D , parallels in*-/ insimtum: a puncto E , ut Iibetextra lineas assumpto , due lineam per*pendicularem EFG, deindeapundoE,duc insinitas redas, secantes obltsque lineam AB, quales funt EH,E K , E M, ea tamen lege, ut lineæ pars,qux

jji De Atom is.

332quæ lineam A B superabit , sit aqualislineæ FGsegmeoto, qualia sunt HI,K.L, MN, a qualia ipsi FG: nuncvero-puncta G,I,L, N, aliaque intermedia , pari ratione inventa , connecte,ducta linea G I L N, & habebislineam conchilem , quam Nicomedesiriclytus inter geometras est imaginatus: apud quem pnnctum E, vocatursolus , quod circa illud tanqu am circacardinem volvanturlineæ, & sui scgmentodesignent lineam conchilem : li»neam A B vocat normalem,<]uod sit lineadirigens lineas ortas a punctoE, lineamveroli G axtm dicit, & lineam FG/iwgittam direBam, alias vero H I. K. L, stgm<u obliquas appellat.Jam vero appello etiam illos,qui Eu»elide non sunt initiati , nonne patet,quo longius provehitur linea G I L N,eo magis accedere ad lineam AB, &magis distare k linea C D ,? nunquamtamen , vel cum A B coibit, & semperminusdistabitaCD, quam sit mensusaFG.fyif/ohujusrei satis clara est, aline* generatione , cum enim totaoriaturalineisductisapuncto E,inter*secantib'us lineam A B , sequitur angulum,qualisestNMB, semper intercessuruminter conchilem , & lineamAB,

333A B. alioqui ducta linea E M. sierct parallelalineæAB, quam tamen intersecat, CT fie daoe rc3oe habtrent unum, &idtm segmentum commune, centra axitma,10. lib. i.Eucl.Neq;solum id in linea conchiliparticulareest,verum etiam Appoloniu*Pergæus in suis afymptotis,ca.ndcm proprietatemdemonstrat in hyperbole, &reSa non diameiro correspondente hujusmodiscctioni.Preterea Leautaudusmeliori diedignusmathematicas, peculiarisubtilissimaquedemonstratione,eandem asymptoti proprietatem , abomnidubitatione eximit : novamquein suaquadratrice reperit asymptoton,idemprobl. $j. Plurade linea concbHihabet Clavius in geometria practica.Ex hacdoctrina sic argument or; Ubiexcessus sunt insiniti in materia,ibi elldivisibilitasininsinitum, sed excessusperpendicularium , quæ excicantur apunctis sagittarum extremis, ad nor»malem A B, sunt insiniti , ergo aderuntJnsinitæ divisibilitates , ac proinde atomiinnumeræ; cæteroqui tot essent excessus, quot atomi, quod implicat,. , Rtffondeo ex lemmate i.omne continuum ex Democrito esse insinitummath^matice', extrinsece, & designati.▼e.

354 DeAtomis.ve,intr'mfece vero, & pbysice finitUm,tum penes individuas atomos , tumpenes divisibilitatemrealem.-argumentumergo peccat -contra lemma j. sitenim transitus a lineis mathematicis adphysicas , & a spatio imaginario ad reale,contralemmaprimum. Verumuthxc respontio , cui totus Democritusinnititur, faciliusadmittatur,Observo triplitem esse proportionalitatcm,quarum naturam complectiomnem , non est pronum , pauca adrem meam delibo. Slritkmeticaproportionalitasaugetur in insinitum, sed ininsihitum nondecrescit, Itanaturacontinuirealis exatornis in insinitum crescerepotest,infra atomi extensionemnon potest decrescere. Hermcnica protportionalitas decrescit in insinitum,sedin insinitum atigeri non potefl. ItalineSeasymptoti, & conchilis in insinitumdecrescunt, ratione approximationis',£ttamennon augenturin insinitum, inratione diitantiæ ab alia , a qua magisac magis recedunt. Geometrica propor?tionalitas, & augetur , & decrescit ininfinitum , sicuti spatium mathematicum.cui cum adæquentur atomi ieriamillo mediante extrinsecam, & imaginariamdivisibilitatem habent. Ex quitbus

335lus quidquid contra nos alinea conchilidicipotest, satis refutatur. VideCampanum,Proclum,Clavium, in desinit.lib. $, Eudjtplura de pnportimi-Itis cupis.SCHOLIUM.Vulgoin scholis , ad probandum , insinitumin magnhudine implicare, adduciturhiciyillogisinus.Lima decujsat*, quo longius producuntur, to magis d'ftant.Sidproducuntur inwfimeum; Ergodistant infinite.Major fundatur ratiocinatione geometrical maximep.i9.i.ubidemonstra»tur principium, iJ.Euclidis Claviani :atque adeo in illo principiophysicoirum e proportionis natura petito ut fehabetsimpliciter ad (impliciter , ita magis ad magis. Illudtamenargumentummeoytdicio sophisticum est , cujusdesectumetsi ostendere nequeam , vel inmateria , vel in forma , ut ajunt logics,tamen analogia ostendo esse sophifma,quia ex iisdem præmissis elicio consequential!! falsam,ut hie videre e&.Lintoedecuffatoe, quo magis propagantur, eomagisdistant,fed exfitppolhionepropaganturin mfmttum canchilis G I L N N, &linea D C q u*ss deeuffant in G, ergo disslant

336 De Atom is.jiant infinite. Primus syllogismus videturin Barbara , secundusin Darii, cujusminor cum sit particularis , assumptasub universal! minoris primi fyllogismi,concedi debet ad adversaria, & tamenconsequentia falsa est , neque enim un-^aawdistabit linea conchilis ab lineaD C, per Iineam G F , ergoprimumargumentumsophisticum ell. Hancdigressionemmihi condonabit urbanuslector, sipræsertimsciatinteresseDesmocriti , mfinitum in metpiitudine profugnare.lite enim insinitum admisitaerem,quem inane, & vacuumappellabat,neque multum repugnavif Aristoteles,cuml.i.deanima, i6%.perpetttumctrpm qttodsurfum est nominee.Object i o VI.Dicontattuglobi, &plant;r~l Lobus persecte sphæricus tangitplanum in puncto mathematico,ergo continuum ex its constat, nonautem ex atomis : probaturantecedensaTheodosio,-l. i.sphæricorum,pTop.3 • & sequitur maniseste , a propos.i. 8ci<J.1.3.Eucl.convinciturqi hacratione,quam mathenuticarum expertes meliuscapient : linea curva potest tangere

337gere recta m, ergo cum nonpoflltadxquarirectæ , eam tantum in punctomathematico tanget.R.espon'deo , in atomo esse puncta mathematicavirtualiter , non autem formaliter,undeatomus sphæræ, tangitatorrium plani , non adequate , sed secundum aliquam sui virtualitatem,quæ punctorespondet,illiq;æquiyalet.Ad idem recidit argumentum a siguraTumpersectione petitum , tetrae*drum ,pyramis, conus, cubus, &aliæsiguræ angulares in punctum d:sinersdebent , utpronuntiavitEuclides.Respondeo enim, sussicere ut sit punctum virtualiter , & æquivalenter,n*-ganda autem debere adesse puncta mathematicaformalitcr.ObjecTio VI I.Dt litteis infecabilibus./> Ontraatomos est integer Aristotelislibellusde insecabilibus lineis ,cujusargumentafacili negotio, eademquedistinctione, divisibilitatis physicæ , & mathematics , diluuntur. Vmmtvalidimmum demultis accipe.Si datur lineainsecabilis, (qualentinunaatomi dimensione admittere nepcessa

338 De Atom is.cessariumest) omnes line* eruntcommensurabiles,iM« omnes individuislineisdtmetkntur ,qu*que longitudine , qtlaquepot entia sunt commensurabiks : indhiduoeautcmlineasibiipsis commensurabilessuntlongitudine , cum inter fe smt £-quales : quare potentia quoque , quodfihoc est , dividuum erit quadratum.Ecce obscurum Aristoteles telum,quod clarius ita in formam syllogisticcam contorqueo. lllæ lineæ sunt com*mensurabiles , quibus datur menfuracommunis , sed datur omnibus lineismenfura communis, nempe linea insec/tbilis,qux cum sit ultima, & minima,quæ dari posstt , omnes alias componit,acproinde etiam metitur, licet enimdicere , quoties in quavis contineatur ,ergo omnes lineæ sunt commensurabiles,ergo diameter , &costa quadratisunt commensurabiles , non potentiamodo, verum etiam longitudine , quodimplicit, ut patet ex propositione sequenti.PropoSItio XXXVIII.Lat us quadrati , est incommensurabilt,longitudine, cum diametrofu*.CUm enim,ex47. *• quadratum diametri,duplum sit quadrati ex Iatere

339tere descripti , habebit quadratum exdiametro , ad quadratum ex latere pro*portionem.i.ad i.vel+.adi vel 8. ad 4.icd sumptis in proportione dupIa,quot»cunq; numeris : ab unitate 1.1.4 8 . 1 6-&c. (blum tertiusab unitate, nempe 4,quadratus est, per decimamnoni.&reli*quinumeri unum inter se omittentes,nam primus ab unitate, nempe 2. quadratusnon est , erunt ergo tantum hinumeriquadrati4. 16.64. reliqui veroi. 8. 31. nonquadrati,quare cum 4. sicquadrat us ,& 2 . non sit quadratus , nonhabebit 4. ad i. proportionem , quamquadratus ad quadratum,ergo nee qua"dratum ex diametro ad quadratum costæ,ergo sunt incommensurabiles costa& diameter:<&<We, cum inter numerosproportionales duplam proportionemnabentesex octavaoctavi nullus cadatproporrionalis,sequiturdiametrum, 8ccostam esse incommensurabiIes,nam exnonadecimi, quadratainter se proportionem non habentia, quam quadratusnumerus ad quadratum numerum, nequelatera habebunt commenfurabilia;Verum non »H>/7ram«modo,sedetiamgeometrice nostram propositionem exproseslb demonstrat Euclides , propos.ultima lib. 10.P x Vis

340 De AtomisVisitaque argumenti Arifiotdi*, quicallebat satis mathematicas , in eolitaest, ut probe: a nostris lineis insecabilil,usistudimpossibile,costam,&: diamefrumeffe commensurabiles,sicut enununitasomnesnumeros mctitur , ita &lipea insic&bilis entries ah as Unios dtmetiefur.Rt/pondeo itaque costam , & diametrumefl'e incommensurabiles mathematice, nostrasque lineas esse quidemphysiceinsecabilet, fed non mathemathe: a raathematicis vero lineis »»»(ttttem apbyjtcis sumenda est ratio commensurabilitatis,&incommensurabilitatis: neque ideo quod demr lineaphysiceinsecabilis, ea propter debebitx assumi tanquam communis mensura,cum, ut supra diximus, mensurx proprietassitesse una,& invariabilis, atquiistæ lineæ pro variasiguratione atomorumvariantur,ergo»o» pofluntassuniitamquam cæterarum meusura.Cætera argumenta Aristotelis nilmoror, cum bac unica solutione ruant,fcadducto sint aliquanto inbecilliora:omniaque contra lemma tertium , 8cprimum procedant.ObCa

341Obj ec tio VIII.De angulo conutttu, & angulo acuto.•SJ On tantum atomus divisibilis c!l• ininsinkum, verum etiam parteshabet determinabiles majorcs unaqua*piamdetcrminata.Propositio XXXIX.In at onto ABC , pot est design Artpars B, qua ma)ores,&majores i» infi*nitum in eadem atomo ABC pofitimiuajstgnare.FAEmonstraturexEucl. prop. 16. 1. 3.Qu<tab extnm'itate diametri cujufqu*eirculi ud angdosreBos linen ducitur extracircalum cadet , & in locum , inter ipsamreftam lineam,& peripheriam conprehenfumyalterareBa non cadet , &semicircutiangultts qttovis acuto reBilineo major est,reliquui autcm minor : Hæc pxopositioquatuor habet partes,quarum prima;Scsecunda its dare demonstraturabOr5ttdFinæo,tertiavero,&quartaaClavioinEuclide, ut dubitationis om nis alea yelsuspicions tollant , quamvis Peletariuserroris Euclide hiepene daranare sit cop , natus

342 ^e Atom is.natus i neque hie eas demonstrationestransseribere debeo.cum omni plagiatuabstinere decreverim,Euclidi consentiunt Proclus,lib, J.ad prop. 4-lib. i Eucl. Appollonius Pergæus,lib. i. prop. ai.Proclus , addiscemus, inquit, quod comicularis anguliiJeniferest inaqualis acuto , id est mi*nor, ratio est, quia comicularis angul uspotest semper esse parsanguli c6tactus,ac proinde cum totum illud , cuj us po.test essc pars, sit semper minus quovisanguloacuto, quantum vis parvo, ne*ceflariodicendumest, angulum comicularemmulto minoremesse : nequedicas vocem illam w*qualem inteIIigidebere de incommensurabilitate, ve!de "mnimodaincomparabilitate , namipsemet Proclus demonstrat hujuscem&diangulos comicularem, Stacutumesse commensurabiles potentia, quodvidebisapud Clavii Euclidem, lib. j.des f.Apollonius vero Pergæus, I. i prop.31. In locum, qui inter conififfionem,& reftam lineaminterjicitur , alt era noncadit , atque a.ieo angulus tile centallmminor est quovis acuto reflilineo , tjf reliquusavgulutfi ptrfendicularis exciteturornni at tttt rifftlinto major , quod in parabola,

343robola hyperbola, & ellipsi demon*drat. Et qui theoricæ practicam j unxititigeniosilfimus machinarum artisex.Archimedes idem innuit libro abstrusefaentiædesphæra,&cylindro, nequeUlusest, qui. clarissimis illarum positionumdemonstrationibus possic ob<£stere.His ita constitute, sic argumentor:In quavisatomopotestdesignari anguluscontactus,& angulus acutus, sedangulusacutus poteit in alios acutosdividi ininsinitum, qui quantumvisparvi sint,quovisangulocontactussuntinajorcs, ergo dataunaparte determina'a in atomo , possu nt dari al iæ determinitæmajores in insinitum , nempeariguli acuti angulo contactus majores , qtoe eras osteniendum , quare procorollario hujus propositionis meritoCardanus i sot est , inquit, una quantity infinite auger) , & alia infinii e minui,& tamen augmentum iWm quantumeumqueJttsemper erit mmtts decremento ijiiur.Augeatui enim in insinitum anguluscontractu?, minuaturque in insinitumangulus acutus. semper tamen hie major erit illo: quia scilicet quivis anguluiacutus applicatus perpendiculariterdiametro circuit intra circulum cadit,p4 angu»

344 ^ E Atomis.angulus verocontactus cadit extra circulum,ergo angulus contactus cujofcumquesit magnitudinis, semper se habetad anguium scutum, ut pars idtotum.Dices p rivio, vel inter circulum, 5clineatn contingentem intermediatspitium, vel non : Jtprimum,-poterit in eoduci recta linea, quia quolibet spat.odato quælibet construi potest 'sigura : SJecundum, hocest, sinonintermedia:spatium , sequitur quod recta contingensnoncadit extra-circulum.Respond, intermediare spatium , sedasymmetron euro linea recta, proportionatumvero circularibus , & inflexfs,per quas angulus il le divisibilis est ininsinitum : ad probat'tinem , quolibetspatio dato quælibet construi potest si-. gura : dijlinguo ; de spatio complectenteaream, concedude spatio sive area inde-.terminata , qualis.est inter angulorumUnas, ?iego.Dices fecundo , latitudoanguli contactus potest dividi per lineana rectaai,ergo & ipse angulus , nam propagatiolinearumnon mutat naturam anguli,cujusnaturasitaest in inclinationc alteriusadalteram,quæproductis lineis•»»» variatur.ReffmCa

345Rtjfondeo negando prepagatlontm timarumcurvarum mo» mutare natttramanguli, quamvis de rectis lineis id concedam:ratio est, quia lineæ mixtæ , &circulares irregulariter duci possunt, atrectaunicofluxu,&unicavia ducirur,rectæ enim duæ non possunt habereunum, & idem segmentum commune ,hoc est i utunaparsrectæsit parsalte*rius, ut.patet axiomate 10. i.curVctaulemjdpofane, ut patet in eiiipsi , & lineis mixtis.Dices terth , contingit transire amajori ad minus, &peromnia media,ergo etiam per æquale : circumducaturdiameter.incumbet tandem , & coincides cum lineacontingeti, ergo transivita rr.ajori ad minus, & per omnia media,&conscquenterper3equale,ergodaturangulusacutus æqualis angulo contactus.Resf. diJlinguerJoSi detur illudæqua*le,concedo, si non detur,nego, & arTL'roduplicem instantiam : prima est de proportions diametri circuli ad circumserentiam, quæ non est ut 7. ad n. exacteloquendo,ve non servat rationemproportionis triplce sefquiscptimæ , ex •cedit veroproportienem 7.ad zi.deindsdaretur angulus acutus æqualis an*

346P 5 gulot±6 De A tom is.iuloscmicirculi , iwmcircumductalineacontingensi usque dum coincidatin diametrum , transibit a majori adminus, & per omniamedia,noncamenper æquale, n ullum eritm datur.Dices 4. Euclides lib. 10. prop. t.Siinquit, Duabut magnituiimbw inaqtta-Ubus propositis, de majoredetrahaturplutdimidlo , iterumque de refiduo detrahaturplusdimidio, iiquefemperfiat, relinqutturqiaedam magnitude minor ahera mitiore,exdttabuspropo/itis: ergoangulusacutus, itaper dimidia frequenter im*Slinutus, tandem net minor, angulocontactus.Resp. propositionem illam libridecimiintelligendam esse de quantitatibuscujuseunque generis, dummodoutravismultiplicataalteram excedereposfit,sed multiplicatus contactus nun po -test excedere angulum acutum, ergo dehu'luseemodi magnitudinibus »on agithæcpropos. exquibus itaargumentor.Non potest intelligi hæc partis deter*minatiosine divisibilitate, ergo atomusest divisibilis.Rest, demon strationem Euclidis esseoptimum , sicut & Pappi , Apollonii,Cardani, Procli , & aliorum , sed dicoin sequela argumenti duplex eriatumcom*

347committi , & primus quidem paralogifmusest contra lemma i. mater iamenim physicam.sive atomos mathematicisprincipiis imbuit : Secundus quodvocetanguium contactus partem des. terminatam, cum ramen aream nmclaudnt , sitque inassignabile illud spatium, quodlatitudinem anguli facit -quod si assignable esset, divideturutique per rectam , quare cum anguluscontractus spatium tton cemprehendat,£1-cuti neque angulus acutus,ex principion. primi, dux enim rectæ spatium tuncomprehendunt: fequitur,neutT\im esse^partem determinatam,undeapparetilludargumentum , etiam habita rationcspat ii mathematici, effe sophisticum.O bJ ec t i on es Physic o-Mathematicæ.Harum obiectionum conclusionessunt plerumque vitiosæ , vel certe nonconvincentes, ob lemmata superiusadducta,conclusio enim deterurem sequhtur partem , quare si præmissa habeasaliquid desectus , Vel ex mathesi , velexphilosophia , eo sequela insicitur.O b j i*

348D'e Atom is.O b j e c t i o. IX.De motu rota.C I continuum compbnitur ex atomis,- sequitur debere frangi rotam in mo»tu : sit enim rota A C B F major , rotaautem minor H E Q^j, angulus ab axe,O, ad circurnserentiam ductus A O G,arcus exterior A G duarum atomorum»arcusinteriorEH, unius atomi, mo-A]M. I/'i^w/ ° JQi Isveaturcirca eundemaxemO; ab A inC&abEinH, sequitur, quod dumatomus A L reperitur in I. G, tota atomus E H pertransierit,»rg9 atomus A Lnon ipsi amplius adhæret , quod/»ewmutavit

349mutavit locum atomus E H i suit immobiliSiContrahypothesimiyJ'mutavitlocum,rainorrotatantumdem consicitspatii,atque major, in part velocitatisgra'du, ut patet ex lineis I H ; M L per*pendicularibus ; & dissoluta est rotæcompages, quæ absurdissima sunt.Respondet i, Arriaga,partes magis'vicinascentroquiescerc, sed par est <ieintermediis partibus dissicultas, SebastianusBasso post Empedoclem ait, par.tes insensibiliterdivelli.Respondeo ergoexlemmatei. Atomoinessemathema*ticam extensionem, secundum quampotest locum mutareinadæquate, sccundum aliquam sui virtualitate : dumergoatomus exterior totum mutat, interior , pro rata parte , murat locum secundum quid , non autem absolute , itadum atomus AL mutavit locum in LG,atomus,E H secundum mediam fuiextensionem delata est ultra punctumH, Gtfic de cateris, interior autem vicinaquecentro atomus , cum habeat similiterinnumeras virtualites extensiont'smathematics: , ideo secundum quidsmkeum mutarepotist.

3503 jo De A TOM. is,O B J E C T 1 O. X.De Domparatione majoris,(y minoris extenfionis.HP O t essent partes mathematicæ inunaatomo, quotintoto ccelq : sequela absurda est , nam etiam mathe*xnatice loquendo, totum majus est suaparte; probatur antecedens : sint circuitduo concentrici , interior unius atomiiexterior verolineaEcliptica, dico totessepartes in unaatomo, quotintotoccelo , nam ab singulis cceli puuctis adinterioris sphæræ centrum lineas diduces, ergo utrobique par est partium et»iam mathematicarum numerus , quodest absurd um.Respondent aliqui, domi fusembilitphilofophi , non posse dici tot , fy quit,putrile responsum. Alius negabat,possecompararicirculumcum circulo , inratione partium. Respondeo, sensumpropositionis huncesse, tot posse singidistinctiones /lineas, siguras , designationes, in spatio unius atomi , quit ccelo transeat , neque vero id absurdumest, cum utrobique spatium sit infini*tum extrinsece, & per imaginationem,utajebatDemocritusi quod autemabintelCahit.

351mtellectu singentereiinest, absurduminnaturadicinonpotest : sicuti autemrerum imagines vastissimas lumen exiguisterminis coercet , quid impedit,quominus imaginatioidem præstet, de-(ignetque in unius atomi angustiis omnessirmamenti constellatior ei?line*non possunt duci distincte,fc separatinga singulis sirmamenti atomis ad orbiscentrom: argumentum itaque proceditcontra lemma 1.&2.Objectio XI.Dt luminis propagations , &fgurationt.fc Um superius responsum sit , sieritransitum a lineis mathematics adphysicas, nunc argumentum ex merisradiis sive lineis physicis affero , & primumsuppono illud perspective principium,tsfquovis cerporis hicidi punBo,adquod\ibetmeditpunBum,lmnmquoq»tversus emicat , ita ut a quevis punSfo lucidi,tanquam a cmtro , cbcumquaqtitefufum in modum Jpharæ diffundatur.Deinde prappono experientiam quotidianamsigurationis Iucis , dequaegitAristoteles, s. rj-.probl. f quandoitaquserit, Cur fol ptr quadrilatera projiuent,

352fluens, mnreKit li»ieis figuram deferibis,fed circulumformat, ut in croetibus fatet ?& quidem ex prima i'uppositione itaargumentor : sisol,verbi causa, atomisconstet, cum undiquaquelineas Iuciseffundat , tot erunt a scle lucis lines,quotejus supersicies atomis componi*tur, quia ab una atomo non pofluntduæ lineæ physiræ promanare, cum autemillæ lineæ se fe simul tangant insupersiciesolis, sequitur quod pro rationeelongationisdistabuntmagis^rgo interse mÆxima tenebrarum spatia relinquent: contrarium aittem sensu patet,aerenimuniformiterilluminatur,^rg»,corpora non constant ex atomis. Ex fecundafuppolitione ita argui potest : sitconu's lucis subiens por foramen qnadratum, quomodo restituet se, post de<cussationem in formam rotuhdam , sidanturatomi? an peribunt aliquæ, anverode subjectoin subjectum. possunttransire?istuddici non potest, cum lumen sitaccidens;utprobavit Arilloielesa.dean.primum autem gratis asseriturjErgo admissis atomis, siguratio, &propagatioluminis sieri nequit.Respondeo adprimum, negando, a singulisatomis lineas phylkas lucis effun.di , sed illud perspectivorum principi'-um

353.tsm inteUigeodumesse dcpuncto sensibili: atomui autem fubfen/um nen cadit,Deindeomne totum agit permodumtotius, iingulæ autem partis, secundum le sumptæ non agunt nisiconcomitanturcumtoto : tiisi enimresitaselaberet,esset brevissima omnium agentiusphæraactivitatls. Aide quod nego,ab una atomo unam tantum diffundiposse lineam, cum intenflo lucis, &calorisexigatmultasatomos in eademsubjecti parte. Ad fecundam dissicultatem, de lucis siguratione , Respondeo,atomos illas, quæ in anguiis quadrislateræ sissuræ reperiuntur , senflm desi.cere , ob violentam siguram , quæ objectocontraria est. Natura autem , utdiximusprinctpio8.hujusdisput semper connaturali sibi statui se se restituereconatur.Deilfa autem lucis figuratione, videVitellionem i nu.39.l- ».Aristotelem , & Septalium , loc. cis.Maurolycum in suis posthumis photismis, Kepplerum in paralrpbmenisad Vitellionem, Aquiloniuml. l.opt.Blancanum in loc. Arist. numero 345-.aliosque , tum mathematicos, tumphilosophos, in lib.deanima, ubideipecicrum natura disputant,Ob.

354 D e Atomis.'O b j e c t i o. XII.De illuminatione globi.C Olapplicatur nostro' horizons! continue successive, ergo pariterilluminatcontinue successive, & consequenterelus lumen divisible est in insini*tum , deinde , si hoc non admittatur ,erir falsum istud theorema opticisomnibus, astrologisque certissimum:Sphæra luoiinosa illuminat semissemsphæræop\cæxqualis, plus aucem semisse,sphæræopacæ minoris, minusd< nique s.miiTe sphærsr opacæ majoris,quareetiam in.le colligitur, plufquammediamterræpartcmasole illuminari:Vitillioenim Alhazenus prop. 10 pig.jo. 1 80 graduscum minutisi7. &secundisfi ponit rClavius veroi8o. gr.min. i6.cæterumclarissime ho .Theorema demonstratur ab Aquilonio inopticis, Clavio lib. de crepusculis , aVitellione loco citato & ab al'is passim. Sit itaque opacus globus tiuatuoratomorum , disponatur eo modoad luminosum'globum , utlineæcuntingentesincidant in medias atomos ,sequitur, vel mediam atomum 6bscu»ram

355Caput. V. 35Jramfore, aliam illuminatam, acpro*inde sequct ur luminis div isibilit as , vethoc Thcorema esse falium , contra de»monstrationes yirorum in mathematicisprincipum.Rejpwdea ad hoc argumentum , solitmotum, &ejusilluminationedifferre,nam licet adplicetur continue successiveeoscnsu quo inserius explicabimus,tamen illuminatio nonsequitur severeleges motus, ratio est, quia. motusconnotat extrinsecum spatium, illuminatio veroetiam subjectum exigit, in,quo recipiatur , ac proinde debet iliudextensumesse, minima autem extensioestuniusatomi, undeunam totam sismusTllyminat, & una totasimul lumenperdit : unde in forma, transeatantecedens.w^gfl conjequentiam.Ad instantiam, deductamatheoremareopticorum , respondco. In mathematicis<fo<w esse seientiaru species,aVut flint puræ mathematicæ , ut geometric speculativa , & arithmetic*Theorica.a/<<* vero physicomathematicæ,utoptica,astrologiaimcchanica,qu5phylicæ,& mathematicarum horizontemvocat Aristoreles. Harum scientiarumpropositiones veræ sunt , si nude, &adsensumsumantur, sin vero

356examinentur in rigore geometrico.suntfo\ix:fiz,, qui radium visualemexistimaretlineam esse mathematicam , errarettola ccelo , opus enim ell certaquadam extensionead agendum ; pariternonquævis quantitas ponderis bi.lances movet, ut pulveris granulum ,quia certa ponderis ratio requiritur.Geometrice itaque loquendo, hæc propositio, quæsciotericorum horologiorumfundamentumest,falsitatis convincitur,terra punBi instar oht'met adsmnamenemn, datur enim proportioterræ cum sirmamento, utdemonstratArchimedes, lib. de arenæ numero, 8chancpariter asserofalsam, umbra matutmoesunt *quahs veffertinis, &hanc,crepusculam matut'mum oequale el} ve-Jfertino , pariter. etiam quæ de globorumrllnminatione adducta est ab adversarioin medium , geometrice , 8cstrictc loquendo , vera mm est , quamvisad scnsum hæ omnes extra dubiunssintpositæ. Rath a priori est quia conclusiosequitur deteriorem partem ,ergoinopticorum syllogismisaliorumquequinaturalemscientiam cum mathematicamiscent , majo* propositioeritgeometrica, minorphysica , condusioergo debebit esse physica , hocest

357est deterior , ck-minusexacta, nequcverosuntexaminandæactionesphylice.regulisgeometricis,exlemmate j-Objectones physic æ.Quanto obscurior est natuiæ majestas,altioribusque penetralibus vdatamanet, tanto dissicilioressunt rationesab ipsa derivatæ : quatuor autquinquetantum vitandæ prulixitatis causa aft'eram.Objectio XIII.Dc continua, & ternsore,"T Ot sunt partes in continuo, quotin tempore, sed in tempore suntinsinite, realiter inter se distinctæ,ergo& in continuo. Major fundatur in principio17. hujus, Minorpatet, quiainstans,quodnuncfluit, differs afluxo,8c fluxuro , ergo dividuntur realiter,sunt autem insinita instantia , ergo &totidem divisiones,& distinctiones.i^^»wrf»»concedendomajorem , &distinguendo minorem, sed in temporesunt insinitæ.realiter penes conotatumconcedo, absolute vego : continuo , motui,&tempori respondent tria, quxdivisibilitatem patiuntur insinitam ,continuo quidem spatium mathematicum,

358cum.de quo supra , motui connotatioloci, & temporiduratiocum fluxu. Sedhæcsolutio percipietUr tantumcap. i.disput. 3.Objecti* XIV.De quantiuus ratione./~)Vantitas est realites divisibilis in in-^,sinitum i cumejus gratia materiadivisibilis siat.sed atomus A, est quanta,ergo est divisibilis , quod si dicas, atomisubstantial!! nonesse divisibilem , sedtantum quantitatem , rcdibunt omnesdissicultates quibus alii obruuntur.Heffondto , hanc objectionem a mefuisse prævisam in totius operis hujusfundamento, cum hoc axiomatc usussum, quidquid recipitur per modumrecipientis recipitur, sed atomi elementales,utprobavimus , sunt indivisibles , ergo & educta ab ipsis accidenttia : quareadargumentum Negomajtrent,nam quantitatis essentia non estsitain dirisibilitate, sed in impenetra*bilitateactuali. Ratio a priori est, quiaintelliguntur atomi antequam sintquantæ, & quidquid tibi materiæ sinxeris,non accipiet individuorum mul*tiplicaCapot.

359tiplicationem ab accidente, accidentibusenim non muliiplicantur substantive.lnstabis, si corpus non elset quantum, non posset dividi , ergohabetaquantitate divisibilitatem, Respor.de*corpus sine quantitate futurum penetrable, ac proinde physice corporeisinstrumentisnondividuntur.Utautemanimo tibi singas corpus , quantitatedestitutum,revocain mentem poeticagapparitiones , quæoculosexplent, sedtactum nonsiltunt : itaÆneas AnchiscminElysiisvidens.Ter conatusibi collo dare brachia circum,Terfrustra comprensa manus effugit imago,Par hiibus vends volucrique JimiUimaJbmno,Nequeveroaufugit Anchiscs, qui siliumcomitabatur,sed quod non cssetimpenetrabilis , ideo Æneæ manus suntelusæ : 8c in spectri militisque monoraachia.N»V gladios remorata cutis , nihilofkmentis.Impetum , & tmmani perfojsum vttUnerepeBusCcculuit i/uhussubit» temtitqve cruo»rem.Anchisemnonpoterat tenere Æneas iutpos

360ut pote psnetrabilem , & militis gladiusvidebatur spectrum fodcre, sed quodabesset quantitas , ideb in eodtm locoreperiebatur, & nihil hiatus relinque*bat. Accipe speculum parabolicum exquisitum.egredividebis a speculoimaginemtuam , 8c in aeris medio extra ,speculum subsistere , illavnque impunefodies, &ter.ere frustra quæres : exquibusvides triplicem esse divisibilitatem, dtsra est crafla , & propularis , altttra metaphytka, quæ individua abindividuis diltinguit , testia mathematica, penes spatiursl imaginariirm : dwvideturautem corpus quantitate desti*tutum, separatisab invicem atomis ,sive individuis.O -B J E.C T I Oi XVII.Contra indivisibilitatem atomorum'.r\ Uod est materiale, existit modo^materiali, hoc est, habet partes extra partes, quod autem partes habetextra partes, divisible est, sedatomuS'existit modo materiali, ergo estdivisibilis.NRejpondeo, conceptum materialitatisdicere duo :pnmum, exigentiam impenetrabilitatisperquantitatem, secundo,ordinem

361ordinem essentialem ad aliquid aliud,quod erit tanquam sui persectivum , inratione entis completi , aut subjectivum,qu3e^»»atomisconveniunt,ordoad quantitatem , &admixtiformam :quare n'ego , cxistere modo material: elsehabere paites extra partes. Hxcauternobjectiosolvendaest Vasquez, quimateriamprimam abiliue quantitate aitesse totam in toto , & Thomistarumnonnullis,qui animas brutorum dicuntesse indiviiibiles , negant tarhen essespirituales.Dices, pars orientalis atom! A, nonest realiter occidentalis B, ergo possuntseparari. Respondeo , partem occidehtalem,& orientalem esse realiter idem,connotative verodifserre.CAP UT VI.Responsaad Objections, jinguUrentatomorum doclrinamimpugnuntes,OMnes attingere dissicultare*non vacat , neque cui va?cat potesti paucas ergo a potissimisquæ mihi occurrerunt delibo.

3623<,z Dis put at. II.Objectio I.Pro AriJ1otelistextu66. 3. c ech contraid quod diximus proposit. 26. tetracdranoripafft nplere locum.lifl E diu sequens ratiocinatio in er-* -rorecum Ariltotele detinuir, lllæsiguræ replent locum , quorum angulisimuljuncti faciunt ,angu!os æqualesquatuor rectis , atqui anguli tetraedrorumjuncti faciunt angulos sex quatuorrectis aquales, ergo replent locum.Probatur minor : sint sex triangula xquian.

365quiangula,& æquilata, 1. ABIi 1. BIC,3. CID, 4.DIE,y.EIFi<J. FIA,circapunctuml , dico angulossexillipuncto circumfusos esse æquales quatuorrectis,cumenimexEucl.l. 1 p.j2.Anguli trescujuslibet trianguli sintxqualesduobus rectis , triangula autemA F I , A B I , B I C, & alia sunt æquiangula,per prop. 8, pri mi, quoniam perconstructionem sunt æquilatera, sequiturquod tres eor,um anguli, quomo*dolibetsumpti , sunt æquales duobusrectis , ergoF I A , A I B , B I C , suntæquales duobus rectis; Idem de aliisttibus FIE, EID,^MC , dictumesto ; Ergo anguli sex circa punctura Icircumfusi sunt jquales quatuor rectis,ergo implent locum, quod erat demonstrandum. Excitentur itaque in illisbasibus tctraedrasex, replebuntlocum,&si hiatus adsint , cum orianturateatraedris, aliis similitcrpositis tetraednsimplebuntur,sietq; sigura extetraedrissolida, quod erat pro Aristotele demonstrandum.Et consirmatur a constructione octaedri,si enim delinees octo triangulaæquiangula & æquilatera, deinde com*plices & unias , habebis consectumoctaedrumregulare : ergo optirrie cen-

364Disputat. II.suitAristotelestetraedris locum repleri.Responds ad hoc argumentum,cujus •fallaciamealiquam diu fascinavit,concedendotriangula sex circa punctum I.esseæqualia quatuor rectis, 8c replerelocum planum,quod maniseste demonstravitAdversarius; at nego superpositisinillistriangulis, tanquam insuabasitetredris sex,iis repleri locum solidum,de quo hie sermb e&,fit mimPropositio XL.Tetraedra non resent locum solidum,pXcitentur itaque tetraedra in illisplanis .-Dico primo eorum versicerafuturam.inpunctis sublimibus G. H,L.M.N.O. quoniam enim æqui distantanguli basis abangulo vertkis,sequi!ur,quod in basis ad horizontem constitutecentrum , oculo in axe posito, debetprojici vertex, axis enim est linea recta,ergo eius ext^rema obumbrant media ,debet itaq;tota axis in puncto H colligi:quod cum sit in diametrorum A Q^BP,R I,intersectionei/^tt/fHr esse centrumbasis,consirmaturque expropos. 4. I4.Euclidis.Dicofrtundo, inter tetraedra excitatasuper planis illis sex, futures hiatus feuTacuum,Caput, VI.

-vacuum,cujusmensurasuntlineæCiH,HL, LM, MN,N O, OG, quoshiatus aliis tetraedris impleri posse,TOO.Cum enimpunctum H, inverticeaxis, distet e punctoH, in basi , pertotam rectam 1 R , quæ triangulumA I B bifariam secat, perp. 1 . sitq; rectaIR perpendicularis, & vera mensuraprofunditatis vacui , quod inter tetraedradehiscit,ex coroll. ip. 1, sequitur,qiiod in tetraedris , quæ vacuum illudreplebunt, linea I R, profunditas vacuif mfnorerit, quam linea GH , Iatustetraedri. In triangulo enim æquilatero

366 DlSPUTAT. II.latus est majus sua diametro , per prop,i , & Q.primi : atquibocfalsum eft.Dicoenim ttnio, lineam IRma/oremcsse,quam linea HG. cum enimlinea HG & HI sint ejusdem circuitsemidiametri , per i y. quart i. sequiturperdesinit.15.pnmi, efleæquales, utpote ab eodem centro H, ductæ , eritergo exceflus lineæ I R supra lineamHG. segmentum H R , ac proinde lineaI R major est, quam linea. H Q:^aod eratdemmftrandum.Dico autem quarto, hos hiatus con&-quenter replen non posse tetraedris*quia cum p'rofunditas sit major quam.latitudo, & longitudo , fequitur nullomodo posse constitui tetraedrum , seddebebit impleri hoc vacuum pyramideirregulari, cuj us dun facies erunt triangulaæquilatera, & æquiangula , aliaeautem dua extra siguram visende. eruntIsosceles. Ergo bene notavimus Aristotelem,tetraedris locum solidum replerinon posse , quod autem ipsum se-.iellit,est omissatetraedrorum inclina*tio ad se invicem,quaangustius sursumspatium faciunt , nam angulum exterioreminterserelinquunt 60 gradibusaiinorem , ergo tetraedro non potest~ceplejri, quod videsdelineatum circuloHGO

367HGONML.& tamen deberet idemcirculus Jex capere tetraedra fex hiatibusrepfendis , quod fieri tiequit , cumprofunditas sit major latitudine.AdCorsirmationem ,Respondeo,'Ea.ttisapere crassam in mathesi ignorantiam,octaedri enim centrum est in supersiciequadrati , ergo py ram ides octacdrinonlunt tetraedra , sid faciunt in centraangulos quatuor rectos, angulus autemterraedri quilibet desicit media sin partea recto. Vide sis Euclidem lib. 11. 1 3- 14*& i5.ubiagitdecorporibussolidis. Adduxim'usautem ex his libris aliam demonstrationem/ufra, sed quod eanoniret obviam dissicultati, sed thesim tan*tum probaret, placuit ha.nc faciliorem,8c ex rudioribusprincipiis mathematicisconstruere:Ex quibusmirari satis non possum ^Alcinoum eoimpegisse, ut diceretexquinque corporibus solidis Platonis , oninevacuum repleri , itaut nibilinanisesset in natura, sic enim ille c. 1 3 .Isagogesad doctrinam Platonis , His cum atiffo De&figuris ( cubo , octaedro , icosaedro, tetraedro , dodecaedro ) essetmaterielformuta , primo quidem rudibutvejligiis abfque ordine movebatur , doneeinordinemreduila est ab « , /»£»W»s

368 Disputat. It.inter se aplJt cotijunEla stint proportione , &corr.pofita, Netjfietaminhac loco dtfemt* manent , std & tpsaitl m$tu furttperpetuo , eun demque materiæ qfferunt,abambitu enhn mundi constriUa peiluntur ,atque ahernis ipsapul/itus agitata ferunttur, tenuia semper in rcgione sohdorum.Qua de causa nihil omn'mo inane resin* .quitur, nihil corports vacuum , atque inillis irnequalitas permanttts concusponema sers, *-Ab m emm materia, dr ista vicissima materia agitantur. Equidem terra , quam cubum facit, locum replebit,attetraedra juncta cubis locum nonreplent, nee cubiluncti octaedris , neetetraedra juncta tetraedris, nee icosaedris,autidodecaedris, scdex omnibusistis siguris locum replent cubi quidemper se , octaedra vero j u n cta t etraed ris,reliquæ siguræ vacuum relinquunt , er*go male insert Alcinous ex istis sigurisnihil vacui in mundo relinqui. Apulejusvero , de quo superius propos.z<5.ni*hil de dodecaedro dixit : qua tamen figuraplurimirm usum fuifleDeumrecensetAlcinous. Dodccaedrcn autem advniverfi constitutionem adhibuit Dew :undt (f animalium forma duodeerm inZodiaco conspeiuntur , quorum quodhlttinpartestrigintasecatur, Similiter in dodecaedro

369deckeiro , quod pmtagonis duodecimcenjtat,fi in triangulosqumquequodlibtteor.umdiviferis,scx infuntsingulis trianguli( id est in unoquoquetriangulosexscalcru invenies) atq; in totadodxaidrotncmtifexag'mta reptriuntur trianVuliyquot in ZjdiacoJeBionyfunt. At libracerte animal non est,illaautem reflectio' Alcinoi, procirculi Zodiacidivisione,est ingeniosa,& accurata,nam sent Pentagonaii.quæ divisain f. faciunt 60.tnangulos, quorum quilibetdivisus in6. exprimit numerum 360. ut patetex hac multiplication numerorum.Cætera Alcinoi sensaexplicuimusloco citato , nisiquod ipsc subdit pyramidale'tnsiguram igni convenisre , quod mdius diridat,Bcsitrarior, utpoteminoris areæ. De sphssrica autem sigura non meminit. I60Recteitaque Platonem. Aristotelemq;i n siguris locum replentibu i rejecimus,8c' objectionem diluimus , qu*d tratfaciendum;

370Object io II. 'De Atomis , & vacua DemocritU/"\Bjicies,Democritum admisisse vacuum cum aromis , unde dicebatapud Gal. 1. de elem.n/Æ;'/ ejje absolutumrip atomol, & vacuum.Respondeo, atonies a nobisadmitti,itemque vacuum, sive inane, quod Democritonihil aliud fuit,quam aer : dii-Jilicis autem generis vacuum ipse appelabat, all erum quod nobis estimaginariumspatium , durum vero inane siveaerem , ubi tanquam in medio indifserent! omnes qualitates se se manisestarent:quapropter Aristoteles , libro i.deanima, textu^. Nontmm benehtcelicit Democrittts, opinatus, fificret vattuum, quod medium ejl, perjpici miqueexquisite etiam siformica in ccelo effet jergo duplex suit vacuum Democriti ,alterum extra mundum, quodistarentmundi a se invicem, alttrum quod insingulis mundis esset, & primum quidemvacuum imaginarium , secundumreale appellavit , unde dicebat atomumdari, & vacuum; per vacuunrintelligensmedium , inquoatomimoverentur.Consirmaturkec doctrina supra,ubi

371ubidistinctio sit de raagno , & parvo.inani ,ex Virgilio,item claudiano.quivacuu/n ,& inane distinguit, deinde authoritafeGaleni ibi adducta , prætereatotaproposit. i;. disp. i. conveniuntenimae'riea, quæ vacuoadscribit Dempcritus,par omnium in aere motusnaturalis, omnium qualitatum primarum,& secundarumcarentia, & aliaquædeaerediximus.O B j E C T I O. III.De mixtionis imperfeftiene:C Iatomi suas habent dimensiones,non miscenturpersecte, sedomniasunt aggregatum peraccidens, namatomorum medulla manetillibata.Re/pongee ex desinitione temperamentiadducta, secundum A vicennam.1. i.Fen.i.doct.j.c.t.sussicereadmixtionempersectam, ut elementa smt divisainminima, siveatomos, ita ut stde quibusilam multum capias , de aliisplurimum habere necessesit , & rereramixtionis desinitio pro nobis est , mixti*enjm est misciiilium alteratorum unia,miscibiliasunt atomi quæ alterantur,Scuniuntur.

37t .' O B j E C T I O. IV.Pe ntotu, temporesmfaft'wne, con-.densatione, intensione,&remtftone.\JI Ultadiflfieillima explicatu continguntinmotu, ndmissis scmelatomis,tum incausis, tum in temporumcommenfuratione,proportionibus motuum, &aliis,quæitanon,poffuntexponi, sicuti admiflacontinui divisi bilitate,motusenimestens fuccessivum,ac proinde divisibile in insinitum , atmotus &spatium,tempufque sunt ana*Joga. Deinde , quomodo poterit sierirarefactio, vel eondensatio, cum atomicnee crescant , nee minuantur i tumquot in aliis tractatibus philosophicisdissicultates occurrent ? facilius itaque.omnia per partium-divisibilitatem intelliguntur.Reffondeo, his dirsiculratibus tanquamconsequentiis a me fuisse dicatam disput.sequentem , in qua omnia facile,& consequenter juxta Democriturnexponereium conatus.

371D*F IKITIOKES. 37 J'D i sputAt io III.J>e consequents pncipuit exDemocritipMosophi<i deiuBis.CUm ea,quæ de reruns co lgmentationeinstituiturquæstio,nulllo modo possit enucleari , quinde motu Iocali tractetur , deque rartfa*ctiene, & alterations has tra dissiculta*tespaucisenodarejuxta Democritum ;volo,& tandem ^»<W»ingeniosamejusde cohribw sententiam ex atcmorummixtione clicitam aperirc probarequetentabo,D £ F INITIOHU.I. Motus local is , estactu? entisinpotentia, proutinpotentia» inordinead locum ,velspatium.II. Rarefactio, est acquisitto ma»jorisextensionis, veloccupatio majorisloci intrinseci, ut (i palmus solidustxtendarur induospalmos solidos.III. Condensatio, est restrictio corporisad minorem locum , ut si palmu*solidus restringatur in semipalmumsolidum.IV. Figura regularis , est ea quækteribus sequalibwconstat, vel cuju*omnes

374 Depinit tonesomnes partesæqualiter distant a centro,ut in circulo contingit.V. Figura irregularis , est ea cuju*latera sunt inæqualia , vel cujus pastesinæqualiter distant a centro.V I. Gravitas est virtus motrix desorsum tantum: levitas est virtus motrixsursum tantum ; hæc autem particulatantum diligenter notanda.VII. Rarefactio improprie dicta,est occupatio majoris loci ob immixtionemalterius corporis , vel partiumdispersionum , ut palmus aquæ additopalmo aeris occupabit duos palmosv& pulvis dispejsus totum cubiculumimplet,collectus veropugno coercetur..VIII. Densum illud estquodpau- vcissimos habet poros , vel quod nullos,vel quod habet paucos eosque angu*stissimos. Rarum e contra quod multoseosque latos , & patentes.IX. Lux, & lumen idem suntapudme : quæ vocabula magna religioneab aliis distingui authoribus notumest. ^P r i i» c I P 1 'A,I. Omne agens debet continere efsectumsuum, vel formaliter, vel eminenter, hoc est , debet habere vel eamqualitatem, quam producit, relaliquam

375q u am, quæ sitpræstantiæcujusdamordinisqueuniversals, sod scecundi.II. Gravitas, & levitas sunt contra*ria.III. Motus,!ocus,tempus,suntanaloga.hoc est, proportionalia, nullaenimest pars motus, cui parsspatii'temporisquenon respondent.IV. Mobilia , quæ naturaliterrooventur,ad locum quem appetunt illuctendunt, qua sieri potestbrevissime, 8cfacillime , natura enim compendiofaest»suaqueperlineasbrevjssimas omniamovet.V. Non datur vacuum in naturalVI. Non datur penctrr.tio naturalisihoc est , ut duo corpora in eodem locoesse possint.VII. Natura, si non interturbeturinsuisoperibus, ordinis est obscrvantissima^opusenim naturæ opus intelligeptiæ,princeps vero intelligentiæ sco>pusestordo.VIII. Non danturmotus in instantimetaphysico i sive in illo quod respon- 'det puncto mathematico, atque hocprincipium non modo He mctu locali , verumetiam de alteratione propric diEla, ubifrxsertim datur reaBio , efi inteliigendum,

376PkiNcrpi^IX. Inclinatio ad locum deorsunlæqualisest residential ad motum fur*sum.X. Si aliquibus delati» differat aliquodnondelatum,non delatum in con<trariam serri putabitur. EJl preposttity 4.perjpe8iv<e uclidis.XI. Æqua magnitudine corpora,sunt quælocareplentæqua. ERprimumfrincip'utm traftatus Euclidis dt Uvi , &fmdistso , culus fragmentum vidiab Jo : Hervagio editum anno 1546.Basileæ.Xil . Motus communes non funtsensibiles.XIII. Agens necessarium, omnibusad agendum prærequisitis , necessarioagit.X'lV. Totumhoc universum a Deocreatumestplenom, eaqueinstructumquantitate,quæ toti,singulisque corpotribus sussiceret.XV. Corpora pro varia suarum pawtiumcontemperationeeitiguntdiversis' mode esse in loco , utpatet in metallisfusis, &solidis,inluto& terra sicca, inglacie & aqua fluente actu.XV I. Si non datur condensatio ,neque etiam dabitur raresactio , & sinon datur raresactio, neque etiam con-<densatio,,

377dsnsatio, &unohorumadmisso, aliudscqui nfecesse est,XVII. Res omnes visibiles sub angulistantumpercipiuntur, quosemissisa.seradiis constituunt in oculo, 2cquo ampliores suntanguli, eo-majusvideturobjectum, quominores, mi- 'nus &c. Eudides in op this ita pronuntU'vit, nisi quod ab oculo emissiones sieri,non autem abobjecto fahulabatur,PoSTULATA.I. Statuimus quolibet motu dato,posse dari velociorem.II. Supponimut quod experientiamanisestum etiam ,dari impetum.III. Qualibet data linea potest darimajor,& qualibet data sigura potest darimajor.IV. Cmcedatttr dari colores realer,nonautem apparentes tantum.C A P U T. I.DE MOTU LOG A LIA TO MORUEHIc quantum fat est ad Demo*crjti doctrinam percipiendambrevissimemeexpedio : consistitautem dissicultas , quod in

378D ISP UT A T. III.aromorum opinione successio perfectanegaridebet, alioqui motureritdivisibilisin insinitum , acproinde stabilitisin continuo atomis , iisdem dissicultatibusjactabimur, quæ Peripateticsabsorbent , neque quidquam a nobiserit factum , cum fpatium , 8c motuslint analoga, exprinc. 3.Proposi tio X LI I,Qttamvis admits1 debeat'gravitas , &levitas popularts , nihilominus tAmennon datur gravitas n'quc levitafsiriBt,& philofophies di'da,/'•, Ontendebat superius Abderites no-"' ster , aerem neque levem , nequegravem csse , quæ ipsi etiam inesset in-' differentia, quamvis'alia corpora graviaforent , vol leria:-nunc omnibus naturæ coiporibus eadem immunitas agravitate , & levitate proprie dicta con -cede nda est, &Probatur/,n»zo, gravitas est virtusmotrix deorfum tantum, levitis virtusmotrix sursum tantum , sednullum estcorpus, quod naturaliter non habeatalias lationes , ergo nullum corpus gra ,veestvelleve proprie loquendo, ma

379jor a neminenqgatur , cum sit desinitiolegitima: probatur minor.Primo , in pyrobolis rotatis , ignisnullo impetu sibi exterius impressomovetur circularites aseipso, sed motuscircularis est compositus ex omnibus lationibus, parsenim circujiquædamascendic , alia descendit,serunturquein transversum aliæ , ergo ignishabet vim se se movendi per omnes lationes,unde neque gravis est, nequelevis est simpliciter.'Respondit primæ notæ philosophus ,huncmotum esse disectum ab arte, neque de natura rerum ab artisicialibusdeducenda argumenta, cum ars naturæproprietatibus ccecisque impetibus sbutatur, ut naturæ qui oblique venturasibi contrarium excipiunt , illoquc adinstitutam navigationem promovendamuti norunt.Sed contra.Ars dirigit naturam tantum iergo nihilnaturae addit.temperat enim moderaturqueejus vires , neque unquamnautica contraria vento utipotest , sedtantum lateralibu's , & obliquis : 8cquamvis medicus arte maxima medicamentumcalidum componat,illo fanerefrigerabit nunquam : hie autemignis a sigura tantum extrinseca deter*minatus

3803?o. DtspUTATie III.minatus circulariter Fertur, determina*tio autemestconditio extrinseca , quæsupponit virtutem in subjecto,ut calcarvim currendi in equo.Probatur/mWo, ex p. r. Causa prin*eipalisdebet continere effectum suum,w/ formatter, rWeminenter, sed ignisest causa hujus lationisi»rgodebetillarricontinere vel formaliter , veleminenter,undelevis non est simpliciter, quialevitas est virtus motrix sursum tantum.Probaturf/n/o. Omne corpus naturaleestproductivum impetus, ergoftullum corpus naturale est grave , vel .leve; Psobatur'antecedens inductione :terra enim,veMaxum,autlignum deor*sum cadens colligit impetum , secundum quem auget molum ; hinc variesubjects h'gnaatteruntur, prodistantiacasus, & quod deed if. pondere repara*turimpetu,quiponderiæquivalet. Sienim corpus grave cadens e spatiocu*bitdrum sex, frangitafferem, qui habetreststentiam , ut tria , illud idem decidensex alto in distantia cubitorumviginti , franget asserem , qui habebitaesistentiam ut novem circiter, hac verode re possut exacts institui regulæ, quialicet corpora differenter expromat impulsion

381pulsioneminsubjectammateriam, tamenæqualibusmometisperae- oretanquaper iiwaneserutur:hincGalilæus, 1. demotu , hanc hasbetpropos. quamomenta impetusiquæ mobile,colligit.explicat.Si aliquod mohikdes&dat, atuilaquhtissuajpatiain tcmporibus oeqttalibusftraBa,ta inter fi rttinetj rationem, quamj bahet numeri im ,pares ab unitateconscjuentes.Smtquatuor teporis, part es notatæ in-: lioea AB,quibus £. .mobile O , des»I cendit per IineaE C D,primæpar-I titemporis respondetspatium' 1. secundæ partitemporis ipatiuFAI*.%..t

382 DlSPUT AT. III.'y.atq; ita secundum istam motus accre*tionem mobile fuum motum accelerat.Hæc tamen an ita sese habeant,videfcimusin Theorica militari, lib* i. sedenimcertissimumest, velociorem essemotuminsine,quaminprincipio, promobilibusdescendentibus; quod medioimpellenti assignare incrementum mihipenc ridiculum videtur, cu aeris im*becillitas,& ad divisionem inditserentiaid abutide resellat : superest igitur,ut di*catur mobilia impetu colligere. De aquapariter,aere,&igne,dubiu non est, quinnon impetu coliigant modo, veru etiamin al iis producant. U t patet in tormentobellico , aliiique insinitis , tum naturæ,tumartis experimentis. Omne itaquecorpus naturale est productivum impetus, tjttod nntictdens proiandum.' Ad consequentiam accedo, ergo nul-Ium corpus naturale estgrave, in rigoreloquendo , frobatur , quia impetus estqualitas mo'trixin omnem locum, &peromnemlationem, prout determinaturab extrinscco , ergo omne id ,quod illam qualitatem poterit producer, neque grave erit,nequeleve : nam,capaxesset virtutis motricis amplioris,ac proinde levitas aut gravitas essentfrustra, deinde sibi esset contrarium,pro

383producendoidquod'fuæ qualitati connatucalivim afferret , ergo productivumimpetus, neque grave est, neque,]eveformaliter, exprinc. 1.Consirmatur propositio: sublato unocqntrariorum, tollitur etiam illud , metnphyjtceloquendo,sed non daturlevitas,ergo neque gravitas ejus contrarium ,exp. z- Probat-ur minor-, si levitas essetir.aliquo,esset tanrum ratione dementiprædominantis , mixra enim , ut aitAristoteles; moventu r ad motum dementi prædominantis:sed nuilum mixtummoverurfursum,quamvis in mul*' tis prædominetur ignis, ergo ignis nonest levis i ac proinde neque ullum mix*tum : piper , 8c euphorbium habentignem prædominantem , cur ergo deorfumparivelocitateserunturacplumbum, nee pariter carbones accensi volant? Cur canis venenati morsusrabidusaspumaigneasit, quæ tamen deorsumcadit ? cum ergo nuilum corpusnaturaliter sursum seratur , sequiturnuilum esse leve simpliciter , ergo neque grave.Dices, vapores ascendere , 8c ignem.Re/p. ascensum vaporum ideo sieri,quia aqua ut sic dilatata rarefactaqueexigit auipliori loco diffundi , unde la

384DlSPUT AT. III.titudinemmediiquærit , taiidtu ergoin altum abit, quamdiu reflcctio radiorurqsolis favetejuscursui : ut autemmaxima sit hæcreflectioi-i.millia*fianonexcedit , ut demonstrant ii ,quideatomosph^raircfractionibuscoelcstibus,crepusculisquedisputarunt.Jgnisautem necessarioex ratione diiTolutio*•nis, debet cuspidem piramidalem efformare,quia punctum persectæ dissolutionisdebet distare ab ultima supersiciepcrfecti mixt't : est: autem mixtumpersectum candela, flamma vero est.mixtumimpersectum,amixtoortum, •vi ignis; tendens ad dissolutionem, quæsit, cumincuspideflammæseseexplicant,&expediunt ab aliis ignei spiritus,quæ vindicatio cum sensim siat , ideoneceesseestflammam ita esibrraari , un-.de nulla ratione probat hoc exemplum.ignemeffelevemphilosophice, &stricteloquendo.Dices, cur igitur font quædam cor<.pora quæ perpetuo deorsum seruntur?Rejpondet, determinari ab extrinseco •adillumr motum deorsum, anaturaliscilicet mundi constitutione, quæ exigit, ut ea quæ partium suarum dispersionegaudent ,. amplumque spatiumamant , serantur ad- circumserentiam.orbis

385oftis , locum nempe capacissimum iquæ vero stringi angique cupiunt , Deque suas partes ita dispergi patiuntur,angustias medii sibi deposcunt, ubicollectior locus Cax inclinationifavet iquo vero collectiores; strictioresquemat mixti vel element! partes , eo ma''gis ad centrum foriappetiti quemappetitumvulgusgravitatem, pondusquevocat, a qua appellatione non recedam,dummodo dt r»constet, scilicet, nondari in illis corporibus virtutem mo*tricem deorfum tantum , sed dari virtutem in omnem locum , 8cpe^omneslineasmotricem,proutabextrinsecodeterminabitur.Determinantautem quinma. Primo mundi constitutio ordoque,quicumnilaliud sit, quam naturaquædam universalis, sit ut leges natura:in age n do serves , quaremotus a natura præcise determinati , sunt simplices,& ex princip. 4. brevissimi,hoc est,perpendiculares, vel circulares , ut in coelis.Secundo movens aliquod per directionemcursus, ut insclopis, &tclis,quæ manu jaciuntur.TVmospatium intermedium per retusionem, stupefactionnem, 8c refractionem , de quibus mTheorica militari,lib. i.Theor.7-£l»*i'-to corpus occurrens, & transitum im#r peJiena

386 D I SPUT AT. III.pediens , si sit sudum,solidum, unitumqueper reflectionem , de qua Ibid.Theor. 5. arena enim verbi gratia, reflectendiglobum capax non est,sed potiusretundendi.Quinto mobilis ipsiuscompaginatio, sigura, & pondus perreceptionem, & implantationem impetus pertinaciorem : sunt enim quædam.corpora impetui minus apta : sic chartanon æque projici potest ,ac lapis: siguravero determinat etiam impetum,ut pa*tet in projectis volutatis: si enim circularcmlapidem per planum directavolutationeprojicias , in sinecursus efformabitlineam turbinatam. Ds implantatione,& concentratione impetus, egiTheor.j.lib.iatquehæcg'ai»-tjue , mundi ordo, mobilis status,corpusoccurrens , spatium , & movens, impetumdeterminant. Undeest maxima inter motus animalium, & inan.imatosrum differentia , animal enim determicaturabintrinseco ad motum , ab extrinsecoautem alia mixta.Ex quibusprobabilesecimus , quodquamvis ckturgr.avkas)& levitas. advulgi sensum , nihilominus tamen nondaturin rigore philosophico,<j»o</ Desmocriti placitum irat offer eniem.Pro

387Phopositio XLIII.Motus localti, est en tit as permanent,totasinml in natura, &succefeiva incomntaiione, cujus causa pndullrix estJolus impetus,U Icpotius annoto opiniones atomorumdoctrinamconsequentcs, quaut eas fuse persequi velim : pro hacpropositionisprimaparte, quæ necessarioadmittidebet ab his, quiatqpiispatrocinantur,Observo qu4moye!Te,qvis abstrahuntab omni reali extrinseco , numerum ,dimcnfionem , motum, 8c duratiomm ;numeri sunt merum opus intelkctus,omnesenimintelligimusinDei insinitate, qua tamen mhll est iimplicius ,autmagis numeri expers. Dimertsioriesmathematicæ abstrahunt ab omnispatioreali, intellectus enim in spatiisimaginariis dimetietur , & delineabitArchimedis,Pappique inventa. Tem* .pusautemrealiter sumptum, nihil estaliud, quamipseaw»w , quatenus habetpartes priores , & posteriores; formalitervero dura! to abstrahit ab omnimotu, cum etiam si qm'cscant cadi , 8comnbmotus, anima immortalis per-R 2 durab'vt

388 De Atomsdurabit : 'Motut pariter ab omni spat:oabstrahit , etiamsi enim sieret in vacuo,cssetsuccessivus.Ex quibus paret quanta sit analogia inter ista , ut diximus,princip. 3. spatium est divisible in insinitumextrinsece, & mathematice,utsupra diximus , non autem physice ,pariter etiam tempus , & motus. Hispositis primaparspropofitionis,Probatur primo , ut se habet Ipatiumrcale, ira& motusrealis,exprinc. 3. sed'in spatio reali sunt atomi, ergo &inmotu erunt atomi , fed atomi motusrionpolsuntsingianimcquinintelligatMTtotx(imu\,irgodaturrr,Hustotussiimul, qui tamen eritsuccessivus in connotatione,seu extrinsece penes spatiummathematicum. Sit, exempli gratia,,atomus motus A B. atomus spstii-C D, virtus ilia A Best tota sim'ul, sed desert tamen mobile per spa-'tiumCD successive, sicuti quispiamorator habet integrum conceptumtotumsimul ,'iltum tamen successive tantumpromit,atque itailli atomomotusA —li.~ B respondebit præersespa-; tium C_ —D atomus integra , qua elapsa,si impetus rr.agis vigeati piounaatomorestituet duasaut tres , deindepro tribus, quatuor vel quinque , dumtandem

389tandem fatiscens impetus forcunditatiserit minoris : sit autem ilk multiplicatioatomorum,aut intensio motus perordinationem hanc atomorum in eademparte, utexplicabimus.cum ds alterationeerit sermo.Pvobaxur sec ut.do : illud non potestexistere,cujusnullaparsexistit,sedmotussuccessiviintrinsece nullapars existit,omnes enim sunt priores , & posteriores,& nullaest præsens, ergo motussuccessivus intrinsece est impossibilis.Scio responderi ab adversariis^7»swm-,sed qui potest eapere capiat, pauci enimintelligunt hunc fluxum existentem.Probatur<m/o: si motus est divisibi*lis physice in insinitum.tot eruntpartesmotus tardi, quot velocis; at duoepa.rtesvelocis coexiitunt uni motus tardi, ergovelista eritpermanens cum cxistat induobus temporibus, vel omnes motussunt stquales, aut in velocitate, & tardi*tate contra experientiam.Respondent primo , esse partes mo»tus tardi permanentes fluenteri quasidicerem , canem esse rationabilem irra»tionabiiiter, mustum esse humidum.siccomodo.ReCp-secundoaMi , omnes motus esseæquales in velocitate, difierre autem

390 DlSPUTAT. III.quod in tardis idemtidem mobilequi;escat ,in velocibus vcro pauciores lintpaufæ, minusque diutumæ : Centra,eo enim puncto quo quiescit mobile,velidfacit desectu virtutis , velspatii,sed spatium est uniforme, virtus autemadest , ergo non quiescit, agens enimnecestarium, omnibus ad agendum requisitis,necessarioagit,exp. i j.Consirmatur tandem propositio De*mocriti , facile enim explicantwr omnesproprietates motus i front succtjsioin connotatione ad spatium matheroasicumdivisibilein insinitu extrirrsece ,ita & motus penes connotatum estdivisibiKsiniTisinitami/ecanrforesem<»explicatur quod plures atomi impetussint simul in eadem atomo mobilis, velquodfortioTunaadsitaliqua , utroqueenim modo dici poffet , sed multiplicatioatomorum mihi videtur Democritopotius adserfbenda, quam specierumtata varietas in atomis; 3 ttirdhai, quodpauciores sint atomi, vel major mediiresistentia : 4. rcgu,\wr\tMy<St Irregulari-/;»)sumiturabe!Ctrinsecbdirigente , &, determinante:j\ ctmfarabHitai a spatiomathematico, 6.contrarht<u, crfiibcentrarittMa termino ad quem, See.'Huressane hie dissicultates tollendæ

391dæ essent , ut i . de generatione atomo-irum. a. de foecunditate, & multiplicationeipsarum.}. an dentur diverse speciei?4. an possit dari atomus inessicax,hoc ell , qua non moveat ? c. an possitdari motus uniformiterdifformis ? 6.an detur quies inter movendum ? 7. deinterim atomoruro, &c.R. adprimum , gencrari atomos abimpetu , impetum autem a forma substantial! , quæ est principium motus.R. ad secundum, foecunditatemsoquinumerorum naturam , & multiplicari, ut hydræ Herculis capita , quandointenditur motus, imo omnis generismultiplicationemsequiturhæc fæcunditas,ita ut non modoper imparcs nu»meros , verum etiara per qurdratos , 8ccubossepemultiplicetur.R. ad tertium, effeprobIema,inc!inatadnegativam Democritus, utpoteinutilem illam specierum multiplicationemcensens.R. ad quartum , non posse dari , sedimpetum essicacem distinguiab incsticaci, quod impetus essicax producat atomosmotus , incssicax vero sit sterilis.R. ad quint um,adsensum dari possemoum uniformiter difformem , nonautem stride loquendo , quia est semR4 P«

392De A TOM is.'peraliqoodspatium , per qupdmotu*estæquilis& uniforrois, idque necessarioatomorumnaturam sequitur.R. adsextum, non dari quietes inmoru, obrationem supraallatam.R. ad septimum , interire atomos,quod s.ilicet cursusuo paracto.vel pr£-pedito, detento'quie.siatim fatiicant, nequeulterio'remvim a causa productriceobtinuerunt. Essentetiam alixplu-. rimæ gravissimæquæstiones , quasfusiusproscquinolo necvacat.Secimda pars propofitioiris, imperumesseunicain vim motricem ,f.n'betur,quia ca posita , rcliquæsunt in'utileSImpctuenim sitquidquidper gravitatem,leritatem.vim magnet icam,a\iisquevocabulisexplicat Lycæum.& Academia: frustra enim sit per plura ,quodpotest' sieri per pauciora, naturaautem nihil facit fruflra. Motus ergoestentitas permanens, &c. cujuscauiaproductiva est impetus , quod nobis eratfropo/itiim comprobwr»Ob-:

393OBJECTIONESContra doftrinam Democriti demotu locali.Ob i ect i o I.Demotutardtssimo, & velocissimo.CIrr.otus constat atomis, sequiturposse dari motum , quo tardior dannon pofl'it:sit enim unicaatomus ,cumnihilminusdaripossit , sequitur motumfore tardissimum , quamvis adcoveloxassignarinonpossit,quinvelbcior;ininsinitumdetur ; sed hujuscemodltarditatis extremitas videtur absurda,cuex postulate i. non detur velocissimus,ero'o jc opinio undc sequitur.'p.efpondeo, hocargumentumpotuissesieri contra atomos ipsas elementares,illis enim non potest .d.ari corpusminus, quamv is in insinitam pene md/lem po'ssint excrescere ipsa elemerita.Sicut arithmetica proportionalitas augeturin inrsnitum , sed in insistitumnon decr?scit. Iraq; dico),n»ao,noneffeabfurdum , concedere ultimam motustarditatem in spat'io detCfminato. Dicosecnnd9, idem.spa'tium etiam deterrm*J j^ ..,#. ••" natuia

394 15 ! SIM! TAT. III.natum posse tardius , ac tardius in insinitumtranfmitti,suffooatis scilicet atomismstus , antequam sint multumprogresse, & interpolata quiete , antequam gignatur alia. Sit, rerbi gratia,spatium ABCD.-q-uod una atomustransroittit, quando erit inB, suffocabitur,sietque quies , 8c roarapastea netalia, quæ pariter opprimetur in C, acproinde nonest:dissicultas,quin hacra*tionetarditaspossitconciliari, sed cumquies non sit motus , dico , posse darimotumtradissimum , ut datur minimaquantitas, minimus numerus,:8c miniaaaproportionalitasatithmetica.Object io II.t>e quietibiu, &s4U'ths, five trans-,niffttte jpatiorttm mn tranfeunda.per medium.gEquiturdariactuquietes , & moruiasinmotibus velorissimis, imoeiam(altus, itautabextremitatelineaeadaliana extemitatem seratur mobile,nontranilensper medium , Piob. major,quia,cumprim'carqmi interieruntjimpetus salt- m ubo inltanti eget ad a*Jias substitucndas , sicuti cum rana najtat,unoquidein ttaiavpera.palmosseretur,

395retur, deinde recolligit se impetuquenovo per alios i,devehitur , & sie 5suum natatum v-elutiintemodiisdtstinguit,8c opus estilia, quiescere, quiaea quiete meliusveluti innixu sepropellit. Quodaute dentur saltus, Gmaniseste probastur hoc modo : sitquadratum A'B ,quod complectaturaliud minus ,qualeestCD, producaturB G ad E I& DH ad F secundum rectitudtsnem laterum, sint*queduæ parallel* :DF-, BE Inte1li'sgatur quadratumA B circa punctual LG , tanquam circapolum volvi , adeonsiciendum iterBE, certum est,quod A cadet in I,critique GA eoin^D p;H cwAN-P.S

a . 1,.: i*~

396 Disputat. III.loco ubi G I. at vero eo motu line*H C incumbet lineæ MN. ergo siltutransilivit spatium sibi vicinum HM,8tco instant i, quoquadratum A Bar*cumvolutum per sua quit uorlatera incumbet lineæ LE, secundum latusBO,tune latusDP, eritinlineaQ-F. tranliliitergospatiiHM.NR. SQ^fc siltussecit, alioquin fatendum esset , quadratumCD,quatuor circumvolutionibustantundempeneemensumspatii,quantum quad ratum A B,totidem circumvolutionibus.cum tamen Iatus AGduplum sir lateris C H, etiam Iongitudine, & quadratum C D, quatuor suislaterihus deinceps positis , faciettanstum lineam DR, pauloplus, quammedium lineæ B E,quæ quatuor quadratiA B Iateribus longitudine responded : aeproinde ex prima raiiont constat,constitutes atonvis,sequiquietem:'txficunda vero, dari siltusin motu, nequemotum esseperfvctesuccessivum,etiam in connotation* , sive penes spatium.Resp. adhoc argumemum , non esseopus, ut vircusrriotrix h.abeat aliquidtemporio, ad atomos intereuntibussubstituendas , sed ita prompta est, utunaaliam sequatur, sicuti cum duo liC

397gna aptantur invicem, non opuseitutdetus hiatus intermedius: ad exemplumranæ,cujus natatus belle explicatnaturam atomorum. in motu; Resf.negandopariratem, ratio cjl, quiaranadeterminaturabiistrinseco, fatigatqueorganamotus, lapis vero non fatigatur,&.abextrinsccojdeterminatur.Ad fecundam.partem argnmer.ti, quæintenditprobare motum non essesuccessivum,etiam penes connotatum,rrspondei,o,Tpoflqmm explicuero naturamniotus circularis, secundum quem sup-,ponit adversarius vplutaiiquadratum.quod incircumvolutionibus facitcirculutti, cujus diameter cadem est, acquadrati, hempe G O. ut manisestumest, cumpunctadiametro quadmirespondentiain volutatione faciant ar*cus, & patiter etiam singula laterumpuncta circulos describunt, dum volvuntursupra lineam BE, vel DFififitaquePROPos'iTro XLIV.Circularis motus explications tripliciterfertur , motu scilicttprogrepvo,motu regressive <&, circa cemrum,metsjor autem tst retrocesiio in majori cir*cub , quam in mmoti.

398 D ISP UT AT. III.JUre merito Aristoteles in meehanicarumquæstionuraprincipio,omniumpeneartium miracula ab circuli motuoriripronuntiavit, &rcv<r», inquit,rauoni'id consent an eum est, ex admtrah'iienim triiraniirm aecidtr* quidpiamnonest absurdum , Circulus vero ex hujusmodicontrariewibus genitus est ,nam primaelus orig^eÆab imnioto^8ccommotosimul, nempelinea, quæcirca unum sui extremum immotumvolvatur; at quid quiescente , 8c motomagis estcontrarium? præterea lineaquæ rirculvm ambit , nullius latitudinis, concava tamen est , 8c convexa &c.contrarietas præterea ista reperitur in/ /AIM 1/ 1\t/0 h 1L', 7v^ .,\,y # ^ - .,v.X^^:<circulo

399circulo quodadexteriorem simul, 8cposteriorem partem seratur. Sic circulusAB, qui a puncto C, serri debeatper Iineam C D, motuincipiente apuncto C. cum diameter B. sertur adpartesE, tuncCpunctum viciniusipsiD , retrocedit versus A,punctum autemE , acceditad D , ergo panes quædamcirculi retroccdunt,aliæ veroprogrediuntur;sum itaque<r« motus incirculo volutato , progrcssivus ad D,regressiv us ad A, & circa centrum O.Secundaptr, proposition is dissiciliorest, quamharprima, retrocessionemscilicetin majori circulo esse majorem,quam in minori* retractio tamen adcentrum major est in minori circulo,quam in majori.Retrocessioenim in minori circulonunquam exeedit diametiumQji, inmajori vero , erit per tertam diametrumBA, punctual enim B, regredieturin A, & punctual Q^in E,txctptoillo, quod in progressive motucirculiacquirent lineæ C D, nunctnimeomparantur ipfo circuli motionesiquæ circa centrum sum centrum enimell quod circulo aduoate consideratepunctum B, in motu volu'ationi»semper accedet ad D,scd »espective adalias

400 DlSPUTAT. III.alias partes circuli retrocedit,Magis tamen i n motu circa centrumcoercet stvminor circulus,qu im major,punctumenim Q. , est vicinius quiescentiO , quampunctum B. ducaturenimrecta O G, 8cef puncto H,intersectionecirculi minoris.ct rectæductæexcitetur perpendiculars in I, gciteraapuncto H, ducaturHL,parallela ipsiI A, & a punctoL ,excitetur itemp.efpendicularis LN. sietque parallelogrammumH1LM. jam itaque fietrgumem<r, A.motum in L,tantum cosecitspatii, secundum naturam',quamE motum in H, utrobique enim per*pendicularibus æqualibus ML,1H,hoespatium metimur, omnia auteraperpendicularibus sunt dimetienda,dum tanien punctum A, motum est inL, retractum est ad centrum per sinumversumAMidumautem E,htumestin H, retractum est ad centrum , perfinum etiam versum E I, atqui E 1 ma*jorestquam AM, quiaex 5;.6.a-quaksrcctæex circulis inæqualibusauseruntsegmentainæqualia, majusque estsegmentum , quodammon circulo,quam quod a majoii ausertur. Sed sinusrectus- IH, estæqualissinuirectoML,& major est cifculus A B, quam E Q^.,.:..; ergo

401ergo m'norem ausert partem , I. M,cluam HI. Retractio iraque ad cen*tram majorestinminoricirculo,quam.in majori,mensuranturenim per sinusversos A M, E I. Circularis eigo mo.tus involutatione, &e. quod .cm de-THOnfirandum,Ex his nunctt;5'o»^odissicultati supra positæ, desaltibusquadrati minoris, proquo resumamus, si placet.schemasupra positum, quadrata A B, CE.parallelasque D F, B E , moventur iffaduo ccnclufa quadrata circa polum G,non autem solum circa centrum K,quarchic tst complicatus motus/»/,fe»»circuhrum , quorum dfaosunt circumscriptiquadratisA B, CD,eorumquesemicirculos vides descriptosa centroK,OBG scilicet, & PDH, alii veroqninque circuli fumuntur a centro G ,penes semidiametres, i.GO , 1 GH,4. GA,/.GC,cac!entesin puncta T.V, 2., a minori quadrate , & IX , a majori:cum ergo A, serturperarcum Al,tune punctum C sertur per arcumC T,motuq; illonaturalisubdesicitperlineam TN cumenim A est in 1 ,tune C reperhur in N. ac proindedeberetsensibiliteretiam lacerari frangiquequadratum , vel saltum facere,cum

402cum adeo sic magna deficientia, qua-£0FE I

40 3Jem notat lineola TN, ac proinde,sitantumadverteretur ad morum majorumcirculorum, quæ describuntur apuncto G , certe adversarii argumerntum convincerct, sed manifestus eltparalogismus, quod o'miserit aliorumcirculorum considerationem : primoqu idem nemo nonvidet , quaminepredixerit, faltum primum ese HM.etsienim ibi non quiescat, tranfgrediturtamen totum illudspatium , secundumcirculares CT , HZ. desicit autem2, , a vero puncto quietis M, ut punctumT , a vero puncto quietis N.-Equidem miraculo proximumefl, quomododeinde restitui postit , & qua vialinea H C , deinde, occupet locumM N , cum G A occupat locumG I , quia scilicet in motu secundario ,quemintelligimus fieri secundum circulos,acentro polygonorum K , descriptos(ifle eriim motut tf\ wfatationis)punctum G . rctrocedere intellisgiturin B, ac proinde cum absit magisa directione lineæ G E, cjusquedistanfia sit perpendicularis Y ci. hocest , Jintts versus , quid up! us est potentiasinuiverso Fz , per ,i, 1i. q me eflaberratio puncti H. dflati circa centrum K, maniseste sequitur, quadrature

404. DlSPUTAT. III.tum raiinus, duj'lumfnus xcrsiin prognflttperarcusC T,[up;r licrxri, undssequanturposteainsitu, iecundum suaslineas,quiaobimmixtamretractionemcirculorum,circaK,descriptorum.plusmajor circulus aberrat , unde &. minorcompensat hacoccasione difcctunr,involutarione circa circulosdescriptos, acentrp G. H<*c eft demonsirauo resellers satis supcrius argumentum, quodingeniosius ell aliquanto , quam validura.Anstoteles in mechanicis, q.*4.quærit , cur major circulus æqualemminoncircumvolvat lineam , quandocirca idem centrum fuerintpositi , setorsum autem retfoluti,quemadmodum.alterius rttagnitudoad magnitudinemse habet alterius , sic 8s. illoium adinvicemsiunt linex: caulamque reddit,quia uni<us estunicifquemorus, suntenimalligni : sed meo|udicio,rjow fattiifacit froblematid fP.cillimo, ad quodexplicandum debuifletdistingueremotumin circuiis duobus qi'mtuflictm;|,Wmo est motus raptus , quem patiturminor: fecundo eii motus cennorum,aut axis, utrumq; circulum vincientis:ttrtio est motus subdesicitntiæ, quartomotus retrocessionis in minori , quint iautem motus intercalarium momentorum

405torum,qui mctus tmmes ab acsmirandiscirculiproprietatibusoriuntur. Coeterumbrevissime hanc demorftratitmem,ut ctiam superiorem constiinxi, quiascio.paucos abstruibrum mathematicæmysteriorum esseintelligentes; nuncabhis linearum ciri-ulorumqucfaiyriMA/»commodumelapsi.unamdemi'ltisgravissimampræterea otjeBicnem diluerctentemus.Objictio III.He sue efstone metus.^On potest negari persecta successioin motu , quiasi datursuccessio penes connotatum, accipiam cultrum ca.lamarium; motuque continuatochar»tam sceabo; undc sie arguo : solvunturunionesatomorum continue successive,»rgodatur persecta divisibiliras centi.nuata, ergo & persecta successio in mo -tu,ac proinde-rao/Hi- ejl div'isibilis physiceininfinitum, eoenim modo divideturcharta,quomodo moveturculter.Rifpondeo ad hocargumentum, motumquidem esse successivum extrinsece,no'n autem intrinsece. Ad instantiamReffondco, unionem duas atomosjungentem solvi totam simul, &cultrum

406 ' C A P U T. I.trumdeJndeper divisas pergere ad sequentesduas unitas, quaspariterdividittotas simul, peritque unio, iterumquepervulnus victor cultertransit,licquesolutisomnibus unionibus , continue discrete ; sit etiam motus continuesuccessivusipenes connotatum i R^atittcurita respondeam , est,quia non potestsub minori parvitate unio consistere,unde labefactato suospatio.aut ultramodumcompreflb,slatim perit.B^espondcnnt alii, ncgando unionemomnem incontinuo , solvique eadivisionedicer w'nt contiguiratecn conloca-. tam , sed ego qui modis exilium nonsancivi, primaresponsione dirsicultatisatitfacio. Hxc pauca de motu sursiciant.catcra melion otioreservantur.CapUT

407C A P UT I I.De rarefaftione , & condensations, juxta Democrttum.HI c porto coecutiunt pene omnes, densisstmisquc tenebrisinvolvuntur, quialio, quamad Democritum digresti , derarefactione,&condensatione, secundum Scoæ principia d ilputantvPnorosiTio X LV. •' iRermn quotidianus ufia rarefatt'toniS)& tondenfat'miis naturamofiendit./~\ Uotiescunque corpori compacta ,^^•comminuunturinpulverem, si ilium manuattollas, & peraerwndeiicius, etiam unum tantum pugiUum,vi -debis statimpulveris nubeculam,8c idquod manu complexus es , ulnarumamplexum longe superare : recidtns tamenhujusceroodipulvischartaparvulaexcipietur, & quod adeoamplum occupavitspatium, in angustos limitescoge*ur: obtegunturhujuscemodi pulverisnubibus equites , cum agglomeerati pea lkcas vias currunt, unde Poeta.It

408 • C APU T. II.It nula inter/onipcs , ntqttefu'm':naCafarIn vidtt irattijoh tillure repulfazsfgglomerat nubtt , qualm NtptuniaThetisExcifas Phæbi radils fubmittit olympo.Revera , nullam hie Poeta differentiamfacit intev nubes a pulvere petitas*&nubes ab aqua excises, nisi quod istæsintaqueæ.illæ veroterreæ: quis enimhac imagine nubium , quam pulvis diipersusracir, sibi non facilepersuadeat,etiam inminimas particulas dispersamaquam, ita in vapores attoili ? Irideapparente nulladubioproculest pluviadensa , sed solum nubes est rorida , quæinguttasminores conglomeratur ; accipeaquam in ore , eanique ad solis radios cubiculumtuumsubeuntesaversosoli tergo disperge, flatu violento.com*pressisquelabiis , videbis in aere nubemroridam,atefactam, & nulliusDe^ cormnerciogenitam Iridem.Cumelevantur ab aquis vapores, guttulastenues elevari, par est credere, quædeindf aliisjunctæ, concrescuntdeciduntque: optime verolib. 7. pjjilosophatuseilVirgiliuS,unoquespumaruravocabulo arcanum philosophicum aperuit.fm'it

409furit inttu aqu<e vis.Pttmidut at%ahespum£s exuitrat omnit,Nic jam fe capitunda, volat vapor at eradnuras.Ecceprimttmad rsrefactiorrem gradum,commotio, quam furore explicat.spu*mamdeindefumidoamnidat; Estautemspuma sinuata in tenuem veluti supersiciemaqua , quæ aere plena est :quod spumarum vocabulum meojuditio, optime rem npstram explicat , siquidem invisibles spumæ absole elevantur,conglobatæqueaeris atomiabaqua expanse , calore solis afpirante circumstringuntur,& ob eam quam habentassinitatem aeris , & aqu*portionessursumattolluntur,.usquedum incosuspendanturloco,quemperpetuurnhaberent-inisifactadivortio, aqua adinum locum reciderct, calore faris«nte: quapropter vapors omncs fubtilissimasesse spumas exist ma , qui ob fri-1gus deinde complexjm destituentes'aerem, quodinalia temp.-rie aliterinloco esse postulent, ut dixi principioI4.adunatæin guttas stillasque in rorempluviamquedtfcidunt.Hunc primo hausi conceptum , cum præcipttestorrentium peralpiuni prærupta saltusadmiratus essem, vidissemquequsve-S ctigal

410 DlSPUT AT. III.ctigal abequitibus exigitur in Sangothardicisalpibusadsolemmatutinura,& meridanum , his enim temporibusiliac tertio iter facere contigit , perpe*tuam apparere Iridem , quod ab aquælapse disperse aqua inguttulaseffusam;:quespumamundiquaquecieretur.De/»wetiam natura nonaliter phi -losophandum efle duxi , dissolvunturenimatomi, &inhujuscemodihalitusdiffunduntur, separationem integrama se invicem tot devitationibus per aeraquærentes : mixtusetiamaeraquæ,8cterræ ignis , neque satis commixtus ,habetvimdispersivam,undesipugilluspulveris, cinerumque uncia commota»totumcubiculum opplet: si aquæ ciathusvaporibus ingentes cados obscurat,quisdubitabit, idem igni dispersecontingere?pulverisitaquespumarum,nubiumque roridarum txemplu optimeadrarefactionis naturæ notitiam deveniripotest, quoderat ojlendmdum,Proposi ti o XLVI.ynicaatomus, sinc rarefaElione, fine inflatione,autrtproduBiont , sa»est nttituraliter occupare majorem, , & majoremltcum,mitifinitttm.Atomus

411A Tomus cil omnis siguræ capax,ergo occupare potest majorem , &majorem locum , in insinitum : cumenim siguræ regularesin isoperimetrissint magis collects, minoremqu.elocumoccupent,siqmtur, quod quo irregularioreritngura:, eo majorem oecupabitlocum ; atnbn potestdari , itairreguhris, qnin magis irreg'ularisessepossit, ergoetiam majoris loci capax.Ducantur enim dug parallels A F,C G,in insinitum , construaturque quadra -tum A D /& ductis a punctis C,&D,parallelis C E,DF, coostructum eritparallelogrammumC EF D. Intelligistur autem quadratum A D esse atomu,cum ergo parallelogrammata super eadebasi, 8c in eisdem parallelis collitutasintæqualiaex jj-. i.sequiturquodparallelogrammumCHEFD, æqualeest parallelogrammo ABDC , quodita clarum est , ut quivis mathematicarumignarus , hanc demonstrationem.palpare possit:trianguIum enim A E C,æqualeesttrianguloB DF, per 4. 1. estenimlaterum æqualium ;dempto ergocommuni utrique triangulo BHE,remanent trapszia ACHB, & HDFE,æqualia, ex æqualibus enim æq^alia si demas , quæ remanent suntS i æqualia,

412æqualia, utrique autem irapezio addi*turcommunetri*C Aangulum C DHergo parallelogrammaAD,CFluntæqualia. Sedmajor est extentB sio CF,quam AD,& quo longiusducentur parallels C G , A F scrvatisiisdem basibusA A , CD,semper eo magisextendeturparalslelogrammum ,nam E Festgqua*lis A B , at E C£ quinquiessuperatIatusB D, acproindeuna atomuscubica minus spasptii occupabit, quaeadem in parallelepipedumexpasa,solidas enimperplanas dimetiunturriiathematici : quod autem major sitlocus occupatus a parallelogrammoCF, quamabA D, manisestuniest,lo^cus enira est supersicies cprporis am*bientis, arqui major est ambitus paralCa

413lelogrammi C F,quarri A D,ergo & ma-B jorlocus, quodut videas ad oculumi afferascques schema:Æqualisest peripheriasigureparallelogram -mæ A C , atquesiguræ quadra- ,tæ£ F, quamvisEF,quatuor co*stetpartibus exhis < quaru B Dhabet tantumtres,ex quoin*C geniosa rftqui-£tiaquispiam vicinosuo imposuit, cui eratager quadratuS»qualis E F , ipseTero habebatqualis est B D,persuasusq; antique simplicitatisvir,utc6*mutaretagrum.ratusæqualis esseareæ,quod æqualis utriusque esset periphertai invenit in experimento minus

414 DlSPUTAT. III.foecundum BD, quam essct suus pel-'mus E F , & sterilitatem imaginariamin terræ angustias nunquam rejecit,nequeenim siguræ rationes noverat :quod si hoc itaichabet, quanto roajoris'peripheriæessetBD, sldividereturperrectam intermediam, a punctoI,adpunctum G,& itaappiic-arentur in Iongum-duo parallelogiammatal A, IB.excederet tune siguraDB in sua peripheriaquadratum E F , quod tamenmajus est in area.At in hisnullaestrafefa'ctio , nullarepr-oductio< veladmixtioalienicoipo*ris, trgounica atomussine rarefactione&c. potest occu pare maj ore m , & ma#jorem locum in insinitum , cpioi. eratdemonslrandum.Dices, ergo desinitio rarefactionisnon eft bona , cum sine rarefa-ctimiemajor acquiratur extensioi aut occupi ,tio majorisloci- Bjspondes,non acquiriadequate Tnajorem extensionem,se*cundum omnesdimensiones, debetenimhujuscemodi incrementumlineisperpendicularibus censeri, quæ in pa.rallelogrammo A D sunt A C, A B, itvero in parallelog'rammo CTT~q'iiainexiguæ sunt, tuquceexcitabitur inbafl<J D,.utDH,tum quæ inlineaOF , apuncto

415T»r£igrv»iM, G.unde,cumobliquælinexcum perpendicularium detrimentocrescant, nontst, quod itacenseatur adæquata extensio , qua: incorporibussolidis, cujusinodi suntea,quæraresiunc , debetsumi, penes tresdiniensioncs , longitudinem , latitudi -ncm , & prefunditatem ; prætereaestoccupatio majorisloci extrinseci, menautemintrinseci, utrobique enim parest area , subinæqualibustemiinis, atqueita intelligendum est n.princi*pium ab Euclidis tractatudelevi, 8cponderoso acceptum.Propositio XLVII.Quam'vis admitti dehtat aliquainmturararefaBio improprie diBa , nuUatamen datur propria , & hgitima , fivte)twii rarefaEliofitptr intrufiomm <»-tomorum,conden]atio per extrusuncm.C Uppositis his principiis , tum darivacuum, -non dart penetrationem corporum, etiam inadæquatam , nan darireproductionem annihilationeniq; na»turæviribus, & præterea quæ ad hancmateriam spectant adductadisp. initioprincipia : Sed pottfsimum prqppsitio-S4-. n?

4l6 DlSPUTATIO III.ne 44. quæ excmfhs consirmat , quodhie ratiom sumus llabilituri.Certum ell primo, dari aliquam rare^factionem in natura, cum t'umus.vapores, nubes , ebullitio cacabi, aliaquainnumeraeamadstruant: sed quomodosiat, non conscntio 'cum Peripateticis,eamque sieri dico per admixtionemalienicorporis , utexplicuidesinit.7.Gertum eftfecundi, rarefactionemproprie dictam esse eam , qua corpusnullo alio sibi admix to majorem locumoccupat, unicasuisubrhntiar <5c quan»titate: sic cubus palmaris ceræ siet bi-, palmariscubusceræpuræ , 8v hoc sierinon pofle contendo in mea propositionne,quæ —Probatur primo, quidquidexistit,de*terminates habet extensionis limites ,ultra quos non potest porrigi , infraquos non potest adigi , ergo non daturrarefactio , neque condensatio propriedicta : cmfeq. est certa, major sequiturex hoc principio , moiut exifiendifeqriturmodum efflndi.Probatursecundo : vel inter primamatomum , & secundamintermediataliiquid , vel nihil , si nihil , »rgo datur vacuum in rarefactione : si intermediata-4jquid,«g0 eritcorpusexoticum , siveminiCa

417minimum iliac illapsum ; quod si rarefact*duæ atomi A, B, dicantur se setangeremutuo, neque quidquam intermediarc,sed cum eflent ambæ uniusgrani, occupant nunc locum duorumgranorum, sicargumentabor ; nonpotestdilatajimateriaabaccidente, ergoiuillusca-lor poteritatomum dilatare.Probatur fnma antecedens, accidenseducituresublecto, ergo supponit subjectumin suo esse, etiam extenso, namad subjectandam actionem requiriturextensioi si itaque calor sequitur riecessariorationem existendi atomorum,quomodo potest atomos dilatare '{ inillo enim priori existentiæ intelligituratomus, cuisuperveniunt variicalorisgradus , aut ordinei atomorum accidentaliurri»sigo cum quidquid recipiturper modum recipientis recipiatur, stquiturc\uo& istiomnes gradus scquauturmodum existendi atomi, qutm ha*bebatante illorum vcceptionem , atquiut Jti non erat rartfacta, ergo nequepostmodum rarcfiet proprie loquendo ifacienc autem intruia inter atomosae*ris, ignisve corpuicula , utdispergantur,ac proinde majorem locum vidcan*tur occupare. Hæc dua rationes sunt aET'O"- _

418Probatur tertio a posteriori , experientiisscilicet, quibus adducor , utitaargumenter. Nulla datur condensatio,ergo neque raresactio, consequensestex princ.16. Probatur^nV»oantecedensexperimentis. Primo, si pelvim aquaplenam aeri hyemali objicias, glaciabituraqua,ea tamen lege , ut quamvisad limbos pelvisque oras depressiorglacies, quam aqua fuerat , videatur,tamen in medio videbis assurgere , &quasi gibbam, ergoreparat ea moledispendradepressionis in littoribus, acproinde conden/ata non est , cum tantumdemspatii occupetquamvis in situdiverso ; rath autem hujusconglomerationisest , quia convoluta in globumaqua plus resistit , est enim profundior, .acproinde ut se ab extema vi tueatur,itarecolligitsese , utetiam leges æqui*facentiæ sibi adeo nativas violet : aliadeinde conjectura adducor , ut negem,aquam glaciatam esse densiorem fluida,quia scilicet glacies supematat , atquivideretur ex ratione frigorisconstipatamagis debere fundum petere ,non itaquecondensatur aqua; sed supematat, quia subtilior aqua subsidentibusia fundo terreis partibus , quæmultum pleruoequeasieruntponderis,k

419& aereintransfugarum locum accito,fit, ut minus ponderetglacies,quodautemin glacie includatur aer, videbis , siluci oppositam intuearis , tota enim estampullisdistincta. Nix prætereo , quæaqua est congelata , ampliorem locumoccupat, quamliquata, quia scilicetimmixtæsunt plurimæaerisatomi,qu^itadelicatam , & vcluti concameratamnivisstructuram implent : degrandineidem eflo judicium. Tertio colliquatametalla non plusoccupant loci, quamsolida concretave , quod patct in artefusoria,exprimunturenimminutissimi.in sabulo pili , quod sieri non posset , sicondensatio daretur, pcrirentenim mi*nutæ lineæ, neque illasmetallum reserretconcretum : at lujuefaBu, rarefd-Bioni affinls , toncretio condaifaihni ,cum itaque neutrum contingat , signumest ncutram dari.Equidem adversarii non possunt ruerise, , autargumentissatisfaccre, velaliquidintelligibile proserre , quin in absurdaincidant , concedantque , vel vacuum , vel penetrationem partium,autaliquid aliud monstrosius.Democritusvero rarefactionem perintrusionem corpusculorum , < ondenfationemvero per extrusionem sieripro

420 DlSPUTAT. T.pronuntiat, quæ rarefactio est imprapricdicta, 8tmille quoridianisexemplispatet. Sed enim peripateticorumnunc fundamenta videamusi quæ eosortiora vulgo exiilimantur , quod exrperientijs constent.O B J E C T I OIfcmultiplies experkntia,qua videtur.condudi rarefactio , & condensatio.X> Kjma, Cucurbitulæ medicæ, quibusaerinciusus,igueextincto, adminorem locum coactus , attrahit carnemspiritusque hominis , cum tamen, .si nou daretur vera condensatio, facirlius esset existentes in cucurbitula par*tesdetinere, quonamenim abeuntillacorpulcula, quæ cucurbitulam replebant?Seeunda Vaporum , fumi , flammæqueadeo visibilis accretio est , ut etiamgranum pulveris tormentarii in sphæramadeo sui multiplicem porrtgatur,utdictum est cap. j.disput. r.Tertia , Vasa obsignata igni'appli?cata franguntur , non obsignata veroperdurant , quia scilicet ob rarefactionem, quæ calorem sequitur , his clau.stris

421stris coerceri non potest, vel aer, velaqua, at veroamoto operculo cvapo*ratur,Quarta,e& condensatioaeris in pilamlusuriam viintrusi, quod autemdm*susreddaturaer, probarurracili nt-gotio,quia,quodplusingcritur , utercoest gravioV : . deinde accept inquit GaliloeusQ.lagenam vitream,iatisamplam,cui osobturavi diligenter,pre.terquamquod inserui digitale coriaceum , cuijunctaerat.stiictissime utris lusorii antmula,quadeinde, instrumentoad idapto, maximam aeris quantitatem intrust , & quia facile condensatur , duæauttresaerislagen§intrudebantur,pre,.-ter cum aerem , quo primum plenaerat.Hoc utitur experiment© , ad investigandamaerisgravitatem, itaenim congest us aer ponderosiorem facit lagenam , 8c aperto aditu fublevatur pon>dus : sed enim , sicuti a se fa/lum , ait,pro aeris pondere experimentum illudpro c'ondensatione accipio ; nam indicatexperiendi medium, ut possimusscire, quantum etiam aeris intrusumest , præter priorem qui inerat.Igitur , ut ostendat aerem efise condensatum, & ut investiget , quantumac>

422aeris præter solitum adit, alligat Iag«nam alteram primæ , quæ in rundo iraapte perforata sit , ut aditus posiit commode aperiri, itaque firmejuncto hocvase cum superiori, datoque aeri condensatoin suHjectam aqua plenam a*diru , tantum effluet aquæ , quantumaeris violentercongestumeraf, & condensatum, apparebitque hacexperientia,quænamaeris quantitas in Iagenapræter primum aderat; quantitas enimaquæ expulsa æqualis est moli aeris ,quæ inlagenam intrufaerar.gluinta experientia condensations s est:ista. Præpavetur Iagena vitrea cum animulautris , ut fuperius dictum est , 8cviolenterintrudaturaqua, absque ae*ris exitu, qui ut irruenti aquæ locumdet ,necessariodebetcomprimi, & fane poterit etiam plusquam dimidiumaquæ insufflari in lagenam : quod autemmajor sit aeris quantitas , quara utlibere medium Iagenæoccupet ,pohattur , quia si exacte ponderetur cum are*tix granulis ; levior est cum locus datuseflfaeri, quam dum compressus eratilleacr. .Hac funtpracipwt experiment a, namquod d» vase objicitur cintribus pleno ,quod tantumdem pene aquæ sit capax,quam

423quam vacuum , de n 11 mm is in 1'cyphuminjectis, qui plenum omnino il-Irbatumque nullo effusoliquore, magna quantitate demissi servant, ita utaliquando miserim in exiguum satisciathum, quantum sieri poterat aquacumulatissimum,KiummosaureosPhilippicos,quos vulgo^»/>/<#vocant 45-.nullo efHuenteliquore, flectiturenimconvexaque sit in vitri limbis aqua ,quam si vel acicula tangas, facile permadidum , 8cveluti signatumiter de*cidet : Quæinquam, hujusmodi vulgoafseruntur experiment* dissicultate carent,ideoque operæ pretium no» s/? iniisimmorari,Adsolvendas vero dissicultates,supponoprimo, corpus humanum summopereefleporosum, experimento est,& conjectural, sudor, furfures, aliæquetranspirationes innumeræ , de,iuibus libtUofir.gulari egit infiatica medica Sanflorinsa S<mBorio.Suppono/ecundo, inter ea , quæ tractamuscorporaivix inveniri minus porosum, quam sittitrn: ratio est , quiafrequenti fusione itadepuratum est.sicquepartespartibus hærent ob viscosi*tatem , ut sint valdeconstipati conrortiquehuj uscemodi pori , unde etiamdirsicilij

414difficilis est, cuivis etiam subtilissimocorpori,exitus:Suppono tert'io , maximum visibile,cetera obruere , & cum plures coloresmmutimpermixtisunt,resultareDnamspeciem ntutram , guædi utroquetamenextremo particip.tt : sic magnumlumen minores luces absorbet , & disversi colorisarenulx mixtæ, unicumintermedium confhsumque repræscntantleucopheumpItTumque, qui dealbo , nigro , & intermediis coleribusparticipat.Suppono quarto, quod satis in Jiacmateria inculcari non fbtc&,prhicipium15 corpora enim.pro vatiasuicontenv- »peratione , aliter exiguntcsseinloco,6c quidquid tandem molitionum sit in*ter accidental , itlud porro secundumnaturx præcipuam deiignationem tenditad generationem, quæ si non consequatur,datur tamen quædam commotio.quæil'am intendit inchoare,Suppono quinto , iraesse immixtumvaporibus,exhahtionibus, aliisquecorpusculisaerem, ut nespirantes quidempossimusab hujuscemodi impurorumattractione satis cavere , id ponoadsolisradiossatis videtur, palpatur nebu-Jis terram obruentibus, & tandem ma*nifeste

425nifestecrepusculoru doctrina convin<-citur , crepuscula enim idco si unt.quodvaporibus , aliisque crassioribus fumisimmixtusaer, folis radios refringat,unde&sol, cum est sub horizonte,supraconspicitur,sicutiargenteum rummumin pelvirepositum , sexpasiuum

distantia non videbis, adjecta vero inpel vim aqua , videbis : idem pariter refractionisarcanum in crepusculis atgnoscunt decti omnes.Respondee ad primam ob]tBionem , negandocomprimi aerem in cucurbitulismediis , si enim condensaretur præciseaer, curetiam applicatæ ligno cucurbitulæillud nondiveliunt , cum naturetantus sit vacui horror ? causa itaquehujuscemodiattractionis,cstquia common spiritusignei,quapoflunt irruunt,abcuntque , unde natura facilincgotio,succcdentecame, locum repleti:quo sit, utetiamad illam tractionemhumoresconfluant : neque mede viaquaabcuntroges, funt enim' tam latihumanipori, adeo subsiles ignei spiritus, ut ab aliis corporibus secreti , quavisfacilime penetrent , evadantquectiam perporosstrictistimos, &multodissicilius est igneos spiritus detinere,quam mollissimam camem vellicareiquare

426quare natura) quæ simper faciliori viasua facit , camem trahit, dimittitspilitus: at ti applices cucurbitulam ligno, nihil attrahet, quia facilius est detinerespiritus igneos aliquantisper ,quam lignum trahere.t^li [ecundum, fumi , vaporis , ignis,grani pulveris tormentarii , nihil novidictum volo , quam quod proposit. 44.supposit. 4. & princip. ly.adduxi , istaenim tantum abest , ut adversariumjuvent, quin potius pro me faciunt,prescrtim 6 suppositiones,etiam ttrtic.niab optieorum principiis petitam , illisexperiments adiptes, est enim huicexperientiaruni ordini consecrata. Videdis. 1. c. 3.Ad tertiam , quod vasa obslgnatafrangantur applicita igni, facile rcipon*deoex princip. if.siquidem id, quodinciusum est corpus, calore ad venientestimulatur ad mixtionem,& generanosnem ambit, unde & suaspartesvulthinc,&inde.adaliarum unionem quærendaindispergi , ejus autem, quodhiante est ore vasis , corpuscula facileavolant , & suæ libertati relicta, stimu-Ios caloris nullo negotiosequuntur.Quarta, tequinta experientiaejusdemomninosuntgenetis, quibus satisfacia

427tisfacio per suppositionem qinntam, sitenim ut intrudantur vaporcs aliaquecorpuscula locoaeris, qui insensibiliterdifrlatur, neque veroquidquamMs/wrmentia se facti audet depromereadversarius,sed tantum modum illius explorationis ingeniosum indicat, quod faceresepius tentavi, neque quidquamex his potui deprehendere, imo , etiamlagenam capacissimam omniope aereinsercii,deinde magnaviaquam immi*si»&reserato orisicio, appositoque tenuissimosiloaccenso.exploiabam,numsaltem ab erumpente violenter aerefluitaret flamma, sed omnia manseruntæque imperceptibilia, atque si suoaereprimo plenanvreliquissem:quod auteraponderosior siat, id propter corpuscula,& vapores continget.Imo ab his experientiis , & præcipueab ea vacui fuga , quæ apudomnes decantataest , contendo nullam dari raresfactionem neque condenfationem.Si enim datur rarefactio , & condensatio,equidem nihilfaciliusest , quamhxcduo , nullo enim negotio ad alia*rum rerum exporrectionem , & amplitudinemstringitur aer , nullo negotiodilatatur , acl quid ergo siphonibus tubisquetractoriis elevabitur aqua ad ul-* nas

428nas 1 8. (nam vacui fuga nihil plus inartefactis potestisive angustus si ve latusaquæ cyliudrus) potest enim aerraresieri,aquastatimcondeniari, unoqueseris haliru siphonem fubeunte , totusoppleri sipho tubusque/acilius enim estaeri raresieri , quana aquæ ascendere,cum tot machinisilIudarsmoliatur,illudvero ad fumi , vaporum, motuunvque quorumvis arbitrium siat: si ergodatur fuga vacui , scquitur non dari ra<-refactionem , neque condensationem ,quam quidem popularem , & impropriam,hoc est, eie aliorum corpufculorumadmixtione admisimus, proprfamautem,& strictedictam, qualem admit*tunt vulgoomnes Aristotelis Sectatoresdari non posse probaresumus conati,quod Qimocrho pkcucrat in fropojttiontnohs imperare.C A P U T HI.De alterations, intensiene , & remissionequalitatum , juxta Democritum.Uoniam a vadis , 8c scopulisjam nostraevasit philosophia,facillimus nobis reliquus cur*sus ostenditur, totum itaquehoc

429lioc caput umca propositions expedio,modum enim agendi atomorum superius attigi,prop. 3 3 . & 3 ,. & est apud A -ristotelem Iib. 1. de gen. t. f6.fj. apudDanielem Sennertum , quem superiusIaudavi.Propositio XLVIII.Potissima corpommdteratio fit permeatus insatfibilts, hum/toper ordtncm,& positionem multifile em atomorum, nm :£io persohttionem erdinit.piy»»Ærapropositionispartem proba*vimuspropos. 33. disp. i. Sicundapars, quod intensio per ordinationematomorum siat, probatur. Omnia constant ex atomis i tum accidentia cbrporea,tum etiam substantial, nam dejpir'ntuahbus non dispute , atqui intensio sitcum in eadem partesubjecti suntplure*gradus qualitatis,ergo tune subjectumintensiore habet qualitatem, cumpluressubjectatatomos: Sitinatomo aquæA,atomus una frigoris , in atomoB, frigidiori erunt duæ aut tres hujusaccidentis atomiindivisibiles, tumsecundumintensionem , tumsecundumextensionem: quam autem multiplex sithujuscemodiordo, ea assequi licet conjecture,

430jectura, quæadparvitatematomorurasuspicandam nos deduxit: si enimaernoster impurus se habet in pondere adaquam ut looooad unum , quanta eritproportioignexatomi vividæ , cumatomoaerea,cui insita erit unica calorisatomus ? eafortequæ 1000000 ad i.Ex hacphilosophia facile explicamus,quomodo intendantur , propagenturi& siniant sphæræ activitatis, dum eaproportione decrescunt, ut ultima tandem, quæ unica est atomus, inextremasphæræcircumscriptione sit sterilis,alie.autem quæ multæ sunt , in eodem subjectoiscecundæ lint, &parem numerum,unitate excepta, generent in proximo sibi subjecto. Sintenimconsesquentes atomi substantiales , A,B, C,D,E. Sitque A, qirnque atomorum or*dinatione calidum , procreabit in B 4.atomos; B autem degenerans educettrtsex C i C autem duai patturiet inD, quæ penultimasphæræ atomuscælibemunam atomum , eamque inseecundyn, generabit in E , ubi sphæræactivitatis novisiimus erit terminus ,non est tamen quod hxc rtgala exacteservetur , sedpaucismultacomplectormyileru, dum dicosphæræ activitatisradios propagari ut angulos pyramidum,

431dum , quarum basis in agente sit , apexin sphæræ termino, ticutergo modoclauduntur anguslisspatiislineæ,modopolt grandem hiatum brevi coeunt , utsit in obtusisangulis, modo late £wnduntur,ut in acutissimis angulis, quiab exigua sui origine modicaque bastlineas propagant longissime, pari etiampropoitioneiphæram activitatis, varioordine, multipliciquedispositione,uniformiter, ad sensum produci est existimandum:Refractionibus autem, re»flectionibusque varia oontingunt , quæex his possumus etiam explicare, namDemocritus ad #WK»Jomnino difficultatesprincipiaponit,'v:detuique,ut ait Aristoteles) omnia carafe.Tenia pars sequitur maniseste ex secunda, perit enim una calorisatomus,diverfuique manet ordo , quippe quitotam immutatsphæram activitatis : sipereat in ejuscentro, seu fonte, & inparticulars suosubjtcto, aliam facitdisposirionem,quænumerisaliisefserrtdebet.Unum superest argumentum Hippocratis,lib. de natura humana,quodfuse deducit Galenus, lib. i . de dementis , cap. i.ubi ostenditexatomorumadmissadoctrinasequiimpossibilem alteration

432terationem dolorem præscrtim. Scdconcludit tantum ex hypothesi contraeos, qui unicum admittunt elementum, aut atomos unius tantum rationis, quart ( inquit ) nequaquamsumusex una simplki unifirmique substant'Mcoufittttii : quod' conctdit Democritas, cumeltmenta d.iri tria staler aerem exifiimet, ut patet ex Aristotele citato in synoplidoctrinæ Democritiæ : deindesensusnonsit, nisiexatomissecundariis, quod dicO , utdiluam qux subditGalenus eodem in loco.Quæres primo, cur densitas subjectijuvet actionem.Resp. quia m.igis uniuntur atoms,sitqueordosirmiorcollectiorque , nequeitaa centro vigoris distant parted,virtus autem unita fortior : densitasvero nonagit, quia non intendit assimilaresibi passum, hoc est , facere illuddensum; verus autem agentium charactei est am milatio.Quæresfecundo , an quatuor atomicaloris in atomo A , possint produceretotidem in atomo B,Resp. non posse immediate, sed tantum mediante forma substantiali,quamad ultimum intensions complimentumstimulabunt.Qua;-

433Quæres 'tertio , an atomi omnes calorislint ejusdem speciei ?Resp. esse, neque enim ulla ratiacogit hancinutilem multiplicationemspecierum admittere.Quæres quarto , an in atomo , quæocto, vtrbi gratia, caloris grad us habet,sit quidam primus rationealiqua,Ut situ , prioritate, dignirate, &c.Respondeo, posse esseprimum aliquem,alium secundum, rationetemporis,quosunteducti, a'.teratioenimsit successive.Quæres quinto, quomodo intereantillæ atomi , 8c quo ordine: cum enimnulla sit differentia , nisi individuals,cur A, peribit potius , quamB, autB,quamC?Respondeo, modum interims sumiin sphæraactivitatisa prima: instrationeminuenteangulum,quideindehacserie imminutus , eadem manentebasi,seddiminutapropagatione restat ; iaatomoautem slngulariter siidquæras,Respondelo , sequitur analogice hancsphærædestructionem , & penes centrtfluxus, angulorumquemathematicorumdimensiones , sigurationesque variasinterims ordinem sumi.Quæres fexto, an sphæra activitatisT pro43+

434propagetur in instanti ?Resp.plurima quidem agentia incredibilivelocitateeampropagare, ut solquiab densitate sibi innata , sirmissimaqueparti um conipaginatione , quafortasseunicumorbis est corpus, quodporis careat.quodque ex elementorum.deliciis compactum tantum ex solidioribus,aqua, terra, & igne hausit, utnihil aeris habeas , ideoque ob sirrmssimam,& æquabili tenore difpositamseriematomorum»longissime, 8c penein instanti lumen fundit ad nos , sedimperceptibili successione -id sieri necesseest,com nullasit ratio , cur de caloreid potius , quam de luce dicamus,videmusque in nubibus frequentes lucisfontes,dum nubes vivaciori radiosol pervadit : cæterum ratio ordinisdispositionisqueDemocriticæ id exigerevidetur, cum pars vicinior agenti , dcipso plus citiusque participet ,. quamremota.Quæres/e&*/»M , quomodo siat antiperistalis.Resp. sieri , quia ambiens contrariumcoercetdispersionem corpusculorum,impeditque nediflluant , quarcuniuntur magis, virtus autem unita vividior.QuæCap

435Quæres vllavo, , an Democritus admiftritqualitates diversas a primis,cum Galenus,lib.i,deelementis,cap.i.sicexmente ipsiusloquatur. Legeemm( diceb&t Democritus i color ejl, lege amarum,lege dulce -, at emut vero , & vacuumveretfii //,/*Ets. is disk i Credtd.tmit;i iUi s<nfiles quilitates , exindiyiduorumillonim corpufculorum convttitu ,perfolamadnos qui sentimus coUationcmgigni , iifa vero ndtura nihil efe albumam nigrum , flavum ant rubrum , amasrum attt dulce , qmppe hoc illi lege , feu'Nouofigmficabat , ex noflra nimirumcxislimatioM) non ex ipfa rerum natura :ita etiam illi Etheh, ab EteondeduBttmej], quod verumstgnificat : utuniverjiferments illiusfenslx fit : iArb:-trantur quidem homints q'uipfiam ejfealbum , vdwgrum, velduke,vel amarum, fed re sera onmiafunt unum , &nihil: nam & Me boemodo loquitur , quiatomosvocat unum, vacuum autem nitbil; hæc Galenus, qui i'ubdit atomosomni qualitate carere , fid ex illarumJynodo omnes oriri , &agitari atomos peromnem utemitatcm , quem integrumGaleni locum.etsi satis seliciter verteritTrincavellius , aliqua nihilominus addita,alia imminutæ signisicationis vo-T % cabula

436cabuk reperi , cum ad græci exemplar'isfidem testimonium pro Democntidoctrinaadeoluculentumrevocavi/tstenim mihi integer Galenus græcus ,quod opus nuspiam reperiri existimantaliqui viri doctissimi, Aldi characteribuseditum est , ah Andrea TorrcsanoiVenetiis anno, 1515.Resp. Democritum adraisisse hasomncs qualitates , de quibus hie estsermo , sednihilominus tamen ita esseVoluit in natura, ut cuipiam unum dubce esset, alteri veroamarum.quisenimnescit cervos serpentibus, capias cicuta.pinguescere,utaitLucretius,at nobis estvenenum. Nonnullis rose suntexoGc,usque ad animi deliquium , aliis suntdeliciæ :cotumices vescuntur helleboro,gallinæaraneis : paritermuliercmvidi, quæ moschum magis, quam sectoremcadaveris horrebat , & saccharodulcibusque vexabatur. hoc itaque vo»luit indicareDemocritus,certa quadamlege, & proportione inter agens, & patiens,aliud alteri dulce esse, quod amarumest alteri ; Cirus nunquam voluptuosiusbibit, quamaquam turbidam,nomoergodulcis eratiæger saccharum,ob impuros succos , amaru pronuntiat,Homo ergo laccharum est amarum 8cc.Si

437Si cai vero id paruna probabile videatur,lcgat Masieum, ubi dejaponummoribusagit, illisnostra musicsabsurdissima est, insipidæ sunt cpulænostro modo apparatæ , Europæanaditetainutilisxgrotis, quibuspkces exhibentcrudos, quossani coctoseomedunt.Europaii nullam injaponum musica harmoniam , nullum insuis epuiissaporem offendunt, hæc omnia ergonomo , si ve proportione sunt harmoni »ca , sapida , & sana : nostros odores ,quibus delicatissimi quivis in Europartcreanmr , ut foetores quosdam abhorrent, sui veronobis non arrident,nomo ergo odoratum est moschum,odora ambara, & zibetum : revera cuminter agens, &passum debeatirtercedereproportio,si illaddit, nonsequetureffectus : at primas elementorumqualitates non ea voluit proportioneprobari , neque dixit Galenus , nomoignem e^sse cajidum , 8ec. Di tshribut»Burifumus cap.s«f, vacuum autem,8catomum,vere dixit esse,hoc estuniverssaliintellectusacceptatione, quia nonrequirituradhæc eaproportio,quæ inqualitatibusnon rarodesideratur, suntenim forte quidamodores , quos percipitcanis,quorum homo non est cmTj pax»

438 Disputat. 111.pax, E r eo n focabulum ell poeucum,derivatum abE o, sum,C A P U T IV.DE COLORUM GENERATIONE, IUXTADEMOCRITUM.SsJ?^^, Uisquis in naturae adyta fas' W&Ptse V miliartus se se ingessit, nihilI'lÆfeS p peneab intellectus vi , deSkJSl^'^ lumine,coloribuique viderireV—<=— ^ se potuifse consessus est,funt enim quatuor quoestiones , quæ huamanum captum videntursuperare : decompositione continui, de motu, despecierum intellectualium iniaginationisq;oeconomia, & de colorum causis :nihilominustamen, ut imaginationisvires, specierumq; naturam,doctilIimeprobavit Democritus 5 ita etiam decoloribus sanissime , certe faciilimepronuntiavir.Propositio XLIX.Color, est lumm imtmum corporum ahatomis igneis difufum , & per alias/Homes refraclam.Quis

439Q.!|Uis fuerit author libelli de colors»bus , qui v ulgo Atistotelis cperifcusadnectitur,quamvis8t Stagiritæ,8c Thcophrasti ingenio, principiilqucadversetur, & utriusquesublimi mentesitindignus, satis disputatur interdoctos-Sed enim in primo capite, primaqueserelinea, hocabsurdumpronuntht:aer& aqua per se stint natura alia ,ignis autem ©, soiflavt , terra zero ttstu.ra alba est , & infra , niger autem colortonfequitur elermnia, cum in scimiclmmutantur : Sed quam id mereatur audiri.quemlibetfaciojudicem :cum originales</»« colores faciat, album 8cflavum , reliquosque omnes ex his ortos, quanam autem rationesiet niger?tinlsura enim nulla est nisi ab elementtis , quæ flavafunt & Candida , unde sieximiumalb'edinisgradum ,qualem innive prima videmus, ad exquisitam flavedinem, quam habentgenistæ stores,per omnes omnino colorum intermediorumgradusdeiucas,omnes colorespostibiles, secundum istam sententiamattiigerenecesseerit,quamvis nee pur*pureus, neccceruleus, nee viridis , neeniger ,eorumqueassines sintlibati.Eleganter omnino Coltæu',1. i.destirpium natura, cap. 44. Si color per-

440 ipicuiterminatiq;' corporis extremumest, quod admittunt omnes, ergoaer,aqua , ignis , qui alienis terminis centi<nentur.coiore carent, cum non sint terminata,terra autem colore carcbir,cumnon sitperspicua, nulio igitur .colorepura elementa t ingi necessar i u m est. Sedenim , an Claudiano assentiri debemus ,qui ita in Manlii paneg.Shnecolorproprlus rerum, focisnerepulsuEludantacitm?An Lucretii sententiæ,qui vult colores.frogigm luminit iRu ?An aliii,qui-a quatuer primarum quali-'tatum tiominio, omnes oriri colorescrediderunt?Suppositis autem his primipiis , elementa carere omni colore , cum suntdefæcata, &aborrinimixtioneimmunia; Et ex mistione perspicui , & opaci,varios enasci colores ( quos apparentesvocant , melius tamen dicerenturtranseuntes, alii vero, quos veros dicunt,aptiuspermanentesappellarent)fictxplko [entmtmm Demcctili.Ad corporis cujuscunquecompositionemconcurrunt ekmenrales atomi, hoc est tesræ , aquæ , ignisque particulæ , terra quidemcubossuos confers , dequibusegimusinitio, eosqueperCa

441perspicuos , & diaphanos , secundumqitid,hoceft, cum secundum latcra lumen excipiunti ignisque radios per aquæatomos non hebetatos haununt ;aqua vero versatiles suasatomos, omnilquesiguræcapaces,ignisque, tanquamnobiliormixti pars, lumine suopertusus, mixtionem ingrediiur, 8c hocquidcm lumen cum atomi laxitate nonexcedat, videriseorsimmipotest , niliplurimis ignearum particulars cumu*iusadsit.utinfl.immamixtisqueomnibuscontingit, itaquc aqua absolute quidediafhana efl, terra vero fecundii quid.Quodautem hæc iraseha!-eant,/,rimoquidem lumen inesse igni dubiumcsse rien potest , turn experientia, tumctiam omnium pene philosophorumauthorhate , Sc rationibus. Videmusenim focum, candelas, lampadesquelucerc , 8c hoc instrumento vicariossoles quotidic astraque domestica faci»mus:at causa aliqua proxima lum'nhistius est assignanda.quæ r.ulla singi po- -test, quam ignis : lllequidem licet in'se ipso sit lucidus, nihilominus effe*ctiim suum nonpromit, nisi in humidopinguidominetur , raliozti , quiahumidumpingue videtur compactarum.partium, viscosarumque esse,dissiciliusT j trgo

442ergo abhislaqueissc seexpediunt igneispiritus, unde & pluressimulcatervatimin flamma morantur, factaq; multitudincconspicui siunt, lucentque : eade causa quæ pinguiorasunt , & viscidiora,diutius flammam pascunt, ut cera,quæglutem baber immixtum, utaitAputtl Gesarumque Poeta Virgilius,Collegium h.ec ipfa admnntraglujtnE* liseo, & phrygt.t sertant pictfrmhtsld*.Oblentametiam, viscofamque humiditatcmpinguem, diutissime lampadesvivunt, minussevuni, modico verotempore lignum, minusrifcofa, minusferd:trant, pinguiaplus flammælucentisedunt, ut pi nus, quæ pinguis est, sedvisco caret, flammam reddit hilarem,sednulliuspenecustodiæ, quercus viscidiorest, quam pinguior, subtristi ergo est flamma, quamvisdiutuma, 8cceconomicæutili •. frixinus, quodviscidapinguisque sit, focorum prxcipuusesthonor. Lumenitaquepuro defosculoqutignis eUmonto mef).A quam diaphanam esse.dubium nonest, cum siteadem ratio totiushomogenei,singularumque ejus paitium,&istud sane elementum videtur prise*primævæquesuæ piiritatis vestigia pul*chr&

443chra retinere in iis duabut qualitatibus,quas inaquaomnipercipimos , fersftcurtate, &flttiditate. Cæteras enim, obnecessariumcumaliiscorporibuscommercium, corrumpit., etiam foedus illud,quod levioradebet supematantiaferre, nam in Peruvia , ut inquit YticasGarciUajjo de la Vega, nobilis Peruanus,qui commentaria Regum Peruanorumedidit , Lacus est TiticacaqS. ulnis altus,circumfususveropermi!liariaplusiquam ducenta, qui omneomnino lignum absorbet, ncque vellevissima naviculapotestnavigari ; cum itaque aquaomnibus fere qualitatibus alnsidemtidem variisque in locis privetur,8c maneant ubique gentium ill* du* ,transparentia , & fluiditas, quæ frigorisvi tamen prapeditur, fatendum eH,primigeniamWam andquam que eft aquadot em.Terræ vero atomos peilpicuas essesecundum quid co\\'\°\m\\s a posteriori,quia si nunquam essent lumini perviæ ,omnia corpora essent diaphana, &, sisemper essent adiaphanæ , nullis corpo -ribus mixtis perspicuitas competeret,quam videmus in vitris , cryflallo ,adarrante,smaragdo, aliifque tum solidis,tumliquidiscorp'oribus: præterea sal,

444' D i s r o t a t. III.in quo terræ dominiumagnoscuntplurimi, Diaphanum est cryltaJli instar iinHispaniaTarraconensi.Annotanda præterea est differentiainterlumenpurum.&impurum. Putrum illud est , quodomni alieno caretsdesiniturque forma accidentalis, quæfacit actualiter vilibile perspicuum ,quod alieno colore terminatum in po?tentiaerattantum vilibile; hæcestexsplanatio ejus obscuræ desinirionis ,quam Aristoteles tradidit, actus perspi*cuumest, 1. i. dean. t. 69.Lumen vetow.purum est illud, quodaliquam aterminante tinBurxm habet,nihilq; al iud est, quam color quispiam,lumen insiciens, vel quod istius radiiJintrefracti , vel quod in corpus aliquodimpingant terminati . Vel ut nitidiusait A quillonius,lib 1 .prop, i 8. & 4 1 .suæopticæ, lumen impumm est lumen incorporealiquo varie refractum, vel alumine sic refracto propagitum.Lumen vero furum rijeri mntofe,facile convinci potest ratitr.e; ©' exitsrientia i patient quidem , quia in omnivisione requiritur terminus, actior.esenimdebentlimirari, atqui lumen pusrum run potest esse terminatum , ergosps potest videri; Exftrievtia vero quo*tiaiana

445tidiana eil , quod enim lumen in parieteillapsum vides , inaereoculum ctiamexplorabundum fallit, neque illuminaitusaervidetur, nisirationecorporumopacorum : ratio est, quia aer nullbmodoterminat lumen, crystallus autem,quamvis nullius eflecoloris videatur, tamen ob variatam refractamqueradiorum admissionem, lumen ttrminutstcundumquid. Unde & ea ratione sit , utdef'axatispiiitus igneiqui peraerem volitant , nullomodovideantur,quia nonest tcrm'm&tum ecrum lumen,Ecnimis exiguum abunafunditurato*mo, quam ut possit species excitare.Hispræsuppositis, accedamus propiusadfontem cokrum , probabiturqueTpoUsaafetih. Cum in mixtionem Veniuntista tria quatuorve , ignis, aer ,aqua, terra, neceflirium est, ignis lucemperaerem propagatam in aqua re»frir.gi , Se in terram impingcre n.o.it,moio vero reflecti ; modo cum diaphanaest,aliam pati refractionem i præterea,cum non a luce solum 8c corporeobviopetamr ratio refractionis, verumctiam multomagisi sigura; crystallusenim sub prismatis formaaliter lumenresiingit, quam sub sphæra.eylindrivetypo , imo ; mixtam uir.brjs lucem

446Disputat. III.profunditex omphaloptra crystallina,ej us er.im illuminate limbisunt soli ilsluminati,cæterisobscuri5, nisi fortasse,pro rat ioneconvexitatis, circa centrummodica pars illullretur, at muranturin diversas figuras aqueæ atomi , ergoetiam varias , immo & omnimodaspene facient refractiones; terreæ veropro situ vano di versimode excipient lumen, iliudque coercebunt. Ex quibttsVrobaturpr'me sententiaDemocriti,qui coluremdixit csse limen ignis incorporibus mixtis varie refractuminonpotdt sieri mixtio sinemultiplici refractioneluminis & proportione perspicui, opaci dmsi , rarive ,ergo ( etiamex supposttione , quod nulla sit aliacausa colorum ) ifla ratione unica multiplices,imo inftniti, generabunturiantecedens est probatum superius, consirmaturquevariis experimentis, ut sidiversi generis immisceas corpusculadiaphana, varieque lucem applices ,variæ rssulrabunt refractiones opaci,& illuminati: sic animadvertit ingenioseSanctoriusinartemparvam Galeni,quæst. 48. sphærulasvitreas aqua pienasopacare lumen, tenebrafque proluce reddere , atvero si vacuæ fuerint,albedinem habebunt, quod quidem-expeCa

447experimentum sic ipse præscribit : dimittijubetpurissimæmateriæ vitreamphialam,vitreas pariter sphærulas compluresvacuas,& album oculisexhibericolorem assent ; si compleantur aqua,nigruin facient ; non ergo poteruntcomplura corpora adhiberi lumini,quin variasfaciant refractiones, probaturitaqueconscquentia.Colores iridisoriuntur ab opacationeluminis,sedin mixtisestopacatio,^rgoetiam in iisoriri poterunt colores ,nam eadem causa posira, cur non eosdeefrcctusexpectabimus ? cum ergo iliaopacatio variaque refractio sit constansin mixtis, constantes etiam permanentesquecolores exhibet. Itaque etianisinullainventa esset alia colorumgenei:ratio, hac unicaratiene omnes evplicarifacile possent i fruflraigiturquascunq;alias somniabis, cum natura hoc iplbquod misceai, cokrct.Si enim refractio transiens facit colorestranseuntes, refractio permanensdebet facere permanentes, sed daturinmixtis refractio luminis permanens ,ergo debet in iis facere colores permanentes. him autcm reflexos efft in bumiidis nubilusradios definivit Zeno Cittiicas, &ut alt Pcflidonius in meteo, olcgka,de lartio

448declaraiio fcijjuroe radiorum foils i antlnnoe in nube rofcida concava at que cor. ti,mia,M<e ci ratio h idis magnism orbis circumfenntiamoflitidit coloratam. IraLacrtiuslib. 7.Probatur/» ctmdo: videmus in nubibusomnes omninocolores, lacteum,ntgrum , viridem, rubrum, sliasqteinnumeras difserentia!, sed earum causatimcaejiluwem refraBum, ergo a pariin corporibus mixtis, ubi lumen variismodis refringitur, idem contingerc debet: & revera , quod in nubibus videmus, a radi is fobs sieri, idetiam deprehendimusin variis flammis:Ignis eninivarios colores dat flammis : lie chartæcrassiorisflammacoeruleaest,cerei Candida, sulphuris cianea , picisnigra obscurave.subflavaolei, rubicundain bu»xo, pallida in foeno ; fumus pariter variutestipromaterioe varietate: sic lignorumsiccorum leucopheusest , ob.icurior eft viridium , fumus rr.ercuriifulphure mixti ruber, albeseitstibii fumus , vireseit ortus ab are fuso vapor,aliaque aliis corporibus, ob refractiontmluminis ignis, in subjecto raro veldenso, perspicuovtl opaco, profundovel parum alto, aliter aliterque sigurato,unde exprefle Democritus nigredi

449nem abasperitate; a lævitate veroalbedinemoririvoluit; quod scilicet multiplicirefractione umbraque, quæinasperis sit , necessario major sit opacitas, 8c consequenter, nigredo; lævia vero, cum umbram opacumve non faciant,sed æquali ratione lumenexcipianti album repræsentant ; quod si a»lios colores singular im velis a refractionibusopacitateque rimari , oportctin Iridis cfl/w'£»;refractionum momenta perpendere ; statuere siguram , derwsitatem,profunditatem,terminum,lumenqueiatqueexbis deveniesin multorumnotitiam. Sienim refractioic>graduum virorem facit ; refractio veroif. graduum repræsentetrubedinem,fatendum est , quod in intermediis refractionisradiis , intermedii colores poteruntreperiri.ExSphærulis, ut supra dixi ,vacuisemergerealbedinem , dixitSanctorius,eique favet experientia spuma?,quætotaiphærulisvacuis censtat, & Candidaest : Sednecessariaestomninolævita»,utanimadvertit Derr.ocritus in fhysicisoculaiifimus , quam insuis etiam globulisvult Sanctorius , & rever* ea spumxinest persectifllma : Si autem hæclævitas desir, nequaquam albedo r.esul»tabit,

450 D ISP UT AT. III.tabit.obfaci<-rummu<tiplicitatem,quKvariecatem cimiani esiimdenti se ft luminiir.duttt.Atque ex hacphilosophandi retime,problemata, quæ circa colores siunt,facillime solventur , tum qux de multiplicitate,tum quæ dc mutatione , autefFusione lumiois , specierumque a corporibus,disputant ur.Hanc de coloribus fententiam adoravitPlato in Timæo, sedcuminomnesefll-t implacidus , ex Athen*o,1. 1 1 .c. »i. Democritum non laudavir. Colortst flawmula qu<tdam , fuigorjut ctrptrum, ajingulis corporib»s imicaits^parteshaions vifui ad sensum accommodatas;idemque divinus philosophus,authoreLaerrio, lib. 3 . sic existimabat, Constartmundum tx igne > a,/ua , aere , & terra.Ex igne quidem st vifirtisfit, ex terravtjoliiut , ex aqua j*i- aere ttt p, oportionenonvacet, ^rc.Et inTimoro Loni asseruit;cotftra prcpier ignemvidtri , &propter terramtatgi, Convenit itaquecum Democrito , quod Cohrem urerquecenleat esse lumen intemum corporum, unde roto coe'o abelt utirqueab ea scntentia, quam mu'ti scquutisunt vets rum, a solo lumine extrinsecoAium unicuique corpori .afferri colorem,

451rem,quamvitenim luxextrinsecaaddise deb&tt ad species acorporibusreflesctione, medioclueilllultratodevchendas,nihilominusselicibus etiam constibusexeruntnonnunquam vires suascorpuscula , & ignis sui intemi beneticiose se produnt , ut carbunculi, sap*phjri crystalloeidei,aliaq; : cujus etiamrei li ad manum habere velis expirimmtum,a.ccipe purpuram , autviridequidpiam, & eo supra mundam chartamlinteumve inclinato, videbis virore nitidissimo, vel purpura delicatissimachartam perfundi, quasi ipsa etiam umbratingeretur.OBJECTIONES.Dices primo , si hoc ita se se habcrer,omnes colores ejusdem essent speciei,riam omnes sunt lumen.Resp. negando sequelam,adprobationemdico,non concludereargumen*tum , quia a specie ad genus non valetconsequentia , sive a minus universal!ad magisuniversale : lumen aurem /»-ttmum est genus pro desiniendis singu*liscoloribus , differentia verosumi debeta ratione refractionis , & opacitatis.rAcctfetundo , si lumen est per sevisibile , deberent colores sine luesextrinseca videri,suntenim lumen,Resp.

452Resp. lumen opacatum non poffevideri, nisi excitentur ejus specksalu.mine non opacat J.quia radius refractuseft debilior, quam utpossit se se expro*mere, & imagines adoculum prepagare.Dices tsnit , si nihilest coloratum,nisi ratione ignis , sequitur nullam essesensibilem terr? particulam,in qua nonsint spiritus ignei , cum nulla sic adeomodica ,quæ non videatur colorata, sequela est paradoxumridiculum , deindequæramex suppositione, quod si deturaliqua ignis expers,an videbitur.?Respondeo , id non esl'e incredibile,imo id ita se habere argumento suntgenerationes, quæ ubique siunt, succi,alimentaque berbarum , arborumque,& revera ad universi commoda permitx ta sunt isthæc elementa , aqua, terra ,ignis; ad suppositionem respondebo, siineositsitu,utdiaphaoanonsit , tuneerit visibilis improprie, per lurren scilicet quod terminabir, sicut enim corpusdiapnanum, visibile est per lumen quodrecipit, ita corpus opacum , & non coloratum videri poteltper lumm , quodterminat; Si vero sit di2phanum, apparent, ut cæteradiaphana, quæcolorecarent.Dices

453Dices quarto, inauditumesseterramposse essediaphanam.Respondeo,magis inauditum csset,siquispiaid negaret,cum insa'ccrystalio,aliisqueinsinirisiint terres portiones ,imo & omnia corpora diaphana esse,secundum quid rationibus opticis probatur,8c experientia, optici enim me;tallica,lignea, saxcaque faciunt specula,at neceflc est recipi speciem in speculo,secundum aliquam profunditatem , utpossit sieri commodarcflectio, eigonetcesse est secundum aUquam sui portionemsingula tsll- diaphana; & revera itacontingit in usu , ligneæ enim tæniolæ,qualesnonnunquamiiabscindunt, quiasserespoliunt,lumennonarcent,sicutineque charta , quæ certa quadammixtioneperuncta , sit transparens, itaut manus etiam ab una facie applicata,ab akera appareat i non obscure modo,verum.etiam coloratai comu opacumest, cum pluresadsunt supersicies, sedductuminlaminastenues , est purissiiniluminiscapax : atque ita desinguhsnaturoe corporibus ptteris philo/ophari,undeabsurdumnonest, terram certisquibusdam situbus , modo diaphanam,modo vero opacam , 8c terminatam.pronuntiare.Dices*

454Dices quint o , si a rautatione mixtionis,variaqueatomorumopacitate, 8crefractione sierent colons , sequereturquod attritu colorum, & infusione oleiin marmore , prætertim lamlsimo,deberet sieri eorum aliqua mutatio,contra picturæ commoda.Respondeo, ita exiguas ciTe atomoi,ut nunquam ea attritions deveniaturad ultimam divisionem minimi, quodloooooatomorumcomponitur ; nihislominus tamen remittuntur aliquando,intendunturque colores, nonnunquamvero in aliam speciem transeunt , undeetiam aliquid artti est in atterendo.-si ininfusum violarumguttam olei ex tertaroinjecerissiet viridis color ex puniceo:gallarum , & calchanti dilutaseorsim spectata diaphana sunt, instaraquæ , si vero misceantur , nigerrimasient, quodatomi inea mixtionesigurasmutent , & ex lxvibus reddanturasperæ, unde nigredo resultat.Diees/mo,duo croci silamenfa integrumaquæcyarhum tingent flavo; utqui potuerunt tot esse ibi spiritusigntiad totam illam aquæ quantitatem pervadendam?Resp. dissolvi hujuscemodi silamensta i & sane dispersionis atomorum corpuscus

456pusculorumque miracula perpendentiistud nullo modo rarum videbitur, Iialitusfubtilioresincroci filamentis eoscflcquiaquaEphialamtingant, ut unaaquæ vitæ gutta odorem , & aliquemgustum singulis ejus parriculis dispersadabit.Dices septimo »debere videri atomoiigneas, cum sint luminosæ ,atnonvidentur, ergo , ratio majoris est , quia nihilest frequentius iis-in aere , cum sintin perpetuo seremotu.sintquespiritus,quem descripsit Virgilius agitantemuniverfi.Spiritiu iatus alit totamqueir<fusapevartusMetis aghat tr.okm: neque dicas , nonterminan eorura lumen , quia totiesipsis aliaoccurruntcorpuscula, caquecontiugunt, aut ita vicina sunt , ut facile effusos radios possint excipere , quodcum adeersetur experientU.fignum est,lucidosnon esse spiritus igneos , quosublato fundamento, tota hæcdecoloribusingeniosa Democriti sententiaruit.Respondeo primo, quod jam supradixi , nimis exiles esse radios , quam uteos percipiamus, atomus enim adeo estexigua, ut ne mille quidem sirriul posit*

457sit* acutHsimum sensum seriat , quantomagis , si de una procedat argumentum,scdsihæcresponsiophysica, quæcertam proportionem requirit inter agens,8cpiflum, tunsatisfacit, affer*rcfponficnen mathmttUam , deductimexprincipioi7.Resenim omnes visibilesaboculo percipiuntur secundumangulos, quotemissisaseradiis inipsooculo constituunt, unde ,qu*sub i?ia]»-rilus angulu viientur, ut ait Euchdesinopticis, mtjtnti qu*sab *qualibus ,mmoribus,minora; qua fib aqudibus,aqualia: nthilqueomnino cemi potestnisi angulo , , cuj us basis sit in obj ecto ;ergo objestum debet esse capax pluriumradiorum , (nam a radiis physiciscomponiturangulusvisorius, non autemamathematicis, sunt vero radiilineæ physicæ ) ut possit facerenon angulummqdo,verumpotiusconum,velpyramidem , cuj us vertex est in oculo,basis in obj ecto ; at atomus ignea nonfussicit ad id , quia atomus est pnncipiumlineæ physicæ, ergo, si aliquid posset, facerectantumlineam physicam,quæ ut oculum seriat , necessario estinvisibilis,caret enim latitudine, longitudine,& profunditate,cum secundumextremamsuiatomum* eamque uni-: cam,

457C a put, IV. 4^7cam, oculum seriat;cum itaque fiib nulalo angulophysico, & sub nullis radiispossit comprehendi atomus, sequituream Jive lucida Cn.f.vc opaca, esse invisibilem.Sicutenim in puncto mathematiconon potest statui bads pyramidismathematics: ,ne quidem per aberrantei»c/w^wvwintellectum, itaneq; in atomo,quæpunctum est physicum, potesterigi vcl singi pyramis,aut conns physicus, quali» necejjario intenenhe dclet advifiomm. Omitto plures alias implicantiashujus rei,cum hac redargutiojit demonflrativa.Etstatuamus, post tot pro*bationes ^solutosque dissicultatum nodos, Colorem esfe lumen intemum corpotrum varie refraBum, & opacatum^uoderat nobis pro Democrito evincendunwSetjumtes objeBiones'K.V , & ~X.Vl.pag*360. rejlipuantur,antedecimamseptimam.Object 10 XV.Ds indivifihlibusfimuljunSislINdivibile luuctum indivifibili , non facitmajus, quia tangtt secundum se totum, fedavomus est indivisibilis, ergo atomus j unctaetomo : nonfacir majus .^/fioiK/»o,majoredepunctis mathematiciseslt i,vidente,Q5 ame de aliis indivisibilibus •

458aL su« habentdimensiones,sccundum quasjungi unitique cum extensions increment^'"object io XV I.jlrgumentum ZjmotiK.MOtus non potest sieri per spatiu quodvis,prius mobile perttanscat minus, quamWs, fed quamcunque alsignes pattem, aliaest minor, & alia minor, in infimtum , ergonon potest sieri motus,nunqua enim incipiet.poffefnisi admissis in cotinuo indivifibihbus,& id contendebat Zeno,deducendo ad aolurdum.neque enim motum negabat. Rfspondaitaque,aliam esse minors mathemauce concede, realiter nego, mows autem considerstur ab adversorio penes rcalem^erum existentiam.Respondebat Empedocles, punctamathematica transiri tota simul,& qmet.businterpoltis motuum velocitatem, 8c tardttatemdistingui. Cater* qu* a motu petuntur,aut rarefactione objections, non possum diluinisidisput.3.CONCLUSIO.L3 Æc proDemocritcsubscisivis specuniationibus,&vigiliis , quærmhiiomnogratioressunt,conscnpta ,si quoshabentdesectus,ingenioper tot occupatiooesdistracto, concedendi, ubi aute• aliquid elimati accuratique occurret,Vrbane hBor, Ex c el le n t 1 s s 1 MiSenatus Me diolan ensisauspiciavenerare:-FINIS.

INDEX.Return memorab'ilmm. .A.BduBio Hippocratts. Pag.Æneai in Elyfiis. j i jÆ olipylm Vhruvij. i j ^AtR,(si imancDmocriti 37. i^fjngenerabilii &incorruptibilis, 7 1 .nonefiElementum.i lo.camquasuatilusprimis.apag. iil.ad 117. 'aeris infeEiio.II 4, demon unitur aliis Elemmtis. 1 16.j aeris grtritai qua? 141. in acre anpojptj navigarii 1 4 1 . 1 4 J .'4»r caretgraxitatt &levitate, i\$.\^f),aeris extenfo. 2iQ.fi-: gura.n$.aertspondets, 411. aeris impnritai.424.Agms'mhrumentaUi&principalemqModifferant ? 139.Alc'moi error in Matbest. $ £7,jinalogismeu in abditis adhibendm.l6i:Angulus. Angulifigur<t reBilineoe. 241.angulut Atomi.2^% angulus contaiJus,iff angulm acutw. 3 4 1 .ftpbijma de angulocontaRus.34$.tAtitiperiftasis.jfi 4.i/t/«raiicnis modu».4. 19 .Aqua, incorruptibilis eft. 70- </#* rfetfw.\\9.aquanonpsteftcalefieri.ii%filUfraaqH*<tlyaqu{ triplexflam, 2fo.INDEX.'propr\etatts aqua. 1 5 1 .Rtgula Hydraulicorum.25 1. aqu,t fttpei'fidesJpherica.2$2. aqua quomodo cakfiat i2.S1.diaphanaeft.^qi,Aristotele s.Dcmocriti litres com*-busfit- 23. indicium de Democrito* 28.iy.drijloiclisccmmendafio.itf.48.ejusinventa , & errata.^. •;$. error infignisin Malhematicis. 227-367.Atomis omnia constant a fag, ly^ad1 i%.atom Element ales. tf(,- iy/.ato;

rnorum creatio, 1J9, unio. 180. mixiio,183 184. iSf.covgregatio. 184,^Brina atomorumfacilis.l%6-lfy'. <7»»»fttatomus ? 189. atomorum categsria.Kfa.proprictates.xqi.mobilitas triplex.lgq-Sympatbia atomorum: 196. 2oz.atomorum ratio non cj! fita infolafigura.i03. partitai. 204- numerus- 207.uniones vdrioe. 2o8. i09. 2 lo. dfomw,ft* me st /zgari, 1 1 5' .fguratio.lfV.z 5 9inquieJ(udo.f]?- Z76.atomoruin remjto,•refraHioq; 2.82. 2$i- atomi materiala,<Sf indivisibles. 3 (5 1 .wow atomor&iWAtomi Aereæ. »»?»» »'»* tr fe , nequecum aliis uniuntur.ZoS. 2 1 2. 2s6.Spb»erica: funtfigur»e mutabililis. if 7-Atomi Aqueæ. Sunt spharica.249. zff.figuram mutant, if*;.Atom i Igneæ, uniri ntftttmt,zi^fi'INDEX;gurd Jpharica igneis atomis convents.a 3 i»Pguram mutant. 2 3 8 .sum lucid*,tff.invifibiltstamen.456.Atomi Qualitates. Earumfcccunditas,intenfio, species, ordt, 4$ 2,433.fo1Ww.433. .Atomi Tesbeæ. Cubicct junt,ii9.nonmutant figuram.itf,Awi,Ramentamartoribusreper*a.<;9ZC.C^kulorumgeneratie.191,Cardinals mfantidomm.Z^O.Cerebrum.io^.Chymici:Eorsw obscuritai in hqut*,%±.principiapro Elements. I 18»Chirurgia curtorum, 1 97.Circulus.Ejw^»»^"'" duplex, 1 J».e»r»cularisfigu'ra nature mica-Zl j,ctrcuzli concentrici comparati. 3 23- urculiquadraturanon eft impossibilis , apag,32+^3*0.

Circuit miracula in motu.l^iiiCoelorum cteatio.Zjo.adr-jyinf.UXUi.iSf.Contattusglobi & plant. 336.Color . Colorum consufio-Hl.quidsit en.Democritd>M»%.ex Planned tfo.Ubebhtsde coloribus ArijloteHs.^ } 9. Colorumgenerathi 440 cploris explicate 44-JT'v,color! s albi & nigrigintratio>& natura-447,coUrtsIridis Nubiuma^B .«»■" V 3 »»»#I-N D E X.'Miisgmeratio. 449, colorim mutatio454.Continuum. Cur ignota cominui nAturatfo.coMinttitasJuppmitmattriam. si.tton con flat putiBis Mathematics, 164.tieque ex panibus (3' pemBis. 16j. nequtexfimplici ewitattindi8in$a.i6%< neetx partibus infinitis. 16$.tx partibm uttiumeris, 170. continuum & tempusanaloga.^^S.Corpus natural* skid Jit ? 88, corporaPlatonica. ZlQ- corpwum gonermi*exPythagora.243.Corruption : Ejtn (xpUcatio per Atomos,298, 7,01. cormptioniswde^o^.Gubiproprietates oBe, Z44.Circurbitulæ Midica.^Zo.^i^.Cyathusin vaUe,tp»aminrmmH capacior,25$-B; . • ,. > ••.T^iAriiItt&#sf1£,'.,':.; v,,,-Democritus. E/»* nolilitasreducatio,2r. pMeepibrii. J» diviti*. 5 .peregrinatiiSMe». .3 .Rudium.4.. pauperta'tit amor, <*ft8a< 5 ,mfaisia.6.»ccitpatio,6,solertia,y .ehqttentia. 8. confolat'10.9.cafiitM, S , (t»nhi <CS Mmki. i>. rffus. 1 0 .mors. r r„ pfyjlognomia. 1 i . dotti. 1 J .feriptavnrihiVf i'*W,*ip.ig. i^.adn.,^"^sfa^,±^-!itd^ i-itivmta. 32. Dtus-• .,..:,;»• **•«/*,

INDEX,'41. op'mio dt »itomis apag.14.adtf.Densitas juvat a&ionem. 43 1,Diameter , C cofla quadrati sunt incommensuraliles.246. 3i0. 338.Dignitasrerum expenja regulis quatuor, 72.-71- , , 'Divisibility triplex, jf 7. 358.Jjodecaedron mensura cali ex \Alcinto,368. 369.E.'^Effluvia Corporum. I2<s. a»s demurin Elementis? iZtjjnmixhsi 2.77.27s,311.JLUraentesfmbola,diJsyml/ela, ^inctrruptibilitaiElanentonem a fag, 61. adf. 79. ujque,suntformaliter in mixtt.y6. junt materia prima. 78. 79'-Ekmcntcrum definithnes vay'ne a pa. Siadp.S6,tria inElemeniis ccvfideranda*Meles. Qualhoe. & Molilits. 91.' )Eorum off.cia in mixtione. 9 2 i i,o 1 . Dar'1.4Elementa cerium ncnejla. pag,y6.ttsqucad 1 10. Danturtria Ehmenta, 1 17.Eltmen'topurt Nil alitur. .291.Elementa puracolorecarent- 440. yin*Emfe'dod^pmro-de Matu. 360.457.EmpyreUm tf Cubic* fig"'-*- Z46.V 4 E»--* .,» ",*8WINDEX.Euclidismethodusad Atomos traduila.52- • s cEcceniricosquis mvenent ? 95.F.,ClgurxMUoe locum rephantl 127. 240.** \ci\ pmtagma nonreplem locum,me tetraedra. 242. figuratio quid ?^a.fipur* Ifeperimn*. 411.Flamraa ?oo. ?oj. Thmmxluxundei

441. colons varu.44.Z- _Formarum mptmm in miXto,t 99,.Fumus, lOi *G.(~c<AUniopiraGr<eca. 436.^Generatio difficilior conservations,69, ineipit abexterioribus-ljZ.gentratiomixti, 184,GIacies frwor & rarier quam aqua.150.glacieicon/zdcratio.^xS*Clobi &pl<mi contaBus. 336. Globi itu -ruinations4,Gothorumtuguria ex ojstbuslaloenarum,3°JTGranumpulverisnitratiaccensum } t)USfyboerd, 130. , " _''': ' -Gravitas. Gravia omnia aque'cifo ptfAerimdefcmdunt,\J»C).i$l. '-.',-.'GrAvitas & Ltvitm nondantur, 296-.H.INDEX.H.tJEdera proprieties, 296.Hippocrates amkus Demscriti.e).Hippoiratis de Dimocrito Teilimoriia. 1415.26. 17.28.Wppecrates primus omnium Element aagnovit.df eorum qualitates. IOO.Horologium Orontii. 109 ,Humiditas :bumedi <Sf fluidi differentia.449»fc»»aoi oinnitsphoericus , liquorque»wnff-*49' humidi triplex genus. %\%.I.rjponum fen/us dijferunt A nojlris.4 3 7'"ignis ingmerabilit tft»&ittcorruptil'ilis.by.y^. e]usdotes.6%. Cur tama copi'avideaturlI jo. Lux. 1 J2.§4 -ignistum potejlfrigefieri, 1 38. cur ignem s*rvannequeamm? 2 1 He.igimfiguYa.zlj .aBivitas.lOl.igms tstlueidus.^x .Impetum coHigunt Arporaindefcenfu.

281. quibus determinetur impetus7.184. atomorum impetus generatio ,species,efsicacia,interitus.jc)i.Inanimatafteriliafunt. 75'.Infinitiiin magnitudinenonimplicat 33sIninani omnia oequtmetentur, 144.\n\tftor.um exiguitdt.z o f.Insomnia Ebriorum, 30?,. Jrisptrpema.^xo.Iridiscolores-447, LINDEX.L.¥ lAchs in Vcmyia ntm nayigabilis.^l^-'Lampat Cardani. *57-WapiUi ^ilphabetici Strad*. 1 96.~La\at*t yitrj ycrax, & lapillorum epulo. 191.JAoeiftrpiniicular'u omnium metisura. 83.338limtt Pbystcn.nl. fit ex cubit. 143 . line* insicabili«.z<ij. tinea conchylit. 3 33' lint* aiymf».rt.333.Xumbricorum gcneratio. 192.lumiait diffuse, &figur*tit. 35 I.Lumen purum, & impurum. 444.Luna. 173,, M. .^H^itcrix prim* proprieties qnaiuor. 5 8 .™*Materiaprimx.^4risti,teliiestcbimArica,&inutilit.yg,Hatheinaticarum natura ap,\1$.ad$lQ. pnpwfitionesquomodo yera. 350»Methodus gtnerali 1. $i. particulars*. 3 II.Mr/ Democrttooratum. 1 1. meHeconditacadayera.iS^.meUafaxea.l^o.MimmiElementalia.yy. 160. minimum quiifit f 19L yari*min0norumelaborationes.z%t)Mixtio quomodo ex ^Atomis fiat 5 184- 185.mixlacalidaquxi 186: mixtionum variigradm.1% %.mixta omnia moymtur dcorfrm. 383Motus perpendicularis Iriplictter accept**. 194.»»»/«r r»rf. 348. motus perfeBefuccefsiym cum^Atomorum doBrina darinonpotest. 3 78 .mem/,

duratio,dimenfio, nume>us,funt analog*. 387.motus perfeBe fuceefsiyus est impos< ibilii. 388.»/»(»,, »>&<»/ tardifsimus. in motu non dantusquietes, neque faltus. a par. 394.*/^; ad 407 .Mundus incormptibilis. 63 . mundi crtatio exI N D E X.Platme. 216. ix Democrito. 268. tx»Annx*~gora. 278.N.^7 fyuiafugit Inpnttum. 176. nature eeeent-^* mi<t. 274. naturafese ad ftatHm ccmmo-<luu< reflituit. 307.Hixjiellijormis Ticini.i^S.nivistiatura. 419.P.FEstis. 280. _ sPhilosophi hodiemi. 47. borumfeBatriplex.^^.yariaprincipia.%1. 84.. Plato mult combmcrt libros Dsmccriti, 2 2 .Platmis doBrina dcfiguris Elcmenttrum, a pag.216. '1/i30 Plate suit i» omnts implacidni.450.Pororum »,<»">. 280. ICfj.poribtmani. 423.yitripori qu'les 5423.Proportiones Eltmentotum. 154. ijj.proportionalitatummirac»la. 3 ^^.PunBumMatbematicnm.l6.\, punBainflata. 161.'. ^QVddratomm circumscriptorum motusjlupeu-<his. 396. 397.Qualitates prim*. 107. Earum Definil fonts noyx,rtyBis jdriflotelicis. 122. 1i3. Earnmfpbxra aBiyitatis, & arcndi modus. 1 16. </ualttatrsprimahabent. ait quid potentl alitatis. 286qttalitat<tm ccnjideratio accurata.1%7 .qualttatesfunttantum risptnBivt. 43 6,Quamitatum comparative 5 o. quantitatisEsscntia.^%.R.j> ^snayaga. 292.** Rarefactionis, <j?- Condensatfonis ytra ixtmpla.407. 4G8. rartfaBioproprie diBa , n<n

rta<KC 415 .txptrimenta d?.liu<.i..\% I ,42 i.*<»»riasmt. 427.I N D E X.Refractio i» atbomfphera. 154. 156. in aqua,4i ^.rtfraBionis gradus .449.Kc/piratio quare fiat) ijs>.RosttPol<micd. 184.• ' ' S. »-Q^ipimtiarigU qualis)l% .zCficcitas dilium^ anfit Privatio ) ug.Solis defcenfus. 55. partitai apparent. 264.creath, volutatio,zj^ . compaBio. 274.Sd/» motus,& illttminatiQ , qumsdo different)356. Radiorum Solis rifled™ quanta fit) pag.184. Spbxra diverse. it), spar* aSivttatir.126. 353. ft'frietatts fphara vi^inti. 232-^,6rfM i»W Ifiperimetroes fgHraijst majerisares. 254. prapagatio fph<r/x aBivttatis. .264. Species vifibiles. 264. z6 5. earumTin-Bura. 452. Speculum parabolicmn. ^60. Spe- _sli-Hiw. 359. Sou<7K<<b 150. Static* t/Ledica.279.' SzÆ» ;V, Mundi centra formats. 276.Sublcstum primaritim,fecundarium,inbafionis,denominations, qnid) 54. Sjmpathiajexmodis fumpta. 196.T ,TErræ , C> S»'» ratines. 118. <»,r'< »»49»d»» /,»»<iw.i 1 8.El« <^»-i l^figura.219.223. immobiliiai. 329. quantum trrrailluminctur a Sole ? 354. JOT* Diapbana ejl.445-453 • •Tetracdramnrcplent locum. 364.Triangulum Scalenum.i 18. aquiUtemm.l 19-Instrument* D s 1 crcantis ex Platone. 216.construBio trianguli. 3 19.V.VAeuum Demtcriti. 145- 370. V«*» /*I'iqua« babet vires ) 427.. pifiofucmodefiatlW;-r 1 n 1 s.' .'3<

•.♦' f• n>•-£- f.:.\ /«__