รายงานของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ ดานเศรษฐกจ

เรอง “การปฏรประบบการใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชน”

๑. แผนการปฏรป

๑.๑ หลกการและเหตผลของการขบเคลอนการปฏรประบบการใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชน ความรพนฐานและวนยทางการเงนเปนรากฐานส าคญทจะชวยเพมโอกาสและลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ ยกระดบคณภาพชวตของประชาชน และท าใหประชาชนเปนสวนหนงของแรงขบเคลอนทส าคญของระบบเศรษฐกจและสงคมฐานความร ซงจะท าใหประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน และเปนประเทศพฒนาแลวในอก ๒๐ ปขางหนา ทงน บทบญญตของรฐธรรมนญ (ฉบบชวคราว) พ.ศ. ๒๕๕๗ ไดใหความส าคญกบการพฒนากลไกทมประสทธภาพในการปรบโครงสรางและขบเคลอนระบบเศรษฐกจและสงคมเพอใหเกดความเปนธรรมอยางยงยน ซงสอดรบกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ ของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทใหความส าคญกบการพฒนาดานการเงน การใหความรทางการเงน เพอใหสามารถใชบรการทางการเงนไดอยางชาญฉลาด และแผนพฒนาระบบสถาบนการเงน ระยะท ๓ ของธนาคารแหงประเทศไทยทมงผลกดนการสงเสรมความรทางการเงนและ การคมครองผใชบรการทางการเงนเปนวาระแหงชาต อยางไรกด ปญหาการขาดความรและวนยทางการเงนของประชาชนไดหยงรากลกเหมอนเปนเนอรายทอยในสงคมไทยมายาวนาน แมวาในชวงหลายปทผานมาหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนตาง ๆ พยายามทจะยกระดบความรทางการเงนของประชาชน แตสวนใหญมการด าเนนงานทซ าซอนกนและเนนกลมเปาหมายในวงแคบไมไดครอบคลมประชาชนอยางทวถง (Fragmented) และไมไดขบเคลอนองคาพยพทกภาคสวนของประเทศ (All parts of the country) โดยรวมแลว ประชาชนจ านวนมากโดยเฉพาะ คนฐานรากจงไมมโอกาสในการเรยนรและการเสรมสรางทกษะทางการเงนทจ าเปนในการสรางความมนคง ทางการใหเงนใหกบตนเองและครอบครว สวนใหญยงคงขาดความเขาใจในการบรหารจดการเงนสวนบคคล มการใชจายหรอกอหนสนเกนตว ขาดวนยทางการเงน รวมทงไมมความสามารถเพยงพอในการจดการทางเลอกทางการเงนไดอยางมเหตผลและเกดอรรถประโยชนสงสด

หากการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนของประชาชนยงคงเปนไปตามแนวทางปฏบตเดม คงไมมแรงขบเคลอนมากพอและไมสามารถท าใหประชาชนมความรและปรบพฤตกรรมใหกาวทนกบพลวตของเทคโนโลยและความซบซอนของตลาดการเงนทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ซงไมเปนผลดตอประชาชนและการพฒนาประเทศ และอาจกอภาระทางการคลงเพมขนจากการจดสวสดการทางสงคมแกประชาชนแทนทจะน าไปใชพฒนาขดความสามารถทางการแขงขนของประเทศในดานอน ๆ

อนง คณะรฐมนตรไดเลงเหนถงความส าคญของการปฏรประบบการเงนระดบฐานรากและ การรางพระราชบญญตการเงนระดบฐานราก โดยมเปาหมายเพอพฒนาและยกระดบองคกรการเงนระดบฐานรากใหมศกยภาพและไดมาตรฐานอนจะเออประโยชนในการเขาถงบรการทางการเงนแกประชาชน อยางทวถงและมความมนคงในการด าเนนการในระยะยาว แตการปฏรปเศรษฐกจการเงนฐานราก อยางยงยน มความจ าเปนตองยกระดบศกยภาพของทงผใหบรการทางการเงน (องคกรการเงน) และผใชบรการทางการเงน (ประชาชน) โดยเฉพาะในสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและการเงน สงคม และ

๒

เทคโนโลยทเปลยนแปลงอยางรวดเรวและมความซบซอนมากขน ซงอาจสงผลกระทบตอการใชชวตประจ าวนของประชาชน สงคม และระบบเศรษฐกจในวงกวาง ดวยเหตน จงมความจ าเปนเรงดวนในการปฏรป การใหความรและวนยทางการเงนเพอปรบเปลยนพฤตกรรมทางการเงนของประชาชนใหถกตองควบคไปกบการสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงนตามกรอบการปฏรปเศรษฐกจการเงนฐานรากขางตน ซงนบเปนรากฐานของการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยนของประเทศ ทงน รฐบาลควรผลกดนการปฏรปการใหความรพนฐานทางการเงนและวนยทางการเงนเปนวาระทมความส าคญระดบชาต (National Agenda) และเรงด าเนนการวางยทธศาสตรทมความส าคญระดบชาต (National Strategy) วาดวยการใหความรพนฐานและเสรมสรางวนยทางการเงนแกประชาชน โดยเนนการประสานความรวมมอและการสรางพลงกลมของทกภาคสวนงานของประเทศภายใตเปาหมายเดยวกน (Shared Group Commitment)

๑.๒ ปจจยแวดลอมทท าใหการปฏรประบบการใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชนม ความจ าเปนเรงดวน

ก) ความซบซอนของสภาพแวดลอมทางการเงน (Complexity of Financial Landscape) รปแบบธรกจของธนาคารมแนวโนมเปลยนไป เพอใหสามารถตอบสนองกบความตองการ

บรการทางการเงนของลกคาและความเปลยนแปลงของเทคโนโลยในภาคการเงน รวมทงตองพฒนาระบบและควบคมความเสยงเพอใหสามารถยนหยดไดในสภาวะทเศรษฐกจของประเทศและในโลกก าลงเผชญกบ วฏจกรรงเรองและรวงโรย (Boom and Bust Cycles) ดวยความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ทางการเงนและเทคโนโลยทางการเงนทรวดเรวท าใหตองเรงใหความรทางการเงนแกประชาชนในวงกวางอยางทวถง เพอชวยใหประชาชนสามารถเตรยมตวรบมอกบความเสยงทเกดจากพลวตการเปลยนแปลงในอนาคต

อนง วกฤตการเงนแตละครงน ามาซงความเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางการเงนเสมอ โดยเฉพาะความเปลยนแปลงดานการก ากบดแล (Regulatory Framework) ดงจะเหนไดจากวกฤตการเงนในชวงป พ.ศ. ๒๕๔๐ ถง พ.ศ. ๒๕๔๑ และวกฤตการเงนโลกในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๑ ถง พ.ศ. ๒๕๕๒ ท าใหหนวยงานก ากบดแลระบบการเงนของประเทศตาง ๆ ออกหลกเกณฑจ านวนมาก เพอก ากบดแล ภาคสวนตาง ๆ โดยเฉพาะสถาบนการเงน เชน การออกหลกเกณฑการด ารงเงนกองทนและการบรหาร ความเสยงดานสภาพคลอง การจดระเบยบสถาบนการเงน การพฒนาระบบธรรมาภบาลเพอสราง ความโปรงใสและนาเชอถอขององคกรตาง ๆ เปนตน ซงเปนผลดตอสถาบนการเงน ระบบการเงน และเศรษฐกจโดยรวมในระยะยาว กลาวคอ ท าใหสถาบนการเงนมความเขมแขงในระดบหนง ทจะชวยตานทานภาวะวกฤตในระบบการเงนและเศรษฐกจไดดขน

โดยรวมแลว ปจจยส าคญ ๔ ประการทท าใหสภาพแวดลอมทางการเงนในปจจบนและในอนาคตมแนวโนมเปลยนไปจากในอดตอยางมนยส าคญ ไดแก

นวตกรรมทางการเงน (Financial Innovation) ธรกรรมการเงนสมยใหมผานสถาบนการเงนไดขยายขอบเขตไปอยางกวางขวาง ไมเพยงแค

การรบฝากเงน การถอนเงน และการกยมเงนเทานน แตครอบคลมไปถงการลงทน การบรหารความเสยง การปองกนความเสยง ระบบการช าระเงนรปแบบใหม มการพฒนาสนคาทางการเงนขนใหม เปนตน และไดมการพฒนาผลตภณฑทางการเงนตาง ๆ ในแตละกลมแตกแขนงออกไปหลายรปแบบ ในหลายกรณไดม การใชความรดานวศวกรรมทางการเงน (Financial Engineering) ในการพฒนาเครองมอทางการเงน อยางตอเนอง เพอสรางโอกาสในการลงทนเพอใหไดผลตอบแทนสงขน แตนวตกรรมทางการเงนใหม ๆ ทมความซบซอนและเขาใจไดยาก และไมสามารถประเมนผลกระทบไดอยางตรงไปตรงมามกเปนเหตท าให

๓

ระบบการเงนตกอยในสถานภาพทออนไหวตอความเปลยนแปลงไดงาย และสงผลกระทบอยางมากตอภาคการเงน ภาคธรกจ และเศรษฐกจโดยรวมเมอเกดปญหา ตวอยางเชน ในป พ.ศ. ๒๕๓๐ มการคดคนผลตภณฑทางการเงนรปแบบใหมทแปลงสนทรพยเปนทนทมความซบซอน เรยกวา ตราสารหนทมหลกทรพยอางอง (Collateralized Debt Obligations : CDO) และเปนทนยมใชกนในตลาดการเงน ในตางประเทศ อยางไรกด การลงทนในผลตภณฑทางการเงนตาง ๆ มทงโอกาสและความเสยง ฉะนนประชาชนจ าเปนตองมความรความเขาใจในผลตภณฑหรอบรการทางการเงนตาง ๆ อยางด กอนทจะตดสนใจเลอกลงทนหรอใชผลตภณฑทางการเงนใด ๆ

การพฒนาอยางรวดเรวของเทคโนโลย นบตงแตมการคดคนคอมพวเตอรขนมา เทคโนโลยสารสนเทศกไดรบการพฒนาขนมา

อยางตอเนอง ท าใหเกดการใชจดหมายอเลกทรอนกส การใช เวบไซตในการสอสารขอมล การสอสารผานสงคมออนไลน จนกระทงในปจจบนมความพยายามในการใชประโยชนจากเทคโนโลยอนเตอรเนตในการเชอมตอและสอสารขอมลระหวางอปกรณอเลกทรอนกสหรอทคนเคยกนในชอทเรยกวา Internet of Things โดยทไมตองผานคน มการคดคนระบบประมวลผลทเรยกวา Cloud Computing ขนมาแทนระบบไอทแบบเดม ซงจะชวยลดภาระคาใชจายในการลงทนและบ ารงรกษาระบบไอทและเพมความคลองตวในการเชอมตออปกรณไดหลากหลายในทกสถานท รวมทงมการสรางเครองมอททนสมยในการวเคราะหขอมลสารสนเทศทางธรกจ (Business Data Analytics) (ภาพท ๑) โดยรวมแลว เทคโนโลยสมยใหมเหลานจะสงผลท าใหภาคการเงนจ าเปนตองเปลยนรปแบบทางธรกจเพอใหสามารถตอบสนองกบความตองการของผบรโภค ทงน หากผบรโภคมความรเทาทนเทคโนโลยดจทล (Digital Technology Literacy) ควบคไปกบความรทางการเงน ยอมจะชวยเพมโอกาสในการใชเทคโนโลยและสนคา และบรการทางการเงนใหเกดประโยชนสงสดแกตนเองไดดขน

ส าหรบประเทศไทยนน รฐบาลไดผลกดนนโยบายเศรษฐกจดจทล (Digital Economy) ในกจกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ โดยสนบสนนใหทกภาคสวนหนมาใชเทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมเพอเพมประสทธภาพ ความโปรงใส ตรวจสอบได และลดตนทนใหกบระบบเศรษฐกจโดยรวม โดยรฐบาลเรมตนจากการจดท าโครงการ National e-Payment เพอสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงนของประชาชน (Financial Inclusion) โดยเรมตนจากการพฒนาโครงสรางพนฐานระบบการช าระเงน (ANY-ID) การขยายการใชบตร (Card) ภาษอเลกทรอนกส (VAT, WHT, e-Tax Invoice) สวสดการเงนชวยเหลอและการรบจายเงนภาครฐ (e-Payment ภาครฐ) และสงเสรมการเขาส e-Payment (ประชาสมพนธใหความรและ Incentive) โดยทกสถาบนการเงนไดท าการพฒนานวตกรรมทางการเงนใหมทซบซอนมากขน เพอจงใจใหประชาชนหนมาใชบรการทางการเงนผานเทคโนโลยดจทลและสงเสรมใหเกดสงคมปลอดเงนสด (Cashless Society) แมวาเทคโนโลยดจทลในการใหบรการทางการเงนจะเปนประโยชนในเชงเศรษฐกจและสงคม แตประชาชนกตองมความรในเทคโนโลยทางการเงนเพยงพอทจะดแลตวเองได เขาใจถงความเสยงทางการเงนและสามารถใชประโยชนจากนวตกรรมใหม ๆ ไดอยางปลอดภย

๔

ภาพท ๑ ววฒนาการของเทคโนโลยดจทลในภาคธรกจการเงน

ภาพ: Oliver Ullmann. Deutsche Bank Research. ทมา: Dapp, T. (2014). Fintech – The digital (r)evolution in the financial sector: Algorithm-based banking

with the human touch. Deutsche Bank Research. Frankfurt am Main.

การเขาสตลาดการเงนของธรกจทประยกตใชเทคโนโลยในการใหบรการทางการเงน(Financial Technology: FinTech)

ในชวงทผานมา ผประกอบธรกจทมใชสถาบนการเงน (Non-Bank) เชน ผใหบรการโทรศพทไรสาย ไดสรางความทาทายตอการด าเนนธรกจของสถาบนการเงนแบบดงเดมอยางมาก เนองจากผประกอบการกลมนไดปรบใชเทคโนโลยสมยใหมในการใหบรการธรกรรมทางการเงนในรปแบบตาง ๆ ทสามารถตอบโจทยของผบรโภคไดอยางมประสทธภาพ และสรางประสบการณทดใหกบผบรโภค ทงในแงความสะดวกและรวดเรวและตนทนการท าธรกรรมทลดต าลง ซงจะสงผลกระทบตอระบบสถาบนการเงนอยางมนยส าคญ เชน ลดบทบาทการท าหนาทเปนตวกลางของธนาคารดวยการสรางระบบทใหบรการเชอมโยงโดยตรงระหวางผทตองการเงนกกบผมเงนทตองการปลอยก ลดตนทนการด าเนนงานโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศแทนการใชทรพยากรจ านวนมาก ลดความจ าเปนในการถอเงน เปนตน

ธรกจ Financial Technology (FinTech) มจ านวนเพมขนอยางรวดเรวในตางประเทศและใหบรการทางการเงนในรปแบบตาง ๆ ทสามารถตอบโจทยของผบรโภคไดอยางมประสทธภาพ ทงในแงของตนทนธรกรรมทลดต าลง และความสะดวกรวดเรวมากขนในการท าธรกรรมเมอเทยบกบการใหบรการของธนาคาร อาท บรการทเกยวกบการช าระเงนหรอโอนเงน การใหสนเชอและเงนทน การบรหารจดการเงน การประกน การบรหารการเงนสวนบคคล เปนตน (ภาพท ๒) อยางไรกด ธรกจ FinTech ในประเทศไทย ยงมจ านวนจ ากดทงในแงรปแบบบรการและจ านวนผประกอบการ โดยสวนใหญเปนการใหบรการรบช าระเงน/โอนเงนผานชองทางอเลกทรอนกส แตกมแนวโนมจะเพมขนอยางรวดเรวเนองจากรฐบาลมนโยบายสนบสนนการพฒนานวตกรรมทางการเงน ตวอยางรปแบบบรการรบช าระเงน/โอนเงนของ FinTech เชน ระบบการช าระเงนออนไลนของ Paypal ทมบรการรบช าระเงนคาสนคาหรอบรการทางออนไลนจากกระเปาเงนอเลกทรอนกส (e-Wallet) ทลกคาเตมเงนไว ผลทตามมา คอ ท าใหเกดการแขงขนมากขนในภาคธรกจการเงนการธนาคาร เพราะตลาดการใหบรการทางการเงนจะมผใหบรการทางการเงนทไมใชธนาคาร (Non-bank) จ านวนเพมขน อยางไรกด เนองจาก FinTech ยงเปนการบรการรปแบบใหมทยงไมไดมการก ากบดแลอยางชดเจนซงอาจกอความเสยงใหกบประชาชนผบรโภคไดดวยความเปลยนแปลงทเกดขนภาครฐ

๕

จ าเปนทจะตองเตรยมความพรอมของประชาชนในการตระหนกถงความเสยง ขอดขอเสย และการใชงานใหเกดประโยชนอยางมประสทธภาพ

ภาพท ๒ ตวอยางผประกอบการในตางประเทศทประยกตใชเทคโนโลยในการบรการทางการเงนตาง ๆ

ทมา: http://www.businessinsider.com/fintech-ecosystem-overview-2016-1 (ขอมล ณ วนท ๑ กรกฎาคม ๒๕๕๙)

ข) ความไมแนนอนของวกฤตเศรษฐกจและการเงน ในชวง ๓๐ กวาปทผานมา วกฤตการเงนเกดขนจ านวนหลายครง (ภาพท ๓) และในระยะหลง

ไดสรางความเสยหายอยางมากในเชงเศรษฐกจและสงคมตอภาคธรกจ ครวเรอน และเศรษฐกจในวงกวาง ตวอยางเชน วกฤตการเงนโลกในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๐ ถง พ.ศ. ๒๕๕๒ ท าใหประชาชนสหรฐอเมรกาตกงานราว ๆ ๘.๘ ลานต าแหนงงาน และท าใหครวเรอนชาวสหรฐอเมรกา มความมงคงรวมลดลงถง ๑๙.๒ ลานลานดอลลารสหรฐ (USD) ความสามารถในการช าระหนแยลงโดยสดสวนหนสนครวเรอนตอรายไดเพมขนจากรอยละ ๗๐ ในป พ.ศ. ๒๕๒๓ เปนรอยละ ๑๓๐ ในชวงวกฤตการเงนดงกลาว ในขณะทรายไดเฉลยของครวเรอนทเคยสงถง ๕๓,๒๕๒ ดอลลารสหรฐ (USD) ในป พ.ศ. ๒๕๔๒ ลดลงมาอยท ๔๙,๔๔๕ ดอลลารสหรฐ (USD) ในป พ.ศ. ๒๕๕๓ (The Department of the Treasury, ๒๐๑๒)

สวนวกฤตเศรษฐกจและการเงนในประเทศไทยเมอป พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดสรางความเสยหายแกผซอบาน นกพฒนาทดน สถาบนการเงน นกลงทนในตลาดหลกทรพย รวมถงประชาชนและเศรษฐกจโดยรวมทงน หากพจารณาสถตคดลมละลายในชวง ๑๐ ปหลงวกฤตเศรษฐกจ (ภาพท ๔) ชใหเหนวา จ านวนคดลมละลายใหมทมการยนฟองตอศาลลมละลายกลางมจ านวนไมนอยในแตละป ซงสะทอนไดถงความออนแอของครวเรอนไทย (รวมนตบคคล) ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ โดยสวนหนงนาจะเปนผลพวงจากการตดสนใจลงทนทผดพลาดในชวงกอนเกดวกฤตการณเศรษฐกจและความไมมเสถยรภาพทางการเงนทดพอทจะตานทานผลกระทบจากปญหาเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ จนท าใหไมสามารถช าระคนหนเงนกได๑

๑ ขอพงระวงในการใชตวเลขจ านวนคดในชวงเวลาดงกลาว จะเหนไดวาจ านวนคดมแนวโนมเพมขนในระยะหลง ซงนาจะเปนเพราะคดใกลคร อายความ ๑๐ ปน จากวกฤตเศรษฐกจป พ.ศ. ๒๕๔๐ จงท าใหเจาหนยนฟองกอนคดขาดอายความ (ประชาชาตธรกจออนไลน พ.ศ. ๒๕๕๓)

๖

ภาพท ๓ วกฤตการเงนตาง ๆ ทเกดขนในชวง ค.ศ.๑๙๘๐ ถง ค.ศ.๒๐๑๓

ทมา : Sidecar Capital Management LL

ภาพท ๔ จ านวนคดลมละลายใหมทมการยนฟองในแตละป

ทมา : ศาลยตธรรม, รายงานสถตคดของศาลทวราชอาณาจกร

โดยรวมแลว ผลกระทบของทงสองเหตการณไดสรางความเสยหายแกประชาชนทงทางตรงและทางออม ประชาชนโดยเฉพาะคนทอยในวยเกษยณหรอใกลเกษยณอายมรายไดนอยลง เนองจากมลคาของสนทรพยตาง ๆ ทเคยลงทนไวลดต าลงอยางรวดเรว อยางไรกด ความสญเสยเหลานจะลดนอยลงได หากประชาชนมความรทางการเงนทด รจกประเมนความเสยงและบรหารการลงทนอยางรอบคอบ ไมเกงก าไร ไมใชจายเกนตวอยางไมมเหตผล และไมฟงเฟอจนขาดวนย กรณวกฤตสนเชอซบไพรมในสหรฐอเมรกา เปนตวอยางเหตการณทตอกย าถงความจ าเปนและความส าคญของการมความรทางการเงนเพอใหสามารถอยรอดไดในตลาดการเงนทมความซบซอน อนง ปญหาซบไพรมแสดงให เหนไดชดทงในแงของการพฒนานวตกรรมทางการเงนดวยการแปลงสนทรพยเปนทน (Securitization) ในรปของตราสารหนซงใชสนเชออสงหารมทรพยประเภทดอยมาตรฐานเปนสนทรพยค าประกน (Collateralized Debt Obligation : CDO) และการออกอนพนธทเรยกวา Credit Default Swaps (CDS) และการทประชาชนผกยมเงนขอสนเชอเพอซอบานทง ๆ ทไมมความสามารถในการช าระคนเงนกและยงตองเสยดอกเบยเงนกในอตราทสง

416 994 1,573 1,906

5,6838,021

13,24415,380

16,77018,525

0

5,000

10,000

15,000

20,000

2542 2543 2544 2545 2547 2548 2549 2550 2551 2552

๗

ค) ภยคกคามดานความปลอดภยของสารสนเทศ ภยคกคามดานความปลอดภยของสารสนเทศมกเกดขนควบคไปกบการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

แมวาอนเตอรเนตมประโยชนอยางมากในการตดตอสอสารระหวางกนบนระบบออนไลนแตกมความเสยง ในการใชงาน โดยเฉพาะระบบการช าระเงนออนไลนซงเผชญกบความทาทายจากภยคกคามทางโลกไซเบอร (Cyber Threat) ซงสามารถสรางความเสยหายเปนมลคามหาศาลแกผใชและระบบการช าระเงนโดยรวมของประเทศไดหากไมมการเฝาระวงและหามาตรการปองกนลวงหนา อนง ในระยะหลง ภยคกคามดานไซเบอรทงของไทยและตางประเทศ มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ส าหรบภยคกคามประเภทฉอฉลหรอหลอกลวงเพอผลประโยชน (Fraud) ทเกดขนในประเทศไทยนน มจ านวนรบแจงเพมขนในชวง ๓ ปทผานมา (ตารางท ๑) สวนใหญเปนในลกษณะของการหลอกลวงเอาขอมลสวนบคคลจากผบรโภคทตกเปนเหยอจากการใชบรการท าธรกรรมออนไลนบนหนาเวบไซตทผไมประสงคดปลอมแปลง เลยนแบบ และแอบอาง ภยคกคามดานไซเบอรจงเปนสาเหตส าคญอกประการหนง ทประชาชนตองเลงเหนถงความเสยง ไมตก เปนเหยอ และมความรทปองกนตนเองจากภยคกคามดานไซเบอร ซงจะชวยลดโอกาสทจะประสบกบ ความเสยหายลงได

ตารางท ๑ สถตภยคกคามดานสารสนเทศในประเทศไทย ประเภทภยคกคาม 2556 2557 2558 ม.ค.-พ.ค. 2558 ม.ค.-พ.ค. 2559

เนอหาทเปนภย (Abusive Content) 13 8 8 2 0

การโจมตสภาพความพรอมใชงานของระบบ (Availability) 10 8 6 0 0

ฉอโกงหรอหลอกลวงเพอผลประโยชน (Fraud) 694 1,007 1,141 503 496

ความพยายามรวบรวมขอมลของระบบ (Information Gathering) 8 29 0 0 0

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (Information Security) 0 4 1 1 0

ความพยายามจะบกรกเขาระบบ (Intrusion Attempt) 316 504 664 324 241

การบกรกหรอเจาะระบบไดส าเรจ (Intrusion) 631 709 1,005 323 497

โปรแกรมไมพงประสงค (Malicious Code) 73 1,738 1,546 644 572

อนๆ (Others) 0 0 0 0 0

รวม 1,745 4,007 4,371 1,797 1,806

ทมา : ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน)

ง) การขยายตวของหนสนภาคครวเรอน หนสนภาคครวเรอนไทยนบเปนปญหาเรอรงในสงคมไทย โดยผลของการกอหนเกนตวสงผล

กระทบตอเศรษฐกจมหภาคและเสถยรภาพของระบบการเงนไดโดยเฉพาะในภาวะทรายไดชะงกงน (Income Shock) ซงท าใหผมหนสนสญเสยความสามารถในการรกษาระดบการบรโภคและความสามารถ ในการช าระหน และสงผลกระทบตอฐานะทางการเงนของสถาบนการเงน อนเปนผลท าใหสถาบนการเงนตองปลอยสนเชอดวยความระมดระวงมากยงขน ซงจะเปนอปสรรคตอการเขาถงแหลงเงนทนของภาคครวเรอนและเอกชน และสงผลกระทบตอการบรโภคและการลงทนของภาคครวเรอนและธรกจเอกชน รวมถงสงผลกดดนตอการขยายตวทางเศรษฐกจไดในทสด

แมวารฐบาลพยายามแกปญหาหนสนและความเดอดรอนของประชาชนผานมาตรการตาง ๆ ของภาครฐ เชน โครงการแกปญหาหนภาคประชาชนดวยการโอนหนนอกระบบเขาสระบบ การจ าหนาย หนสญของเกษตรกร การแกปญหาหนสนครและบคลากรทางการศกษา กเปนแคเพยงการแกปญหา

๘

ทปลายเหตและชวยประชาชนไดเพยงระยะสน ไมสามารถท าใหคนไทยจ านวนมากหลดพนจากวงจรหนสนได นอกจากนน ในภาวะทเศรษฐกจไทยและโลกก าลงชะลอตว รฐบาลตาง ๆ พยายามกระตนเศรษฐกจ ดวยการด าเนนนโยบายกระตนการบรโภคหรอการใชจายของประชาชนในลกษณะตาง ๆ ซงอาจท าใหประชาชนบางสวนขาดความระมดระวงในการใชจายและการกอหนเพมขน

หากพจารณาหนสนของภาคครวเรอนทงประเทศในชวงระหวางป พ.ศ. ๒๕๔๗ ถง พ.ศ. ๒๕๕๘ จะเหนไดวา ภาคครวเรอนมการกยมเงนจากสถาบนการเงนในระบบรวมกนเพมขนจาก ๓.๐๔ ลานลานบาทในป พ.ศ. ๒๕๔๗ เปน ๑๑.๐๔ ลานลานบาทในป พ.ศ. ๒๕๕๘ คดเปนอตราการเตบโตเฉลยทรอยละ ๑๒.๔๔ ตอป และหากเปรยบเทยบกบขนาดของเศรษฐกจไทยในแตละป พบวา สดสวนหนสนของภาคครวเรอนตอมลคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองจากรอยละ ๔๓.๖๙ ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนรอยละ ๘๑.๖ ในป พ.ศ. ๒๕๕๘ (ภาพท ๕) นอกจากนน เมอพจารณาหนสนเฉลยของครวเรอนทมหนสนในชวงระหวางป พ.ศ. ๒๕๔๗ ถงป พ.ศ. ๒๕๕๔ โดยใชขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พบวาในป พ.ศ. ๒๕๕๔ ครวเรอนไทยทมหนสนไดกอหนสนเพมขนประมาณ ๑.๕ เทาของหนสนของครวเรอนทมหนในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ซงเปนการตอกย าถงความนาเปนหวงเกยวกบภาวะหนสนของครวเรอนซงนาจะมความรนแรงขนในอนาคตโดยเฉพาะในภาวะทเศรษฐกจไทย ทยงคงชะลอตวและประชาชนยงไมมการบรหารจดการทางการเงนทดและขาดวนยทางการเงน

นอกจากน เสถยรภาพทางการเงนของครวเรอนไทยคอนขางเปราะบางในชวงหลายปทผานมานบตงแตเกดวกฤตการเงนโลก สวนหนงเปนเพราะรายไดของครวเรอนเตบโตในอตราทชะลอตวลง ในขณะทมการกอหนเพมขน โดยจะเหนไดวา หนสนเฉลยของครวเรอนเตบโตในอตรารอยละ ๓.๘๓ ตอปจากทเคยมหนสนประมาณ ๑.๓๕ แสนบาทในป พ.ศ.๒๕๕๔ เพมเปน ๑.๖๓ แสนบาทและ ๑.๕๖ แสนบาทในป พ.ศ. ๒๕๕๖ และ พ.ศ. ๒๕๕๘ ตามล าดบ ในขณะทรายไดเฉลยของครวเรอนเตบโตเพยงรอยละ ๓.๗๔ เทานน (ภาพท ๖) ฉะนน หากครวเรอนไทยยงคงกอหนเพมอยางตอเนองโดยทไมมการวางแผนทางการเงนหรอมการบรหารจดการทางการเงนอยางรอบคอบและระมดระวง ยอมสมเสยงทจะประสบกบปญหาทางการเงนและขาดสภาพคลองซงท าใหไมสามารถช าระหนคนไดและจ าตองผดนดช าระหนจนกลายเปนหนทไมกอใหเกดรายได (Non-Performing Loan: NPLs) ในทสด หากปญหาหนเสยมความรนแรงและลกลามในวงกวางจะสงผลกระทบตอฐานะทางการเงนของสถาบนการเงนตาง ๆ ดงเชนทปรากฏในชวงวกฤตการณเงนป พ.ศ. ๒๕๔๐

๙

ภาพท ๕ สดสวนหนสนภาคครวเรอนตอ GDP และหนสนเฉลยเฉพาะครวเรอนทมหนสน

หมายเหต : ๑) สดสวนหนสนภาคครวเรอนตอ GDP คอ สดสวนเงนใหกยมแกภาคครวเรอนของสถาบนการเงนตาง ๆ ตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ซงค านวณโดยใชขอมลของธนาคารแหงประเทศไทยและส านกคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (NESDB)

๒) หนสนเฉลยตอครวเรอน คอ หนสนเฉลยเฉพาะของครวเรอนทมหน ซงค านวณโดยส านกงานสถตแหงชาต ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานสถตแหงชาต และ NESDB

ภาพท ๖ รายไดเฉลยของครวเรอน

ทมา : ส านกงานสถตแหงชาต ส าหรบปญหาหนสนภาคครวเรอนนน หนสนของครนบเปนตวอยางปญหาหนสนทม การกลาวถงกนมายาวนาน ท งน จากการศกษาปญหาหนสนครไทยโดยใชขอมลหนสนคร ของกระทรวงศกษาธการในป พ.ศ. ๒๕๕๕ (อจฉรา โยมสนธ (๒๕๕๘)) พบวา ครมหนสนรวมกนกวา ๑.๒ ลานลานบาท แบงเปนหนสหกรณออมทรพยคร ๗ แสนลานบาท (๔๖๐,๐๐๐ คน) หนโครงการเงนกสมาชกกองทนเพอการฌาปนกจสงเคราะหชวยเพอนครและบคลากรทางการศกษา (ช.พ.ค.) ๑ - ๕ รวม ๑.๕ แสนลานบาท (๓๐๐,๐๐๐ คน) หนโครงการพฒนาชวตคร ๕๐,๐๐๐ ลานบาท (๖๐,๐๐๐ คน) หนกองทนหมนเวยนเพอการแกปญหาหนสนคร ๑,๐๐๐ ลานบาท

43.6

9

44.4

1

51.7

0

57.9

0 66.2

0 76.3

1

81.5

7

160,781181,033 184,330

221,199241,760

0102030405060708090100

030,00060,00090,000

120,000150,000180,000210,000240,000270,000300,000

2547 2549 2550 2552 2554 2556 2558

(%)(บาท/ครวเรอน)

สดสวนหนสนภาคครวเรอนตอ GDP (แกนขวา) หนสนเฉลยตอครวเรอน (แกนซาย)

23,236 25,194 26,915

134,900

163,087 156,770

020,00040,00060,00080,000

100,000120,000140,000160,000180,000

2554 2556 2558

รายไดเฉลย (บาท/เดอน/ครวเรอน) หนสนเฉลย (บาท/ครวเรอน)

อตราเตบโตเฉลย = 3.83%

อตราเตบโตเฉลย = 3.74%

๑๐

แมครโดยเฉลยมรายไดและเงนออมสงกวาครวเรอนโดยทวไป แตกลบมภาระหนสนทตองจายในระดบทสงกวา กลาวคอ ครมสดสวนหนสนตอรายไดอยท รอยละ ๔๕.๓๒ (เทยบกบภาระหนสนตอรายไดของครวเรอนไทยทงประเทศโดยเฉลยอยท รอยละ ๒๗) และประมาณหนงในสของครอยในภาวะชกหนา ไมถงหลง สาเหตส าคญทท าใหครมหนสนมากและขาดความมนคงทางการเงน คอ การเขาถงสนเชอไดงายแตขาดความรทางการเงนอยางเขาใจ อยางไรกดทผานมา หลายหนวยงานท าโครงการรวมกบโรงเรยนรวมกนมากกวาหมนโรงเรยน แตปญหาหนสนเดมกยงคงอยซงอาจจะเนองจากปจจยแวดลอมอนทกดดนสถานะความเปนอยของครท าใหปญหาหนสนคงเดม ดงนน การใหความรทางการเงนแบบเดมจงอาจจะไมใชวธการทเหมาะสม จ าเปนตองเพมการเสรมสรางวนยทางการเงนตามหลกปรชญาพอเพยงอกดวย นอกจากนกระบวนการพจารณาใหเงนกยมของสถาบนการเงนชมชน๓ยงขาดประสทธภาพและคณภาพอยางเพยงพอในการพจารณาความเสยงและความสามารถในการช าระหนของผก ดงนน การเชอมโยงฐานขอมลของสถาบนการเงนชมชนกบบรษท ศนยขอมลเครดตแหงชาต จ ากด (NCB) จงเปนสงจ าเปนอยางยง

จ) ประชากรวยท างานก าลงจะเขาสสงคมผสงอายอยางเตมรปแบบและบางสวนข าด การตระหนกถงความจ าเปนในการออมเพอการเกษยณอาย ซงจะกอภาระการคลงดานสวสดการสงคมมากขน

ความเจรญกาวหนาทางการแพทยและการใสใจเรองสขภาพท าใหอตราการตายของคนลดลงและท าใหคนมอายยนยาวมากขนซงเปนสาเหตส าคญทท าใหโครงสรางประชากรของไทยเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวในชวงหลาย ๑๐ ปทผานมา ดวยเหตน ท าใหประเทศไทยจะเรมเขาสการเปนสงคมผสงอายตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๓ ถง พ.ศ. ๒๕๔๔ โดยในขณะนนประเทศไทยมประชากรอาย ๖๐ ปขนไป คดเปนสดสวนมากกวารอยละ ๑๐ ของประชากรทงหมด อนง จากผลประมาณการจ านวนผสงอายและดชนการสงวย (Ageing Index)๔ ของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (ภาพท ๗) บงชวา จ านวนประชากรสงอายมแนวโนมทจะสงขนอยางตอเนองในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๘ ถง พ.ศ. ๒๕๗๓ โดยรวมจะเหนไดวาประเทศไทยอยในสถานการณสงคมผสงอายและในอนาคตอนใกลนจะเรมเขาสสงคมสงวยอยางสมบรณ

๒ อจฉรา โยมสนธ (๒๕๕๘) ศกษากลมตวอยาง ๗๔ คนซงครอ คลมผ รหารและครจากโรงเรยนศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษาสถานศกษาพอเพยงและจากโรงเรยนเครอขายทเขารวมโครงการอ รมเชงปฏ ตการ “ชวตพอเพยงของครแ อยาง” ณ วดปาเหลากกหง อ าเภอมญจาคร จงหวดขอนแกน ๓ คณะกรรมาธการข เคลอนการปฏรปประเทศดานเศรษฐกจ สภาข เคลอนการปฏรปประเทศ ไดเสนอการข เคลอนการปฏรประ สถา นการเงนชมชน ซงครอ คลมถงส านกงานกองทนหม านและชมชนเมองแหงชาต กรมพฒนาชมชน พอช. กรมสงเสรมสหกรณ กรมตรวจ ญชสหกรณ และอน ๆ โดยการจดตงคณะกรรมการพฒนาระ สถา นการเงนชมชน เพอจดท าแผนแม ทการพฒนาสถา นการเงนชมชน ในการพฒนาโครงขายสถา นการเงนชมชน กองทนพฒนาระ สถา นการเงนชมชน เพอใหเกดการพฒนาสถา นการเงนชมชนในระยะยาว โดยแผนการข เคลอนการปฏรปฯ ไดน าเสนอตอประธานสภาข เคลอนการปฏรปแหงชาต เมอวนท ๒๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ ๔ ดชนการสงวยเปนคาดชนทแสดงโครงสรางการทดแทนกนของประชากรกลมผสงอาย (อาย ๖๐ ป ขนไป) ก กลมประชากรวยเดก (อายต ากวา ๑๕ ป) หากดชนการสงวยมคาต ากวา ๑๐๐ แสดงวาจ านวนประชากรสงอายมนอยกวาจ านวนเดก ในทางตรงขาม หากดชนมคาสงกวา ๑๐๐ แสดงวาจ านวนประชากรสงอายมมากกวาจ านวนประชากรเดก

๑๑

ภาพท ๗ แนวโนมจ านวนผสงอาย

ทมา : ประมาณการประชากรของประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๕๓ ถง พ.ศ. ๒๕๘๓ โดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต

อนง จากผลการส ารวจทกษะทางการเงนของไทย ป พ.ศ.๒๕๕๖ โดยธนาคารแหงประเทศไทย พบวา ผมเงนออมมสดสวนคอนขางสงถงรอยละ ๗๗.๔ ของจ านวนกลมตวอยางทงหมดและในจ านวนน เปนผทออมเงนเพอใชจายในยามชราภาพประมาณรอยละ ๔๔.๑ (ภาพท ๘) นอกจากนน ผลส ารวจยงพบวาในกลมตวอยางทมเงนออมนน รอยละ ๒๕ มการออมเงนเพอการเกษยณอายและสามารถออมเงนได ตามแผนทวางไว และรอยละ ๓๔.๓ มการออมเงนเพอการเกษยณอายแตยงไมสามารถท าไดตามแผนทวางไว อยางไรกด กลมคนทเหลออกรอยละ ๔๐.๗ สมเสยงทจะตองประสบกบปญหาฐานะทางการเงนในยาม ชราภาพ เพราะไมมการวางแผนการเงนและไมไดออมเงนเพอรองรบคาใชจายในชวงชวตหลงการเกษยณอาย

๑๒

ภาพท ๘ สดสวนของผมเงนออมและวตถประสงคของการออม (รอยละ)

หมายเหต : ค านวณจากกลมตวอยาง ๑๐,๖๒๗ ราย และจ านวนผมเงนออม ๘,๒๒๙ ราย ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย, รายงานผลการส ารวจทกษะทางการเงนของไทย ป พ.ศ. ๒๕๕๖.

โดยรวมแลว กลมคนทก าลงจะเขาสชวงวยสงอายและเกษยณจากชวตการท างาน เปน อกกลมคนหนงทนาเปนหวง หากขาดการเตรยมตวในเรองของการออมเงนเพอรองรบชวงชวตภายหลงจากการเกษยณ ยอมจะกลายเปนปญหาทางสงคมไดและเปนภาระทางการคลงหากรฐบาลตองจดสรรเงนงบประมาณจ านวนมากเปนสวสดการแกผทชราภาพแทนทจะน าไปใชพฒนาประเทศดานอน ๆ ทงน จากประมาณการงบประมาณรายจายของรฐบาลในการสรางหลกประกนทางรายไดกรณชราภาพใหแกประชาชน ในป พ.ศ.๒๕๖๓ และ พ.ศ.๒๕๖๘ นน ส านกงานเศรษฐกจการคลงคาดวารฐบาลจะตองจดสรรงบประมาณในการดแลผสงอายและสรางหลกประกนทางสงคมกรณชราภาพเพมขนตอเนอง โดยจะเพมขนเปน ๑.๗๔ แสนลานบาท ในป พ.ศ. ๒๕๖๓ และ ๒.๔๑ แสนลานบาท ในป พ.ศ. ๒๕๖๘ จากเดมทใชงบประมาณ ๑ แสนลานบาทในป พ.ศ. ๒๕๕๘ (ภาพท ๙) นอกจากนสดสวนงบประมาณรายจาย ดานหลกประกนทางรายไดกรณชราภาพมแนวโนมสงขนเมอเทยบกบงบประมาณรายจายทงหมด ซงหมายความวารฐตองกนเงนงบประมาณในสดสวนทมากขนเปนรายจายเพอดแลผสงอายและเปนหลกประกนทางรายไดกรณผชราภาพแทนทจะน าไปใชลงทนพฒนาขดความสามารถของประเทศ

มเงนออม, 77%

ไมมเงนออม, 23%

มเงนออม

ไมมเงนออม

44.1

31.4

10.6

6.1

3

2.4

1.6

0.9

0 10 20 30 40 50

ใชจายในยามชรา

ฉกเฉน/เจบปวย

บรหารรายรบ รายจายตามฤดกาล

การศกษา

จดหาเครองอ านวยความสะดวก

เพอมบานเปนของตวเอง

ขอค (ค าประกนเงนก)

อนๆ

วตถประสงคการออม

๑๓

ภาพท ๙ ประมาณการรายไดรฐบาลและรายจายสวสดการผสงอาย ในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๕ ถง พ.ศ. ๒๕๖๔

หมายเหต : ๑) ไมรวมงบประมาณส าหรบการจายเงนเบยหวดบ าเหนจบ านาญขาราชการเนองจากพจารณาวาเปน

Deferred Income Payment ๒) รฐใหเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมกรณชราภาพและสงเคราะหบตรในอตรารอยละ ๑ ของคาจาง

ซงในทางปฏบตส านกงานประกนสงคมน าเงนสมทบดงกลาวจายในกรณสงเคราะหบตรจงไมมงบประมาณกรณชราภาพในสวนน

๓) เงนสมทบเขา กบข. ก าหนดใหปรบเพมทก ๔ ปตามการปรบฐานเงนเดอนขาราชการ ๔) เบยยงชพผสงอายก าหนดใหเปนอตราเดม ๖๐๐ – ๑,๐๐๐บาทตลอดชวงระยะเวลาทประมาณการ ทมา : คณะท างานขบเคลอนการปฏรปการออมเพอการชราภาพ, การปฏรประบบการออมเพอการชราภาพ. (ประมาณการ

โดยส านกนโยบายเศรษฐกจการคลง (สศค.) ณ วนท ๑๐ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๙)

ฉ) พฤตกรรมการอานทไมสอดรบกบพลวตความเปลยนแปลงของเศรษฐกจและเทคโนโลย ในยคเศรษฐกจสรางสรรคซงเนนความรและนวตกรรมนน ทกษะดานการอานเปนทกษะส าคญ

หนงในบรรดาทกษะทมความจ าเปนส าหรบการเรยนรตลอดชวต (Lifelong Learning) และเปนทกษะส าหรบการด ารงชวตในศตวรรษท ๒๑ (21st Century Skills) ซงเนนใหแตละบคคลแสวงหาความรและเรยนรไดดวยตนเอง ซงแตกตางจากยคทโรงงานอตสาหกรรมเฟองฟ ทกษะความเปนผเชยวชาญอาจจะมความส าคญมากกวาทกษะชวต (Life Skill) อยางไรกดในยคแหงการเรยนรในปจจบน การอานมความส าคญไมเพยงแตท าใหไดรบขอมลขาวสารทเกยวกบบรบทของโลกทเปลยนแปลงไปจากแหลงความรตาง ๆ แตยงสรางภมปญญาและภมคมกนทางปญญาทจะชวยใหสามารถเตรยมพรอมรบมอกบความเปลยนแปลงและผลกระทบทจะเกดขน ซงเปนปจจยส าคญตอการพฒนาประเทศอยางยงยน

อยางไรกด จากผลส ารวจพฤตกรรมการอานของคนไทยนน ส านกงานสถตแหงชาต พบวา คนไทยโดยเฉลยใชเวลาในการอานเพยง ๖๖ นาทตอวนในป พ.ศ. ๒๕๕๘ เพมขนจาก ๓๕ นาทตอวนในป พ.ศ. ๒๕๕๔ แมคนไทยจะใชเวลาในการอานเพมขน แตกยงออนดอยกวาประเทศเพอนบานในอาเซยน ซงอานหนงสอจ านวนมากกวาคนไทยหลายเทาตว กลาวคอ คนไทยอานหนงสอเฉลยเพยง ๕ เลมในขณะทคนเวยดนามอาน ๖๐ เลม คนสงคโปรอาน ๔๕ เลม และคนมาเลเซยอาน ๔๐ เลมใน ๑ ป ฉะนน หากประเทศไทยไมมการปรบเปลยนวธการเรยนรและแสวงหาความรใหม ยอมท าใหคนรนใหม ๆ ขาดทกษะ

109,132 111,753

173,960

241,746

4.24 4.114.77 4.52

0.81 0.80 0.96 0.93

0.00

3.00

6.00

9.00

12.00

15.00

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

2558 2559 2563 (ประมาณการ) 2568 (ประมาณการ)

งบประมาณดานการชราภาพ (ลานบาท) รอยละตองบประมาณ รอยละตอ GDP

๑๔

ทส าคญส าหรบการเรยนรตลอดชวงชวตและยากตอการใชชวตอยางมความสขในโลกทมความเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

๑.๓ ภาพรวมของระดบความรทางการเงนและวนยทางการเงนของคนไทย ก) ระดบความรทางการเงนของคนไทยคอนขางต า การวเคราะหระดบความรทางการเงนของคนไทยในหวขอนจะยดผลการส ารวจของ

๒ หนวยงานหลก เนองจากมการส ารวจกลมตวอยางจ านวนมาก ประกอบดวย (ก) ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ซงรวมกบส านกงานสถตแหงชาตในการส ารวจระดบทกษะทางการเงน (Financial Literacy) ของ คนไทยจ านวน ๑๐,๖๒๗ ราย ในป พ.ศ. ๒๕๕๖ ตามกรอบการวดผลขององคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development : OECD) ใน ๓ ดาน ไดแก ความรทางการเงน พฤตกรรมทางการเงน และทศนคตทางการเงน๕ และ (ข) ส านกงานเศรษฐกจการคลง (สศค.) ซงรวมกบมลนธสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง (มลนธ สวค.) ในการส ารวจความรทางการเงนของคนไทยจ านวน ๕,๓๑๘ คนในป พ.ศ. ๒๕๕๖ ในสามดานเชนเดยวกบ ธปท. แตเนนวเคราะหความรทางการเงนของประชาชนตามกลมอาชพเปนหลก ผลการส ารวจของทงสองหนวยงานโดยสงเขปสรปไดดงน

ความรทางการเงนของคนไทยโดยเฉลยอยในเกณฑคอนขางตา : การศกษาของ ธปท. ชวาคนไทยดอยความรทางการเงน โดยมคะแนนเฉลยไมถงครงหนงของคะแนนเตม (ตารางท ๒) และคนไทยมากกวารอยละ ๓๐ มคะแนนความรทางการเงนอยในเกณฑต า ในขณะท สศค. พบวา คนไทยสวนใหญประมาณรอยละ ๗๓ มความรทางการเงนอยในระดบปานกลางคอนขางต าถงต าทสด (ภาพท ๑๐)

คนไทยมคะแนนทกษะทางการเงนแยกวาคะแนนเฉลยของ ๑๔ ประเทศทรวมโครงการสารวจทกษะทางการเงนกบ OECD๖ โดยคนไทยมคะแนนเฉลยอยท๑๒.๙ (รอยละ ๕๘.๕ ของคะแนนเตม) ในขณะทคะแนนทกษะทางการเงนเฉลยของ ๑๔ ประเทศอยท ๑๓.๗ คะแนน (รอยละ ๖๒.๓)

ตารางท ๒ คะแนนทกษะทางการเงนโดยเฉลยของคนไทย

ทมา : ศนยคมครองผใชบรการทางการเงนธนาคารแหงประเทศไทย, รายงานผลส ารวจทกษะทางการเงนของไทย ป พ.ศ. ๒๕๕๖.

๕ ความรทางการเงนหรอทกษะทางการเงน (Financial Literacy) ตามค านยามของ OECD คอ การตระหนก ความรความเขาใจ ความเชยวชาญความช านาญทศนคตและพฤตกรรมในลกษณะทมผลให คคลเกดการตดสนใจทางการเงนทด และในทสดจะชวยสงผลให คคลมสขภาพทางการเงนทด ๖ ประเทศทเขารวมโครงการส ารวจก OECD ประกอ ดวยประเทศอล าเนย อารเมเนย เชครพ ลค เอสโตเนย เยอรมน ฮงการ ไอรแลนด มาเลเซย นอรเวย เปร โปแลนด แอฟรกาใต สหราชอาณาจกร และหมเกาะ รตชเวอรจน

คะแนนเฉลย % ตอคะแนนเตม คะแนนต าสด คะแนนสงสด/คะแนนเตม ทกษะทางการเงน ๑๒.๙ ๕๘.๕ ๑ ๒๒ ๑) ความรทางการเงน ๓.๗ ๔๖.๘ ๐ ๘ ๒) พฤตกรรมทางการเงน ๕.๙ ๖๕.๖ ๐ ๙ ๓) ทศนคตทางการเงน ๓.๒ ๖๔.๕ ๑ ๕

๑๕

ภาพท ๑๐ สดสวนกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบความรทางการเงนภาคประชาชนป พ.ศ. ๒๕๕๖

ทมา : สศค. และมลนธ สวค., บทสรปผบรหาร โครงการการใหความรทางการเงนแกประชาชนป พ.ศ. ๒๕๕๖

กลมคนทควรไดรบการเอาใจใสเปนพเศษเนองจากมระดบความรทางการเงนตากวากลมอน โดยพจารณาตามแตละมตตาง ๆ ดงน

มตเชงพนท : ประมาณครงหนงของจงหวดทงหมดในประเทศไทยมผลการส ารวจทกษะทางการเงนอยในเกณฑต าทงน จงหวดทอยชายขอบของภาคและหลายจงหวดทอยหางไกลจากจงหวดศนยกลางธรกจของภาคควรไดรบการเอาใจใสเปนพเศษ (ภาพท ๑๑)

มตดานอาย : กลมคนวยเรยนทมอายระหวาง ๑๕ – ๑๙ ป และกลมคนวยเกษยณทมอายตงแต ๖๐ ปขนไปเปนกลมทมทกษะความรทางการเงนต ากวากลมอาย ๒๐ - ๕๙ ป

มตดานระดบการศกษา : กลมคนทมการศกษานอยโดยเฉพาะในระดบทต ากวามธยมศกษาเปนกลมทควรไดรบการเอาใจใสเปนพเศษ

มตดานรายได : ผทมรายไดต าเปนกลมทควรไดรบการเอาใจใสเปนพเศษ เพราะคนกลมนมกไมมรายไดเหลอทจะน าไปจดสรรเปนเงนออมและไมคดถงการวางแผนทางการเงน

มตดานอาชพ : ลกจางเอกชน เกษตรกร แมบาน สอมวลชน รวมถงผทมอาชพอสระและมรายไดต า หรอผทท าธรกจสวนตว เปนกลมทมระดบความรทางการเงนคอนไปในทางต า โดยเฉพาะในกลมทไมไดอยในระบบความคมครองหรอไมมหลกประกนทางสงคมจากการท างาน จงควรไดรบความเอาใจใส เปนพเศษ

ผทมความรทางการเงนตามกขาดความรทางการเงนในหลายดาน เชน การออมเงน การจดท าบญชการเงนสวนตว การจดท าแผนทางการเงน การบรหารจดการรายจาย การลงทนในผลตภณฑทเหมาะสม

2.86%

25.69%

44.19%

22.38%

4.17%0.71%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

ต าทสด ต า ปานกลาง… ปานกลาง… สง สงทสด

๑๖

ภาพท ๑๑ แผนทประเทศไทยแสดงระดบทกษะทางการเงนรายจงหวดและจงหวดทมคะแนนทกษะทางการเงนในเกณฑต าในแตละภาค

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย, รายงานผลการส ารวจทกษะทางการเงนของไทย ป ๒๕๕๖.

ข) วนยทางการเงนมแนวโนมแยลง วนยทางการเงนนบเปนหลกการพนฐานทจะท าใหประชาชนมภมคมกนและสามารถรบมอกบ

วกฤตการณตาง ๆ ไดโดยไมท าใหตองประสบกบความเสยหายอยางสนเชง อยางไรกด วนยทางการเงน เปนหลกคดทวดเปนตวเลขมาตรฐานเพอเปรยบเทยบใหเหนไดยาก แตรายงานฉบบนท าการประเมน โดยออมจากระดบภมคมกนหรอพฒนาการในการสรางภมคมกน เชน สดสวนเงนออมตอรายไดของครวเรอนและสดสวนภาระหนตอรายได

หากพจารณาตวชวดทงสองขางตน โดยรวมพบวาในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๒ เปนตนมา วนยทางการเงนของคนไทยมแนวโนมแยลงเลกนอย ประการทหนง คนไทยโดยเฉลยมการออมเงนคดเปนสดสวน ทนอยลงเมอเทยบกบรายไดพงจบจายใชสอยสวนบคคล (Disposable Personal Income) จากรอยละ ๑๐ ในป พ.ศ. ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๘.๖ ในป พ.ศ. ๒๕๕๗ ทง ๆ ทโดยเฉลยมการออมเงนจ านวนเพมขนจาก ๘,๕๗๖ บาทตอคนในป พ.ศ. ๒๕๕๒ เปน ๙,๕๖๑ บาทตอคนในป พ.ศ.๒๕๕๗ (ภาพท ๑๒) ซงสะทอนไดวาคนไทยเฉลยมการใชจายเพมขนในชวงทผานมา ประการทสอง แมวาภาพรวมภาระหน (หนเงนตนและดอกเบย) ของครวเรอนไทยเมอเทยบกบรายไดไมเปลยนแปลงมากนกในชวงทผานมาและอยในระดบรอยละ ๒๗ - ๒๘ เทานน แตพจารณาตามชนรายไดปรากฏวา ครวเรอนจนทสดมความเปราะบางและนาเปนหวงมากทสด ในแงของความสามารถในการช าระหน (Debt Serviceability) ในอนาคตโดยจะเหนไดจากสดสวนภาระหนตอรายไดของครวเรอนกลมนทมคาสงถงรอยละ ๔๗ - ๔๙ (ภาพท ๑๓) หากครวเรอนจนทสดกลมนไมยดหลกการของความพอเพยงและความมเหตผลตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy Philosophy) และยงคงใชจายโดยขาดความรอบคอบและไมพยายามเกบออมส าหรบใชในยามฉกเฉนจน ท าใหตองผดนดช าระหน ยอมสงผลกระทบตอฐานะทางการเงนของสถาบนการเงนทปลอยก และความสามารถในการเขาถงแหลงเงนกเพมจากสถาบนการเงนซงจะกระทบตอการบรโภคและการลงทน

๑๗

นอกจากนน หากจะประเมนวาคนไทยไดมการวางแผนทางการเงนเพอรองรบการเกษยณอายแลวหรอไม การส ารวจของ ธปท. ชวามคนไทยเพยงสวนนอยจ านวนหนงในสของกลมตวอยางทงหมดไดมการวางแผนทางการเงนและสามารถท าไดตามแผน ในขณะทอกกลมตวอยางสามในสยงไมสามารถท าไดตามแผนทวางไวหรอแมกระทงยงไมเคยคดหรอวางแผนมากอน (ภาพท ๑๔)

ภาพท ๑๒ การออมเงนของภาคครวเรอน

ทมา : ส านกบญชประชาชาต ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาพท ๑๓ สดสวนภาระหนตอรายได จ าแนกตามชนรายได

ทมา : อธภทร มทตาเจรญและคณะ (๒๕๕๘)

5.56.5

10.7

8.910 9.6 9.4

8.5 88.6

0

2

4

6

8

10

12

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557

เงนออมสวนบคคล (บาทตอคน - แกนซาย)รอยละการออมสวนบคคลตอรายไดพงจบจายใชสอย (% - แกนขวา)

28

49

2824 24 24

28

47

2925 23 23

27

49

3025 23 23

0

10

20

30

40

50

60

รวม กลมครวเรอนจนทสด

กลมท 2 กลมท 3 กลมท 4 กลมครวเรอนรวยทสด

2552 2554 2556

๑๘

ภาพท ๑๔ การออมเพอเกษยณอายเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม (หนวย : รอยละของกลมตวอยางทมเงนออม)

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย, รายงานผลการส ารวจทกษะทางการเงนของไทย ป ๒๕๕๖.

อยางไรกด ในชวงทผานมา หนวยงานตาง ๆ เชน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) (พอช.) ไดจดท าโครงการพฒนาและกจกรรมตาง ๆ โดยมงหวงทจะชวยแกปญหาของคนและชมชนและเสรมสรางความเขมแขงของคนและชมชน แตกยงมขอจ ากดในการขยายผลไปสการแกปญหาในระดบชาต ตวอยางเชน

พอช. ด าเนนโครงการบานมนคงเพอชวยแกไขปญหาทอยอาศย คณภาพชวต และสงแวดลอมในชมชนอยางบรณาการโดยอาศยชมชนเปนแกนหลกในการแกปญหา โดยมภาคตาง ๆ เชน หนวยงานทองถน เทศบาล สถาบนการศกษา นกพฒนา ฯลฯ ใหความรวมมอและสนบสนนงานดานตาง ๆ เนองจากคนในชมชนเปนเจาของปญหา จงควรเขาใจถงปญหาของตนเอง คดคนความตองการรวมกน ก าหนดและวางแผนการพฒนาเพอแกปญหาของตนเอง (Demand driven) ดวยทรพยากรทมอยในทองถน โดยไมรอคอยแตการสนบสนนจากภายนอกหรอท าตามแผนของหนวยงาน (Supply driven) โดยรวมแลว ปจจยแหงความส าเรจของโครงการบานมนคงอยทการมสวนรวมของคนในชมชนในการสรางความเขาใจและมความเหนรวมกนของคนในชมชนรวมถงการปรบเปลยนพฤตกรรมและการสรางวนยในการออม การควบคมและตดคาใชจายทไมจ าเปนตาง ๆ และการจดระเบยบวนยในการด าเนนชวตซงเปนเงอนไขส าคญกอนทจะไดรบการสนบสนนเงนกดอกเบยต าเพอน ามาสรางบาน

สสส. ไดพยายามผลกดนแนวคดการมความสขทางการเงน (Happy Money) โดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเงนและจดการชวต กลาวคอ แนวทางในการบรหารจดการเงนทดแบบองครวมและสรางสมดลทางการเงนครอบคลมตงแตการหาวธเพมรายได ลดรายจายรวม ออมเงน กยมเงน ปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเพอสรางภมคมกนทางการเงนอยางยงยน รวมถงการปลกจตส านกดานวนยทางการเงน ทงน สสส. ไดประสานความรวมมอกบบรษทเอกชนหลายแหงทมความมงมนทจะชวยแกไขปญหาทางการเงนของพนกงาน เชน การแกปญหาการใชจายเกนตวและหนสนบตรเครดตของพนกงานของบรษท ดาสโก จ ากด ซงเปนผผลตอปกรณเครองใชส าหรบเดก การแกปญหาขาดความรทางการเงนและการใชจายเกนตวของพนกงานของบรษท พาเนลพลส จ ากด ซงเปนผผลตเอมดเอฟปารตเกลบอรด และ ไมเคลอบผวเมลามนเปนตน โดยรวมแลว ปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนการแกไขปญหาทางการเงน

วางแผนแลว และท าไดตามแผนทวาง

ไว, 25%

วางแผนแลว แตยงท าไมไดตามแผนทวาง

ไว, 34%

วางแผนแลว แตยงไมได

เรมท า, 21%ยงไมไดคดหรอวางแผน, 20%

๑๙

ของพนกงานภาคเอกชน คอ ตวผบรหารทจะตองเปนแบบอยางทดและเปนผน าในการสรางความตระหนกรในปญหาทเกดขนในองคกร ความรวมมอของหวหนางานในการสรางบรรยากาศในการท างานทเออตอการสอสารและแกไขปญหา และการสรางชองทางในการสอสารปญหาและใหค าปรกษากบพนกงาน

๑.๓ ปญหาของ “วธการใหความรทางการเงนแบบเดม” ในชวงทผานมา แมวาหนวยงานและองคกรหลายแหงในประเทศไทยพยายามจะชวยแกไขปญหา

การขาดความรทางการเงนของประชาชนกลมตาง ๆ แตการพฒนาความรทางการเงนภาคประชาชนและ การขบเคลอนการใหความรทางการเงนโดยรวมยงไมสมฤทธผลเทาทควร คนไทยโดยเฉลยมความรทางการเงนอยในเกณฑต าและยงไมเพยงพอตอการน าไปใชในชวตประจ าวน ท าใหไมสามารถบรหารจดการทางการเงนไดอยางมประสทธภาพ ทงน จดออนหรอปญหาทส าคญของวธการใหความรทางการเงนแบบเดม

ก) มหลายหนวยงานใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชน แตท างานแบบแยกสวน (Fragmented) ขาดการบรณาการงานรวมกน จงท าใหไมมความสอดประสานกนทงในแงความรวมมอและการจดท าเนอหาหลกสตรมาตรฐานรวมกน

การพฒนากจกรรมหรอโครงการใหความรทางการเงนตาง ๆ คอนขางกระจดกระจาย (Fragmented) ขาดการบรณาการการพฒนารวมกนระหวางหนวยงาน โดยทหนวยงานอสระและภาคเอกชนมการจดท าโครงการเพอใหความรทางการเงนและเสรมสรางวนยทางการเงนแกกลมเปาหมายตาง ๆ ของตนเอง ในขณะเดยวกนเนอหาสาระมกจ ากดอย ภายใตกรอบพนธกจขององคกรเทานน (ตารางท ๓) โดยทไมไดมการพฒนาหลกสตรหรอก าหนดมาตรฐานความรทางการเงนทเหมาะสมส าหรบกลมเปาหมายแตละชวงวย ซงอาจท าใหเกดความซ าซอน ไมครอบคลม และอาจไมตรงกบความตองการของประชาชนเทาทควร ตวอยางกลมเปาหมาย เชน ประชาชน นกเรยน นกศกษา คร เกษตรกร โดยทมเนอหาครอบคลมตงแตความรทวไปดานการออม การลงทน การวางแผนการเงน การบรหารความเสยง การวางแผนเกษยณ ไปถงการแกปญหาหน นอกจากนน แตละหนวยงานไดเลอกใชสอหรอรปแบบการใหความรทแตกตางกนไป เชน สอออนไลน วดทศน การอบรมและสมมนา เปนตน แตกยงไมสามารถสอสารใหเกดผลในการปรบพฤตกรรมของกลมเปาหมายได เพราะขาดการท าวจยและพฒนาเพอใหทราบถงขอมล เชงลก (Consumer Insight) ของกลมเปาหมาย จงท าใหไมมขอมลเพยงพอส าหรบการวางกลยทธในการสอสารใหมประสทธภาพและตรงกบความตองการหรอเหมาะกบวยของกลมเปาหมาย ทงในดานเนอหา (Content) วธการหรอแนวทาง (Methodology) ชองทางการสอสาร รวมถงประเภทสอทควรเลอกใชผลทตามมา คอ ภาพของการขบเคลอนการใหความรพนฐานทางการเงนและเสรมสรางวนยทางการเงนยงไมเปนการขบเคลอนองคาพยพทกภาคสวนของประเทศ (All the parts of the country)

๒๐

ตารางท ๓ กลมเนอหาความรทางการเงนของหนวยงานตาง ๆ Financial Institution/Organization

Content BOT SEC TFIIC/

1 GPF/

2 DPA/

3 CAD/

4 MOE/5 VISA

TBMA/

6

GSB & BAAC/

7

NCB/

8

Financial planning

Income generation

Saving

Investment

Credit & debt management

Protection and insurance

Getting helps & information

หมายเหต 1/ Thailand Financial Instrument Information Center (ศนยขอมลตราสารการเงนแหงประเทศไทย) 2/ Government Pension Fund (กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ หรอ กบข.) 3/ Deposit Protection Agency (สถาบนคมครองเงนฝาก) 4/ Cooperative Auditing Department (กรมตรวจบญชสหกรณ) 5/ Ministry of Education (กระทรวงศกษาธการ) 6/ The Thai Bond Market Association (สมาคมตลาดตราสารหนไทย) 7/ Government Savings Bank (ธนาคารออมสน) Bank for Agriculture and Agricultural Cooperatives

(ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร) 8/ National Credit Bureau (บรษท ขอมลเครดตแหงชาต จ ากด) ทมา : มลนธสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลงและ http://www.diy4wealth.com/ (สนบสนนโดย สสส.)

ข) มการผลกภาระหนาทไปใหเพยงบางหนวยงาน การใหความรทางการเงนของผทอยในชวงวยเรยนสวนใหญเนนบทบาทของโรงเรยนและครเปน

ตวกลางในการใหความรทางการเงนแกนกเรยน ทง ๆ ทครมภาระและหนาทความรบผดชอบในการสอนเนอหาวชาหลกตาง ๆ อยแลว ในขณะทระบบการศกษาไทยก าลงประสบกบปญหาความขาดแคลนคร โดยเฉพาะในโรงเรยนขนาดเลก๗ อกทงครไมไดมความช านาญในเนอหาทเกยวกบความรทางการเงน โดยรวมแลว การไมค านงถงความพรอมของครท าใหครผสอนมภาระการสอนเพมเตมและท าใหไมสามารถสอนเนอหาวชาหลกไดอยางเตมทซงสงผลกระทบตอประสทธภาพและคณภาพการสอนในวชาหลก อนง ความมงหวงทจะก าหนดใหความรทางการเงนเปนวชาหนงในหลกสตรการศกษาขนพนฐานไมไดเปนเพยงตวอยางเดยวทสะทอนถงภาระทเพมขนของคร แตทผานมาไดมการปรบหลกสตรโดยใหความส าคญกบความรพนฐานดานสงแวดลอม สขภาพ พลเมอง เปนตน

๗ การศกษาเรอง “ปญหาขาดแคลนครในโรงเรยนขนาดเลกแกไขอยางไรด” ของ ศภณฎฐ ศศวฒวฒน(๒๕๕๘) ชวา ในป พ.ศ. ๒๕๕๗ ส านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) มโรงเรยนขนาดเลกประมาณ ๑.๕ หมนแหงและในจ านวนน ประมาณรอยละ ๙๐ มจ านวนครไมคร ชนเรยนหรอขาดแคลนครรวมกนมากถง ๔.๓ หมนคน

๒๑

โดยรวมแลว การพฒนาความรทางการเงนของเดกและเยาวชน มกผลกภาระไปใหฝายตาง ๆ เชน คร โรงเรยน หนวยงานหรอองคกรของภาครฐและเอกชน แตไมคอยใหความส าคญกบบทบาทของ พอและแม ซงนาจะเปนจดเรมตนส าคญทสดในการใหความรแกเดกและเยาวชน

ค) สถาบนการเงนชมชนและบคลากรไมมความพรอมในการใหความรและขอมล ปญหาการขาดความรทางการบรหารจดการเงนไมไดเกดขนในระดบปจเจกบคคลเทานน

แตสถาบนการเงนชมชนตาง ๆ ทใหบรการทางการเงนแกประชาชนระดบฐานรากมกขาดความรและ ความช านาญดานการบรหารจดการทางการเงน ขาดมาตรฐานในการบรหารงานและการบรหารจดการ ความเสยงดวยเชนกน

อนง ทผานมาในระดบชมชน กลมผมรายไดนอย ผมรายไดนอยในเมอง และประชาชนทอยหางไกลในชนบท๘ ไดรวมกนจดตงองคกรการเงนชมชนขนซงมชอเรยกหลากหลาย เชน กลมออมทรพยเพอการผลต กลมสจจะสะสมทรพย ธนาคารหมบาน กลมออมทรพยชมชนเมอง เปนตน เพอเปนกลไกทจะ ลดความเหลอมล าดานโอกาสของประชาชนในการเขาถงบรการของรฐหรอของสถาบนการเงนในระบบ พฒนาสมาชกในชมชนใหเกดวนยการออม และการวางเปาหมายการพฒนาคณภาพชวตของตนเองและครอบครว รวมถงชวยเสรมสรางความเขมแขงของคนในชมชน ตลอดจนชวยพฒนาโครงขายการคมครองทางสงคมและสรางความมนคงในระดบทองถน เชน ท าหนาท ใหบรการดานการเงนเพอเปนแหลงทน ในการพฒนาอาชพ ตอยอดอาชพเดมหรอพฒนาอาชพใหม ใหบรการดานการออมและการจดการสวสดการสงคม แกไขปญหาของชมชน ฯลฯ ผานระบบชมชน พลงกลมหรอพลงชมชนซงใหความส าคญกบกระบวนการมสวนรวมในการตดสนใจและความรวมมอของคนในชมชน โดยทแตละองคกรการเงนชมชนมรปแบบการบรหารจดการทหลากหลายและมความยดหยนขนอยกบบรบทของแตละพนท

ในปจจบนสามารถแบงองคกรการเงนชมชนตาง ๆ ออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑) องคกรการเงนชมชนกงในระบบ ซงมกฎหมายรองรบ มฐานะเปนนตบคคล ไดแก สหกรณประเภทตาง ๆ กลมเครดตยเนยน กองทนหมบานและชมชนเมอง เปนตน ๒) องคกรการเงนชมชนแบบพงตนเอง โดยทชมชนรเรมด าเนนการกนเอง ไมมฐานะเปนนตบคคล ไดแก กลมออมทรพยเพอการผลต กลมออมทรพยสจจะ ธนาคารหมบาน กลมออมทรพยชมชนเมอง เปนตนในปจจบน แมวาหนวยงานทเกยวของไมไดมการจดการและเปดเผยขอมลขององคกรการเงนประเภทตาง ๆ อยางเปนระบบและเปนปจจบน แตจากการเกบขอมลจากหลายแหลง คาดวา องคกรการเงนชมชนมจ านวนรวมกนไมนอยกวา ๑.๒๕ แสนแหง และดแลสมาชกรวมกนไมนอยกวา ๓๐ ลานราย รอยละ ๔๖ ของประชากรทงประเทศ (ตารางท ๔) อยางไรกด ไมใชทกองคกรมศกยภาพเพยงพอทจะสามารถใหความรทางการเงนใหแกสมาชกในชมชนในพนทไดอยางเหมาะสม สวนหนงเปนเพราะคณะผบรหารองคกรหรอกรรมการมความรและทกษะในการบรหารจดการการเงนคอนขางจ ากด สวนใหญเปนเพยงการใหบรการทางการเงนตามสทธของสมาชกเทานน นอกจากนน องคกรการเงนชมชนสวนใหญขาดโครงสรางทเออใหเกดความยงยนและขาดการบรหารจดการอยางบรณาการ

๘ กลมผมรายไดนอย ผมรายไดนอยในเมอง และประชาชนทอยหางไกลในชน ท มลกษณะรวมทส าคญ คอ มฐานะยากจน เปนแรงงานนอกระ มรายไดไมแนนอน เปนผทเขาไมถงระ สวสดการ การ รการดานการเงน และสนเชอทจ าเปนตอการด ารงชวตและพฒนาคณภาพชวตทมอยในระ ทงรฐและเอกชน

๒๒

ตารางท ๓ จ านวนองคกรการเงนฐานรากและสมาชก จ านวนกลม/องคกร จ านวนสมาชก (ลานราย)

ธนาคารหมบาน/๑ ๑,๒๙๐ ๐.๒๔ กลมสจจะสะสมทรพย/๑ ๔๓๐ ๐.๓๔ กลมออมทรพยชมชนเมอง/๑ ๑,๕๑๙ ๐.๘๕ กลมออมทรพยเพอการผลต/๑ ๓๕,๘๙๑ ๔.๕๖ กองทนหมบานและชมชนเมอง/๒ ๗๙,๒๕๕ ๑๒.๘๐ สหกรณประเภทตาง ๆ/๓ ๗,๐๑๙ ๑๑.๔๙

รวม ๑๒๕,๔๐๔ ๓๐.๒๘

ทมา : /๑ นางสาวพรรณทพย เพชรมาก สถาบนพฒนาองคกรชมชน ป ๒๕๕๓ /๒ ส านกงบประมาณของรฐสภา, รายงานการศกษากองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต (ขอมล ณ เดอนกนยายน ๒๕๕๖) /๓ กรมสงเสรมสหกรณ (ขอมล ณ วนท ๑ มกราคม ๒๕๕๙)

นอกจากองคกรการเงนระดบฐานรากขางตนแลว กองทนการออมแหงชาตเปนอกหนวยงานหนง ทเพงไดรบการจดตงไดไมนานและมขนาดเลกทงในแงทรพยากรทางการเงนและจ านวนบคลากร จงท าให ไมสามารถขยายผลความส าเรจของโครงการใหความรทางการเงนแกประชาชนไดในวงกวาง กลาวคอ กองทนการออมแหงชาตมจ านวนพนกงานเพยง ๓๐ คน แตตองดแลสมาชกกวา ๔ แสนคน จากจ านวนแรงงานประมาณ ๒๕ ลานคน ทไมไดรบความคมครองหรอไมมหลกประกนทางสงคมจากการท างาน

ง) ขาดการวเคราะหและท าความเขาใจถงแกนของปญหาของคนในแตละกลม ในทางปฏบต การปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดความเสยงทางการเงนนบเปนหวใจส าคญของ

การสรางวนยทางการเงนแตการด าเนนงานของหนวยงานตาง ๆ ทผานมามกเปนในรปของการใหความรทางการเงนและการสรางความตระหนก (Awareness) ซงไมไดสรางแรงจงใจ (Incentive) ในการปฏบตตาม และไมท าใหเกดวนยทางการเงนได ทงน การแกปญหาหนสนของกลมคนตาง ๆ มกยงไมเนนประเดนหลก ขาดความเขาใจในแกนของปญหา เชน ครเปนหนมาก มาจากหลายสาเหตองคประกอบของความไมร การนบถอนาตาในทางสงคม วฒนธรรม เปนตน ในบางโครงการทอบรมเดกนกเรยนเปนลกษณะของการลงทนซงอนตรายมาก นอกจากนน ไมไดมการก าหนดยทธศาสตรและกลยทธแยกตามชวงอายทง ๆ ทแตละกลมวยมเรองทควรใสใจแตกตางกน

จ) ขาดการสอสารทางการตลาดในลกษณะทเปนการรณรงคระดบชาต (National Campaign) แมวาหลายหนวยงานพยายามสงสญญาณความส าคญของความรทางการเงนผานสอทงทเปนสอหลก เชน วทย โทรทศน หนงสอพมพ และสอดจทลในแพลตฟอรมตาง ๆ ทท าใหผบรโภคเขาถงขอมลขาวสารไดงายและรวดเรวในชวงหลายปทผานมา แตกไมไดมการด าเนนการอยางตอเนองและยงไมเคยม การจดท าโครงการรณรงคในระดบชาต (National Campaign) อยางตอเนองแบบบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานตาง ๆ ในการสอสารและกระตนคานยมการออมและความส าคญของวนยทางการเงน ในทางตรงกนขาม ภาคธรกจการคาใชสอโฆษณาเปนเครองมอการตลาดในการชน า ชกจง กระตนพฤตกรรม การบรโภคสนคาและบรการและย าเตอนความทรงจ าของผบรโภคอยางตอเนอง กระแสบรโภคนยมในสงคมทเกดขนยอมมผลลดทอนประสทธภาพของโครงการและความพยายามทกระตนวนยทางการเงนของคน ในสงคม

๒๓

๑.๔ แนวทางปฏบตในตางประเทศ แมวาหนวยงานทงภาครฐและเอกชนไดจดท าโครงการใหความรทางการเงนแกประชาชนอยาง

ตอเนองตามกรอบพนธกจของหนวยงาน แตกมไดมการบรณาการความรวมมอในทกภาคสวนทเกยวของแบบองครวม การทขาดการประสานรวมมอและบรณาการงานรวมกนทผานมาสวนส าคญเปนเพราะประเทศไทยยงไมมแผนแมบททจะชวยท าใหเกดการขบเคลอนโครงการใหความร และเสรมสรางวนยทางการเงนแกประชาชนไปในทศทางและแนวทางการท างานทสอดประสานระหวางหนวยงานอยางมประสทธภาพซงแตกตางจากประสบการณของตางประเทศทมแผนยทธศาสตรแหงชาต ในการยกระดบความรทางการเงนของประชาชน (ตาราง ๔ แสดงรายชอประเทศทมแผนยทธศาสตรทมความส าคญระดบชาตวาดวยความรทางการเงน อยระหวางการออกแบบหรอวางแผนแผนยทธศาสตร)

ตารางท ๔ สถานภาพของแผนยทธศาสตรวาดวยความรทางการเงน (ณ เดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๕๘)

สถานภาพของแผนฯ จ านวน (ประเทศ) รายชอ

1) แผนยทธศาสตรฯ อยระหวางการปรบปรง/แผนยทธศาสตรฯ ฉบบท ๒ อยระหวางการบงคบใช

๑๑ ออสเตรเลย สาธารณเชก ญปน มาเลเซย เนเธอรแลนด นวซแลนด สงคโปร สาธารณรฐสโลวก สเปน สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา

2) แผนยทธศาสตรฯ ฉบบท ๑ อยระหวางการบงคบใช

๒๓ อเมเนย เบลเยยม บราซล แคนาดา โครเอเชย เดนมารก เอสโตเนย กานา ฮองกง อนเดย อนโดนเซย ไอรแลนด อสราเอล เกาหล ลทเวย โมรอคโค ไนจเรย โปรตเกส รสเซย สโลเวเนย แอฟรกาใต สวเดน ตรก

3) แผนยทธศาสตรฯ อยระหวางการออกแบบ

๒๕ อารเจนตนา ชล จน โคลอมเบย คอสตารกา เอลซาวาดอร ฝรงเศส กวเตมาลา เคนยา ครกซสถาน เลบานอน มาลาว แมกซโก ปากสถาน ปารากวย เปร โปแลนด โรมาเนย ซาอดอาระเบย เซอรเบย แทนซาเนย ไทย อกานดา อรกวย แซมเบย

4) แผนยทธศาสตรฯ อยในขนตอนของการวางแผน

๕ ออสเตรย มาเซโดเนย ฟลปปนส ยเครน ซมบบเว

ทมา : OECD, National Strategies for Financial Education OECD/INFE Policy Handbook.

๒๔

ตวอยางวสยทศน พนธกจ และเปาหมายของแผนยทธศาสตรประเทศตาง ๆ National Strategy for Financial Literacy 2011 ของสหรฐอเมรกา

วสยทศน : ประชาชนชาวอเมรกนและครอบครวมสขภาวะทางการเงน (Financial Well-being) ทยงยน พนธกจ : ก าหนดทศทางเชงกลยทธส าหรบดานนโยบาย การศกษา การปฏบต การวจย และการประสานงานเพอใหประชาชนชาวอเมรกนและครอบครวมขอมลส าหรบการตดสนใจทางดานการเงนอยางชาญฉลาด เปาหมาย : 1. การเพมความตระหนกและสนบสนนใหประชาชนสามารถเขาถงการศกษาดานการเงนทมประสทธผล

สงส าคญทควรด าเนนการ คอ พยายามใหประชาชนทวไปและครอบครวมความตระหนกถงความส าคญของความรทางดานการเงน อกทง สามารถเขาถงแหลงความรทางการเงน

2. การรวบรวมองคความรทางดานความเงน ควรมการก าหนดความรและทกษะทเกยวของกบการเงนสวนบคคลซงมความจ าเปนส าหรบแตละชวงวย เพอท าใหบคคลเหลานสามารถ

ตดสนใจดานการเงนอยางชาญฉลาดเนองจากมขอมลประกอบการตดสนใจ 3. การปรบปรงโครงสรางพนฐานการศกษาทางดานการเงน พฒนาแนวทางในการจดท าเนอหา การอบรม รวมถงชองทางในการใหการศกษาเกยวกบความรทางดานการเงน นอกจากน ควรม

การสนบสนนโอกาสส าหรบการเปนหนสวนหรอการแลกเปลยนขอมล 4. การแสวงหา สงเสรม และแบงปนแนวปฏบตทมประสทธผล สนบสนนการใชการวจยและการประเมนเพอระบโปรแกรมหรอแนวการปฏบตทมประสทธภาพ

National Strategy for Financial Literacy ของแคนาดา วสยทศน: เพอเสรมสรางสขภาวะทางดานการเงนใหกบชาวแคนาดาและครอบครว ยทธศาสตร: เนนการมสวนรวมของสาธารณะ ภาคเอกชน รวมถงองคกรทไมแสวงก าไรตาง ๆ ในการเสรมสรางความรทางดานการเงนใหกบประชาชน ชาวแคนาดา รวมถงสงเสรมโอกาสใหคนเหลานสามารถบรหารจดการเงนและหนอยางฉลาด สามารถวางแผนและออมเงนส าหรบอนาคต รวมถงสามารถปองกนตนเองจากปญหาการทจรตทางดานการเงน เปาหมาย: 1. การบรหารจดการเงนและหนสนอยางชาญฉลาด

เนองจากการบรหารจดการเงนเปนสวนหนงของชวตประจ าวน ประชาชนชาวแคนาดาจงควรมความรและทกษะทางดานการเงนทแขงแกรง ทงการเรยนรทจะใชประโยชนจากเงนทหามาไดอยางเตมท การใชจายเงนอยางรอบคอบและชาญฉลาดตามความจ าเปน นอกจากน ชาวแคนาดาควรไดรบการปลกฝงอปนสยและทศนคตเชงบวกเกยวกบการบรหารจดการเงนตลอดชวงชวต รวมถงไดรบ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตเพอตอยอดความรพนฐาน รวมถงเรยนรวธทจะจดการเรองการเงนภายใตสถานการณทเปลยนแ ปลง อยตลอด

2. การวางแผนและเกบออมส าหรบอนาคต สวนส าคญของความรทางดานการเงนคอการตงเปาหมายทางการเงน การวางแผนส าหรบเหตการณส าคญตาง ๆ และหาแนวทางทจะ ท าใหบรรลถงเปาหมายเหลานน เชน เปาหมายระยะสนเกยวกบการซอคอมพวเตอร การวางแผนส าหรบการศกษา หรอการวางแผนส าหรบเกษยณ เปนตน นอกจากนน ชาวแคนาดาควรไดรบความรเกยวกบผลตภณฑและบรการทางการเงนตาง ๆ ผลประโยชน ตนทน และความเสยงของแตละผลตภณฑ ตระหนกและเขาใจเกยวกบสทธประโยชนตาง ๆ ทงจากภาครฐและเอกชน

3. การปองกนปญหาการทจรตทางดานการเงน เนองจากปจจบนปญหาการทจรต สแกม (อเมลลโฆษณาชวนเชอ) และการฉอโกงทางดานการเงนเกดขนอยตลอดเวลา ประชาชนทวไป มความเสยงทจะตกเปนเหยอของการทจรตดงกลาว ดงนน ชาวแคนาดาควรทจะสามารถดแล ระมดระวง/ปองกนตนเองใหปลอดภยจากความเสยงเหลานน หากตองเผชญความเสยงดงกลาว ควรรแหลงหรอหนวยงานทจะขอรบความชวยเหลอ

๒๕

หากพจารณาตามหลกการใหความรทางการเงนและการสรางความตระหนกถงความส าคญของความรทางการเงน องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (OECD) ไดแนะน าประเดนส าคญตาง ๆ ดงน

กระบวนการในการใหความรทางการเงนแกกลมเปาหมายตาง ๆ ตองไมจ ากดอยทขอมลทางการเงนและการใหค าแนะน าแกกลมเปาหมายเทานน แตตองครอบคลมไปถงการท าใหประชาชนมความเขาใจทดขนเกยวผลตภณฑทางการเงนและความเสยง ไดรบการพฒนาทกษะและตระหนกรถงโอกาสและความเสยงทางการเงน ซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจและเลอกใชวธทจะยกระดบความเปนอยทางการเงนใหดขน

ในการเสรมสรางศกยภาพทางการเงนของกลมเปาหมายนน จ าเปนตองใหความรทางการเงนและการอบรมอยางเหมาะสมแกคนกลมตาง ๆ อยางเปนธรรมและปราศจากความล าเอยง ทงน โครงการพฒนาศกยภาพตาง ๆ ควรไดรบการออกแบบและพฒนาขนโดยเนนไปทประสทธภาพของการด าเนนโครงการ

โครงการใหความรทางการเงนควรเนนเนอหาสาระส าคญล าดบตน ๆ กอน เชน การออมเงน การบรหารจดการหนสน การท าประกนชวต ความรดานเศรษฐศาสตรและคณตศาสตรการเงน การประเมนความเพยงพอทางการเงนส าหรบการใชชวตในวยเกษยณ เปนตน อยางไรกด เนอหาความรทางการเงนควรไดรบการปรบใหสอดรบกบสถานการณหรอบรบทในแตละประเทศ

การใหความรทางการเงนควรเนนเปนเครองมอหนงทส าคญในการสนบสนนการเตบโตของเศรษฐกจ สรางความมนใจและเสถยรภาพของระบบสถาบนการเงน อยางไรกด การสงเสรมความรทางการเงนไมสามารถไปทดแทนกฎระเบยบทใชในการก ากบดแลเสถยรภาพของระบบการเงน แตเปนเพยงสวนเสรมเทานน

นอกจากการใหความรทางการเงนแลว หนวยงานก ากบจ าเปนตองมกฎหมายทดแลสถาบนการเงนและใหความคมครองผบรโภค

ควรสงเสรมและสนบสนนบทบาทของสถาบนการเงนในการใหความรทางการเงน และควรนบเอากจกรรมการใหความรทางการเงนเปนองคประกอบหนงในสวนทเกยวกบธรรมาภบาลทดของสถาบนการเงน กลาวคอ สถาบนการเงนควรมภาระหนาทและความรบผดชอบตอการปฏบตหนาทในการใหขอมลและค าแนะน าทางดานการเงน รวมถงการสรางความตระหนกรใหกบลกคาของสถาบนการเงนตนเอง

โครงการใหความรทางการเงนควรไดรบการออกแบบโดยเนนไปทการยกระดบทกษะทางการเงนของกลมประชากรเปาหมายใหดขน อนง ความรทางการเงนเปนกระบวนการเรยนรระยะยาวตลอดชวงชวต (Lifelong Learning) และเปนกระบวนการทตองด าเนนไปอยางตอเนองโดยทกลมคนในแตละชวงชวตจะมความตองการความรทางการเงนทแตกตางกนตามความซบซอนของตลาดการเงนและขอมล

๒๖

๒. ขอเสนอแนวทางการปฏรปการใหความรพนฐานทางการเงนและการสรางวนยทางการเงนแกประชาชน

ทผานมา หนวยงานภาครฐและเอกชนไดด าเนนโครงการใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชนโดยปราศจากหนวยงานเจาภาพและการก าหนดทศทางระดบชาต รวมทงขาดการบรณาการงาน ทกองคาพยพเขาดวยกน จงท าใหไมเกดแรงขบเคลอนมากพอทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงในสงคม ฉะนน รฐบาลจงควรผลกดนการขบเคลอนและการปฏรปการใหความรพนฐานทางการเงนและการสรางวนยทางการเงนแกประชาชนแบบบรณาการอยางสมดล โดยผนกพลงหรอสานพลงของหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนตาง ๆ ทเกยวของในการท างานรวมกน

ส าหรบแนวทางการขบเคลอนการปฏรประบบการใหความรทางการเงนนน รฐบาลควรวางทศทางและเปาหมายทชดเจนเปนรปธรรม โดยด าเนนการดงน

๑) ยกระดบเรองการปฏรประบบการใหความรพนฐานและเสรมสรางวนยทางการเงนเปนวาระส าคญระดบชาต (National Agenda)

๒) จดต งคณะท า งาน National Strategy for Financial Literacy and Discipline Working Group เพอจดท ายทธศาสตรในการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน (National Strategy for Financial Literacy and Discipline)

๓) จดท ายทธศาสตร (National Strategy)๙ โดยก าหนดเปาหมาย (Financial Literacy and Discipline Aspiration) ทชดเจน เพอใหทกหนวยงานมเปาหมายเดยวกน เกดการท างานทเคลอนตวไปขางหนาครบทกองคาพยพ โดยมเปาหมายและเนอหาหลก ดงน ก. ก าหนดเปาหมายส าคญของยทธศาสตร คอ ประชาชนสามารถทจะ

๑) วางแผนและเกบออมส าหรบอนาคต ประชาชนมความรความเขาใจในการวางแผนการออม โดยเฉพาะอยางยงเครองมอทางการเงนส าหรบการออมเงนใหม ๆ ทสามารถออมไดเพออนาคต

๒) บรหารจดการเงนและหนสนอยางชาญฉลาด ประชาชนมความรความเขาใจ ในเครองมอทางการเงนและสามารถมวนยในการบรหารจดการเงนและหนสนไดอยางชาญฉลาด

๓) มความเขาใจภยทางการเงนและความเสยงทางดานการเงน ในดานตาง ๆ ประชาชนมความรความเขาใจไมตกเปนเหยอของมจฉาชพและสามารถบรหารจดการความเสยงทางการเงนของตนเองไดอยางรอบคอบ

๙ ใหสอดร ก (ก) ท ญญตในรฐธรรมนญ (ฉ ปร ปรง) มาตรา ๒๙๒ (๓) “ด าเนนการใหประชาชนและองคกรชมชนมความเทาเทยมกน

ในเชงโอกาส มความรพนฐานทางการเงน เขาถง รการทางการเงนขนพนฐานในรปแ ของกองทนการออมชมชน สหกรณชมชน ระ ธนาคาร ตลาดทนหรอรปแ อน” (ข) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉ ท ๑๒ ของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต วาดวยเรองการพฒนาความรประชาชนในหลายขอ เชน ดานเปาหมาย ขอ ๔.๔.๔ การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพคน แนวทางพฒนา ขอ ๕.๔ การพฒนาศกยภาพคนใหสน สนนการเจรญเต โตของประเทศและมคณภาพชวตทด ๕.๔.๒ การยกระด คณภาพการศกษาและการเรยนร (ค) แผนพฒนาระ สถา นการเงน (Financial Sector Master Plan III : FSMP III) ของธนาคารแหงประเทศไทย เรองการพฒนาโครงสรางพนฐานทางการเงน ขอ ๔.๒ การสงเสรมความรทางการเงนและการคมครองผใช รการทางการเงน เปนกลยทธส าคญโดยมเปาหมายทจะผลกดนใหเรองการใหความรทางการเงนเปนวาระแหงชาต

๒๗

ข. ก าหนดกล ม เป าหมายโดยการจดกล มประชาชน ( Population Segmentation) การก าหนดกลยทธและเนอหาความรทางการเงนควรปรบใหเหมาะสมกบแตละกลมประชาชน และพฤตกรรมของประชาชนเพอใหเกดภมปญญาทางการเงน (Financial Wisdom) และความมนคงทางการเงน ทงน สงทควรใหความส าคญ ประกอบดวย (ก) การใหความรทางการเงน (Financial Knowledge) (ข) การเพมทกษะทางการเงน (Financial Skills) และ (ค) การสรางวนยทางการเงน (Financial Discipline) ซงน าไปส “การปรบเปลยนพฤตกรรมทางการเงน” เพอลดพฤตกรรมเสยงตาง ๆ และเพอใหแผนงานการใหความรทางการเงนเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยในเบองตนแบงกลมประชากรตามชวงวยออกเปน ๓ กลมหลก ไดแก วยเรยน วยท างาน และวยเกษยณอาย (ดตารางท ๕) ทงน ในแตละกลมประชากรตามชวงวย จะมหนวยงานทเกยวของในกระบวนการใหความรทางการเงนและเสรมสรางวนยทางการเงนของประชาชนแตกตางกนขนอยกบกรอบหนาทของแตละหนวยงาน แตการขบเคลอนแผนงานจะตองเปนการบรณาการงานรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ เพอเพมประสทธภาพในการขบเคลอนแผนงานและใชทรพยากรอยางมประสทธภาพสงสด

ตารางท ๕ การจดแบงกลมประชาชน (Population Segmentation by Life Cycle) ประชาชน หนวยงานและภาคเครอขาย เนอหาหลก

วยเรยนร : การศกษา ตงแต

ระดบประถมฯ มธยมฯ อาชวศกษา อดมศกษา ไปถงการศกษานอกระบบ

สถาบนครอบครว ผปกครอง และชมชน กระทรวงศกษาธการ กระทรวงการคลง สถาบนการศกษาของรฐและเอกชน (เชน โรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏ) ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.)ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ธนาคารออมสน สมาคมธนาคารไทย สถาบนคนนแหงเอเชย ธนาคารพาณชยตาง ๆ และสถาบนอนๆทเกยวของจนครบทกองคาพยพ

ระดบประถมฯ มธยมฯ อาชวศกษา การศกษานอกระบบ : ความรพนฐานทางการเงน เชน ความส าคญของการออมและการออมเพออนาคต ทศนคตการไมใชจายฟมเฟอยตามกระแสบรโภคนยม การสรางหนอยางมสต (หมายเหต : วธการใหความรทางการเงนอาจเปนในรปของหลกสตรมาตรฐาน หรอ ใชแนวทางสอดแทรกเรองความรทางการเงนไปในวชาตาง ๆ เชน คณตศาสตร สงคม โดยไมไดแยกวชาความรทางการเงนออกมา ซงจะชวยหลกเลยงปญหาเรองครผสอนทไมสามารถสอนได นอกจากนน จ าเปนตองมการจดท าสอ อปกรณ และฝกอบรมครผสอนใหมทกษะในการสอนหวขอทกษะทางการเงนอยางเหมาะสม) อดมศกษา : ความรทเกยวกบเทคโนโลยทางการเงน (Financial Technology) และพฤตกรรมทางการเงนทมความรบผดชอบตอสงคม (Responsible Financial Behavior)

วยท างาน : ผประกอบการ SMEs

และ VVSEs พนกงานประจ า ลกจาง ผประกอบอาชพอสระ ขาราชการ รฐวสาหกจ นกขาว หมอ นกกฎหมาย ทหาร ดารา นกรอง

องคกรอสระและภาคเอกชน : ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย (ตลท.) ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) ส านกงานคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย (คปภ.) บรรษทประกนสนเชออตสาหกรรมขนาดยอม (บสย.) ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สมาคมธนาคารไทย สภาธรกจตลาดทน สมาคมธรกจหลกทรพยไทย สภาหอการคาแหงประเทศไทยสภาสตรแหงชาต สภาอตสาหกรรมแหง

กรณลกจาง : การเพมผลผลตและรายได (Productivity and Income) การวางแผนทางการเงน (Financial Planning) ซงครอบคลมการวางแผนการเงนเพอการศกษาของบตร การเตรยมการเพอการเกษยณอาย การออมและความรเกยวกบการลงทน การสรางหนอยางมสต กรณ SMEs และ VVSEs : ความรพนฐานทางการเงน การบรหารจดการทางการเงน (Financial Management) การบรหารจดการหนอยางฉลาด การบรหารจดการสนคา คงคลง (Inventory Management) กรณผประกอบอาชพอสระ : ความรพนฐานทางการเงน

๒๘

ประชาชน หนวยงานและภาคเครอขาย เนอหาหลก ประเทศไทย สถาบนคนนแหงเอเชย ธนาคารพาณชยตาง ๆ และสถาบนอน ๆ ทเกยวของจนครบทกองคาพยพ ภาครฐ : กระทรวงการคลง กระทรวงแรงงาน ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) ส านกงานเศรษฐกจการคลง (สศค.) ส านกงานประกนสงคม และสถาบนอน ๆ ทเกยวของจนครบทกองคาพยพ

การบรหารจดการทางการเงน (Financial Management) การบรหารจดการหนอยางฉลาด ความรอน ๆ ทควรเรยนร : การวางแผนการออมเพออนาคต ความรทเกยวกบเทคโนโลยทางการเงน (Financial Technology) และ พฤตกรรมทางการเงนทมความรบผดชอบตอสงคม (Responsible Financial Behavior)

วยเกษยณและอน ๆ : ผสงอาย กลมแมบาน

นกบวช พระ ทหาร ประชาชนทอยในชนบท เกษตรกร สหกรณ กองทนหมบานฯ

องคกรอสระและภาคเอกชน : ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย (ตลท.) ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) ส านกงานคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย (คปภ.) ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สภาสตรแหงชาต สมาคมธนาคารไทย สถาบนคนนแหงเอเชยธนาคารพาณชยตาง ๆ และสถาบนอน ๆ ทเกยวของจนครบทกองคาพยพ ภาครฐ : กระทรวงการคลง กระทรวงแรงงาน ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) ส านกงานเศรษฐกจการคลง (สศค.) ส านกงานประกนสงคม และสถาบนอน ๆ ทเกยวของจนครบทกองคาพยพ

ความรพนฐานทางการเงน การออมเพอวยเกษยณ การบรหารจดการเงนและหนอยางฉลาด วธการใชเงนภายใตขอจ ากดดานการเงน วธการสรางความสขโดยไมตองใชเงน

๔) ขบเคลอนยทธศาสตรผานคณะกรรมการเพอขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและ

สงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน (National Strategy for Financial Literacy and Discipline Committee) โดยมหนาทขบเคลอนและก ากบการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตร เพอใหทกภาคสวนสามารถด าเนนพนธกจของตนเอง ภายใตแนวทางการด าเนนงานทมผลสอดประสานกน ทงน รวมถงหนาทในการปรบปรงหรอผลกดนกฎหมายทเกยวของ

๕) กลไกหลกในการขบเคลอน คอ “ธนาคารออมสน” และ “ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร” เปนหนวยงานด าเนนการหลก ( Implementation Agency) แนวนโยบาย วสยทศน และพนธกจในการสงเสรมการออมและการสรางวนยทางการเงน

๖) จดท าแผนขบเคลอนโดยมงเนนถงความส าคญหลก คอ ก. ความรวมมอกบทกภาคสวนซ งองกบกรอบแนวคดพลงกลม (Shared Group

Commitment) ซงจะเปนจดเรมตนส าคญในการสรางความรวมมอระหวางกน ดแลซงกนและกน รวมกนรบผดชอบ เพอเปนการลดปญหา Fragmented โดยครอบคลมการท างานรวมกน

๒๙

ข. การพฒนาหลกสตรใหไดมาตรฐาน เนอหาความร การจดหาสอการเรยน การสอน การเรยนร การจดหาบคลากรและบคคลอน ๆ และสนบสนนการถายทอดความร และศกษาวจย ทงน รวมถงการแบงปนแนวทางปฏบตทดระหวางกน (Best Practice Sharing) ทประสบความส าเรจ มาขยายผลในระดบชาต เชน Happy Workplace/ Happy Money ของส านกงานกองทนสนบสนนการเสรมสรางสขภาพ (สสส.) โครงการบานมนคงของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) เปนตน

ค. การขบเคลอนและยกระดบองคกรทมอยของภาครฐและภาคเอกชนใหเปนกลไก ในการด าเนนการส าหรบประชาชนทกระดบ เชน สถาบนการเงนเพอชมชน อาทเชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สหกรณออมทรพย สถาบนการเงน ทเกยวของ สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ กองทนการเงนชมชนตาง ๆ สภาอตสาหกรรม สภาหอการคา และสถาบนอน ๆ ทเกยวของ เปนตน

ง. การยกระดบคณภาพของบคลากรทางการเงนในปจจบน ทกระจายอยทวประเทศ เพอเปนกลไกทจะท าใหการใหความรพนฐานทางการเงนแกประชาชนขยายตวขน อยางรวดเรว อาทเชน พนกงานของสถาบนการเงนตาง ๆ ไมวาจะเปนธนาคารพาณชย ประกนภย ประกนชวต หรอ Financial Technology Operators เปนตน ทพรอมใหความรทางการเงนแกประชาชนมากกวา ๕ แสนคน

จ. อน ๆ เชน การยกระดบการใหความรทางการเงนและเสรมสรางวนยทางการเงนโดยการประสานความสมพนธกบองคกรตางประเทศ เปนตน

๗) ก าหนดกรอบระยะเวลาในการท างานทชดเจน (Timeline) ของกระบวนการแตละขนตอน และแหลงเงนทนทใชสนบสนนการด าเนนงานดานตาง ๆ

๓๐

๓. ขอเสนอแนะเกยวกบองคประกอบของคณะกรรมการเพอขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน (National Strategy for Financial Literacy and Discipline Committee)

เพอใหการน านโยบายไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรม มประสทธภาพ ยงยน และบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคของการปฏรปการใหความรพนฐานทางการเงนและการเสรมสรางวนยทางการเงน แกประชาชน รวมถงเปนไปตามเปาหมายในการด าเนนตามแผนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน จงเหนควรจดใหมคณะกรรมการขบเคลอนการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนซงประกอบดวย

ทงน คณะกรรมการเพอขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน มอ านาจหนาทส าคญ ดงน

(๑) ก าหนดแนวทางหรอมาตรการเพอใหหนวยงานรฐทเกยวของปฏบตตามนโยบายและแผนยทธศาสตรการใหความรทางการเงนและสรางเสรมวนยทางการเงนอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

(๒) ตดตาม ประสานงาน สนบสนน หรอเรงรดการด าเนนงานของหนวยงานรฐเพอใหเปนไปตามนโยบายและแผนยทธศาสตรฯ

(๓) ก าหนดแนวทางหรอมาตรการในการบรณาการความรวมมอและประสานงานระหวางหนวยงานรฐหรอหนวยงานรฐกบหนวยงานภาคเอกชนและประชาชนเกยวกบการใหความรทางการเงนและสรางเสรมวนยทางการเงน

(๔) ก าหนดหลกเกณฑและวธการจดสรรเงนทจะใหการสนบสนนกจกรรมในดานตาง ๆ

ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย ผอ านวยการส านกงานเศรษฐกจการคลง

ผจดการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ผอ านวยการธนาคารออมสน

ปลดกระทรวงศกษาธการ เลขาธการคณะกรรมการศกษาขนพ นฐาน

เลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา เลขาธการคณะกรรมการอดมศกษา

เลขาธการส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย เลขาธการคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย

ผจดการตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เลขาธการสมาคมธนาคารไทย

เลขาธการคณะกรรมการกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ เลขาธการคณะกรรมการกองทนการออมแหงชาต

ปลดกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม อธบดกรมสงเสรมสหกรณ

ปลดกระทรวงมหาดไทย อธบดกรมประชาสมพนธ

ผอ านวยการสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

รองเลขาธการส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รองผอ านวยการส านกงานเศรษฐกจการคลง

รองอธบดกรมการพฒนาชมชน รองผอ านวยการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

รองผวาการธนาคารแหงประเทศไทย รองผอ านวยการธนาคารออมสน

ผชวยเลขานการ

รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง

เลขาธการส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประธาน

รองนายกรฐมนตร ฝายเศรษฐกจ

รองประธาน

กรรมการ

กรรมการและเลขานการ

๓๑

(๕) แตงตงผทรงคณวฒ คณะอนกรรมการ ผอ านวยการ หรอต าแหนงอนใด เพ อชวยใน การด าเนนงานของคณะกรรมการเพอขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน

(๖) ประเมนผลการด าเนนงานภายใตตวชวดตาง ๆ ทเหมาะสม (๗) ใหความเหนชอบแผนการด าเนนงานประจ าป แผนการเงนและงบประมาณประจ าป (๘) เสนอแนะตอคณะรฐมนตรและหนวยงานของรฐทเกยวของเกยวกบนโยบายการตรากฎหมาย

และการแกไขเพมเตมกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ เกยวกบการใหความรทางการเงนและเสรมสรางวนยทางการเงน

(๙) ปฏบตการอนใดตามทรฐมนตรไดมอบหมาย ๔. ผลทคาดวาจะไดรบ

การยกระดบคณภาพชวตของทรพยากรมนษยถอเปนรากฐานส าคญในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ซงประเทศไทยถอเปนประเทศทอดมไปดวยทรพยากรทางธรรมชาต ทรพยากรบคคล และความไดเปรยบเชงยทธศาสตรทลวนเปนปจจยเออตอการพฒนาประเทศ ดงนน หากม การวางรากฐานการใหความรทางการเงนขนพนฐานและการเสรมสรางวนยทางการเงนแกประชาชน อยางเหมาะสม ครอบคลมและทวถง จะชวยแกไขปญหาเศรษฐกจและสงคมในหลายดาน อาท ประชาชน มความรทางการเงนเพยงพอตอการรบผดชอบตนเอง และมภมตานทานเพยงพอทจะไมหลงผดตกเปน เหยอภยสงคม สามารถตระหนกรและออมเงนใหเพยงพอส าหรบการใชจายยามเกษยณ ซงจะชวยลด ความเหลอมล าทเกดจากการกระจายรายได สงผลใหรฐสามารถประหยดรายจายดานงบประมาณจาก การเยยวยาและโอบอมทางสงคมไดมากขน เพอน ารายไดมาใชในการยกระดบคณภาพชวตของประชากรและประเทศชาตตอไป ๕. ตวชวดความส าเรจตามผลลพธในขอ ๔

๑) รฐบาลไดยกระดบการใหความรและเสรมสรางวนยทางการเงนเปนยทธศาสตรทมความส าคญระดบชาต (National Agenda)

๒) มมตใหจดตงคณะท างาน (Working Group) เพอจดท ายทธศาสตรในการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน (National Strategy for Financial Literacy and Discipline)

๓) จดท าแผนยทธศาสตร (National Strategy for Financial Literacy and Discipline) วาดวย การใหความรและเสรมสรางวนยทางการเงนแกประชาชนแลวเสรจภายในป พ.ศ. ๒๕๖๐

๔) แตงตงคณะกรรมการเพอขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการใหความรและสงเสรมวนยทางการเงนแกประชาชน (National Strategy for Financial Literacy and Discipline Committee)

๕) มการด าเนนการตามแผนยทธศาสตรและตวชวดความส าเรจ (Key Indicators) ภายใตเปาหมายหมายส าคญของยทธศาสตรชาตไดปรบตวดขนเปนล าดบ

๓๒

ตารางท ๖ ตวชวดความส าเรจตามแผนยทธศาสตร ตวชวด

ตวชวดระดบสากล (International Indicators)

๑. องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและพฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development: OECD) ไดยกระดบสถานภาพของแผนยทธศาสตรวาดวยเรองการใหความรพนฐานทางการเงนจากอยระหวางการออกแบบ(Being active designed) เปนฉบบท ๑ อยระหวางการบงคบใช (Implementing)

๒. ทกษะความพรอมทางการเงน (Financial Skill Readiness) จากการประเมนขดความสามารถทางการแขงขนของประเทศ ภายใต World Economic Forum (WEF) หรอ International Institute for Management Development (IMD) ไดพฒนาดขนจากป ๒๕๕๘

ขอมล: IMD World Talent Report ๒๕๕๗ ๒๕๕๘

ล าดบท คะแนน ล าดบท คะแนน ทกษะทางการเงน (Finance skills) - ประเทศไทย ๓๖ ๖.๒๔ ๔๘ ๕.๔๕ - มาเลเซย ๑๕ ๗.๔๐ ๑๓ ๗.๕๐ - สงคโปร ๑๘ ๗.๑๗ ๑๘ ๗.๐๔ - อนโดนเซย ๓๔ ๖.๔๘ ๔๔ ๕.๖๕

๓. ทกษะทางการเงนส าหรบผใหญตามแนวทางของ OECD ไดคะแนนพฒนาดขนจากป ๒๕๕๖ และพฒนาจนมากกวาคาเฉลยของประเทศทเขารวมโครงการ มาเปนล าดบ

ทกษะทางการเงน (Financial literacy) ๒๕๕๖

% ตอคะแนนเตม

- ประเทศไทย ๕๘.๕

- คาเฉลยของประเทศทเขารวมโครงการส ารวจของ OECD ๖๒.๓

ตวชวดภายในประเทศ (Country Indicators)

เพอใหสอดคลองกบเปาหมายส าคญของยทธศาสตร ๓ ขอตวชวดส าคญภายใตแตละเปาหมาย คอ ๑. วางแผนและเกบออมส าหรบอนาคตประชาชน

o สดสวนการออมตอครวเรอน ขยายตวเพมมากขนกวาระดบ ๘.๖๐ ในป ๒๕๕๗ ๒๕๕๔ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖ ๒๕๕๗

สดสวนการออมตอครวเรอน (%) ๙.๔๐ ๘.๕๐ ๘.๐๐ ๘.๖๐ ๒. บรหารจดการเงนและหนสนอยางชาญฉลาด

o ระดบหนสนเฉลยตอครวเรอน (Average Debt per Household) ดขน ทยอยลดนอยลงเมอเทยบจากป ๒๕๕๖ ๒๕๕๔ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖

หนสนเฉลยตอครวเรอน (บาท) ๑๓๔,๙๐๐ ๑๖๓,๐๘๗ ๑๕๖,๗๗๐ o หนทไมกอใหเกดรายได (Non-performing Loan)๑๐ของระบบการเงนปรบตวดขนเปนล าดบ

๒๕๕๔ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖ ๒๕๕๗

สดสวนหนไมกอใหเกดรายได (อปโภคบรโภค) ๒.๐๐ ๑.๙๐ ๒.๒๐ ๒.๔๐ ๓. มความเขาใจภยทางการเงนและความเสยงทางดานการเงน

o ขอรองเรยนของผบรโภคเกยวกบธรกรรมทางการเงนจากหนวยงานทเกยวของ ลดลงเมอเทยบกบป ๒๕๕๖ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖ ๒๕๕๗

จ านวนเรองรองเรยนและการขอค าปรกษา (ราย) ๓๔,๐๕๐ ๓๗,๖๗๖ ๕๖,๘๐๓

หมายเหต : การใหความรและเสรมสรางวนยทางการเงนเปนเพยงสวนหนงของการชวยเพมประสทธภาพของการเขาถงบรการทา งการเงนของประชาชนและเปนสวนหนงของการชวยเพมผลผลตทางเศรษฐกจ อยางไรกตาม ความเสรจของตวชวดในแตละตวนน ตองอาศยแผนการด าเนนงานทางดานอน ๆ อกหลายดาน อาทเชน ทางดานเศรษฐกจ ทางดานสงคมและวฒนธรรม ทางดานการศกษา เปนตน

๑๐ หนทไมกอใหเกดรายได (Non-performing Loan) ใชตวเลขตามความพรอมของขอมลโดยของธนาคารพาณชย ซงหากฐานขอมลไดมการรวม (Integrate) ก ตวเลขอาจจะตองปร เปลยนเปนของระ การเงน ทรวม สถา นการเงนเฉพาะกจ สถา นทไมใชธนาคารพาณชย และสถา นการเงนอน ๆ