parametrik olmayan istatistik - dokuz eylül...
TRANSCRIPT
![Page 1: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/1.jpg)
1
1
PARAMETRİK OLMAYAN
İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER
Prof. Dr. Ali ŞEN
2
ÖLÇEKLER
Normal dağılım şartlarını sağlamayan ve parametrik istatistik tekniklerinin kullanılmasını elverişsiz kılan durumlarınbulunması halinde, eldeki verilere bağlıolarak analiz yapılmak istendiğinde parametrik olmayan istatistik teknikler ön plana çıkar.
![Page 2: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/2.jpg)
2
3
ÖLÇEKLER
Bu yüzden sayısal verileri analiz eden bir araştırmacı ölçümleri yapmadan önce kullanacağı ölçek türünü düşünmek zorundadır.
4
ÖLÇEKLER
Stevens ölçümü, cisim ve olaylarıkurallara göre numaralama işi olarak tarif ederken, farklı kuralların farklı tip ölçeklerin kullanılması gerektiğini belirtmiştir.
![Page 3: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/3.jpg)
3
5
ÖLÇEKLER
Stevens
�Nominal Ölçeği
�Ordinal Ölçeği
�Aralık Ölçeği
�Oran Ölçeği
şeklinde dört ölçek üzerinde durmuştur.
6
ÖLÇEKLER
�Nominal Ölçek: Bu ölçek dört tip ölçeğin en zayıf olanıdır. Bir cisim veya olayı belirli bir isme göre diğer cisim ve olaydan ayırmaya yarar. Örneğin yeni doğan çocukları kız ya da erkek olarak sınıflandırabiliriz.
![Page 4: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/4.jpg)
4
7
ÖLÇEKLER
Fabrikada imal edilen ve paketlenmek üzere yürüyen bir şerit üzerinde taşınan mamüllerihatalı veya hatasız diye nominal ölçekle
ölçerek sınıflandırmak mümkündür.
8
ÖLÇEKLER
Bazı karakteristiklerine bağlı olarak eşya ve olaylar arasındaki farkı belirtmede çoğu kez normal yolla isimlendirmek yerine şahsi kanatlarımıza bağlı olarak numaralandırma yolunu tercih ederiz.
![Page 5: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/5.jpg)
5
9
ÖLÇEKLER
Mesela paketlenmek üzere yürüyen bir şeritteki mallardan hatalı olanları 1 ve sağlam olanları 0 ile gösterebiliriz.
Her bir kategori içerisine düşen eşya ve olay sayısını bulmak için genellikle nominal ölçeğikullanırız.
10
ÖLÇEKLER
Örneğin belirli bir ruh ve sinir hastalıklarıhastanesinde kaç hastaya şizofrenik, manik-depresif ve psiko-nöratik diye teşhis konulduğunu bilmek isteyebiliriz. Bu tip veriler çoğu kez sayılan veriler, sıklık verileri, kategorik veriler olarak da adlandırılır.
![Page 6: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/6.jpg)
6
11
ÖLÇEKLER
Sıralama Ölçeği: Nominal ölçekten bir derece daha hassas veya karmaşık olan ölçek sıralama ölçeğidir. Gösterdikleri bazıkarakteristiklerin nisbi miktarlarına göre bir eşya veya olayı diğerinden ayırmak için sıralama ölçeği kullanılmaktadır.
12
ÖLÇEKLER
Sıralama ölçeği eşyaların belirli bir sıraya göre sıralamasınımümkün kılar. Örneğin pazarlamacılar bu ölçek kullanarak kişilikleri itibariyle en zayıftan en iyiye doğru sıralanabilir.
![Page 7: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/7.jpg)
7
13
ÖLÇEKLER
Bir köpek güzelliği yarışmasında yarışmaya katılan köpekler en az güzelden en çok güzele doğru sıralanabilir. Aynen bunun gibi belirli bir hastalığın en hafiften en şiddetliye doğru sıralanması da mümkündür.
14
ÖLÇEKLER
Eğer n adet eşya ve olayı belirli özelliklerine göre sıraya koysak, 1 rakamı üzerinde durulan özelliğin en zayıf olduğu şeyi gösterirken; 2 rakamı, söz konusu özelliğin 1 rakamı ile ifade edilenden biraz daha fazla, fakat 3,4,… numaraları ile ifade edilenden az olduğunu gösterir.
![Page 8: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/8.jpg)
8
15
ÖLÇEKLER
Sıra değerleri arasındaki derece farkının eşit olması şart değildir. Örneğin, belirli bir sınava giren öğrenciler söz konusu sınavıtamamlama zamanlarına göre birinci, ikinci, üçüncü şeklinde sıralanabilir.
16
ÖLÇEKLER
Bununla birlikte bu sınavı tamamlama bakımından birinci ve ikinci öğrenci arasında geçen sürenin ikinci ve üçüncü arasında arasında geçen süreye eşit olmasıbeklenemez.
![Page 9: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/9.jpg)
9
17
ÖLÇEKLER
Aralık Ölçeği: Eşya ve olayların birbirinden ayırt edilip sıralanabildiği ve ölçümler arasındaki farkında bunlara ilave olarak anlamlı olduğu durumlarda en elverişli ölçek aralık ölçeğidir. Aralık ölçeğinde sıfır noktasıvardır ancak izafidir.
18
ÖLÇEKLER
Bu ölçeğe en iyi verebilecek örnek Fahrenheitderece ve Celcius derece cinsinden sıcaklıkölçümleridir. Fahrenheit ve Celcius türütermometrelerde sıfır derece sıcaklığınolmadığı anlamına gelmez. Bununla birlikte sıfır derece kendisinden daha yüksek ve düşük sıcaklığın olduğunu belirtmektedir.
![Page 10: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/10.jpg)
10
19
ÖLÇEKLER
Örneğin A, B, C, D’nin 20, 30, 60, 70 gibi aralık ölçeği ile ölçülmüş sonuçları ifade ettiğini varsayalım. Burada aralık ölçeğikullandığımız için 20 ile 30 arasındaki farkın60 ile 70 arasındaki farka eşit olduğunu söyleyebiliriz.
20
ÖLÇEKLER
Yani aralık ölçeği yapılan ölçümler itibariyle yukarıdaki her bir çift arasındaki farklılığınbirbirine eşit olduğunu ifade eder. Bununla birlikte aralık ölçeği sonuç çiftlerine ait oranlar oranlar hakkında anlamlı bilgi sağlamaz.
![Page 11: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/11.jpg)
11
21
ÖLÇEKLER
Az önceki örneğimize göre konuşursak C için sağlanan 60’lık skor B için bulunan 30’luk skor ile karşılaştırdığımızda C için elde edilen skorun B’nin iki katı olduğunu söyleyemeyiz.
22
ÖLÇEKLER
Oran Ölçeği: Elde edilen ölçümler şimdiye kadar bahsedilen üç ölçeğin özelliklerini sağlamakla birlikte söz konusu ölçümlerin oranları bizim için belirli bir anlam ifade ediyorsa kullanacağımız ölçek oran ölçeğidir.
![Page 12: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/12.jpg)
12
23
ÖLÇEKLER
Oran ölçeği ile ölçülmüş bir karakteristiğin sıfır olması, o karakteristiğin ölçülen eşya veya olayda olmadığını gösterir. Ağırlık, boy ölçümleri, bu tür bir ölçeğin en karakteristik örnekleridir.
24
ÖLÇEKLER
Normal aralık ölçeğinin kullanılmasından anlaşılacağı gibi, “90 kilo gelen bir kimse 60 kilo gelen bir kimseden 30 kilo daha ağırdır”denilebilir. Bununla birlikte oran ölçeğinin kullanılmasıyla “90 kilo gelen bir kimsenin ağırlığı 45 kilo gelen insanın ağırlığının iki katıdır” denilebilir.
![Page 13: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/13.jpg)
13
25
ÖLÇEKLER
Oran ölçeği en yüksek ölçüm seviyesini gösterir.
26
DEĞİŞKEN
Değişken:
Değişik değerler alabilen karakteristiğe
değişken denir.
Değişkenler nitel özelliklere ait bilgiler
içerdiği gibi, sayısal olarak da ölçülebilirler.
![Page 14: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/14.jpg)
14
27
Değişken Tipleri
Değişken
Kategorik(Nitel)
Sayısal(Nicel)
Kesikli SürekliExample:
� Marital Status� Political Party� Eye Color
(Defined categories) Examples:
� Number of Children� Defects per hour
(Counted items)
Examples:
� Weight� Voltage
(Measured characteristics)
28
Kategorik Değişken
Sınıflandırma yolu ile ölçümlenebilen değişkenlerdir. Sayısal değildirler.
![Page 15: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/15.jpg)
15
29
Kategorik Değişkenler
Aşağıda bir çok top görülmektedir.
Bu toplar için kategorik değişken ne olabilir?
Renkler, Yeşil, mavi, kırmızı, gri toplar
30
Bu toplar büyüklüklerine göre de kategorilere ayrılabilirler, yani değişkenin nisbi miktarlarına göre bir kategorisazyon söz konusudur.
Sıralı Değişken
![Page 16: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/16.jpg)
16
31
Sıralı DeğişkenSıralı Değişken değerlerin sıralanabildiği
kategorik bir değişken tipidir. Toplar için sıralı değişken büyüklük olabilir, buradaki değerler büyük, orta, küçük olarak tanımlanabilir.
32
Kesikli DeğişkenDeğişkenin alabileceği değerlerin sayısı sonlu ve sayılabilir ise bu değişken kesikli bir değişkendir.
Yarım bir çocuk sayılamaz.
![Page 17: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/17.jpg)
17
33
SÜREKLİ DEĞİŞKEN
Değişken bir aralıkta veya birden fazla aralıkta sonsuz sayıda değer alabilir.
Örneğin oda sıcaklığı.
34
Değişkenler
�Medeni hali : Kategorik�Elektrik Voltajı:Sürekli�Siyasi parti tercihi: Kategorik
![Page 18: parametrik olmayan istatistik - Dokuz Eylül Universitydebis.deu.edu.tr/userweb/ali.sen/dosyalar/HAFTA1.pdf1 1 PARAMETR K OLMAYAN STAT ST KSEL TEKN KLER Prof. Dr. Ali EN 2 ÖLÇEKLER](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022011812/5e334f1790c38141c3406c2f/html5/thumbnails/18.jpg)
18
35
Değişkenler
�Göz rengi: Kategorik�Boy uzunluğu: Sürekli�Sahip olduğu çocuk sayısı:KesikliAğırlığı:�SürekliBir serideki kusurlu ürün sayısı: Kesikli