PARISKA KONFERENCIJA MIRA, SUKOB NOVE I STARE DIPLOMATIJE.VERSAJSKI DIPLOMATSKI SISTEM

Primirje u Kompijenju i poetak pregovora o miru

Nakon primirja u Kompijenju 11. novembra 1918. sazvana je Pariska konferencija (od 18. januara do 28. juna 1919). Glavni uesnici Konferencije bili su: Vudro Vilson predsjednik SAD, Dejvid Lojd Dord, predsjednik britanske vlade, or Klemanso premijer Francuske i Vitorio Orlando, italijanski premijer.Po zavretku Konferencije 28. juna 1919. potpisan je Versajski mirovni ugovor sa Njemakom. Mirovni ugovor sa Austrijom potpisan je u Sen ermenu (10. septembra 1919), sa Bugarskom u Nejiu (22. novembra 1919), sa Maarskom u Trijanonu (4. juna 1920), i sa Turskom u Sevru (10. avgusta 1920) Ugovor iz Sevra je poniten i zamijenjen ugovorom u Lozani 24. jula 1923.

Vilsonovih etrnaest taakaetrnaest taaka je izloio predsjednik Vilson u obraanju Kongresu 8. januara 1918. godine. Take su sljedee: Javni ugovori o miru, javno pretreseni, poslije kojih nee biti nikakvih tajnih meunarodnih sporazuma ma koje vrste, a diplomatija e raditi javno i na oigled svih (otvorena diplomatija)Apsolutna sloboda trgovake pomorske plovidbe za vrijeme rata, kao i za vrijeme mira

Otklanjanje prepreka za meunarodnu trgovinuPravedne garancije da e nacionalna razoruanja biti svedena na najmanju mjeru koja je u skladu sa dravnom bezbjednouSlobodno, iskreno i apsolutno nepristrasno rjeenje svih kolonijalnih sporova, zasnovano na strogom potovanju naela da prilikom rjeenja svih pitanja koja se tiu suvereniteta interesi stanovnitva moraju biti od iste vanosti kao i opravdani zahtjevi one vlade ija prava treba da se utvrdeNjemaka ima da oslobodi cjelokupnu rusku teritoriju. Obezbijediti srdaan prijem Rusije u drutvo slobodnih nacija sa onakvim nainom vladavine koji ona sama izabereOslobaanje i ponovno uspostavljanje BelgijeVraanje Francuskoj Alzasa i Lorena, evakuacija i obnova njenih okupiranih oblasti

Ispravljanje granica Italije na osnovu jasno odreenih nacionalnih granicaAutonomija naroda koji ulaze u sastav AustrougarskeEvakuacija njemakih trupa iz Rumunije, Srbije i Crne Gore i obezbjeivanje slobodnog i sigurnog izlaza na more za SrbijuAutonomija naroda koji naseljavaju Tursku i otvaranje Dardanela za brodove svih zemalja

Stvaranje nezavisne Poljske s izlazom na more i prisajedinjenje Poljskoj teritorija naseljenih PoljacimaTreba da se obrazuje opte udruenje nacija na bazi posebnih statuta u cilju stvaranja uzajamne garancije politike nezavisnosti i teritorijalnog integriteta kako velikih, tako i malih drava (Liga naroda)

Konferencija u Parizu osim uslova mirovnog ugovora sa Njemakom trebalo je da utvrdi principe budueg meunarodnog poretka.

Vilson je elio da stvori poslijeratni poredak utemeljen na etikim principima a ne na ravnotei snaga. Uslovi su bili: demokratija, sistem kolektivne bezbjednosti i samoopredjeljenje naroda.

Vilsonova doktrina o samoopredjeljenju naroda i sistem kolektivne bezbjednosti a ne ravnotee snaga za evropske diplomate bili su potpuno nepoznat teren.

Liga naroda kao element novog poretka u EvropiUtvrivanje da li je dolo do naruavanja mira zahtijevalo je uspostavljanje meunarodne institucije, koju je Vilson definisao kao Liga naroda".

Pobjednici u ratu iscrpljeni i zavisni od amerike moi, nijesu se protivili jer su rizikovali povlaenje SAD iz mirovnog procesa.

To se posebno odnosilo na Francusku i njenu mogunost zadravanje Njemake. Francuska nije mogla da ostane sama.

Francuska u novom poretku Meunarodni poredak koji se stvarao poslije Prvog svjetskog rata opteretilo je nejedinstvo pobjednika.

Samo je Francuska znala koliko je oslabljena u poreenju sa Njemakom.

Klemanso je zato nastojao da stvori mir koji bi povratio rieljeovski primat Francuske na kontinentu. Zato je podsticao separatizam u Rajnskoj oblasti, a Francuska je zauzela rudnik uglja u Saru.

Nadajui se amerikoj podrci za ouvanje bezbjednosti, Francuska je prihvatila manje kaznenih mjera prema Njemakoj od rtava koje je podnijela.

Vilsonovi planovi nijesu imali uslove za realizaciju zbog njegovog relativno dugog odsustva, to je slabilo uticaj na Kongres.

Tokom Pariske konferencije Vilson nije imao veinu u amerikom Kongresu. Na izborima je pobijedila Republikanska stranka, izolacionistiki nastrojena.Liga naroda se pojavila kao vrsta raspleta za prevazilaenje jaza izmedju Vilsonovih moralnih naela i uslova sporazuma, posebno teritorijalnih zahtjeva drava.

Pozicija Velike Britanije i Italije

Velika Britanija kada se suoila sa kolebljivom Amerikom i ozlojeenom Francuskom svu svoju panju usredsredila je na manevrisanje izmeu Klemansoa i Vilsona. Uspjela je da stekne nove kolonije (Transjordaniju, Palestinu, Mesopotamiju); prihvatila kaznenene odredbe protiv Njemake i formiranje Lige naroda kao mehanizma da se nepravde isprave.Orlando i Sidni Sonino nijesu bili zaintesovani za stvaranje svjetskog poretka, ve za teritorijalno proirenje svoje zemljeLondonskim ugovorom iz 1915, Italiji je obean juni Tirol i dalmatinska obala to je bilo suprotno sa samoopredjeljenjem naroda. Dobijanje junog Tirola otvaralo je put i za druga odstupanja od Vilsonovih "14. taaka.

Kongres je potvrdio odstupanja od principa samoopredjeljenja naroda, a nije poboljao sistem ravnotee snaga niti stvorio novi.

Na Pariskom kongresu nijesu uestvovale poraene sile. Njemci su bili iznenaeni njegovim rezultatima i odmah zapoeli podrivanje.

Lenjinova Rusija koja takodje, nije bila pozvana, iz ideolokih razloga osuivala je itav mirovni proces.

Mir zakljuen na kraju rata, nije obuhvatio Njemaku i Rusiju, u kojima je ivjelo preko polovine evropskog stanovnitva. Sama ta injenica bila je dovoljna da Versajski mir osudi na propast.

Organi Konferencije i nain rada

Na Konferenciju je bilo pozvano 27 drava. Meu mnotvom komisija najvaniji su bili Savjet etvorice i Savjet petorice.

U Savjetu desetorice, pored lanova Savjeta petorice, uestvovali su i njihovi ministri spoljnih poslova.

Dnevni red nije bio unaprijed utvren.

U radu Konferencije uestvovalo je 58 odbora. Veina se bavila teritorijalnim pitanjima. Osnovani su posebni odbori za svaku zemlju. Bavili su se krivicom za rat i ratnim zloinima, reparacijama, lukama, vodenim putevima i eljeznikim prugama, Ligom naroda. lanovi odbora odrali su 1646 sastanaka.

Na konferenciju je dolo vie od hiljadu delegata. Delegate su pratili eksperti istoriari, pravnici, statistiari, ekonomisti, geolozi, geografi...potom, prevodioci, sekretari, stenografi, daktilografi. Vilson i Lojd Dord su doveli svoju tjelesnu gardu. Amerika delegacija imala je 1300 saradnika.Bilo je akreditovano 150 novinara, uz ogroman broj reportera.Slubeni jezik konferencije bio je francuski, kome je po prvi put dodat engleski, kao jezik kojim govori pola svijeta a posebno zbog prvog izlaska SAD na evropsku pozornicu. Orlandov zahtjev da i italijanski jezik bude slubeni je odbijen.

Sve drave nijesu bile tretirane na isti nain, sve odluke donosile su velike sile.U sluaju novog rata Njemaka nee baciti svoje trupe na Kubu ili Honduras nego na Francusku. (Klemanso)I kategorija: zaraene sile koje imaju interese opteg karaktera: Francuska, Velika Britanija, SAD, Italija i Japan;

II kategorija: Zaraene drave koje imaju interese privatnog karaktera: Belgija, Brazil, britanski dominioni i Indija, Grka, Gvatemala, Haiti, Hedas, Honduras, Kina, Kuba, Liberija, Nikaragva, Panama, Poljska, Portugal, Rumunija, Srbija, Sijam i ehoslovaka su uestvovale na sjednicama na kojima su razmatrana pitanja koja se tiu njih;

III kategorija: Drave koje su prekinule odnose sa njemakim blokom: Ekvador, Peru, Bolivija i Urugvaj uestvovale su na sjednicama kada se raspravljalo o pitanjima koja se tiu njih;IV kategorija: Neutralne drave i zemlje u procesu nastajanja uestvovale su samo kada ih pozove neka od glavnih drava i to samo na sjednicama koje su posveene pitanjima koje se njih tiu, i to samo utoliko ukoliko ta pitanja budu pokrenuta.

Poslovnik o radu konferencije nije uopte spominjao Njemaku i njene saveznice, dok je specijalna klauzula predviala da e uslovi predstavnitva Rusije biti razmatrani na konferenciji kada se budu razmatrala pitanja koja se tiu Rusije.U sutini, sve je bilo koncentrisano u Savjetu desetorice (Vilson i Lansing, Klemanso i Pion, Lojd Dord i Balfur, Orlando i Sonino, baron Makino i vikont inda). Ostali opunomoeni delegati prisustvovali su samo plenarnim sjednicama konferencije kojih je tokom cijele konferencije za pola godine bilo svega sedam.

Razlike u shvatanju meunarodnog poretkaRjeenja Pariskog kongresa bila su utemeljena na amerikim principima o kolektivnoj bezbjednosti i samoopredjeljenju naroda.

U praksi, problem se sastojao u razlici izmeu amerikog i evropskog, posebno francuskog, shvatanja meunarodnog poretka. Vilson je smatrao da harmonija predstavlja prirodno stanje i zalagao se za ideju o svijetu kao zajednici.

Francusku nije bilo mogue ubijediti da su sukobljeni nacionalni interesi iluzija, i da postoji harmonija koja se sama po sebi podrazumijeva.Ona je eljela da sauva svoju bezbjednost, a moralno usavravanje ovjeanstva preputala je drugima. Kao garanciju smatrala je ili slabljenje Njemake ili potvrdu da e joj u sluaju rata, SAD i Britanija, pruiti pomo.

Francuski bezbjednosni problemi i stavovi saveznikaRjeenje za bezbjednost Francuske bilo je: ameriko - britanska obaveza da je brane, a to nijedna od njih nije eljela da uini. Francuska je bila jedina zemlja pobjednica od koje se trailo da svoju bezbjednost prepusti svjetskom javnom mnjenju.

Francuski pokuaj da Rajnsku oblast odvoji od Njemake nije odgovarao politici Amerike, a mogao je da bude izvor njemakog nezadovoljstva.

Francuska je bila spremna da prihvati tumaenje kolektivne bezbjednosti kojim bi se postigao isti rezultat kao sa tradicionalnim saveznitvom.

Vudro Vilson i Liga naroda Vilson je pothranjivao francuske nade da Liga naroda moe biti meunarodni sud koji bi rjeavao sporove, mijenjao granice i unosio fleksibilnost u meunarodne odnose.

Na sjednici odranoj 14. februara 1919. Vilson je iznio Pakt Lige naroda. Time je stvorena meunarodna organizacija sa dvostrukim mandatom: da namee mir i da ispravlja nepravde.

U Evropi nije postojao primjer mijenjanja granica na osnovu pozivanja na pravdu ili u okviru pravne procedure, ve samo u ime nacionalnih interesa.

Liga naroda, pretvarala se u svjetsku vladu koju Amerikanci nijesu eljeli kao ni ulogu "svjetskog policajca".

Dileme u vezi sa kolektivnom bezbjednou

Ukoliko kolektivna bezbjednost ne bi funkcionisala SAD, a i Britanija, mogli su sami da se odbrane. Francuska bi, u novom ratu prestala da postoji.

Vilsonovo svoenje obaveza Amerike na nivo principa uslovili su pritisci kojima je bio izloen u zemlji.

Zbog njemake opasnosti francuski predstavnik Leon Buroa se zalagao za meunarodne vojne snage, koje bi Ligi naroda obezbijedile aparat za prinudu.

Takva rijeenja su bila protivna Ustavu SAD, jer je jedino Kongres bio ovlaen da objavi rat. Sukob zapoet na osnovu sveznikog sporazuma ne bi bio rat koji je objavio Kongres.

Garancije saveznika SAD i Britanije FrancuskojVilson i britanski politiari su predloil Francuskoj sporazum da umjesto rasparavanja Njemake, Amerika i Velika Britanija uu u rat ako bi Njemaka za to dala povoda. I pored rezervi u neophodnost ovih garancija, bile su rijeene da ih sprovedu.

Prvi put je Velika Britanija unaprijed prihvatila neku trajnu obavezu, a Amerika se na ovaj nain udaljavala od njenog tradicionalnog izolacionizma.

Garancija je bila veoma slaba. Vilsonovi savjetnici su joj se suprotstavili jer se ameriko angaovanje svodilo na savez.

To je predstavljalo udarac Ligi naroda i eliminisalo njenu ulogu, jer ona ne bi ostvarila svoje ciljeve. Datu garanciju ponitilo je odustajanje Senata da ratifikuje Versajski ugovor.

Versajski poredak Versajski ugovor je ukljuivao kaznene mjera koje su onemoguavale pomirenje, a bio je suvie popustljiv za mogui oporavak Njemake.

Ugovor je Njemaku kanjavao teritorijalno, ekonomski i vojno. Njemaka je morala da preda 13% predratnih teritorija. Gornja lezija je data Poljskoj koja je dobila izlaz na Baltiko more i oblast oko Poznanja, ime je stvoren "Poljski koridor. Istona Pruska je time odvojena od Njemake. Oblasti Epen i Malmedi date su Belgiji, a Alzas i Loren vraeni su Francuskoj. Sjeverni lezvig je plebiscitom vraen Danskoj, dok je Hulin pripao ehoslovakoj a Memel Litvaniji. Dancig je postao slobodni grad.

Njemaka vojska je svedena na 100.000 regruta a njena mornarica na est krstarica i nekoliko manjih brodova; zabranjeno joj je ofanzivno naoruanje. Radi nadzora razoruanja osnovana je "Saveznika vojna kontrolna komisija".

Ekonomske kaznene mjere prema Njemakoj

Iscrpljenost Njemake mogla je da izazove ekonomsku krizu u svijetu ali su Britanci i Francuzi traili obeteenje za civilno stanovnitvo.

Vilson je prihvatio tu odredbu koju nije sadrao nijedan prethodni evropski mirovni ugovor.

Ostale mjere obuhvatale su trenutno plaanje pet milijardi dolara u novcu i naturi. Francuska je trebalo da dobije velike koliine uglja, a Velika Britanija za brodove potopljene od Njemake, vei dio njene trgovake flote.

Imovina u inostranstvu u iznosu od 7 milijardi dolara, zajedno sa mnogim patentima je zaplijenjena. Njemake rijeke su otvorene za slobodnu plovidbu.

Njemaka je izgubila sve kolonije, a spor oko njih rijeen je formalno sistemom starateljstva:Kamerun i Togo su podijeljeni izmeu Francuske i Velike BritanijeNjemaku Istonu Afriku (Tanganjiku) je dobila Britanija sem trougla Kjonga koji je pripao PortugaluNjemaka Jugozapadna Afrika data je na upravu Junoafrikoj Uniji.Kolonije na Pacifiku date su na upravu Australiji (Nova Gvineja), Novom Zelandu (Samoa) i Japanu (Maralska, Marijanska, Karolinka ostrva i Palau)

Turska je mirom u Sevru trebalo da izgubi niz teritorija u korist Grke i Jermenije. Meutim, pod vostvom Kemal-pae (Ataturka) nizom vojnih pobjeda uspjela je da mirom u Lozani 1923. zadri Istonu Trakiju i istonu obalu Egejskog mora.Teritorije Osmanskog carstva na Bliskom istoku stavljene su pod britanski (Irak, Palestina, Jordan) i francuski (Sirija, Liban) mandat, a u Arabiji je formirana nezavisna Kraljevina Hedas.Bugarska je izgubila izlaz na Egejsko more (Zapadnu Trakiju) koji je pripao Grkoj, kao i Strumicu, Bosilegrad i Caribrod koji su pripali Kraljevini SHS.Austrougarska je prestala da postoji, a Republici Austriji je zabranjeno ujedinjenje sa Njemakom.Novonastala Maarska izgubila je 72% teritorije u odnosu na Ugarsku kao konstitutivni dio Austrougarske.Nove drave stvorene nakon Prvog svjetskog rata u Evropi bile su Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Austrija, Maarska, Poljska, ehoslovaka, Litvanija, Letonija, Estonija i Finska.

Slabosti novostvorenog poretkaNovi meunarodni poredak se mogao ouvati samo silom, a glavni teret trebalo je da podnesu Britanija i Francuska.Princip samoopredjeljenja naroda predvien u okviru "etrnaest taaka nije se mogao sprovesti u dravama nastalim raspadom Austrougarske.U ehoslovakoj sa 15 miliona stanovnika, ostalo je 3 miliona Njemaca, milion Maara i pola miliona Poljaka. Treinu stanovnika nijesu inili esi i Slovaci.Stvorena je Jugoslavija, kao izraz tenji jugoslovenskih naroda, prije svega intelektualnog sloja, za ujedinjenjem.U Rumuniji su bili milioni Maara, a u Poljskoj milioni Njemaca. Poljska je dobila starateljstvo nad koridorom koji je dijelio Istonu Prusku od Njemake.

Sudbina Versajskog mirovnog ugovora Uz odbacivanje ravnotee snaga Versajski mirovni ugovor je na propast osudilo to to SAD nijesu ule u Ligu naroda.

Zbog ponovnog izolacionistikog raspoloenje u SAD, njeno lanstvo u Ligi naroda ne bi promijenilo situaciju. SAD ne bi upotrijebile silu da se odupru agresiji.

Francuska je imala tri strateka izbora: da stvori antinjemaku koaliciju, da insistira na rasparavanju Njemake, ili da je odobrovolji.

Versajski ugovor je uveavao ranjivost Francuske i davao prednost Njemakoj. Uoi rata Njemaka je i na istoku i na zapadu bila suoena sa jakim susjedima. Poslije Versaja, Njemaka na istoku nije vie imala protivteu.

Politika Francuske poslije Versaja Francuska je mogla da "zadri" Njemaku pod uslovom da na istoku ima saveznika, tj. ako bi joj nametnula rat na dva fronta.

Versajski ugovor samo je podstakao Njemaku i Rusiju da se vremenom priblie i dvadeset godina kasnije podijele Poljsku.

Nemajui veliku silu na istoku sa kojom bi sklopila savez, Francuska je pokuala da ojaa novonastale drave kako bi Njemakoj stvorila iluziju o prijetnji sa dva fronta.

Stabilnost Evrope poivala je na Francuskoj. Za pokornost Njemake bile su potrebne snage: SAD i Antante. Poto su se SAD vratile izolacionizmu, a u Rusiji desila revolucija, Francuska je morala da igra ulogu policajca. Ona to nije mogla, a da je i pokuala, bila bi naputena od SAD i Britanije.

Njemaka i versajski poredakVersajski poredak je bio osuen na propast zato to se sukobljavao sa stavovima o nepravednosti, to je stvaralo osjeaj krivice u demokratskim zemljama.

Prvi svjetski rat je za cilj imao ograniavanja njemake moi. Zato je uspostavljanje mira i pomirenje postalo nemogue.

Vilsonovi principi su sprijeili ogranienje njemake moi, ali nijesu pruili osjeaj da je postignuto rjeenje pravedno.

Kako u Versaju nije bilo saglasja o umanjenju njemake moi (po pravu pobjednika ili sraunavanjem ravnotee) neminovno je bilo: a) razoruanje Njemake, kao prva faza opteg razoruanja i b) utvrivanje reparacija.

Odredbe o razoruanju i pozicija NjemakeOdlukom o razoruanju oslabljena je spremnost za ouvanje ugovora o miru. Njemaka se smatrala diskriminisanom.

Odredbe mirovnog ugovora o razoruanju demoralisale su pobjednike. Da je Njemakoj odobren isti tretman ne bi se ouvala nezavisnost drava u Istonoj Evropi.

Klauzule o razoruanju su mogle da dovedu do razoruanja Francuske ili do naoruavanja Njemake. Ni u jednom sluaju Francuska ne bi odbranila Istonu Evropu, a ni sebe.

Zabrana ujedinjenja Austrije i Njemake i Njemake sa manjinama u ehoslovakoj i Poljskoj, predstavljala je krenje principa samoopredjeljenja naroda i podsticala je njemaki iredentizam, to je izazivalo dodatni osjeaj krivice.

Klauzula o ratnoj kriviciKlauzula je bila teak psiholoki udarac mirovnom sporazumu. Njome je Njemaka oznaena za jedinog krivca za rata. Klauzula je bila osnova veine kaznenih mjera.

Kada su tenzije prole, posmatrai su uoili da su uzroci rata sloeniji. Njemaka je snosila krivicu, ali nije bila jedina odgovorna.

Versajski sistem nije fiziki oslabio Njemaku, ve je uvrstio u geopolitikom pogledu. Poslije Versaja ona se nala u mnogo boljem poloaju da ostvari primat u Evropi nego prije rata.

Njemakoj je omogueno da kad se oslobodi nametnutog razoruanja postane jo monija - to je bilo pitanje vremena.

Ideja o kolektivnoj bezbjednosti i sistem saveznitavaKolektivna bezbjednosti suprotna je saveznitvima sa definisanim obavezama.

Kolektivna bezbjednost ne definie prijetnju, ne daje garanciju pojedinanim zemljama i nema diskriminatorski odnos. Ona je otpor svakoj prijetnji miru.

Saveznitva pretpostavljaju konkretnog neprijatelja. Kolektivna bezbjednost apstraktno brani meunarodno pravo, a casus belli je napad na bezbjednost lanica.Sistem kolektivne bezbjednosti funkcionie samo ukoliko sve zemlje dijele priblino isto miljenje u vezi sa prijetnjom i ako su spremne da pribjegnu sili, bez obzira na svoj nacionalni interes.

Po Vilsonu dravnici su uzrok sukoba, jer naruavaju ovjekovu sklonost ka harmoniji.

Slabosti sistema kolektivne bezbjednosti

Nijedan akt agresije nikad nije bio zaustavljen sistemom kolektivne bezbjednosti

U vijeme japanske okupacije Mandurije 1932. Liga naroda nije posjedovala mehanizam kojim bi sankcionisala taj in.

Prilikom italijanske agresije na Abisiniju izglasalo je sankcije, da bi se one svele na uskraivanje isporuke nafte. Kad je Austrija prisilno prisajedinjena Njemakoj a ehoslovaka izgubila slobodu, Liga naroda uopte nije reagovala.

Jedino to je uinjeno, kada njeni lanovi vie nijesu bili Njemaka, Japan i Italija, bilo je iskljuivanje iz lanstva Sovjetskog Saveza, zbog napada na Finsku 1939.

Sklapanje saveza kao nain odbrane od njemake prijetnje U Francuskoj i Britaniji analitiari su predviali francusku nemo ako ne zakljui savez s "prvorazrednom silom".

Takva sila je mogla biti samo Britanija, ali se njena politika zasnivala na stavu da je Francuska jaka i da savez nije potreban.London je u Francuskoj vidio potencijalno veliku silu, kojoj treba stvoriti protivteu, a u revizionistikoj Njemakoj oteenu stranu koju treba pomoi.

Okupaciju Rajnske oblasti 1924. Britanija je smatrala odskonom daskom za francuski prodor u srednju Evropu. Takoe, pogreno, ta okupacija je shvaena kao zaokruivanje Belgije, to se smatralo opasnou za Veliku Britaniju.

Pokuaj srdanog sporazuma izmeu Francuske i Velike BritanijeShvativi da Britanija ne eli vojni savez Brijan je pokuao sa "srdanim sporazumom" nudei diplomatsku saradnju. Velika Britanija je prihvatila taj predlog ali ga je Francuska da bi popravila odnose sa Njemakom, povukla.

Uspostavljanje vojnog saveza Francuska je pokuala da ostvari preko Lige naroda pripremivi tanu definiciju agresije.

U septembru 1923. Savjet Lige naroda je iznio Opti sporazum o uzajamnoj pomoi. lanice Lige su se obavezale da pomognu rtvi i silom. Dobijanje pomoi bilo je uslovljeno potpisom sporazuma o razoruanju i smanjenjem oruanih snage.

Sporazum je podsticao agresiju jer je slabiju stranu dovodio u gori poloaj.

enevski protokol iz 1924.

Novu varijantu bezbjednosti ponudili su Ramzi Makdonald i Eduard Erio. Predlagali su arbitrau Lige naroda u meunarodnim sporovima i obavezu pruanja pomoi rtvama agresije. Sporazum je propao jer je za Veliku Britaniju iao suvie daleko dok je za Francusku bio nedovoljan. Britanija je eljela da njime Francusku navede na razoruanje.

Odredbe Versajskog ugovora su produbile jaz izmeu Britanije i Francuske i ojaale njemako nastojanje da uspostavi vojni paritet.

Poto nijesu utvrdili mehanizam kontrole, saveznici su dozvolili da Njemaka verifikuje sopstveno razoruanje, a Saveznika konrolna komisija mogla je da trai obavjetenja od Njemake.

Komisija je rasputena 1926. a verifikacije njemakog potovanja Versajskog ugovora preputena je obavjetajnim slubama.

Reparacije kao faktor razdora Sve do Versaja pobjednik je plaao ratnu tetu. U Versaju saveznici nijesu utvrdili iznos reparacija ve je to ostavljeno komisijama.

Tek 1921. iznos reparacija utvren je na 132 milijarde njemakih maraka u zlatu ili tadanjih 40 milijardi dolara. Dug je trebalo da bude otplaen do kraja vijeka.

U ljeto 1921. Njemaka je isplatila prvu ratu reparacija u iznosu od 1 milion maraka tampajui papirni novac i prodajui ga za stranu valutu. Krajem 1922. zatraila je odlaganja plaanja.

Meunarodni poredak nastao u Versaju nije obezbjeivao instrument prinude za naplatu ratne tete niti bilo kakav verifikacioni instrument za kontrolu razoruanja.

Meunarodna konferencija u enovi

Konferenciju koja je odrana u aprilu 1922. sazvao je Dejvid Lojd Dord. Bio je to pokuaj da se razmotre reparacije, ratni dugovi, oporavak Evrope.

Prvi put na meunarodni skup su pozvane Njemaka i Sovjetski Savez. Tom prilikom nije uspostavljen meunarodni poredak kakvom se Lojd Dord nadao ve je pruena prilika Rusiji i Njemakoj da se zblie.

Versajski poredak je Sovjetski Savez suoio ne sa Njemakom nego sa mnotvom drava izmedju kojih su postojale nesuglasice, koje su kao i Njemakoj bile trn u oku SSSR-u. Njihovo postojanje i pitanje Poljske pribliilo je dvije zemlje, a kada e one udruiti svoje nezadovoljstvo bilo je samo pitanje vremena.

Skup u Rapalu 1922.Skup je odran izmeu predstavnika Njemake i SSSR-a - povodom reparacija.Njemaka je traila moratorijum a Sovjeti su se plaili da saveznici dugove carske Rusije ne veu za njemake reparacije i nametnu SSSR-u obavezu plaanja.

Da bi izbjegao loe rjeenje u enovi SSSR-a je predloio Berlinu uspostavljanje diplomatskih odnosa i odricanje od uzajamnih potraivanja. Njemaka je prihvatila da dvije zemlje uspostave diplomatske odnose i odreknu se uzajamnih potraivanja uz obostrano odobravanje statusa najpovlaenije nacije. Skup u Rapalu bio je poetak zbliavanja SSSR-a i Njemake.

Rapalo i zapadnoevropske draveSovjetsko-njemaku saradnju preduprijedili bi britanski ili francuski sporazum s jednom od te dvije zemlje.

Minimalna cijena takvog sporazuma sa Njemakom bila bi korekcija poljske granice i ukidanje poljskog koridora.

Uslov sporazuma sa SSSR-om bila bi "Kerzonova linija" to bi Poljska odbila a Francuska ne bi razmatrala.Francuska je mogla da izbjegne njemaku dominaciju samo uz vrst savez sa Velikom Britanijom- to su Britanci odbili.

Prevagnula je mogunost da se dvije evropske sile opredijele za meusobnu podjelu Istone Evrope a ne za ulazak u koaliciju koja bi bila usmjerena protiv jedne od njih. Staljinu i Hitleru, ostalo je da srue kulu od karata koju su sagradili dobronamjerni i bojaljivi dravnici.